narodowy bank polski · 2014-09-25 · narodowy bank polski departament systemu płatniczego...
TRANSCRIPT
Narodowy Bank Polski
Departament Systemu Płatniczego
Zwyczaje płatnicze Polaków
Opracował:
Tomasz Koźliński
Warszawa, maj 2013 r.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
2
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
3
Spis treści
Słowo wstępne .................................................................................................................................. 7
Synteza .............................................................................................................................................. 9
Wstęp ............................................................................................................................................... 13
1. Charakterystyka próby badawczej ....................................................................................... 17
2. Posiadanie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego wśród Polaków .................... 22
2.1. Posiadanie konta osobistego - wyniki ogólne ............................................................ 22
2.2. Posiadanie konta osobistego według cech Polaków ................................................ 24
2.3. Posiadanie konta osobistego/ ROR według banków ................................................ 31
2.4. Posiadanie indywidualnego i własnego wspólnego konta osobistego ................... 33
2.4.1. Wyniki ogólne .............................................................................................................. 33
2.4.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków ............................................................ 35
2.5. Posiadanie konta osobistego według różnych badań empirycznych ..................... 39
2.6. Przyczyny nieposiadania konta osobistego ................................................................ 47
3. Sposoby pobierania i wartość posiadanej gotówki przez Polaków ................................. 52
3.1. Sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki przez Polaków .............................. 52
3.2. Wartość gotówki posiadanej przez Polaków w portfelu i w domu ........................... 57
4. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez Polaków ............................................. 60
4.1. Wyniki ogólne .................................................................................................................. 60
4.2. Liczba posiadanych kart płatniczych przez Polaków ................................................ 62
4.3. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych według cech Polaków ......................... 64
4.4. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych ............................................................... 70
4.4.1. Wyniki ogólne .............................................................................................................. 70
4.4.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków ............................................................ 72
4.5. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych .............................................................. 76
4.5.1. Wyniki ogólne .............................................................................................................. 76
4.5.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków ............................................................ 77
4.6. Posiadanie i korzystanie z kart zbliżeniowych ........................................................... 81
4.6.1. Wyniki ogólne .............................................................................................................. 81
4.6.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków ............................................................ 83
4.7. Opinia Polaków o szybkości płacenia kartami w porównaniu z gotówką ............... 87
4.8. Opinie Polaków odnośnie kart zbliżeniowych ............................................................ 88
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
4
5. Dostęp i korzystanie z bankowości internetowej przez Polaków .................................... 93
5.1. Wyniki ogólne .................................................................................................................. 93
5.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków ................................................................ 94
5.3. Korzystanie z bankowości internetowej ...................................................................... 99
5.4. Przyczyny niekorzystania z bankowości internetowej ............................................ 100
5.5. Stymulanty korzystania z elektronicznej faktury wśród Polaków .......................... 101
6. Liczba płatności gotówką i kartami przez Polaków ......................................................... 103
6.1. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu ............................................. 103
6.1.1. Wyniki ogólne ............................................................................................................ 103
6.1.2. Wyniki szczegółowe według cech respondentów ................................................ 104
6.2. Liczba płatności kartami przez Polaków w miesiącu .............................................. 108
6.2.1. Wyniki ogólne ............................................................................................................ 108
6.2.2. Wyniki szczegółowe według cech posiadaczy kart płatniczych ........................ 109
7. Przyczyny nieposiadania i niepłacenia kartami płatniczymi oraz stymulanty płacenia kartami płatniczymi przez Polaków .................................................................................... 113
8. Struktura sposobów płatności Polaków ............................................................................. 122
8.1. Ogólna struktura sposobów płatności Polaków ....................................................... 122
8.2. Struktura sposobów płatności Polaków posiadających konto osobiste ............... 124
8.3. Struktura sposobów płatności Polaków korzystających z kart............................... 126
8.4. Szczegółowa struktura płatności Polaków z progiem 20 zł i 200 zł ...................... 127
8.4.1. Struktura płatności z progiem 20 zł ........................................................................ 127
8.4.2. Struktura płatności z progiem 200 zł...................................................................... 131
8.5. Ogólna struktura sposobów płatności w zależności od cech Polaków................. 144
8.5.1. Płeć ............................................................................................................................. 144
8.5.2. Wiek ............................................................................................................................ 147
8.5.3. Miejsce zamieszkania .............................................................................................. 148
8.5.4. Wykształcenie ........................................................................................................... 149
8.5.5. Sytuacja społeczno – zawodowa ........................................................................... 151
8.6. Szczegółowy rozkład liczby płatności Polaków........................................................ 153
9. Wpływ akceptacji kart płatniczych na strukturę płatności Polaków ............................... 157
9.1. Akceptacja kart płatniczych w płatnościach detalicznych ...................................... 157
9.2. Akceptacja kart płatniczych w płatnościach gotówkowych według miejsc .......... 158
9.3. Struktura płatności Polaków w miejscach akceptujących karty ............................. 160
9.4. Struktura płatności Polaków korzystających z kart w miejscach akceptujących karty ................................................................................................................................ 161
10. Struktura płatności Polaków według miejsc płatności ................................................. 165
10.1. Ogólna struktura płatności według miejsc płatności ............................................ 165
10.2. Szczegółowa struktura sposobów płatności według miejsc płatności .............. 166
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
5
10.3. Struktura płatności w miejscach, w których najczęściej płacą Polacy .............. 170
10.3.1. Małe sklepy spożywcze i sklepy osiedlowe ...................................................... 170
10.3.2. Supermarkety i hipermarkety spożywcze ......................................................... 178
10.3.3. Stacje benzynowe................................................................................................. 186
11. Przeciętna wartość płatności detalicznych Polaków ................................................... 193
11.1. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności .................... 193
11.2. Przeciętna wartość płatności gotówką .................................................................. 195
11.3. Przeciętna wartość płatności w zależności od cech Polaków ........................... 195
11.4. Przeciętna wartość płatności w zależności od miejsca płatności ...................... 198
12. Struktura płatności Polaków według dni tygodnia ....................................................... 202
13. Sposoby płatności Polaków za zakupy i aukcje internetowe ..................................... 208
14. Opłaty za posiadanie konta osobistego i karty płatniczej ........................................... 211
14.1. Opłaty za posiadanie konta osobistego ................................................................ 211
14.1.1. Wyniki ogólne ........................................................................................................ 211
14.1.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech respondentów ........................ 212
14.2. Miesięczne opłaty za posiadanie karty płatniczej ................................................ 216
14.2.1. Wyniki ogólne ........................................................................................................ 216
14.2.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech respondentów ........................ 217
15. Postawy Polaków wobec wprowadzenia opłat za korzystanie z kart ....................... 221
15.1. Wprowadzenie opłaty za płatność kartami w sklepach ...................................... 221
15.2. Wprowadzenie opłaty za wypłatę gotówki z obcych bankomatów .................... 228
16. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków ................................................ 233
17. Cechy konta podstawowego oraz akceptowane koszty usług bankowych ............. 237
17.1. Oczekiwane funkcje podstawowego konta osobistego ...................................... 237
17.2. Akceptowane opłaty za usługi bankowe przez nieubankowionych ................... 241
17.2.1. Wyniki ogólne ........................................................................................................ 241
17.2.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech Polaków .................................. 242
18. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce ................................................. 244
18.1. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego według Polaków............................. 244
18.2. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego według płatności Polaków ............ 246
19. Całkowita roczna liczba płatności detalicznych Polaków ........................................... 249
20. Podsumowanie .................................................................................................................. 253
21. Najważniejsze wnioski z badania ................................................................................... 263
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
6
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
7
Słowo wstępne
Badanie zwyczajów płatniczych Polaków z użyciem dzienniczków płatności jest pierwszym
tego typu badaniem w Polsce i jednym z kilku dotychczas przeprowadzonych na świecie.
Szczegółowe dzienniczki płatności wypełniane przez respondentów charakteryzują się
najlepszą dokładnością i precyzyjnością pozyskiwania danych spośród dotychczas
stosowanych metod.
Badanie przeprowadzone przez Narodowy Bank Polski wpisuje się w nurt badań
światowych przeprowadzonych dotychczas jedynie przez sześć banków centralnych, tj.
Oesterreichische Nationalbank, Deutsche Bundesbank, Bank of Canada, De Nederlandsche
Bank, Magyar Nemzeti Bank i Reserve Bank of Australia, których eksperci w ciągu kilku lat
wykonali badanie dzienniczkowe sposobów płatności.
Badanie wykazało, że Polacy jedynie w 18% przypadków płacą bezgotówkowo we
wszelkiego typu płatnościach dokonywanych przez osoby fizyczne, z czego większość
transakcji jest dokonywana kartami płatniczymi. Na gotówkę przypada 82% płatności, co
wynika m. in. z tego, że połowa płatności Polaków jest wykonywana w małych sklepach
spożywczych, kioskach, na bazarach i targowiskach, gdzie przyjmowane są płatności
niemal wyłącznie w gotówce. Spośród powyższej grupy płatności gotówkowych blisko 60%
jest realizowana przez posiadaczy kart płatniczych, przy czym ponad jedna trzecia
płatności gotówkowych nie może być przez posiadaczy kart płatniczych zrealizowana, gdyż
punkt handlowo-usługowy nie akceptuje kart.
Około 77% Polaków posiada rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy i wskaźnik te
nie zmienił się w ciągu ostatnich czterech lat, sytuując Polskę na jednym z ostatnich miejsc
w Unii Europejskiej. Konto osobiste implikuje liczbę osób, która będzie posiadała i
korzystała z kart płatniczych. Jedynie 66% dorosłych Polaków posiada kartę płatniczą
dowolnego typu, jednakże spośród tej grupy około 25% osób nie wykonało płatności kartą
w ciągu ostatniego miesiąca. Pomimo że dane statystyczne zbierane cyklicznie przez
Narodowy Bank Polski wskazują, że użycie kart płatniczych jest coraz powszechniejsze
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
8
i dynamicznie rośnie liczba i wartość transakcji bezgotówkowych wykonywanych przez
Polaków, to powyższe badanie pokazuje, że w dalszym ciągu większość codziennych
transakcji przeprowadzana jest przez Polaków za pomocą gotówki, a obrót bezgotówkowy
koncentruje się wśród najbardziej aktywnej części polskiego społeczeństwa. Z badania
wynika, że wiele grup Polaków znajduje się bądź całkowicie poza obrotem
bezgotówkowym, bądź na podstawowym poziomie rozwoju obrotu bezgotówkowego.
Z tak kompleksowego badania, przedstawiającego pełną diagnozę zwyczajów
płatniczych Polaków, będzie wynikać szereg wniosków mogących mieć wpływ zarówno na
ogólną politykę systemu płatniczego, jak i na działania poszczególnych podmiotów i
instytucji aktywnych na polu płatności.
Dziękuję autorowi i wszystkim osobom, które przyczyniły się do przeprowadzenia tego
bardzo trudnego i wielowarstwowego badania. Wyrażam przekonanie, że rezultaty tego
badania i wynikające z niego wnioski przysłużą się w najbliższych latach dalszemu
rozwojowi obrotu bezgotówkowego.
Adam Tochmański
Dyrektor Departament Systemu Płatniczego
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
9
Synteza
1. Dane wynikające z wypełnionych dzienniczków płatności przedstawiają
codzienny obraz zwyczajów płatniczych Polaków w miejscach, w których
rzeczywiście dokonują płatności i z uwzględnieniem ich częstotliwości.
2. Gotówka jest dominującym sposobem płatności Polaków z blisko 82% udziałem
w ogólnej liczbie płatności dokonywanych przez osoby fizyczne. Na karty
płatnicze, w ogromnej większości debetowe, przypada 16,5% transakcji, a na
polecenie przelewu - 1,6%. Wartościowo udział płatności gotówkowych spada do
64%. Wśród osób korzystających z kart płatniczych udział wykonywanych
płatności bezgotówkowych w ogólnej liczbie płatności wzrósł aż do 27%, a
według wartości płatności do 50%.
3. Spośród wszystkich dorosłych Polaków konto osobiste posiada 77%. Najczęściej
konto osobiste posiadają Polacy w wieku 25-44 lat (93-96%), mieszkający w
miastach od 20 tysięcy do prawie 100 tysięcy mieszkańców (86%), z
wykształceniem wyższym (99%), o najwyższych dochodach (91-92%), urzędnicy i
pracownicy instytucji publicznych (99%), specjaliści i technicy (98%),
przedsiębiorcy (93%) oraz osoby z 3 lub 4-osobowych gospodarstw domowych
(87-89%).
4. W grupie osób posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe są
zarówno osoby bardzo aktywnie wykorzystujące karty do płatności (34%), jak i
osoby, które albo w ogóle nie mają karty płatniczej (14%), albo, posiadając ją, nie
wykorzystują jej wcale lub używają rzadko (52%).
5. Wśród wszystkich płatności Polaków 82% jest dokonywanych gotówką, ponieważ
duża ich część (47% płatności spośród 100% wszystkich płatności) dotyczy
płatności realizowanych w miejscach, które nie akceptują kart płatniczych.
Wynika z tego, że brak akceptacji kart w sklepach jest główną barierą dla rozwoju
obrotu bezgotówkowego. Wśród pozostałych płatności, które były realizowane
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
10
gotówką w punktach akceptujących karty (34% ze 100% wszystkich płatności),
dużą część stanowiły płatności posiadaczy kart płatniczych (21% z ogółu
wszystkich płatności). Oznacza to, że poza barierą braku akceptacji wpływ na
wybór metody płatności miały też inne czynniki.
Problemy z przyjmowaniem kart są największe w najmniejszych sklepach. W
małych sklepach spożywczych i osiedlowych w 33% wszystkich płatności można
było płacić kartami. W przypadku supermarketów i hipermarketów spożywczych
procent ten rośnie do 87%.
6. W badaniu wyodrębniono pięć poziomów zaawansowania obrotu
bezgotówkowego:
- poziom 1 oznacza Polaków, którzy nie mają rachunku oszczędnościowo-
rozliczeniowego (23%), - poziom 2 obejmuje Polaków, którzy mają konto
osobiste, ale nie mają żadnej karty płatniczej (11%), - poziom 3 obejmuje
Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale nie wykorzystują karty
płatniczej do płatności (17%), - poziom 4 oznacza Polaków, którzy mają konto
osobiste i kartę płatniczą, ale wykorzystują ją raczej rzadko, tj. wykonują od 1 do
5 płatności kartą miesięcznie (23%), - poziom 5 oznacza Polaków, którzy mają
konto osobiste i kartę płatniczą oraz korzystają z niej często, tj. wykonują od 6
płatności kartą miesięcznie (26%).
7. 50% ogółu płatności detalicznych Polacy przeprowadzają w małych sklepach
spożywczych, sklepach osiedlowych, kioskach i targowiskach. 18% płatności
Polacy wykonują w supermarketach i hipermarketach spożywczych, 12% w
innych sklepach, 8% dotyczy usług i rekreacji, a 6% przeprowadzana jest na
stacjach benzynowych.
8. Karty płatnicze posiada 66% Polaków i bardzo duża część osób z nich korzysta
(95%). Najczęściej karty posiadają osoby młode, mieszkające w miastach, osoby
wykształcone, z ponad przeciętnymi dochodami, specjaliści, technicy, urzędnicy,
pracownicy instytucji publicznych oraz studenci. Najintensywniej kartami płacą
osoby najmłodsze, mieszkające w aglomeracjach, z wykształceniem wyższym i o
najwyższych dochodach.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
11
9. Najważniejsze przyczyny nieposiadania kart płatniczych to przekonanie
respondentów, że gotówką płaci się znacznie szybciej (17%), oraz brak potrzeby
posiadania karty (17%).
10. 25% posiadaczy kart płatniczych nie płaciło kartami w miesiącu poprzedzającym
badanie. Najważniejsze przyczyny niepłacenia kartami przez posiadaczy kart
płatniczych to opinia respondentów, że płatność gotówką jest wygodniejsza
(38%), lepsze kontrolowanie i szacowanie wydatków przez respondentów (20%)
oraz brak zaufania do płacenia kartą (20%).
11. Przeciętna wartość płatności kartą debetową wynosi 89 zł, kartą kredytową 132
zł, płatność zbliżeniowa jest średnio na 25 zł, płatność gotówką na 38 zł, a
polecenie przelewu na 164 zł.
12. W 87% przypadków Polacy otrzymują wynagrodzenie przelewem na konto
osobiste. Wśród osób posiadających konto osobiste procent ten rośnie do aż
93%.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
12
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
13
Wstęp
Przedstawione badanie jest pierwszym badaniem w Polsce z użyciem dzienniczków
płatności. Dotychczas podobne badania zostały przeprowadzone przez pracowników
sześciu banków centralnych na świecie1: Oesterreichische Nationalbank2, Deutsche
Bundesbank3, Bank of Canada4, Magyar Nemzeti Bank5, De Nederlandsche Bank6 i Reserve
Bank of Australia7.
Badanie dzienniczkowe jest najdokładniejszą, spośród innych sposobów, metodą
zbierania danych dotyczących zwyczajów płatniczych. Badania empiryczne w zakresie
zwyczajów płatniczych pokazują, jaki jest rzeczywisty stan korzystania z instrumentów i
usług płatniczych, który czasami jest odmienny niż wynika to z danych statystycznych
nieujmujących stopnia nasycenia i wykorzystania tych instrumentów i usług u
poszczególnych osób.
1 Tomasz Koźliński, Porównanie wyników badań dzienniczkowych zwyczajów płatniczych, przeprowadzonych
na świecie, Narodowy Bank Polski, Departament Systemu Płatniczego, Warszawa maj 2013 r. 2 Peter Mooslechner, Helmut Stix, Karin Wagner, How Are Payments Made in Austria? Results of a Survey on
the structure of Austrian Households’ Use of Payment Means in the context of Monetary Policy Analysis, w: Monetary Policy & the Economy, Stability and Security, Quarterly Review of Economic Policy, Oesterreichische Nationalbank, Q2/06, Vienna 2006, s. 111-134. 3 Andreas Hoffmann, Heike Wörlen, Andrea Friedrich, Nadine Knaust, Ulf von Kalckreuth, Tobias Schmidt,
Payment behaviour in Germany. An empirical study of the selection and utilisation of payment instruments in the Federal Republic of Germany, Deutsche Bundesbank, Frankfurt am Main, 30 June 2009, s. 1-84. 4 Carlos Arango, Kim P. Huynh, Leonard Sabetti, How do You Pay? The Role of Incentives at the Point-of-sale,
European Central Bank, Working Paper Series No 1386/ October 2011, s. 1-42; Carlos Arango, Kim P. Huynh, Leonard Sabetti, How Do You Pay? The Role of Incentives at the Point-of-Sale, Bank of Canada/Banque du Canada Working Paper 2011-23, Ottawa October 2011, s. 1-37. 5 Anikó Turján, Éva Divéki, Éva Keszy-Harmath, Gergely Kóczán, Kristóf Takács, Nothing is free: A survey of
the social cost of the main payment instruments in Hungary, Magyar Nemzeti Bank, MNB Occasional Papers 93, Budapest 2011, s. 21-24; Payment habits of the Hungarian households, prezentacja Lajosa Bartha z 21 czerwca 2011 r. w NBP, s. 1-12. 6 Nicole Jonker, Anneke Kosse, Lola Hernandez, Cash usage in the Netherlands: How much, where, when,
who and whenever one wants?, DNB Occasional Studies Vol. 10 No. 2, Amsterdam 2012, s. 1-49. 7 John Bagnall, Sophia Chong, Kylie Smith, Strategic Review of Innovation in the Payments System: Results of
Reserve Bank of Australia’s 2010 Consumer Payments Use Study, Reserve Bank of Australia, June 2011, s. 1 -40.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
14
Dotychczas nie przeprowadzono w Polsce dokładnego badania zwyczajów
płatniczych Polaków. Zastosowane do tej pory metody, np. badania ankietowe,
powodowały, że nie były uwzględniane lub były pomijane transakcje niskiej wartości,
rutynowe płatności lub transakcje niestandardowe. Zastosowana w tym badaniu po raz
pierwszy w Polsce metoda, polegająca na szczegółowym zapisaniu wszystkich codziennych
transakcji w trzech kolejnych dniach, pozwala na bardzo dokładne i skrupulatne uzyskanie
danych dotyczących rzeczywistych zwyczajów płatniczych Polaków.
Celem podstawowym badania było poznanie ogólnych i szczegółowych zwyczajów
płatniczych Polaków. Dotychczas nieznana była dokładna ilościowa i wartościowa
struktura sposobów płatności Polaków, rozkład płatności na szczegółowe miejsca
płatności, struktura sposobów płatności w poszczególnych miejscach, przeciętne wartości
płatności dla instrumentów płatniczych oraz powiązanie wspomnianych zagadnień z
cechami respondentów lub ich zwyczajami płatniczymi. Nieznana była także skala
płatności pomiędzy samymi osobami fizycznymi i płatności w internecie w relacji do
płatności klientów detalicznych w punktach handlowo-usługowych.
W ramach szczegółowych celów badania zwyczajów płatniczych Polaków ważna
była potrzeba banku centralnego poznania szczegółowych zwyczajów płatniczych Polaków,
w tym szczególnie: poziomu posiadania i korzystania z rachunków oszczędnościowo-
rozliczeniowych, posiadania i korzystania z kart płatniczych, posiadania i korzystania z
gotówki, częstości płacenia kartami płatniczymi, zachowania posiadaczy kart płatniczych
na wprowadzenie opłat dodatkowych za płacenie kartą w punktach handlowo-usługowych
lub na wprowadzenie opłaty za wypłatę gotówki z obcych bankomatów, korzystania z
bankowości internetowej, sposobów wykonywania płatności w Internecie (sklepach
internetowych i aukcjach internetowych), sposobów otrzymywania wynagrodzeń. Jednym
z pobocznych celów badania było także zbadanie skali płatności zbliżeniowych i innych
innowacyjnych sposobów płatności.
Kolejnym celem badania była aktualizacja wskaźników obrotu bezgotówkowego z
poprzedniego badania Narodowego Banku Polskiego dotyczącego ubankowienia Polaków,
w tym ubankowienia wśród studentów, osób starszych i gospodarstw domowych o niskich
dochodach, udziału płatności kartami płatniczymi w całości płatności detalicznych
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
15
Polaków, a także sposobów otrzymywania wynagrodzeń, które to wskaźniki były
wykorzystywane przy konstruowaniu wskaźników monitorowania w „Programie rozwoju
obrotu bezgotówkowego w Polsce na lata 2011-2013”.
Badanie pt. Zwyczaje płatnicze Polaków składało się z dwóch badań na tej samej
1000-osobowej grupie respondentów. Pierwsza część to wywiady osobiste wspomagane
komputerowo - CAPI. Druga część to szczegółowe papierowe dzienniczki płatności
wypełniane każdego dnia w ciągu trzech kolejnych dni przez respondentów. Dni
wywiadów oraz zapisywania płatności w dzienniczkach były w miarę równomiernie
rozłożone w czasie przeprowadzania badania, bez ich koncentracji na wybrane dni
tygodnia lub części miesiąca. Badanie Zwyczaje płatnicze Polaków zostało przeprowadzone
w terenie w październiku i listopadzie 2011 r. oraz styczniu 2012 r. W święta 1 i 11
listopada oraz 6 stycznia nie przeprowadzano wywiadów oraz nie notowano transakcji w
dzienniczkach.
Koncepcja badania oraz kwestionariusze ankiet, w tym wyjaśnienia dla ankieterów i
respondentów, zostały przygotowane przez Tomasza Koźlińskiego z Departamentu
Systemu Płatniczego w Narodowym Banku Polskim przy współpracy innych osób8. Badania
w terenie przeprowadziła firma PBS według przekazanej koncepcji i kwestionariuszy
ankiet.
8 Uwagi do badania przekazał Adam Tochmański, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego w
Narodowym Banku Polskim, Renata Pawlicka, Zastępca Dyrektora DSP NBP oraz Robert Klepacz, Zastępca Dyrektora DSP NBP.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
16
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
17
1. Charakterystyka próby badawczej
Badanie Zwyczaje płatnicze Polaków zostało przeprowadzone na 1000-osobowej
reprezentatywnej grupie dorosłych Polaków. Próbę dobrała firma PBS DGA według
schematu losowania warstwowego, wielostopniowego. Struktura próby w badaniu
odpowiada strukturze społeczeństwa polskiego pod względem płci, wieku, województwa i
wielkości miejscowości zamieszkania respondenta.
W próbie 52,4% respondentów stanowiły kobiety, zaś 47,6 % - mężczyźni.
Wykres 1. Struktura próby według płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Najliczniejszą grupą w badaniu są osoby w wieku 25-34 lat - 20,5%. Najmniej liczną
grupę w badaniu stanowią osoby w wieku 18-24 lata (12,5%).
52,4% 47,6% kobieta
mężczyzna
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
18
Wykres 2. Struktura próby według wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Najmniejszy udział osób w próbie według miejsca zamieszkania miały osoby
mieszkające na wsi, których udział wynosił 37,9%. Najmniejszy udział mieli respondenci z
miast powyżej 500 tysięcy mieszkańców, stanowiący 11,6% respondentów.
Wykres 3. Struktura próby według wielkości miejscowości zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Najwięcej respondentów było z województwa mazowieckiego, śląskiego,
wielkopolskiego i małopolskiego.
12,5%
20,5%
16,3% 17,3%
16,7%
16,7% 18-24 lata
25-34 lata
35-44 lata
45-54 lata
55-64 lata
65 lat i więcej
11,6%
17,3%
19,8%
13,4%
37,9%
miasto 500 tys. i więcejmieszkańców
miasto od 100 tysięcy do499999 mieszkańców
miasto od 20 tysięcy do99999 mieszkańców
miasto do 19999mieszkańców
wieś
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
19
Wykres 4. Struktura próby według województw
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Najwięcej osób w próbie było z wykształceniem średnim ogólnokształcącym,
zawodowym, technicznym i pomaturalnym - 38,8%.
Wykres 5. Struktura próby według wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
8,1%
5,3%
5,5%
2,6%
6,8%
8,7%
13,5% 2,8%
5,6%
3,1%
5,6%
12,6%
2,9%
3,7%
8,9%
4,3% Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
19,8%
38,8%
25,6%
15,8%
wyższe
średnie
zasadnicze zawodowe
podstawowe
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
20
Najwięcej odpowiedzi uzyskano od robotników i pracowników niższego szczebla
(26%) i emerytów (22,1%). Rencistów było 4,6 razy mniej niż emerytów, dlatego jest to
zbyt mała grupa, by traktować ją jako odrębną. Urzędników i pracowników instytucji
publicznych państwowych i samorządowych było 12,2% w próbie. Do tej grupy zaliczono
także osoby pracujące w edukacji, szkolnictwie, służbie zdrowia, wojsku i policji.
Wykres 6. Struktura próby według sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
W próbie największą grupę stanowiły gospodarstwa domowe z dochodami
miesięcznymi w wysokości ponad 3801 zł netto - 22,3%.
4,6%
12,2%
11,6%
26,0% 2,4%
4,8%
22,1%
7,6%
3,6% 5,1%
przedsiębiorca, osoba fizycznaprowadząca działalność gospod.
urzędnik, pracownik instyt. publ.(państw. lub samorząd.)
specjalista, technik
robotnik, pracownik niższego szczebla
rolnik
rencista
emeryt
uczeń, student
zajmuję się domem, prowadzę gospod.dom.
bezrobotny
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
21
Wykres 7. Struktura próby według dochodów
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
W badaniu najczęściej udział brały osoby z dwuosobowych i trzyosobowych
gospodarstw domowych (łącznie 55,7% respondentów).
Wykres 8. Struktura próby według liczby osób w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
17,9%
18,5%
19,9%
21,4%
22,3%
poniżej 1300 zł
od 1301 zł do 1800 zł
od 1801 zł do 2400 zł
od 2401 zł do 3800 zł
powyżej 3801 zł
13,5%
29,6%
26,1%
20,7%
10,1%
1 osoba
2 osoby
3 osoby
4 osoby
5 osób i więcej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
22
2. Posiadanie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego
wśród Polaków
2.1. Posiadanie konta osobistego - wyniki ogólne
W badaniu okazało się, że 77% dorosłych Polaków posiadało konto osobiste/
rachunek oszczędnościowo - rozliczeniowy w banku lub w spółdzielczej kasie
oszczędnościowo-kredytowej, a 23% respondentów nie miało takiego konta lub rachunku.
W omawianym badaniu uzyskano zbliżone wyniki, jakie były w kilkunastu innych
przeprowadzonych badaniach na temat korzystania z usług bankowych w ostatnich latach
w Polsce (vide rozdział 4).
Wykres 9. Posiadanie konta osobistego/ ROR przez Polaków w banku lub SKOK
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Zdecydowana większość respondentów posiadających konto, bo 90%, posiada
jedno konto osobiste. Dwa konta ma 8%, natomiast trzy lub więcej kont posiada 2%
respondentów posiadających konta. W 2009 roku w badaniu przeprowadzonym przez
Tomasza Koźlińskiego z Departamentu Systemu Płatniczego w Narodowym Banku Polskim
dwa konta osobiste miało 6% dorosłych Polaków posiadających konto bankowe, a trzy lub
77%
23%
Posiada
Nie posiada
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
23
więcej kont - 2%9. W jeszcze wcześniejszym badaniu, przeprowadzonym w 2006 r., na
1026-osobowej ogólnopolskiej reprezentatywnej grupie Polaków w wieku od 15 roku życia
jedno konto osobiste miało 93% respondentów, dwa konta osobiste 6% Polaków, a trzy
konta osobiste 1% respondentów posiadających ROR10.
Wykres 10. Liczba posiadanych kont osobistych/ ROR w banku lub SKOK wśród
osób posiadających konto osobiste/ROR
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Z badania wynika, że w około 90% przypadków Polacy korzystają z usług jednego
banku, nie mają zatem możliwości porównania w praktyce produktów i jakości obsługi
innych banków. Z reguły osoby te, jeśli posiadają kartę płatniczą, to jest to jedna karta
płatnicza. Grupa Polaków aktywnie korzystająca z usług kilku banków jest bardzo
niewielka.
9 T. Koźliński, Porównanie wyników badań ubankowienia Polaków przeprowadzonych przez NBP w 2006 i
2009r., Narodowy Bank Polski, grudzień 2009 r. Warszawa, s. 1-30. Opracowanie zaprezentowane na Radzie ds. Systemu Płatniczego w dniu 11 grudnia 2009 r w Narodowym Banku Polskim, http://www.nbp.pl/systemplatniczy/obrot_bezgotowkowy/ubankowienie_polakow.pdf. 10
Tomasz Koźliński, Wybrane wyniki badania nt. korzystania Polaków z kont osobistych i kart płatniczych oraz realizowania płatności masowych w Polsce poprzez transakcje gotówkowe i bezgotówkowe, Departament Systemu Płatniczego, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2006, s. 1-30. Wyniki badania zaprezentowane na posiedzeniu Rady ds. Systemu Płatniczego w dniu 21 grudnia 2006 r w Narodowym Banku Polskim.
90%
8% 2%
Jedno konto
Dwa konta
Trzy i więcej kont
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
24
2.2. Posiadanie konta osobistego według cech Polaków
Wyniki badania wskazują, że nie ma zróżnicowania w posiadaniu kont osobistych
pomiędzy kobietami a mężczyznami.
Wykres 11. Posiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od
płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Konto osobiste najczęściej posiadają osoby w wieku 35-44 lata (96%). Niewiele
mniejszy jest wskaźnik ubankowienia wśród osób w wieku 25-34 lata (93%) oraz 45-54 lata
(88%). Najrzadziej konto osobiste posiadają osoby w wieku 65 lub więcej lat oraz w wieku
55-64 lata (68%).
Wykres 12. Posiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od
wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
77% 78%
23% 22%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
Nie posiada kontaosobistego/ROR
Posiada kontoosobiste/ROR
70% 93% 96% 88%
68%
43%
30% 7% 4% 12%
32%
57%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Posiada Nie posiada
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
25
Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy najczęściej posiadają Polacy mieszkający
w miastach od 20 do 100 tysięcy mieszkańców (86%) oraz w miastach od 500 tysięcy
mieszkańców.
Najrzadziej konto osobiste posiadają osoby mieszkające na wsi (72%) oraz w
miastach mających od 100 do 499 tysięcy mieszkańców (73%).
Analizując wyniki, zauważyć można, że ubankowienie Polaków nie ma wyraźnej
tendencji rosnącej lub malejącej pod względem wielkości miejsca zamieszkania.
Wykres 13. Posiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od
wielkości miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Konto osobiste mają prawie wszyscy Polacy z wykształceniem wyższym (99%) oraz
osoby z wykształceniem średnim (90%).
Zaledwie 32% osób z wykształceniem podstawowym posiada rachunek
oszczędnościowo-rozliczeniowy. Badanie potwierdza wyniki kilku wcześniejszych badań, że
najmniej ubankowioną grupą są osoby z wykształceniem podstawowym.
72% 79% 86% 73%
82%
28% 21% 14% 27%
18%
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto powyżej 500tys. mieszk.
Posiada Nie posiada
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
26
Wykres 14. Posiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od
wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Najczęściej konto osobiste posiadają Polacy osiągający dochody netto w
gospodarstwie domowym powyżej 2401 zł miesięcznie (91-92%). Najrzadziej konto
osobiste mają osoby o dochodzie netto w gospodarstwie domowym poniżej 1300 zł
miesięcznie (41%).
Wykres 15. Posiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od
miesięcznego dochodu netto w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
32%
68% 90% 99%
68%
32% 10% 1%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
Posiada Nie posiada
59% 65% 72% 92% 91%
41% 35% 28% 8% 9%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
Posiada Nie posiada
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
27
Rachunek oszczędnościowo - rozliczeniowy posiadają prawie wszyscy urzędnicy,
osoby pracujące w administracji publicznej państwowej lub samorządowej, liczeni łącznie z
osobami pracującymi w edukacji, szkolnictwie wyższym, publicznej służbie zdrowia, wojsku
i policji oraz specjaliści i technicy (98-99%).
Najmniej ubankowioną grupą są emeryci (50%) i renciści (46%), a ponadto
uczniowie i studenci (59%) oraz osoby zajmujące się domem (64%).
Wykres 16. Posiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od
sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w banku lub SKOK posiadają najczęściej
osoby z trzy- i czteroosobowych gospodarstw domowych (87-89%).
Najrzadziej konto osobiste posiadają osoby tworzące jednoosobowe (53%) i pięcio-
lub więcej osobowe gospodarstwa domowe (67%).
50% 54% 59% 64% 69% 83% 90% 93% 98% 99%
50% 46% 41% 36% 31% 17% 10% 7% 2% 1%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Posiada Nie posiada
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
28
Wykres 17. Posiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Spośród jednoosobowych gospodarstw domowych, które nie posiadają konta
osobistego, w 70% przypadków tworzą je osoby w wieku 65 lub więcej lat, w 67%
przypadków osoby z wykształceniem podstawowym, a w 87% przypadków emeryci i
renciści.
Wykres 18. Posiadanie i nieposiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym i wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
53% 74%
87% 89% 67%
47% 26%
13% 11% 33%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
Posiada Nie posiada
13% 8% 14% 10% 18%
2% 4%
35% 39% 36% 18%
19%
31% 27%
24%
15% 17%
9% 6% 10%
23% 32% 29% 6% 0%
9% 18% 23%
19% 19% 16%
3% 4%
24% 17% 12%
19% 23%
9% 11% 12%
22%
39%
9% 9%
15%
26% 18%
4% 1% 1%
70%
50%
12% 17% 18%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób iwięcej
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób iwięcej
Posiada konto osobiste/ROR Nie posiada konta osobistego/ROR
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
29
Wykres 19. Posiadanie i nieposiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK
w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym i wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
11% 5% 4% 5% 18%
67%
43% 32% 35%
42% 33%
23% 19% 20%
31%
27%
41%
32%
43% 36% 31%
50%
44% 48%
41%
6% 16%
29%
22% 21% 25% 22% 33%
27%
10% 6%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób iwięcej
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób iwięcej
Posiada konto osobiste/ROR Nie posiada konta osobistego/ROR
podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
30
Wykres 20. Posiadanie i nieposiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od liczby osób w gospodarstwie
domowym i sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
5% 4% 2% 4% 5% 12% 7%
2% 5% 15%
9% 12%
18%
43%
30%
11% 5%
6%
58%
87% 74%
18% 30% 27% 6%
6%
4%
4% 9%
7%
1%
1%
4% 3% 30%
28%
29%
31% 32% 32%
11%
8%
12%
24% 4% 9%
3%
3%
1% 3%
7%
2%
4% 6%
15%
10%
11%
20% 18% 4%
4%
6%
1%
5%
7% 7% 9%
14%
29% 35% 33%
16%
8% 14% 20% 17%
10% 3%
3% 2% 1% 4% 12%
6% 4% 12% 9% 9%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
razem 1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób iwięcej
razem 1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób iwięcej
Posiada konto osobiste/ROR Nie posiada konta osobistego/ROR
bezrobotny emeryt, rencista przedsiębiorca, wł. dział. gospod.
robotnik, pracownik niższego szczebla rolnik specjalista, technik
uczeń, student urzędnik, pracownik inst. pub. zajmuję się domem
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
31
2.3. Posiadanie konta osobistego/ ROR według banków
Według badania najwięcej podstawowych kont osobistych Polacy posiadali w PKO
Banku Polskim (25%). Ponadto dwukrotnie mniejszy procent wskazań osób, które miały
konta osobiste, miały: Bank Pekao (10%), Bank Zachodni WBK (Grupa Santander) (10%), ING
Bank Śląski (10%) i różne banki spółdzielcze (9%). Na mBank i Bank Millennium przypadało
po 7% rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych osób biorących udział w badaniu.
Wszystkie osoby, aczkolwiek była to nieliczna grupa, które miały konto osobiste w SKOK-u,
nie miały konta osobistego w banku.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
32
Wykres 21. Posiadanie rachunków oszczędnościowo - rozliczeniowych według
poszczególnych banków (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
1%
0%
0%
0%
0%
0%
1%
1%
1%
1%
1%
1%
1%
1%
2%
2%
3%
3%
3%
7%
7%
9%
10%
10%
10%
25%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%
inny bank
Meritum Bank
BNP Paribas/ Fortis Bank
Nordea Bank
Deutsche Bank PBC
MultiBank
spółdzielcza kasa oszczędnościowo-rozliczeniowa/…
BOŚ Bank/ Bank Ochrony Środowiska
Polbank EFG
Bank Pocztowy
Kredyt Bank
Getin Bank/ Getin Noble Bank
Citi Handlowy/ Bank Handlowy w Warszawie
Eurobank/ Euro Bank
Inteligo (tylko serwis Inteligo)
Bank BGŻ
Bank BPH/ GE Money
Lukas Bank/ Credit Agricole
Alior Bank
Bank Millennium
mBank
bank spółdzielczy, dowolny bank spółdzielczy
ING Bank Śląski/ ING BSK
Bank Zachodni WBK/ BZ WBK/ Grupa Santander
Pekao
PKO BP/ PKO Bank Polski
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
33
2.4. Posiadanie indywidualnego i własnego wspólnego konta osobistego
2.4.1. Wyniki ogólne
Badanie obejmowało zarówno rachunki indywidualne, jak i konta osobiste, w których
respondent jest współwłaścicielem.
W przypadku wspólnego rachunku bankowego prowadzonego dla osób fizycznych, o
ile umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej, każdy ze współposiadaczy rachunku
dysponuje samodzielnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku, może posiadać
także własną kartę płatniczą. Zatem, zgodnie z prawem bankowym, współwłaściciele
rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego mają takie samo prawo do korzystania z niego,
wykonywania różnych operacji bezgotówkowych oraz posiadania i korzystania z kart
płatniczych. Powyższe oznacza, że z punktu widzenia zwyczajów płatniczych współposiadanie
rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego nie różni się od posiadania indywidualnego
konta osobistego i nie powinno być traktowane odrębnie.
Własne indywidualne rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe posiadało 59% ogółu
Polaków, natomiast konto osobiste własne wspólne (współwłaściciel konta) posiadało 18%
wszystkich respondentów. Spośród wszystkich osób posiadających konto osobiste w banku
lub w SKOK indywidualne konto osobiste/ROR posiadało 77% osób, natomiast własne
wspólne konto osobiste miało 23% osób.
Niewiele osób, bo jeden procent posiadaczy kont osobistych, miało jednocześnie
konto osobiste własne indywidualne i rachunek osobisty własny wspólny.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
34
Wykres 22. Posiadanie własnego indywidualnego i własnego wspólnego konta
osobistego/ ROR w banku lub SKOK wśród wszystkich respondentów
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Wykres 23. Posiadanie własnego indywidualnego lub własnego wspólnego konta
osobistego/ ROR w banku lub SKOK wśród osób posiadających konto osobiste/ROR
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
59% 18%
23% konto własneindywidualne
konto własne wspólne
brak konta
77%
23% konto własneindywidualne
konto własne wspólne
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
35
2.4.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków
Taki sam procent - 77% - kobiet i mężczyzn posiada własne indywidualne konta
osobiste/ rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe.
Wykres 24. Posiadanie własnego indywidualnego lub własnego wspólnego konta
osobistego/ ROR w banku lub SKOK wśród osób posiadających konto osobiste/ROR
według płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Własne wspólne rachunki osobiste/ROR posiadają najczęściej osoby w wieku 65 lat i
więcej (31%), osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (29%), o dochodach netto w
gospodarstwie domowym od 1801 zł do 2400 zł (33%), osoby zajmujące się domem (65%),
rolnicy (55%) oraz osoby z wieloosobowych gospodarstw domowych (31%).
Najmniej własnych wspólnych kont osobistych/ROR mają osoby mieszkające w
miastach mających 500 tysięcy lub więcej mieszkańców (16%), z wykształceniem wyższym
(17%), o najniższych i najwyższych dochodach (19-22%), uczniowie i studenci (2%).
Rachunków własnych wspólnych nie posiadają jednoosobowe gospodarstwa domowe,
jednakże tego typu przypadki mogą wystąpić, ponieważ wspólne rachunki bankowe nie
muszą być zakładane wyłącznie pomiędzy członkami rodziny.
77% 77%
23% 23%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
konto własne indywidualne konto własne wspólne
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
36
Wykres 25. Posiadanie własnego indywidualnego lub własnego wspólnego konta
osobistego/ ROR w banku lub SKOK wśród osób posiadających konto osobiste/ROR
według wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 26. Posiadanie własnego indywidualnego lub własnego wspólnego konta
osobistego/ ROR w banku lub SKOK wśród osób posiadających konto osobiste/ROR
według wielkości miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
93% 82% 74% 73% 71% 69%
7% 18% 26% 27% 29% 31%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
konto własne indywidualne konto własne wspólne
75% 76% 79% 73% 84%
25% 24% 21% 27% 16%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
konto własne indywidualne konto własne wspólne
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
37
Wykres 27. Posiadanie własnego indywidualnego lub własnego wspólnego konta
osobistego/ ROR w banku lub SKOK wśród osób posiadających konto osobiste/ROR
według wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 28. Posiadanie własnego indywidualnego lub własnego wspólnego konta
osobistego/ ROR w banku lub SKOK wśród osób posiadających konto osobiste/ROR
w zależności od miesięcznego dochodu netto w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
80% 71% 76% 83%
20% 29% 24% 17%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe
konto własne indywidualne konto własne wspólne
78% 81% 67%
77% 81%
22% 19% 33%
23% 19%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
konto własne indywidualne konto własne wspólne
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
38
Wykres 29. Posiadanie własnego indywidualnego lub własnego wspólnego konta
osobistego/ ROR w banku lub SKOK wśród osób posiadających konto osobiste/ROR
w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 30. Posiadanie własnego indywidualnego lub własnego wspólnego konta
osobistego/ ROR w banku lub SKOK wśród osób posiadających konto osobiste/ROR
w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
71% 73% 84%
77%
45%
80%
98% 83%
35%
29% 27% 16%
23%
55%
20%
2% 17%
65%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
bezrobotny emeryt,rencista
przedsiębiorca,wł. dział.gospod.
robotnik,pracownikniższegoszczebla
rolnik specjalista,technik
uczeń, student urzędnik,pracownik inst.
pub.
zajmuję siędomem
konto własne indywidualne konto własne wspólne
100%
74% 80% 71% 69%
0%
26% 20% 29% 31%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
konto własne indywidualne konto własne wspólne
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
39
2.5. Posiadanie konta osobistego według różnych badań empirycznych
Posiadanie konta osobistego przez Polaków, zwykle traktowane jako najbardziej
popularny wskaźnik ubankowienia, tj. dostępu do usług bankowych, było przedmiotem wielu
wcześniejszych badań przeprowadzonych przez różne podmioty i instytuty badawcze.
Posiadanie konta obejmuje oczywiście zarówno własne indywidualne konto, jak i
posiadanie wspólnego rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego. Wspólne konta osobiste
mają przede wszystkim małżeństwa i pozostali członkowie rodzin. Współposiadacze
rachunków osobistych mogą posiadać karty płatnicze oraz zlecać wykonanie polecenia
przelewu na przykład w bankowości internetowej i w oddziałach bankowych.
W omawianym badaniu uzyskano podobny wskaźnik posiadania rachunków
oszczędnościowo-rozliczeniowych przez dorosłych Polaków, jaki był w kilkunastu innych
badaniach na ogólnopolskich reprezentatywnych grupach (Komisja Europejska, Gallup 2008,
Tomasz Koźliński, Narodowy Bank Polski 2009, UOKiK, ARC Rynek i Opinia 2009, KIR, ARC
Rynek i Opinia 2009, Prof. Dominika Maison, Narodowy Bank Polski, 4P Research Mix 2009,
Dom Badawczy Maison, Centrum im. Adama Smitha 2010, PAYBACK Consumer Monitor, GfK
Polonia 2010, Dom Badawczy Maison, Centrum im. Adama Smitha 2010, PBS, Puls Biznesu
2011, Asli Demirguc-Kunt, Leora Klapper Bank Światowy, Gallup 2011, PBS Loyalty
Benchmark 2012, CEBOS 2012).
Analizując wyniki kilkunastu badań przeprowadzonych przez różne osoby, instytucje i
firmy badawcze w ciągu ostatnich paru lat, można stwierdzić, że wskaźnik posiadania kont
osobistych/ROR w Polsce w większości z nich utrzymuje się w granicach około 75-80%, w
zależności od badania. Porównując badania, należy mieć na uwadze, że każde badanie jest
inne, co może tłumaczyć, poza rokiem przeprowadzenia badania, różnice w ich wynikach. W
wielu przypadkach badania przeprowadzone są jednak z użyciem tych samych lub bardzo
podobnych metod i parametrów i mogą być porównywalne. W niektórych badanach różnie
przeprowadzano dobór próby. Wiek respondentów w przypadku korzystania z usług
bankowych był określany z reguły na od 18 lat z pewnymi wyjątkami.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
40
Zaznaczyć należy, że w kilku badaniach pominięto rachunki oszczędnościowo-
rozliczeniowe prowadzone przez SKOKi, a nieliczne badania, poprzez niedookreślone
sformułowanie pytania dla respondentów, nie obejmowały np. kont wspólnych, ale
wyłącznie osobiście posiadane rachunki.
Na kolejnych dwóch wykresach przedstawiono te same wyniki badań
przeprowadzonych przez różne osoby i firmy badawcze. Na pierwszym wykresie (wykres 31)
zamieszczono oryginalne wskaźniki posiadania konta osobistego/ROR przez Polaków z
zachowaniem ewentualnych odmiennych parametrów badań. Na kolejnym wykresie
sprowadzono zamieszczone wyniki z pierwszego wykresu do porównywalności. Wskaźnik
ubankowienia wystandaryzowano tak, aby obejmował osoby od 18 roku życia oraz wszystkie
rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe, więc również w SKOK-ach.
Zakłada się, że teoretyczna zmiana wskaźnika ubankowienia ze względu na zmianę
wieku respondentów, z od 15 lat na od 18 lat, spowoduje szacunkowy wzrost wskaźnika
posiadania rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych o 3 punkty procentowe i na
odwrót.
Z przeprowadzonego badania wynika, że spółdzielcze kasy oszczędnościowo-
kredytowe mają około jednoprocentowy udział w ogólnej liczbie rachunków
oszczędnościowo-rozliczeniowych prowadzonych przez banki i SKOKi. Udział SKOK-ów w
badaniu jest niedoszacowany, ponieważ według danych statystycznych dotyczących liczby
rachunków bieżących, udział SKOK-ów jest znacznie wyższy niż uzyskany w badaniu i
szacować go można nawet na około 5 procent ogółu rachunków oszczędnościowo -
rozliczeniowych.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
41
Wykres 31. Oryginalne wskaźniki posiadania rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych/ kont osobistych/ ROR w Polsce w
latach 2007-2012 według różnych badań empirycznych (w %)
Źródło: opracowanie i obliczenia własne. Szczegółowe informacje o badaniach są opisane na kolejnych stronach. Uwaga: niektóre wskaźniki są nieporównywalne ze względu
na różny przedział wieku respondentów, nieujmowanie rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych prowadzonych przez SKOKi oraz kont własnych wspólnych.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
42
Wykres 32. Wystandaryzowane wskaźniki posiadania rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych/ kont osobistych/ ROR w
Polsce w latach 2007-2012 według różnych badań empirycznych (w %)
Źródło: opracowanie i obliczenia własne. Szczegółowe informacje o badaniach są opisane na kolejnych stronach. Niektóre wskaźniki zostały wystandaryzowane dla respondentów od 18 lat oraz z uwzględnieniem rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych prowadzonych przez SKOKi. W niektórych badaniach nie uwzględniano wszystkich kont własnych wspólnych (współwłaściciel własnego konta osobistego).
Źródło: opracowanie własne na podstawie:
2007 r.: (1) Prof. Piotr Błędowski, Prof. Małgorzata Iwanicz-Drozdowska, SGH, n=996, wiek
respondentów 18-75 lat, sierpień 2007 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, próba
kwotowa, posiadanie rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowego (ROR), część osób
posiadających konta osobiste w SKOK-ach mogła zostać nieuwzględniona (68,4%)
2008 r.: (2) Komisja Europejska, Gallup Organization, Eurobarometer, n=1000, wiek respondentów od
21 lat, 27 czerwca - 1 lipca 2008 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, 700 wywiadów
odbyło się telefonicznie (WebCATI), a 300 w formie bezpośrednich wywiadów osobistych,
pytanie Czy mógłbyś powiedzieć, z których z następujących usług lub dostawców korzystasz? -
bankowy rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (bieżący bankowy rachunek) (Could you
tell me which of the following services or providers do you use? - current bank account) (76%)
teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla
respondentów od 18 lat wynosi 76% - 2 punkty procentowe (szacunkowe zmniejszenie
wskaźnika posiadania konta osobistego ze względu na teoretyczne obniżenie wieku
respondentów z 21 do 18 lat) (74%)
2009 r.: (3) Tomasz Koźliński, Narodowy Bank Polski, n=1000, wiek respondentów od 18 lat, styczeń-
marzec 2009 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, próba losowo-kwotowa, CAPI, pytanie
Czy posiada Pan/Pani konto osobiste/rachunek bieżący/ rachunek oszczędnościowo-
rozliczeniowy (ROR) w banku lub SKOK? (77%)
(4) UOKiK, ARC Rynek i Opinia, n=1000, wiek respondentów 18-75 lat, lipiec 2009 r.,
ogólnopolska reprezentatywna próba, bezpośrednie wywiady kwestionariuszowe, pytanie
Czy ma Pan/i rachunek oszczędnościowo - rozliczeniowy w banku, tzw. ROR? (72%)
teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla
respondentów z uwzględnieniem kont osobistych w SKOK-ach wynosi 72% + 1 punkt
procentowy (szacunkowe zwiększenie wskaźnika posiadania konta osobistego ze względu na
teoretyczne dodanie osób posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe/ROR w
SKOK-ach) (73%)
(5) KIR, ARC Rynek i Opinia, n=1016, wiek respondentów od 18 lat, październik 2009,
ogólnopolska reprezentatywna próba, próba udziałowa, CATI, pytanie Czy posiada Pan/i
konto w banku? (81%)
teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla
respondentów z uwzględnieniem kont osobistych w SKOK-ach wynosi 81% + 1 punkt
procentowy (szacunkowe zwiększenie wskaźnika posiadania konta osobistego ze względu na
teoretyczne dodanie osób posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe/ROR w
SKOK-ach) (82%)
(6) Prof. Dominika Maison, NBP, przez 4P Research Mix, n=1000, wiek respondentów od 18
lat, listopad-grudzień 2009 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, próba losowo-kwotowa,
CAPI, Czy ma Pan/i konto/rachunek osobisty w banku? (78%)
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
44
teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla
respondentów z uwzględnieniem kont osobistych w SKOK-ach wynosi 78% + 1 punkt
procentowy (szacunkowe zwiększenie wskaźnika posiadania konta osobistego ze względu na
teoretyczne dodanie osób posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe/ROR w
SKOK-ach) (79%)
2010 r.: (7) MoneyTrack 2011, Dom Badawczy Maison, Centrum im. Adama Smitha, n=1000, wiek
respondentów od 18 lat, styczeń 2010 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, CAPI,
korzystanie z usług finansowych, konto (80%)
(8) PAYBACK Consumer Monitor 2011, Loyalty Partner Polska, GfK Polonia, n=755, wiek
respondentów od 18 lat, lipiec-sierpień 2010 r., losowo wybrani dorośli respondenci
posiadający własny dochód, ogólnopolska reprezentatywna próba Polaków z własnymi
dochodami, PAPI (78%)
PAYBACK Consumer Monitor - usługi finansowe, Loyalty Partner Polska, GfK Polonia,
Warszawa, 7 lutego 2011 r.
teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla
respondentów z uwzględnieniem kont osobistych w SKOK-ach wynosi 78% + 1 punkt
procentowy (79%)
dodatkowo w badaniu nie uwzględniono osób, które nie posiadają dochodów, a takie
charakteryzują się niższym wskaźnikiem posiadania rachunków oszczędnościowo-
rozliczeniowych/ROR w bankach i SKOK-ach niż przeciętnie, co wpływa na zmniejszenie
wskaźnika posiadania kont osobistych w bankach i SKOK-ach (w badaniu dzienniczkowym
grupa o najniższych dochodach ma 59% wskaźnik ubankowienia); grupą bez własnych
dochodów mogą być uczniowie i studenci, jednakże w przypadku prowadzenia przez te osoby
jednoosobowych gospodarstw domowych i braku własnych dochodów otrzymają one np.
stypendia socjalne i zasiłki z pomocy społecznej; subiektywnie można przypuszczać, że
omawiany wskaźnik zmniejszy się teoretycznie z szacunkowych 79% do około 75% (75%)
(9) Dom Badawczy Maison, Centrum im. Adama Smitha, MoneyTrack 2011, n=1000, wiek
respondentów od 18 lat, listopad-grudzień 2010 r., ogólnopolska reprezentatywna próba,
CAPI, pytanie: Czy korzysta Pan/i z następujących usług finansowych? rachunek osobisty w
banku (tzw. konto) (75%)
teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla
respondentów z uwzględnieniem kont osobistych w SKOK-ach wynosi 78% + 1 punkt
procentowy (76%)
2011 r.: (10) Michał Polasik i inni, wywiady Pentor, n=2974, wiek respondentów od 15 lat, październik
2010 r. - styczeń 2011 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, CAPI, pytanie o posiadanie
osobistego konta bankowego, na tak sformułowane pytanie część respondentów będących
współwłaścicielami rachunków oszczędnościowo - rozliczeniowych mogła odpowiedzieć, że
nie posiada osobistego konta bankowego (62%), n=2849 dla respondentów od 18 lat (64,6%)
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
45
teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla
respondentów od 18 lat, z uwzględnieniem kont osobistych w SKOK-ach, wynosi 65% + 1
punkt procentowy (66%)
(11) PBS, dla Puls Biznesu, wiek respondentów od 18 lat, marzec 2011 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, CAPI, pytanie o posiadanie konta w banku (77%) Wskaźnik ubankowienia Polaków zwalnia, informacja prasowa, PBS
teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla
respondentów od 18 lat, z uwzględnieniem kont osobistych w SKOK-ach, wynosi 77% + 1
punkt procentowy (78%)
(12) Asli Demirguc-Kunt i Leora Klapper z Banku Światowego, Gallup, n=1029, wiek
respondentów od 15 lat, 14 kwiecień - 16 maj 2011 r., ogólnopolska reprezentatywna próba,
wywiady osobiste w ramach Gallup World Pool, (70,2%), pytanie: Czy zupełnie sam, czy też
wspólnie z kimś obecnie masz konto w którymś z następujących miejsc? Konto może być
używane do oszczędzania pieniędzy, zlecania lub otrzymywania płatności oraz do
otrzymywania wynagrodzeń lub przekazów zagranicznych. Czy obecnie masz konto w banku
lub SKOK? (Do you, either by yourself or together with someone else, currently have an
account at any of the following places? An account can be used to save money, to make or
receive payments, or to receive wages and remittances. Do you currently have an account
at?), dla respondentów od 25 lat (75,5%), szacować można, że wskaźnik ubankowienia dla
respondentów od 18 lat będzie wynosił około (73%)
2012 r.:(13) Tomasz Koźliński NBP, wywiady PBS, n=1000, wiek respondentów od 18 lat, październik-
listopad 2011 i styczeń 2012, ogólnopolska reprezentatywna próba, próba losowo-kwotowa,
CAPI, pytanie Czy posiada Pan/i konto osobiste/ rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy
tzw. ROR/ rachunek osobisty w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej
(SKOK)? (77%)
(14) Komisja Europejska, TNS OBOP, n=1000, wiek respondentów od 15 lat, 3-18.09.2011 r.,
Pytanie: Który z wymienionych produktów finansowych masz - rachunek oszczędnościowo-
rozliczeniowy (ROR) w banku/ bieżący rachunek bankowy (Do you have current bank
account?) (68%)
teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla
respondentów od 18 lat wynosi 68% + 3 punkty procentowe = (71%)
teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla
respondentów od 18 lat, z uwzględnieniem kont osobistych w SKOK-ach, wynosi 71% + 1
punkt procentowy (72%)
(15) PBS Loyalty Benchmark, PBS, n=5212, wiek respondentów od 18 lat, pierwsza połowa
2012 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, CAPI, pytanie o posiadanie konta w banku
(77%),
Wskaźnik ubankowienia Polaków zwalnia, informacja prasowa, PBS
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
46
(16) CEBOS, n=1011, wiek respondentów od 18 lat, 14-22.08.2012, ogólnopolska
reprezentatywna próba, CAPI, pytanie Z jakich produktów bankowych Pan(i) korzysta? Czy
ma Pan(i) konto bankowe? (76%)
teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla
respondentów od 18 lat, z uwzględnieniem kont osobistych w SKOK-ach, wynosi 76% + 1
punkt procentowy (77%)
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
47
Podsumowując, poziom posiadania rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych
przez Polaków przez cały czas w latach 2009 - 2012 był mniej więcej na tym samym
poziomie, pomimo stałego wzrostu liczby rachunków bankowych według danych
statystycznych zbieranych przez NBP. Wnioskować można, że nie nastąpiło zauważalne
zwiększenia upowszechnienia korzystania przez Polaków z kont osobistych, a wzrost
statystyczny rachunków bankowych prowadzonych przez banki dotyczył głównie osób, które
już mają rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy i otwierają drugie lub trzecie konto
osobiste, co potwierdza wzrost frakcji osób posiadających dwa i więcej konta osobiste w
stosunku do wcześniejszego badania NBP (w 2009 r. było to 8% Polaków posiadających
konto osobiste/ROR, zaś w omawianym badaniu 10%11).
2.6. Przyczyny nieposiadania konta osobistego
Najważniejszy powód nieposiadania konta osobistego w badaniu z 2009 r. to brak
takiej potrzeby - 54 % odpowiedzi, preferencja trzymania pieniędzy w gotówce (25%),
przekonanie Polaków o tym, że posiadają zbyt niskie dochody, żeby oszczędzać (23%), oraz
brak pieniędzy, brak oszczędności przez Polaków (22%).
Trzy najczęstsze powody nieposiadania konta osobistego w banku lub SKOK w 2012 r.
to brak takiej potrzeby (50%), preferencja trzymania pieniędzy w gotówce (25%) oraz brak
pieniędzy lub brak oszczędności (23%). Zauważyć można, że relatywnie rzadko respondenci
wskazywali na pobieranie przez banki zbyt wysokich opłat i prowizji za prowadzenia konta
(13%) oraz na nieopłacalność posiadania konta bankowego (9%). 14% osób podało, że nie
posiada konta bankowego, ponieważ nie mają zaufania do banków lub bankowców.
Odpowiedzi respondentów z 2012 r. zatem niemal pokryły się z tymi, jakie uzyskano
w badaniu w 2009 r.12
11
T. Koźliński, Porównanie wyników badań ubankowienia Polaków przeprowadzonych przez NBP w 2006 i 2009 r., Narodowy Bank Polski, grudzień 2009 r. Warszawa. Materiał zaprezentowany na Radzie ds. Systemu Płatniczego w dniu 11 grudnia 2009 r. w Narodowym Banku Polskim. 12
Ibidem.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
48
Wykres 33. Przyczyny nieposiadania konta osobistego w banku lub SKOK w 2009 r.
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=228 respondentów. Respondent mógł wskazać maksymalnie trzy
powody. Przeciętnie Polacy podawali dwie przyczyny braku konta osobistego.
3%
3%
6%
11%
12%
15%
17%
22%
23%
25%
54%
Bank odmówił mi założenia konta ze względu na brakstałej pracy lub dochodów, niskie dochody lub brak
stałego miejsca zameldowania
Posiadanie i obsługa konta bankowego jest zbytskomplikowane
Konto osobiste jest zbyt nisko oprocentowane/nieopłacalne
Posiadanie konta osobistego jest zbyt drogie w stosunkudo korzyści, jakie daje
Banki pobierają zbyt wysokie opłaty i prowizje zaprowadzenie konta
Nie mam zaufania do banków/ bankowców
Nie mam regularnych dochodów/ stałej pracy
Nie mam pieniędzy, nie mam czego oszczędzać
Uważam, że mam zbyt niskie dochody, żeby posiadaćkonto
Wolę trzymać pieniądze w gotówce
Nie potrzebuję konta, nie mam takiej potrzeby
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
49
Wykres 34. Przyczyny nieposiadania konta osobistego w banku lub SKOK w 2012 r.
Źródło: badanie i obliczenia własne, 412 odpowiedzi wskazane przez n=229 respondentów. Każdy respondent
mógł wskazać maksymalnie trzy powody.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
50
W badaniu z 2012 r. zanotowano znaczne różnice w odpowiedziach osób
najmłodszych i najstarszych. Wśród osób najmłodszych drugą najważniejszą przyczyną był
brak stałej pracy, brak regularnych dochodów (43%). Zaledwie 14% osób w wieku 18-34 lat
wskazywało, że nie ma konta osobistego, ponieważ woli trzymać pieniądze w gotówce, w
porównaniu do 31% z taką samą odpowiedzią w przypadku osób mających 55 i więcej lat.
Osoby starsze częściej też niż osoby najmłodsze wskazywały, jako przyczyny nieposiadania
konta, na brak zaufania, wysokie koszty lub skomplikowaną obsługę konta.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
51
Wykres 35. Porównanie przyczyn nieposiadania konta osobistego w banku lub SKOK
w 2012 r. wśród osób w wieku 18-34 lata oraz 55 i więcej lat
Źródło: badanie i obliczenia własne, 370 odpowiedzi wskazane przez n=201 respondentów. Każdy respondent
mógł wskazać maksymalnie trzy powody.
12%
43%
2%
8%
10%
6%
37%
14%
51%
1%
1%
3%
3%
4%
6%
9%
13%
15%
15%
16%
18%
31%
48%
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6
bank odmówił mi założenia konta ze względu nabrak stałej pracy lub dochodów
nie wiem, trudno powiedzieć
karta debetowa wydana do konta jest zbyt droga wstosunku do korzyści
konto osobiste jest zbyt drogie w stosunku dokorzyści
inne
nie mam regularnych dochodów/ nie mam stałejpracy
konto osobiste jest zbyt drogie w stosunku dokorzyści
posiadanie i obsługa konta bankowego jest zbytskomplikowana
nie mam zaufania do banków/ bankowców
banki pobierają zbyt wysokie opłaty i prowizje zaprowadzenie konta
uważam, że mam zbyt niskie dochody, żebyposiadać konto
nie mam pieniędzy, nie mam czego oszczędzać
wolę trzymać pieniądze w gotówce
nie potrzebuję konta, nie mam takiej potrzeby
55 i więcej lat 18-34 lata
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
52
Podsumowując omawiane zagadnienie, można stwierdzić, że grupa osób, która nie
posiada konta osobistego, nie zmieniła się znacznie na przestrzeni ostatnich paru lat oraz nie
zmieniły się istotnie czynniki determinujące ubankowienie w Polsce.
Przyczyny nieposiadania konta osobistego są bardzo różne dla różnych grup
wiekowych. Wynika z tego, że do zmiany tej sytuacji należy zastosować odmienne podejścia
w wyszczególnionych grupach społecznych. Brak potrzeby, dochodów i oszczędności są
najważniejszymi przeszkodami wzrostu ubankowienia wśród osób najmłodszych. Wśród
osób najstarszych oprócz braku potrzeby posiadania konta osobistego ważną przyczyną
nieubankowienia jest również przyzwyczajenie do trzymania pieniędzy w gotówce.
3. Sposoby pobierania i wartość posiadanej gotówki przez
Polaków
3.1. Sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki przez Polaków
Najwięcej Polaków, 55% respondentów, pobierało gotówkę w ciągu ostatniego
miesiąca z bankomatów. Znacznie mniej osób dokonywało tego na poczcie i od listonosza
(16%) oraz z kasy oddziału bankowego lub SKOKu (15%).
W zdecydowanej większości przypadków Polacy pobierali lub otrzymywali gotówkę z
jednego źródła w ciągu miesiąca i najczęściej był to bankomat.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
53
Wykres 36. Sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki przez Polaków w
ostatnim miesiącu (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000, wielokrotny wybór, wskazano łącznie 1119 sposobów
otrzymywania lub pobierania gotówki.
Odpowiedź „inne” obejmuje wszystkie inne sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki, w tym wypłatę
gotówki w sklepie podczas płacenia za zakupy, jednakże sposób ten ma całkowicie nieistotny udział.
Opcja na poczcie/ od listonosza dotyczy wypłat i poborów gotówki w placówce poczty lub od listonosza.
W badaniu kobiety pobierały lub otrzymywały gotówkę podobnie jak mężczyźni.
Niewielka różnica polega na tym, że mężczyźni wypłacają gotówkę z bankomatów nieco
częściej niż kobiety. Kobiety natomiast częściej niż mężczyźni pobierały gotówkę na poczcie,
od listonosza, z kas oddziałów bankowych/ SKOK lub od rodziny.
1%
1%
3%
4%
7%
12%
15%
16%
55%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
inny
z kasy urzędu
nie pobierałem/am gotówki
z własnej działalności gospodarczej
z kasy pracodawcy/ do ręki
od rodziny/ znajomych
z kasy oddziału bankowego/SKOK-u
na poczcie/ od listonosza
z bankomatu
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
54
Wykres 37. Sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki przez Polaków w
ostatnim miesiącu w zależności od płci (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000, wielokrotny wybór, wskazano 1119 sposobów otrzymywania lub
pobierania gotówki.
Dokonano podziału respondentów na dwie grupy: posiadających konto osobiste/ROR
oraz nieposiadających konta osobistego. Polacy posiadający konto osobiste najczęściej
podejmowali gotówkę z bankomatów (71%) i z kas oddziałów bankowych/SKOK. Natomiast
wśród osób nieposiadających konta osobistego najpopularniejsze jest wypłacanie gotówki na
poczcie lub otrzymywanie jej od listonosza (60%).
0%
0%
3%
4%
9%
10%
13%
14%
57%
1%
1%
3%
3%
5%
13%
16%
17%
53%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
inny
z kasy urzędu
w ostatnim miesiącu w ogóle niepobierałem/am gotówki
z własnej działalności gospodarczej/sprzedaży produktów
z kasy pracodawcy/ do ręki
od rodziny/ znajomych
z kasy oddziału bankowego/SKOK-u
na poczcie/ od listonosza
z bankomatu
kobiety mężczyźni
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
55
Wykres 38. Sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki przez Polaków w
ostatnim miesiącu w zależności od posiadania i nieposiadania konta
osobistego/ROR
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000, wielokrotny wybór.
Szczegółowo przeanalizowano również sposoby pobierania lub otrzymywania
gotówki przez osoby posiadające konto osobiste/ROR w zależności od miejsca zamieszkania.
Wśród osób posiadających konto bankowe osoby mieszkające na wsi i w małych miastach
rzadziej korzystają z bankomatów niż osoby mieszkające w miastach średniej i dużej
wielkości. Osoby mieszkające na wsi lub w małych miastach częściej natomiast korzystają z
oddziałów bankowych.
1%
1%
2%
2%
4%
5%
9%
19%
71%
1%
2%
5%
60%
2%
13%
20%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
inny
z kasy urzędu
w ostatnim miesiącu w ogóle niepobierałem/am gotówki
na poczcie/ od listonosza
z własnej działalności gospodarczej/sprzedaży produktów
z kasy pracodawcy/ do ręki
od rodziny/ znajomych
z kasy oddziału bankowego/SKOK-u
z bankomatu
nie posiada konta posiada konto osobiste
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
56
Wykres 39. Sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki w ostatnim miesiącu
wśród osób posiadających konto osobiste w zależności od miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771, wielokrotny wybór.
1%
1%
3%
3%
4%
7%
8%
23%
66%
0%
2%
2%
3%
3%
11%
15%
77%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
z kasy urzędu
inny
w ostatnim miesiącu w ogóle niepobierałem/am gotówki
na poczcie/ od listonosza
z własnej działalności gospodarczej/sprzedaży produktów
z kasy pracodawcy/ do ręki
od rodziny/ znajomych
z kasy oddziału bankowego/SKOK-u
z bankomatu
miasto od 20 tys. mieszkańców wieś i miasto do 20 tys. mieszkańców
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
57
3.2. Wartość gotówki posiadanej przez Polaków w portfelu i w domu
Polacy przeciętnie trzymają w domu i w portfelu 320 zł. Najwięcej gotówki w portfelu
i w domu posiadają Polacy w wieku 35-44 lat (426 zł), najmniej natomiast mają osoby
dorosłe do 24 roku życia - 247 zł.
Wykres 40. Przeciętna wartość gotówki trzymanej przez Polaków w portfelu i w
domu w zależności od wieku (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=978.
Przed rozpoczęciem udziału w badaniu respondenci posiadali przeciętnie 390 zł
gotówki, natomiast pod koniec przeprowadzania dzienniczka płatności, tj. po trzech dniach
rejestrowania swoich wydatków, wartość ta zmniejszyła się do 250 zł. Zbieranie
szczegółowych transakcji z dzienniczka płatności rozłożone było w okresie kilku miesięcy oraz
na poszczególne dni tygodnia, dlatego statystycznie nie powinien wystąpić znaczny spadek
przeciętnej wartości gotówki posiadanej przez Polaków w portfelu lub w domu.
247
335
426
310 285 299
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
58
Tabela 1. Przeciętna wartość gotówki trzymanej przez Polaków w portfelu i w domu
w zależności od wieku (w zł)
wiek stan początkowy stan końcowy średni poziom
18-24 lata 292 202 247
25-34 lata 412 257 335
35-44 lata 521 331 426
45-54 lata 374 246 310
55-64 lata 358 212 285
65 lat i więcej 356 242 299
Razem 390 250 320 Źródło: badanie i obliczenia własne, n=978.
W badaniu zauważyć można znaczne rozbieżności pomiędzy przeciętną wartością
gotówki posiadaną przez respondentów w zależności od wieku i posiadania konta
osobistego.
Wykres 41. Przeciętne wartości gotówki trzymanej przez Polaków w portfelu i w
domu w zależności od wieku i posiadania konta osobistego (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=978.
280 326
435
301 249
320 326
170
456
232
378 358
284 300
0
100
200
300
400
500
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat iwięcej
Przeciętnie
ma konto osobiste brak konta osobistego
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
59
Tabela 2. Przeciętne wartości gotówki trzymanej przez Polaków w portfelu i w
domu w zależności od wieku i posiadania konta osobistego (w zł)
stan początkowy gotówki
w portfelu i domu stan końcowy gotówki w
portfelu i domu średni
poziom gotówki
posiadanie konta osobistego tak nie tak nie tak nie
18-24 lata 327 209 233 130 280 170
25-34 lata 404 518 247 394 326 456
35-44 lata 530 330 340 134 435 232
45-54 lata 361 463 240 292 301 378
55-64 lata 326 423 172 293 249 358
65 lat i więcej 388 333 252 234 320 284
Razem 400 357 252 243 326 300 Źródło: badanie i obliczenia własne, n=978.
Wraz ze wzrostem wykształcenia rośnie również przeciętna wartość gotówki
trzymanej przez Polaków w domu i w portfelu. Przeprowadzone badania wskazują, że nie ma
istotnej różnicy pomiędzy wartością gotówki trzymanej przez osoby posiadające konto
osobiste oraz respondentów, którzy takiego konta nie mają.
Wykres 42. Przeciętne wartości posiadanej gotówki przez Polaków w portfelu i w
domu w zależności od wieku i posiadania konta osobistego (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=978.
269 319 317
364 326
286 316 302
390
300
0
100
200
300
400
500
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe Przeciętnie
ma konto osobiste brak konta
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
60
Przeciętna wartość gotówki posiadanej przez respondentów rośnie i następnie
niewiele zmniejsza się w zależności od dochodów netto osiąganych w gospodarstwie
domowym. W najbardziej zamożnych rodzinach osoby, które mają konto osobiste, trzymają
więcej gotówki niż ma to miejsce w przypadku gospodarstw domowych z niższymi
dochodami.
Wykres 43. Przeciętna wartość gotówki trzymanej przez Polaków w portfelu i w
domu w zależności od wieku (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=978.
4. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez Polaków
4.1. Wyniki ogólne
Ogólnie 66% Polaków posiadało kartę płatniczą dowolnego typu, z tego 63%
korzystało z niej, a 3% nie. Spośród osób, które mają rachunek oszczędnościowo-
rozliczeniowy w banku lub SKOK, 86% Polaków ma jakąkolwiek kartę płatniczą.
255 275
363 335
357
254 302
377
221
314
0
100
200
300
400
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
ma konto osobiste brak konta osobistego
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
61
Wykres 44. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez dorosłych Polaków
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Wykres 45. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Podsumowując, jedna trzecia Polaków nie ma karty płatniczej. Istnieje zatem istotnie
duża grupa Polaków, która nie uczestniczy w obrocie bezgotówkowym. Jeśli ktoś ma już
kartę płatniczą, to z niej korzysta.
63% 3%
11%
23% mam i korzystam zkarty
mam, ale nie korzystamz karty
nie mam karty, alemam konto
brak konta
82%
4%
14%
mam i korzystam z karty
mam i nie korzystam zkarty
brak karty, ma kontoosobiste/ROR
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
62
4.2. Liczba posiadanych kart płatniczych przez Polaków
Spośród wszystkich Polaków jedną kartę płatniczą posiadało 49% osób, dwie karty
14% osób, a trzy lub więcej kart 3% osób. Karty płatniczej nie miało ogólnie 34% Polaków.
Wykres 46. Liczba posiadanych kart płatniczych przez dorosłych Polaków
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Wykres 47. Liczba posiadanych kart płatniczych przez dorosłych Polaków w
zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
34%
49%
14%
2% 1%
brak karty
1 karta
2 karty
3 karty
4 karty i więcej
34% 15% 12%
25%
50% 71%
34%
56%
61% 61% 51%
39%
26%
49%
9% 19% 23% 20%
8% 1% 14%
1% 3% 2% 3% 2% 1% 2%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat iwięcej
Razem
brak karty 1 karta 2 karty 3 karty 4 karty i więcej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
63
Spośród osób, które posiadają kartę płatniczą, 74% posiadało 1 kartę, 21% posiadało
dwie karty, a reszta osób posiadała trzy lub więcej kart. 28-32% osób posiadających kartę
płatniczą w wieku 25-54 lat miało dwie karty płatnicze lub więcej.
Wykres 48. Liczba posiadanych kart płatniczych przez osoby posiadające karty
płatnicze
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=662.
Wykres 49. Liczba posiadanych kart płatniczych przez osoby posiadające karty
płatnicze w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=662.
74%
21%
3% 1%
1 karta 2 karty 3 karty 4 karty i więcej
85% 72% 69% 68%
77% 88%
74%
13% 22% 26% 27% 17% 4%
21%
1% 3% 2% 4% 5% 2% 3%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat iwięcej
Razem
1 karta 2 karty 3 karty 4 karty i więcej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
64
4.3. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych według cech Polaków
Spośród ogółu kobiet posiadających konto osobiste/ROR, 82% ma kartę płatniczą.
Prawie wszystkie kobiety korzystają z posiadanych kart płatniczych. Wśród mężczyzn
posiadających koto osobiste/ROR kartę płatniczą posiada 90%, ale nie korzysta z niej 5%.
Wykres 50. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n =771.
84-88% ogółu Polaków w wieku 25-44 lat posiada jakąkolwiek kartę płatniczą. Wraz z
wiekiem powyżej 44 lat znacznie spada poziom ukartowienia wśród posiadaczy kont
osobistych. Wśród Polaków w wieku 65 i więcej lat kartę płatniczą posiada zaledwie 29%
osób. Poziom ukartowienia jest w wielu przypadkach powiązany z poziomem ubankowienia.
80% 85%
2% 5% 18%
10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
nie mam karty, mam kontoosobiste
mam i nie korzystam zkarty
mam i korzystam z karty
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
65
Wykres 51. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez Polaków w zależności
od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
91-93% osób posiadających konto osobiste/ROR w wieku od 18 do 44 lat posiada
kartę płatniczą i prawie wszyscy z niej korzystają. Zaledwie 69% osób w wieku 65 i więcej lat,
które mają ROR, mają także kartę.
Wykres 52. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
65% 82% 86%
69%
46% 28%
1%
2% 2%
5%
5%
1%
5%
8% 7%
13%
17%
13%
30%
7% 4% 12%
32%
57%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
mam i korzystam z karty mam i nie korzystam z karty
nie mam karty, mam konto osobiste brak konta
92% 88% 90% 79%
67% 66%
1% 3% 3% 6%
7% 3%
7% 9% 8% 15% 26% 31%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
mam i korzystam z karty mam i nie korzystam z karty nie mam karty, mam konto osobiste
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
66
Nie ma dużego zróżnicowania w poziomie posiadania kart płatniczych w zależności od
wielkości miejsca zamieszkania. Jednakże relatywnie najmniej kart płatniczych posiadają
Polacy mieszkający na wsi - 81% posiadaczy rachunków oszczędnościowo - rozliczeniowych.
Wykres 53. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od wielkości miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Relatywnie nisko ukartowioną grupą są osoby z wykształceniem podstawowym
posiadające rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, spośród których 72% osób ma kartę
płatniczą. Największy wskaźnik ukartowienia jest wśród osób z wykształceniem wyższym –
93%.
76% 80% 91%
81% 88%
5% 3% 2%
4% 3% 19% 17%
7% 15% 8%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
mam i korzystam z karty mam i nie korzystam z karty
nie mam karty, mam konto osobiste
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
67
Wykres 54. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Pod względem dochodów najmniej ukartowioną grupą spośród Polaków
posiadających konto osobiste/ROR są osoby należące do gospodarstw domowych o
dochodach miesięcznych netto poniżej 1300 zł. Polacy należący do najbogatszych rodzin, jeśli
posiadają ROR, prawie zawsze posiadają także kartę płatniczą.
Najrzadziej kartę płatniczą, wśród osób posiadających konto osobiste, mają osoby
opiekujące się domem - 52%, rolnicy - 60% oraz emeryci i renciści - 70%. Uczniowie i
studenci, którzy są jedną z najmniej ubankowionych grup w społeczeństwie, jeśli mają ROR,
to w 93% przypadków mają także jakąś kartę płatniczą. Także urzędnicy, pracownicy
instytucji publicznych, specjaliści i technicy, jeśli posiadają konto osobiste, to mają również
kartę płatniczą.
66% 71% 84% 92%
6% 8%
3% 1%
28% 21% 13% 8%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe
mam i korzystam z karty mam i nie korzystam z karty
nie mam karty, mam konto osobiste
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
68
Wykres 55. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od dochodów
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 56. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
67% 72% 82% 84%
95%
8% 7%
6% 2%
0% 25% 21%
13% 14% 5%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do 1800 złod 1801 zł do 2400 złod 2401 zł do 3800 zł powyżej 3801 zł
mam i korzystam z karty mam i nie korzystam z karty nie mam karty, mam konto osobiste
43% 45%
64% 74%
84% 87% 91% 93% 94% 9% 15%
6%
11% 0%
4% 2% 0% 2%
48% 40%
30%
14% 16% 9% 7% 7% 4%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
mam i korzystam z karty mam i nie korzystam z karty nie mam karty, mam konto osobiste
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
69
Liczba osób w gospodarstwie domowym nie wpływa znacznie na to, czy ktoś posiada,
czy też nie posiada kartę płatniczą. Jednakże najrzadziej kartę płatniczą posiadają osoby
należące do 5-osobowych i większych gospodarstw domowych (73%).
Wykres 57. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Dodatkowo wprowadzono nowe kryterium podziału osób mających i korzystających z
kart płatniczych, które pośrednio związane jest z dochodami respondentów. Wartość
gotówki w domu i w portfelu respondentów nie różnicuje zauważalnie wskaźnika posiadania
kart płatniczych. Posiadanie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego nie powoduje, że
Polacy posiadają mniej gotówki w portfelu i w domu.
85% 77%
88% 83% 72%
4% 5%
3% 5%
1%
11% 18%
9% 12% 26%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
mam i korzystam z karty mam i nie korzystam z karty nie mam karty, mam konto osobiste
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
70
Wykres 58. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od średniego poziomu posiadanej gotówki w portfelu
i domu
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=750.
4.4. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych
4.4.1. Wyniki ogólne
Zależności w posiadaniu kart debetowych są prawie takie same, jakie występują w
przypadku posiadania kart płatniczych.
Spośród wszystkich Polaków 61% posiada kartę debetową i korzysta z niej, a 3% ma
kartę debetową, ale z niej nie korzysta. 13% dorosłych Polaków natomiast nie posiada żadnej
karty debetowej, choć ma konto osobiste.
Rozpatrując natomiast wszystkich posiadaczy kont osobistych/ROR, karty debetowe
posiada 83% Polaków.
83% 83% 86% 78% 77% 83% 88%
3% 4% 4% 6% 3%
2% 0%
14% 13% 10% 17% 19% 15% 12%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
poniżej 50 zł 50-100 zł 100-150 zł 150-250 zł 250-500 zł 500-1000 zł powyżej 1000 zł
mam i korzystam z karty mam i nie korzystam z karty nie mam karty, mam konto osobiste
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
71
Wykres 59. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych przez dorosłych Polaków
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Wykres 60. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
61%
3%
13%
23% mam i korzystam z kartydebetowej
mam i nie korzystam zkarty debetowej
nie mam karty debetowej,mam konto osobiste
brak konta
79%
4%
17% mam i korzystam z kartydebetowej
mam i nie korzystam zkarty debetowej
nie mam kartydebetowej, mam kontoosobiste
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
72
4.4.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków
Kartę debetową posiada 89-91% Polaków w wieku 18-44 lata posiadających rachunek
oszczędnościowo-rozliczeniowy. Wraz z wiekiem wskaźnik posiadania kart debetowych
znacznie obniża się.
Wykres 61. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Spośród respondentów posiadających konto osobiste/ROR, kartę debetową
najczęściej posiadali Polacy mieszkający w miastach mających 500 tys. i więcej mieszkańców
(91%). Najrzadziej kartę debetową posiadali natomiast Polacy mieszkający na wsi (78%) i w
miastach od 100 tysięcy do poniżej 500 tysięcy (80%).
88% 87% 88% 74%
65% 65%
1% 2% 3%
6% 7% 1%
11% 10% 8% 20% 28% 34%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
nie mam karty debetowej, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty debetowej
mam i korzystam z karty debetowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
73
Wykres 62. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od wielkości miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wskaźnik posiadania kart debetowych rośnie wraz ze wzrostem wykształcenia
Polaków.
Wykres 63. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
74% 78% 87% 75%
87%
4% 3% 2%
5% 4% 22% 19% 11% 20% 8%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
nie mam karty debetowej, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty debetowej
mam i korzystam z karty debetowej
62% 69% 83% 88%
6% 7%
4% 0% 32% 25% 14% 12%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe
nie mam karty debetowej, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty debetowej
mam i korzystam z karty debetowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
74
Najczęściej karty debetowe posiadali Polacy będący członkami najbogatszych
gospodarstw domowych. Osoby o najniższych dochodach relatywnie najczęściej także nie
korzystały z karty debetowej pomimo jej posiadania.
Wykres 64. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od dochodów
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Konta osobiste i karty debetowe najczęściej posiadali specjaliści, technicy, uczniowie,
studenci, urzędnicy, pracownicy instytucji publicznych, robotnicy i pracownicy niższego
szczebla. Najrzadziej karty debetowe i konta osobiste posiadały osoby zajmujące się domem
oraz rolnicy. Karty debetowe rzadko również posiadały osoby będące członkami 5-cio
osobowych i liczniejszych gospodarstw domowych.
67% 65% 79% 82%
93%
6% 7%
5% 2% 1%
27% 27% 16% 16%
6%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
nie mam karty debetowej, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty debetowej
mam i korzystam z karty debetowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
75
Wykres 65. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 66. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od dochodów netto w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
74% 61%
84% 84%
45%
93% 89% 88%
43%
11%
5%
0% 3%
10%
3% 2% 1%
9%
14%
34%
16% 13%
45%
4% 9% 11%
48%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
bezrobotny emeryt,rencista
przedsięb.,wł. dział.gospod.
robotnik,pracow.
niższ.szczebla
rolnik specjalista,technik
uczeń,student
urzędnik,pracownikinst. pub.
zajmuję siędomem
mam i korzystam z karty debetowej mam i nie korzystam z karty debetowej
nie mam karty debetowej, mam konto osobiste/ROR
83% 75% 85% 82% 69%
4% 4%
4% 4% 1%
13% 21% 12% 15% 29%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
nie mam karty debetowej, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty debetowej
mam i korzystam z karty debetowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
76
4.5. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych
4.5.1. Wyniki ogólne
Znacznie mniej Polaków posiada karty kredytowe niż karty debetowe. Spośród
wszystkich Polaków kartę kredytową ma i korzysta z niej 13% Polaków, natomiast 4% ma
taką kartę, ale z niej nie korzysta.
Wśród osób posiadających konto osobiste kartę kredytową ma 22% osób.
Wykres 67. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych przez Polaków
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
13%
4%
60%
23% mam i korzystam z kartykredytowej
mam i nie korzystam z kartykredytowej
nie mam karty kredytowej,mam konto osobiste/ROR
brak konta
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
77
Wykres 68. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
4.5.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków
Wśród osób posiadających konto osobiste/ROR zauważalnie więcej mężczyzn (26%)
niż kobiet (17%) posiada kartę kredytową.
Wykres 69. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
17%
5%
78%
mam i korzystam z kartykredytowej
mam i nie korzystam zkarty kredytowej
nie mam karty kredytowej,mam konto osobiste/ROR
13% 20% 4%
6%
83% 73%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
nie mam karty kredytowej,mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam zkarty kredytowej
mam i korzystam z kartykredytowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
78
Struktura posiadania kart kredytowych wśród Polaków według wieku jest nieco
odmienna, niż ta, jaka ma miejsce w przypadku kart debetowych. Karty kredytowe są
najmniej popularne wśród osób najstarszych i najmłodszych. Miejsce zamieszkania nie ma
znacznego wpływu na poziom posiadania kart kredytowych.
Wykres 70. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 71. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
11% 18% 22% 22% 12% 4% 3%
6% 4% 5% 5%
6%
85% 76% 74% 73% 82% 90%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
nie mam karty kredytowej, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty kredytowej
mam i korzystam z karty kredytowej
19% 10% 18% 13% 18%
5% 3%
6% 9% 3%
76% 87%
76% 79% 79%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys. do99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
nie mam karty kredytowej, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty kredytowej
mam i korzystam z karty kredytowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
79
Najczęściej kartę kredytową mają osoby z wyższym wykształceniem i należące do
najbogatszych gospodarstw domowych.
Wykres 72. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 73. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od dochodów
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
8% 10% 14% 30%
2% 3% 5%
8%
90% 86% 81% 62%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
nie mam karty kredytowej, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty kredytowej
mam i korzystam z karty kredytowej
11% 11% 11% 11% 32% 8% 2% 4% 5%
6%
80% 87% 85% 85%
61%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
nie mam karty debetowej, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty debetowej
mam i korzystam z karty debetowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
80
W analizowanej grupie posiadaczy kont osobistych/ROR karty kredytowe najczęściej
posiadają urzędnicy, pracownicy instytucji państwowych i samorządowych (38%), specjaliści i
technicy (36%) oraz przedsiębiorcy i osoby prowadzące własną działalność gospodarczą
(30%). Z kart kredytowych nie korzystają w ogóle osoby, które zajmują się domem.
Wykres 74. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wśród posiadaczy kont osobistych/ROR karty kredytowe najczęściej posiadają osoby
należące do 4-osobowych gospodarstw domowych, najrzadziej - osoby należące do
gospodarstw liczniejszych.
6% 7%
23% 13%
5%
26%
4%
36%
0%
3% 7%
7%
4%
0%
10%
2%
2%
9%
91% 86%
70%
83% 95%
64%
93%
62%
91%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
bezrobotny emeryt,rencista
przedsięb.,wł. dział.gospod.
robotnik,pracow.
niższ. szczeb.
rolnik specjalista,technik
uczeń,student
urzędnik,pracownikinst. pub.
zajmuję siędomem
mam i korzystam z karty kredytowej mam i nie korzystam z karty kredytowej
nie mam karty kredytowej, mam konto osobiste/ROR
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
81
Wykres 75. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych przez posiadaczy kont
osobistych/ROR w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
4.6. Posiadanie i korzystanie z kart zbliżeniowych
4.6.1. Wyniki ogólne
Karty płatnicze umożliwiające płatności zbliżeniowe cieszyły się niewielką
popularnością w momencie przeprowadzania badania. Część użytkowników kart płatniczych
mogła jednak w ogóle nie wiedzieć, że posiada tego typu funkcjonalność na swojej karcie.
Spośród wszystkich Polaków posiadających konto osobiste/ROR kartę płatniczą z
funkcją płatności zbliżeniowych miało 10% Polaków, z czego 2% nie korzystało w ogóle z tego
typu karty.
10% 13% 21% 21%
9% 6%
6% 4% 7%
1%
85% 81% 74% 73%
90%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
nie mam karty kredytowej, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty kredytowej
mam i korzystam z karty kredytowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
82
Wykres 76. Posiadanie i korzystanie z kart z funkcją płatności zbliżeniowych przez
dorosłych Polaków
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Wykres 77. Posiadanie i korzystanie z kart z funkcją płatności zbliżeniowych przez
posiadaczy kont osobistych/ROR
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
8% 2%
67%
23% mam i korzystam z karty zfunkcją płatnościzbliżeniowych
mam i nie korzystam z karty zfunkcją płatnościzbliżeniowych
nie mam z karty z funkcjąpłatności zbliżeniowych,mam konto osobiste/ROR
brak konta
10%
3%
87%
mam i korzystam z karty zfunkcją płatnościzbliżeniowych
mam i nie korzystam z kartyz funkcją płatnościzbliżeniowych
nie mam z karty z funkcjąpłatności zbliżeniowych,mam konto osobiste/ROR
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
83
Wśród osób mających rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy posiadanie karty
płatniczej z funkcją płatności zbliżeniowych deklarowało 19% osób, które miały dostęp do
mobilnego internetu oraz około 12% osób, które nie miały tego typu dostępu do internetu.
Wykres 78. Posiadanie i korzystanie z kart z funkcją płatności zbliżeniowych przez
posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od posiadania mobilnego internetu
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
4.6.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków
Wśród posiadaczy kont osobistych karty płatnicze z funkcją płatności zbliżeniowych
najczęściej posiadają osoby najmłodsze, tj. do 24 roku życia (19%), oraz osoby mieszkające w
miastach o wielkości 500 tysięcy lub więcej mieszkańców (18%).
Najrzadziej karty zbliżeniowe posiadają osoby w wieku 65 lat i więcej. Najczęściej karty
zbliżeniowe posiadają osoby z wykształceniem wyższym (23%).
9% 18% 3% 1%
88% 81%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
nie mam internetumobilnego
mam internetmobilny
nie mam z karty z funkcjąpłatności zbliżeniowych,mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam zkarty z funkcją płatnościzbliżeniowych
mam i korzystam z karty zfunkcją płatnościzbliżeniowych
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
84
Wykres 79. Posiadanie i korzystanie z kart z funkcją płatności zbliżeniowych przez
posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 80. Posiadanie i korzystanie z kart z funkcją płatności zbliżeniowych przez
posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od wielkości miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
16% 14% 12% 7% 8% 1%
3% 1% 4% 4% 2%
4%
81% 85% 84% 89% 90% 94%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
nie mam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych
mam i korzystam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych
10% 6% 8% 14% 15% 3% 4% 3% 2% 3%
87% 91% 89% 83% 82%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
nie mam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych
mam i korzystam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
85
Wykres 81. Posiadanie i korzystanie z kart z funkcją płatności zbliżeniowych przez
posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Dodatkowo zbadano wpływ faktu posiadania internetu mobilnego oraz wykształcenia
respondentów na posiadanie i korzystanie z kart z funkcją płatności zbliżeniowych.
Posiadanie mobilnego dostępu do internetu powoduje, że wśród osób z wykształceniem
wyższym procent osób posiadających zbliżeniową kartę płatniczą rośnie do 28%.
Najrzadziej karty zbliżeniowe posiadają osoby z wykształceniem podstawowym i o
najmniejszych dochodach.
2% 7% 8% 19%
4% 2% 3%
4%
94% 90% 89% 78%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
nie mam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych
mam i korzystam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
86
Wykres 82. Posiadanie i korzystanie z kart z funkcją płatności zbliżeniowych przez
posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od wykształcenia i posiadania
mobilnego internetu
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 83. Posiadanie i korzystanie z kart z funkcją płatności zbliżeniowych przez
posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od dochodów
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
2% 7% 7% 15% 14% 12% 28%
5% 2% 2% 5% 0% 3%
93% 90% 90% 80%
100% 86% 85%
72%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstaw. zasad. zaw. średnie wyższe podstaw. zasad. zaw. średnie wyższe
nie mam internetu mobilnego mam internet mobilny
mam i korzystam mam i nie korzystam nie mam
5% 7% 12% 8% 17% 3% 2% 1% 4% 3%
92% 91% 87% 88% 80%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
nie mam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych, mam konto osobiste/ROR
mam i nie korzystam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych
mam i korzystam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
87
4.7. Opinia Polaków o szybkości płacenia kartami w porównaniu z gotówką
Prawie 60 % Polaków twierdzi, że gotówką płaci się raczej lub zdecydowanie szybciej.
Dla około 26% płatność kartą i gotówką trwa tyle samo. Tylko 13% osób powiedziało, że
płatność kartą jest szybsza.
Wykres 84. Opinia o szybkości płacenia gotówką w porównaniu do karty płatniczej
wśród posiadaczy kart płatniczych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=662. Polacy posiadający karty płatnicze.
Największy procent osób, które twierdzą, że gotówką płaci się zdecydowanie szybciej,
jest wśród osób, które nie mają konta i karty – 56%. W tej grupie niewiele osób twierdzi, że
kartą płaci się szybciej.
Największy odsetek Polaków, którzy twierdzą, że kartą płaci się szybciej, jest wśród
posiadaczy kart zbliżeniowych, ale i tak wynosi tylko 15%.
6%
7%
26%
27%
32%
2% kartą płatniczą płaci sięzdecydowanie szybciej
kartą płatniczą płaci się raczejszybciej,
tyle samo czasu trwa płatnośćkartą jak gotówką,
gotówką płaci się raczejszybciej,
gotówką płaci sięzdecydowanie szybciej,
nie wiem, trudno powiedzieć
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
88
Wykres 85. Opinia o szybkości płacenia gotówką w porównaniu do karty płatniczej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
4.8. Opinie Polaków odnośnie kart zbliżeniowych
Większość osób posiadających konto osobiste raczej nie jest zainteresowana
płaceniem kartą zbliżeniową za drobne zakupy. Zadeklarowanymi przeciwnikami jest aż 26%
takich osób. Zdecydowani zwolennicy to tylko 9% osób posiadających konto.
1% 7% 3% 6% 6% 6% 5% 4% 5%
4% 6% 9% 7% 6% 10%
9% 10%
27% 22% 26% 20%
18%
25% 20%
26% 34% 27%
25%
56%
49% 54%
34% 25% 32% 39%
10% 6% 9% 1% 5% 2% 4%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
brak konta ikarty
ma konto,brak karty
brak karty kartaniezbliżeniowa
kartazbliżeniowa
ma kartę wszyscy
kartą płatniczą płaci się zdecydowanie szybciej kartą płatniczą płaci się raczej szybciej,
tyle samo czasu trwa płatność kartą jak gotówką, gotówką płaci się raczej szybciej,
gotówką płaci się zdecydowanie szybciej, nie wiem, trudno powiedzieć
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
89
Wykres 86. Zainteresowanie płaceniem kartą zbliżeniową za drobne zakupy wśród
Polaków posiadających konto osobiste (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771. Polacy posiadający rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy.
Nastawienie do kart zbliżeniowych zmienia się wraz ze wzrostem znajomości kart
płatniczych i kart zbliżeniowych. Osoby, które nie mają karty, negatywnie nastawione są do
płacenia kartami zbliżeniowymi. Wśród osób, które mają rachunek oszczędnościowo -
rozliczeniowy, ale nie mają żadnej karty płatniczej, blisko połowa osób jest zdecydowanym
przeciwnikiem płacenia kartami zbliżeniowymi. Zwolennicy to tylko 19% osób. Diametralnie
inaczej przedstawia się sytuacja w przypadku osób, które korzystają z kart zbliżeniowych.
60% Polaków korzystających z kart zbliżeniowych zdecydowanie lub raczej jest
zainteresowana płaceniem kartami zbliżeniowymi. Przeciwnicy płacenia kartami
zbliżeniowymi to 22% osób. Z powyższych wyników wysnuć można wniosek, że posiadanie i
korzystanie z kart zbliżeniowych znacznie wpływa na zainteresowanie płaceniem kartami
zbliżeniowymi za drobne zakupy.
9%
20%
12%
26%
26%
7%
zdecydowanie tak
raczej tak
ani tak, ani nie
raczej nie
zdecydowanie nie
trudno powiedzieć
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
90
Wykres 87. Zainteresowanie płaceniem kartą zbliżeniową za drobne zakupy (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771. Polacy posiadający rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy.
Zdecydowana większość Polaków, bo 64%, uważa, że karty zbliżeniowe to
przyszłościowy sposób płatności. Zdecydowanie nie zgadza się z tym stwierdzeniem zaledwie
7% Polaków.
Najwyższy procent osób twierdzących, że karty płatnicze, to przyszłościowy sposób
płatności, jest wśród osób posiadających karty zbliżeniowe - 73%.
5% 9% 6% 10% 14%
35%
14%
20% 19%
21%
50%
25%
2%
12% 13%
13%
9% 15%
26%
26% 28% 26%
23% 14%
49%
26% 25% 23%
5% 8%
6% 7% 9% 8% 0% 3%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
ma konto, brakkarty
ma ROR kartaniezbliżeniowa
karta płatnicza ma, aleniekorzysta z
kartyzbliżeniowej
korzysta z kartyzbliżeniowej
Zdecydowanie tak Raczej tak Ani tak, ani nie
Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
91
Wykres 88. Opinia Polaków, że karty zbliżeniowe to przyszłościowy sposób
płatności wśród Polaków posiadających konto osobiste
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771. Polacy posiadający rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy.
Wykres 89. Opinia Polaków, że karty zbliżeniowe to przyszłościowy sposób płatności
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771. Polacy posiadający rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy.
Generalnie 62% Polaków posiadających konto zdecydowanie lub raczej zgadza się z
tezą, że karty zbliżeniowe są niebezpieczne. Zaledwie 6% Polaków zdecydowanie nie zgadza
się z tą tezą. Na pytanie odpowiadało również wiele osób, które nie posiadają lub niewiele
14%
50%
29%
7%
zdecydowanie zgadzam się
raczej zgadam się
raczej nie zgadzam się
zdecydowanie nie zgadzamsię
17% 13% 20% 14% 15%
52% 50%
53% 50% 50%
17% 30% 22%
29% 27%
13% 7% 5% 7% 8%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
ma konto, brakkarty
kartaniezbliżeniowa
karta zbliżeniowa karta płatnicza ma ROR
zdecydowanie zgadzam się raczej zgadam się
raczej nie zgadzam się zdecydowanie nie zgadzam się
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
92
wiedzą o istnieniu lub funkcjonowaniu kart zbliżeniowych, stąd ich odpowiedzi mogą być
przypadkowe i niepoparte zgłębieniem problematyki. Sformułowanie zagadnienia kładzie
nacisk na kwestie negatywne związane z kartami zbliżeniowymi, co mogło także wpłynąć na
odpowiedzi.
Wykres 90. Opinia Polaków na temat tego, że karty zbliżeniowe są niebezpieczne
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771. Polacy posiadający rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy.
Największy procent osób, które się nie zgadzają z twierdzeniem, że karty zbliżeniowe
są niebezpieczne, jest wśród osób, które posiadają tego typu karty (51%). Największy
procent osób, które uważają, że karty zbliżeniowe są niebezpieczne (64%), jest wśród
posiadaczy kart niezbliżeniowych. Za najbardziej miarodajne należy uznać odpowiedzi osób
posiadających, a jeszcze lepiej korzystających z kart zbliżeniowych, ponieważ przeważnie
mniej więcej wiedzą, jak one działają oraz czy mogą być niebezpieczne.
20%
42%
32%
6%
zdecydowanie zgadzam się
raczej zgadam się
raczej nie zgadzam się
zdecydowanie nie zgadzam się
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
93
Wykres 91. Opinia Polaków na temat tego, że karty zbliżeniowe są niebezpieczne
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771. Polacy posiadający rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy.
5. Dostęp i korzystanie z bankowości internetowej przez Polaków
5.1. Wyniki ogólne
Ponad połowa dorosłych Polaków ma konto osobiste z dostępem do bankowości
internetowej. 26% Polaków w wieku 18 i więcej lat ma konto osobiste, ale nie mają dostępu
do bankowości internetowej. Na podstawie tych samych danych wynika, że dostęp do
bankowości internetowej ma 66% posiadaczy kont osobistych/ROR.
22% 21% 12%
19% 20%
40% 43%
38%
42% 42%
28% 31%
43% 32% 32%
9% 5% 8% 6% 6%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
ma konto, brakkarty
kartaniezbliżeniowa
karta zbliżeniowa karta płatnicza ma ROR
zdecydowanie zgadzam się raczej zgadam się
raczej nie zgadzam się zdecydowanie nie zgadzam się
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
94
Wykres 92. Dostęp do bankowości internetowej wśród dorosłych Polaków
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Wykres 93. Dostęp do bankowości internetowej przez posiadaczy kont osobistych/ROR
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
5.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków
Niewiele więcej mężczyzn niż kobiet ma dostęp do bankowości internetowej. Wśród
dorosłych Polaków bankowość internetową najczęściej posiadały osoby w wieku 25-34 lata -
79%. Zaledwie 10% wszystkich osób w wieku 65 i więcej lat posiadało bankowość
internetową w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym.
51%
26%
23%
mam konto i dostęp dobankowości internetowej
mam konto i nie mamdostępu do bankowościinternetowej
brak konta
66%
34% dostęp do bankowościinternetowej
brak dostępu dobankowości internetowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
95
Wykres 94. Dostęp do bankowości internetowej przez posiadaczy kont osobistych/
ROR w zależności od płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 95. Dostęp do bankowości internetowej w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
64% 69%
36% 31%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
nie mam dostępu dobankowościinternetowej
mam dostęp dobankowościinternetowej
61% 79% 73%
48% 34%
10%
10%
15% 23%
40%
34%
32%
30%
7% 4% 12%
32%
57%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
brak konta
mam konto i nie mam dostępu do bankowości internetowej
mam konto i dostęp do bankowości internetowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
96
Wśród posiadaczy kont osobistych bankowość internetową najczęściej posiadały
natomiast osoby w wieku 18-34 lata (84-86%).
Wykres 96. Dostęp do bankowości internetowej przez posiadaczy kont osobistych/
ROR w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Z bankowości internetowej nieznacznie częściej korzystają osoby mieszkające w
dużych miastach.
Wykres 97. Dostęp do bankowości internetowej przez posiadaczy kont osobistych/
ROR w zależności od miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
86% 84% 76% 55% 50%
24%
14% 16% 24% 45% 50%
76%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
dostęp do bankowości internetowej nie mam dostępu do bankowości internetowej
65% 64% 62% 72% 74%
35% 36% 38% 28% 26%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
dostęp do bankowości internetowej nie mam dostępu do bankowości internetowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
97
Poziom dostępu do bankowości internetowej przez posiadaczy rachunków-
oszczędnościowo-rozliczeniowych znacznie rośnie wraz ze wzrostem wykształcenia. Osoby z
wykształceniem wyższym mają w 85% przypadkach bankowość internetową. Wysokie
dochody także wpływają na wzrost poziomu dostępu do bankowości internetowej.
Wykres 98. Dostęp do bankowości internetowej przez posiadaczy kont osobistych/
ROR w zależności od wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 99. Dostęp do bankowości internetowej przez posiadaczy kont osobistych/
ROR w zależności od dochodów
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
34% 46%
71% 85%
66% 54%
29% 15%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe
dostęp do bankowości internetowej nie mam dostępu do bankowości internetowej
54% 59% 58% 69%
81%
46% 41% 42% 31%
19%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
dostęp do bankowości internetowej nie mam dostępu do bankowości internetowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
98
Dostęp do bankowości internetowej mają prawie wszyscy uczniowie i studenci, którzy
mają konto osobiste/ROR, oraz specjaliści i technicy. Z drugiej strony zaledwie co trzeci
emeryt, rencista i rolnik z ROR - em deklarował, że ma bankowość internetową. Najczęściej z
bankowości internetowej korzystają również osoby należące do 4 - osobowych gospodarstw
domowych.
Wykres 100. Dostęp do bankowości internetowej przez posiadaczy kont osobistych/
ROR w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
Wykres 101. Dostęp do bankowości internetowej przez posiadaczy kont osobistych/
ROR w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771.
57%
34%
79%
64%
35%
87% 91% 82%
74%
43%
66%
21%
36%
65%
13% 9% 18%
26%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
bezrobotny emeryt,rencista
przedsięb.,wł. dział.gospod.
robotnik,pracownikniższegoszczebla
rolnik specjalista,technik
uczeń,student
urzędnik,pracownikinst. pub.
zajmuję siędomem
dostęp do bankowości internetowej nie mam dostępu do bankowości internetowej
53% 58% 74% 78%
53%
47% 42% 26% 22%
47%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
dostęp do bankowości internetowej nie mam dostępu do bankowości internetowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
99
5.3. Korzystanie z bankowości internetowej
Generalnie 62% Polaków, posiadających bankowość internetową, korzysta z niej
bardzo często lub często. Z bankowości internetowej w ogóle nie korzysta 18% Polaków,
posiadających do niej dostęp.
Wykres 102. Częstość korzystania z bankowości internetowej w porównaniu do
oddziałów bankowych wśród posiadaczy bankowości internetowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=512. Polacy posiadający dostęp do bankowości internetowej.
Najwięcej zwolenników bankowości internetowej jest wśród osób, które posiadają
kartę zbliżeniową (71%). Najmniej wśród Polaków, którzy mają ROR i bankowość
internetową, ale nie mają karty.
35%
27%
9%
8%
18%
3% wszystko wykonuję wbankowości internetowej
częściej korzystam z bankow.intern. niż z oddziałów
tak samo często korzystam zbankow. intern. jak z oddziałów
częściej korzystam z oddziałówniż z bankow. int.
wszystko wykonuję woddziałach bankowych
nie wiem, trudno powiedzieć
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
100
Wykres 103. Częstość korzystania z bankowości internetowej w porównaniu do
oddziałów bankowych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=512. Polacy posiadający dostęp do bankowości internetowej.
5.4. Przyczyny niekorzystania z bankowości internetowej
Najważniejsza przyczyna niekorzystania z bankowości internetowej to brak
komputera, brak internetu lub brak umiejętności korzystania z internetu, na co wskazało
35% osób, które mają konto osobiste, a nie korzystają z bankowości internetowej. Kolejną
przyczyną jest brak umiejętności korzystania z bankowości internetowej (24%). Obawy przed
korzystaniem z bankowości internetowej były wskazane na kolejnym miejscu (20%).
Niekorzystanie z bankowości internetowej wynika więc z braku technicznych
możliwości oraz z nieumiejętności korzystania z internetu i bankowości internetowej.
19%
35% 43%
36% 35% 9%
29%
28% 29% 27%
7%
10% 4%
9% 9%
7%
9% 6% 8% 8%
53%
15% 16% 15% 18%
5% 3% 2% 3% 3%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
brak karty karta niezbliżen. karta zbliżeniowa karta ogółem bankowośćinternetowa
nie wiem, trudno powiedzieć
wszystko wykonuję w oddziałach bankowych
częściej korzystam z oddziałów niż z bankow. int.
tak samo często korzyst. z bank. intern. jak z oddziałów
częściej korzystam z bankow. intern. niż z oddziałów
wszystko wykonuję w bankowości internetowej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
101
Wykres 104. Przyczyny niekorzystania z bankowości internetowej (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=352 osoby, które mają rachunek oszczędnościowo -rozliczeniowy, a nie
mają bankowości internetowej lub z niej nie korzystają. Respondenci wskazali 394 przyczyny.
5.5. Stymulanty korzystania z elektronicznej faktury wśród Polaków
Elektroniczna faktura i płatność rachunków typu invoobill lub eFaktura mogą być
upowszechnione przede wszystkim dzięki upustom dla klientów oraz uproszczeniu
dokonywania pojedynczej płatności. Najważniejsze ekonomiczne zachęty, które skłoniłyby
Polaków do korzystania z elektronicznej faktury i następnie jej opłacania przelewem w
bankowości internetowej, to: upust za płatność rachunkiem w ten sposób w wysokości od 1
do 3% oraz brak opłat za otrzymywanie elektronicznej faktury i płatności.
4%
13%
16%
20%
24%
35%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%
nie wiem, trudno powiedzieć
brak potrzeby, brak zaufania, wolęgotówkę, z lenistwa
uważam, że ktoś może zdobyć moje hasłodo konta osobistego oraz poznać stan
moich środków i transakcji finansowych
uważam, że bankowość elektroniczna jestniebezpieczna
nie potrafię korzystać z bankowościinternetowej
nie mam komputera/ nie mam internetu/nie potrafię korzystać z Internetu
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
102
Wykres 105. Najważniejsze zachęty, które skłoniłyby Polaków do korzystania z
elektronicznej faktury i ich płacenia w bankowości internetowej (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=512. Odpowiedzi Polaków posiadających dostęp do bankowości internetowej. Respondenci wskazali łącznie 1042 zachęty.
4%
11%
13%
13%
14%
14%
15%
24%
30%
31%
33%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%
inne
więcej informacji na ten temat/ zasadachfunkcjonowania tej płatności
nie wiem, trudno powiedzieć
więcej firm/ dostawców oferujących tego typuusługę i płatność
łatwiejszy sposób aktywowania tej usługi, abyelektronicznie i szybko się ją uruchamiało
przekonanie o ekologicznym postępowaniu,oszczędzaniu papieru
dodatkowe punkty, minuty itp.
łatwiejszy sposób dokonywania pojedynczejpłatności
1% upustu za płatność rachunku w ten sposób
brak opłat za otrzymanie elektronicznejfaktury i płatność
upust w wysokości 3 zł za płatność rachunkuza np. prąd, wodę, Internet o wartości 100 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
103
6. Liczba płatności gotówką i kartami przez Polaków
6.1. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu
6.1.1. Wyniki ogólne
Zbadano również, jak często Polacy wykonują płatności gotówką w ciągu tygodnia.
Według wywiadów osobistych 47% Polaków wykonuje w tygodniu do 5 płatności gotówką,
zaś 11% osób płaci tygodniowo więcej niż 10 razy gotówką.
Wykres 106. Liczba płatności gotówką przez Polaków w ciągu tygodnia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=944. 56 respondentów z 1000 odmówiło odpowiedzi na te pytanie.
Osoby posiadające konto osobiste wykonują więcej płatności gotówkowych niż
osoby, które nie posiadają konta osobistego. Wśród osób płacących gotówką w tygodniu 8
lub więcej razy było 35% posiadaczy rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych, w
porównaniu do 19% osób, które nie posiadały rachunków.
24%
23%
22%
20%
11%
do 3 razy
4 lub 5 razy
6 lub 7 razy
od 8 do 10 razy
więcej niż 10 razy
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
104
Wykres 107. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu w zależności od
posiadania konta osobistego
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=944. 56 respondentów odmówiło odpowiedzi na te pytanie.
6.1.2. Wyniki szczegółowe według cech respondentów
W badaniu nie zanotowano zróżnicowania pomiędzy liczbą płatności gotówkowych
wykonywanych przez kobiety i mężczyzn.
Wykres 108. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu w zależności od płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=944. 56 respondentów odmówiło odpowiedzi na te pytanie.
27% 24%
29% 22%
26%
20%
13%
22%
6% 13%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
nie posiada konta posiada konto
więcej niż 10 razy
od 8 do 10 razy
6 lub 7 razy
4 lub 5 razy
do 3 razy
25% 24%
22% 24%
22% 22%
20% 20%
12% 11%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
więcej niż 10 razy
od 8 do 10 razy
6 lub 7 razy
4 lub 5 razy
do 3 razy
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
105
Przeciętnie najczęściej gotówką płaciły osoby w wieku 35-44 lat i z większych miast.
Wykres 109. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu w zależności od
wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=944. 56 respondentów odmówiło odpowiedzi na te pytanie.
Wykres 110. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu w zależności od
wielkości miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=944. 56 respondentów odmówiło odpowiedzi na te pytanie.
24% 24% 16% 23% 27% 32%
25% 18% 23%
25% 21% 29%
20% 21%
16%
25% 24%
24% 18% 22%
29%
18% 18% 12% 13% 15% 16% 10% 10% 3%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
do 3 razy 4 lub 5 razy 6 lub 7 razy od 8 do 10 razy więcej niż 10 razy
25% 21% 24% 25% 27%
26% 24% 19% 22% 21%
21% 20% 23%
24% 19%
20% 24% 19%
19% 15%
8% 10% 16% 10% 18%
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
do 3 razy 4 lub 5 razy 6 lub 7 razy od 8 do 10 razy więcej niż 10 razy
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
106
Więcej niż 7 płatności gotówkowych w tygodniu najczęściej wykonywali Polacy z
wykształceniem średnim lub wyższym oraz o najwyższych dochodach.
Wykres 111. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu w zależności od
wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=944. 56 respondentów odmówiło odpowiedzi na te pytanie.
Wykres 112. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu w zależności od
dochodów netto gospodarstwa domowego
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=944. 56 respondentów odmówiło odpowiedzi na te pytanie.
26% 29% 20% 25%
28% 22% 24% 20%
22% 29%
19% 17%
16% 13%
23% 24%
8% 7% 14% 14%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
do 3 razy 4 lub 5 razy 6 lub 7 razy od 8 do 10 razy więcej niż 10 razy
30% 25% 23% 27% 17%
26% 24% 26% 22%
19%
28% 29%
20% 18%
15%
9% 13%
21% 21% 32%
6% 9% 10% 12% 17%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
od 3801 zł
do 3 razy 4 lub 5 razy 6 lub 7 razy od 8 do 10 razy więcej niż 10 razy
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
107
Największą liczbę płatności gotówką w tygodniu wykonywali specjaliści i technicy.
Rzadko w tygodniu ogólnie płacą rolnicy, emeryci i renciści.
Wykres 113. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu w zależności od
sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=944. 56 respondentów odmówiło odpowiedzi na te pytanie.
Wykres 114. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu w zależności od
liczby osób w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=944. 56 respondentów odmówiło odpowiedzi na te pytanie.
22% 33%
23% 21%
50%
14% 24% 22%
15%
26%
28%
20% 23%
8%
20%
25% 18% 29%
28%
24%
18% 23%
25%
15%
18%
16%
32%
8%
10%
27% 22%
17%
26%
18% 33%
18%
16% 5%
11% 11% 0%
25% 15% 12%
6%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
bezrobotny emeryt,rencista
przedsięb.,wł. dział.gospod.
robotnik,pracownikniższegoszczebla
rolnik specjalista,technik
uczeń,student
urzędnik,pracownikinst. pub.
zajmuję siędomem
do 3 razy 4 lub 5 razy 6 lub 7 razy od 8 do 10 razy więcej niż 10 razy
26% 27% 20% 22% 30%
27% 23% 25% 23% 16%
25% 21%
19% 20% 27%
13% 18% 23% 22% 18%
9% 10% 12% 13% 9%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
do 3 razy 4 lub 5 razy 6 lub 7 razy od 8 do 10 razy więcej niż 10 razy
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
108
6.2. Liczba płatności kartami przez Polaków w miesiącu
6.2.1. Wyniki ogólne
Jedna czwarta Polaków posiadających kartę płatniczą nie wykonała w ciągu
ostatniego miesiąca żadnej płatności kartą płatniczą, ani w punkcie handlowo-usługowym,
ani w Internecie. 19% posiadaczy kart płaciło kartą od 1 do 3 razy. 21% posiadaczy kart
wykonuje 10 lub więcej płatności kartą miesięcznie.
Wykres 115. Liczba płatności kartami w miesiącu przez posiadaczy kart płatniczych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=659, posiadacze kart płatniczych.
Polacy z komputerem stacjonarnym lub laptopem zdecydowanie częściej płacili
kartami w sklepach niż osoby, które nie mają tego typu sprzętu.
25%
19%
16%
18%
21%
brak płatności kartą
1-3 razy
4-5 razy
6-9 razy
10 i więcej płatności
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
109
Wykres 116. Liczba płatności kartami w miesiącu przez posiadaczy kart płatniczych
w zależności od posiadania komputera
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=659, posiadacze kart płatniczych.
6.2.2. Wyniki szczegółowe według cech posiadaczy kart płatniczych
Najintensywniej z kart korzystają najmłodsi Polacy. Aż 56% osób od 18 do 24 roku
życia płaci kartą miesięcznie 6 i więcej razy. Zaledwie 16% osób we wspomnianej grupie
wiekowej nie płaciło kartami w porównaniu do 47% wśród osób w wieku 65 lat i więcej.
Wykres 117. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=659, posiadacze kart płatniczych.
45%
20%
18%
19%
19%
16%
12%
20%
7% 25%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
nie posiada komputerastacjonarnego/ laptopa
posiada komputerstacjonarny/ laptop
10 i więcej płatności
6-9 razy
4-5 razy
1-3 razy
brak płatności kartą
16% 17% 22% 25% 43% 47% 13%
21% 22% 18%
18% 18%
15%
18% 16% 16%
18% 14%
23%
20% 18% 20%
8% 18%
33% 24% 22% 22%
13% 2%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
brak płatności kartą 1-3 razy 4-5 razy 6-9 razy 10 i więcej płatności
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
110
Intensywnie z kart płatniczych korzystają również osoby zamieszkujące miasta od pół
miliona mieszkańców oraz z wykształceniem wyższym. Wśród osób z wykształceniem
podstawowym, pomimo posiadania kart płatniczych, aż 56% respondentów nie płaciło kartą
w ostatnim miesiącu.
Wykres 118. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od miejsca
zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=659, posiadacze kart płatniczych.
Wykres 119. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od wyksztalcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=659, posiadacze kart płatniczych.
29% 25% 24% 27% 14%
20% 17% 22% 24%
7%
16% 13%
21% 16%
13%
18%
16%
15% 14%
35%
17% 30%
18% 19% 31%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
brak płatności kartą 1-3 razy 4-5 razy 6-9 razy 10 i więcej płatności
56% 46%
21% 11%
17% 21%
17% 21%
17% 13%
18% 16%
6% 9%
21% 23%
6% 10% 23% 30%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
brak płatności kartą 1-3 razy 4-5 razy 6-9 razy 10 i więcej płatności
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
111
Kart nie używa również połowa osób z grupy Polaków o najniższych dochodach.
Wysokie dochody znacznie wpływają na wyższą częstotliwość korzystania z kart płatniczych.
Wykres 120. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od dochodów netto
w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=659, posiadacze kart płatniczych.
Najintensywniej z kart płatniczych korzystali urzędnicy, pracownicy instytucji
publicznych, specjaliści i technicy oraz uczniowie i studenci, najmniej zaś osoby zajmujące się
domem oraz rolnicy.
Najintensywniej z kart korzystały osoby będące członkami trzyosobowych
gospodarstw domowych.
51% 39% 30%
20% 9%
14% 19%
17% 27%
15%
10% 12%
19% 14%
22%
15% 15% 18%
16% 23%
10% 16% 15% 23% 30%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
brak płatności kartą 1-3 razy 4-5 razy 6-9 razy 10 i więcej płatności
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
112
Wykres 121. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od dochodów netto
w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=659, posiadacze kart płatniczych.
Wykres 122. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od liczby osób w
gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=659, posiadacze kart płatniczych.
57% 47%
19% 25%
58%
11% 17%
10%
58%
13% 19%
17%
20%
25%
19% 17%
19%
25% 3% 15%
19%
18%
8%
20% 17% 15%
17%
13%
14%
28% 15%
0%
23% 24% 24%
0% 13%
5% 17%
22%
8%
27% 26% 32%
0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
bezrobotny emeryt,rencista
przedsięb.,wł. dział.gospod.
robotnik,pracownikniższegoszczebla
rolnik specjalista,technik
uczeń,student
urzędnik,pracownikinst. pub.
zajmuję siędomem
brak płatności kartą 1-3 razy 4-5 razy 6-9 razy 10 i więcej płatności
32% 27% 21% 21%
42%
22% 17%
14% 24%
28% 16%
18% 18%
16%
6% 14%
19% 23%
18% 6%
16% 19% 25% 22% 18%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
brak płatności kartą 1-3 razy 4-5 razy 6-9 razy 10 i więcej płatności
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
113
7. Przyczyny nieposiadania i niepłacenia kartami płatniczymi
oraz stymulanty płacenia kartami płatniczymi przez Polaków
Jako najważniejsze przyczyny nieposiadania kart płatniczych, Polacy, którzy
równocześnie posiadali konto osobiste/ROR, wskazali, że gotówką płaci się znacznie szybciej,
co zmniejsza kolejki (17%) oraz że nie mają potrzeby posiadania karty płatniczej lub nie robią
zakupów (17%). Kolejne przyczyny to za wysokie opłaty za posiadanie i wydanie karty (11%)
oraz wskazanie, że płatność kartą jest zbyt skomplikowana (9%).
Zaledwie 5% osób posiadających rachunek oszczędnościowo - rozliczeniowy
wskazało, że nie posiada karty płatniczej, ponieważ nie ma możliwości płacenia kartami w
sklepach, w których najczęściej kupują.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
114
Wykres 123. Przyczyny nieposiadania karty płatniczej wśród posiadaczy kont
osobistych/ ROR
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=109. Odpowiedzi osób posiadających konto osobiste/ ROR, ale nieposiadające karty płatniczej. Podawanie jednej odpowiedzi, ale niektórzy respondenci podawali dwie.
0%
2%
4%
5%
5%
6%
6%
7%
8%
8%
9%
11%
12%
16,5%
17,4%
0% 5% 10% 15% 20%
nie otrzymam zwrotu płatności kartą za zakupy
nikt mi nie proponował karty
boje się, że jak ktoś pozna mój PIN
nie ma możliwości płacenia kartami w sklepach, wktórych najczęściej kupuję
nie ufam bankom
nie ufam sklepikarzom/osobom, które przyjmująpłatności kartami
boję się, że jak zgubię kartę, to nie będę miał jakpłacić do czasu wypłaty gotówki w oddziale…
za dużo kupuję, kiedy płacę kartą, nie kontrolujęswoich wydatków
zrezygnowałem z karty, ponieważ jest za droga lubniepotrzebna
jest mi wygodniej płacić gotówką, wolę miećgotówkę w portfelu, większa kontrola
płatność kartą jest zbyt skomplikowana
za wysokie opłaty za jej posiadanie i wydanie/ zadroga
nie wiem, trudno powiedzieć
brak potrzeby, nie robię zakupów
gotówką płaci się znacznie szybciej, co zmniejszakolejki
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
115
Na kolejnym wykresie przedstawiono przyczyny niepłacenia kartą przez posiadaczy
kart płatniczych. Wśród osób, które posiadają kartę płatniczą, ale nią nie płacą, pięć
najczęstszych przyczyn niepłacenia kartą to: płatność gotówką jest wygodniejsza (38%
wskazań), lepsza kontrola i szacowanie wydatków przy zapłacie gotówką (20%), brak
zaufania do płatności kartą oraz obawa, że karta zostanie zgubiona lub że ktoś pozna kod PIN
(20%), twierdzenie, że płatność gotówką daje większą anonimowość (11%) i preferencja dla
gotówki (9%).
Zaledwie 7% Polaków, którzy mają karty płatnicze, ale nimi nie płacą, wskazała, że
przyczyną jest brak akceptacji kart płatniczych w sklepach. Część respondentów wskazała
również na nazwę największej sieci handlowej w Polsce, w której nie można płacić kartą.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
116
Wykres 124. Przyczyny niepłacenia kartą przez posiadaczy kart płatniczych, którzy
nie płacą kartami
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=207, wielokrotny wybór. Możliwych kilka odpowiedzi.
0%
2%
2%
3%
4%
4%
4%
5%
7%
7%
7%
9%
11%
20%
20%
38%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%
prowizja za płatność kartą
członek rodziny ma kartę do wspólnego konta idokonuje zakupów; żona, mąż robi zakupy
brak środków na koncie, nie mam wpływów
częste awarie połączeń/ terminali
zbyt długo trwa płatność kartą osób płacących przedemną w kolejce, dlatego zniechęca mnie to do…
nie wiem, trudno powiedzieć
nie ufam sprzedawcom w sklepach
sklepy nie przyjmują płatności kartami, przy niskichkwotach
sklep nie akceptuje kart/ brak możliwości płaceniakartą w sklepie, w Biedronce nie można płacić kartą
płatność kartą trwa zdecydowanie dłużej niż gotówką
uważam, że płacę za niskie kwoty, aby korzystać zkarty
wolę gotówkę, mam przy sobie gotówkę, płacęgotówką, wypłacam gotówkę z bankomatu,…
płatność gotówką daje mi większą anonimowość
nie mam zaufania do płatności kartą, boję się, żezgubię kartę, boję się, że ktoś zobaczy mój kod PIN
lepiej kontroluję i szacuję wydatki, kiedy płacęgotówką
płatność gotówką jest wygodniejsza
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
117
Dla posiadaczy kont osobistych najważniejszymi stymulantami płacenia lub
częstszego płacenia kartami płatniczymi są: możliwość zwrotu 1% zakupów za każdą płatność
kartą (wskazanie przez 38% odpowiedniej grupy respondentów w wielokrotnym wyborze),
zwolnienie z opłaty za prowadzenie konta za 3 płatności kartą w miesiącu (32%), większa
liczba terminali i sklepów akceptujących karty (29%) i zwolnienie z opłaty za posiadanie karty
za 3 płatności kartą w miesiącu (27%). Dla 20% respondentów do płacenia lub częstszego
płacenia kartą skłoniłoby przyśpieszenie płatności kartą płatniczą.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
118
Wykres 125. Najważniejsze stymulanty płacenia lub częstszego płacenia kartami
płatniczymi wśród posiadaczy kont osobistych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771, wielokrotny wybór. Maksymalnie 3 odpowiedzi.
0%
0%
1%
1%
5%
5%
8%
9%
12%
18%
20%
27%
29%
32%
38%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%
brak opłaty za płacenie kartą
brak gotówki przy sobie
więcej środków na koncie
płatność od każdej kwoty, płatność od 1 zł
gdybym mógł/mogła płacić za pomocą telefonukomórkowego
nic, nie lubię płacić kartą, wolę płacić gotówką, niepotrzebuję, nie chcę zostawiać wszędzie swoich danych
jeśli byłbym/abym dokładnie poinformowany/a, żepłacenie kartą służy rozwojowi gospodarki
elektronicznej i utrudnia działanie szarej strefy w Polsce
gdyby bank nie zbierał danych, gdzie płacę kartą
nie wiem, trudno powiedzieć
jeśli do karty dołączony byłby atrakcyjny programlojalnościowy
gdyby płatność kartą trwała krócej
jeśli za 3 płatności kartą w miesiącu otrzymałbym/abymzwolnienie z opłaty za posiadanie karty
większa liczba terminali/sklepów akceptującychpłatności
jeśli za 3 płatności kartą w miesiącu otrzymałbym/abymzwolnienie z opłaty za prowadzenie konta
jeśli za każdą płatność kartą otrzymałbym/abym zwrot1% wartości zakupów
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
119
Na dwóch kolejnych wykresach zaprezentowano odpowiedzi odpowiednio
określonych grup Polaków posiadających rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy.
Dla osób mających konto osobiste, ale nieposiadających karty płatniczej, tj. dla 14%
respondentów, najważniejszymi stymulantami płacenia kartami płatniczymi są możliwość
zwrotu 1% wartości zakupów za każdą płatność kartą (dla 32% odpowiadających przy
wielokrotnym wyborze), zwolnienie z opłat za prowadzenie konta lub posiadanie karty
płatniczej za wykonanie trzech płatności kartą (odpowiednio 20 i 17%) oraz szybsza płatność
kartą (18%).
Wśród osób mających konto osobiste lub kartę płatniczą, ale niepłacących kartą w
ostatnim miesiącu, najważniejszymi stymulantami płacenia lub częstszego płacenia kartami
są: możliwość zwrotu 1% wartości zakupów (dla 30% respondentów przy wielokrotnym
wyborze) i zwolnienie z opłaty za konto lub kartę za wykonanie 3 płatności kartą
(odpowiednio 30% i 22%).
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
120
Wykres 126. Najważniejsze stymulanty płacenia kartami płatniczymi wśród osób
mających konto osobiste i nieposiadających karty płatniczej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=109, wielokrotny wybór. Maksymalnie 3 odpowiedzi.
2%
3%
4%
7%
12%
17%
17%
17%
18%
18%
20%
32%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%
brak opłaty za płacenie kartą
gdybym mógł/mogła płacić za pomocą telefonukomórkowego
jeśli byłbym/abym dokładnie poinformowany/a, żepłacenie kartą służy rozwojowi gospodarki
elektronicznej i utrudnia działanie szarej strefy w…
gdyby bank nie zbierał danych, gdzie płacę kartą
jeśli do karty dołączony byłby atrakcyjny programlojalnościowy
większa liczba terminali/sklepów akceptującychpłatności
nic, nie lubię płacić kartą, wolę płacić gotówką, niepotrzebuję, nie chcę zostawiać wszędzie swoich
danych
jeśli za 3 płatności kartą w miesiącuotrzymałbym/abym zwolnienie z opłaty za
posiadanie karty
gdyby płatność kartą trwała krócej
nie wiem, trudno powiedzieć
jeśli za 3 płatności kartą w miesiącuotrzymałbym/abym zwolnienie z opłaty za
prowadzenie konta
jeśli za każdą płatność kartą otrzymałbym/abymzwrot 1% wartości zakupów
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
121
Wykres 127. Najważniejsze stymulanty płacenia lub częstszego płacenia kartami
płatniczymi wśród osób mających konto osobiste i kartę płatniczą, ale niepłacących
kartą w ostatnim miesiącu
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=166, wielokrotny wybór. Maksymalnie 3 odpowiedzi.
2%
5%
5%
7%
10%
13%
16%
18%
19%
22%
30%
30%
0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35
więcej środków na koncie
jeśli byłbym/abym dokładnie poinformowany/a, żepłacenie kartą służy rozwojowi gospodarki
elektronicznej i utrudnia działanie szarej strefy w…
gdyby bank nie zbierał danych, gdzie płacę kartą
gdybym mógł/mogła płacić za pomocą telefonukomórkowego
nic, nie lubię płacić kartą, wolę płacić gotówką, niepotrzebuję, nie chcę zostawiać wszędzie swoich
danych
jeśli do karty dołączony byłby atrakcyjny programlojalnościowy
większa liczba terminali/sklepów akceptującychpłatności
gdyby płatność kartą trwała krócej
nie wiem, trudno powiedzieć
jeśli za 3 płatności kartą w miesiącuotrzymałbym/abym zwolnienie z opłaty za posiadanie
karty
jeśli za 3 płatności kartą w miesiącuotrzymałbym/abym zwolnienie z opłaty za
prowadzenie konta
jeśli za każdą płatność kartą otrzymałbym/abymzwrot 1% wartości zakupów
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
122
8. Struktura sposobów płatności Polaków
8.1. Ogólna struktura sposobów płatności Polaków
W 81,8% przypadków Polacy dokonywali płatności gotówką za wszelkie płatności
detaliczne. Ponadto, 16,6% transakcji wykonywanych było kartami płatniczymi, natomiast
1,6% poleceniem przelewu.
W badaniu ujmowane jest polecenie przelewy, ponieważ jest to najczęstszy sposób
płatności w sklepach internetowych i na aukcjach internetowych. Handel elektroniczny,
według różnych szacunków, stanowi również do paru procent handlu detalicznego. Przelewy
są również akceptowane przez tradycyjne sklepy, które prowadzą także działalność
sprzedaży przez internet. Przelewy są także używane w płatnościach pomiędzy osobami
fizycznymi. Dzienniczek płatności nie ujmował płatności masowych, czyli płatności na
przykład za energię, wodę, telefon, internet.
Tabela 3. Szczegółowa ilościowa struktura sposobów płatności Polaków (w %)
Sposób zapłaty Udział
Gotówka 81,8% Płatność kartami Udział
Płatność/ karta zbliżeniowa 0,5% Płatność/ k. zbliże. 3%
Karta debetowa 15,0% Karta debetowa 91%
Karta kredytowa 1,0% Karta kredytowa 6%
Przelew 1,6% Razem 100%
Telefon komórkowy 0,0%
Kredyt ratalny 0,0%
Razem 100%
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 transakcji. W badaniu, jeśli respondent dokładnie nie wiedział,
jakiego typu ma kartę płatniczą, to zazwyczaj deklarował, że jest to karta debetowa do rachunku bankowego.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
123
Wykres 128. Ilościowa struktura sposobów płatności Polaków (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
W ujęciu wartościowym udział gotówki wynosił prawie 64%, kartami prawie 31%, a
poleceniem przelewu 5,5%. Udział pozostałych instrumentów płatniczych, podobnie jak w
ujęciu ilościowym, był marginalny.
Tabela 4. Szczegółowa wartościowa struktura sposobów płatności Polaków (w %)
Sposób zapłaty Udział
Gotówka 63,7% Płatność kartami Udział
Płatność/ karta zbliżeniowa 0,2% Płatność/ k. zbliże. 1%
Karta debetowa 28,0% Karta debetowa 91%
Karta kredytowa 2,5% Karta kredytowa 8%
Przelew 5,5% Razem 100%
Telefon komórkowy 0,0%
Kredyt ratalny 0,1%
Razem 100%
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
81,8%
16,5%
1,6%
Gotówka
Karty płatnicze
Polecenie przelewu
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
124
Wykres 129. Wartościowa struktura sposobów płatności Polaków (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
8.2. Struktura sposobów płatności Polaków posiadających konto osobiste
Posiadanie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego istotnie wpływa na zwyczaje
płatnicze Polaków. Bez względu na to, czy korzysta się z konta osobistego, czy też nie, oraz
bez względu na to, czy ktoś ma kartę płatniczą, czy też nie, to wzrasta udział płatności
bezgotówkowych. Polacy, którzy posiadają kartę płatniczą, 21% transakcji wykonują kartami,
a 2% przelewem. Wartościowo udział płatności bezgotówkowych wynosi 43%.
63,7%
30,7%
5,5%
Gotówka
Karty płatnicze
Polecenie przelewu
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
125
Wykres 130. Ilościowa struktura sposobów płatności Polaków posiadających
rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4052 płatności.
Wykres 131. Wartościowa struktura sposobów płatności Polaków posiadających
rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4052 płatności.
77%
21%
2%
Gotówka
Karty płatnicze
Polecenie przelewu
57%
36%
7%
Gotówka
Karty płatnicze
Polecenie przelewu
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
126
8.3. Struktura sposobów płatności Polaków korzystających z kart
Struktura sposobów płatności Polaków istotnie zmienia się, jeśli weźmiemy pod
uwagę jedynie osoby, które korzystają z kart płatniczych. W przypadku ilościowej struktury
udział kart płatniczych rośnie do 24%, polecenia przelewu wynosi 2%, natomiast udział
transakcji gotówkowych spada do 73%.
Wykres 132. Ilościowa struktura sposobów płatności Polaków korzystających z kart
płatniczych
Źródło: badanie i obliczenia własne. N=3415 płatności.
W przypadku wartościowej struktury płatności wykonywanych przez respondentów
korzystających z kart udział gotówki wynosi 50%. Znacznie natomiast rośnie udział płatności
kartami (do 42%) i poleceniami przelewu (do 7,5%).
73,2%
24,4%
2,3%
Gotówka
Karty płatnicze
Polecenie przelewu
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
127
Wykres 133. Wartościowa struktura sposobów płatności Polaków korzystających z
kart płatniczych
Źródło: badanie i obliczenia własne. N=3415 płatności.
8.4. Szczegółowa struktura płatności Polaków z progiem 20 zł i 200 zł
8.4.1. Struktura płatności z progiem 20 zł
Mikropłatności, czyli płatności do 20 zł, stanowią 42% liczby wszystkich płatności
detalicznych Polaków. W przypadku gotówki niemal połowa płatności detalicznych jest o
wartości do 20 zł. Tylko 13% transakcji kartami płatniczymi jest o wartości do 20 zł. Prawie
wszystkie płatności poleceniem przelewu mają wartość większą niż 20 zł.
50,3% 42,2%
7,5%
Gotówka
Karty płatnicze
Polecenie przelewu
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
128
Wykres 134. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
sposobu płatności i wartości płatności do 20 zł lub powyżej tej kwoty
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
W strukturze wartościowej mikropłatności mają czterokrotnie niższy udział niż w
strukturze ilościowej, gdyż odpowiadają za zaledwie 10% wartości wszystkich płatności
detalicznych Polaków. Płatności gotówką do 20 zł mają 15% udział pod względem wartości.
Płatności do 20 zł kartami płatniczymi i przelewem są pod względem wartości
minimalne lub niemal zerowe.
49%
13%
2%
42%
51%
87%
98%
58%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
Razem
do 20 zł powyżej 20 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
129
Wykres 135. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
sposobu płatności i wartości płatności do 20 zł lub powyżej tej kwoty
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
95% liczby płatności detalicznych Polaków do 20 zł jest dokonywana gotówką,
natomiast w strukturze płatności powyżej 20 zł gotówką jest regulowane 72% płatności.
Karty płatnicze używane są w zaledwie 5% transakcji do 20 zł oraz w 25% płatności powyżej
20 zł.
W ujęciu wartościowym 93% płatności do 20 zł jest wykonywana gotówką. W
płatnościach powyżej 20 zł na gotówkę przypada 60%. Na karty płatnicze przypada z kolei
tylko 7% płatności do 20 zł.
15%
2%
10%
85%
98%
100%
90%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
Razem
do 20 zł powyżej 20 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
130
Wykres 136. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności do lub powyżej 20 zł
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
Wykres 137. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności do lub powyżej 20 zł
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
95%
72%
82%
5%
25%
16%
3%
2%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
do 20 zł
powyżej 20 zł
razem
Gotówka Karty płatnicze Przelew
93%
60%
64%
7%
33%
31%
6%
6%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
do 20 zł
powyżej 20 zł
razem
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
131
8.4.2. Struktura płatności z progiem 200 zł
Dla potrzeb niniejszego badania wśród płatności detalicznych, obok mikropłatności,
czyli płatności do 20 zł, przeanalizowano również płatności o wyższych kwotach, tj. powyżej
200 zł.
Rozpatrując wszystkie płatności detaliczne Polaków, 96% transakcji przypada na
płatności poniżej 200 zł. Spośród wszystkich płatności gotówkowych na transakcje poniżej
200 zł przypada 98% liczby płatności. W przypadku przelewów udział płatności powyżej 200
zł wynosi 16%.
Wykres 138. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
sposobu płatności i wartości płatności poniżej lub od 200 zł
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
98%
89%
84%
96%
2%
11%
16%
4%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
Razem
poniżej 200 zł od 200 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
132
W ujęciu wartościowym płatności poniżej 200 zł stanowią 77% ogółu. W ujęciu
wartościowym jedynie przelewy od 200 zł generują większość płatności (53%).
Wykres 139. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
sposobu płatności i wartości płatności poniżej lub od 200 zł
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
W przypadku płatności o wartości poniżej 200 zł, w 83% transakcji płatności
dokonywano gotówką, w 15% płatności były realizowane kartami płatniczymi, a w 1%
poleceniem przelewu. W przypadku płatności detalicznych Polaków od 200 zł większość, bo
51%, płatności wykonywana była kartami płatniczymi, na gotówkę zaś przypadało 42%
płatności.
85%
68%
47%
77%
15%
32%
53%
23%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
Razem
poniżej 200 zł od 200 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
133
Wykres 140. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
W wartościowym ujęciu w płatnościach poniżej 200 zł udział płatności gotówkowych
wynosi 70%, a płatności kartami 27%. W transakcjach od 200 zł gotówkowo płaciło się w 43%
przypadków, a kartami płatniczymi w 44% przypadków.
Wykres 141. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
83%
42%
82%
15%
51%
16%
1%
7%
2%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
poniżej 200 zł
od 200 zł
razem
Gotówka Karty płatnicze Przelew
70%
43%
64%
27%
44%
31%
3%
13%
6%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
poniżej 200 zł
od 200 zł
razem
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
134
W transakcjach poniżej 200 zł osoby posiadające konto osobiste płacą gotówką w
79% płatności, zaś na karty płatnicze przypada 19% płatności. W płatnościach od 200 zł
Polacy posiadający konto osobiste płacili gotówką w 36% przypadków, na karty płatnicze
przypada aż 56% transakcji, a na polecenie przelewu 8%.
Wykres 142. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł i posiadania konta osobistego
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
100%
79%
100%
36%
82%
19%
56%
16%
2%
8%
2%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
brak konta
posiada konto osobiste
brak konta
posiada konto osobiste
po
niż
ej 2
00
zł
od
20
0 z
łra
zem
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
135
Wartościowo Polacy, którzy posiadają konta osobiste, płatności poniżej 200 zł
wykonywali więcej gotówką (64%) niż kartami płatniczymi (32%). Wartościowy udział
płatności gotówką w płatnościach powyżej 200 zł wynosił dla posiadaczy kont 37%,
natomiast na karty płatnicze przypadało u tych osób 49%, a na polecenie przelewu 14%
płatności.
Wykres 143. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł i posiadania konta osobistego
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
100%
64%
100%
37%
64%
0%
32%
49%
31%
4%
14%
6%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
brak konta
posiada konto osobiste
brak konta
posiada konto osobiste
po
niż
ej 2
00
zł
od
20
0 z
łra
zem
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
136
Generalnie mężczyźni nieco częściej płacili kartą niż kobiety, bez względu na wartość
kwoty transakcji. W transakcjach do 200 zł 17% płatności wykonanych przez mężczyzn była
regulowana kartami płatniczymi, zaś w płatnościach od 200 zł udział ten wynosił 59%.
Wykres 144. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł i płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
86%
83%
49%
41%
83%
14%
17%
51%
59%
17%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
kobieta
mężczyzna
kobieta
mężczyzna
po
niż
ej 2
00
zł
od
20
0 z
łra
zem
Gotówka Karty płatnicze
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
137
Także w ujęciu wartościowym mężczyźni dokonywali kartami więcej płatności o
wyższej wartości niż kobiety.
Wykres 145. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł i płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
75%
69%
54%
45%
68%
25%
31%
46%
55%
32%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
kobieta
mężczyzna
kobieta
mężczyzna
po
niż
ej 2
00
zł
od
20
0 z
łra
zem
Gotówka Karty płatnicze
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
138
Im większe miasto, tym większy udział płatności kartami. W największych miastach, w
płatnościach poniżej 200 zł, kartami płatniczymi wykonuje się 28% płatności. W transakcjach
od 200 zł udział kart rośnie do 70%. Na wsi zaledwie 12% płatności jest dokonywana kartami
płatniczymi, natomiast w przypadku płatności powyżej 200 zł udział ten rośnie do 50%.
Wykres 146. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł i miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
88%
84%
84%
87%
72%
50%
50%
48%
42%
30%
12%
16%
16%
13%
28%
50%
50%
52%
58%
70%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
wieś
miasto do 19999 mieszk.
miasto od 20 tys. do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys. do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys. mieszk.
wieś
miasto do 19999 mieszk.
miasto od 20 tys. do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys. do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys. mieszk.
po
niż
ej 2
00
zł
od
20
0 z
ł
Gotówka Karty płatnicze
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
139
W transakcjach poniżej 200 zł najmniejszy, pod względem wartości płatności, udział
płatności kartami płatniczymi jest na wsi - 22%. W płatnościach od 200 zł udział płatności
kartami na wsi (46%) jest zazwyczaj niewiele mniejszy niż w miastach, poza największymi
aglomeracjami.
Wykres 147. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł i miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
78%
76%
71%
74%
52%
54%
48%
57%
47%
35%
22%
24%
29%
26%
48%
46%
52%
43%
53%
65%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
wieś
miasto do 19999 mieszk.
miasto od 20 tys. do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys. do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys. mieszk.
wieś
miasto do 19999 mieszk.
miasto od 20 tys. do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys. do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys. mieszk.
po
niż
ej 2
00
zł
od
20
0 z
ł
Gotówka Karty płatnicze
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
140
Osoby w wieku od 55 lat prawie zawsze płacą gotówką niezależnie od kwoty
płatności. W przypadku płatności poniżej 200 zł najwyższy udział płatności kartami jest wśród
osób w wieku 25-44 lata - 23%.
Wykres 148. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł i wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
83%
77%
77%
85%
93%
97%
33%
29%
39%
47%
100%
92%
17%
23%
23%
15%
7%
3%
67%
71%
61%
53%
8%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
18-24 lata
25-34 lata
35-44 lata
45-54 lata
55-64 lata
65 lat i więcej
18-24 lata
25-34 lata
35-44 lata
45-54 lata
55-64 lata
65 lat i więcej
po
niż
ej 2
00
zł
od
20
0 z
ł
Gotówka Karty płatnicze
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
141
W ujęciu wartościowym, udział płatności bezgotówkowych z reguły rośnie, ale nadal
największy ich udział jest wśród osób w wieku 25-44 lata.
Wykres 149. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł i wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
70%
61%
62%
73%
87%
93%
47%
34%
39%
52%
100%
87%
30%
39%
38%
27%
13%
7%
53%
66%
61%
48%
13%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
18-24 lata
25-34 lata
35-44 lata
45-54 lata
55-64 lata
65 lat i więcej
18-24 lata
25-34 lata
35-44 lata
45-54 lata
55-64 lata
65 lat i więcej
po
niż
ej 2
00
zł
od
20
0 z
ł
Gotówka Karty płatnicze
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
142
W transakcjach poniżej 200 zł najczęściej (z udziałem 24%) kartami płacą osoby z
wykształceniem wyższym. Osoby z wykształceniem podstawowym prawie zawsze płacą
gotówką. W przypadku transakcji od 200 zł osoby z wykształceniem wyższym wykonują aż
75% płatności kartami.
Wykres 150. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł i wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
98%
92%
80%
76%
100%
77%
43%
25%
83%
2%
8%
20%
24%
23%
57%
75%
17%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
podstawowe
zasadnicze zawodowe
średnie
wyższe
podstawowe
zasadnicze zawodowe
średnie
wyższe
po
niż
ej 2
00
zł
od
20
0 z
łra
zem
Gotówka Karty płatnicze
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
143
Pod względem wartości płatności osoby z wykształceniem podstawowym prawie
zawsze płacą gotówką, natomiast osoby z wykształceniem wyższym w większości
przypadków posługują się kartami dla płatności powyżej 200 zł.
Wykres 151. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wartości płatności poniżej lub od 200 zł i wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
96%
87%
65%
59%
100%
80%
49%
28%
68%
4%
13%
35%
41%
20%
51%
72%
32%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
podstawowe
zasadnicze zawodowe
średnie
wyższe
podstawowe
zasadnicze zawodowe
średnie
wyższe
po
niż
ej 2
00
zł
od
20
0 z
łra
zem
Gotówka Karty płatnicze
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
144
8.5. Ogólna struktura sposobów płatności w zależności od cech Polaków
8.5.1. Płeć
Statystycznie kobiety wykonywały niewiele częściej płatności wszelkiego typu (53%),
niż mężczyźni (47%). Wynika to też z tego, że w próbie udział kobiet wynosił 52%.
Rozpatrując wszystkie płatności gotówkowe, to 55% przypadało na kobiety, a 45% na
mężczyzn. Na kobiety przypadało 47% płatności kartami, a na mężczyzn 53%. Mężczyźni
zauważalnie więcej wykonywali przelewów (62%) niż kobiety.
Wykres 152. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
instrumentu płatniczego i płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
55%
47%
38%
53%
45%
53%
62%
47%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
Razem
kobieta mężczyzna
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
145
Pod względem wartości przeprowadzanych transakcji udział płatności detalicznych
kobiet jest podobny do tego, jaki wynika z liczby przeprowadzanych transakcji. Zauważalnie
wzrósł jedynie udział kobiet w płatnościach poleceniem przelewu, w porównaniu z udziałem
ilościowym.
Wykres 153. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
instrumentu płatniczego i płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
Ogólnie kobiety częściej płacą gotówką niż mężczyźni. W ujęciu wartościowym
kobiety również więcej płacą gotówką niż mężczyźni.
56%
47%
46%
53%
44%
53%
54%
47%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
Razem
kobieta mężczyzna
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
146
Wykres 154. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
Wykres 155. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
84% 79% 82%
15% 19% 16%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna razem
Przelew
Karty płatnicze
Gotówka
68% 60% 64%
28% 34% 31%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna razem
Przelew
Karty płatnicze
Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
147
8.5.2. Wiek
Kartami płatniczymi najczęściej płacą osoby w wieku 25-44 lat (25% transakcji).
Najrzadziej kartami płatniczymi, z 3% udziałem, posługują się osoby w wieku 65 lat i więcej.
Pod względem wartości płatności, osoby w wieku 25-44 lat bezgotówkowo kupują za
prawie połowę (48%) swoich wydatków. Najmniejszy udział płatności kartami lub przelewem
(8%) mają osoby najstarsze.
Wykres 156. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
Wykres 157. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
81% 73% 72% 82%
93% 96%
17% 25% 25% 16%
7% 3%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Gotówka Karty płatnicze Przelew
64% 52% 52% 60%
88% 92%
33% 43% 42% 28%
11% 7%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
148
8.5.3. Miejsce zamieszkania
Największy udział płatności kartami (30%) mają Polacy mieszkających w miastach od
500 tysięcy mieszkańców. W pozostałych miastach i na wsi sytuacja jest zbliżona.
Pod względem wartości płatności respondenci z miast od 500 tysięcy mieszkańców
więcej płacą kartami (49%) niż gotówką (45%).
Wykres 158. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
Wykres 159. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
85% 83% 81% 86% 68%
13% 17% 17% 13% 30%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys.mieszk.
Gotówka Karty płatnicze Przelew
69% 70% 62% 69% 45%
26% 29% 29%
29%
49%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys.mieszk.
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
149
Ogólnie 39% wszystkich płatności gotówkowych i 30% płatności kartami wykonują
osoby mieszkające na wsi.
Wykres 160. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
instrumentu płatniczego i miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
8.5.4. Wykształcenie
Największy udział płatności kartami, pod względem liczby i wartości płatności, jest
wśród Polaków z wykształceniem wyższym (odpowiednio 26% i 44%).
39%
30%
37%
38%
12%
12%
4%
12%
20%
21%
33%
20%
18%
14%
6%
17%
11%
24%
21%
14%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
Razem
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
wieś miasto do 19999 mieszk.
miasto od 20 tys. do 99999 mieszk. miasto od 100 tys. do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys. mieszk.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
150
Wykres 161. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
Wykres 162. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
98% 91% 78% 70%
2% 8% 21% 26%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
Gotówka Karty płatnicze Przelew
97% 84%
59% 43%
3% 14%
37% 44%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
151
8.5.5. Sytuacja społeczno – zawodowa
Największy udział płatności kartami, pod względem liczby płatności, jest wśród
specjalistów i techników (30% to płatności kartami) oraz urzędników i pracowników
instytucji publicznych (28%). Najmniej kartami płacą rolnicy (2%), renciści (3%), emeryci (4%),
osoby zajmujące się domem (5%) i bezrobotni (6%).
Wykres 163. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
Największy udział płatności kartami, pod względem wartości transakcji, jest wśród
urzędników i pracowników administracji publicznej (50%) oraz specjalistów i techników
(45%). Najmniej kartami płacą, spośród wszystkich swoich płatności, rolnicy (4%), renciści
(4%) i emeryci (8%).
94% 96%
73%
97%
80%
97%
67%
83% 68%
94%
6% 4%
23%
3%
19%
2%
30%
16%
28%
5%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
152
Wykres 164. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
Ogólnie najwięcej płatności wykonują robotnicy (25%) i emeryci (21%, 25% razem z
rencistami). Najwięcej płatności gotówkowych, spośród wszystkich przeprowadzonych,
wykonują również robotnicy i emeryci. Natomiast największy udział w płatnościach kartami
mają robotnicy (30%), specjaliści i technicy (25%) oraz urzędnicy i pracownicy instytucji
publicznych (24%).
83% 91%
50%
96%
66%
90%
47%
71%
38%
85%
15% 8%
34%
4%
32%
4%
45%
25%
50%
14% 16% 11%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
153
Wykres 165. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
instrumentu płatniczego i sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
8.6. Szczegółowy rozkład liczby płatności Polaków
Według dzienniczka płatności Polacy najczęściej wykonują 3, 4 lub 5 płatności
detalicznych w ciągu trzech kolejnych dni. Są jednak Polacy, którzy wykonują aż 20 płatności
w takim okresie. Nie zdarzyła się natomiast osoba, która nie wykonała żadnej transakcji w
okresie przeprowadzania badania, czyli trzech kolejnych dni.
Przeciętnie Polacy wykonywali 5 płatności przez trzy kolejne dni badani, z czego w
zaokrągleniu 4 płatności gotówkowe i jedną bezgotówkową.
6%
2%
1%
5%
24%
4%
5%
21%
4%
6%
12%
5%
5%
1%
0%
4%
25%
30%
16%
25%
2%
0%
1%
2%
11%
25%
23%
14%
8%
7%
5%
8%
12%
24%
35%
14%
4%
1%
1%
3%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
Razem
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
bezrobotny emeryt przedsiębiorca
rencista robotnik rolnik
specjalista, technik uczeń, student urzędnik, pracow. inst. publ.
zajmuję się domem
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
154
Wykres 166. Rozkład Polaków według liczby płatności przez 3 kolejne dni
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000 respondentów, którzy wykonali 5060 płatności.
Polacy najczęściej wykonywali trzy płatności gotówką w okresie trzech kolejnych dni.
Występowały także nieliczne osoby, które ani razu nie płaciły gotówką i było ich 2% ogółu.
Wykres 167. Rozkład Polaków według liczby płatności gotówką przez 3 kolejne dni
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000 respondentów, którzy wykonali 4141 płatności gotówką.
0,00
0,02
0,04
0,06
0,08
0,10
0,12
0,14
0,16
0,18
0,20
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Czę
sto
ść
Liczba płatności
0,00
0,05
0,10
0,15
0,20
0,25
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Czę
sto
ść
Liczba płatności
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
155
Najwięcej respondentów w czasie trwania badania nie wykonało żadnej płatności
kartami, ponieważ nie mieli karty lub z niej nie korzystali. Najczęściej Polacy wykonywali
jedną płatność kartą w ciągu trzech kolejnych dni.
Na kolejnym wykresie przedstawiono szczegółowo rozkład liczby płatności
respondentów przez trzy kolejne dni, uporządkowany malejąco.
Wykres 168. Rozkład liczby płatności kartami płatniczymi Polaków przez 3 kolejne
dni
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000 respondentów, którzy wykonali 834 płatności kartami.
0,00
0,10
0,20
0,30
0,40
0,50
0,60
0,70
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Czę
sto
ść
Liczba płatności
nie posiada karty płatniczej
posiada kartę płatniczą
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
156
Wykres 169. Liczba płatności respondentów przez trzy kolejne dni uporządkowana malejąco
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000 respondentów.
0
5
10
15
20
25
1 101 201 301 401 501 601 701 801 901
Licz
ba
pła
tno
ści
Respondenci
płatności kartami
płatności gotówką
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
157
9. Wpływ akceptacji kart płatniczych na strukturę płatności
Polaków
9.1. Akceptacja kart płatniczych w płatnościach detalicznych
W badaniu wyliczono szczegółowe wyniki na temat płatności w miejscach, w których
można było płacić kartami płatniczymi lub przelewem. Badaniem objęto wszystkie miejsca
detalicznych płatności Polaków, czyli punkty handlowo-usługowe, zakupy w Internecie,
płatności innej osobie, kieszonkowe dla dzieci oraz usługi wykonywane przez fachowców w
domu.
W 53% transakcji, w których płacili respondenci, można było płacić kartą lub
przelewem. Płatności w Internecie, płatności innym osobom, kieszonkowe dla dzieci oraz
usługi w domu miały niewielki udział.
Wykres 170. Możliwość płacenia kartą lub przelewem we wszystkich płatnościach
Polaków
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności. Obejmuje punkty handlowo-usługowe, zakupy w
Internecie, usługi wykonywane przez fachowców w domu, płatności innej osobie oraz kieszonkowe dla dzieci.
W przypadku uwzględnienia tylko punktów handlowo-usługowych, tj. bez internetu i
usług w domu, procent płatności, w których można było płacić bezgotówkowo, wynosił 54%.
53%
47%
możliwość płacenia kartąlub przelewem
brak możliwości płaceniakartą lub przelewem
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
158
Wykres 171. Możliwość płacenia kartą lub przelewem w płatnościach Polaków w
punktach handlowo-usługowych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4886 płatności. Obejmuje punkty handlowo-usługowe bez sklepów
internetowych oraz usług wykonywanych przez fachowców w domu.
9.2. Akceptacja kart płatniczych w płatnościach gotówkowych według miejsc
W 43 procentach przypadków, w których Polacy płacili gotówką, można było płacić
kartą lub przelewem. Wynika z tego, że faktycznie w wielu transakcjach gotówkowych (57%)
nie można było płacić kartami płatniczymi, nawet jeśli konsument chciał się nią posługiwać.
Wykres 172. Możliwość płacenia kartą lub przelewem w płatnościach gotówkowych
Polaków we wszystkich miejscach
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4141 płatności gotówkowych we wszystkich miejscach. Obejmuje punkty handlowo-usługowe, zakupy w Internecie, różne usługi wykonywane przez fachowców w domu, płatności innej osobie oraz kieszonkowe dla dzieci.
54%
46%
możliwość płacenia kartąlub przelewem
brak możliwości płaceniakartą lub przelewem
43%
57%
możliwość płacenia kartąlub przelewem
brak możliwości płaceniakartą lub przelewem
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
159
Spośród wszystkich płatności gotówkowych przeprowadzonych w małych sklepach
spożywczych i sklepach osiedlowych w 36 procentach przypadków Polacy mogli płacić
kartami płatniczymi, bo sklepy je akceptowały, ale nie płacili z innych powodów.
Wykres 173. Możliwość płacenia kartą w płatnościach gotówkowych Polaków w
małych sklepach spożywczych i sklepach osiedlowych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1802 płatności gotówkowych w małych sklepach spożywczych i sklepach osiedlowych.
W supermarketach i hipermarketach spożywczych w 80% płatności gotówkowych
można było płacić kartami płatniczymi, ponieważ sklep akceptował karty.
Wykres 174. Możliwość płacenia kartą w płatnościach gotówkowych Polaków w
supermarketach i hipermarketach spożywczych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=593 płatności gotówkowych w supermarketach i hipermarketach spożywczych.
36%
64%
możliwość płacenia kartą
brak możliwości płacenia kartą
80%
20%
możliwość płacenia kartą
brak możliwości płacenia kartą
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
160
9.3. Struktura płatności Polaków w miejscach akceptujących karty
Uzyskane w badaniu dane przedstawiają codzienny obraz zwyczajów płatniczych
Polaków w miejscach, w których rzeczywiście mogą dokonywać płatności bezgotówkowych.
W miejscach akceptujących płatności bezgotówkowe udział ilościowy płatności kartami jest
niemal dwukrotnie wyższy (31%) niż w strukturze wszystkich płatności (16,5%).
Wykres 175. Ilościowa struktura sposobów płatności Polaków w miejscach
akceptujących karty płatnicze lub przelew
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=2672 płatności w miejscach akceptujących karty płatnicze lub przelew.
W wartościowym ujęciu sposobów płatności Polaków w miejscach akceptujących
płatności bezgotówkowe udział płatności kartami płatniczymi (43%) i poleceniem przelewu
(8%) był większy niż płatności gotówkowe (49%).
Wykres 176. Wartościowa struktura sposobów płatności Polaków w miejscach
akceptujących karty płatnicze lub przelew
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=2672 płatności w miejscach akceptujących karty płatnicze lub przelew.
66%
31%
3%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
49%
43%
8%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
161
9.4. Struktura płatności osób korzystających z kart w miejscach
akceptujących karty
Wyliczenia ograniczono do grupy Polaków korzystających z kart płatniczych.
Jednocześnie uwzględniono tylko takie miejsca, w których można było akceptować płatności
bezgotówkowe. W prawie wszystkich przypadkach można było płacić kartami płatniczymi,
ponieważ obrót w punktach handlowo-usługowych zdecydowanie dominuje w porównaniu z
płatnościami w Internecie lub w stosunku do płatności wykonywanych pomiędzy osobami
fizycznymi. W sklepach internetowych w wielu przypadkach można także płacić kartami.
W tak określonej grupie Polaków ilościowy udział płatności kartami wynosi 42%, a
poleceniem przelewu 4%.
Wykres 177. Ilościowa struktura sposobów płatności Polaków korzystających z kart
płatniczych w miejscach akceptujących karty
Źródło: badanie i obliczenia własne.
W przypadku wartościowej struktury udział płatności kartami wynosi 54%, na
płatności przelewem przypada 9%, a na płatności gotówką 9%.
54% 42%
4%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
162
Wykres 178. Wartościowa struktura sposobów płatności Polaków korzystających z
kart płatniczych w miejscach akceptujących karty
Źródło: badanie i obliczenia własne.
Na podstawie wcześniej zaprezentowanych wyników wyliczyć można ogólną
strukturę płatności Polaków z wyszczególnieniem korzystania z kart płatniczych oraz miejsc,
w których można płacić bezgotówkowo.
W 47% ogółu płatności nie były akceptowane w punktach handlowo-usługowych
karty płatnicze lub przelewy (28%+19%). W 13% przypadków można było płacić kartą, ale
zapłaty dokonywały osoby, które nie korzystały z kart płatniczych. W 21% płatności można
było płacić kartami, ale osoby korzystające z kart płatniczych tego nie robiły. W tej grupie
istnieją największe możliwości wzrostu obrotu bezgotówkowego w Polsce. Potencjalnie
najłatwiej zaktywizować Polaków, którzy korzystają z kart i płacą w miejscach, gdzie są one
akceptowane (21%), ale płacą tam gotówką.
36%
54%
9%
Gotówka
Karty płatnicze
Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
163
Wykres 179. Struktura płatności Polaków z wyszczególnieniem osób korzystających
z kart płatniczych oraz transakcji, w których można płacić bezgotówkowo
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
19
28
13
21
16
2 1a - płatności gotówką wmiejscach nieakceptujących kart,dokonane przez osobyniekorzystające z kart
1b - płatności gotówką wmiejscach nieakceptujących kart,dokonane przez osobykorzystające z kart
2a - płatności gotówką wmiejscach akceptujących karty,dokonane przez osobyniekorzystające z kart
2b - płatności gotówką wmiejscach akceptujących karty,dokonane przez osobykorzystające z kart
płatności kartą płatniczą
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
164
Wcześniejszą strukturę wszystkich płatności ograniczyć można dla celów dalszej
analizy wyłącznie do płatności gotówkowych Polaków. W takiej strukturze około 26%
płatności gotówkowych Polaków można teoretycznie prawie natychmiast
przetransformować na płatności bezgotówkowe, ponieważ można płacić kartami w danych
miejscach oraz osoby płacące posługują się kartami.
Wykres 180. Struktura płatności gotówkowych Polaków z wyszczególnieniem osób
korzystających z kart płatniczych oraz miejsc, w których można płacić
bezgotówkowo
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4141 płatności gotówkowych.
23
34
16
26
1a - płatności gotówką wmiejscach nieakceptującychkart, dokonane przez osobyniekorzystające z kart
1b - płatności gotówką wmiejscach nieakceptującychkart, dokonane przez osobykorzystające z kart
2a - płatności gotówką wmiejscach akceptujących karty,dokonane przez osobyniekorzystające z kart
2b - płatności gotówką wmiejscach akceptujących karty,dokonane przez osobykorzystające z kart
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
165
10. Struktura płatności Polaków według miejsc płatności
10.1. Ogólna struktura płatności według miejsc płatności
Połowę płatności Polacy wykonują w małych sklepach spożywczych, sklepach
osiedlowych, kioskach, bazarach i targowiskach. Ponadto, 18% transakcji przypada na
supermarkety i hipermarkety spożywcze, 12% na pozostałe sklepy, a 8 % na wszelkiego typu
usługi i rekreację. 6% płatności Polacy wykonywali na stacjach benzynowych. Płatności w
sklepach internetowych objęły 1% wszystkich badanych płatności.
Wykres 181. Struktura miejsc płatności Polaków
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
50%
18%
12%
8%
6% 4% 1% Mały sklep spożywczy, sklep
osiedlowy, kiosk, targowisko, bazar
Supermarket, hipermarketspożywczy
Pozostałe sklepy
Usługi, rekreacja, parking
Stacja benzynowa
Płatność innej osobie i inne
Zakupy w Internecie
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
166
10.2. Szczegółowa struktura sposobów płatności według miejsc płatności
Udział płatności kartami największy jest na stacjach benzynowych (47%),
supermarketach i hipermarketach spożywczych (34%) i w pozostałych sklepach (31%).
Najmniejszy udział płatności kartami jest w małych sklepach spożywczych, sklepach
osiedlowych kioskach i targowiskach.
Według dzienniczków płatności największy udział płatności bezgotówkowych jest w
internecie, gdzie 80% płatności reguluje się przelewem.
Wykres 182. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
miejsca płatności
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
95%
66%
69%
83%
53%
84%
11%
82%
5%
34%
31%
16%
47%
9%
16%
15%
80%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Mały sklep spożywczy, kiosk, targowisko
Supermarket, hipermarket spożywczy
Pozostałe sklepy
Usługi, rekreacja, parking
Stacja benzynowa
Płatność innej osobie i inne
Zakupy w Internecie
Razem
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
167
Płatności gotówkowe najczęściej są wykonywane w małych sklepach spożywczych,
kioskach i targowiskach (58%). Mniej płatności gotówkowych jest wykonywanych w
supermarketach i hipermarketach spożywczych (14%) i innych sklepach (10%).
Transakcje kartami płatniczymi najczęściej są wykonywane w supermarketach i
hipermarketach spożywczych (36%), w pozostałych sklepach (23%) oraz na stacjach
benzynowych (17%).
Prawie wszystkie przelewy wykonywane są w internecie (55%) oraz w płatnościach na
rzecz innych osób i innych płatnościach (41%).
Wykres 183. Struktura ilościowa płatności Polaków gotówką, kartami płatniczymi i
przelewem w zależności od miejsca płatności
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
58%
15%
50%
14%
36%
18%
10%
23%
12%
8%
8%
8%
4% 17% 6%
4%
41%
4%
55%
1%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Gotówka Karty płatnicze Przelew Razem
Mały sklep spożywczy, kiosk, targowisko Supermarket, hipermarket spożywczy
Pozostałe sklepy Usługi, rekreacja, parking
Stacja benzynowa Płatność innej osobie i inne
Zakupy w Internecie
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
168
Pod względem wartości płatności największy udział płatności bezgotówkowych miało
miejsce przy zakupach w internecie (84%), następnie na stacjach benzynowych (56%) oraz w
supermarketach i hipermarketach spożywczych (47%).
Najczęściej gotówką płaci się w małych sklepach spożywczych, kioskach i
targowiskach (93%) oraz za usługi, rekreacje i parkingi (78%).
Wykres 184. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
miejsca płatności
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
53%
93%
59%
44%
60%
78%
15%
64%
47%
7%
41%
56%
22%
2%
31%
40%
82%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Supermarket, hipermarket spożywczy
Mały sklep spożywczy, kiosk, targowisko
Pozostałe sklepy
Stacja benzynowa
Płatność innej osobie i inne
Usługi, rekreacja, parking
Zakupy w Internecie
Razem
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
169
Polacy płatności gotówką najwięcej, pod względem wartości, wykonują w małych
sklepach spożywczych, kioskach i targowiskach (35%), supermarketach i hipermarketach
spożywczych (25%) oraz w pozostałych sklepach (16%).
Kartą płatniczą Polacy najwięcej płacą w supermarketach i hipermarketach
spożywczych (45%), pozostałych sklepach (23%) oraz na stacjach benzynowych (22%).
Pod względem wartości przelewy używane są niemal wyłącznie w płatnościach innej
osobie oraz w zakupach w internecie.
Wykres 185. Struktura wartościowa płatności Polaków gotówką, kartami
płatniczymi i przelewem w zależności od miejsca płatności
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
25%
45%
30%
35%
5%
24%
16%
23% 17%
8% 22%
12%
8%
0%
59%
8%
8% 7%
40%
3%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Gotówka Karty płatnicze Przelew Razem
Supermarket, hipermarket spożywczy Mały sklep spożywczy, kiosk, targowisko
Pozostałe sklepy Stacja benzynowa
Płatność innej osobie i inne Usługi, rekreacja, parking
Zakupy w Internecie
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
170
10.3. Struktura płatności w miejscach, w których najczęściej płacą Polacy
10.3.1. Małe sklepy spożywcze i sklepy osiedlowe
Miejsce, w którym najczęściej płacą Polacy, to małe sklepy spożywcze i sklepy
osiedlowe. W 95% przypadków Polacy płacą tam gotówką, a resztę kartami płatniczymi. W
ujęciu wartościowym udział gotówki wynosi 93%.
Wykres 186. Struktura ilościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
Wykres 187. Struktura wartościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
5%
95%
Karta
Gotówka
7%
93%
Karta
Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
171
W małych sklepach spożywczych i sklepach osiedlowych kartami nieco częściej płacili
mężczyźni niż kobiety.
Wykres 188. Struktura ilościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
Wykres 189. Struktura wartościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
4% 7%
96% 93%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
Karty płatnicze Gotówka
5% 10%
95% 90%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
172
Najczęściej kartą w sklepach spożywczych płaciły osoby w wieku 25-44 lat, najrzadziej
osoby najstarsze.
Wykres 190. Struktura ilościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
Wykres 191. Struktura wartościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
4% 10% 10% 4% 2% 1%
96% 90% 90% 96% 98% 99%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Karty płatnicze Gotówka
5% 18%
9% 4% 3% 3%
95% 82%
91% 96% 97% 97%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
173
Według liczby transakcji sytuacja dotycząca płacenia kartami w małych sklepach
spożywczych pod względem miejsca zamieszkania respondenta jest zróżnicowana.
Wartościowo natomiast udział płatności bezgotówkowych generalnie rośnie wraz z
urbanizacją.
Wykres 192. Struktura ilościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904.
Wykres 193. Struktura wartościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904.
2% 11% 7% 5% 11%
98% 89% 93% 95% 89%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys.mieszk.
Karty płatnicze Gotówka
3% 9% 8% 12% 14%
97% 91% 92% 88% 86%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys.mieszk.
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
174
Najczęściej kartami płaciły osoby z wykształceniem wyższym (1%). Wartościowo
udział płatności kartami w małych sklepach spożywczych przez takie osoby wynosił 16%.
Wykres 194. Struktura Ilościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
Wykres 195. Struktura wartościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od wykształcenia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
1% 2% 7% 10%
99% 98% 93% 90%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe
Karty płatnicze Gotówka
2% 10% 16%
100% 98% 90% 84%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
175
Najmniej kartami płaciły osoby o najniższych dochodach.
Wykres 196. Struktura Ilościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od dochodów
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
Wykres 197. Struktura wartościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od dochodów
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
2% 2% 4% 5% 14%
98% 98% 96% 95% 86%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
Karty płatnicze Gotówka
2% 3% 7% 7% 17%
98% 97% 93% 93% 83%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
176
W małych sklepach spożywczych i osiedlowych kartami najczęściej płacili specjaliści,
technicy, przedsiębiorcy oraz urzędnicy i pracownicy instytucji publicznych.
Wykres 198. Struktura Ilościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
Wykres 199. Struktura wartościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
1% 3% 17%
0% 8% 0% 17%
1% 16%
0%
99% 97% 83%
100% 92% 100% 83%
99% 84%
100%
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Karty płatnicze Gotówka
1% 1% 10% 0% 7% 0% 16%
2% 10% 3%
99% 99% 90% 100% 93% 100% 84%
98% 90% 97%
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
177
Osoby z 5-osobowych gospodarstw domowych i większych prawie w ogóle nie płacą
kartami w małych sklepach spożywczych.
Wykres 200. Struktura Ilościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
Wykres 201. Struktura wartościowa sposobów płatności w małych sklepach
spożywczych w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.
4% 4% 9% 7% 1%
96% 96% 91% 93% 99%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
Karty płatnicze Gotówka
7% 6% 12% 8% 0%
93% 94% 88% 92% 100%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
178
10.3.2. Supermarkety i hipermarkety spożywcze
W supermarketach i hipermarketach spożywczych Polacy w 66% płacą gotówką.
Wartościowo udział płatności kartami prawie zrównał się z udziałem gotówki.
Wykres 202. Struktura ilościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=897 płatności.
Wykres 203. Struktura wartościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=897 płatności.
34%
66%
Karta
Gotówka
47% 53%
Karta
Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
179
Mężczyźni płacą przeciętnie częściej niż kobiety kartami płatniczymi w
supermarketach i hipermarketach spożywczych.
Wykres 204. Struktura ilościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=897 płatności.
Wykres 205. Struktura wartościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od płci
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=897 płatności.
31% 37%
69% 63%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
Gotówka
Karty płatnicze
42% 52%
58% 48%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
Gotówka
Karty płatnicze
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
180
Najczęściej w supermarketach i hipermarketach spożywczych kartami płacą osoby w
wieku 25-44 lata. W ujęciu wartościowym osoby te dokonują kartami znacznie więcej niż
połowę swoich wydatków. Najmniej kartami posługują się osoby w wieku 65 i więcej lat.
Wykres 206. Struktura ilościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=897 płatności.
Wykres 207. Struktura wartościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=897 płatności.
38% 43% 45% 40%
14% 7%
62% 57% 55% 60%
86% 93%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Karty płatnicze Gotówka
55% 54% 65%
48%
19% 9%
45% 46% 35%
52%
81% 91%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
181
W miastach mających 500 tysięcy i więcej mieszkańców połowę płatności w
supermarketach i hipermarketach spożywczych wykonuje się kartami, a pod względem
wartości transakcji udział płatności kartowych wynosi 58%.
Wykres 208. Struktura ilościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=897 płatności.
Wykres 209. Struktura wartościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=897 płatności.
31% 30% 32% 34% 50%
69% 70% 68% 66% 50%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys.mieszk.
Karty płatnicze Gotówka
43% 42% 49% 42% 58%
57% 58% 51% 58% 42%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys.mieszk.
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
182
Osoby z wykształceniem średnim i wyższym płacą w 42-44% przypadków kartami w
supermarketach i hipermarketach spożywczych, natomiast najrzadziej kartami płacą osoby z
wykształceniem podstawowym.
Wykres 210. Struktura ilościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od wykształcenia
Źródło: obliczenia własne, n=897 płatności.
Wykres 211. Struktura wartościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od wykształcenia
Źródło: obliczenia własne, n=897 płatności.
9% 19%
44% 42%
91% 81%
56% 58%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
Karta Gotówka
11% 27%
55% 60%
89% 73%
45% 40%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
Karta Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
183
Osoby o najwyższych miesięcznych dochodach netto w gospodarstwie domowym
płacą w supermarketach i hipermarketach więcej kartami niż gotówką.
Wykres 212. Struktura ilościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od dochodów
Źródło: obliczenia własne, n=897 płatności.
Wykres 213. Struktura wartościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od dochodów
Źródło: obliczenia własne, n=897 płatności.
23% 21% 35% 28%
54%
77% 79% 65% 72%
46%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
Karta Gotówka
25% 26% 47%
33%
72%
75% 74% 53%
67%
28%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
Karta Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
184
Najczęściej kartami płatniczymi w supermarketach i hipermarketach spożywczych
posługują się urzędnicy i pracownicy instytucji publicznych (56% płatności), specjaliści,
technicy i robotnicy. Najrzadziej kartami posługują się emeryci i osoby zajmujące się domem.
Wykres 214. Struktura ilościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: obliczenia własne, n=897 płatności.
Wykres 215. Struktura wartościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
Źródło: obliczenia własne, n=897 płatności.
11% 6%
31% 12%
43%
13%
47% 36%
56%
10%
89% 94%
69% 88%
57%
88%
53% 64%
44%
90%
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Karty płatnicze Gotówka
27% 9%
42% 15%
53%
4%
58% 36%
70%
29%
73% 91%
58% 85%
47%
96%
42% 64%
30%
71%
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
185
Kartami najczęściej płacą osoby z trzy- i cztero-osobowych gospodarstw domowych,
najrzadziej z jedno- i pięcio- osobowych lub większych.
Wykres 216. Struktura ilościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od liczby osób w gospodarstwie
domowym
Źródło: obliczenia własne, n=897 płatności.
Wykres 217. Struktura wartościowa sposobów płatności w supermarketach i
hipermarketach spożywczych w zależności od liczby osób w gospodarstwie
domowym
Źródło: obliczenia własne, n=897 płatności.
20% 32% 41% 40%
21%
80% 68% 59% 60%
79%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
Karty płatnicze Gotówka
28% 42%
56% 52%
28%
72% 58%
44% 48%
72%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
186
10.3.3. Stacje benzynowe
Stacje benzynowe są miejscem, w którym Polacy w prawie połowie przypadków
(47%) płacą kartami. W ujęciu wartościowym udział płatności kartami wynosił już 56%.
Wykres 218. Struktura ilościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
Wykres 219. Struktura wartościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
47% 53% Karty płatnicze
Gotówka
56% 44% Karty płatnicze
Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
187
Udział płatności kartami na stacjach benzynowych jest prawie taki sam dla kobiet i
mężczyzn.
Wykres 220. Struktura ilościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych w
zależności od płci
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
Wykres 221. Struktura wartościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych
w zależności od płci
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
46% 48%
54% 52%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
Karty płatnicze Gotówka
57% 56%
43% 44%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
kobieta mężczyzna
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
188
Osoby w wieku 35-54 lat w 54-58% przypadków płacą kartami na stacjach
benzynowych, co daje 61-64% wartościowy udział.
Wykres 222. Struktura ilościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych w
zależności od wieku
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
Wykres 223. Struktura wartościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych
w zależności od wieku
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
31% 48%
58% 54%
24% 38%
69% 52%
42% 46%
76% 62%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Karty płatnicze Gotówka
42% 60% 61% 64%
29% 36%
58% 40% 39% 36%
71% 64%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
189
Na stacjach benzynowych kartami płatniczymi płacą najwięcej osoby mieszkające w
miastach, które mają 500 tysięcy i więcej mieszkańców. Wartościowo udział płatności
kartami w tej grupie rośnie aż do 86%.
Wykres 224. Struktura ilościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych w
zależności od miejsca zamieszkania
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
Wykres 225. Struktura wartościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych
w zależności od miejsca zamieszkania
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
41% 41% 54%
42%
77%
59% 59% 46%
58%
23%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys.mieszk.
Karty płatnicze Gotówka
48% 49% 59% 53%
86%
52% 51% 41% 47%
14%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto od 500 tys.mieszk.
Karty płatnicze Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
190
Osoby z wykształceniem wyższym aż w 73% przypadków płacą kartami, a
wartościowy udział rośnie do prawie 80%. Osoby z wykształceniem podstawowym tylko w
13% przypadków płacą kartami.
Wykres 226. Struktura ilościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych w
zależności od wykształcenia
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
Wykres 227. Struktura wartościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych
w zależności od wykształcenia
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
13% 30%
44%
73%
87% 70%
56%
27%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
Karta Gotówka
9% 27%
54%
79%
91% 73%
46%
21%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
Karta Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
191
W przypadku osób o najwyższych dochodach w gospodarstwie domowym udział
ilościowy i wartościowy płatności kartami wynosi odpowiednio 79% i 84%. W wielu grupach
Polaków popularność płacenia kartami na stacjach benzynowych jest już bardzo duża.
Wykres 228. Struktura ilościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych w
zależności od dochodów
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
Wykres 229. Struktura wartościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych
w zależności od dochodów
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
14%
43% 36% 37%
79%
86%
58% 64% 63%
21%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
Karta Gotówka
20% 42% 40% 43%
84%
80% 58% 60% 57%
16%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
Karta Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
192
Im więcej osób w gospodarstwie domowym, tym generalnie rzadziej płaci się kartami
na stacjach benzynowych.
Wykres 230. Struktura ilościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych w
zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
Wykres 231. Struktura wartościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych
w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym
Źródło: obliczenia własne, n=302 płatności.
58% 46% 46% 51%
37%
42% 54% 54% 49%
63%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
Karta Gotówka
74% 54% 59% 59%
34%
26% 46% 41% 41%
66%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej
Karta Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
193
11. Przeciętna wartość płatności detalicznych Polaków
11.1. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności
Przeciętna wartość płatności wynosi 48 zł. Najwyższe przeciętne płatności detaliczne
są wykonywane przez Polaków instrumentami bezgotówkowymi, w tym poleceniem
przelewu - aż 164 zł, kartą kredytową -132 zł, kartą debetową - 89 zł, a płatność kartą
zbliżeniową jest wykonywana średnio na 25 zł. Średnia wartość płatności dla wszystkich kart
płatniczych wynosi 90 zł. Polacy płacą gotówką średnio za 38 zł.
Wykres 232. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5057 płatności.
Mediana wartości płatności dla różnych sposobów płatności zawsze jest znacznie
niższa niż średnia arytmetyczna. Dla płatności gotówką mediana wartości płatności wynosi
22 zł i jest znacznie niższa niż przeciętna wartość płatności - 38 zł.
38 zł 25 zł
89 zł
132 zł
164 zł
48 zł
- zł
20 zł
40 zł
60 zł
80 zł
100 zł
120 zł
140 zł
160 zł
180 zł
Gotówka Płatność/karta
zbliżeniowa
Kartadebetowa
Kartakredytowa
Przelew Przeciętnie
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
194
Wykres 233. Średnia arytmetyczna i mediana wartości płatności w zależności od
sposobów płatności (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5057 płatności.
Wyliczając przeciętną wartość płatności dla sposobów płatności wśród osób
korzystających z kart płatniczych, uzyskuje się bardzo zbliżone wyniki do tych, jakie są dla
wszystkich respondentów.
Wykres 234. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności wśród
osób korzystających z kart płatniczych (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=3415 płatności.
22 zł 18 zł
50 zł
110 zł 100 zł
27 zł 38 zł
25 zł
89 zł
132 zł
164 zł
48 zł
- zł
20 zł
40 zł
60 zł
80 zł
100 zł
120 zł
140 zł
160 zł
180 zł
Gotówka Płatność/karta
zbliżeniowa
Kartadebetowa
Kartakredytowa
Przelew Średnia
mediana średnia arytmetyczna
36 zł 25 zł
89 zł
132 zł
165 zł
52 zł
- zł
20 zł
40 zł
60 zł
80 zł
100 zł
120 zł
140 zł
160 zł
180 zł
Gotówka Płatność/karta
zbliżeniowa
Kartadebetowa
Kartakredytowa
Przelew Przeciętnie
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
195
11.2. Przeciętna wartość płatności gotówką
Przeciętnie Polacy wykonują płatność gotówką za 38 zł i ta wartość jest mniej więcej
taka sama, jaką mają osoby, które nie mają karty i konta. Polacy, którzy posiadają konto
osobiste oraz mają i korzystają z karty, wykonują przeciętnie płatności gotówką za 36 zł.
Transakcje o wyższej wartości wykonują natomiast przede wszystkim kartami. Osoby, które
mają kartę, ale z niej nie korzystają, płacą gotówką za średnio 42 zł. Płatności gotówką o
najwyższej wartości wykonują respondenci, którzy mają konto, ale nie mają karty.
Wykres 235. Przeciętna wartość płatności gotówką w zależności od posiadania i
korzystania z karty płatniczej i konta osobistego (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4141 płatności gotówkowych.
11.3. Przeciętna wartość płatności w zależności od cech Polaków
Płatności o najwyższej przeciętnej wartości dokonują osoby w wieku 35-44 lata.
Płatności o najniższej wartości wykonują osoby od 55 lat i najmłodsze (18-24 lata).
36 zł
42 zł 46 zł
38 zł
- zł
5 zł
10 zł
15 zł
20 zł
25 zł
30 zł
35 zł
40 zł
45 zł
50 zł
mam konto, mam ikorzystam z karty
mam konto, mam inie korzystam z
karty
mam konto, niemam karty
nie mam konta ikarty
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
196
Wykres 236. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności i wieku
(w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4975 płatności gotówką i kartami.
Wraz z wykształceniem znacznie rośnie przeciętna wartość płatności kartami,
natomiast średnia wartość płatności gotówką się nie zmienia.
Wykres 237. Przeciętna wartość płatności w zależności od wyksztalcenia (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4975 płatności gotówką i kartami.
31 38
43 40 38 34
73
90 100
96
66 77
0
20
40
60
80
100
120
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Gotówka Karta
35 41 37 37
62
77 84
103
0
20
40
60
80
100
120
podstawowe zasadniczezawodowe
średnie wyższe
Gotówka Karta
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
197
Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku badania zależności przeciętnej wartości
płatności w zależności od miesięcznych dochodów netto gospodarstw domowych.
Wykres 238. Przeciętna wartość płatności w zależności od dochodów (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4975 płatności gotówką i kartami.
Przeciętna wartość płatności gotówką lub kartą znacznie różni się w zależności od
sytuacji społeczno-zawodowej. Płatności na najniższe wartości dokonują studenci i
uczniowie, gotówką na 28 zł, a kartami na 53 zł. Płatności gotówką o niskiej wartości
wykonują również bezrobotni i urzędnicy. Płatności kartą za najwyższe kwoty dokonują
przeciętnie osoby, które zajmują się domem (134 zł) oraz urzędnicy i pracownicy instytucji
państwowych i samorządowych (107 zł).
35 37 35 43
37
65 71
91
79
102
0
20
40
60
80
100
120
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
Gotówka Karta
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
198
Wykres 239. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności oraz
grupy społeczno-zawodowej (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4975 płatności.
11.4. Przeciętna wartość płatności w zależności od miejsca płatności
Polacy wykonują płatności o największej wartości w internecie (117 zł) i na stacjach
benzynowych (96 zł). Średnia wartość płatności innej osobie wynosi 90 zł. Płatności o
najniższej wartości przeprowadza się w małych sklepach spożywczych i na bazarach.
Zauważyć można duże różnice pomiędzy średnią wartością płatności gotówką i
kartami w poszczególnych miejscach płatności. Przykładowo średnia wartość płatności
gotówką w supermarketach i hipermarketach spożywczych wynosi 65 zł, a kartami 110 zł. Na
stacji benzynowej przeciętna wartość gotówką wynosi 80 zł, a kartami 113 zł. Płatności innej
osobie i innego typu nieokreślone płatności wykonywane są gotówką przeciętnie na kwotę
64 zł, a przelewem na 231 zł.
28
51 38
28 35 44 47 45
33 46 53
77 77 78 80 97 97 98
107
134
0
20
40
60
80
100
120
140
160
ucz
eń, s
tud
ent
ren
cist
a
rob
otn
ik
be
zro
bo
tny
emer
yt
prz
edsi
ębio
rca
roln
ik
spe
cja
lista
, te
chn
ik
urz
ędn
ik, p
rac.
inst
.p
ub
l.
zajm
uję
się
do
mem
Gotówka Karta
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
199
Wykres 240. Przeciętna wartość płatności Polaków w zależności od miejsca płatności (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
23
39
48
68
80
90 96
117
0
20
40
60
80
100
120
140
Mały sklepspoż., bazar
Usługi,rekreacja,
parking
Średnia Pozostałesklepy
Supermarket,hipermarket
spoż.
Płatność innejosobie i inne
Stacjabenzynowa
Zakupy wInternecie
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
200
Wykres 241. Przeciętna wartość płatności Polaków gotówką, kartami i przelewem w zależności od miejsca płatności (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5057. Nie wyliczono średnich wartości płatności poszczególnymi instrumentami, dla których było tylko kilka danych. Na płatności
gotówką i kartami w internecie przypada zaledwie po kilka płatności, natomiast na przelewy przypada zdecydowana większość płatności w internecie.
22
65 58
80
37
165
64
38 33
110
91
113
52
32
90
120
231
164
0
50
100
150
200
250
Mały sklepspoż., kiosk,
bazar
Supermarket,hipermarket
spoż.
Pozostałesklepy
Stacjabenzynowa
Usługi,rekreacja,
parking
Zakupy wInternecie
Płatność innejosobie i inne
Przeciętnie
Gotówka Karty płatnicze Przelew
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
201
W małych sklepach spożywczych i osiedlowych osoby najmłodsze i najstarsze płacą
kartami przeciętnie za 39-41 zł, natomiast osoby w wieku 35-54 lat płacą kartami przeciętnie
tylko za 25 zł. Wśród osób w średnim wieku średnia wartość płatności gotówką jest wyższa
niż płatność kartami.
Wykres 242. Przeciętna wartość płatności w małych sklepach spożywczych w
zależności od wieku (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 płatności.
W supermarketach i hipermarketach spożywczych występuje sytuacja odwrotna do
powyżej przedstawionej, ponieważ transakcje o najwyższej wartości dokonują osoby w
wieku 35-54 lat.
Wykres 243. Przeciętna wartość płatności w supermarketach i hipermarketach
spożywczych w zależności od wieku (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=897 płatności.
39
25
41
20 28
24
0
10
20
30
40
50
18-34 lata 35-54 lata 55 i więcej lat
Karta Gotówka
102 124
85
61 71 63
0
50
100
150
18-34 lata 35-54 lata 55 i więcej lat
Karta Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
202
12. Struktura płatności Polaków według dni tygodnia
12.1. Ogólna struktura sposobów płatności Polaków według dni tygodnia
Statystycznie nie ma dużego zróżnicowania w strukturze płacenia kartą i gotówką w
poszczególnych dniach tygodnia. W czasie badania respondenci wykonali trochę więcej
płatności kartami niż gotówką w środę, czwartek, sobotę i niedzielę.
Wykres 244. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od dnia
tygodnia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4975 płatności.
Wykres 245. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od
dnia tygodnia
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4975 płatności.
14% 14% 19% 19% 15% 17% 18%
86% 86% 81% 81% 85% 83% 82%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela
Karta Gotówka
27% 27% 35% 35% 28% 35% 37%
73% 73% 65% 65% 72% 65% 63%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela
Karta Gotówka
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
203
Kobiety wykonują statystycznie trochę więcej płatności niż mężczyźni w prawie
wszystkie dni tygodnia. Sytuacja taka najwyraźniej występuje w piątek i we wtorek, zarówno
pod względem ilościowym, jak i wartościowym.
Wykres 246. Struktura liczby transakcji według dni tygodnia i płci osoby płacącej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 .
Wykres 247. Struktura liczby transakcji według dni tygodnia i płci osoby płacącej
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
51% 58% 55% 50% 59%
49% 53%
49% 42% 45% 50% 41%
51% 47%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela
kobieta mężczyzna
53% 57% 52% 49% 62%
48% 53%
47% 43% 48% 51% 38%
52% 47%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela
kobieta mężczyzna
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
204
12.2. Przeciętna wartość płatności w zależności od dni tygodnia
Przeciętna wartość płatności gotówką i kartami rośnie w ciągu tygodnia, osiągając
największą wartość - 52 zł w sobotę. Szczególnie duży wzrost w sobotę występuje w
przypadku kart płatniczych - 109 zł.
Wykres 248. Przeciętna wartość płatności kartami, gotówką i ogółem w zależności
od dnia tygodnia (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4975 płatności.
Tabela 5. Przeciętna wartość płatności kartami, gotówką i ogółem w zależności od
dnia tygodnia (w zł)
wyszczególnienie Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela
Karty płatnicze 78 80 85 84 87 109 97
Gotówka 34 35 38 38 40 41 37
Razem 40 42 47 47 47 52 48
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4975 płatności.
0
20
40
60
80
100
120
Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela
Karta Gotówka Razem
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
205
12.3. Szczegółowa struktura sposobów płatności Polaków według miejsc
płatności i dni tygodnia
Struktura płatności Polaków pod względem miejsc płatności utrzymuje się mniej
więcej na tym samym poziomie, jednakże w sobotę i w niedzielę dokonuje się więcej
płatności w supermarketach i hipermarketach spożywczych, a mniej płatności w małych
sklepach spożywczych, sklepach osiedlowych, bazarach, targowiskach i kioskach.
Wykres 249. Struktura ilościowa transakcji według dni tygodnia i miejsc płatności
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
206
Wykres 250. Struktura wartościowa transakcji według dni tygodnia i miejsc płatności
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060.
Wcześniejszy wniosek o wzroście udziału płatności dokonywanych w supermarketach
i hipermarketach spożywczych w stosunku do liczby płatności w małych sklepach
spożywczych, sklepach osiedlowych, bazarach, kioskach i targowiskach w sobotę i niedzielę
potwierdzają kolejne wyliczenia.
25% 26% 25% 25% 22% 24% 19%
29% 22% 23% 23% 29%
40%
34%
18%
17% 22% 18% 13%
14%
20%
14%
11%
13% 12%
11%
10% 13%
4%
10%
7% 8%
7%
6% 6%
5% 13% 10% 8% 14%
4% 7% 4% 1% 2% 5% 3% 2% 1%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela
Mały sklep spoż., kiosk, targowisko Supermarket, hipermarket spoż. Pozostałe sklepy
Stacja benzynowa Usługi, rekreacja, parking Płatność innej osobie i inne
Zakupy w Internecie
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
207
Wykres 251. Relacja liczby płatności Polaków w małych sklepach spożywczych,
sklepach osiedlowych, targowiskach w stosunku do liczby płatności w
supermarketach i hipermarketach spożywczych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=3447 płatności.
Wykres 252. Relacja wartości płatności Polaków w małych sklepach spożywczych,
sklepach osiedlowych, targowiskach w stosunku do liczby płatności w
supermarketach i hipermarketach spożywczych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=3447 płatności.
74% 80% 78% 78% 74% 69% 67%
26% 20% 22% 22% 26% 31% 33%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela
Mały sklep spożywczy, kiosk, targowisko Supermarket, hipermarket spożywczy
47% 54% 51% 52%
43% 38% 36%
53% 46% 49% 48%
57% 62% 64%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela
Mały sklep spożywczy, kiosk, targowisko Supermarket, hipermarket spożywczy
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
208
13. Sposoby płatności Polaków za zakupy i aukcje internetowe
Ogólnie 28% Polaków kupowało w sklepach internetowych. Procent ten wzrasta do
34% dla osób, które posiadają rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy. Niewiele osób,
które nie posiadają konta osobistego, kupuje w sklepach internetowych.
Tabela 6. Kupowanie przez Polaków w sklepach internetowych w zależności od
posiadania konta osobistego/ROR
wyszczególnienie posiada konto osobiste/ROR brak konta przeciętnie
kupował w sklepach internetowych 34% 7% 28%
nie kupował w sklepach internetowych 66% 93% 72%
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Wykres 253. Kupowanie przez Polaków w sklepach internetowych w zależności od
posiadania konta osobistego/ROR
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Za zakupy w Internecie w 74% przypadków Polacy płacili bezgotówkowo, najczęściej
przelewem z bankowości internetowej (44%) lub przelewem z bankowości internetowej (e-
przelew) za pośrednictwem agregatorów płatności (17%). Gotówką przy odbiorze płaciło
26% Polaków, a kartami płatniczymi 8%.
34% 7%
28%
66% 93%
72%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
posiada kontoosobiste/ROR
brak konta razem
nie kupował w sklepach internetowych
kupował w sklepach internetowych
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
209
Wykres 254. Struktura sposobów płatności Polaków za zakupy w sklepach
internetowych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=277.
Na aukcjach internetowych kupuje ogółem 24% Polaków. Wśród osób posiadających
konto osobiste wskaźnik ten rośnie do 28%, natomiast wśród osób, które nie mają ROR,
wynosi 7%.
W przypadku płatności za aukcje internetowe również najpopularniejszym sposobem
płatności są przelewy z bankowości internetowej z konta osobistego oraz przelewy z
bankowości internetowej za pomocą agregatorów płatności (łącznie 70% płatności). Na
płatności gotówką przypada 20%, a na płatności kartami 4%.
1%
1%
3%
4%
4%
17%
26%
44%
0% 10% 20% 30% 40% 50%
nie wiem, nie pamiętam
przelew, wpłata w banku
PayPal
kartą debetową, również poprzez PayU,platnosci.pl, Dotpay, przelewy24, eCard
kartą kredytową, również poprzez PayU,platnosci.pl, Dotpay, przelewy24, eCard
pośrednio przelewem z bankowościinternetowej/elektronicznej z konta osobistegopoprzez PayU, platnosci.pl, Dotpay, przelewy24,…
gotówką przy odbiorze listonoszowi, na poczcie, wsklepie
bezpośrednim przelewem z bankowościinternetowej/elektronicznej z konta osobistego
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
210
Wykres 255. Kupowanie przez Polaków na aukcjach internetowych w zależności od
posiadania konta osobistego/ROR
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Wykres 256. Struktura sposobów płatności Polaków za zakupy na aukcjach
internetowych
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=235.
28% 7%
24%
72% 93%
77%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
posiada kontoosobiste/ROR
brak konta razem
nie kupował na aukcjach internetowych
kupował na aukcjach internetowych
0%
1%
3%
3%
3%
20%
26%
44%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%
nie wiem, nie pamiętam
kartą kredytową
inaczej
kartą debetową
PayPal
gotówką przy odbiorze (listonoszowi, na poczcie, wsklepie)
pośrednio przelewem z bankowości internetowej/elektronicznej z konta osobistego
poprzez „płacę z Allegro”, PayU, platnosci.pl
bezpośrednio przelewem z bankowościinternetowej/elektronicznej z konta osobistego
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
211
14. Opłaty za posiadanie konta osobistego i karty płatniczej
14.1. Opłaty za posiadanie konta osobistego
14.1.1. Wyniki ogólne
Blisko 80% posiadaczy rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych odpowiedziało
na pytanie, czy płacą co miesiąc opłatę za prowadzenie konta osobistego. Najliczniejszą
grupę spośród nich stanowią osoby, które płacą od 6 do 9 zł.
Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie rachunku oszczędnościowo -
rozliczeniowego w Polsce wynosi 5,1 zł.
Wykres 257. Wartość miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771. Odpowiedzi wszystkich posiadaczy rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.
Spośród osób, które podały, ile płacą miesięcznie za posiadanie konta osobistego,
jedna trzecia ma darmowe rachunki bankowe, zaś 24% Polaków płaci do 5 zł.
26%
10%
9% 19%
15%
21%
brak opłat
1-4 zł
5 zł
6-9 zł
10-60 zł
odmowa
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
212
Wykres 258. Wartość miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=611. Odpowiedzi wszystkich posiadaczy rachunków oszczędnościowo -rozliczeniowych, którzy podali ile płacą miesięcznie za prowadzenie ROR.
14.1.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech respondentów
Najwięcej za posiadanie konta osobistego miesięcznie płacą osoby w wieku 55-64 lat -
7,8 zł. Najmniejsze miesięczne opłaty płacą natomiast osoby najmłodsze - 2,1 zł.
Wykres 259. Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego w
zależności od wieku (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=611. Odpowiedzi wszystkich posiadaczy rachunków oszczędnościowo -
rozliczeniowych, którzy podali ile płacą miesięcznie za prowadzenie ROR.
33%
13%
11%
24%
19%
brak opłat
1-4 zł
5 zł
6-9 zł
10-60 zł
2,1
4,0 4,9
6,4
7,8
5,7
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
213
Najniższe miesięczne opłaty (4,3 zł) za prowadzenie konta osobistego płacą
mieszkańcy największych miast. Polacy mieszkający na wsi i w średnich miastach płacą o
około 23% więcej (5,2 -5,3 zł).
Wykres 260. Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego w zależności od miejsca zamieszkania (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=611. Odpowiedzi wszystkich posiadaczy rachunków oszczędnościowo -
rozliczeniowych, którzy podali ile płacą miesięcznie za prowadzenie ROR.
Polscy o najniższych dochodach płacą najwyższe opłaty miesięczne za posiadanie
konta osobistego - 6,3 zł, w porównaniu z 4,5 zł, jakie płacą osoby o najwyższych dochodach.
Wykres 261. Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego w zależności od dochodów (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=611. Odpowiedzi wszystkich posiadaczy rachunków oszczędnościowo -rozliczeniowych, którzy podali ile płacą miesięcznie za prowadzenie ROR.
4,3
5,3 5,2 4,7
5,3
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto do 19999mieszk.
wieś
6,3 5,5 5,4
4,6 4,5
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
214
Polacy w wieku od 18 do 24 lat w 59% przypadków nie płacą za konto osobiste.
Natomiast osoby w wieku 55 lub więcej lat tylko w 16-18% przypadków nie płacą miesięcznej
opłaty za konto osobiste.
Wykres 262. Struktura wartości miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego
w zależności od wieku (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=611. Odpowiedzi wszystkich posiadaczy rachunków oszczędnościowo -
rozliczeniowych, którzy podali ile płacą miesięcznie za prowadzenie ROR.
Za konta osobiste najczęściej nie płacą Polacy mieszkający w miastach mających od
500 tysięcy mieszkańców (42%), a najrzadziej mieszkańcy wsi i najmniejszych miast (31%).
59% 44%
29% 25% 18% 16%
22%
11%
13%
5% 15% 18%
7%
14%
10%
15% 13% 4%
4%
18%
31%
27% 26% 43%
8% 13% 17% 27% 28%
20%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
brak opłat 1-4 zł 5 zł 6-9 zł 10-60 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
215
Wykres 263. Struktura wysokości miesięcznej opłaty za posiadanie konta
osobistego w zależności od miejsca zamieszkania (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=611. Odpowiedzi wszystkich posiadaczy rachunków oszczędnościowo -
rozliczeniowych, którzy podali ile płacą miesięcznie za prowadzenie ROR.
40% osób o najwyższych dochodach nie płaci co miesiąc za prowadzenie konta
osobistego, w porównaniu z 28% Polaków o najniższych dochodach. Osoby o najniższych
dochodach najczęściej płacą także 10 i więcej złotych za prowadzenie rachunku bankowego.
Wykres 264. Struktura wysokości miesięcznej opłaty za posiadanie konta
osobistego w zależności od dochodów (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=611. Odpowiedzi wszystkich posiadaczy rachunków oszczędnościowo -rozliczeniowych, którzy podali ile płacą miesięcznie za prowadzenie ROR.
31% 31% 33% 33% 42%
17% 15% 10% 8%
11% 13% 10% 13% 8%
10%
20% 25% 24% 32% 25%
19% 19% 21% 19% 12%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
brak opłat 1-4 zł 5 zł 6-9 zł 10-60 zł
28% 31% 28% 33% 40%
12% 18%
9% 16% 10% 13%
7% 14%
10% 13% 22% 20% 29%
27% 21%
25% 24% 19% 15% 17%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
brak opłat 1-4 zł 5 zł 6-9 zł 10-60 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
216
14.2. Miesięczne opłaty za posiadanie karty płatniczej
14.2.1. Wyniki ogólne
Większość Polaków, posiadających kartę płatniczą, ponosi jakąś opłatę za posiadanie
podstawowej karty płatniczej, którą najczęściej jest karta debetowa. Aż 23% osób
posiadających kartę płatniczą, odmówiła podania, ile kosztuje ich posiadanie karty płatniczej.
Średnia wartość miesięcznej opłaty za podstawową kartę płatniczą wynosi 2,8 zł.
Wykres 265. Wartość miesięcznej opłaty za posiadanie karty płatniczej (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=662. Odpowiedzi respondentów posiadających karty płatnicze.
Spośród respondentów, którzy podali, ile płacą miesięcznie za posiadanie
podstawowej karty płatniczej, 43% nie ponosiła żadnej opłaty. 16% Polaków posiadających
kartę płaci miesięcznie za nią od 1 do 2 zł, 14% płaci od 3 do 4 zł, a 14% osób płaci 5 zł. 13%
Polaków deklarowało, że płaci 6 lub więcej złotych za kartę płatniczą.
34%
12%
11%
11%
6%
4%
23% brak opłat
1-2 zł
3-4 zł
5 zł
6-9 zł
10-50 zł
odmowa
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
217
Wykres 266. Wartość miesięcznej opłaty za posiadanie karty płatniczej Polaków,
którzy podali, ile płacą za kartę płatniczą (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=506. Odpowiedzi respondentów posiadających karty płatnicze, którzy podali ile płacą za prowadzenie karty płatniczej.
14.2.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech respondentów
Najmniej za karty płatnicze płacą Polacy w wieku 18-24 lata, tylko 0,8 zł co miesiąc.
Najwięcej za posiadanie karty płatniczej płacą natomiast Polacy w wieku 45-54 lata (4 zł).
Wykres 267. Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie karty płatniczej w
zależności od wieku (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=506. Odpowiedzi respondentów posiadających karty płatnicze, którzy podali ile płacą za prowadzenie karty płatniczej.
43%
16%
14%
14%
8% 5%
brak opłat
1-2 zł
3-4 zł
5 zł
6-9 zł
10-50 zł
0,8
2,4
3,5
4,0
3,5
2,3
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
218
Najmniej za kartę płatniczą płacą osoby z miast średniej wielkości, najwięcej zaś
mieszkańcy miast do 20 tysięcy mieszkańców - 3,9 zł.
Wykres 268. Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie karty płatniczej w
zależności od miejsca zamieszkania (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=506. Odpowiedzi respondentów posiadających karty płatnicze, którzy podali ile płacą za prowadzenie karty płatniczej.
Najwięcej za posiadanie karty płatniczej płacą osoby o dochodzie poniżej 1300 zł (3,5
zł) oraz od 1801 do 2400 zł (4,2 zł). Najmniej za podstawową kartę płatniczą płacą Polacy o
najwyższych dochodach - 2,2 zł.
Wykres 269. Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie karty płatniczej w
zależności od dochodów (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=506. Odpowiedzi respondentów posiadających karty płatnicze, którzy podali ile płacą za prowadzenie karty płatniczej.
2,7 2,3 2,4
3,9
3,1
0,00,51,01,52,02,53,03,54,04,5
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto do 19999mieszk.
wieś
3,5
2,7
4,2
2,3 2,2
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
poniżej 1300 zł od 1301 zł do 1800 złod 1801 zł do 2400 złod 2401 zł do 3800 zł powyżej 3801 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
219
Polacy w wieku od 18 do 24 lat w aż 73% przypadków nie płacą miesięcznie za
posiadanie karty płatniczej. Ponad połowa osób w wieku 65 i więcej lat także nie płaci
miesięcznie za posiadanie podstawowej karty płatniczej. Osoby w wieku 35-44 lat najrzadziej
nie płacą za posiadanie karty.
Wykres 270. Struktura wartości miesięcznej opłaty za posiadanie podstawowej
karty płatniczej w zależności od wieku (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=506. Odpowiedzi respondentów posiadających karty płatnicze, którzy podali ile płacą za prowadzenie karty płatniczej.
Najczęściej za podstawową kartę płatniczą nie płacą mieszkańcy miast od 20 do mniej
niż 100 tysięcy mieszkańców. Z drugiej strony mieszkańcy wsi najczęściej ponosili miesięczną
opłatę za kartę płatniczą (37%).
73%
47%
30% 37% 34%
52%
12%
16%
18% 10% 25%
12%
9%
13%
18% 17%
13% 12%
4%
15% 17% 19%
13% 9%
8% 9% 11% 7%
12% 2% 8% 6% 9% 3%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
brak opłat 1-2 zł 3-4 zł 5 zł 6-9 zł 10-50 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
220
Wykres 271. Struktura wartości miesięcznej opłaty za posiadanie podstawowej
karty płatniczej w zależności od miejsca zamieszkania (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=506. Odpowiedzi respondentów posiadających karty płatnicze, którzy podali ile płacą za prowadzenie karty płatniczej.
Polacy należący do najbogatszych gospodarstw domowych w 51% przypadków mieli
bezpłatną kartę płatniczą. Najczęściej miesięczną opłatę za podstawową kartę płatniczą
ponosiły osoby należące do średniozamożnych gospodarstw domowych.
Wykres 272. Struktura wartości miesięcznej opłaty za posiadanie podstawowej
karty płatniczej w zależności od dochodów w gospodarstwie domowym (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=506. Odpowiedzi respondentów posiadających karty płatnicze, którzy podali ile płacą za prowadzenie karty płatniczej.
37% 44% 52%
42% 45%
16% 19%
15% 20% 9%
18% 11% 9% 17%
14%
13% 14% 10% 13%
25% 9% 3% 11%
7% 6% 7% 9% 4% 1% 1%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
brak opłat 1-2 zł 3-4 zł 5 zł 6-9 zł 10-50 zł
47% 38% 30%
47% 51%
18%
13% 18%
16% 15% 8%
18% 19%
14% 12% 12% 17%
11%
14% 15% 10% 11% 15%
4% 4% 6% 3% 7% 5% 3%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
brak opłat 1-2 zł 3-4 zł 5 zł 6-9 zł 10-50 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
221
15. Postawy Polaków wobec wprowadzenia opłat za korzystanie z
kart
15.1. Wprowadzenie opłaty za płatność kartami w sklepach
Badanie zwyczajów płatniczych Polaków pokazało również, jakie byłyby możliwe
postawy Polaków w przypadku wprowadzenia opłaty w wysokości 1,5% wartości zakupów za
płatność kartą w sklepach. W takiej sytuacji 27% Polaków aktywnie korzystających z kart
płatniczych zadeklarowało, że wypłaci gotówkę w bankomacie, 16% wypłaci gotówkę w
oddziale bankowym, aby zapłacić nią w danym sklepie. Natomiast 20% Polaków będzie
szukało sklepu bez takich opłat, a 13% Polaków zrezygnuje z karty płatniczej.
Wprowadzenie opłaty dodatkowej w wysokości 1,5% za płatność kartą nie będzie
miało wpływu tylko na 6% Polaków, którzy będą tak samo często płacić kartami w sklepach,
jak bez tego typu opłaty. Niewiele więcej, bo 8% Polaków, będzie rzadziej kupowała w
danym sklepie, ale będzie nadal płaciła kartą.
Zbliżone odpowiedzi uzyskano w przypadku respondentów, którzy często płacą
kartami. W takim przypadku udział osób, które zrezygnują z zakupów w danym sklepie i będą
szukały sklepu, gdzie nie ma takiej dodatkowej opłaty, wyniósł 23%. Spadł też udział osób,
które deklarowały, że zrezygnują z karty płatniczej i będą płaciły tylko gotówką (z 13% do
10%).
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
222
Wykres 273. Postawy Polaków płacących kartą płatniczą w ostatnim miesiącu wobec wprowadzenia opłaty dodatkowej w
wysokości 1,5% wartości zakupów za płatność kartą
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=486. Respondenci, którzy wykonali przynajmniej jedną płatność kartą w ostatnim miesiącu.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
223
Wykres 274. Postawy Polaków zawsze lub często płacących kartami płatniczymi wobec wprowadzenia opłaty dodatkowej w
wysokości 1,5% wartości zakupów za płatność kartą
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=364. Respondenci, którzy często płacą kartami.
6%
10%
26%
16%
23%
10%
2% 7%
pomimo dodatkowej opłaty tak samo często będępłacił/a kartą w tym sklepie, jak dotychczas
znacznie rzadziej będę kupował/a w tym sklepie, alenadal będę płacił/a kartą
nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacę gotówkęw bankomacie i będę płacił/a gotówką w tym sklepie
nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacę gotówkęw oddziale bankowym i będę płacił/a gotówką w tymsklepie
zrezygnuję z zakupów w tym sklepie i poszukam sklepu,gdzie nie ma takiej dodatkowej opłaty
zrezygnuję z karty płatniczej i będę płacił/a tylko gotówką
inne
nie wiem
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
224
Wiek zauważalnie różnicuje postawę Polaków wobec wprowadzenia 1,5% opłaty
dodatkowej za płatność kartą w sklepie. Aż 24% osób w wieku od 18 do 34 lat będzie szukała
sklepu, w którym nie ma tego typu opłat. Osoby od 35 roku życia aż w 15% przypadków
zrezygnują z kart płatniczych i będą płaciły tylko gotówką w punktach handlowo-usługowych.
W przypadku Polaków w wieku 55 i więcej lat wprowadzenie tego typu opłaty spowoduje
znaczny wzrost liczby osób, które będą wypłacały gotówkę w bankomatach i następnie
płaciły nią w sklepach lub za usługi (37%). Oprócz tego w grupie osób najstarszych znacznie
niższa jest skłonność do szukania sklepów, w których nie ma tego typu opłaty dodatkowej.
Emeryci i renciści aż w 57% przypadków będą wypłacać gotówkę z bankomatów i
oddziałów bankowych i zaledwie 14% z nich będzie szukała sklepu, gdzie nie ma tego typu
opłat za płacenie kartą. Najbardziej odporni na wprowadzenie tego typu opłat są urzędnicy i
pracownicy instytucji publicznych - 22% tak samo często lub rzadziej będzie płaciła kartami w
danym sklepie, pomimo dodatkowej opłaty w wysokości 1,5% wartości transakcji. W 23%
przypadków specjaliści i technicy będą natomiast szukali sklepów, w których nie ma tego
typu opłat.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
225
Wykres 275. Postawy Polaków płacących kartami płatniczymi wobec wprowadzenia opłaty dodatkowej w wysokości 1,5% wartości zakupów za płatność kartą w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=518. Respondenci płacący kartami.
4% 7% 9% 9%
10% 5%
28% 23%
37%
18% 17%
10%
24% 18% 13%
10% 15% 15%
2% 1% 1%
7% 8% 9%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
18-34 lata 35-54 lata powyżej 54 lata
nie wiem
inne
zrezygnuję z karty płatniczej i będę płacił/a tylkogotówką
zrezygnuję z zakupów w tym sklepie i poszukamsklepu, gdzie nie ma takiej dodatkowej opłaty
nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacęgotówkę w oddziale bankowym i będę płacił/agotówką w tym sklepie
nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacęgotówkę w bankomacie i będę płacił/a gotówką w tymsklepie
znacznie rzadziej będę kupował/a w tym sklepie, alenadal będę płacił/a kartą
pomimo dodatkowej opłaty tak samo często będępłacił/a kartą w tym sklepie, jak dotychczas
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
226
Wykres 276. Postawy Polaków wobec wprowadzenia opłaty dodatkowej w wysokości 1,5% wartości zakupów za płatność kartą w
zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=423. Respondenci płacący kartami i z odpowiednich grup zawodowych.
10% 4% 4%
11%
4% 9% 10%
11%
47%
22% 27%
25%
10%
22% 16%
14%
14%
19% 23% 19%
8%
13% 11% 13%
0% 3%
1% 2% 8% 9% 7% 6%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
emeryt, rencista robotnik specjalista, technik urzędnik, prac. inst.pub.
nie wiem
inne
zrezygnuję z karty płatniczej i będę płacił/a tylkogotówką
zrezygnuję z zakupów w tym sklepie i poszukamsklepu, gdzie nie ma takiej dodatkowej opłaty
nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacęgotówkę w oddziale bankowym i będę płacił/agotówką w tym sklepie
nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacęgotówkę w bankomacie i będę płacił/a gotówką w tymsklepie
znacznie rzadziej będę kupował/a w tym sklepie, alenadal będę płacił/a kartą
pomimo dodatkowej opłaty tak samo często będępłacił/a kartą w tym sklepie, jak dotychczas
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
227
W przypadku osób, które posiadają kartę zbliżeniową, po wprowadzeniu tego typu
opłaty dodatkowej wzrośnie udział osób, które wypłacą gotówkę w bankomacie lub oddziale
i będą nią płacić w sklepach (do 47%). Spadnie natomiast procent osób, które będą szukały
sklepów, w których nie będzie tego typu dodatkowych opłat (do 14%). Aż 17% osób
zrezygnuje w ogóle z kart płatniczych. Dla 12% osób tego typu opłata nie będzie miała
wpływu.
Wykres 277. Postawy Polaków posiadających kartę z funkcją płatności
zbliżeniowych wobec wprowadzenia opłaty dodatkowej w wysokości 1,5% wartości
zakupów za płatność kartą zbliżeniową
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=90. Odpowiedzi osób posiadających karty z funkcją płatności
zbliżeniowych.
12%
7%
47%
14%
17%
1% 2%
pomimo dodatkowej opłaty tak samo częstobędę płacił/a kartą w tym sklepie, jakdotychczas
znacznie rzadziej będę kupował/a w tymsklepie, ale nadal będę płacił/a kartą
nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacęgotówkę w bankomacie lub oddziale i będępłacił/a gotówką w tym sklepie
zrezygnuję z zakupów w tym sklepie i poszukamsklepu, gdzie nie ma takiej dodatkowej opłaty
zrezygnuję w ogóle z kart zbliżeniowych i będępłacił|a tylko gotówką
inne
nie wiem, trudno powiedzieć
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
228
15.2. Wprowadzenie opłaty za wypłatę gotówki z obcych bankomatów
W przypadku wprowadzenia w Polsce opłaty w wysokości 1 zł za wypłatę gotówki z
obcych bankomatów najwięcej Polaków posiadających kartę płatniczą (28%) zacznie szukać
bankomatów, w których nie ma tego typu opłat (w zależności od typu posiadanego konta
osobistego zazwyczaj są to bankomaty własne banków, w których respondenci mają
rachunek, lub sieci bankomatów, z którymi te banki podpisały odpowiednią umowę).
Dodatkowo 17% takich respondentów wskazało, że wypłaci gotówkę z bankomatu banku, w
którym ma konto osobiste (z reguły bez dodatkowych opłat), a 11% wypłaci gotówkę z
oddziału swojego banku. Łącznie zatem 56% Polaków będzie wypłacało gotówkę z
bankomatów, w których nie ma tego typu opłat, lub w oddziałach swojego banku.
Wprowadzenie tego typu opłat zwiększy zatem liczbę osób korzystających z oddziałów
bankowych.
Wprowadzenie opłaty 1 zł za wypłatę gotówki z obcego bankomatu nie ma wpływu
dla 18% respondentów posiadających. Dodatkowo 4% osób będzie rzadziej, ale za to więcej,
wypłacało gotówkę z tego typu bankomatów.
Wprowadzenie tego typu opłaty, zgodnie z deklaracjami Polaków, posiadających
kartę płatniczą, może spowodować również pozytywny efekt, ponieważ 8% takich
respondentów przejdzie od razu do obrotu bezgotówkowego i nie będzie wypłacało gotówki
z bankomatów, tylko bezpośrednio będzie płaciło bezgotówkowo kartami w sklepach. Do
takiego zachowania najbardziej skłonne są osoby w wieku 35-54 lat (10%).
Podsumowując, po wprowadzeniu powszechnie tego typu opłat w bankomatach (bo
jeśli opłata tego typu będzie wprowadzona w nielicznych bankomatach, to klienci szybko
zidentyfikują, które bankomaty w okolicy nie będą miały tego typu opłat i będą z nich
korzystać), zmniejszy się liczba transakcji gotówkowych w bankomatach, a wzrośnie liczba
wypłat gotówki w oddziałach bankowych i SKOK.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
229
Wykres 278. Postawy Polaków posiadających kartę płatniczą po wprowadzeniu opłaty 1 zł za wypłatę gotówki z obcego bankomatu
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=662. Respondenci posiadający kartę płatniczą.
8%
18%
4%
28%
17%
11%
5%
2%
6%
nie będę wypłacał/a gotówki w bankomatach ztaką opłatą i będę płacił bezpośrednio kartąpłatniczą w sklepachwypłacę gotówkę z tego, obcego bankomatupomimo takiej opłaty
będę rzadziej wypłacał gotówkę w bankomatach ztaką opłatą, ale będę wypłacał więcej gotówki
poszukam bankomatu, w którym nie ma takiejopłaty
nie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę z bankomatu swojego banku/SKOKnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę w oddziale swojego banku/SKOKzrezygnuję z karty płatniczej/kredytowej lub kontaosobistego i będę posługiwał/a się wyłączniegotówkąinne (zmienię bank)
nie wiem, trudno powiedzieć
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
230
Wykres 279. Postawa Polaków posiadających kartę płatniczą po wprowadzeniu opłaty 1 zł za wypłatę gotówki z obcego bankomatu w zależności od wieku
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=662. Respondenci posiadający kartę płatniczą.
8% 10% 5%
15% 19%
22%
4%
5% 5%
28%
27% 27%
11%
12% 11%
18%
16% 19%
5% 5% 5% 4% 1% 1%
7% 6% 7%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
18-34 lata 35-54 lata 55 lat i więcej
nie wiem, trudno powiedzieć
inne (zmienię bank)
zrezygnuję z karty płatniczej/kredytowej lubkonta osobistego i będę posługiwał/a sięwyłącznie gotówkąnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę z bankomatu swojegobanku/ SKOKnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę w oddziale swojegobanku/ SKOKposzukam bankomatu, w którym nie matakiej opłaty
będę rzadziej wypłacał gotówkę wbankomatach z taką opłatą, ale będęwypłacał więcej gotówkiwypłacę gotówkę z tego, obcego bankomatupomimo takiej opłaty
nie będę wypłacał/a gotówki wbankomatach z taką opłatą i będę płaciłbezpośrednio kartą płatniczą w sklepach
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
231
Wykres 280. Postawa Polaków posiadających kartę płatniczą po wprowadzeniu opłaty 1 zł za wypłatę gotówki z obcego
bankomatu w zależności od miejsca zamieszkania
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=662. Respondenci posiadający kartę płatniczą.
9% 8% 5% 9% 10%
22% 20% 18% 10%
16%
5% 6%
5% 4%
2%
28% 26% 31%
30% 20%
14% 19% 18%
17% 23%
12% 8% 13%
8% 14%
5% 3%
3%
6%
8%
2% 3% 1%
2%
1% 4% 6% 6%
14% 6%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
wieś miasto do 19999mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
nie wiem, trudno powiedzieć
inne
zrezygnuję z karty płatniczej/kredytowej lubkonta osobistego i będę posługiwał/a sięwyłącznie gotówkąnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę w oddziale swojego banku/SKOKnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę z bankomatu swojego banku/SKOKposzukam bankomatu, w którym nie ma takiejopłaty
będę rzadziej wypłacał gotówkę w bankomatach ztaką opłatą, ale będę wypłacał więcej gotówki
wypłacę gotówkę z tego, obcego bankomatupomimo takiej opłaty
nie będę wypłacał/a gotówki w bankomatach ztaką opłatą i będę płacił bezpośrednio kartąpłatniczą w sklepach
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
232
Wykres 281. Postawa Polaków posiadających kartę płatniczą po wprowadzeniu opłaty 1 zł za wypłatę gotówki z obcego
bankomatu w zależności od dochodów
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=662. Respondenci posiadający kartę płatniczą.
8% 10% 6% 7% 9%
23% 22%
20% 16% 15%
4% 5%
2% 5% 5%
19% 21%
26% 31% 33%
22% 15% 22% 21%
11%
10% 16% 11% 8%
12%
5% 4% 4% 4%
6% 3%
2% 2% 1% 2% 8% 5% 7% 6% 7%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
nie wiem, trudno powiedzieć
inne
zrezygnuję z karty płatniczej/kredytowej lubkonta osobistego i będę posługiwał/a sięwyłącznie gotówkąnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę w oddziale swojego banku/SKOKnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę z bankomatu swojego banku/SKOKposzukam bankomatu, w którym nie ma takiejopłaty
będę rzadziej wypłacał gotówkę w bankomatachz taką opłatą, ale będę wypłacał więcej gotówki
wypłacę gotówkę z tego, obcego bankomatupomimo takiej opłaty
nie będę wypłacał/a gotówki w bankomatach ztaką opłatą i będę płacił bezpośrednio kartąpłatniczą w sklepach
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
233
16. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków
Spośród wszystkich dorosłych respondentów biorących udział w badaniu
wynagrodzenie za pracę lub dochód z własnej działalności gospodarczej lub rolniczej
otrzymywało 65% osób, przy czym 3% osób odmówiło odpowiedzi na te pytanie.
Wśród osób, które posiadają rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy,
wynagrodzenie lub dochody otrzymuje 80% badanych, z czego w zdecydowanej większości
(70%) przelewem na konto osobiste.
Zauważyć można, że osoby, które nie mają konta osobistego, nie mają w aż 75%
przypadków wynagrodzenia lub dochodów.
Tabela 7. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez dorosłych Polaków za pracę
stałą i tymczasową (1)
Wyszczególnienie posiada konto osobiste/ROR
brak konta wszyscy
Przelewem na konto osobiste/ ROR w banku lub SKOK 70% 0% 54%
Gotówką do ręki od pracodawcy, np. szefa/ księgowej 4% 14% 6%
Dochód z własnej działalności gospodarczej/ rolniczej 5% 2% 4%
Gotówką w kasie firmy/ instytucji państw./ samorząd. 1% 3% 2%
Odmowa odpowiedzi 1% 7% 3%
Nie otrzymuję wynagrodzenia za pracę/ nie pracuję 19% 75% 32%
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000. Nie obejmuje rent, emerytur i zasiłków. Dotyczy podstawowego (najwyższego) wynagrodzenia.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
234
Wykres 282. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez dorosłych Polaków za
pracę stałą i tymczasową (1)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000. Nie obejmuje rent, emerytur i zasiłków. Dotyczy podstawowego (najwyższego) wynagrodzenia.
Analizując osoby otrzymujące wynagrodzenie za pracę stałą lub czasową bądź
posiadające dochody z własnej działalności gospodarczej, wśród osób, które nie mają
konta osobistego, aż 26% osób odmówiło odpowiedzi na omawiane pytanie. Wśród osób
mających rachunek bankowy wskaźnik odmów był znikomy.
70%
54%
4%
14%
6%
5%
4%
3% 7%
3%
19%
75%
32%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
posiada konto osobiste/ROR brak konta wszyscy
Przelewem na konto osobiste/ ROR w banku lub SKOK Gotówką do ręki od pracodawcy, np. szefa/księgowej
Dochód z własnej działalności gospodarczej/rolniczej Gotówką w kasie firmy/ instytucji państw./ samorząd.
Odmowa odpowiedzi Nie otrzymuję wynagrodzenia za pracę/ nie pracuję
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
235
Tabela 8. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków za pracę stałą i tymczasową (osoby, które otrzymują wynagrodzenie oraz które odmówiły odpowiedzi) (2)
Wyszczególnienie posiada konto osobiste/ROR
brak konta
wszyscy
Przelewem na konto osobiste/ ROR w banku lub SKOK 86% 2% 79%
Gotówką do ręki od pracodawcy, np. szefa/księgowej 5% 53% 9%
Dochód z własnej działalności gospodarczej/rolniczej 6% 7% 6%
Gotówką w kasie firmy/ instytucji państw./ samorząd. 1% 12% 2%
Odmowa odpowiedzi 2% 26% 4%
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=681. Nie obejmuje rent, emerytur i zasiłków. Dotyczy podstawowego (najwyższego) wynagrodzenia.
Wykres 283. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków za pracę stałą i tymczasową (osoby, które otrzymują wynagrodzenie oraz które odmówiły odpowiedzi) (2)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=681. Nie obejmuje rent, emerytur i zasiłków. Dotyczy podstawowego (najwyższego) wynagrodzenia.
86% 79%
5%
53%
9%
6%
7%
6%
12%
26%
4%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
posiada konto osobiste/ROR brak konta wszyscy
Przelewem na konto osobiste/ ROR w banku lub SKOK Gotówką do ręki od pracodawcy, np. szefa/księgowej
Dochód z własnej działalności gospodarczej/rolniczej Gotówką w kasie firmy/ instytucji państw./ samorząd.
odmowa odpowiedzi
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
236
Rozpatrując ogółem respondentów, którzy podali, w jaki sposób otrzymują
wynagrodzenie za pracę stałą lub czasową oraz mają dochody z własnej działalności
gospodarczej lub rolniczej, aż 82% Polaków otrzymuje je przelewem na rachunek
oszczędnościowo-rozliczeniowy.
Spośród osób, które mają konto osobiste, procent ten rośnie do 87%. W
rzeczywistości procent ten jest jeszcze wyższy, ponieważ wiele osób prowadzących własną
działalność gospodarczą lub rolniczą otrzymuje także dochody w sposób bezgotówkowy
(część z 6%).
Tabela 9. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków za pracę stałą i
tymczasową (osoby, które otrzymują wynagrodzenie lub dochody z własnej
działalności gospodarczej lub rolniczej) (3)
Wyszczególnienie posiada konto osobiste/ROR
brak konta wszyscy
Przelewem na konto osobiste/ ROR w banku lub SKOK 87% 2% 82%
Gotówką do ręki od pracodawcy, np. szefa/księgowej 5% 72% 10%
Dochód z własnej działalności gospodarczej/rolniczej 6% 9% 6%
Gotówką w kasie firmy/ instytucji państw./ samorząd. 1% 16% 2%
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=656. Nie obejmuje rent, emerytur i zasiłków. Dotyczy podstawowego (najwyższego) wynagrodzenia.
W 2009 roku 70% wszystkich Polaków deklarowało, że otrzymuje wynagrodzenie za
pracę przelewem na konto osobiste. Wśród osób posiadających konto osobiste oraz
wykonujących stałą pracę wskaźnik ten wynosił 80%13.
13
Tomasz Koźliński, Raport z ogólnopolskiego badania reprezentatywnego nt. ubankowienia Polaków, form otrzymywania dochodów i zasiłków oraz sposobów płatności za podatki i opłaty w 2009 roku, Narodowy Bank Polski, Departament Systemu Płatniczego, Warszawa wrzesień 2009 r., s. 20-33.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
237
Wykres 284. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków za pracę stałą i
tymczasową (osoby, które otrzymują wynagrodzenie lub dochody z własnej
działalności gospodarczej lub rolniczej) (3)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=656. Nie obejmuje rent, emerytur i zasiłków. Dotyczy podstawowego (najwyższego) wynagrodzenia.
17. Cechy konta podstawowego oraz akceptowane koszty usług
bankowych
17.1. Oczekiwane funkcje podstawowego konta osobistego
Najważniejszą funkcją, jaką powinno mieć tzw. podstawowe konto osobiste (konto
osobiste dla każdego), to bezpłatne wypłaty gotówki ze wszystkich bankomatów w Polsce,
na co wskazała aż połowa respondentów. Kolejne trzy pożądane funkcje, na które
wskazało po około 30% osób, to brak miesięcznych opłat za posiadanie karty debetowej,
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
238
bezpłatne przelewy w bankowości internetowej i nie więcej niż 1 zł opłaty miesięcznie za
prowadzenie konta osobistego. Polacy raczej wolą mieć bezpłatną wypłatę gotówki z
wszystkich bankomatów i bezpłatne korzystanie z karty debetowej i bankowości
internetowej niż mieć oprocentowane środki pieniężne na koncie osobistym (14-21%) lub
1% zwrotu wartości zakupów na konto osobiste za płacenie kartą (18% wskazań).
Wykres 285. Oczekiwane funkcje podstawowego konta osobistego przez Polaków
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000. Respondenci wskazali 2504 odpowiedzi. Każdy respondent
mógł wskazać do trzech funkcji.
1%
9%
14%
18%
21%
23%
25%
29%
30%
31%
51%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Inne
nie wiem, trudno powiedzieć
oprocentowanie wszystkich środków narachunku na poziomie około 1%
zwrot 1% wartości zakupów na kontoosobiste za płatność kartą płatniczą
oprocentowanie środków na rachunku do1000 zł w wysokości 7-10%, a powyżej bez…
bezpłatny dostęp do bankowościinternetowej
bezpłatnie wydana karta debetowa
nie więcej niż 1 zł opłaty miesięcznie zaprowadzenie konta osobistego
bezpłatne przelewy w bankowościinternetowej
brak miesięcznych opłat za posiadanie kartydebetowej
bezpłatne wypłaty gotówki z wszystkichbankomatów w Polsce
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
239
Zaobserwować można znaczne zróżnicowanie odpowiedzi osób posiadających
konto osobiste i niemających takiego rachunku bankowego, odnośnie oczekiwanych
funkcji podstawowego konta osobistego.
Respondenci, mający konto osobiste, w 55% przypadków wskazywali na to, że
chcą, aby z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego można było bezpłatnie wypłacać
gotówkę z wszystkich bankomatów w Polsce. Na taką możliwość wskazało natomiast 39%
osób spośród tych, które nie posiadają konta osobistego.
Polacy, którzy są nieubankowieni, znacząco częściej niż posiadacze kont nie wiedzą
także, czego mogą oczekiwać z posiadania konta osobistego, albo co dla nich będzie
najkorzystniejsze.
Posiadacze kont osobistych wskazywali również częściej, w porównaniu do osób
nieubankowionych, na to, aby prowadzenie konta osobistego nie kosztowało więcej niż 1
zł miesięcznie oraz żeby korzystanie z bankowości internetowej było bezpłatne.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
240
Wykres 286. Oczekiwane funkcje podstawowego konta osobistego w zależności
od posiadania i nieposiadania konta osobistego (w %)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000. Respondenci wskazali 2504 odpowiedzi. Każdy respondent
mógł wskazać do trzech funkcji.
0%
16%
27%
34%
19%
21%
32%
25%
4%
32%
55%
2%
8%
10%
14%
16%
18%
21%
23%
26%
27%
39%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Inne
oprocentowanie wszystkich środków narachunku na poziomie około 1%
bezpłatny dostęp do bankowości internetowej
bezpłatne przelewy w bankowościinternetowej
zwrot 1% wartości zakupów na konto osobisteza płatność kartą płatniczą
oprocentowanie środków na rachunku do1000 zł w wysokości 7-10%, a powyżej bez
oprocentowania
nie więcej niż 1 zł opłaty miesięcznie zaprowadzenie konta osobistego
bezpłatnie wydana karta debetowa
nie wiem, trudno powiedzieć
brak miesięcznych opłat za posiadanie kartydebetowej
bezpłatne wypłaty gotówki z wszystkichbankomatów w Polsce
Nie ma konta osobistego Ma konto osobiste
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
241
17.2. Akceptowane opłaty za usługi bankowe przez nieubankowionych
17.2.1. Wyniki ogólne
Nieubankowieni Polacy deklarują, że są w stanie zapłacić miesięcznie za konto
osobiste, bankowość internetową i kartę debetową 3,5 zł. Po usunięciu kilku najbardziej
ekstremalnych odpowiedzi (9 odpowiedzi z kwotą opłaty od 20 do 50 zł), wspomniana
średnia obniża się do 2 zł.
Blisko jedna trzecia nieubankowionych osób odmówiła podania, ile powinny
wynosić razem miesięczne opłaty za prowadzenie konta osobistego, bankowość
internetową i kartę debetową.
Wykres 287. Struktura osób nieposiadających konta osobistego, którzy podali wysokość akceptowanych miesięcznych opłat za posiadanie konta osobistego, bankowość internetową i kartę debetową (1)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=229. Odpowiedzi wszystkich osób nieposiadających konta osobistego.
Spośród osób, które podały wysokość akceptowanych opłat, w 45% przypadków
wskazywany był brak opłat, a w 30% opłaty do 3 zł.
31%
21% 7%
10%
31% brak opłat
1-3 zł
5 zł
od 6 zł
odmowa odpowiedzi
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
242
Wykres 288. Struktura osób nieposiadających konta osobistego, którzy podali wysokość akceptowanych miesięcznych opłat za posiadanie konta osobistego, bankowość internetową i kartę debetową (2)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=159. Odpowiedzi osób nieposiadających konta osobistego, które podały, jakiej wysokości opłaty są w stanie zaakceptować za kont osobiste, bankowość internetową i kartę debetową.
17.2.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech Polaków
Osoby nieubankowione w wieku od 55 roku życia są skłonne zapłacić od 1,1 do 1,7
zł miesięcznie za prowadzenie konta osobistego, kartę debetową i bankowość
internetową. Najmniej za podstawowe usługi finansowe chcą płacić osoby bez konta z
miast od 20 do 100 tysięcy mieszkańców. Osoby nieubankowione o najwyższych
dochodach chcą płacić za konto, kartę i bankowość internetową tyle samo, co osoby o
najniższych dochodach w Polsce.
45%
30%
9%
15%
brak opłat
1-3 zł
5 zł
od 6 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
243
Wykres 289. Wysokość akceptowanych miesięcznych opłat za posiadanie konta
osobistego, bankowość internetową i kartę debetową przez osoby nieposiadające
konta osobistego w zależności od wieku (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=150. Odpowiedzi osób nieposiadających konta osobistego, które podały, jakiej wysokości opłaty są w stanie zaakceptować za kont osobiste, bankowość internetową i kartę debetową. Usunięto 9 odpowiedzi od 20 do 50 zł.
Wykres 290. Wysokość akceptowanych miesięcznych opłat za posiadanie konta
osobistego, bankowość internetową i kartę debetową przez osoby nieposiadające
konta osobistego w zależności od miejsca zamieszkania (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=150. Usunięto 9 odpowiedzi od 20 do 50 zł. Odpowiedzi osób nieposiadających konta osobistego, które podały, jakiej wysokości opłaty są w stanie zaakceptować za kont osobiste, bankowość internetową i kartę debetową.
3,0 2,8
2,2
3,6
1,1
1,7
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej
3,1
2,1
1,0
2,5
2,0
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
miasto 500 tys. iwięcej mieszk.
miasto od 100 tys.do 499999 mieszk.
miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.
miasto do 19999mieszk.
wieś
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
244
Wykres 291. Wysokość akceptowanych miesięcznych opłat za posiadanie konta
osobistego, bankowość internetową i kartę debetową przez osoby nieposiadające
konta osobistego w zależności od dochodów (w zł)
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=150. Usunięto 9 odpowiedzi od 20 do 50 zł. Odpowiedzi osób nieposiadających konta osobistego, które podały, jakiej wysokości opłaty są w stanie zaakceptować za kont osobiste, bankowość internetową i kartę debetową.
18. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce
18.1. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego według Polaków
Na podstawie wyników badania skonstruować można podstawowe poziomy
rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce, które na kolejnych poziomach pokazują
wzrost aktywności płacenia kartami przez Polaków:
poziom 0 oznacza Polaków, którzy nie mają rachunku oszczędnościowo-
rozliczeniowego (23%),
poziom 1 obejmuje Polaków, którzy mają konto osobiste, ale nie mają żadnej karty
płatniczej (11%),
poziom 2 obejmuje Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale nie
wykorzystywali karty płatniczej do płatności w ostatnim miesiącu (17%),
Poziom 3 oznacza Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale
wykorzystują ją raczej rzadko, tj. wykonują od 1 do 5 płatności kartą miesięcznie (23%),
1,7
2,7
1,7
2,5
1,8
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł
od 1801 zł do2400 zł
od 2401 zł do3800 zł
powyżej 3801 zł
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
245
Poziom 4 oznacza Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale
wykorzystują ją często, tj. wykonują od 6 płatności kartą miesięcznie (26%).
Wykres 292. Poziomy obrotu bezgotówkowego Polaków
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.
Powyższy wynik oznacza, że grupa osób posiadających konto osobiste/ ROR (77%
Polaków) nie jest jednolita, ale składa się z co najmniej 4 podgrup. Z podgrup tych kolejne
charakteryzują się coraz większym poziomem zaawansowania bezgotówkowego: od braku
posiadania karty płatniczej lub niekorzystania z niej do małego i dużego stopnia jej
używania.
23%
11%
17%
23%
26% 0 poziom - nie posiada konta
1 poziom - ma konto, ale niema karty
2 poziom - ma kartę, ale niewykorzystuje jej do płatności
3 poziom - ma kartę iwykonuje 1-5 płatnościmiesięcznie4 poziom - ma kartę i płaci nią6 i więcej razy miesiącznie
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
246
18.2. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego według płatności Polaków
Korzystając ze szczegółowych danych na temat płatności, skonstruować można
stopnie rozwoju obrotu bezgotówkowego, według podejścia od strony płatności. Wśród
Polaków rozróżnić można pięć poziomów rozwoju obrotu bezgotówkowego,
charakteryzujących się rosnącym zaawansowaniem korzystania z płatności kartami:
poziom 0, płatności Polaków niemających rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego
i karty płatniczej,
poziom 1, płatności Polaków mających rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, ale
niemających karty płatniczej,
poziom 2, płatności Polaków posiadających konto osobiste i kartę płatniczą, ale
respondenci w ogóle nie korzystają z karty płatniczej,
poziom 3, płatności Polaków posiadających konto osobiste i kartę płatniczą, ale którzy
nie płacili kartą w ostatnim miesiącu,
poziom 4, płatności Polaków posiadających konto osobiste i kartę płatniczą, którzy
płacili kartą w ostatnim miesiącu.
Osoby nieubankowione odpowiadają aż za 20% wszystkich płatności, które są
wyłącznie płatnościami gotówkowymi. Polacy posiadający rachunek oszczędnościowo -
rozliczeniowy, ale nieposiadający karty płatniczej, wykonują 10% wszystkich płatności.
Najwięcej płatności, bo 67%, przypada na osoby, które deklarują, że korzystają z
kart płatniczych. Najwięcej płatności detalicznych przypada na Polaków, którzy regularnie
korzystają z kart płatniczych - 46%. 21% płatności przypada na osoby, które mają karty
płatnicze i deklarują, że z nich korzystają, ale w ostatnim miesiącu nimi nie płaciły.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
247
Wykres 293. Poziomy obrotu bezgotówkowego według liczby płatności Polaków,
w zależności od płacenia lub niepłacenia kartą w ostatnim miesiącu
Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.
Korzystając z wcześniej określonych poziomów obrotu bezgotówkowego, rozróżnić
można, jakie płatności były wykonywane gotówką, a jakie kartami płatniczymi. Płatności
przelewem nie mają znacznego udziału i są dokonywane przede wszystkim przez osoby,
które aktywnie korzystają z kart płatniczych.
Osoby, które nie miały rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, wykonały 20%
ogółu płatności, z czego wszystkie to oczywiście płatności gotówką. Osoby, które miały
konto osobiste, ale nie miały karty płatniczej, również posługiwały się tylko gotówką.
Respondenci, którzy mieli kartę płatniczą, ale z niej nie korzystali także płacili gotówką.
Na osoby, które mają kartę płatniczą i z niej korzystają, ale nie wykonały w
ostatnim miesiącu żadnej płatności kartą, przypadało 21% wszelkiego typu płatności
detalicznych. Według informacji z dzienniczka płatności tego typu osoby wykonały jednak
niewiele płatności kartami w ciągu trzech kolejnych dni.
20%
10%
3%
21%
46%
0 poziom - brak konta
1 poziom - konto, ale brakkarty
2 poziom - ma kartę, ale z niejnie korzysta
3 poziom - ma i korzysta zkarty, ale nie płacił kartą wost. miesiącu
4 poziom - płacił kartą wostatnim miesiącu
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
248
Najwięcej płatności w ogóle przypada na Polaków, którzy płacili kartą w ostatnim
miesiącu - 45%. Spośród tych płatności prawie jedna trzecia to płatności kartami
płatniczymi (14% transakcji ogółem). Polacy zaklasyfikowani do tej grupy mają również
największy udział płatności gotówką (31% spośród wszystkich płatności).
Wykres 294. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego według liczby płatności
Polaków w zależności od płatności gotówką lub kartami oraz od płacenia lub
niepłacenia kartą w ostatnim miesiącu
Źródło: badanie i obliczenia własne.
31%
19%
3%
10%
20%
14%
2%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%
4 poziom -konto, płacił kartą
w ostatnim miesiącu
3 poziom -konto, korzysta z karty,
ale nie płacił kartąw ost. miesiącu
2 poziom -konto, karta,
ale niekorzysta z karty
1 poziom -konto,
ale brak karty
0 poziom- brak konta
Gotówka Karty płatnicze
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
249
19. Całkowita roczna liczba płatności detalicznych Polaków
Na podstawie badania oraz danych statystycznych oszacować można całkowitą
liczbę płatności detalicznych wykonywanych przez Polaków, szczególnie płatności
gotówkowych, która to liczba nie była dotychczas znana. Przeprowadzono wyliczenia w
kilku wariantach. Wariant I i II dają te same wyniki. W wariancie I max liczbę przelewów i
płatności gotówkowych zwiększono dodatkowo o około 10% z tego względu, że w badaniu
dzienniczkowym, pomimo jego szczegółowości i dokładności, niewielka część płatności
gotówkowych mogła zostać pominięta. Wydaje się, że taka sytuacja mogła mieć miejsce w
przypadku drobnych płatności gotówkowych, w których nie drukuje się lub nie otrzymano
papierowego rachunku. W takim wariancie szacować można ogólną liczbę płatności
Polaków w 2011 r. na co najmniej 7400 milionów, z czego 1120 milionów przypadało na
płatności kartami, a 6160 milionów na płatności gotówkowe. Korzystając z wyników
badania, oszacować można liczbę płatności wykonywanych w małych sklepach
spożywczych, osiedlowych, kioskach i bazarach na około 3,7 miliarda, z czego prawie
wszystkie to płatności gotówkowe.
Do szacunków tych doliczyć można płatności masowe, czyli płatności za energię,
wodę, gaz, telefon, internet, itd. W obliczeniach wykorzystano średnią z prognoz na 2012
rok, na podstawie danych z 2009 roku14. Płatności masowe, które w ogromnej większości
są regulowane przelewami, zwiększają roczną liczę płatności bezgotówkowych o około 600
mln i płatności gotówkowych o 760 mln. Uwzględnienie płatności cyklicznych zostało
zaprezentowane w wariancie I max masowe. Ogólnie liczba płatności wzrosła do 8760
milionów.
W III wariancie okresem bazowym jest 2011 r., ale zbieranie danych w badaniu
dotyczyło IV kwartału 2011 roku i I kwartału 2012 roku, stąd warianty I i II są lepsze.
14
T. Koźliński, Płatności masowe w Polsce - wyniki ogólnopolskiego badania reprezentatywnego przeprowadzonego w 2009 r. i ich porównanie z wynikami analogicznego badania przeprowadzonego w 2006 r., Narodowy Bank Polski, Warszawa czerwiec 2010 r., s. 52-53.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
250
Tabela 10. Liczba detalicznych płatności gotówkowych, kartami i przelewem w
2011 i 2012 r. (roczna liczba całkowita i przeciętna na dorosłego Polaka)
Roczna liczba płatności detalicznych wykonanych przez dorosłych Polaków (w mln)
Wariant Okres
bazowy
Karty
płatnicze Przelewy Gotówka
Razem
płatności
szacunek
na rok
I 2011 IV 1120 110 5570 6800 2011
I max 2011 IV 1120 120 6160 7400 2011
I max masowe 2011 IV 1120 720 6920 8760 2011
II 2012 I 1120 110 5570 6800 2011
III 2011 1026 102 5082 6210 2011
IV 2012 1216 120 6044 7380 2012
IV max 2012 1216 130 6654 8000 2012
IV max masowe 2012 1216 730 7414 9360 2012
płatności masowe prog z 2009 niewiele 600 760 1360 2012
Roczna przeciętna liczba płatności wykonanych przez dorosłego Polaka
Wariant Okres
bazowy
Karty
płatnicze Przelewy Gotówka
Razem
płatności
szacunek
na rok
I 2011 IV 36 4 179 219 2011
I max 2011 IV 36 4 198 238 2011
I max masowe 2011 IV 36 23 223 282 2011
II 2012 I 36 4 179 219 2011
III 2011 33 3 164 200 2011
IV 2012 39 4 195 238 2012
IV max 2012 39 4 214 258 2012
IV max masowe 2012 39 24 239 301 2012
płatności masowe prog z 2009 niewiele 19 24 44 2012
Źródło: obliczenia własne na podstawie wyników badań własnych oraz danych statystycznych.
W wariancie IV, który obejmuje część okresu badania, zakłada się, że w 2012 roku
nie zmienił się udział płatności kartami w całkowitej liczbie płatności. W takim przypadku
ogólną liczbę płatności szacować można na 7380 milionów. Wariant IV max uwzględnia
dodatkowe drobne płatności gotówkowe, które mogły zostać pominięte. Daje to 8
miliardów płatności, z czego 4 miliardy przypada na małe sklepy spożywcze, sklepy
osiedlowe, kioski i targowiska. W omawianej wersji dorosły Polak przeciętnie wykonuje
prawie 260 płatności detalicznych rocznie, z czego 214 płatności gotówką, 39 kartami i 4
przelewem. Wariant IV max masowe zawiera również płatności masowe, co powoduje
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
251
wzrost przeciętnej rocznej liczby płatności wykonywanych przez dorosłego Polaka do
ponad 300, z czego około 240 to płatności gotówkowe.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
252
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
253
20. Podsumowanie
Przeprowadzone badanie dotyczy ważnej tematyki z uwagi na powszechność
korzystania z gotówki i bezgotówkowych instrumentów płatniczych oraz konieczność
kształtowania odpowiedniej polityki systemu płatniczego przez Narodowy Bank Polski
oraz inne podmioty publiczne i komercyjne zaangażowane w działania na rzecz
rozwoju systemu płatniczego.
Brak było w Polsce jak dotąd tak dokładnego i wiarygodnego pomiaru rzeczywistej
skali detalicznych płatności gotówkowych i bezgotówkowych, gdyż z jednej strony
dane statystyczne dotyczące płatności bezgotówkowych, jakie zbiera bank centralny,
nie uwzględniają nasycenia poszczególnych wielkości i nie wskazują przyczyn
istniejącego stanu rozwoju płatności bezgotówkowych, a z drugiej strony
dotychczasowe badania empiryczne w tym zakresie nie mogły być tak precyzyjne.
Po raz pierwszy przeprowadzono w Polsce tak złożone i dokładne badanie na temat
płatności codziennych wykonywanych przez Polaków. W omawianym zakresie
zastosowano dzienniczek płatności, będący bardziej precyzyjnym sposobem
przeprowadzania badań w porównaniu do innych metod, bo uwzględniający nawet
najmniejsze płatności, o których się często zapomina, co bardzo znacząco wpłynęło na
dokładność wyników i jego wysoką jakość. Dotychczas w Polsce w zakresie badania
zwyczajów płatniczych Polaków nie zastosowano badania dzienniczkowego.
Przeprowadzone badanie obejmuje wiele dotąd niezbadanych obszarów obrotu
bezgotówkowego i gotówkowego Polaków oraz jest znacznie bardziej rozbudowane niż
inne badania dzienniczków płatności na świecie. Zatem badanie to wpisuje się w
światowy nurt badań naukowych nad zwyczajami płatniczymi społeczeństw.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
254
Wyniki badania stanowią dokładną i wiarygodną bazę wyjściową do porównań dla
innych badań na temat płatności i wkluczenia finansowego Polaków.
Poniżej przedstawiono wybrane najważniejsze wyniki z badania:
1. Przeprowadzone badanie potwierdziło wyniki większości badań empirycznych,
wykonanych w ostatnich latach przez różne firmy badawcze i instytucje,
dotyczących kwestii ubankowienia Polaków. Wskaźnik ten wyniósł w
analizowanym badaniu 77%. Najczęściej konto osobiste mają osoby w wieku 25-54
lata (93-96%), z wykształceniem wyższym (99%), należące do najbogatszej grupy
Polaków (91%), urzędnicy (99%), specjaliści i technicy (98%), przedsiębiorcy (93%),
robotnicy (90%) i osoby należące do czteroosobowych gospodarstw domowych
(89%).
2. Zdecydowana większość respondentów posiadających konto, bo 90%, posiada
jedno konto osobiste. Dwa konta ma 8%, natomiast trzy lub więcej kont posiada
2% respondentów posiadających konta.
3. 23% osób, które mają rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, mają konta
osobiste wspólne. Najczęściej konta wspólne mają osoby od 65 roku życia (31%), z
wykształceniem zasadniczym zawodowym (29%), o dochodach od 1801 zł do 2400
zł (33%), osoby zajmujące się domem (65% osób), rolnicy (55% osób) oraz osoby z
5-osobowych i większych gospodarstw domowych (31%).
4. Polacy, którzy nie mają kont osobistych, deklarują, że ich nie potrzebują (lub nie
wiedzą, do czego mogą je potrzebować) (50%), wolą trzymać pieniądze w gotówce
(25%) lub nie mają co oszczędzać (23%).
5. Bankomaty są głównym sposobem pobierania gotówki przez Polaków
posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe (55%). Nieubankowieni
Polacy najczęściej pobierają gotówkę na poczcie (60%).
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
255
6. Polacy przeciętnie trzymają w domu i w portfelu 320 zł, ale wartość ta znacznie
zmienia się w zależności od charakterystyk respondentów. Polacy, którzy mają
konto osobiste, deklarowali, że posiadają w domu i portfelu przeciętnie 326 zł w
porównaniu do 300 zł u osób, które nie mają konta osobistego.
7. Karty płatnicze posiada 66% Polaków i prawie wszyscy z nich deklarują, że z nich
korzystają. Spośród osób posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe
karty płatnicze najczęściej posiadają mężczyźni (90%), osoby w wieku 18-24 lat
(93%), mieszkające w miastach od 20 tysięcy do 99999 mieszkańców (93%) i
miastach od 500 tysięcy mieszkańców (92%), osoby wykształcone (93%), z
dochodami miesięcznymi powyżej 3801 zł netto w gospodarstwie domowym
(95%), specjaliści i technicy (96%), urzędnicy i pracownicy instytucji publicznych
(93%) oraz uczniowie i studenci (93%).
8. Polacy najczęściej posiadają jedną kartę płatniczą (74%). Dwie karty posiada 21%
Polaków, a trzy i więcej 5% Polaków, posiadających karty.
9. Karty debetowe ma 83% posiadaczy kont osobistych, karty kredytowe 22%, a
posiadanie kart z funkcją płatności zbliżeniowych deklarowało 13% osób
posiadających konto osobiste.
10. Karty zbliżeniowe najczęściej posiadają osoby w wieku 18-24 lat (19%), mieszkające
w miastach od 500 tysięcy mieszkańców (18%), z wykształceniem wyższym (19%), o
miesięcznych dochodach netto od 3801 zł (20%).
11. Dostęp do bankowości internetowej posiada 51% dorosłych Polaków. Spośród
osób, które mają konto osobiste, dostęp do bankowości internetowej ma 66%
Polaków. Charakterystyka respondentów, którzy mają dostęp do bankowości
internetowej jest podobna do osób, którzy posiadają kartę płatniczą, ale jest o kilka
- kilkanaście punktów procentowych niższa.
12. 47% Polaków wykonuje przeciętnie do 5 płatności gotówką w ciągu tygodnia.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
256
13. Aż 25% posiadaczy kart płatniczych nie wykonało żadnej płatności kartami w
ostatnim miesiącu. Natomiast 21% osób posiadających kartę płatniczą wykonało 10
lub więcej płatności kartami płatniczymi w miesiącu.
14. Najwięcej płatności kartami w miesiącu wykonują osoby w wieku 18-24 lata,
mieszkające w największych aglomeracjach, z wykształceniem wyższym, o
najwyższych dochodach, urzędnicy, pracownicy instytucji publicznych, specjaliści,
technicy, uczniowie i studenci oraz osoby należące do trzyosobowych gospodarstw
domowych.
15. Wyniki dotyczące posiadania kont osobistych, kart płatniczych, poziomu
korzystania z kart płatniczych oraz dostępu do bankowości internetowej bardzo
często pokrywają się w tych samych grupach Polaków i wykazują podobne
tendencje.
16. Najważniejsze przyczyny nieposiadania kart płatniczych to przekonanie, że gotówką
płaci się znacznie szybciej (17%), brak potrzeby posiadania karty płatniczej (17%)
oraz za wysokie opłaty za jej posiadanie i wydanie (11%).
17. Najważniejsze przyczyny niepłacenia kartami przez posiadaczy kart płatniczych, to:
płatność gotówką jest wygodniejsza (38%), gotówka pozwala na lepsze
kontrolowanie i szacowanie wydatków przez respondentów (20%) oraz brak
zaufania do płacenia kartą (20%).
18. Do płacenia kartami najbardziej motywują posiadaczy kont osobistych wymierne
korzyści ekonomiczne typu zwrot części wydatków za zakupy płacone kartą (38%),
zwolnienie z opłaty za prowadzenie konta za trzy płatności kartą w miesiącu (32%),
większa liczba terminali i sklepów akceptujących płatności (29%) oraz zwolnienie z
opłaty za posiadanie karty za trzy płatności kartą w miesiącu (27%).
19. Najważniejsze stymulanty płacenia kartami przez osoby, które je posiadają, ale
nimi nie płaciły w ostatnim miesiącu, to: zwrot 1% wartości zakupów opłaconych
kartą (30%) oraz zwolnienie z opłaty za prowadzenie konta za 3 płatności kartą w
miesiącu (30%).
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
257
20. Gotówka jest dominującym sposobem detalicznych płatności Polaków i ma 82%
udział w ogólnej liczbie płatności detalicznych. Na karty płatnicze, w ogromnej
większości karty debetowe, przypada 16,5% transakcji, a na polecenie przelewu -
1,6%. Wartościowo udział płatności gotówkowych spada do 64%, kartami
płatniczymi rośnie do 30,6%, a gotówki do 5,5%.
21. Udział innych sposobów płatności w ogóle płatności detalicznych Polaków jest
znikomy.
22. Wśród osób korzystających z kart płatniczych udział płatności kartami w ogólnej
liczbie płatności wynosi 24,4%, poleceniem przelewu - 2,3%, a gotówką 73,4%.
Według wartości płatności udział płatności gotówką wynosi 50,3%, a płatności
kartami 42,2%.
23. W 53% punktów handlowo-usługowych, w Internecie oraz pomiędzy osobami
można płacić kartami płatniczymi lub przelewem. Możliwość akceptowania kart
płatniczych w sklepach powoduje, że wzrasta ilościowy udział kart płatniczych w
ogólnej liczbie płatności detalicznych Polaków do 31%, a polecenia przelewu do
3%. Wartościowo udział płatności kartami płatniczymi rośnie aż do 43%, a
polecenia przelewu do 8%.
24. 47% ogółu wszystkich płatności detalicznych Polaków było realizowanych w
gotówce w miejscach, gdzie nie były akceptowane karty płatnicze lub przelewy. W
13% przypadków można było płacić kartami, ale zapłaty dokonywały osoby, które
nie korzystały z kart płatniczych. W 21% płatności można było płacić kartami, ale
osoby korzystające z kart płatniczych nie robiły tego z różnych powodów. Istnieją
zatem ogromne potencjalne możliwości wzrostu obrotu bezgotówkowego w
Polsce. Teoretycznie i praktycznie najłatwiej zaktywizować właśnie grupę Polaków,
która korzysta z kart i dokonuje zakupów w punktach handlowo-usługowych, gdzie
są akceptowane karty (transakcje te odpowiadają za 21% ogółu płatności).
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
258
25. 43 procent płatności gotówkowych było realizowanych w miejscach, gdzie można
było płacić kartą lub przelewem. Spośród wszystkich płatności gotówkowych
przeprowadzonych w małych sklepach spożywczych i sklepach osiedlowych w 36
procentach przypadków Polacy mogli płacić kartami płatniczymi, ale nie płacili. W
supermarketach i hipermarketach spożywczych w 80% płatności gotówkowych
wykonywanych przez Polaków można było płacić kartami płatniczymi, bo sklepy je
akceptowały, ale Polacy nimi nie płacili. Powyższe oznacza, że posiadacze kart
płatniczych nie wykorzystywali ich z innych powodów niż akceptacja kart.
26. 50% płatności detalicznych Polacy przeprowadzają w małych sklepach
spożywczych, sklepach osiedlowych, kioskach, bazarach i targowiskach. 18%
płatności Polacy wykonują w supermarketach i hipermarketach spożywczych, 12%
w pozostałych sklepach, 8% dotyczy usług i rekreacji, 6% przeprowadzana jest na
stacjach benzynowych, zaś płatności na rzecz innej osoby oraz inne transakcje
stanowią 4%, a płatności w internecie 1%.
27. W małych sklepach spożywczych Polacy płacą kartami w 5% płatności, w
supermarketach i hipermarketach spożywczych w 34%, a na stacjach benzynowych
w 47%. W wielu grupach respondentów udział płatności kartami w supermarketach
i hipermarketach spożywczych oraz na stacjach benzynowych jest bardzo duży i
przekracza 50%.
28. Przeciętna wartość płatności kartą debetową wynosi 89 zł (mediana 50 zł), kartą
kredytową 132 zł (mediana 110 zł), płatność zbliżeniowa jest średnio w wysokości
25 zł (mediana 18 zł), płatność gotówką 38 zł (mediana 22 zł), a polecenie przelewu
164 zł (mediana 100 zł). Średnia wartość płatności dla kart płatniczych wynosi
90 zł. Polacy wykonują przeciętną płatność za około 48 zł.
29. Zaobserwować można znaczne różnice w przeciętnej wartości transakcji gotówką i
kartami w zależności od wyodrębnionych grup społeczeństwa. Przeciętna wartość
płatności gotówką lub kartą znacznie różni się w zależności od sytuacji społeczno-
zawodowej. Przeciętna wartość kartami rośnie wraz ze wzrostem wykształcenia i
dochodów. Płatności kartami o najwyższej wartości wykonują osoby zajmujące się
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
259
domem (134 zł) oraz urzędnicy i pracownicy administracji państwowej i
samorządowej (107 zł). Zakupy kartami na najniższą kwotę wykonują zaś studenci i
uczniowie (53 zł). Płatności o dużej wartości są częściej wykonywane
bezgotówkowo.
30. Płatności o najwyższej średniej wartości wykonują Polacy w Internecie (aż 117 zł) i
na stacjach benzynowych (96 zł), natomiast o najniższej wartości w małych
sklepach spożywczych i kioskach (23 zł). W supermarketach i hipermarketach
spożywczych płaci się średnio 80 zł.
31. Przeciętna wartość płatności rośnie w ciągu tygodnia, osiągając najwyższą wartość
w sobotę - 52 zł (109 zł dla kart płatniczych i 41 zł dla gotówki).
32. Kobiety wykonują statystycznie trochę więcej płatności niż mężczyźni w prawie
wszystkie dni tygodnia.
33. Udział transakcji w supermarketach i hipermarketach spożywczych w relacji do
liczby transakcji w małych sklepach spożywczych, sklepach osiedlowych, kioskach,
bazarach i targowiskach rośnie w ciągu tygodnia z 20-26% do 31-33% w niedzielę.
Wartościowo udział płatności w supermarketach i hipermarketach spożywczych w
sobotę i niedzielę jest jeszcze większy.
34. Ogólnie 28% dorosłych Polaków kupowało w sklepach internetowych (34% wśród
posiadaczy kont osobistych). Najczęściej płacono bezpośrednio przelewem z
bankowości internetowej, z konta osobistego (44%), gotówką przy odbiorze
listonoszowi lub na poczcie (26%) oraz przelewem z bankowości internetowej za
pośrednictwem agentów rozliczeniowych (17%). Na karty płatnicze przypada tylko
8% płatności w sklepach internetowych.
35. 24% Polaków kupuje na aukcjach internetowych (28% wśród osób posiadających
konto osobiste). Najczęściej Polacy płacą bezpośrednio przelewem z bankowości
internetowej (44%), przelewem z ROR poprzez agregatora płatności (26%) i
gotówką przy odbiorze od listonosza lub na poczcie (20%).
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
260
36. W przypadku wprowadzenia opłaty w wysokości 1,5% wartości zakupów za
płatność kartą w sklepach 27% Polaków aktywnie korzystających z kart płatniczych
zadeklarowało, że wypłaci gotówkę w bankomacie, 16% wypłaci gotówkę w
oddziale bankowym, aby zapłacić nią w danym sklepie, 20% będzie szukała sklepu
bez takich opłat, 13% zrezygnuje z karty płatniczej, a 8% będzie rzadziej kupowała
w danym sklepie, ale nadal będzie płaciła kartą.
37. W przypadku wprowadzenia w Polsce opłaty w wysokości 1 zł za wypłatę gotówki z
obcych bankomatów 28% Polaków poszuka bankomatu, w którym nie ma tego
typu opłat, 17% wypłaci gotówkę z bankomatu swojego banku, a 11% wypłaci
gotówkę z oddziału swojego banku. Wprowadzenie opłaty 1 zł nie ma wpływu na
18% respondentów, 4% będzie rzadziej, ale więcej, wypłacało z bankomatów. 8%
Polaków przejdzie od razu do bezgotówkowego obrotu, ponieważ nie będzie
wypłacało gotówki z bankomatów, tylko będzie bezpośrednio płaciło kartami w
sklepach.
38. 82% Polaków, którzy podali, w jaki sposób otrzymują wynagrodzenie za pracę lub
dochody z własnej działalności gospodarczej lub rolniczej, otrzymuje je przelewem
na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy. Spośród osób, które mają rachunek
oszczędnościowo-rozliczeniowy, procent ten rośnie do 87%.
39. W badaniu wyodrębniono pięć poziomów rozwoju obrotu bezgotówkowego:
- poziom 0 oznacza Polaków, którzy nie mają rachunku oszczędnościowo-
rozliczeniowego (23%),
- poziom 1 obejmuje Polaków, którzy mają konto osobiste, ale nie mają żadnej
karty płatniczej (11%),
- poziom 2 obejmuje Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale nie
wykorzystują karty płatniczej do płatności (17%),
- poziom 3 oznacza Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale
wykorzystują ją raczej rzadko, tj. wykonują od 1 do 5 płatności kartą miesięcznie
(23%),
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
261
- poziom 4 oznacza Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą oraz
wykorzystują ją często, tj. wykonują od 6 płatności kartą miesięcznie (26%).
40. Polacy w 2012 roku wykonali szacunkowo około 8 miliardów płatności
detalicznych, z czego 6650 milionów gotówką, 1213 milionów kartami i 130
milionów przelewem. 4 miliardy płatności, z czego około 3,8 miliarda gotówką,
przypada na małe sklepy spożywcze, sklepy osiedlowe, kioski i targowiska. Dorosły
Polak wykonał w 2012 r. prawie 260 płatności detalicznych, z czego 214 płatności
gotówką, 39 kartami i 4 przelewem. Po uwzględnieniu płatności masowych (np. za
energię, gaz, telefon) całkowita liczba płatności dokonanych przez Polaków w 2012
r. wzrosła do około 9400 milionów, z czego około 7400 milionów przypada na
gotówkę. Uwzględnienie płatności masowych powoduje wzrost przeciętnej liczby
płatności wykonywanych przez dorosłego Polaka w 2012 r. do ponad 300, z czego
około 240 to płatności gotówkowe, 39 kartą i 24 przelewem. Skala płatności
gotówkowych w Polsce jest więc ogromna.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
262
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
263
21. Najważniejsze wnioski z badania
1. Wyniki badania mogą zostać wykorzystane w bieżących i strategicznych
działaniach Narodowego Banku Polskiego w zakresie systemu płatniczego, w
szczególności w zakresie dalszego programowania rozwoju obrotu
bezgotówkowego, oraz przez podmioty, które działają w zakresie usług
płatniczych oraz innych podmiotów zaangażowanych w obszarze systemu
płatniczego.
2. Zwiększenie wygody płacenia bezgotówkowymi instrumentami oraz
wprowadzenie różnych bodźców ekonomicznych dla klientów (zwrot 1%
płatności oraz zwolnienie z opłat za posiadanie konta osobistego lub karty) jest
najważniejszą przesłanką, która zachęci Polaków do korzystania lub częstszego
korzystania z kart płatniczych. Polacy posiadający konta osobiste wskazywali
również często na zwiększenie liczby sklepów akceptujących karty płatnicze.
3. Aby instrumenty bezgotówkowe były rozwijane, powinny być zdecydowanie
wygodniejsze i szybsze w porównaniu z gotówką. Postulat ten spełniają płatności
bezstykowe, które często są szybsze i wygodniejsze niż gotówka.
Nowe innowacyjne metody płatności, które są szybsze i wygodniejsze niż
dotychczasowe instrumenty płatnicze, mogą znacznie zmienić w przyszłości
strukturę sposobów płatności Polaków, co już jest widoczne w przypadku
płatności zbliżeniowych.
Nowe sposoby płatności, szczególnie w internecie, zaczynają być wprowadzane w
Polsce przez krajowe i europejskie instytucje płatnicze. Bazują one na
dotychczasowych instrumentach płatniczych lub tworzą nowe, często
innowacyjne, metody płatności, na przykład elektroniczna portmonetka.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
264
4. Poziom ubankowienia według różnych badań empirycznych i danych
statystycznych nie rośnie już w ostatnich paru latach. Obecna sytuacja nie zmieni
się znacznie w najbliższych latach, dlatego nie należy spodziewać się dużego
przyrostu nowych osób posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe.
Polacy, którzy chcieli lub byli skłonni, pod pewnymi warunkami, założyć konto
osobiste, raczej je otworzyli. Pozostałą nieubankowioną grupę osób
prawdopodobnie trudniej będzie można przekonać lub zachęcić do otwarcia
rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego niż wcześniej nieubankowione
osoby. Do powrotu do tendencji wzrostowej potrzeba odpowiedniej i silnej
zmiany czynników kształtujących poziom ubankowienia w Polsce.
5. W 43 procentach transakcji, w których Polacy zapłacili gotówką, można było
płacić kartą lub przelewem, bo akceptowały je punkty handlowo-usługowe. Duża
część z nich (około 26%) jest wykonywana przez osoby korzystające z kart
płatniczych, które mogą płacić kartami, ale nie chcą. W tym przypadku należy
zatem podjąć działania edukacyjno-promocyjne oraz ekonomiczne mające na
celu przekonanie posiadaczy kart płatniczych do ich aktywniejszego korzystania.
Wynika z tego, że jeszcze w około 57% płatności gotówkowych nie można było
płacić kartami płatniczymi w punktach handlowo-usługowych, nawet jeśli
konsument posiadał kartę płatniczą i chciał się nią posługiwać. Faktycznie zatem
w wielu punktach handlowo-usługowych nie są akceptowane karty płatnicze.
Aby zwiększyć udział płatności bezgotówkowych, należy podjąć działania mające
na celu zachęcenie nowych akceptantów do przyjmowania kart płatniczych, w
tym odpowiednio zmniejszyć opłaty akceptanta, których głównym elementem
jest opłata interchange.
6. W 53% ogółu transakcji Polacy mogli płacić kartami w punktach handlowo-
usługowych. Procent ten uwzględnia wszelkiego typu miejsca płatności oraz
rzeczywistą częstotliwość płatności Polaków w danych punktach, co jest
nieosiągalne w innym podejściu lub niegromadzone przez oficjalne statystyki.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
265
Uzyskano zatem faktyczny obraz możliwości akceptacji kart płatniczych w
sklepach w Polsce. Skala akceptacji kart w sklepach z badania dzienniczkowego
jest znacznie bardziej korzystna dla sektora bankowego, niż szacunki dokonane w
oparciu o dane statystyczne, w których szacuje się, że od 19 do 38% punktów
handlowo-usługowych w Polsce akceptuje karty (jednakże szacunki te zawierają
również sklepy, które nie prowadzą rzeczywistej działalności handlowej lub
prowadzą ją w marginalnej skali, co znacznie zniekształca rzeczywistą skalę
akceptacji w Polsce).
7. Problemy z przyjmowaniem kart płatniczych są największe w najmniejszych
sklepach. W małych sklepach spożywczych i osiedlowych jedynie w 36%
wszystkich płatności gotówkowych można było płacić kartami, ale nie płacono. W
znacznym stopniu implikuje to, że 95% transakcji płaci się tutaj gotówką.
Dodatkowo aż połowa wszystkich płatności jest wykonywana w tych miejscach.
Akceptacja kart w supermarketach i hipermarketach spożywczych jest już prawie
wszędzie obecna, dlatego dalszy rozwój sieci akceptacji powinien koncentrować
się na małych sklepach spożywczych, sklepach osiedlowych, kioskach i bazarach.
Wymienione małe punkty są potencjalnymi dobrymi obszarami na rozwój
biznesu przez banki i agentów rozliczeniowych. Instytucje zainteresowane
rozwojem obrotu bezgotówkowego powinny być nakierowane na
zidentyfikowanie barier akceptacji kart w tych miejscach, po to, by je następnie
zmniejszyć lub wyeliminować. Postulaty od małych i średniej wielkości
akceptantów powinny być szczególnie brane pod uwagę. Małe podmioty
handlowe często wskazują, że koszty obsługi kart płatniczych są dla nich nawet
parę razy wyższe niż koszty gotówki. Na pieniężny koszt przyjmowania kart
płatniczych składają się przede wszystkim opłaty ponoszone przez akceptantów
(MSC), z czego największą część, bo około 85%, stanowi opłata interchange (IF).
Obniżenie kosztów pieniężnych związanych z przyjmowaniem płatności kartami
przez małe punkty handlowe może zachęcić ich do przyjmowania płatności
kartami, a tym samym zwiększyć obrót bezgotówkowy w tych miejscach i
ogółem. Kwestia odpowiedniego obniżenia opłat ponoszonych przez sklepy za
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
266
przyjmowanie płatności kartami była poruszana przez NBP w różnych działaniach
i programach.
Obecną sytuację może również zmienić wzrost konkurencji poprzez, np.
wprowadzenie nowych sposobów płatności przez banki lub instytucje płatnicze.
Na przykład PKO Bank Polski S.A. wprowadził nowy sposób płatności z użyciem
aplikacji na telefon komórkowy IKO ze stawkami ponoszonymi przez
akceptantów w wysokości około 0,65%, czyli ponad 50% mniej niż aktualnie
stosowane, tj. po około 25% obniżce w styczniu 2013 roku, stawki w
czterostronnych modelach płatności kartami Visa i MasterCard. Nad nowym
systemem płatności pracuje również największa sieć handlowa w kraju -
Biedronka. Na rynku pojawiły się również innowacyjne sposoby akceptacji kart za
pomocą tabletów lub telefonów komórkowych, które nie stosują miesięcznych
opłat stałych ponoszonych przez sklepy za przyjmowanie płatności, a procentową
opłatę (około 2-3% wartości płatności plus niewielka stała opłata od każdej
transakcji), która jest wyższą niż te, jakie obecnie stosują Visa i MasterCard. Te
ostatnie rozwiązania są jednak skierowane przede wszystkim do małych punktów
handlowo-usługowych oraz sklepów o okresowych przychodach.
Wprowadzenie nowych sposobów płatności, a tym bardziej ich szybki wzrost i
popularność, spowoduje rynkowe obniżenie stawek stosowanych w systemach
czterostronnych, co wpłynie na zachęcenie sklepów do większego akceptowania
kart płatniczych.
8. 42% liczby płatności ogółem jest o wartości do 20 zł. W przypadku płatności
gotówkowych ten udział rośnie do 49%. Pod względem wartości, płatności do 20
zł stanowią tylko 10% ogółu oraz 15% wszystkich płatności gotówkowych. Dalszy
rozwój obrotu bezgotówkowego powinien koncentrować się na małych sklepach
spożywczych, sklepach osiedlowych, kioskach itp. Najbardziej promowane lub
rozwijane powinny być znane i nowe sposoby płatności dedykowane dla
mikropłatności. Tego typu rozwiązaniem mogą być płatności zbliżeniowe z
użyciem kart, telefonów NFC, telefonów komórkowych z aplikacją karty na
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
267
przenośnej pamięci lub płatności z użyciem aplikacji płatniczej na telefonie
komórkowym.
Paradoksalnie nasuwać się może również wniosek, że w Polsce rozwiązań
dedykowanych dla mikropłatności jest może zbyt wiele (co najmniej 20 różnych
systemów i metod płatności) i funkcjonują one często w zawężonym obszarze
życia gospodarczego lub lokalnie (transport, parkingi, płatności w internecie,
płatności w wybranych sieciach sklepów, rozwiązania samodzielnie oferowane
przez banki lub we współpracy z operatorami telefonii komórkowej albo innymi
agentami rozliczeniowymi, koncepcje podmiotów niebankowych krajowych i
zagranicznych, płatność z użyciem specjalnych aplikacji, telefonów NFC lub
dodatków do telefonów itd.). Wspomniane metody płatności czasami są
nieinteroperacyjne między sobą lub potrzebują szczególnych wymagań
technicznych do działania. Bardzo trudne jest również upowszechnienie jednego
lub paru sposobów płatności. Wymienione bariery utrudniają osiągnięcie
odpowiedniej skali działania, co często wpływa na nieopłacalność i zanikanie
niektórych koncepcji płatności. Konsumenci mogą też nie mieć czasu na
zapoznanie się ze specyfiką działania każdego rozwiązania.
9. Ogólnie kartami najrzadziej płacą rolnicy, emeryci i renciści, osoby zajmujące się
domem, osoby z wykształceniem podstawowym, mieszkające na wsi i mające 65
lat i więcej. Działania z upowszechnieniem obrotu bezgotówkowego powinny być
nakierowane na wspomniane grupy osób. ZUS we współpracy z wybranymi
bankami promuje wśród emerytów i rencistów otwieranie rachunków
oszczędnościowo-rozliczeniowych i przelewanie na nie świadczeń. Departament
Systemu Płatniczego NBP przeprowadził natomiast badanie postaw i zachowań
finansowych Polaków powyżej 55 roku życia, które obejmowało również wielu
emerytów i rencistów.
10. 21% płatności Polaków, pomimo tego że jest wykonywana gotówkowo, łatwo
może być wykonywana bezgotówkowo, ponieważ dokonują je osoby
korzystające z kart w miejscach akceptujących karty. Spełnione są dwa
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
268
podstawowe warunki techniczne do płacenia kartami: posiadanie karty przez
osoby i akceptacja kart w sklepach. Udział płatności kartami w ogólnej strukturze
płatności może zatem teoretycznie wzrosnąć do 37%, co jednocześnie znacznie
zwiększyłoby transparentność przeprowadzania transakcji handlowych oraz
utrudniłoby działanie w szarej strefie. Pomimo spełnienia wystarczających
warunków do płatności kartami, Polacy tego nie robią, ponieważ płatność
gotówką jest m.in. dla nich wygodniejsza (38% wskazań Polaków). Obecnie
używane bezgotówkowe instrumenty płatnicze, karty debetowe i kredytowe, nie
są zatem wystarczająco wygodne dla klientów. Konieczne jest wymyślenie i
wprowadzenie nowych, znacznie wygodniejszych sposobów płatności. Pewnego
rodzaju rozwiązaniem kwestii wygody są płatności zbliżeniowe. Inne czynniki,
jakie mogą wpłynąć na aktywizację Polaków, wykonujących wspomniane 21%
płatności gotówkowych, do płacenia kartami, to edukacja w dziedzinie lepszego
zarządzania swoimi środkami finansowymi i edukacja na czym polega płatność
kartą, szczególnie kredytową, ponieważ 20% respondentów obawia się, że kartą
będzie więcej wydawać. Podobna grupa Polaków nie ma zaufania do płacenia
kartą, dlatego wskazana jest edukacja klientów banków na temat bezpiecznego
użytkowania instrumentów bezgotówkowych.
11. Badanie wykazało, że Polacy wciąż uważają gotówkę za szybszy środek płatności
niż karty. Prawie 60 % Polaków twierdzi, że gotówką płaci się raczej lub
zdecydowanie szybciej. Dla około 26% płatność kartą i gotówką trwa tyle samo.
13% osób powiedziało, że płatność kartą jest szybsza. Nowe sposoby płatności
muszą być zdecydowanie szybsze niż płatność gotówką, niemal natychmiastowe.
Nawet bardzo innowacyjnym sposobom płatności bardzo trudno osiągnąć wyższą
szybkość niż płacenie gotówką. Funkcjonujące już metody płatności jak NFC czy
karta zbliżeniowa nie zawsze są szybsze niż gotówka. Płatność gotówką stale
będzie popularna, chociaż nie wyklucza to tego, że ogromny postęp w obszarze
płatności, szczególnie biometrii, może zmienić sytuację w przyszłości. Znaczne
przyśpieszenie płatności kartami można osiągnąć poprzez integrację terminala
płatniczego z kasą fiskalną.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
269
12. Najważniejszą funkcją, jaką powinno mieć tzw. podstawowe konto osobiste
(konto osobiste dla każdego), to bezpłatne wypłaty gotówki ze wszystkich
bankomatów w Polsce, na co wskazała połowa respondentów. Bezpłatny dostęp
do wypłaty gotówki z bankomatów jeszcze bardziej jest oczekiwany przez osoby
już posiadające konto osobiste, ponieważ w 55% przypadków wskazywały one,
aby z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego można było bezpłatnie
wypłacać gotówkę ze wszystkich bankomatów w Polsce. Na taką funkcję
wskazało natomiast 39% osób, które nie posiadają konta osobistego.
Wprowadzenie opłaty dodatkowej, tzw. surcharge, w bankomatach nie spotka
się z aprobatą Polaków.
Kolejne trzy pożądane funkcje tzw. konta podstawowego, na które wskazało po
około 30% osób, to brak miesięcznych opłat za posiadanie karty debetowej,
bezpłatne przelewy w bankowości internetowej i nie więcej niż 1 zł opłaty
miesięcznie za prowadzenie konta osobistego. Wielu Polaków oczekuje
bezpłatnych lub niskokosztowych usług bankowych. Respondenci chcieliby
darmowych kart debetowych i przelewów w bankowości internetowej.
Przelewy w bankowości internetowej w większości banków są darmowe.
Dodatkowo zauważyć można, że cechy „konta dla każdego” pokrywają się z
ofertą niektórych istniejących na rynku rachunków bankowych, szczególnie kont
internetowych. W kilku bankach w przypadku przelewania wynagrodzenia na
konto osobiste klienci są zwalniani z miesięcznej opłaty za prowadzenie ROR.
Niektóre instytucje finansowe znoszą lub obniżają miesięczną opłatę za kartę
płatniczą pod warunkiem wykonania określonej liczby płatności kartą lub
dokonania płatności kartą w sklepach na określoną kwotę.
13. Średnia wartość miesięcznej opłaty ponoszonej przez Polaków za prowadzenie
rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w Polsce wynosi 5,1 zł. Polacy o
najniższych dochodach płacą najwyższe opłaty miesięczne za prowadzenie konta
osobistego - 6,3 zł, w porównaniu z 4,5 zł, jakie płacą osoby o najwyższych
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
270
dochodach. Najwięcej za prowadzenie konta osobistego miesięcznie płacą osoby
w wieku 55-64 lat - 7,8 zł, zaś najmniej - 2,1 zł, płacą osoby najmłodsze.
Średnia wartość miesięcznej opłaty za podstawową kartę płatniczą wynosi 2,8 zł.
Najwięcej za posiadanie karty płatniczej płacą osoby o dochodzie poniżej 1300 zł
(3,5 zł) oraz o dochodzie od 1801 do 2400 zł (4,2 zł). Najmniej za podstawową
kartę płatniczą płacą Polacy o najwyższych dochodach - 2,2 zł. Najmniej za
posiadanie karty płatniczej miesięcznie płacą Polacy w wieku 18-24 lata - 0,8 zł,
zaś najwięcej osoby w wieku 45-54 lata - 4 zł.
Przeważnie najwyższe opłaty za konto osobiste i kartę płatnicza ponoszą osoby
najbiedniejsze i najstarsze, najmniej zaś osoby najbogatsze i najmłodsze.
Nieubankowieni Polacy deklarują, że są w stanie zapłacić miesięcznie za konto
osobiste, bankowość internetową i kartę debetową 2 zł. Spośród osób
nieubankowionych, które odniosły się do wysokości akceptowanych opłat, w 45%
przypadków wskazywały, że oczekują bezpłatnego konta osobistego i karty
płatniczej. 30% osób akceptuje łączne opłaty do 3 zł.
Zauważyć można 4-krotną rozbieżność pomiędzy oczekiwaną wysokością
miesięcznych opłat za podstawowe usługi bankowe deklarowaną przez osoby
nieubankowione - 2 zł, a sumą obecnie występujących średnich opłat za ROR - ok.
5 zł i kartę debetową - ok. 3 zł, tj. łącznie 8 zł. Występujące kosztowe
niedopasowanie może utrudniać zwiększanie wskaźnika ubankowienia w Polsce.
Istnieją jednak w Polsce konta osobiste, szczególnie internetowe, które są
prowadzone bezpłatnie, a miesięczna płatność za kartę debetową często nie jest
pobierana po wykonaniu 3 płatności kartą lub wykonaniu płatności kartą za
określoną kwotę (od 100 do 300 zł).
14. Obecnie upowszechnienie płatności innowacyjnych jest stosunkowo marginalne
w Polsce. Realne zastąpienie dotychczasowych sposobów płatności w punktach
handlowo-usługowych przez innowacyjne sposoby płatności w krótkim czasie nie
jest wysoce prawdopodobne. Rozwój obrotu bezgotówkowego w najbliższej
przyszłości dalej więc będzie zależna przede wszystkim od obecnie znanych
podstawowych elektronicznych instrumentów płatniczych.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
271
15. Generalnie 62% Polaków posiadających bankowość internetową korzysta z niej
bardzo często lub często. Z bankowości internetowej w ogóle nie korzysta 18%
Polaków, posiadających do niej dostęp. Najwięcej osób tak nieaktywnych jest
wśród respondentów niemających karty.
Najważniejsza przyczyna niekorzystania z bankowości internetowej to brak
komputera, brak internetu lub brak umiejętności korzystania z internetu, na co
wskazało 35% osób, które mają konto osobiste, a nie korzystają z bankowości
internetowej. Kolejną przyczyną jest brak umiejętności korzystania z bankowości
internetowej (24%). Bariery te są zależne od rozwoju społeczeństwa
informacyjnego w Polsce, dostępności infrastruktury po akceptowalnym koszcie
oraz edukacji informatycznej. Zmiany we wspomnianych obszarach mogą
wpłynąć na upowszechnienie bankowości internetowej.
Najważniejsze ekonomiczne zachęty, które skłoniłyby Polaków do korzystania z
elektronicznej faktury i jej płacenia w bankowości internetowej, to: upust za
płatność rachunkiem w wysokości od 1 do 3%, brak opłat za otrzymywanie
elektronicznej faktury i płatności oraz uproszczenie dokonywania pojedynczej
płatności. Elektroniczna prezentacja i opłacanie rachunków nie jest popularna
wśród Polaków, pomimo tego że została wprowadzona w prawie wszystkich
dużych bankach w Polsce i z reguły jest bezpłatna. Systemy EBPP, np. invoobill
oferowany KIR S.A., funkcjonują w Polsce od co najmniej kilku lat, ale nie są
masowo używane. Prawdopodobnie pozytywna zmiana w omawianym obszarze
może nastąpić po wprowadzeniu atrakcyjnych dodatkowych bodźców
ekonomicznych dla konsumentów.
16. Większość osób posiadających konto osobiste raczej nie jest zainteresowana
płaceniem kartą zbliżeniową za drobne zakupy. Zadeklarowanymi przeciwnikami
jest aż 26% takich osób, zdecydowani zwolennicy to tylko 9% osób posiadających
konto. Nastawienie do kart zbliżeniowych zmienia się wraz ze wzrostem
znajomości kart płatniczych i kart zbliżeniowych. 60% Polaków korzystających z
kart zbliżeniowych jest zdecydowanie zainteresowana lub raczej jest
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
272
zainteresowana płaceniem kartami zbliżeniowymi. Przeciwnicy płacenia kartami
zbliżeniowymi to 22% osób. Jeszcze większe upowszechnienie kart zbliżeniowych
spowoduje, że opinia na ich temat w społeczeństwie będzie bardziej pozytywna.
Ogólnie 64% Polaków uważa, że karty zbliżeniowe to przyszłościowy sposób
płatności. Zdecydowanie nie zgadza się z tym stwierdzeniem zaledwie 7%
Polaków. Ogromna większość pytanych osób twierdzi zatem, że karty zbliżeniowe
będą coraz powszechniej stosowane.
Generalnie 62% Polaków posiadających konto zdecydowanie lub raczej zgadza się
z tezą, że karty zbliżeniowe są niebezpieczne. Zaledwie 6% Polaków
zdecydowanie nie zgadza się z tą tezą. Pomimo znacznego zainteresowania
kartami zbliżeniowymi wielu Polaków uważa, że są one niebezpieczne, jednakże
można przypuszczać, że wynika to przede wszystkim z nieznajomości działania
płacenia zbliżeniowo i zachowawczej ostrożnej postawy na ten temat.
Największy procent osób, które nie zgadzają się z twierdzeniem, że karty
zbliżeniowe są niebezpieczne, jest wśród osób, które posiadają tego typu karty
(51%). Znajomość w praktyce działania płacenia zbliżeniowego bardzo
pozytywnie wpływa na opinię o nim.
Właściwym działaniem w celu rozwoju kart zbliżeniowych jest zarówno
zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa posiadania i płacenia kartami,
jak i odpowiednia edukacja konsumentów odnośnie zalet kart z funkcją
zbliżeniową. Ważna jest również odpowiednia edukacja klientów jak posługiwać
się kartami zbliżeniowymi.
17. Osoby posiadające karty płatnicze, najczęściej mają jedną kartę płatniczą, są już
ubankowione, zatem nie są im obce zagadnienia związane z usługami bankowymi
lub płatnościami bezgotówkowymi. Jednakże aż 25% osób, które posiadają kartę
płatniczą, nie wykonało nią żadnej płatności w ostatnim miesiącu. Jest to bardzo
duża grupa osób, dlatego powinna być ona zachęcana korzyściami
ekonomicznymi przez sektor bankowy do aktywnego korzystania z płatności
kartami. Zmiana taka jest przede wszystkim w interesie banków, ze względu na
długoterminowe przyszłe korzyści finansowe. Wzrost obrotu bezgotówkowego
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
273
poprzez uaktywnianie osób już płacących kartami jest również korzystny dla
finansów publicznych państwa, ponieważ utrudnia działanie w szarej strefie, co
może prowadzić do zwiększenia wpływów podatkowych.
Przypuszczać można, że pracownikom banków będzie znacznie łatwiej i przede
wszystkim ekonomiczniej uaktywniać tę grupę osób, niż wprowadzać do
początkowego etapu obrotu bezgotówkowego osoby nieubankowione.
18. 14% właścicieli rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych nie ma karty
płatniczej. W celu dalszego upowszechnienia posiadania i następnie korzystania z
kart płatniczych przez tę grupę osób należy, najlepiej nieodpłatnie, wydać takim
klientom karty płatnicze na przykład na rok, aby osoby te mogły poznać, na czym
polega płatność kartą płatniczą. Jeszcze lepszą ofertą jest wprowadzenie dla
takiej grupy atrakcyjnego programu polegającego na zwrocie części wartości
zakupów opłaconych kartami płatniczymi.
19. Zauważyć można bardzo silną zależność pomiędzy poszczególnymi stopniami
zaawansowania korzystania z obrotu bezgotówkowego. Te grupy Polaków, które
są najbardziej ubankowione, zwykle najczęściej posiadają karty płatnicze,
najintensywniej z nich korzystają i mają dostęp do bankowości internetowej.
20. Wprowadzenie opłat dodatkowych za płacenie kartami płatniczymi w punktach
handlowo-usługowych (tzw. surcharge w punktach handlowo-usługowych)
spowoduje spadek obrotu bezgotówkowego, wzrost liczby wypłat gotówki w
bankomatach i oddziałach bankowych oraz wzrost liczby płatności gotówką w
sklepach i za usługi.
Teoretycznie powszechne, choć w praktyce raczej ograniczone stosowanie
surcharge przez poszczególne sklepy, wprowadzenie dodatkowych opłat za
posługiwanie się kartami w sklepach zmniejszy obrót kartami, co jednocześnie
zwiększy obrót gotówkowy. Sytuacja taka będzie ograniczała efekty rozwoju
obrotu bezgotówkowego oraz dotychczasowe działania podejmowane m.in.
przez NBP.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
274
Z drugiej strony wprowadzenie tego typu opłat zwiększyłoby znacznie siłę
przetargową akceptantów w stosunku do agentów rozliczeniowych i mogłoby
doprowadzić do obniżenia opłat za przyjmowanie płatności kartami przez
akceptantów (MSC). Wprowadzenie surcharge w sklepach za płatność kartą
zwiększyłoby też transparentność kosztów z tym związanych.
Wprowadzenie opłaty za płacenie kartą w sklepach nie będzie powszechne,
ponieważ:
- jest dobrowolne,
- wprowadzenie tego typu opłat może zniechęcić obecnych i przyszłych klientów
do robienia zakupów w danym sklepie, co spowoduje utratę przychodów sklepu
(20% Polaków będzie szukała sklepów, w których nie ma tego typu opłat),
- w nieznanej liczbie sklepów obecne opłaty za przyjmowanie płatności kartami
są raczej akceptowane,
- przyjmowanie płatności kartami dla sklepów jest też korzystne dla sklepów i
wliczone w koszty prowadzenia biznesu,
- w krajach, które umożliwiły wprowadzenie opłat dodatkowych za płatność
kartą w sklepie, opłata miała ograniczony zasięg. W Holandii surcharge na karty
debetowe w 2007 r. stosowało 20% sklepów akceptujących karty debetowe, na
transakcje do 10,1 EUR (70% sklepów ogółem akceptowało karty debetowe, stała
opłata wynosiła przeciętnie 0,24 EUR). Surcharge na karty kredytowe stosowało
13% sklepów przyjmujących płatności kartami kredytowymi (ogólnie 28%
sklepów akceptowała karty kredytowe). Surcharge na karty debetowe najczęściej
występował w handlu spożywczym, stosowało go 44% sklepów (76% sklepów
ogółem akceptowało karty debetowe). Opłaty dodatkowe za płatność katami
debetowymi i kredytowymi wprowadzały najczęściej małe sklepy. W Australii w
2007 r. około 23% dużych akceptantów i 10% małych sklepów stosowała opłaty
dodatkowe za płatność kartami.
Stosowanie opłat dodatkowych za płatność kartą w sklepach (surcharge) będzie
miało więc w praktyce raczej ograniczony zasięg.
Wprowadzenie opłat za płacenie kartami kredytowymi w sklepach zwiększyłoby
konkurencyjność kart debetowych.
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
275
21. W przypadku wprowadzenia w Polsce opłaty w wysokości 1 zł za wypłatę
gotówki z obcych bankomatów 45% Polaków będzie szukała bankomatu, w
którym nie ma tego typu opłat, a 11% wypłaci gotówkę z oddziału swojego
banku. Wprowadzenie opłaty 1 zł nie ma negatywnego wpływu na około 26%
respondentów. 8% Polaków przejdzie od razu do obrotu bezgotówkowego,
ponieważ nie będzie wypłacało gotówki z bankomatów, tylko będzie
bezpośrednio płaciło kartami w sklepach. 18% Polaków będzie wypłacała
gotówkę z takiego obcego bankomatu i płaciła 1 zł opłaty. Niewiele, bo 5%
Polaków, zrezygnuje z karty płatniczej lub konta osobistego.
Wprowadzenie tego typu opłaty ma generalnie negatywny wpływ na klientów,
ponieważ będą tracić czas na szukanie bezpłatnych bankomatów i płacić za tego
typu wypłatę gotówki z obcych bankomatów. Negatywny wpływ będzie też na
banki, ponieważ wzrośnie im liczba wypłat gotówki w kasach oddziałów
bankowych. Niewielu Polaków przewiduje też, że zrezygnuje z karty płatniczej
lub konta osobistego i całkowicie przejdzie do obrotu gotówkowego.
Z drugiej strony tego typu opłaty za wypłatę gotówki z obcych bankomatów
mogą mieć również pozytywny wpływ na banki, ponieważ spadnie im liczba
wypłat gotówki w bankomatach obcych (będą mniej płaciły opłaty interchange za
wypłatę gotówki) oraz wzrośnie liczba osób płacących bezpośrednio kartami, a
nie jak dotychczas gotówką, w punktach handlowo usługowych (wzrosną im
przychody z tytułu opłaty interchane za płatności kartami w sklepach).
W przypadku operatorów bankomatów można przewidywać negatywny dla nich
skutek powszechnego wprowadzenia tego typu opłaty w bankomatach,
ponieważ klienci będą unikać tych bankomatów, jeśli będą z ich perspektywy
obcymi bankomatami (utrata przychodów operatora bankomatów z opłaty
interchange za wypłatę gotówki), na rzecz bankomatów banku, w którym mają
konto osobiste, lub operatora bankomatów, z którym taki bank ma umowę o
bezprowizyjnej wypłacie gotówki dla klienta. Część osób zrezygnuje z wypłat
gotówki w obcych bankomatach, ponieważ będzie płaciła bezpośrednio kartami
w sklepach (utrata przez operatora bankomatów wpływów z opłaty interchange
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
276
za wypłatę gotówki). Część Polaków także zrezygnuje z korzystania z obcych
bankomatów i będzie wypłacała gotówkę z oddziałów bankowych.
Po wprowadzeniu takiej opłaty popularność obcych bankomatów z dodatkowymi
opłatami za wypłatę gotówki zauważalnie spadnie wśród klientów, co spowoduje
jeszcze mniejsze wpływy dla właściciela bankomatu i jednocześnie pogorszenie
dochodowości tego bankomatu. Wystąpi zatem sytuacja odwrotna od
oczekiwanej przez właścicieli bankomatów. Dalsze utrzymanie bankomatu będzie
jedynie ekonomicznie uzasadnione po podwyższeniu opłaty za wypłatę, która to
jeszcze bardziej odstraszy klientów i spowoduje dalszy spadek przychodów z
danego bankomatu. Występować będzie pewnego rodzaju bezpośrednie
powiązanie zachowań, które to bardzo trudno będzie zmienić lub odwrócić w
przyszłości. Konsumenci zniechęceni przez opłaty do danego miejsca lub
bankomatu raczej nie będą do niego wracać.
22. Poziom otrzymywania wynagrodzenia przelewem na konto osobiste zbliża się do
poziomu nasycenia, ponieważ wynosi ponad 82%. Do tego dochodzą osoby
prowadzące działalność gospodarczą oraz rolniczą, gdyż mają i korzystają z
rachunków bankowych. Wśród osób posiadających konto osobiste udział ten
rośnie do ponad 87%. Do dalszych pozytywnych zmian w tym zakresie nie jest
konieczne wprowadzenie regulacji nakazujących otrzymywanie wynagrodzenia
na rachunek bankowy, ale wskazane byłoby zrównanie pod względem prawnym
gotówkowego i bezgotówkowego sposobu otrzymywania wynagrodzenia.
23. Banki zdominowały sposoby zapłaty za zakupy w sklepach internetowych i na
aukcjach internetowych w Polsce poprzez przelew w bankowości internetowej.
Podobnie jest tylko w nielicznych krajach na świecie: Holandii, Niemczech i
Austrii. Jest to sytuacja odwrotna do tej, jaka najczęściej występuje na świecie,
gdzie dominują płatności kartami płatniczymi. Wynika to przede wszystkim z
wprowadzenia przez banki e-przelewów oraz ich agregacji przez niebankowych
agentów rozliczeniowych działających w internecie. Nie jest natomiast wiadomo,
jak długo taki status quo utrzyma się. Powstawanie krajowych instytucji
płatniczych, wchodzenie zagranicznych instytucji płatniczych do Polski oraz
Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków
277
rozwój innowacyjnych sposobów płatności w internecie, oferowanych przez
podmioty niebankowe, może w niedługiej przyszłości stanowić bardzo dużą
konkurencję dla banków.
24. Wskazane jest dalsze prowadzenie akcji edukacyjnych dla osób nieposiadających
konta osobistego i kart płatniczych. Edukacja potrzebna jest również osobom już
korzystającym z kart płatniczych i bankowości internetowej, ponieważ istnieje
bardzo duża przestrzeń do zintensyfikowania płatności kartami, internetowymi
przelewami i korzystania z elektronicznego przedstawiania i płacenia rachunków
(EBPP). Ogromne możliwości są również w zintensyfikowaniu zwykłych płatności
kartowych w POS-ach, zwłaszcza mikropłatności, które nadal są wykonywane,
również przez posiadaczy kart, w gotówce.