narodowy instytut zdrowia publicznego – państwowy zakład higieny
DESCRIPTION
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny. Jan K. Ludwicki. Wyzwania dla oceny ryzyka. Ocena ryzyka w bezpieczeństwie żywności cele , zadania, narzędzia. Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Ocena ryzyka w bezpieczeństwie żywności
cele, zadania, narzędzia
Jan K. Ludwicki
Wyzwania dla oceny ryzyka
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Wszystko może być niebezpieczne
Wszystko może być bezpieczne
OKOLICZNOŚCI
Informowanie
Fakty PlotkiMity
Sensacje
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Mleko kobiet:• pestycydy
• polichlorowane bifenyle
Zalecać karmienie naturalne akceptując narażenie dziecka?Odradzać karmienia piersią, chroniąc dziecko przed zanieczyszczeniami chemicznymi?
Informacja o ryzykuInformacja o ryzyku
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Czym jest zagrożenie ?Czym jest zagrożenie ?
Czym jest ryzyko?Czym jest ryzyko?
Zagrożenie versus Ryzyko
Czym jest narażenie ?Czym jest narażenie ?
DEFINICJE
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Definicje
Zagrożenie:
1. Źródło potencjalnego szkodliwego skutku wynikającego z narażenia na szkodliwy czynnik
2. Zdolność (potencjalna) substancji chemicznej do wywołania określonego efektu toksycznego w warunkach narażenia na tę substancję
Narażenie:
Kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym wyrażony stężeniem (ilością), czasem trwania i częstotliwością.
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Ryzyko
Jest prawdopodobieństwem (możliwością), że określony czynnik spowoduje szkodliwe skutki
Tylko możliwością ??Od czego zależy ??
1. Właściwości biologiczne czynnika (identyfikacja zagrożenia)
2. Wielkość narażenia
3. Droga narażenia
4. Czas trwania narażenia
5. Częstotliwość narażenia
6. Narażone lub/i wrażliwe populacje
W jakim celu dokonuje się
oceny ryzyka?
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Ryzyko
Co wpływa na prawdopodobieństwo, że dany czynnik wywoła szkodliwe skutki ??
Cyjanek Cyjanek potasupotasu
w laboratorium (akredytowany system jakości)
znaleziony przez przypadkową osobę
w rękach terrorysty
w laboratorium szkolnym
Okoliczności towarzyszące narażeniu mają fundamentalne znaczenie
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
PARADYGMAT OCENY RYZYKAPARADYGMAT OCENY RYZYKA
1. Identyfikacja zagrożenia:1. Identyfikacja zagrożenia: co stanowi zagrożenie?
2. Charakterystyka zagrożenia:2. Charakterystyka zagrożenia: dawka / odpowiedź, bezpieczna dawka dla człowieka
3. Ocena narażenia:3. Ocena narażenia:na jaką dawkę jest narażony człowiek?
4. Charakterystyka ryzyka: 4. Charakterystyka ryzyka: jakie skutki zdrowotne są związane z konkretnym narażeniem?
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Ocena ryzyka a priori
Ocena ryzyka a posteriori
Zanim wystąpi zagrożenie
Po stwierdzeniu zagrożenia
Ocena ryzyka: zapobiega czy przeciwdziała ?
Ocena ryzyka a posteriori
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Ammanita phalloides
?
NH
R1SO
CH2
CH
NH
CO CO CH2
NH
CH
CO
NH
CO
CH
C2H5
CH3
CH2
NH
COCH
NH
CH2
COCH
NH
CH
CH
CH3
OH CH2
R3
CO
CH
NCH2
CH2
CHOH
CO CH
NH
CH2
CO R2
Amanitotoksyna
Identyfikacja Identyfikacja zagrożeniazagrożenia
Identyfikacja zagrożenia
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Charakterystyka zagrożeniaCharakterystyka zagrożenia:: dawka / odpowiedź, bezpieczna dawka dla człowieka
Muchomor sromotnikowy
Mechanizm działania
Narząd docelowy
Krytyczny efekt działania
(endpoint)
amanitotoksyna
Wiązanie polimerazy RNA
Działanie hepatotoksyczne
Wątroba Śmierć
LD50 = 0,1 mg/kg
Amanitotoksyna, α-amanityna, γ-amanityna …
Ocena ryzyka
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Ocena ryzyka:Ocena ryzyka:
Zawartość toksyn w Amanita phalloides (mg/100g):γ-amanityna – 0,5 mg, α-amanityna – 8 mg, faloidyna – 10 mg i inne
Założenie do oceny narażenia:100 g Amanita phalloides zawiera średnio 20 mg toksyn
Dawka śmiertelna dla człowieka:
0,1 mg/kg x 60 kg = 6 mg toksyny
Ilość grzyba mogąca spowodować śmierć = (6mg x 100g)/20mg = 30gŹródła niepewności:1. Współczynnik zmienności (wahania poziomu toksyn w grzybie)? = 3x2. Synergizm działania miedzy toksynami (wszystkie hepatotoksyczne) = 2x
Ilość grzyba mogąca spowodować śmierć po uwzględnieniu niepewności: 5 g(mały kawałek kapelusza, czyli nawet niewielkie, przypadkowe zanieczyszczenie zbioru)
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
0
10
20
30
40
50
60
70
2003 2004 2005 2006 2006 2007 2008
Zgłoszenia przekroczeń pozostałości pestycydów do RASFF w produktach roślinnych (liczby bezwzględne)
Przekroczenia NDP
Ryzyko nieakceptowalne
Ocena ryzyka a posteriori
Notyfikacje z RASFF
NDP a priori
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Identyfikacja Identyfikacja zagrożeniazagrożenia
pestycydy
ON
O
OCH3
CH=CH2
Cl
Cl
winklozolina
?
Ocena ryzyka a priori
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Winklozolina
Charakterystyka zagrożenia:Charakterystyka zagrożenia: dawka / odpowiedź, bezpieczna dawka dla człowieka
LD50 = 15000 mg/kg mc
ARfD - brak
ADI = 0,01 mg/kg mc
układ rozrodczy – samce
Wpływ na układ wewnętrznego wydzielania – nie wykluczony
Dawka referencyjna
Narząd docelowy
Ocena ryzyka
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Winklozolina
Narażenie ostre: skutki zdrowotne Znikome prawdopodobieństwo wystąpienia
Narażenie chroniczne: skutki zdrowotne
Do poziomu narażenia = 0,01 mg/kg mc (~ 0,7 mg/osobę): nie należy się spodziewać
Poziom pułapowy w jabłku (spożycie 0,4 kg codziennie)
0,57 mg/osobę dorosłą
Niepewność
Zmiany w układzie rozrodczym samów nie cofają się
Czy są efekty podprogowe i czy kumulują się??
Skutki narażenia chłopców ??
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Ocena ryzyka w UE w celu oceny ryzyka dla pozostałości pestycydów w żywności
Profil toksykologiczny pestycydu
Co należy wiedzieć?
Spożycie pozostałości pestycydu z żywnością
Ryzyko dla zdrowia
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Właściwości toksykologiczne pestycydu
ARfD – ostra dawka referencyjna Ilość substancji, jaka może być pobrana przez człowieka z żywnością i wodą do picia w czasie nie dłuższym niż 24 godziny bez znaczącego ryzyka dla zdrowia, wyrażana w mg/kg mc.
ADI - akceptowane dzienne pobranie Ilość substancji, jaka może być pobrana przez człowieka z żywnością i wodą do picia codziennie przez całe życie bez znaczącego ryzyka dla zdrowia, wyrażana w mg/kg mc.
niepewność
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
NiepewnośćNiepewność przy ocenie ryzyka przy ocenie ryzyka
Najwyższe Dopuszczalne Pozostałości PestycydówNajwyższe Dopuszczalne Pozostałości Pestycydów
Niepewność:- niedostateczne badania na zwierzętach- zwierzę/człowiek- człowiek / zmienność populacji
X 10 X 10
NOAEL X 100 = ADI
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Spożycie z żywnością
Pestycydy o znacznej toksyczności ostrej:• ARfD• koncepcja „dużej porcji”
Pozostałe pestycydy:• ADI• diety dla rożnych populacji
Dane z państw członkowskich oraz FAO/WHO nt. spożycia produktów
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
NL- dzieci
FR- niemowlęta, dzieci, PG*
IE – dorośli
PT - PG*
SE – PG* (90 percentyl)
DK - dzieci
PL – PG*
DE – dzieci
Udostępnione dla EFSA średnie wielkości spożycia produktów
(25 diet)
IT- dzieci, niemowlęta
LT – dorośli
FI – dorośli
ES – dzieci, dorośli
UK – niemowlęta, małe dzieci, wegetarianie, dorośli
NL – PG*
WHO – diety ‘cluster’: B, E, D, F
* PG – populacja generalna
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
NDP - średnie spożycie - ADI
1. Ustanowienie NDP na podstawie ADI nie uwzględnia ostrych skutków2. Ustanowienie NDP na podstawie średniego spożycia nie uwzględnia
zmienności spożycia w populacji
Pestycydy o znacznej toksyczności ostrej + scenariusz najgorszego przypadku:
DUŻA PORCJA: w ocenie krótkoterminowego narażenia na pozostałości pestycydów w żywności: 97,5 percentyl spożycia danego produktu
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
„Duża porcja”
Rozkład prawdopodobieństwa spożycia określonej ilości produktu spożywczego
SpożycieŚredniespożycie
97,5 2,5%
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
NDP - średnie spożycie - ADI
NESTI: Oszacowane narodowe krótkoterminowe pobranie pestycydu z ‘dużą porcją’ na podstawie danych z poszczególnych państw członkowskich
Na podstawie danych z Państw członkowskich
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Niepewność przy ocenie ryzykaNiepewność przy ocenie ryzyka
Najwyższe dopuszczalne pozostałości pestycydów w żywnościNajwyższe dopuszczalne pozostałości pestycydów w żywności
NDP
AD
I
ARfDDiety
narodowe
Dzieci i
niemow
lęta
wegeta
rianie
Przem
iany w
roślinach Produkty przetworzone
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009
Dziękuję za uwagę
Nawet produkty przetworzone np. wino