№ 13(7143)

Аўторак,

31 студзеня

2012 года

Выходзіць з 20 снежня 1945 годаВыходзіць з 20 снежня 1945 года

▶ ▶ ▶ 2—3 стар.

СПЕЦЫЯЛЬНЫ ВЫПУСК

СПЕЦЫЯЛЬНЫ ВЫПУСК

Заўтра, 1 лютага, адбудзецца пасяджэнне калегіі Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь “Аб выніках работы Міністэрства адукацыі за 2011 год і асноўных задачах на 2012 год”.Сёння ў нумары мы разам с супрацоўнікамі Міністэрства адукацыі і кіраўнікамі адукацыйнай галіны паспрабавалі нагадаць чытачам аб асноўных, найбольш знамянальных падзеях 2011 года ў сістэме адукацыі і зазірнуць у найбліжэйшую перспектыву адукацыйнага жыцця краіны.

Современный мир уверенно диктует свои условия жизни и процветания стран, именно сейчас становится всё более очевидным, что будущее человечества, повышение качества его жизни зависит от уровня развития человеческого потенциала, в основе которого — уровень образованности личности. Сегодня для любого государства наличие развитой современной системы образования — это залог устойчивости и процветания, обеспечения национальной безопасности, укрепления позиций страны в мировом сообществе. Поэтому количество средств, выделяемых государствами мира на развитие образования, постоянно растёт (в развитых государствах, как правило, свыше 4,5—5% от ВВП).

За последние годы во многом изменилось и содержа-ние образования, ускорились темпы его обновления. Широ-кое применение информационно-коммуникационной техники привело к появлению образовательных информационных тех-нологий. В этих условиях традиционные образовательные тех-нологии — “универсальные” и на “все случаи жизни” — стре-мительно теряют своё доминирующее влияние в обществе. Образование приобретает ярко выраженный “проектный” ха-рактер, что предполагает внедрение и соответствующей “про-ектной культуры” деловых отношений.

В этой связи, подводя итоги года, можно с уверенностью сказать, что система образования Беларуси развивается в рус-ле и в соответствии с обозначенными мировыми тенденциями развития образования. По показателям в сфере образования по индексу развития человеческого потенциала, а также в ряде других мировых рейтингов Республика Беларусь прочно закре-пилась в группе наиболее развитых стран мира.

В соответствии с поручениями главы государства, прави-тельства Республики Беларусь и государственными програм-мами основными приоритетами для системы образования Республики Беларусь на 2011 год были определены: приведе-ние законодательства в соответствие с Кодексом Республи-ки Беларусь об образовании; совершенствование подготовки кадров в соответствии с потребностями экономики и социаль-ной сферы страны и её стратегией развития; совершенствова-ние системы идеологической и воспитательной работы; увели-чение экспорта образовательных услуг и научно-технической продукции.

А в целом деятельность руководителей и специалистов об-разования была направлена на решение главной цели развития страны на текущую пятилетку — рост благосостояния и улучше-ние условий жизни населения на основе инновационного раз-вития и повышения конкурентоспособности национальной эко-номики.

Важными событиями, нацеливающими кадры отрасли на решение поставленных задач, стали прошедшие в 2011 году с участием Президента Республики Беларусь А.Г.Лукашенко со-вещание педагогического актива страны (29 августа 2011 г.), а также 41 съезд ОО “БРСМ“ (8—9 декабря 2011 г.).

В истекшем году система образования вступила в качест-венно новый этап своего развития. Со вступлением с 1 сентяб-ря 2011 г. в силу Кодекса Республики Беларусь об образова-нии созданы отвечающие современным требованиям условия для развития и совершенствования общественных отношений в сфере образования.

В рамках реализации предписаний кодекса были подго-товлены предложения по внесению изменений и дополнений в более 100 законов Республики Беларусь, разработаны проек-ты 9 указов Президента Республики Беларусь, принято около 100 постановлений правительства Республики Беларусь и свы-ше 180 ведомственных нормативных правовых актов. В рамках государственных, отраслевых и региональных программ ре-ализованы меры, направленные на дальнейшее развитие на всех уровнях основного и дополнительного образования обра-зовательных услуг, обеспечено выполнение социальных стан-дартов в сфере образования.

Современная развитая система образования —

залог устойчивостии процветания страны

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года

74 международных договора (35 межправительственных и 39 межведомственных), а также 107 прямых межвузовских до-говоров с зарубежными партнёрами (всего: 2011 г. — 1968, 2010 г. — 1861);

учреждения образования активно участвовали в междуна-родных проектах и программах (ТЕМПУС, ВИСБИ, ЮНКАРД, ЮНЕСКО, ЦЕИ, ДААД, IASTE Эразмус Мундус, Жана Монне, трансграничное сотрудничество “Латвия — Литва — Беларусь” и др.), что способствует интеграции национальной системы об-разования в общеевропейское пространство высшего образо-вания;

заявка Республики Беларусь на вступление в Болонский процесс и национальный отчёт о состоянии и развитии высше-го образования Республики Беларусь 29 ноября 2011 г. направ-лены в Болонский секретариат, а также министрам образо-вания тех стран, которые на протяжении 2011—2012 гг. будут возглавлять Болонский процесс (Азербайджан, Армения, Венг-рия, Дания, Польша и Румыния).

На 56 сессии Комитета ООН по правам ребенка, которая проходила с 17 января по 4 февраля 2011 г. в г. Женеве (Швей-цария), представлен доклад о выполнении Республикой Бела-русь положений Конвенции ООН о правах ребёнка.

Национальный доклад “Выполнение Республикой Бела-русь международно-согласованных целей и обязательств в сфере образования” представлен министром образования С.А.Маскевичем на заседании основной сессии Экономичес-кого и социального совета Организации Объединённых Наций (ЭКОСС), которое состоялось с 4 по 8 июля 2011 г. в Женеве (Швейцария).

Решением сессии Республика Беларусь включена в со-став Экономического и социального совета Организации Объ-единённых Наций.

Студенты-спортсмены удачно выступили на XXV и XXVI Все-мирных универсиадах, заняв, соответственно, 22 и 19 команд-ное место.

ЭкономикаобразованияПо предварительной оценке, расходы бюджета на образо-

вание составили в 2011 году 14,2 трлн руб., или 5,2% (в 2010 году — 5,1%) от ВВП. В расходах консолидированного бюджета расходы на образование составляют 18,6%. Основные меро-приятия, проводимые в отрасли, финансировались, как пра-вило, своевременно и в полном объёме. На реализацию гос-программ в сфере образования направлено более 1,5 трлн руб. Расходы на одного обучающегося в 2011 году по сравнению с 2010 годом возросли в среднем на 166% и составили от 6,4 млн руб. в учреждениях общего среднего образования, до 12,2 млн руб. — в учреждениях высшего образования.

В 2011 году продолжена работа по усилению государ-ственной поддержки обучающейся молодёжи. Денежные нор-мы расходов на питание обучающихся повышены в 2 раза и ежеквартально будут пересматриваться в текущем году наря-ду с денежными нормами государственного обеспечения де-тей-сирот.

Существенно увеличены расходы на возмещение по найму жилья в случае необеспечения местом для проживания в обще-житии иногородних учащихся и студентов (с 8,75 тыс. руб. до трёх базовых величин в г. Минске (105,0 тыс. руб.) и двух базо-вых величин (70,0 тыс. руб.) в других населённых пунктах).

С 1 сентября 2011 года размеры всех видов стипендий установлены в размерах, кратных тарифной ставке перво-го разряда, установленной Советом Министров Республики Беларусь для оплаты труда работников бюджетных органи-заций, что упрощает расчёт их номинальных размеров, и вы-росли с учётом доплат в среднем в 1,5—2 раза. Увеличен объ-ём бюджетных средств, направляемых для выплаты надбавок за успехи в учёбе, общественной и научной работе и оказания материальной помощи обучающимся (7,4% от стипендиаль-ного фонда — в ведущих вузах, 5,9% — в других учреждени-ях высшего и среднего специального образования, в размере 2,4% — в ПТУЗах). Предусмотрено также изменение условий назначения учебных стипендий в целях усиления мотивации обучающихся к успешной и отличной учёбе для студентов и учащихся, в том числе для обучающихся по педагогическим профилям образования.

Находятся под контролем и вопросы стоимости платного обучения. Цены за платное обучение министерством согласо-вываются учреждениям образования по фактически сложив-

В системе дошкольногообразованияВ 2011 году введено в эксплуатацию 11 учреждений до-

школьного образования на 1569 мест, с учётом запросов семьи открыто 2,5 тыс. групп кратковременного пребывания детей. Впервые проведён республиканский конкурс “Лучшее до-школьное учреждение года”, в котором приняло участие свы-ше 200 учреждений дошкольного образования всех регионов страны.

В системе общего среднего образованияК новому учебному году построено 7 новых средних школ,

открыты 4 гимназии, на 17 увеличилось количество учебно-пе-дагогических комплексов “детский сад — школа” (всего 1008). Одновременно продолжалась оптимизация сети учреждений общего среднего образования: закрыты 83 средние школы в сельской местности. Приняты меры по повышению качества владения выпускниками иностранным языком; издано 160 на-именований учебников и учебных пособий, 52 наименования учебно-методической литературы. Проведён IX Республикан-ский конкурс профессионального мастерства педагогических работников “Учитель года Республики Беларусь-2011”, в кото-ром приняло участие свыше 10 тыс. учителей.

В системе специальногообразованияВ 2011 году открыто 260 новых пунктов коррекционно-пе-

дагогической помощи (всего 2800 пунктов); число детей с осо-бенностями психофизического развития, интегрированных в учреждения дошкольного и общего среднего образования, до-стигло 64% (в 2010 г. — 62%).

Разработано 11 образовательных стандартов специаль-ного образования по учебным предметам, издано 70 учебных, учебно-методических и учебно-наглядных пособий.

На уровне профессионального образованияДля отраслей экономики и социальной сферы подготовле-

но свыше 160 тыс. специалистов. Обеспечен приём свыше 170 тыс. человек в учреждения профессионального образования.

В соответствии с государственными программами разви-тия профессионально-технического, среднего специально-го и высшего образования в 2011 году приняты меры по уси-лению практико-ориентированной направленности обучения (корректировке структуры специальностей и оптимизации сро-ков подготовки рабочих, служащих и специалистов в соответс-твии с потребностями экономики; договорами и заявками ор-ганизаций — заказчиков кадров; созданию ресурсных центров (2011 г. — 20, 2010 г. — 19), филиалов кафедр (в 2011 г. —176, к 2015 г. — 340 (план)).

В 2011 г. обеспечен рост приёма в аспирантуру подведом-ственных учреждений за счёт средств республиканского бюд-жета (в 2011 г. зачислен 781 аспирант, в 2010 г. — 713 аспи-рантов). Более 20% аспирантов и 50% докторантов проходят подготовку по специальностям, обеспечивающим развитие высокотехнологичных производств, относящихся к V и VI укла-дам экономики.

Обеспечена переподготовка и повышение квалификации 530 тыс. чел., в том числе 2,5 тыс. чел. — для IT-отрасли, 55 тыс. педагогических работников.

Обеспечена возможность обучения талантливой молодёжи и руководящего резерва в ведущих учебных заведениях за ру-бежом.

Продолжена работа по внедрению системы менеджмен-та качества в соответствии с международным стандартом ISO 9001: в 2011 году сертифицировано 16 вузов (всего сертифици-ровано 43), 6 ССУЗов (всего — 7), 4 учреждения дополнитель-ного образования взрослых (всего — 6), проведена подготови-тельная работа по вопросам внедрения системы менеджмента качества в 17 ПТУЗах.

Принимались эффективные меры по повышению уровня воспитанности детей и учащейся молодёжи: в системе допол-нительного образования детей и молодёжи в кружковой и сек-ционной работе было занято свыше 415 тыс. детей, что на 4 тыс. больше, чем в 2010 году (в 2010 году — 411 тыс. детей); органи-зованными формами отдыха в летний период в оздоровитель-ных лагерях было охвачено почти 419 тыс. детей, или 36,8%

2 Калегія

НАСТАЎНІЦКАЯ ГАЗЕТАЗАСНАВАЛЬНІК — МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ

Рэгістрацыйны нумар 972

Адказны дзяжурны Ігар ГРЭЧКА.

Рэспубліканскае ўнітарнае прадпрыемства “Выдавецтва “Беларускі Дом друку”, ЛП № 02330/0494179 ад 03.04.2009. 220013, Мінск, праспект Незалежнасці, 79.Аб’ём — чатыры друкаваныя аркушы. Спосаб друку — афсетны. Фармат А3. Індэкс 63867.

М 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 П 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Заказ № 451Падпісана да друку 30.01.2012 г. у 16.00Тыраж 38.700 экзэмпляраў.

© “Настаўніцкая газета”, 2012

НАШ АДРАС: 220013, МІНСК, ПРАСПЕКТ НЕЗАЛЕЖНАСЦІ, 77Тэ ле фо ны: пры ём най рэ дак цыі — 287-17-83 (тэл./факс); намеснікаў галоўнага

рэдактара — 287-16-70; бухгалтэрыі — 292-30-98; аддзе лаў: рэкламы —292-94-66, кіравання адукацыяй, сацыяльных праблем — 292-44-02;праблем выхавання, куль ту ры — 287-15-88; навукі і ВНУ — 287-17-89,школ — 287-19-80; уласнага карэспандэнта ў Брэсце — 47-94-53.

www.nastgaz.byE-mail: info@nastgaz.by — для пісем;

reklama@nastgaz.by — для рэкламы.

Современная развитаязалог устойчивости

◀ ◀ ◀ 1 стар. от общей их численности, что также выше уровня 2010 года (в 2010 году — 35,8%); в период с 1 мая по 30 сентября 2011 года в составе студенческих и волонтёрских отрядов приняло учас-тие 95 тыс. чел. (2010 г. — 80 тыс. чел.); обеспечена тенденция снижения уровня подростковой преступности. (За 2011 год не-совершеннолетними совершено 3886 преступлений, что на 18,7% меньше, чем в 2010 году); ускорен процесс устройства детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, в семью (в 2011 году контингент воспитанников из числа детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, сокра-тился на 15% и составляет 3679 воспитанников, а количество интернатных учреждений сократилось на 8% (закрыты 5 и ре-организованы 4 учреждения); разработан комплекс мер по по-пуляризации историко-культурного и духовного наследия бе-лорусского народа и достижений Республики Беларусь.

Развивалось международное сотрудничество.В целях развития двухсторонних связей заключены меж-

дународные договора в сфере образования с Италией, Азер-байджаном, Вьетнамом (2), Мьянмой (а всего действует

шимся затратам за отчётный период. Фактические расходы в 1,5—2 раза выше. Кроме того, продолжена практика пре-доставленных скидок со стоимости платного обучения. За 2010/2011 учебный год сумма предоставленных скидок со сто-имости платного обучения в подчинённых Министерству об-разования учебных заведениях составила 4,24 млрд рублей, в том числе в высших учебных заведениях — 3,89 млрд рублей, в средних специальных учебных заведениях — 0,35 млрд руб-лей.

Кроме этого, в целях повышения уровня социальной защи-ты работников отрасли восстановлена продолжительность тру-довых отпусков работникам дошкольных учреждений с 30 до 42 календарных дней; внесены изменения в квалификационные характеристики педагогов дополнительного образования, инс-трукторов по физкультуре, культорганизаторов учреждений об-разования в части установления им права на наличие высшей квалификационной категории; пересмотрен размер ежемесяч-ной компенсации расходов на приобретение учебной и мето-дической литературы педагогическим работникам: увеличился

с 7,5 до 30,0 тыс. руб. (выплата установлена в процентах от та-рифной ставки первого разряда (15%) и увеличивается одно-временно с увеличением размера последней); приняты новые и внесены изменения и дополнения в действующие норматив-ные правовые акты по вопросам организации и оплаты труда педагогических работников.

Экспорт образовательныхуслугИз 19 отраслей сферы услуг в республике услуги образо-

вания по объёму занимают 5 позицию (после жилищно-комму-нальных, услуг связи, транспортных, бытовых). Удельный вес услуг образования в общем объёме услуг по республике за пе-риод 2006—2010 годы составил от 6,6 до 6,7%. Услуги обра-зования в ВВП республики составят за 2011 год 1,0% (за 2010 год — 0,9%). По итогам работы за 2011 год доходы от внебюд-жетной деятельности в отрасли превысят 1,8 трлн руб., в т.ч. в учреждениях образования, подчинённых Министерству об-разования, — 767 млрд. руб., (из них вузами — 607 млрд руб., ССУЗами — 61 млрд руб.). Темп роста в 2011 году к уровню 2010 года составит 161,2% (внебюджет). В 2011 году объём платных услуг образования, оказанных населению, по рес-публике составит 1526,3 млрд руб. (темп роста в сопостави-мых ценах к уровню 2010 года — 100%), в т.ч. по Министерству образования — 651,0 млрд рублей (темп роста в сопостави-мых ценах к уровню 2010 года — 100%). В общей структуре услуг, оказываемых подчинёнными Минобразованию органи-зациями, доля платных услуг образования составляет около 93,8%, в том числе подготовка специалистов на платной ос-нове занимает 90,0%. Темп роста ниже 100% в сопоставимых условиях к уровню аналогичного периода 2010 года обеспе-чили организации, подчинённые Минкультуры (выполнение составило 94,0%), Министерству связи (97,7%), Минспорта (92,8%), местным исполнительным и распорядительным ор-ганам (98,3%), а также юридические лица без ведомственной подчинённости (92,0%) и прочие органы управления и иные организации (92,3%).

По предварительным данным показатели внешнеэкономи-ческой деятельности в 2011 году будут обеспечены и составят: � по экспорту услуг образования (при плане 110% к уров-

ню 2010 г.) в республике — 118%, или 33,5 млн долл. США, по экспорту услуг по линии Минобразования — 121,7%, или 17,4 млн долл. США; � по сальдо внешней торговли услугами по Минобразова-

нию (при плане 8,0 млн долл. США) — 9,0 млн долл. США. Расширилась и география рынка: в Беларусь приехали

на обучение студенты из 87 стран мира. В структуре экспор-та в страны СНГ основная доля приходится на Туркменистан (79,8%) и Россию (14%). В экспорте в страны Восточной Азии лидирует Китай (98%); в страны Юго-Восточной и Юго-Запад-ной Азии — Турция (18,3%), Шри-Ланка (16,6%), Иран (15,9%), Ливан (13,3%), Ирак (10,4%), Индия (6,5%), Вьетнам (6,1%). В экспорте в страны Африки лидирует Нигерия (38,3%), Ли-вия (18,8%), Гана (13,8%), Маврикий (6,7%), Намибия (6,4%). В страны Европы — Украина (31%), Литва (26%), Латвия (8,9%), Молдавия (7,8%).

В то же время в целях более рачительного использования направляемых на развитие системы образования средств по-лагаем необходимым продолжить:

оптимизацию сети и структуры учреждений образования; системную работу по целевому и экономному использова-

нию средств бюджета (проверки компетентных органов и КРУ министерства показывают, что по этому вопросу в ряде учреж-дений не всё в порядке);

расширение источников финансирования, т.е. диверсифи-цировать деятельность учреждений образования (необходимо учиться зарабатывать на всём, наращивать экспортный потен-циал, вовлекать в оборот простаивающее оборудование и не-используемое недвижимое имущество, шире привлекать меж-дународные гранты, спонсорскую помощь;

принятие мер по совершенствованию оплаты труда работ-ников отрасли (особенно из низкооплачиваемых категорий).

Укрепление материальнойбазыВ 2011 году была продолжена системная работа по укреп-

лению материальной базы учреждений образования. За счёт всех источников финансирования велось строительство

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года 3Калегія195 объектов образования (162 объекта коммунальной и 33 — республиканской собственности), освоение капитальных вло-жений составило 703,4 млрд рублей (или 100,6% от плана года). В соответствии с планом введены в эксплуатацию 56 (в 2010 — 82, в 2009 — 54 объекта), в том числе 4 объекта рес-публиканской собственности. На ремонт объектов образова-ния направлено 588,2 млрд руб., в том числе: 61,5 млрд руб. за счёт средств республиканского бюджета, 526,6 млрд руб. из местных бюджетов и других источников финансирования. В ре-зультате капитально отремонтированы здания 563 учреждений образования, 208 объектов учреждений образования введено в обустраиваемых агрогородках. Снизилось количество учреж-дений дошкольного образования, требующих капитального ре-монта.

Принят ряд организационных и практических мер, направ-ленных на повышение уровня противопожарной защиты подве-домственных объектов. В 2011 году на объектах образования смонтировано 234 системы автоматической пожарной сигна-лизации, 171 система оповещения о пожаре. Для доукомплек-

система образования —и процветания странытования учреждений образования первичными средствами по-жаротушения приобретено более 4 тысяч огнетушителей.

Задачи на 2012 годВ целях укрепления материально-технической базы учреж-

дений образования в 2012 году необходимо: осуществить ввод в эксплуатацию 67 объектов образова-

ния;принять меры по наращиванию объёмов ремонтных работ

(685 объектов образования, в т.ч. 245 объектов, расположен-ных в агрогородках);

продолжить оснащение учреждений образования система-ми автоматической пожарной сигнализации и системами опо-вещения о пожаре;

обеспечить принятие необходимых мер по недопущению случаев производственного травматизма;

обеспечить безусловное выполнение доведённого на 2012 год целевого показателя по энергосбережению, задания по экономии светлых нефтепродуктов;

выполнить энергосберегающие мероприятия Программы энергосбережения Министерства образования и региональ-ных программ энергосбережения на 2012 год;

обеспечить безусловное выполнение задания по доли мес-тных топливно-энергетических ресурсов в балансе котельно-печного топлива на 2012 год; принять необходимые меры по пе-редаче отопительных котельных и наружных коммуникаций на баланс ЖКХ, ликвидации имеющихся подвальных котельных;

завершить работу по созданию (реорганизации) государс-твенных организаций по координации (контролю) производ-ственного, материально-технического и хозяйственного обеспе-чения учреждений образования в районах, областях и Минске;

провести в установленном порядке тендеры по закупке ав-тобусов в 2012 году для подвоза детей и учащихся в сельской местности, добиваться при этом увеличения выделения объё-ма средств на закупку автобусов.

Развитие кадрового потенциала учреждений образованияВопросы укрепления кадрового потенциала учреждений и

органов управления образованием, его профессиональное со-вершенствование находится под постоянным вниманием ми-нистерства.

В этих целях разработана и принята отраслевая программа “Кадры” на 2011—2015 годы. В числе задач, определённых для решения в рамках программы на текущую пятилетку:

оптимизация структуры и объёмов подготовки педагоги-ческих кадров в соответствии с региональными потребностя-ми, совершенствование работы по подбору и расстановке ру-ководителей и специалистов с учётом их профессиональных, деловых и личностных качеств;

укрепление кадрового потенциала учреждений образова-ния, органов управления образованием;

формирование действенного резерва руководящих кадров и организация эффективной работы с ним;

повышение квалификации и переподготовка руководящих работников и специалистов системы образования.

В целом учреждения образования страны обеспечены не-обходимыми педагогическими кадрами, их качественный со-став постоянно улучшается.

Безусловно, что это во многом результат работы имеющей-ся в стране системы подготовки педагогических кадров. В на-стоящее время система педагогического образования пред-ставлена 15 колледжами (8 из них являются структурными подразделениями вузов), 14 университетами, 18 учреждения-ми повышения квалификации.

Подготовка кадров высшей научной квалификации только в системе Минобразования ведётся в аспирантуре и докторан-туре соответственно в 26 и 15 учреждениях образования и ор-ганизациях.

В текущем учебном году по педагогическим специальнос-тям обучается почти 58 тысяч учащихся и студентов (50,8 ты-сячи студентов и 7,04 тысячи учащихся ССУЗов), в том числе 1989 человек на условиях целевой подготовки, в т.ч. ССУЗы — 263, (в 2010 г. — 1957, в 2006 г. — 3538). В текущем учебном году в магистратуре по педагогическим специальностям обу-чается 3,3 тыс. чел.

Идёт постоянный процесс обновления специальностей и специализаций, по которым ведётся подготовка педагогичес-ких кадров.

В системе высшего педагогического образования подго-товлено 45 образовательных стандартов нового поколения для специальностей профиля “Педагогика”.

Ведётся работа по оптимизации сроков подготовки специ-алистов. В настоящее время в вузах по 21 педагогической спе-циальности из 163 срок обучения составляет 4 года. На уровне ССУЗов сроки подготовки составляют 2 года и 10 месяцев.

Сложилась система работы с педагогическими кадрами на региональном уровне.

На высоком уровне организована работа с кадрами в уп-равлении образования Гомельского облисполкома. Учрежде-ния образования полностью обеспечены квалифицированными специалистами. Количество учителей, имеющих высшее обра-зование, составляет 95,4% (по республике — 91,2%). Данный показатель является лучшим в республике. Достигнут высо-кий уровень закрепления молодых специалистов. В 2011 году он составил 98%. План приёма на обучение на условиях целе-вой подготовки на протяжении последних 5 лет выполняется на 100%. Для решения вопроса закрепления кадров местны-

ми исполнительными и распорядительными органами приняты решения “О мерах по обеспечению жильём педагогических и медицинских работников области”, “О социальной поддержке педагогических и медицинских работников в сельской мест-ности”.

Эти решения обязывают районные исполнительные коми-теты выплачивать молодым специалистам единовременную материальную помощь, возмещать расходы по найму жилья. Предусмотрено первоочерёдное включение педагогических работников, нуждающихся в улучшении жилищных вопросов, в списки на строительство жилья.

Сравнительный анализ показывает, что за отчётный период наблюдается уменьшение количества письменных обращений, поступивших в министерство из регионов республики и Минс-ка, за исключением Брестской и Гродненской областей.

В целях повышения престижа педагогического труда ми-нистерством, облисполкомами, Минским горисполкомом, ор-ганами управления образованием проводится ряд мероп-риятий, многие из которых стали традиционными. Так, во исполнение поручения главы государства, данного на совеща-нии с новым составом правительства 25 февраля 2011 г., в 2011 году проведён республиканский конкурс “Лучшее дошкольное учреждение года”, в котором приняло участие свыше 200 уч-реждений дошкольного образования, представляющие все ре-гионы страны.

В сентябре 2011 года прошёл вызвавший большой обще-ственный резонанс заключительный этап IX Республиканско-го конкурса “Учитель года Республики Беларусь-2011”. В кон-курсе приняли участие более 10 тысяч педагогов. Победителем конкурса стала Иннеса Владимировна Зубрилина, учитель анг-лийского языка гимназии № 1 Дятлова Гродненской области.

Распоряжением главы государства за выдающийся вклад в социально-экономическое развитие страны установлены еже-месячные персональные надбавки на 2012 год 55 талантли-вым учёным (14) и педагогическим работникам (41) отрасли. За результативную работу в системе образования, значитель-ный личный вклад в обучение и воспитание учащейся молодё-жи в 2011 году вручены государственные награды 71 работнику системы образования, Благодарность Президента Республи-ки Беларусь получили 20 работников, награждены Почетными грамотами Совета Министров Республики Беларусь — 21, 2631 человек — наградами министерства.

Укрепление взаимодействия учреждений образованияс обществом (семьёй, бизнес-сообществом, масс-медиа)Безусловно, важнейшим социальным партнёром для уч-

реждений образования является семья.Семья, школа — главные социальные институты воспита-

ния, которые в равной мере ответственны за условия воспита-ния, обучения и развития личности обучающегося. В Беларуси сложились многообразные формы и направления взаимодейс-твия учреждений образования с семьёй. Обеспечена положи-тельная динамика вовлечения школьников в систематические занятия в кружках и секциях. В объединениях по интересам уч-реждений дополнительного образования детей и молодёжи за-нимаются более 400 тысяч учащихся.

Более 92 процентов родителей воспитанников дошкольных учреждений доверяют педагогам детских садов и удовлетворе-ны качеством дошкольного образования своих детей. Родители 387,4 тысячи воспитанников дошкольных учреждений дополни-тельно оказывают содействие в решении актуальных проблем развития дошкольного учреждения (в проведении текущих ре-монтов групп, приобретении игрушек, пособий, канцтоваров и другое), в среднем эта поддержка (через работу попечитель-ских советов) составляет 200 тысяч рублей в год, примерно в год около 77480,0 млн руб. на все учреждения республики.

В 2011 году возрос запрос на образовательные услуги сов-местного пребывания детей раннего возраста и родителей: функционирует 1142 адаптационные группы (в 2010 г. — 1080), 377 “материнских школ” (в 2010 г. — 315).

В системе образования формируются новые подходы к ин-теграции общественного и семейного воспитания, основанные на лучших традициях семейной педагогики.

В Витебской области используемые формы взаимодейс-твия с семьёй (“материнская школа”, родительский клуб, ка-федра эффективного родительства, детско-родительская мас-

терская и пр.) направлены на формирование ценностей семьи и семейного воспитания, укрепление детско-родительских от-ношений, авторитета родительства, проводятся заседания областного педагогического клуба работников дошкольных учреждений “Проблемы. Поиски. Находки” под рубрикой “Дет-ский сад и семья — единое пространство детства”.

В Минске в каждом учреждении дошкольного образования созданы попечительские советы или родительские комитеты, позволяющие обеспечить полноправное участие родителей в образовательном процессе. Оптимизации взаимодействия уч-реждения и семьи способствуют разнообразные формы рабо-ты, используемые педагогами (родительская гостиная, семей-ный клуб, семинар, панорама педагогического опыта, круглые столы, выставка, конкурс, день открытых дверей, фестиваль, акция, мастер-класс, тренинг, совместный праздник, газета для родителей и пр.).

Взаимодействиес бизнес-сообществомЦелью сотрудничества образования и бизнеса является

совместная разработка и реализация социально-экономичес-кой и трудовой политики, основанной на сбалансированности интересов государства, образования и нанимателей.

Для этого в стране создана и постоянно совершенствует-ся нормативная правовая база, регламентирующая механизмы их взаимодействия в целях обеспечения региональных рынков труда и отраслей кадрами.

Дальнейшие направления взаимодействия: создать норма-тивные правовые и организационные условия вовлечения пред-ставителей бизнеса, их объединений в разработку образователь-ной политики; организовать взаимодействие представителей бизнеса и образования в целях выявления и прогнозирования потребности в кадрах отраслей экономики и социальной сферы.

Взаимодействиес масс-медиаСерьёзная задача учреждений образования — формирова-

ние у обучающихся навыков освоения культурно-ценностных, об-щественно-значимых критериев отбора и анализа информации.

Министерством образования проводится последователь-ная работа по обеспечению доступа подведомственным учреж-дениям министерства в глобальную компьютерную сеть Интер-нет и более полному использованию её возможностей.

За 2007—2010 годы разработано более 1324 сайтов учреж-дений образования. Из них 9 на республиканском уровне (2 портала и 7 сайтов методической поддержки).

В 2011 году эта работа была продолжена. Разработан про-ект технической инфраструктуры, создано 2 республиканских узла, 3 областных узла, установлено более 1290 серверов ло-кальных вычислительных сетей и точек доступа, подключено к сети Интернет свыше 3674 учреждений образования и органов управления образованием (60% учреждений образования име-ют широкополосный доступ в сеть).

По поручению главы государства идёт создание белорус-ского образовательного сегмента глобальной компьютерной сети Интернет, наполнение его национальными образователь-ными ресурсами.

Реализованы организационно-технические меры по обес-печению информационной безопасности в информационной образовательной среде (обеспечена фильтрация нежелатель-ного трафика, ограничен доступ к отдельным сайтам, разра-ботаны рекомендации о порядке учёта учреждениями образо-вания, подключенными к сети Unibel по выделенным каналам связи, сведений о потреблённых интернет-услугах).

Для координации деятельности в области информатизации образования при Министре образования создан Совет, на за-седаниях которого вопросы эффективного использования сети Интернет рассматриваются в приоритетном порядке.

Создана первая очередь единой информационной обра-зовательной среды в виде национального образовательного портала на базе сайта министерства www.edy.gov.by, который открыт 30 декабря 2011 г. и имеет связи со всеми республикан-скими и региональными образовательными ресурсами и сай-тами, функционирующими в системе.

Среди нововведений — работающая в режиме online при-ёмная граждан, возможность записи на приём через Интернет, информация о персоналиях — каталог и поисковая система “Образование в лицах”, новостная информация по различным отраслям сферы, включающая как предоставление новостной строки, так и фото- и видеогалерею, справочные данные по системе образования страны; информационные сервисы (по-исковая система, статистика посещений и т.п.).

ЗадачиВ целях дальнейшего развития единой информационной

образовательной среды планируются мероприятия, обеспечи-вающие объединение информационных ресурсов в единую от-раслевую информационную сеть и обеспечение доступа к ней соответствующих учреждений и организаций, а также необхо-димого уровня защиты ресурсов от несанкционированного до-ступа, наполнение сегмента национальными образовательными ресурсами и повышение ответственности за содержание ре-сурсов, а также их социально-воспитательную направленность; обеспечение подготовки необходимых для обслуживания сети кадров и создание соответствующих служб; нормативно-право-вое обеспечение функционирования инфраструктуры; создание в ГИАЦ регистрирующего и удостоверяющего центра, в том чис-ле специального подразделения по защите информации.

Итоги развития системы образования в 2011 году указыва-ют на то, что система образования и все её уровни развивались динамично.

Руководители и специалисты образования обеспечили ре-шение на должном уровне поставленных перед ними задач.

В то же время в развитии системы образования, её орга-низаций, несомненно, имеются незадействованные резервы, есть первоочерёдные задачи, на решение которых система об-разования должна в 2012 году обратить своё внимание.

По информации Министерства образованияРеспублики Беларусь.

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года4 Адукацыйная прастора

Толькі адзін месяц прайшоў з пачаткуновага года, і яшчэ свежыя ў памяціўспаміны аб мінулым 2011-м.Але ён ужо адышоў у гісторыю і стаў яшчэ адным здабыткам нацыянальнай сістэмы

адукацыі. Якія падзеі мінулага года сталі знакавымі для нашых педагогаўі навучэнцаў, аб чым хацелася яшчэ раз нагадаць? Аб усім гэтым расказваюць кіраўнікі рэгіянальнай адукацыі.

С.І.Па рошын, началь-нік упраўлення адука-цыі Гомельскага абл-выканкама:

— Кожны дзень у сіс-тэме адукацыі багаты на творчыя знаходкі і дасяг-ненні нашых выхаванцаў і педагогаў. А за мінулы год іх назбіралася цэлая скарбонка. Самымі знач-нымі здабыткамі, якія прынеслі нам найболь-шае задавальненне, ха-целася б сёння падзяліц-ца з калегамі.

Мы ганарымся перамогамі нашых школьнікаў на між-народных алімпіядах. Пяцёра навучэнцаў прадстаўлялі Го-мельскую вобласць у складзе каманд Рэспублікі Беларусь па інфарматыцы і біялогіі, і ўсе пяцёра вярнуліся з медаля-мі (1 залаты, 3 сярэбраныя, 1 бронзавы). Гэта самая вялікая колькасць узнагарод на алімпіядах сусветнага ўзроўню на-шых гамяльчан за апошнія гады.

Хацелася б сказаць і пра тое, што ў лістападзе 2011 года

горад Гомель як культурная сталіца Беларусі і краін СНД стаў пляцоўкай для правядзення заключнага этапу алімпія-ды школьнікаў Саюзнай дзяржавы па рускай мове і літара-туры “Расія і Беларусь: гістарычная і духоўная супольнасць”. 157 старшакласнікаў з 29 каманд Расійскай Федэрацыі і Бе-ларусі на працягу тыдня змагаліся за права быць лепшымі. Каманды Гомеля і вобласці апынуліся ў ліку лідараў. Але ўсё-такі галоўным вынікам гэтага мерапрыемства стаў багаты во-пыт зносін дзяцей і дарослых з дружалюбных краін, магчы-масць прадстаўляць нашу краіну на саюзным узроўні, штодня дзівіцца самім і здзіўляць гасцей.

У мінулым годзе не менш значнай была дзейнасць, звяза-ная з адкрыццём дзіцячых садоў, якія дзейнічаюць дома. У нас дзве такія ўстановы ў вобласці. Іх стварэнне дазваляе выра-шыць цэлы шэраг задач: забяспечыць даступнасць атрымання дашкольнай адукацыі дзецьмі ў сельскай мясцовасці; стварыць дадатковыя месцы ў населеных пунктах, дзе няма дашкольных устаноў; забяспечыць дзяцей умовамі, якія набліжаны да хатніх, што дазваляе ім лягчэй адаптавацца да садка і радзей хварэць.

Вялікай перавагай такой установы з’яўляецца яе мабіль-насць: дзіцячы сад размяшчаецца дома ў педагога і можа спыніць сваё існаванне пры адсутнасці патрэбы. Лічым, што мы на правільным шляху. Будзем і далей развіваць новыя формы дашкольнай адукацыі.

Алімпіядны рэзервЛ.С.Сматрыцкі, начальнік упраўлення адукацыі Магі лёў скага абл вы кан кама:

— Як чалавеку, які ўзначальвае і адказвае ў воб-ласці за рабо-ту адукацыйнай галіны, дзе ву-чацца больш за 162 тысячы дзя-цей і працуюць амаль 45 тысяч чалавек, мне важ на, што мі-нулы год прай-шоў у цэлым без сур’ёзных пралі-каў. У няпростых сацыяльна-эка-намічных умо-вах нам удало-ся забяспечыць выкананне ўсіх прагнозных па-

казчыкаў і перш за ўсё рост заработнай платы. Гэта значыць, што эканоміка адукацыі развіваецца ста-більна і кіраўнікі ўсіх узроўняў адукацыі, непасрэд-на навучальных устаноў думаюць і працуюць па-су-часнаму.

Мы стварылі сваю сістэму і ў развіцці здольнас-цей навучэнцаў. Для гэтага адкрылі раённыя цэнт-ры па рабоце з таленавітымі выхаванцамі, школы юных, вочна-завочныя школы, арганізавалі дыстан-цыйнае навучанне, прыцягнулі ўніверсітэцкіх вы-кладчыкаў, на абласным і рэгіянальным узроўнях заснавалі прэміяльны і стыпендыяльны фонды. І тым даражэйшыя для ўсіх нашых педагогаў і наву-чэнцаў атрыманыя ў мінулым годзе вынікі: у алім-піядным рэйтынгу Магілёўшчына заняла другое месца пасля Мінска, а па рускай мове і літаратуры, працоўным навучанні — першае агульнакаманд-нае. Нашы вучні сталі наймацнейшымі ў алімпіядзе школьнікаў Саюзнай дзяржавы “Расія і Беларусь: гістарычная і духоўная супольнасць”, у першай рэспубліканскай алімпіядзе па рускай славеснас-ці, рэспубліканскіх спартакіядах па тэхнічных відах спорту, для дзяцей з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця. Пацвердзілі свой высокі ўзровень юныя спартсмены, удзельнічаючы ў рэспубліканскай спартакіядзе школьнікаў, дзе занялі другое агуль-накаманднае месца. Дастойна прадставілі нашу краіну на V Міжнароднай алімпіядзе навук аб Зямлі ў Італіі навучэнец гімназіі № 2 Бабруйска Максім Гу-цакі, міжнародным дзіцячым конкурсе песні “Еўра-бачанне-2011” у Арменіі — навучэнка Магілёўскай гарадской гімназіі № 1 Лідзія Заблоцкая, на Х Між-народным фестывалі “Зменім свет да лепшага” — выхаванцы заслужанага аматарскага калектыву Беларусі тэатра-студыі “Вясёлка” Валерый Беса-рабскі і Ягор Чарноў. Пералік перамог і паспяховых выступленняў яшчэ можна прадоўжыць. Ва ўсіх гэ-тых дасягненнях — велізарная, сістэмная, мэта-накіраваная праца педагогаў і саміх дзяцей, іх вы-сокі ўзровень падрыхтаванасці, жаданне і ўменне самарэалізавацца.

Такі высокі вынік нашай работы пацвяр джае правільнасць раней прынятых кіраўніцкіх рашэн-няў, у тым ліку і ў матэрыяльным стымуляванні дзя-цей і навучэнскай моладзі, педагогаў. У 2011 годзе спецыяльнай прэміяй аблвыканкама ў сацыяльнай сферы ўзнагароджаны 30 лепшых педагогаў, на-вучэнцаў, студэнтаў; 98 навучэнцаў, пераможцаў рэспубліканскай алімпіяды, 84 педагогі, 14 трэне-раў, якія іх падрыхтавалі, — прэміяй аблвыканкама ў галіне адукацыі.

Актыўна ўдасканальваем сістэму дадатковай адукацыі. Акрамя гучных перамог на фестывалях, конкурсах, турнірах, спаборніцтвах, яны даюць яшчэ адзін важны рэзультат — занятасць дзяцей, прыцяг-ненне іх да актыўнай дзейнасці і, як вынік, паніжэнне падлеткавай злачыннасці.

У сістэме прафесійна-тэхнічнай адукацыі міну-лы год прынёс адкрыццё новага прафесійнага ліцэя ў Касцюковічах для забеспячэння рабочымі кадра-мі будучага Беларускага цэментнага завода, для пашырэння магчымасцей атрымання прафесійнай адукацыі асобамі, якія адбываюць пакаранне, у су-вязі з адкрыццём двух філіялаў па падрыхтоўцы кад-раў у Магілёве і Шклове.

Мы захавалі дасягнутыя пазіцыі ў працаўлад-каванні выпускнікоў прафтэхустаноў, максімальна забяспечыўшы патрэбы рынку працы. Адраснасць падрыхтоўкі кадраў рабочых дазволіла скараціць да мінімуму колькасць зарэгістраваных у цэнтрах заня-тасці беспрацоўных з ліку іх выпускнікоў. Гэта лепшы паказчык сярод рэгіёнаў нашай краіны.

М.А.Ціханчук, начальнік упраўлення адукацыі Брэсц-кага аблвыканкама:— Апошнім часам назіраецца ўстойлівая тэндэнцыя ска-

рачэння колькасці дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без папячыцельства бацькоў, накіраваных у дзіцячыя інтэрнатныя ўстановы. Стала добрай практыкай для Брэстчыны ўладка-ванне такой катэгорыі дзяцей на выхаванне ў сем’і альбо ад-наўленне іх бацькоў у бацькоўскіх правах.

Для паэтапнага пераводу дзяцей са школ-інтэрнатаў і дзіцячых дамоў на сямейныя формы ўтрымання на Брэст-чыне аптымізавана сетка дзіцячых інтэрнатных устаноў. У бягучым навучальным годзе яна прадстаўлена адной шко-лай-інтэрнатам для дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без папячыцельства бацькоў, у Пінску, трыма дзіцячымі да-мамі (Дзівінскі, Быценскі, Кобрынскі), Кобрынскай дзіцячай вёскай для такіх дзяцей, пяццю санаторнымі школамі-інтэр-натамі, пяццю дапаможнымі школамі-інтэрнатамі і чатырма спецыяльнымі школамі-інтэрнатамі (для дзяцей з парушэн-нем слыху, зроку, цяжкасцямі ў навучанні). Да 2014 года два дзіцячыя дамы, Дзівінскі і Быценскі, дзе пражываюць сён-ня па 85 дзяцей, будуць перапланаваны ў 8 і 6 кватэр ад-паведна. У новым навучальным годзе перад інтэрнатнымі ўстановамі будзе пастаўлена задача ства рыць выхаванцам такія ўмовы пражывання, якія максімальна былі б набліжа-ны да дамашніх. Мэта дзіцячых дамоў — кожнаму дзіцяці даць утульны дом, моцнае здароўе і цвёрдую жыццёвую пазіцыю.

На сённяшні дзень у вобласці дзейнічаюць 20 дамоў ся-мейнага тыпу, дзе выхоўваюцца 145 дзяцей. З іх 8 дамоў па-будаваны за кошт фінансавання прэзідэнцкай праграмы “Дзеці Беларусі”, адзін дом у вёсцы Турно Камянецкага раё-

на — за кошт срод-каў Беларусбанка, яшчэ адзін дом куп-лены за кошт аб-ласнога бюджэту і італь янскага фонду. А ў канцы мінулага года былі ўведзены ў строй яшчэ тры дамы сямейнага тыпу: у Пінску, Бя-розаўскім і Столін-скім раёнах.

Інтэнсіўна вя-дзецца работа па рэалізацыі патра-баванняў Дэкрэ-та прэзідэнта № 18 “Аб дадатковых мерах па дзяржаўнай абароне дзяцей у нядобранадзейных сем’ях” і вяртанні з боку нядбайных бацькоў сродкаў на ўт-рыманне дзяцей, якія знаходзяцца на дзяржаўным забес-пячэнні.

Вынікам міжведамаснага ўзаемадзеяння па абароне пра-воў і законных інтарэсаў непаўналетніх з’яўляецца захаван-не ў Брэсцкай вобласці тэндэнцыі стрымлівання сацыяльна-га сіроцтва. З пачатку дзеяння дэкрэта штогод змяншаецца колькасць дзяцей, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспеч-ным становішчы. Сумеснымі намаганнямі сістэмы адукацыі і зацікаўленых службаў практычна ў два разы давялося павя-лічыць працэнт вяртання сродкаў.

Расце ўзровень сацыяльнай абароны

А.І.Сягоднік, начальнік упраўлен-ня адукацыі Гродзенскага аблвы-канкама:— Сучасны кіраўнік сістэмы адука-

цыі клапоціцца перш за ўсё аб стварэнні ўмоў і ўмацаванні матэрыяльна-тэхніч-най базы для арганізацыі адукацыйнага працэсу. Але радуюць яго, безумоўна, вынікі і якасць работы ўстаноў адукацыі і педагогаў.

Дзякуючы актыўным намаганням органаў улады і адукацыі, будаўнічых арганізацый, 1 верасня 2011 года ад-

чыніла дзверы новая сярэдняя школа ў мікрараёне Вішнявец у Гродне, адкрыта абласное кадэцкае вучылішча, справіў наваселле Крайванцаўскі вучэбна-пе-дагагічны комплекс яслі-сад — базавая школа ў Ашмянскім раёне. У мінулым годзе зноў адчуць сямейнае цяпло зма-глі дзеці ў новых дзіцячых дамах сямей-нага тыпу ў Слоніме і пасёлку Астрыно Шчучынскага раёна.

Шмат увагі было ўдзелена выка-рыстанню ў адукацыйным працэсе інфар-мацыйных тэхналогій. Установы адука-цыі значна папоўнілі базу камп’ютарнай тэхнікай, таму прыемна парадавалі вы-нікі ўдзелу педагогаў і вучняў у рэспублі-канскім конкурсе “Камп’ютар. Адукацыя. Інтэрнэт”: 11 дыпломаў з 18 магчымых. Каманда Гродзенскай вобласці (вучні з Іўеўскага і Воранаўскага раёнаў) зава-явала дыплом ІІІ ступені на ХІІ Адкры-тай усерасійскай алімпіядзе школьнікаў па інфарматыцы і праграмаванні, якая па колькасці краін-удзельніц мае статус міжнароднай.

Задавальняюць вынікі выступлен-ня вучняў на рэспубліканскай алім-піядзе па вучэбных прадметах: каман-да Гро дзенскай вобласці — у тройцы лепшых. У 2011 годзе вучань гімназіі № 1 г.п. Карэлічы Раман Пярэська стаў

бронзавым прызёрам міжнароднай алімпіяды па біялогіі. Абласная каман-да заваявала шэсць дыпломаў на алім-піядзе школьнікаў Саюзнай дзяржавы “Расія і Беларусь: гістарычная і духоў-ная суполь насць”. У тэлевізійным кон-курсе-віктарыне “Дзеці новага пака-лення” пераможцамі сталі двое вучняў нашай вобласці — Міхаіл Жураўлёў з Гродзенскай гарадской гімназіі і Мары-на Карнійчук з гімназіі № 1 Ліды.

Безумоўна, усё гэта стала магчы-ма дзякуючы высокаму прафесіяналіз-му, працавітасці педагогаў вобласці. Невыпадкова ў рэспубліканскім кон-курсе прафесійнага майстэрства “На-стаўнік года Рэспублікі Беларусь” га-лоўную ўзнагароду атрымаў педагог нашай вобласці — Інеса Уладзіміраўна Зубрыліна, настаўніца англійскай мовы гімназіі № 1 Дзятлава. На рэспублікан-скім конкурсе “Лепшая дашкольная ўстанова года” ў намінацыі сярод сель-скіх устаноў Дашкольны цэнтр развіцця дзіцяці в. Васілішкі Шчучынскага раёна ўдастоены дыплома ІІ ступені.

У 2011 годзе 125 педагогаў і вы-кладчыкаў ВНУ за выніковую работу з адоранымі вучнямі былі заахвочаны Гродзенскім абласным выканаўчым ка-мітэтам.

Настаўнік года і дзеці новага пакаленняжывуць на Гродзеншчыне

Пяць з пяці магчымых

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года 5Адукацыйная прастора

Ідэйны стрыжаньІ.А.Шчурок, на-чальнік упраў-лення адукацыі Віцебскага абл-выканкама:

— 2011 год быў напоўнены рознымі падзе-ямі ў сферы аду-кацыі. Асаблі-васцю мінулага года стала пра-ца ўсёй сістэмы адукацыі Віцеб-шчыны ва ўмо-вах новай нарма-тыўнай прававой базы, распраца-ванай на падста-

ве артыкулаў Кодэкса аб адукацыі, што забяспечыла поўнае сістэмнае рэгуляванне адносін усіх удзельнікаў адукацыйнага працэсу.

Акрамя таго, мінулы год стаў знакавым і паспяховым для сферы выхавання. Сёння важна не толькі навучыць дзіця, даць яму пэўны аб’ём ведаў, але і выхаваць яго. Мы дакладна вызначылі прыярытэты ў выхаваўчай ра-боце зыходзячы з тых задач, якія паставіў перад педа-гогамі прэзідэнт нашай краіны А.Р.Лукашэнка: “Выха-ваць грамадзяніна-патрыёта, адухоўленага ідэаламі дабра і сацыяльнай справядлівасці, здольнага тва-рыць і ствараць у імя Айчыны”.

Ва ўстановах адукацыі Віцебшчыны створаны і пас-пяхова функцыянуюць выхаваўчыя сістэмы, пабуда-ваныя на прыярытэтах ідэалогіі беларускай дзяржа-вы з улікам асаблівасцей рэгіёна і сацыяльнага заказу. Вызначаны мэтавыя прыярытэты выхавання, якія за-бяспечваюць фарміраванне ў моладзі грамадзянскай пазіцыі, развіццё творчага патэнцыялу, дапамагаюць зрабіць усвядомлены выбар будучай прафесіі.

Фарміраванне нацыянальнай самасвядомасці, грамадзянскіх кампетэнцый падрастаючага пакалення ажыццяўляецца праз рэалізацыю школьных мэтавых праграм і праектаў, распрацаваных з улікам асаблівас-цей і традыцый кожнай установы адукацыі, станоўча-га педагагічнага вопыту. Ідэйным стрыжнем многіх з іх стала адзінства адукацыйнага і выхаваўчага школьнага асяроддзя. Вопыт работы педагагічных калектываў па-казвае, што такі падыход у грамадзянска-патрыятыч-ным выхаванні асобы дазваляе ўзбагаціць выхаваўчы працэс, адысці ад стандартных мерапрыемстваў.

У галіне патрыятычнага выхавання вобласць па пра-ву займае лідзіруючыя пазіцыі ў нашай краіне ў правя-дзенні “Вахты памяці”, акцыі “Жыву ў Беларусі і тым га-наруся” і шэрагу іншых.

Праведзена значная работа па павышэнні эфек-тыўнасці выхавання ў падрастаючага пакалення гра-мадзянскай культуры асобы, фарміраванні павагі да культурна-гістарычнай спадчыны роднага краю. У цэ-лым шэрагу раёнаў педагогамі-краязнаўцамі рас-працаваны праграмы і метадычнае забеспячэнне края знаўчых факультатыўных заняткаў, створаны пад-ручнікі для вывучэння такіх курсаў, як “Полацказнаўс-тва”, “Оршазнаўства”, “Наша Чашніччына”, “Экскурсія ды вытокаў Сянно”, “Віцебскі раён: края знаўчыя нары-сы”, “Чароўны край Пастаўшчына”, “Наша Шумілінш-чына” і іншыя.

У 2011 годзе ў вобласці адкрыты два кадэцкія вучы-лішчы: у Полацку і Віцебску, дзейнічаюць таксама 5 кадэ-цкіх класаў. Больш за 200 хлопчыкаў і дзяўчынак, сярод якіх нямала дзяцей-сірот, маюць магчымасць прайсці школу грамадзянскага станаўлення.

У арганізацыі выхаваўчай работы шырока выка-рыстоўваецца педагагічны патэнцыял шостага школь-нага дня. Створаны праграмы, праекты арганізацыі су-ботняга дня, аптымізаваны рэжым работы аб’яднанняў па інтарэсах, актуалізавана правядзенне масавых ме-рапрыемстваў, пашырана сфера супрацоўніцтва з са-цыяльнымі інстытутамі, дзяржаўнымі і грамадскімі ар-ганізацыямі.

Шмат робіцца для ператварэння школы ў цэнтр вольнага часу мікрараёна альбо населенага пункта. Навучальныя ўстановы вобласці маюць дастаткова развітую спартыўную базу, якая актыўна выкарыстоў-ваецца для арганізацыі вольнага часу дзяцей, наву-чэнскай моладзі, бацькоў. Расклад працы спартыўных залаў прадугледжвае заняткі фізічнай культурай і спор-там у вячэрні час, у выхадныя і святочныя дні, а такса-ма ў дні канікул.

Прыкладам арганізацыі спартыўнай работы з роз-наўзроставымі групамі насельніцтва з’яўляюцца нашы новыя навучальныя ўстановы — сярэдняя школа № 46 Віцебска і сярэдняя школа № 18 Полацка імя Ефрасінні Полацкай, якія фактычна з’яўляюцца цэнтрамі вольнага часу сваіх мікрараёнаў. Тут для дзяцей і дарослых аргані-заваны заняткі па розных відах спорту.

На базе ўстаноў адукацыі Полацка і Наваполац-ка адбыўся рэспубліканскі семінар-практыкум “Выха-ваўчая прастора рэгіёна як фактар паспяховай сацы-ялізацыі і грамадзянска-патрыятычнага станаўлення асобы”, у ходзе якога мы трымалі свое асаблівую спра-ваздачу сістэмы выхавання вобласці і намецілі ас-ноўныя напрамкі далейшага яе развіцця ўжо ў новым 2012 годзе.

У.К.Шчэрба, старшыня камітэта па адукацыі Мінска-га гарвыканкама:— У 2011 годзе развіццё сістэмы адукацыі Мінска было на-

кіравана на рэалізацыю стратэгічнай задачы — павышэнне якасці адукацыі як рэсурсу сацыяльнага развіцця сталіцы. Да-сягненню гэтай мэты спрыялі сур’ёзныя змены ў адукацыйнай сетцы. У горадзе штогод уводзяцца новыя школы і дашкольныя ўстановы. За 3 апошнія гады пабудавана 13 новых садоў. Не стаў выключэннем і 2011-ты. У мінулым годзе здадзены ў экс-плуатацыю 3 дашкольныя ўстановы, а ў гэтым плануецца здаць яшчэ 4. Сёння ў Мінску 94,5% ад агульнай колькасці дзяцей да-школьнага ўзросту наведваюць дзіцячыя сады. У адпаведнасці з запытамі гараджан, у мінулым годзе было адкрыта 220 груп з новымі формамі арганізацыі дашкольнай адукацыі.

Сетка ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі папоўнілася трыма новымі школамі. Адкрыты 2 кадэцкія вучылішчы для падлеткаў, якія вырашылі звязаць сваю будучую прафесію з працай у праваахоўных органах, са службай у пагранічных войсках. Вучылішчы адразу заваявалі сур’ёзныя пазіцыі ў адукацыйнай прасторы сталіцы. Конкурс — 1,5 чалавека на месца, а гэта больш, чым у іншыя гімназіі і ліцэі.

Яшчэ 3 школы атрымалі статус гімназіі, цяпер іх у Мінску 45. Усе ў поўнай меры апраўдваюць сваё прызначэнне.

Мінулы год быў годам актыўнага ўкаранення ў практыку адукацыйных стандартаў. Праз сістэму павышэння кваліфіка-цыі, праз сеткавае метадычнае ўзаемадзеянне нам удалося раскрыць перад педагогамі галоўны рэсурс новых стандар-таў — магчымасць комплексна выбудоўваць сваю дзей насць па выкладанні прадмета, ад канцэпцыі выкладання да сістэ-мы патрабаванняў да ўзроўню сфарміраванасці кампетэн-цый навучэнцаў на тым ці іншым этапе навучання.

У мінулы год была рэалізавана і ідэя правядзення пана-рамы новых адукацыйных практык пад назвай “Акадэмія ўро-ка”. Больш за дзве тысячы педагогаў на практыцы ўбачылі, якія тэхналогіі, метады і прыёмы можна з найбольшым эфек-там выкарыстоўваць пры вывучэнні таго ці іншага вучэбнага матэрыялу. У 2012 годзе гэты праект набывае статус міжна-роднага, у ім прымуць удзел як педагогі беларускай сталі-цы, так і расійскія настаўнікі, з якімі ў нас наладжана цеснае і плённае супрацоўніцтва.

Вызначаны новыя вектары ў развіцці рэсурсных цэнтраў. Акрамя 88 ужо існуючых, адкрыты 2 новыя па асноўных на-прамках ідэалагічнай і выхаваўчай работы, 12 раённых рэ-сурсных цэнтраў інфармацыйных тэхналогій. У адпаведнасці з рашэннем калегіі Міністэрства адукацыі, на базе Мінскага гарадскога інстытута развіцця адукацыі створаны рэгіяналь-ны рэсурсны цэнтр інфармацыйных тэхналогій.

Набыло сістэмны характар сеткавае ўзаемадзеянне, якое становіцца сур’ёзным фактарам, што стымулюе працэ-сы якаснага абнаўлення адукацыйнага працэсу. Стан і перс-пектывы гэтай працы былі абмеркаваны на гарадской адкры-тай вочна-дыстанцыйнай навукова-практычнай канферэнцыі “Адукацыйнае асяроддзе рэгіёна: ад лакальных ініцыятыў да сеткавага ўзаемадзеяння”.

Прарывам у праектнай дзейнасці стала распрацоўка ў 2011 годзе рэгіянальных праектаў па актуальных для гора-да напрамках: “Стварэнне мадэлі інстытута класнага кіраўні-ка”, “Выхаванне патрыятызму, грамадзянскасці, маральнас-ці як стратэгічных арыенціраў ідэалогіі сучаснай адукацыі”.

Таксама працягвала-ся рэалізацыя рэгія-нальных праектаў: “Стварэнне мадэ-лі прафесійнага са-мавызначэння наву-чэнскай моладзі праз сеткавае метадычнае ўзаемадзеянне”, “Ар-ганізацыя даследчай дзейнасці навучэнцаў ва ўмовах высокатэх-налагічнага адука-цыйнага асяроддзя”, “Маніторынг, аўдыт, кансалтынг ва ўнут-рысістэмным кіраванні якасцю адукацыі сталічнага рэгіёна”.

Ажыццяўляецца мэтанакіраваная работа і па рэструктуры-зацыі сеткі ўстаноў прафесійна-тэхнічнай адукацыі, пашырэнні сферы і павышэнні ўзроўню адукацыйных паслуг па падрыхтоў-цы рабочых кадраў. Сёння сістэма прафесійна-тэхнічнай адука-цыі — гэта 10 прафесійна-тэхнічных каледжаў, 13 прафесійных ліцэяў і 2 дзяржаўныя каледжы ўзроўню сярэдняй спецыяльнай адукацыі. Інтэграцыю розных узроўняў адукацыі мы разгляда-ем як перспектыўны напрамак развіцця сістэмы прафтэхадука-цыі, які забяспечвае неабходную якасць падрыхтоўкі рабочых і спецыялістаў. Гэтая сетка развівалася і ў зместавым плане. Так, у 2011 годзе пашырыўся спектр прафесій, па якіх вядзецца падрыхтоўка. Упершыню рэалізаваны міжнародны інавацыйны праект: у прафесійным ліцэі № 12 будаўніцтва адкрыты цэнтр па падрыхтоўцы рабочых новай кваліфікацыі “Укладчыкі падло-гавых пакрыццяў” на аснове інавацыйных тэхналогій і з прыцяг-неннем інвестыцый нямецкай фірмы UZIN.

У выхаваўчай галіне 2011 год быў адзначаны стварэннем ва ўстановах агульнай сярэдняй адукацыі “Дзіцячай сацы-ялагічнай службы” з мэтай выяўлення сацыяльна-прававых праблем і аператыўнага рэагавання на іх праявы ў грамадс-тве і маладзёжным асяроддзі.

У адносінах да нашай стратэгічнай задачы па павышэн-ні якасці адукацыі можна сказаць, што 2011 год пацвер дзіў правільнасць выбраных тактык для яе вырашэння. Вынікі адукацыйнай дзейнасці яркае таму пацвярджэнне. Так, ус-тановы дашкольнай адукацыі сталіцы занялі другое і трэцяе месцы ў рэспубліканскім конкурсе “Лепшая дашкольная ўстанова года”; 136 дыпломаў і першае агульнакаманднае месца заваявана на рэспубліканскай прадметнай алімпія-дзе; 26 медалёў рознай вартасці — на міжнародных інтэлек-туальных конкурсах і алімпіядах; каманда Мінска прадэманс-травала лепшы вынік на рэспубліканскім конкурсе даследчых работ навучэнцаў; на выпускных кваліфікацыйных экзаменах высокія адзнакі атрымалі каля 70% выпускнікоў устаноў пра-фесійна-тэхнічнай адукацыі; упершыню каманда Мінска ста-ла пераможцай рэспубліканскай спартакіяды школьнікаў.

Вядома, аб поспехах казаць прыемна. Але мы выдатна ўсведамляем, што для таго, каб іх захаваць і прымно жыць, трэба знаходзіць новыя рэзервы і рэсурсы: кадравыя, ар-ганізацыйна-кіраўніцкія, матэрыяльныя, інтэлектуальныя і ін-шыя. Менавіта ў гэтым напрамку мы пачалі працаваць з пер-шых дзён новага 2012 года.

“Акадэмія ўрока” выходзіць на міжнародны ўзровень

Т.І.Данілевіч, начальнік упраў-лення адукацыі Мінскага аблвы-канкама:— Мінулы год, Год прадпрымаль-

насці, для сістэмы Міншчыны адукацыі стаў сапраўды годам ініцыятыў і іна-вацый. Па сутнасці, знакавай падзеяй стаў дэбют рэспубліканскага конкурсу “Лепшая дашкольная ўстанова года”, у якім Чысцінскі дзіцячы яслі-сад № 2 Маладзечанскага раёна атрымаў пера-канаўчую перамогу сярод устаноў аду-кацыі сельскай мясцовасці.

Прадстаўнікі сталічнага рэгіёна дастойна прадставілі вобласць і на кон-курсе прафесійнага майстэрства “На-стаўнік года Рэспублікі Беларусь-2011”. Іван Віктаравіч Якіменка, настаўнік Лош-ніцкай раённай гімназіі Барысаўскага раёна, і яго калегі паказалі высокі пра-фесіяналізм, творчасць і любоў да сваіх выхаванцаў. У Год прадпрымальнасці мы ўдзялялі пільную ўвагу ўсебаковай пад-трымцы ініцыятыўных, энергічных наву-чэнцаў і педагогаў. Нашай гордасцю сталі выхаванцы, якія праславілі Міншчыну на рэспубліканскіх і міжнародных інтэлекту-альных, творчых і спартыўных спаборніц-твах. Іх перамога адзначана спецыяль-ным фондам прэзідэнта нашай краіны па сацыяльнай падтрымцы адораных наву-чэнцаў і студэнтаў: стыпендыятамі сталі 170 навучэнцаў (з іх 3 лаўрэаты) і 10 пе-дагогаў. Фінансавая падтрымка была аказана 3 навуковым таварыствам і твор-чаму аб’яднанню навучэнцаў.

Мінскі аблвыканкам прэміраваў у 2011 годзе 187 навучэнцаў і 124 педа-гогі. Наталля Данілаўна Пашчук, на-стаўніца хіміі гімназіі № 7 Маладзечна, стала лаўрэатам спецыяльнай прэміі Мінскага аблвыканкама “Чалавек года Міншчыны”. Прэміі “За духоўнае адра-

джэнне” па выніках мінулага года наш прэзідэнт уручыў бацькам-выхавальні-кам Нясвіжскага дзіцячага дома сямей-нага тыпу Ігару і Галіне Бушмакіным.

Мэтанакіраваная работа па павышэн-ні прафесійнай кампетэнтнасці набыла за апошні час новыя рысы. З’явіліся доў-гатэрміновыя форумы. Так, напрыклад, у вобласці ўпершыню прайшоў “Педага-гічны марафон”, які ахапіў каля 20 тысяч педагогаў і кіраўнікоў. Інавацыйныя ідэі гэтага марафону атрымаюць далейшае развіццё ў адукацыйнай прасторы воб-ласці ўжо ў новым годзе.

Пераможцы конкурсаў даслед-чых работ навучэнцаў Міншчыны прад-стаўлялі свае даследаванні не толькі на абласной канферэнцыі педагагічных работнікаў, але і на выставачнай экс-пазіцыі вобласці ў рамках рэспублікан-скага педсавета ў Палацы Рэспублікі. Навучэнцы прымалі актыўны ўдзел у

рэспубліканскім маладзёжным праекце БРСМ “100 ідэй для Беларусі”.

Па ініцыятыве старшыні Мінаблвы-канкама Б.В.Батуры даследчыя рабо-ты навучэнцаў, якія маюць практычную значнасць, былі прадстаўлены на па-сяджэнні Савета па развіцці прадпры-мальніцтва пры аблвыканкаме. Для 3200 школьнікаў упраўленне адукацыі сумесна з іншымі структурамі воблас-ці правяло семінары-прэзентацыі па асновах бізнесу і прадпрымальніцкай дзейнасці. Выхаванцы навучальных ус-таноў адукацыі працягваюць навучанне ў “Школе менеджменту і прадпрымаль-ніцтва для моладзі”, якая была створа-на 5 гадоў назад пры Цэнтры сістэмных даследаванняў праблем моладзі БДУ.

Па выніках II Міжнароднай маладзёж-най навукова-практычнай канферэнцыі “Навуковыя імкненні-2011”, праведзенай Нацыянальнай акадэміяй навук Беларусі, нашы школьнікі заваявалі 30 дыпломаў. Двое навучэнцаў Мінскай вобласці — Ці-мафей Малахоўскі (салігорская гімназія № 2) і Дзмітрый Карніцкі (сярэдняя шко-ла № 4 Дзяржынска) — былі ўдастоены імянных стыпендый Савета маладых ву-чоных НАН Беларусі на 2012 год.

У Год прадпрымальнасці быў вылу-чаны і шэраг іншых важных ініцыятыў па развіцці эканамічнай адукацыі навучэн-цаў. Галоўным вынікам нашай работы стала стварэнне чатырох школьных біз-нес-кампаній ва ўстановах адукацыі Ба-рысаўскага і Мінскага раёнаў, гарадоў Нясвіжа і Салігорска. Для навучэнцаў адкрываюцца магчымасці для арганіза-цыі ўласнай справы, набыцця вопыту ў сферы бізнесу і прадпрымальніцтва, а для ўстаноў адукацыі гэта ўмацаванне і развіццё матэрыяльна-тэхнічнай базы за кошт атрыманага прыбытку.

Ад школы менеджменту да бізнес-кампаній

Падрыхтавала Ала КЛЮЙКО.

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года6 Сацыяльная абарона

Як адзначыла І.А.Бебех, з 1 кастрычні-ка мінулага года быў павышаны па-мер тарыфнай стаўкі першага раз-

раду, які выкарыстоўваецца пры аплаце працы работнікаў бюджэтнай сферы, з 118 да 151 тысячы рублёў і ўведзены ды-ферэнцаваныя даплаты да зарплаты работ-нікаў бюджэтных арганізацый у памеры ад 240,0 да 16,0 тысяч рублёў у залежнасці ад тарыфнага разраду Адзінай тарыфнай сет-кі работнікаў Рэспублікі Беларусь (пастано-ва Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 1 кастрычніка 2011 года № 1310, пастано-ва Міністэрст ва працы і сацыяльнай аба-роны ад 18 кастрычніка 2011 года № 100). Для таго каб дадаткова матэрыяльна падтры маць нашых грамадзян, у верас-ні 2011 года была выплачана аднаразовая матэрыяльная дапамога для сезоннай за-купкі сельскагаспадарчай прадукцыі ў па-меры 500 тысяч рублёў работнікам бю-джэтных арганізацый, у тым ліку ўстаноў адукацыі (Указ Прэзідэнта Рэспублікі Бе-ларусь ад 15.09.2011 № 417).

У выніку за 2011 год сярэднямесяч-ная заработная плата работнікаў у цэлым па сістэме адукацыі склала 1489,1 тысячы рублёў. Напрыканцы справаздачнага года сярэднямесячная заработная плата пед-работнікаў (акрамя прафесарска-выклад-чыцкага складу) склала 2097,3 тысячы руб-лёў, настаўнікаў — 2228,3 тысячы рублёў, а прафесарска-выкладчыцкага складу — 3744,2 тысячы рублёў. У цэлым зарплата ў галіне ўзрасла ў параўнанні з папярэднім годам больш чым у 1,6 разу.

Як падкрэсліла Ірына Аляксандраўна, работа па ўдасканаленні аплаты працы ра-ботнікаў адукацыі будзе прадоўжана ў но-вым годзе. Так, ужо з 1 студзеня бягучага года прынята рашэнне аб павышэнні та-рыфных акладаў педагагічным работнікам з ліку прафесарска-выкладчыцкага скла-ду, якія не маюць вучонай ступені або вучо-нага звання, на 50%. Гэтая мера дазволіць выключыць дыспрапорцыю ў аплаце пра-цы педагагічных работнікаў і забяспечыць рост заработнай платы больш як 12 тысяч выкладчыкаў (больш за 53% ад агульнай колькасці прафесарска-выкладчыцкага складу). Акрамя таго, у адпаведнасці з да-ручэннем кіраўніка дзяржавы, будуць рас-працаваны прапановы аб паэтапным па-вышэнні заработнай платы педагагічным работнікам устаноў дашкольнай і агульнай сярэдняй адукацыі пры адначасовым удас-каналенні сістэмы аплаты іх працы. Разам з той работай, якая была накіравана на па-велічэнне ўзроўню аплаты працы педага-гічным работнікам, у мінулым годзе былі прыняты захады па ўдасканаленні працоў-ных адносін. У прыватнасці, педагагічным работнікам устаноў дашкольнай адукацыі адноўлена ранейшая працягласць працоў-ных адпачынкаў. Ужо з лета мінулага года на падставе пастановы Савета Міністраў ад 31.05.2011 № 67 гэтым педагагічным работнікам прадастаўляецца працоўны водпуск працягласцю 42 каляндарныя дні.

На аснове распрацаваных Міністэрс-твам адукацыі прапаноў пастановай Мініс-тэрства працы і сацыяльнай абароны на-шай краіны ад 21.10.2011 № 105 у новай рэдакцыі зацверджаны кваліфікацыйныя характарыстыкі педагагічных работнікаў. Такім чынам, унесены змены ў кваліфіка-цыйныя характарыстыкі педагогаў дадат-ковай адукацыі, інструктараў па фізкуль-туры, культарганізатараў устаноў адукацыі ў частцы ўстанаўлення ім права на наяў-насць вышэйшай кваліфікацыйнай катэ-горыі. Раней такое права прадастаўляла-ся толькі ва ўстановах дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі.

Як адзначыла Ірына Аляксандраўна, быў перагледжаны памер штомесячнай кампенсацыі выдаткаў на набыццё вучэб-най і метадычнай літаратуры педагагічным работнікам, які павялічыўся з 7,5 да 30,0 ты-сяч рублёў. Цяпер памер выплаты бу дзе вызначацца ў памеры 15% ад тарыф най

стаўкі першага разраду, вызначанай ура-дам для аплаты працы бюджэтных работні-каў, і будзе павялічвацца па меры росту та-рыфнай стаўкі першага разраду.

Начальнік упраўлення галіновага мініс-тэрства засяродзіла ўвагу і на тым, што для рэалізацыі прадпісанняў артыкула 294 Ко-дэкса аб адукацыі прыняты новыя нарма-тыўныя прававыя акты Міністэрства адука-цыі і ўнесены змяненні і дапаўненні ва ўжо дзеючую нарматыўную прававую базу па пытаннях арганізацыі і аплаты працы пе-дагагічных работнікаў, у тым ліку аб ска-рочанай працягласці рабочага часу асоб-ных катэгорый педагагічных работнікаў; аб асаблівасцях вылічэння стажу работы па спецыяльнасці; аб гадзінах, якія аплач-ваюцца, арганізацыйна-выхаваўчай рабо-ты і дадатковага кантролю вучэбнай дзей-насці навучэнцаў; аб устанаўленні даплат асобным катэгорыям работнікаў; аб вылі-чэнні заработнай платы настаўнікам, вы-кладчыкам і іншым асобным педагагічным работнікам; аб выкладчыцкай дзейнас-ці кіраўнікоў устаноў адукацыі і іншыя. Так-сама змяненні і дапаўненні былі ўнесены ў 4 указы прэзідэнта краіны і 5 пастаноў Са-вета Міністраў Рэспублікі Беларусь.

У мэтах дакладнага прымянення пра-цоўнага заканадаўства ўпраўленням аду-кацыі аблвыканкамаў і Камітэта па аду-кацыі Мінгарвыканкама, падведамасным арганізацыям Міністэрствам адукацыі былі накіраваны тлумачальныя пісьмы па пытаннях вылічэння стажу работы па спе-цыяльнасці, вылічэння акладаў кіраўні-коў, аплаты працы педагогаў дадатко-вай адукацыі, настаўнікаў за пазакласную фізкультурна-аздараўленчую работу з навучэнцамі, кіраўнікоў міжшкольных ву-чэбна-вытворчых камбінатаў працоўна-га навучання і прафесійнай арыентацыі навучэнцаў, па працы па некалькіх пра-фесіях і іншых.

Па словах начальніка ўпраўлення са-цыяльна-эканамічнага развіцця, у мінулым годзе Міністэрства адукацыі ўдзяляла знач-ную ўвагу паляпшэнню сацыяльнай пад-трымкі навучэнскай моладзі. З гэтай мэ-тай была абноўлена нарматыўная прававая база па стыпендыяльным забеспячэнні на-вучэнцаў. У прыватнасці, з 1 верасня 2011 года ўступіў у сілу Указ Прэзідэнта Рэс-публікі Беларусь ад 06.09.2011 № 398 “Аб сацыяльнай падтрымцы навучэнцаў”, які ўяўляе сабой комплексны нарматыўны пра-вавы акт, дзе абагульнена дзеючае закана-даўства па пытаннях устанаўлення памераў і выплаты стыпендый. У гэтым дакуменце захавана дзеючая сістэма стыпендыяльна-га забеспячэння і прадугле джаны асобныя новыя нормы па яго ўдасканаленні.

Як падкрэсліла І.А.Бебех, памеры ўсіх відаў стыпендый устаноўлены кратнымі та-рыфнай стаўцы першага разраду, вызнача-най Саветам Міністраў Рэспублікі Беларусь для аплаты працы работнікаў бюджэтных арганізацый. Гэта спрашчае разлік іх намі-нальных памераў (раней стыпендыі ўста-наўліваліся ў абсалютных памерах, для па-велічэння якіх прымаліся асобныя рашэнні кіраўніка дзяржавы альбо ўрада). Памер вучэбнай стыпендыі магістрантам устаноў-лены на ўзроўні памеру стыпендыі, назна-чанай студэнтам-выдатнікам, якія вучацца на I ступені вышэйшай адукацыі, і павя-лічыўся пры падрыхтоўцы магістрантаў гу-манітарных спецыяльнасцей у 1,5 разу, а агульнатэхнічных — у 1,6 разу.

Акрамя таго, зазначыла Ірына Аляксан-драўна, быў павялічаны аб’ём бюджэтных сродкаў, якія накіроўваюцца для выпла-ты надбавак за поспехі ў вучобе, грамадс-кай і навуковай рабоце і для аказання ма-тэрыяльнай дапамогі навучэнцам, што дазволіць пашырыць магчымасці для ака-зання ім адраснай сацыяльнай дапамогі. Напрыклад, для студэнтаў ВНУ і навучэн-цаў устаноў сярэдняй спецыяльнай аду-кацыі памер гэтых сродкаў складае 5,9%, а ў вядучых установах вышэйшай адука-

цыі — 7,4% ад стыпендыяльнага фон-ду. На аказанне матэрыяльнай дапамогі навучэнцам устаноў прафесійна-тэхніч-най адукацыі выдзяляюцца асігнаванні ў памеры 2,4% бюджэтных сродкаў, пра-дугледжаных на стыпендыяльнае забес-пячэнне і харчаванне навучэнцаў.

І.А.Бебех звярнула ўвагу, што ў Інс-трукцыі аб умовах, парадку назначэння і выплаты стыпендый i iншых грашовых вы-плат навучэнцам, зацверджанай пастано-вай Міністэрства адукацыі і Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь ад 22 ве-расня 2011 г. № 261/96, захаваны раней дзеючыя нормы стыпендыяльнага за-беспячэння навучэнцаў, а таксама ўста-ноўлены парадак назначэння і выпла-ты стыпендый аспірантам і дактарантам, вызначаны напрамкі выкарыстання фон-ду матэрыяльнай дапамогі навучэнцам і прадугле джана змяненне ўмоў прызна-чэння вучэбных стыпендый у мэтах уз-мацнення матывацыі навучэнцаў да пас-пяховай і выдатнай вучобы.

Так, для навучэнцаў устаноў сярэд-няй спецыяльнай адукацыі, якія вучацца па спецыяльнасцях гуманітарнага, эка-намічнага, педагагічнага профіляў, сты-пендыя ўстанаўліваецца пры наяўнасці сярэдняга бала паспяховасці не ніжэй за 6,0 (раней было 5,5). Пры гэтым для навучэнцаў, якія засвойваюць педага-гічныя спецыяльнасці, у залежнасці ад вынікаў паспяховасці прадугледжана павелічэнне памераў павышаючых ка-эфіцыентаў, якія прымяняюцца для на-значэння вучэбнай стыпендыі ў другім і наступных семестрах. Для навучэнцаў устаноў прафесійна-тэхнічнай адука-цыі прадугле джана назначэнне вучэб-най стыпендыі пры наяўнасці сярэдняга бала паспяховасці 4,0 (раней — 3,0).

У мэтах аказання дзяржаўнай сацы-яльнай падтрымкі навучэнцам, адзначы-ла І.А.Бебех, Указам прэзідэнта краіны ад 13 кастрычніка 2011 г. № 460 з 1 лістапа-да 2011 года сталі выплачвацца штоме-сячныя даплаты да стыпендый, якія ўжо атрымлівалі навучэнцы (акрамя стыпен-дый кіраўніка дзяржавы студэнтам і кур-сантам устаноў вышэйшай адукацыі). Для аспірантаў і дактарантаў такая даплата складала 30%, а для іншых навучэнцаў — 65% ад атрыманай стыпендыі.

У канцы мінулага года памеры ву-чэбных стыпендый (у залежнасці ад пас-пяховасці) з улікам даплат да іх склалі ў студэн таў вышэйшых навучальных уста-ноў ад 313,9 да 502,3 тысячы рублёў, на-вучэнцаў устаноў сярэдняй спецыяльнай і прафесійна-тэхнічнай адукацыі — ад 261,6 да 418,6 тысячы рублёў. Імянныя стыпендыі студэнтам выплочваюцца ў па-меры 722,5 тыс. рублёў, навучэнцам уста-ноў сярэдняй спецыяль най і прафесійна-тэхнічнай адукацыі — 560,6 тыс. рублёў. Памер сацыяльнай стыпендыі студэнтаў вышэйшых навучальных устаноў склаў 249,2 тысячы рублёў, навучэнцаў уста ноў сярэдняй спецыяльнай і прафесійна-тэх-нічнай адукацыі — 199,3 тысячы рублёў.

Для студэнтаў вышэйшых навучаль-ных устаноў памер спецыяльнай сты-пендыі склаў 498,3 тысячы рублёў, а для навучэнцаў устаноў сярэдняй спецы-яльнай і прафесійна-тэхнічнай адука-цыі — 411,1 тысячы рублёў. Памер пер-санальнай стыпендыі савета ўстановы вышэйшай адукацыі студэнтам за асаблі-выя поспехі ў вывучэнні асобных вучэбных дысцыплін і навукова-тэхнічнай творчас-ці складае 548,1 тысячы рублёў; стыпен-дыі аспірантам — 1452,6 тысячы рублёў, дактарантам — 1727,4 тысячы рублёў. Памер стыпендыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь для студэнтаў вышэйшых на-вучальных устаноў складае 385,0 тысяч рублёў, для аспірантаў — 2178,9 тысячы рублёў. Пры гэтым студэнтам стыпендыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь выплач-ваецца разам з вучэбнай стыпендыяй.

Начальнік упраўлення адзначыла, што памеры стыпендый на працягу 2011 года індэксаваліся ў адпаведнасці з за-канадаўствам і павялічыліся ў сярэднім на 28%. Адметна, што ў цэлым дзеючая сістэма стыпендыяльнага забеспячэння дазваляе выплачваць стыпендыі 90% на-вучэнцам, якія маюць права на атрыман-не стыпендыі.

Падрыхтавала Ала КЛЮЙКО.kliuiko@ng-press.by

Клопат аб педагогах і навучэнцах —аснова адукацыйнай палітыкі

Клопат аб педагогах і навучэнцах нацыянальнай сістэмы адукацыі застаецца асновай дзяржаўнай палітыкі нашай краіны. Вось і мінулы год не стаў выключэннем. Прэзідэнтам і ўрадам Рэспублікі Беларусь былі прыняты меры, накіраваныя на сацыяльную падтрымку работнікаў бюджэтнай сферы, у тым ліку ў галіне адукацыі. Больш падрабязную інфармацыю аб павышэнні заработнай платы педагагічным работнікам і стыпендый навучэнцам у 2011 годзе прадставіла начальнік упраўлення сацыяльна-эканамічнага развіцця Міністэрства адукацыі Ірына Аляксандраўна БЕБЕХ.

Сацыяльная абарона педагогаў па-ранейшаму застаецца першачарговай задачай Беларускага прафесійнага саюза

работнікаў адукацыі і навукі. 2011 год быў юбілейным для гэтай грамадскай арганізацыі, а ў такія моманты, як вядома, міжволі параўноўваюцца мінулыя дасягненні і бягучыя справы. Аб выніках работы Беларускага прафесійнага саюза работнікаў адукацыі і навукі за мінулы год, аб новых задачах, якія ставяць перад сабой супрацоўнікі галіновага прафсаюза, нашаму выданню расказаў старшыня арганізацыі Аляксандр Аляксандравіч БОЙКА.

— 2011 год быў асаблівым для прафесійнага саюза ра-ботнікаў адукацыі і навукі нашай краіны яшчэ і па прычы-не ўступлення ў сілу Кодэкса аб адукацыі Рэспублікі Бе-ларусь, — адзначыў Аляксандр Аляксандравіч. — Разам з сацыяльнымі партнёрамі нам давялося нямала папраца-ваць, шукаючы салідарную пазіцыю па шэрагу спрэчных пы-танняў, удасканальваючы якасць адукацыі, не страчваючы і па магчымасці пашыраючы кола гарантый работнікам галі-ны і навучэнцам.

Гэта быў год удасканалення і сістэмы калектыўна-дага-ворных адносін: прафсаюз працаваў над рэалізацыяй норм Генеральнага і галіновага пагадненняў, што былі заключа-ны з Міністэрствам адукацыі на 2010—2012 гады, захаван-нем гарантый на ўсіх узроўнях калектыўна-дагаворнай ра-боты педагагічнай сферы, а таксама імкнуўся ўключыць у калектыўныя дагаворы і пагадненні дадатковыя гарантыі і справіўся з гэтай задачай.

У рамках змяненняў і дапаўненняў, унесеных у галіновае пагадненне ў лютым мінулага года, наймальнікам рэкамен-давана:

� заключаць з работнікамі дашкольных устаноў пры іх згодзе працоўныя дагаворы на няпэўны тэрмін пры адсут-насці магчымасці выканання падпункта 2.5 пункта 2 Дэкрэта Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь 26.07.1999 № 29 “Аб дадат-ковых мерах па ўдасканаленні працоўных адносін, умаца-ванні працоўнай і выканаўчай дысцыпліны”;� уключаць у калектыўныя дагаворы арганізацый сіс-

тэмы міністэрства нормы аб аказанні сям’і работніка, які загінуў на вытворчасці, акрамя ўстаноўленай заканадаўс-твам кампенсацыі ўрону, аднаразовай матэрыяльнай да-памогі са сродкаў наймальніка ў памеры не менш як 10 га-давых заробкаў загінуўшага, вылічаных па заробку за год ад месяца, які папярэднічаў няшчаснаму выпадку, а работ-ніку, які страціў працаздольнасць у выніку няшчаснага вы-падку на вытворчасці, — аднаразовай матэрыяльнай дапа-могі ў памеры аднаго сярэднямесячнага заробку за кожны працэнт страты працаздольнасці пры наяўнасці сродкаў;� прадугледжваць у каштарысе выдаткі арганізацый

сістэмы міністэрства на рэалізацыю мерапрыемстваў па ахове працы.

Дзейсная сістэма сацыяльнага партнёрства дазваляе дасягаць эфектыўнага прававога рэгулявання ў сферы пра-цы педагогаў і сацыяльнай абароны навучэнцаў. Напрыклад, галіновы прафсаюз уносіў прапановы ў праекты нарматыў-ных прававых актаў па пытаннях парадку замя шчэння пасад прафесарска-выкладчыцкага складу, а таксама атэстацыі педагагічных работнікаў, і большасць гэтых прапаноў сёння адлюстравана ў праектах адпаведных нарматыўных права-вых актаў.

Прыемна адзначыць і тое, што, дзякуючы сумесным намаганням Міністэрства адукацыі і галіновага прафсаю-за, у ліпені 2011 года работнікам устаноў дашкольнай аду-кацыі была вернута былая працягласць адпачынкаў. Так-сама рэалізавана пазіцыя галіновага пагаднення ў частцы перагляду штомесячнай кампенсацыі выдаткаў на набыц-цё вучэбнай і метадычнай літаратуры педагагічным работ-нікам. Зараз яна складае 15% тарыфнай стаўкі першага разраду замест раней устаноўленых 7500 рублёў.

Актыўнай была і пазіцыя прававой і тэхнічнай інспекцый працы, сацыяльна-эканамічнай службы галіновага праф-саюза. Так, па патрабаванні прафсаюзных органаў членам галіновага прафсаюза было вернута незаконна ўтрыманых ці нявыплачаных грашовых сум у памеры 217 997 973 руб-лёў, адноўлена на былых рабочых месцах 16 чалавек, па-пярэджана звальненне 252 работнікаў.

Сёння на парадку дня нашай арганізацыі стаіць пытанне прафесійнага пенсіённага страхавання, якое так і засталося нявырашаным, нягледзячы на неаднаразовыя звароты Цэн-тральнага камітэта галіновага прафсаюза і значную работу ў гэтым напрамку Міністэрства адукацыі.

Увогуле, асноўнымі задачамі, якія патрабуюць выра-шэння на дзяржаўным узроўні, мы сёння лічым наступнае:� прывядзенне рэальнага ўзроўню аплаты працы, сты-

пендыяльнага забеспячэння да ўзроўню канца 2010 года;� вызначэнне механізму і крыніц фінансавання павы-

шэння ўзроўню заработнай платы ў бюджэтнай сферы да ўзроўню, які будзе не меншым за ўзровень мінімальнай за-работнай платы;� вызначэнне парадку фінансавання гарантый, што пра-

дугледжаны калектыўнымі дагаворамі бюджэтных арганіза-цый, са сродкаў перавышэння даходаў над выдаткамі.

Падрыхтавала Глафіра ЛЯТКОЎСКАЯ.liatkouskaya@ng-press.by

Асаблівы годАсаблівы годне вызваляене вызваляе

ад новых задачад новых задач

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года 7Конкурсы

Поўнасцю згодна з гэтым выказваннем апошняй пераможцы конкурсу

прафесійнага майстэрства “Настаўнік года-2011” Інесай Уладзіміраўнай Зубрылінай, настаўніцай англійскай мовы гімназіі № 1 Дзятлава. Конкурс ужо даўно перастаў быць проста спаборніцтвам. Гэта сапраўды школа, дзе педагогі вучацца адзін у аднаго, у метадыстаў і вучоных падчас семінараў, якія традыцыйна праводзяцца напярэдадні конкурсу ў Акадэміі паслядыпломнай адукацыі, у членаў журы падчас конкурсных мерапрыемстваў.

Настаўнікі ў большасці сваёй баяцца ўдзель нічаць у конкурсе, таму што не ўпэў-нены ў сваіх сілах, баяцца адказнасці і вяліка-га аб’ёму работы. Тыя, хто ўсё-такі рызыкнуў, засталіся толькі ў выйгрышы. Бо, як гаво рыць пераможца конкурсу “Настаўнік года-2009” Юрый Мікалаевіч Андрэйчык, кожны, хто пры-мае ўдзел у конкурсе (а гэта не толькі канкур-санты, але і члены каманды, члены журы і г.д.), атрымліваюць сваю ўзнагароду, кожны пра-фесійна ўзба гачаецца. Таму можна сказаць, што конкурс спраўляецца са сваёй асноўнай задачай — выя віць, абагульніць і распаўсю-дзіць вопыт работы лепшых педагогаў Бела-русі.

Нягледзячы на тое, што назва конкурсу некалькі разоў мянялася, яго мэта застава-лася нязменнай — узняць прэстыж прафесіі настаўніка і паказаць, што настаўнік — вялікі падз віжнік, энтузіяст сваёй справы, чалавек, які ў поўнай меры адчувае адказнасць за лёс краіны, за выхаванне падрастаючага пака-лення.

Як сказала ў інтэрв’ю нашай газеце старшыня журы конкурсу “Настаўнік года”, прарэктар па навукова-метадычнай рабоце Акадэміі паслядыпломнай адукацыі, доктар педагагічных навук Галіна Іванаўна Нікалаен-ка, хоць конкурс праводзіцца традыцыйна і мае адпаведную нарматыўную базу, але ён пастаянна ўдасканальваецца. Апошні кон-курс меў адну вядучую ідэю, якая заключала-ся ў тым, што канкурсанты маглі прадэманс-траваць свае аўтарскія дыдактычныя сістэмы. Так, пераможца конкурсу І.У.Зубрыліна спе-цыялізуецца на прымяненні на ўроках інтэрак-тыўнай дошкі, таму яна пісала аб выкарыстанні менавіта гэтага сродку навучання ў вучэбным

працэсе, аб яго плюсах і мінусах, аб цяжкас-цях падрыхтоўкі да ўрока, аб тым, на што трэ-ба звярнуць увагу і г.д.

Інеса Уладзіміраўна Зубрыліна — дзявяты пераможца конкурсу “Настаўнік года Рэспуб-лікі Беларусь”. Па яе прызнанні, настаўніцкі лёс ёй быў наканаваны: яна трынаццаты на-стаўнік у педагагічнай дынастыі. Інеса Ула-дзіміраўна — цікавая, неардынарная асоба, якая не спыняецца на дасягнутым, а пастаян-на самаўдасканальваецца і развіваецца, зна-ходзіць для гэтага новыя шляхі. Нас таўніца ат-рымлівае задавальненне ад работы, любіць сваіх вучняў, а яны яе. А яшчэ яна гатова па-дзяліцца ўсім, што ў яе ёсць, разумеючы, што гэта будзе на карысць агульнай справы. Інеса Уладзіміраўна асаблівую ўвагу ўдзяляе інфар-мацыйным тэхналогіям. Яе аўтарскі мульты-медыйны дапаможнік адзначаны дыпломам на конкурсе “Лепшыя настаўнікі Расіі”, а праграм-на-метадычны комплекс для інтэр актыўнай дошкі з’яўляецца пераможцам рэспублікан-скага конкурсу “Камп’ютар. Адукацыя. Інтэр-нэт”.

Хто не мае дачынення да конкурсу, той лічыць, што гэта кароткатэрміновае мерап-рыемства-спаборніцтва. На самай справе ў ім ёсць як перадконкурсны, так і пасляконкурсны перыяд. Арганізацыяй і правядзеннем конкур-

су “Настаўнік года” займаецца АПА, менаві-та яна апошнім часам праводзіць серыю семі-нараў як для метадыстаў, якія арганізоўваюць на месцах конкурс, так і для саміх канкурсан-таў. Акадэмія абагульняе вопыт канкурсантаў і распаўсюджвае яго падчас семінараў, лекцый, канферэнцый.

Спаборніцтва заўсёды прадугледжвае саперніцтва. А наш конкурс фенаменальны тым, што і падчас, і пасля яго педагогі стано-вяцца добрымі сябрамі. І пацвярджэнне гэта-му — клуб “Крыштальны журавель”. У гэтым годзе члены клуба будуць святкаваць першы юбілей — пяцігоддзе. Клуб аб’ядноўвае ар-ганізатараў і ўдзельнікаў конкурсу розных га-доў і дзейнічае, зноў-такі, пры АПА. Члены клуба праводзяць метадычныя акцыі, адкры-тыя ўрокі, майстар-класы, прымаюць актыўны ўдзел у распрацоўцы і экспертызе адукацый-ных стандартаў, канцэпцый, праграм, вучэб-на-метадычнай літаратуры.

Як прызнаюцца каардынатары клуба “Крыштальны журавель” І.В.Багачова, началь-нік упраўлення вучэбна-метадычнай работы АПА, і яе намеснік І.В.Фёдараў, якія заў сёды суправаджаюць членаў клуба ва ўсіх іх семі-нарах-акцыях, яны не перастаюць здзіўляц-ца энергіі “жураўлёў”, іх ініцыятыўнасці, жа-данню ўдзельнічаць ва ўсіх мера прыемствах.

Старшыня клуба “Крыштальны журавель”, пераможца конкурсу “Настаўнік года-2006”, настаўніца біялогіі гімназіі № 4 Смаргоні І.Р.Клявец адзначыла, што сёння можна ўпэў-нена гава рыць, што клуб у роўнай ступені пат-рэбен як удзельнікам і пераможцам конкурсу “Настаўнік года”, так і педагогам рэспублікі і грамадству. "Жураўлям" ён дае магчы масць прадставіць свае напрацоўкі, абмеркаваць з калегамі надзённыя пытанні, новыя ідэі, ат-рымаць новыя метадычныя веды пры знач-най падтрымцы АПА. Клуб патрэбен нашым настаўнікам, каб яны бачылі ўзоры педага-гічнай практыкі, да якой неабходна імкнуцца. Сваёй актыўнасцю клуб звяртае ўвагу нашага грамадства на школьныя дасягненні і прабле-мы, патрабуючы павышэння статусу педага-гічнай прафесіі і паважлівага стаўлення да яе. Са праўднай падзеяй гэтага года стаў фесты-валь педагагічнага майстэрства, які правялі члены клуба "Крыштальны журавель" разам з работнікамі АПА. У фестывалі прыняў удзел міністр адукацыі С.А.Маскевіч. Сяргей Аляк-сандравіч назваў членаў клуба “Крышталь-ны журавель” настаўнікамі-наватарамі, якія адкрываюць новыя грані майстэрства як для сябе, так і для педагогаў Беларусі.

Нашаму конкурсу ў 2011 годзе споўніла-ся 20 гадоў. За гэты час узнікла новае тава-рыства — фіналісты і пераможцы конкурсу “Настаўнік года”. Голас гэтага таварыства можна пачуць пры абмеркаванні актуаль-ных праблем развіцця сістэмы адукацыі. Так, У.М.Здановіч узначальвае Пастаянную камісію Палаты прадстаўнікоў Нацыяналь-нага сходу Рэспублікі Беларусь па адука-цыі, культуры, навуцы і навукова-тэхнічным прагрэсе. В.В.Гінчук з’яўляецца началь-нікам упраўлення маніторынгу якасці аду-кацыі Нацыянальнага інстытута адукацыі. В.П.Шпетны прызначаны намеснікам стар-шыні Маларыцкага райвыканкама Брэсцкай вобласці. І.В.Якіменка ўзначальвае гімназію № 3 Магілёва. Ю.М. Андрэйчык з'яўляецца старшынёй Ганцавіцкага райкама Беларус-кага прафсаюза работнікаў адукацыі і на-вукі.

Святлана КІРСАНАВА.kirsanava@ng-press.by

Фота Алега ІГНАТОВІЧА.

Конкурс на лепшую дашкольную ўстанову праходзіў у тры эта-пы: у першым прынялі ўдзел

больш як 200 устаноў, а ў фінал выйшлі 14 устаноў сельскай і гарад-ской мясцовасці. У склад журы кон-курсу ўваходзілі вядучыя спецыяліс-ты сістэмы дашкольнай адукацыі краіны — прадстаўнікі Міністэрства адукацыі, АПА, НІА, БДПУ імя Максі-ма Танка, работнікі дзіцячых садкоў. Старшынёй журы была прарэктар па вучэбнай рабоце АПА Людміла Георгіеўна Тарусава.

Конкурс прадэманстраваў, што сучасная сістэма дашколь-най адукацыі ставіць перад са-бой новыя задачы і паспяхова іх вырашае. Члены журы адзначылі ідэю стварэння адкрытых для со-цыуму дашкольных устаноў, якія з’яўляюцца не толькі адукацыйны-мі, але і сацыякультурнымі цэнтра-мі, паспяхова ўстанаўліва юць парт-нёрства з сем’ямі, з грамадскасцю. Яшчэ адна новая роля, якую ўзялі на сябе садкі ў апошнія гады, — ака-занне псіхолага-педагагічнай пад-трымкі сем’ям у выхаванні дзяцей ранняга ўзросту, якія не наведва-юць дашкольныя ўстановы. Баць-кам прапаноўваюцца новыя фор-мы работы: адаптацыйныя групы, гульнёвыя пляцоўкі, мацярынскія школы, педагагічны патранат і г.д.

Сучасны кіраўнік садка не проста вывучае запыты сям’і і адгукаец-ца на іх, але і фарміруе іх самастой-на з улікам узрос ту дзяцей. Акрамя таго, кіраўнікі дашкольных устаноў павінны сёння займацца маркетын-гам, рэклама ваць сябе і сваю дзей-насць.

Конкурс абверг вядомы ў гра-мадстве стэрэатып, што праца-ваць у дзіцячым садку можна і без профільнай адукацыі. Педаго-гі з устаноў-канкурсантаў прадэ-манстравалі свой прафесіяналізм у вырашэнні многіх задач: здоль-насць адказваць за ахову здароўя дзяцей і ўмацаванне іх бяспекі, за стварэнне фізічнага і псіхічнага камфорту, за выхаванне і навучанне дзяцей, за станаўленне іх як асоб, развіццё іх творчага патэнцыялу і далучэнне іх да агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей і г.д.

Свае высновы аб лепшых да-школьных установах краіны прад-стаўнікі журы зрабілі на падставе вывучэння аналітычных матэрыялаў іх абагульненага вопыту, змес-ту адукацыйных праектаў, творчых выступленняў калектываў. Журы завітала да канкурсантаў і ацані-ла іх непасрэдную работу з дзець-мі, задаволенасць імі бацькоў. Былі адзначаны новыя формы арга-нізацыі адукацыйнага працэсу ў

садках, стварэнне здароўезбера-гальнага асяроддзя, якое ўклю-чае бяспечныя ўмовы знаходжання выхаванцаў, якасць медыка-псіхо-лага-педагагічнага суправаджэн-ня, арганізацыю харчавання ў адпа-веднасці з натуральнымі нормамі. Вывучалася якасць адукацыйна-га працэсу, рэалізацыя зместу да-школьнай адукацыі, выкарыстанне сучасных педагагічных тэхналогій і методык. Журы ацэньвала забяс-печанасць гульнёвым і вучэбным абсталяваннем, навукова-мета-дычную і кадравую забяспеча насць, прафесійную кампетэнтнасць педа-гогаў, матэрыяльна-тэхнічную базу ўстаноў і многае іншае. Усе паказ-чыкі разглядаліся ў дынаміцы.

Шчырую адданасць прафесіі і любоў да дзяцей прадэманстра-валі ўсе ўдзельнікі конкурсу і асаб-ліва яго пераможцы — калектыў Чысцінскага ясляў-сада № 2 Мала-дзечанскага раёна Мінскай воблас-ці на чале з Наталляй Віктараўнай Дзергачовай (“Лепшая дашкольная ўстанова года сельскага населена-га пункта”) і калектыў Дашкольна-га цэнтра развіцця дзіцяці № 1 Ма-гілёва на чале з Таццянай Юр’еўнай

Швяцовай (“Лепшая дашкольная ўстанова года горада”). Яны ат-рымалі дыпломы лаўрэатаў І сту-пені і спецыяльны прыз конкурсу “Пралеска”, а кіраўнікі гэтых уста-ноў былі ўзнагароджаны нагрудным знакам Міністэрства адукацыі “Вы-датнік адукацыі”.

Калектыў Дашкольнага цэнтра развіцця дзіцяці № 1 Магілёва прад-ставіў адукацыйны праект “Развіц-цё даследчай актыўнасці дзяцей старэйшага дашкольнага ўзросту”. Адзін з асноўных кірункаў дзейнас-ці педагогаў цэнтра — укараненне сістэмы работы са здольнымі і адо-ранымі дзецьмі. У групах устано-вы створана даследчая прастора, у якой, адпаведна, куточкі экспе-рыментавання і лабараторыя. Ад-ной з найбольш эфектыўных форм работы прызнана сюжэтна-дыдак-тычная гульня “Інстытут-пазнайка”. Дзякуючы майстэрству педагогаў, дзеці навучыліся разважаць, зада-ваць пытанні, рабіць высновы, а пры правядзенні самастойных даследа-ванняў фіксуюць сабраную інфар-мацыю пры дапамозе схематычных відарысаў. Малюнкі і сімвалы, якія прыдумваюць выхаванцы, сведчаць

аб высокім узроўні іх асацыятыўна-га мыслення і творчых здольнасцях і адначасова з’яўляюцца важным сродкам іх развіцця.

Педагогі Чысцінскага дзіцячага ясляў-сада № 2 Маладзечанскага раёна Мінскай вобласці прадставілі адукацыйны праект “Дзеці — да-рослыя і свет вакол нас”, у аснове якога аповед пра мультыкультурнае выхаванне дзяцей сродкамі музей-най педагогікі. Сёння ва ўстанове працуе цэнтр мультыкультуры і эт-напакой, менавіта яны з’яўляюцца месцам міжкультурнага дыялога паміж нашай краінай, Расіяй і Кіта-ем. У садка наладжана сувязь з біб-ліятэкамі, з Інстытутам кітаязнаўс-тва імя Канфуцыя, з гімназіяй № 12 Мінска, дзе дзеці з 1 класа вывуча-юць кітайскую мову, з Пасольствам Кітайскай Народнай Рэспублікі, з цэнтрам навукі і культуры Расійскай Федэрацыі.

Установы-пераможцы і ўстано-вы-ўдзельнікі конкурсу сёння мож-на назваць рэсурснымі цэнтрамі сістэмы дашкольнай адукацыі. На іх базе павінна весціся навучан-не, ладзіцца навукова-практыч-ныя семінары, праходзіць абмен вопытам і творчымі ідэямі. У най-бліжэйшы час фіналісты конкур-су аб’яднаюць свае намаганні ў межах клуба “Пралеска”, дзе бу-дуць ініцыіраваць і распаўсюдж-ваць новыя ідэі, займацца педага-гічнымі распрацоўкамі і тым самым са дзейнічаць павышэнню якасці работы сістэмы дашкольнай адука-цыі ў цэлым, працаваць на яе імідж. Наступны конкурс на лепшую да-школьную ўстанову года адбудзец-ца праз тры гады. Абмяркоўваецца таксама магчы масць правядзен-ня ў краіне конкурсу для педагогаў дашкольнай адукацыі, каб не толькі калектывы прадэманстравалі сваю работу, але і асобныя педагогі.

Надзея ЦЕРАХАВА.terekhova@ng-press.by

ЛепшыхЛепшых аб'яднае аб'яднае "Пралеска""Пралеска"

“Конкурс — гэта вялікая школа”“Конкурс — гэта вялікая школа”

Мінулы год для сістэмы дашкольнай адукацыі быў адметны правядзеннем І Рэспубліканскага конкурсу “Лепшая дашкольная ўстанова года”. Конкурс дазволіў прыцягнуць увагу грамадскасці не толькі да тых устаноў, якія прынялі ў ім удзел, але і да ўсёй сістэмы дашкольнай адукацыі, паспрыяў асэнсаванню яе каштоўнасці і ўнікальнасці, пераадоленню стэрэатыпаў у адносінах да яе, выявіў поспехі і праблемы.

Удзельнікі конкурсу "Настаўнік года-2011".Удзельнікі конкурсу "Настаўнік года-2011".

Выхаванцы Дашкольнага цэнтра развіцця дзіцяці № 1 Магілёва.Выхаванцы Дашкольнага цэнтра развіцця дзіцяці № 1 Магілёва.

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года8 Адораныя дзеці

Рэспубліканская канферэнцыя юных ву-чоных праводзіцца ў нас з 1996 года. Да 2010 года на яе прыязджалі леп-

шыя знаўцы астраноміі, біялогіі, інфарма-тыкі, матэматыкі, фізікі і хіміі, а вось гумані-тарных секцый на гэтай канферэнцыі не было, а таму ўсе вучнёўскія напрацоўкі гу-манітарнага напрамку даходзілі толькі да абласнога ўзроўню і там “асядалі”. У паза-мінулым годзе адбылася доўгачаканая па-дзея як для школьнікаў, так і для педагогаў. Спраўдзілася жаданне юных гуманітарыяў: быў арганізаваны конкурс даследчых работ вучняў (канферэнцыя) па геаграфіі, рускай мове і літаратуры, замежных мовах (англій-ская, нямецкая, французская і іспанская). А летась сваю навуковую амбіцыйнасць змаглі праявіць і юныя знаўцы беларускай мовы і літаратуры. Ідэя правядзення такога конкурсу наспела даўно, бо гуманітарныя навукі сёння цікавяць моладзь не менш, чым прыродазнаўчанавуковыя.

Лепшыя даклады вучняў на гэтых кан-ферэнцыях (а яны маюць фармат конкурсу, пераможцы якога з’яўляюцца прэтэндэн-тамі на атрыманне прэмій спецыяльнага фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь) ад-значаюцца дыпломамі Міністэрства адука-цыі. Толькі на апошнім конкурсе даследчых работ вучняў па гуманітарным напрамку, які прайшоў у снежні, школьнікі заваявалі 113 дыпломаў. Пераможцы рэспубліканс-кай канферэнцыі могуць стаць удзельніка-мі збораў, а затым прадстаўляць нашу краі-ну на міжнароднай канферэнцыі.

Па выніках рэспубліканскага конкурсу даследчых работ (канферэнцыі), які прай-

Папулярнасць такога напрамку дадатковай работы з вучнямі, як навукова-даследчы, канчаткова набыла агульнарэспубліканскі характар. Аб гэтым сведчыць правядзенне рэгіянальных канферэнцый не толькі ў абласцях, але і раёнах, малых і вялікіх гарадах, асобных навучальных установах рэспублікі. Прычым колькасць вучняў, якія жадаюць прыняць удзел у гэтых мерапрыемствах, з кожным годам павялічваецца. Ды гэта і зразумела: навукова-даследчая дзейнасць развівае асобу вучня, дапамагае школьніку ўбачыць сябе ў іншай, зусім нечаканай ролі, сфарміраваць навыкі аналізу і самааналізу.

шоў у лютым мінулага года, было заяўлена 582 работы, 195 з якіх былі адабраны і да-пушчаны да абароны. Як адзначаюць арга-нізатары мерапрыемства, у апошнія гады адбываецца рост заявак на ўдзел у гэтым спаборніцтве: калі ў 2008 годзе было прад-стаўлена 314 заявак, у 2009 — 426, у 2010 — 476, то ў 2011 годзе — 582 заяўкі. Безумоў-на, гэта ў пэўнай ступені цягне за сабой рост колькасці рэфератыўных і аглядных работ, але расце і якасны ўзровень адабраных на канферэнцыю даследчых работ.

Высокі навуковы ўзровень работ вучняў пацвярджаецца іх паспяховымі выступлен-нямі на міжнародных канферэнцыях, такіх як Балтыйскі навукова-інжынерны конкурс (Санкт-Пецярбург, Расія), Сусветны кон-курс навукова-тэхнічнай творчасці вучняў Intel ISEF (Лос-Анджэлес, ЗША), міжнарод-ная канферэнцыя юных вучоных краін Еўра-саюза (Хельсінкі, Фінляндыя) і інш.

У мінулым годзе з міжнароднай алімпія-ды экалагічных праектаў ІNEPO вучаніца гім-назіі № 1 Жодзіна Дар’я Хамянкова прывезла “золата” за работу “Ці бяспечная вопратка, якую мы носім?” (кіраўнік І.М.Пічугіна). А вось выхаванцы клуба “Альтэрнатыўная энерге-тыка” з гімназіі № 22 сталіцы заваявалі ды-плом І ступені конкурсу групы “ОНЭКСИМ” і расійскага навуковага цэнтра “Курчатаўскі інстытут” за распрацоўку гібрыднага аўта-мабіля (кіраўнік М.К.Стогній).

Аргкамітэт конкурсу адзначае і яшчэ адзін факт: усе апошнія гады найбольш ак-тыўная і плённая работа па пошуку і дадат-ковым навучанні вучняў даследчай дзейнас-ці вядзецца ў Мінску і Мінскай вобласці. Аб

гэтым сведчыць як найбольшая колькасць дакладаў, прадстаўленых на канферэнцыі ад Мінска і Мінскай вобласці, так і найболь-шая колькасць заваяваных дыпломаў.

Сапраўды, на сёння на Міншчыне на-ладжана функцыянаванне рознаўзроўне-вай сістэмы работы па раннім выяўленні і суправаджэнні таленавітых і адораных вуч-няў. Ужо добрай традыцыяй стала правя-дзенне конкурсаў даследчых работ вучняў сярэдняга і старшага школьнага ўзросту (падобныя мерапрыемствы раённага і аб-ласнога ўзроўняў праводзяцца ўжо больш за 14 гадоў). Дарэчы, мінулагодні абласны конкурс даследчых работ меў сваю асаб-лівасць. Упершыню па рашэнні Савета па развіцці прадпрымальніцтва пры Мінаблвы-канкаме і па даручэнні губернатара Мінскай вобласці Б.В.Батуры ў секцыі “Эканоміка і бізнес-планаванне” працавала бізнес-жу-ры, якое аналізавала работы на прадмет іх практычнага выкарыстання.

Але на гэтым педагогі Міншчыны не спыніліся, а пайшлі яшчэ далей: для таго, каб да даследчай работы падключылі-ся дзеці дашкольнага і малодшага школь-нага ўзросту, у вобласці была арганізава-на сур’ёзная работа па вывучэнні вопыту расійскіх калег. На працягу некалькіх гадоў для спецыялістаў дашкольных устаноў і па-чатковай школы былі праведзены курсы, семінары, майстар-класы па авалоданні асно вамі і метадамі арганізацыі даследчай дзейнасці дзяцей. У 2010 годзе ўпершыню ў рэспубліцы на Міншчыне адбыўся конкурс даследчых работ дашкольнікаў і малодшых школьнікаў “Я — даследчык”. А ў мінулым

годзе конкурс праводзіўся ўжо ў другі раз. “Падман зроку, ці Аптычныя ілюзіі”, “Ка-рысць кока-колы”, “Жыццё пластыкавай бу-тэлькі”, “Таямніцы зялёнага ліста”, “Анты-біётыкі: карысць ці шкода”, “Меры даўжыні ў фразеалагізмах” — вось толькі некаторыя недзіцячыя тэмы даследаванняў юных вучо-ных.

Неяк у інтэрв’ю з адным цікавым чала-векам давялося пачуць, што, каб навуко-ва-даследчая дзейнасць была паспяховай, неабходна харызматычная асоба вучня, якая мае лідарскія якасці, настаўнік, які любіць сваю працу і сам захоплены наву-кова-даследчай дзейнасцю, а таксама ак-туальная і прыцягальная для вучня тэма. З гэтым нельга не пагадзіцца. Але, як па-казвае практыка, адной працы з настаўні-кам у навучальнай установе недастаткова, а таму да работы падключаюцца і выклад-чыкі вышэйшых навучальных устаноў. Так, на Віцебшчыне распрацавана праграма супрацоўніцтва паміж упраўленнем аду-кацыі аблвыканкама, абласным ІРА і ВДУ імя П.М.Машэрава “Арганізацыя навукова-даследчай дзейнасці вучняў Віцебскай воб-ласці”. Падчас яе рэалізацыі вырашаюцца задачы распрацоўкі і практычнага асваення новых форм супрацоўніцтва паміж устано-вамі адукацыі для павышэння эфектыўнасці даследчай дзейнасці вучняў і студэнтаў; па-вышэння прафесійнага ўзроўню педагогаў; арганізацыі падрыхоўкі і ўдзелу школьнікаў у рэспубліканскіх і міжнародных канферэн-цыях і конкурсах, а таксама падтрымкі дзей-насці школьных навуковых таварыстваў, арга нізацый юных даследчыкаў.

Неацэнную дапамогу вучням і педаго-гам у арганізацыі і правядзенні навукова-даследчых работ аказвае Рэспубліканская летняя навукова-даследчая школа вучняў і настаўнікаў, якая дзейнічае на базе спар-тыўна-аздараўленчага комплексу “Брыган-ціна”, што ў Маладзечанскім раёне. Ідэя яе стварэння належыць намесніку дэкана фа-культэта прыкладной матэматыкі і інфар-матыкі БДУ Б.В.Задворнаму. За 16 гадоў у школе пабывалі больш за 2000 вучняў і каля 200 педагогаў і лепшых студэнтаў ВНУ.

Першыя летнія навуковыя школы пра-ходзілі ў Лужасне пад Віцебскам, а потым яны сталі арганізоўвацца ў “Брыганціне”. Паступова да школы сталі далучацца іншыя лагеры. Першым пры школе свой фізіка-ма-тэматычны лагер адкрыла сталічнае ўпраў-ленне адукацыі, за ім — Мінская вобласць. І, як адзначаюць вучні, якія прайшлі праз гэ-тую школу, тут яны атрымліваюць новыя ідэі і напрамкі для сваёй даследчай дзейнасці.

Крыху менш за месяц засталося да ХVI Рэспубліканскага конкурсу даследчых работ школьнікаў (канферэнцыі) па астра-номіі, біялогіі, інфарматыцы, матэматыцы, фізіцы і хіміі. З нецярпеннем будзем чакаць цікавых вучнёўскіх работ, арыгінальных ідэй і новых імён юных вучоных!

Наталля КАЛЯДЗІЧ.kaliadich@ng-press.by

На гэтым тыдні завяршаюцца абласныя алімпіяды. Па многіх прадметах вызначаны пераможцы, якія праз некаторы час будуць змагацца за першынство ў чац-

вёртым, рэспубліканскім, туры. І ўжо вясной загучаць імёны новых маладых эрудытаў, а самыя лепшыя будуць абараняць наш інтэлектуальны гонар на міжнароднай арэне.

Алімпіядны рух з году ў год пашыраецца. Да яго пастаянна далучаюцца новыя юныя прыхільнікі розных навук. Становяц-ца папулярнымі інтэрнэт-алімпіяды. Алімпіядны рух накірава-ны на павышэнне цікавасці дзяцей да вывучаемых прадметаў, развіццё іх творчых здольнасцей, паглыбленне практычных ведаў і ўменняў. Акрамя таго, па меркаванні спецыялістаў, ён садзейнічае самарэалізацыі асобы і з’яўляецца добрай стар-тавай пляцоўкай для далейшага развіцця і ўдасканалення.

Апафеозам гэтага руху з’яўляецца рэспубліканская алімпіяда па агульнаадукацыйных прадметах, якая право-дзіцца сярод навучэнцаў агульнаадукацыйных устаноў, уста-ноў, якія забяспечваюць атрыманне прафесійнай тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі. Традыцыйна рэспубліканс-кая алімпіяда праводзіцца па шаснаццаці агульнаадукацый-ных прадметах: матэматыцы, фізіцы, астраноміі, хіміі, бія-логіі, інфарматыцы, геаграфіі, гісторыіі, грамадазнаўстве, замежных мовах (англійскай, нямецкай, французскай, іспан-скай), беларускай мове і літаратуры, рускай мове і літарату-ры, працоўным навучанні.

Рэспубліканская алімпіяда стартуе на школьным уз-роўні, далей яна праводзіцца на ўзроўні раёна, горада, а ўжо ў склад абласных каманд, якія прэтэндуюць на ўдзел у апошнім туры, уваходзяць лепшыя юныя інтэлектуалы рэгіё-на, якія былі выяўлены падчас рэгіянальных этапаў рэспуб-ліканскай алімпіяды. Трэба адзначыць, што папулярнасць такіх інтэлектуальных спаборніцтваў паспрыяла таму, што ў шматлікіх навучальных установах і ў рэгіёнах склалася цэлас-ная сістэма па выяўленні адораных і таленавітых вучняў. Ак-рамя таго, у краіне ўжо шмат гадоў існуе дзейсная сістэма падтрымкі такіх дзяцей. Пераможцы рэспубліканскай прад-метнай алімпіяды адзначаюцца спецыяльным фондам Прэзі-дэнта Рэспублікі Беларусь па сацыяльнай падтрымцы адора-ных навучэнцаў і студэнтаў.

Магчымасць удзельнічаць у алімпіядзе адразу па некаль-кіх прадметах выявіла, што сярод алімпіяднікаў ёсць шмат-профільныя эрудыты, якія адначасова “цягнуць”, напрыклад, і ў матэматыцы, і ў фізіцы, і ў інфарматыцы, як Павел Роледэр з гімназіі № 1 Баранавіч або наша знакамітасць Генадзь Ка-раткевіч, навучэнец гімназіі № 56 Гомеля. А Нічыпар Лазоўскі з першай гімназіі Слуцка прадэманстраваў выдатныя вынікі па матэматыцы, хіміі і англійскай мове. Дарэчы, у мінулым годзе на рэспубліканскай алімпіядзе свае здольнасці па двух і больш прадметах прадэманстравалі 37 чалавек.

Усяго ж удзельнікамі апошняга тура рэспубліканскай алімпіяды ў мінулым годзе сталі 1493 чалавекі, з якіх дып-ломы I ступені атрымалі 132 удзельнікі, II — 210 і III — 339. Каманда сталіцы заваявала 136 дыпломаў. 56 дыпломаў у Ліцэя Белдзяржуніверсітэта. Сярод рэгіёнаў лепшых вынікаў дасягнула каманда Магілёўскай вобласці, на рахунку якой 98 дыпломаў.

Увогуле, для навучэнцаў Магілёўшчыны мінулым год стаў, можна сказаць, зорным. Яны дасягнулі значных вы-нікаў у алімпіядным руху. Па вучэбных прадметах “Руская мова і літаратура” і “Працоўнае навучанне” вобласць удас-тоена першага агульнакаманднага месца. Першай Ма-гілёўская вобласць стала і па выніках алімпіяды школьнікаў Саюзнай дзяржавы “Расія і Беларусь: гістарычная і духоў-ная супольнасць” і Першай рэспубліканскай алімпіяды па рускай славеснасці навучэнцаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі. А Максім Гуцакі, навучэнец 11 класа гімназіі № 2 Бабруйска, стаў бронзавым прызёрам V Міжнароднай алім-піяды навук аб Зямлі, якая праходзіла ў 2011 годзе ў Мадэ-не (Італія).

І Максім стаў адным з тых 32 удзельнікаў міжнародных алімпіяд, якія не проста прадставілі нашу краіну на міжна-роднай інтэлектуальнай арэне, а заявілі пра яе гучна. Нашы юныя знаўцы заваявалі 2 залатыя медалі (па інфарматыцы і фізіцы), 9 сярэбраных (2 — па матэматыцы, 2 — па фізіцы, 2 — па хіміі і 3 — па інфарматыцы). Акрамя таго, нашы школь-нікі прывезлі 15 бронзавых медалёў, з якіх 3 — па матэматы-цы, 2 — па фізіцы, 2 — па хіміі, 2 — па біялогіі, 3 — па геагра-фіі і 3 — па астраноміі і астрафізіцы.

Як вядома, прадметныя алімпіяды праходзяць у некаль-кі тураў. Алімпіяды па інфарматыцы, замежных мовах, пра-цоўным навучанні, рускай і беларускай мовах і літаратуры праводзяцца ў тры туры, па астатніх — у два. А каб удзель-нікі алімпіяды маглі адпачываць ад разумовага напружання, арганізатары ў кожным рэгіёне клапоцяцца пра насычаную культурную праграму. Удзельнікам рэспубліканскай алімпія-ды прапаноўваецца наведванне гістарычных і памятных мес-цаў, тэатраў, музеяў, розныя экскурсіі, вечары сустрэч і ад-пачынку.

Акрамя таго, падчас правядзення заключнага этапу рэс-публіканскай алімпіяды плануецца і правядзенне сумесных мерапрыемстваў з педагагічнай грамадскасцю, навучэнца-мі навучальных устаноў адпаведных населеных пунктаў. Як правіла, і ўдзельнікі алімпіяд, і іх кіраўнікі такія мерапрыемс-твы ўспамінаюць з цеплынёй і ўдзячнасцю. І цяперашнія аб-ласныя алімпіяды не выключэнне. У кожным рэгіёне для алім-піяднікаў арганізавана насычаная праграма для адпачынку.

Вольга ДУБОЎСКАЯ.dubowska@ng-press.by

Алімпіядны рух:для цікаўных і здольных

га напрамку дадатковай к навукова-даследчы,

а агульнарэспубліканскі сведчыць правядзенне

ерэнцый не толькі ў нах, малых і вялікіх гарадах,

ных установах рэспублікі. вучняў, якія жадаюць

тых мерапрыемствах,вялічваецца. Ды гэта і ва-даследчая дзейнасць ня, дапамагае школьніку ай, зусім нечаканай ролі,

ыкі аналізу і самааналізу.

Цярністы шляхЦярністы шляху вялікую навукуу вялікую навуку

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года 9Акцыя

“Настаўніцкая газета” ўваж-лівала сачыла за ходам ак-цыі, таму на старонках на-

шага выдання паведамлялася пра наведванне су працоўнікамі Мініс-тэрства адукацыі, іншых міністэрст-ваў і ведамстваў школ-інтэрнатаў, дзіцячых дамоў, дамоў сямейнага тыпу, бальніц і сацыяльных прытулкаў, дамоў-інтэрнатаў для дзяцей-інвалі-даў, цэнтраў карэкцыйна-развіццё-вага навучання і рэабілітацыі, сем’яў, дзе выхоўваюцца дзеці-інва ліды, апякунскіх, прыёмных і мнагадзет-ных сем’яў з адной галоўнай мэтай — зрабіць усё магчымае, каб у кожнага дзіцяці ў гэтыя святочныя зімовыя дні быў толькі радасны настрой, каб чар-говы раз канкрэтнымі справамі па-цвердзіць клопат дзяржавы пра пад-растаючае пакаленне.

Цэнтральным мерапрыемст вам акцыі, безумоўна, стала навагод-няе свята, якое прайшло 27 снеж-ня з удзе лам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А.Р.Лукашэнкі ў сталіч-ным Палацы Рэспублікі. Нагадаем, што ў сталіцу прыехалі перамож-цы міжнародных, рэспубліканскіх і рэгіянальных алімпіяд, спартыў-ных спаборніцтваў, творчых конкур-саў і фестываляў, вучні, якія дасяг-нулі поспехаў у грамадскай рабоце. Сярод тых, хто ў гэты раз апынуўся ў сапраўднай навагодняй казцы, былі і дзеці-сіроты, дзеці, якія засталіся без апекі бацькоў, дзеці з сем’яў бе-жанцаў.

Акцыя “Нашы дзеці” праходзіць не першы год, аднак цяпер, як ні-колі, у ёй удзельнічалі прадстаўнікі розных катэгорый грамадства: ад вядомых палітыкаў да грамадскіх і культурных дзеячаў, прадстаўнікоў бізнесу. Адным словам, акцыя на-была агульнанацыянальны размах. Для прыкладу — такі факт: толь-кі рэспубліканскія органы дзяржаў-нага кіравання і іншыя дзяржаў-ныя арганізацыі, падпарадкаваныя ўраду, канцэрны, банкі, грамадскія аб’яднанні і іншыя юрыдычныя асо-бы, уключаныя ў пералік удзельнікаў акцыі, што быў зацверджаны мініс-трам адукацыі па даручэнні Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь, пе-радалі ў дзіцячыя ўстановы матэ-рыяльную дапамогу, абсталяванне і падарункі на суму амаль 3 міль ярды рублёў.

Канечне, самай яркай падзеяй акцыі было рэспубліканскае нава-годняе свята ў Мінску. Кожнае дзіця, дзе б яно ні пражывала, ці ў вялікім горадзе, ці ў маленькай вёсцы, не засталося без увагі з боку дарослых,

Нашы дзеці — Нашы дзеці — наша будучынянаша будучыня

Сярод шматлікіх выхаваўчых мерапрыемстваў, што праводзіліся ва ўстановах адукацыі краіны ў мінулым годзе, важнае месца належыць навагодняй дабрачыннай акцыі “Нашы дзеці”. У адпаведнасці з пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь яна пачалася напярэдадні зімовых канікул 12 снежня і праходзіла да 12 студзеня бягучага года.

з боку дзяржавы. Распачаў акцыю кіраўнік дзяржавы А.Р.Лукашэнка, наведаўшы Рэспубліканскую дзіця-чую бальніцу медыцынскай рэабілі-тацыі, Радашковіцкую школу-інтэр-нат для дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, Жодзін-скі дзіцячы дом.

У Мінску кіраўнікі ўрада, Ад-міністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі

акцыі “Нашы дзеці” было выдатка-вана 293,2 мільёна рублёў з бю-джэтных сродкаў і 457 мільёнаў руб-лёў спонсарскіх сродкаў (дарэчы, пазабю джэтныя сродкі выдзяляліся ў кожным рэгіёне краіны).

Неад’емным атрыбутам дабра-чыннай акцыі, акрамя радаснага на-строю, шчаслівых усмешак дзяцей, безумоўна, з’яўляліся падарункі. Прычым гэта былі не толькі цукер-кі і цацкі. Пагадзіцеся, новы ўтульны будынак дзіцячага дома сямейнага тыпу — таксама падарунак. Так лі-чаць, у прыватнасці, у Магілёў скай вобласці. Такія дамы пры ўдзе-ле старшыні абласнога выканаўча-га камітэта былі ўрачыста адкрыты ў Касцюковічах і Бялынічах. На іх бу-даўніцтва з рэспубліканскага і аб-

і ПМК-266 былі арганізаваны паез-дкі ў Белавежскую пушчу і сталічны дэльфінарый. Кульмінацыяй акцыі на Магілёўшчыне стала навагод-няе свята “Снежная каралева”, якое прайшло 28 снежня ў Магілёве на базе Абласнога цэнтра творчасці. Педагогі і навучэнцы гэтай устано-вы дадатковай адукацыі для 680 вы-датнікаў вучобы, пераможцаў раён-ных і абласных алімпіяд, конкурсаў і спаборніцтваў, дзяцей-сірот, дзя-цей, якія засталіся без апекі баць-коў, лідараў і актывістаў дзіцячых грамадскіх аб’яднанняў наладзілі яркае навагодняе прадстаўленне.

Не менш захапляльнае свя-та прайшло 28 снежня і ў Грод-не, дзе ў абласным драматычным тэатры была арганізавана дабра-

дзеці дашкольнага ўзросту. Усяго ў вобласці для правядзення нава-годняй дабрачыннай акцыі “Нашы дзеці” было выдаткавана больш за 5,3 міль ярда рублёў.

Сярод шматлікіх дабрачын-ных мерапрыемстваў у Мінскай вобласці адзначым, напрыклад, свята “Зоркі — дзецям. Здзей-снім мару разам!”, якое ў гарад-скім Доме культуры Слуцка было арганізавана знакамітай “Каму-наркай”. Салодкія падарункі атры-малі 550 дзяцей. Асобы, што зай-маюць вышэйшыя пасады ў нашай краіне, наведалі Старадарож-скі і Станькаўскі дзіцячыя дамы, дзіцячыя дамы сямейнага тыпу і SOS-дзіцячыя вёскі ў Бараўля-нах і Мар’інай Горцы, Маладзечан-скі гарадскі ЦКРНіР, Рудзенскую, Чэхаўшчынскую і Стаўбцоў скую дапаможныя школы-інтэрнаты, Ві-лейскую спецыялізаваную школу-інтэрнат для дзяцей з цяжкімі па-рушэннямі маўлення, Грозаўскую школу-інтэрнат для дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, дзіцячую вёску “Вытокі”, дзіцячы дом сямейнага тыпу Буш-макіных у Нясвіжы.

Падобны пералік можна прыво-дзіць у адносінах да кожнай воблас-ці. І пра Мінскую, і пра Магілёўскую, і пра Гомельскую, і пра Брэсцкую, і пра Віцебскую, і пра Гродзенскую вобласці і пра Мінск можна ска-заць яшчэ і такія словы: у дні правя-дзення рэспубліканскай навагод-няй дабрачыннай акцыі ніводны хлопчык, ніводная дзяўчынка не за-сталіся без увагі дзяржавы, бо ўсе яны нашы дзеці, усе яны наша бу-дучыня.

Падрыхтаваў Ігар ГРЭЧКА.hrechka@ng-press.by

Фота БелТА.

ласнога бюджэтаў было выдатка-вана 1238,3 мільёна рублёў. А вось для навучэнцаў Бабруй скай і Круг-лянскай школ-інтэрнатаў для дзя-цей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, Бабруйскім заво-дам трактарных дэталей і агрэгатаў

чынная ёлка для 580 дзяцей. Усяго ў вобласці раённыя святы з удзе-лам кіраўнікоў выканаўчай улады праводзіліся амаль для 12,5 ты-сячы хлопчыкаў і дзяўчынак, а на-вагоднія падарункі атрымалі больш за 41 тысячу дзяцей. І гэта толькі

А.М.Радзькоў падчас наведвання дзіцячага дома № 3 Мінска для дзяцей-А.М.Радзькоў падчас наведвання дзіцячага дома № 3 Мінска для дзяцей-сірот з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця.сірот з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця.

Навагодняе свята ў Вялікалятчанскім дзіцячым доме Віцебскага раёна.Навагодняе свята ў Вялікалятчанскім дзіцячым доме Віцебскага раёна.

Акцыя завітала і ў 2-ю дзіцячую клінічную бальніцу Мінска.Акцыя завітала і ў 2-ю дзіцячую клінічную бальніцу Мінска. У новым доме сямейнага тыпу ў Касцюковічах.У новым доме сямейнага тыпу ў Касцюковічах.

Беларусь, вышэйшых судовых ор-ганаў, старшыні праўленняў банкаў 28—30 снежня наведалі 16 устаноў адукацыі, 7 устаноў аховы здароўя і адну ўстанову сацыяльнай абароны, дзе прынялі ўдзел у навагодніх свя-тах, уручылі падарункі 1820 дзецям. Канечне, не засталіся без увагі і на-вучэнцы школ-інтэрнатаў, дзіцячых дамоў, устаноў спецыяльнай аду-кацыі.

Акрамя радаснага настрою ўдзельнікаў акцыі, кожны рэгіён аб’ядноўвала навагодняе аблас-ное дабрачыннае свята з удзелам губернатараў. Напрыклад, у такім мера прыемстве, якое прайшло ў Брэсце 29 снежня, удзельнічалі дзеці з усіх раёнаў вобласці. У паў-днёва-заходнім рэгіёне нашай краі-ны для набыцця навагодніх падарун-каў толькі для дзяцей дашкольнага і школьнага ўзросту, якія пражыва-юць у апякунскіх і прыёмных сем’ях, было выдаткавана больш за 55 мільёнаў рублёў. У Віцебскай вобласці толькі на навагодняе свя-та “Нашы дзеці” было выдаткава-на амаль 620 мільёнаў рублёў, пры гэтым у канцэртнай зале “Віцебск” на губернатарскую ёлку сабрала-ся 950 дзяцей з кожнага раёна воб-ласці. У Гомельскай вобласці аб-ласное дабрачыннае свята наведалі 1,5 тысячы навучэнцаў. Усяго ў воб-ласці на мерапрыемствы ў рамках

Як паведаміў начальнік упраўлення сацыяль-най і выхаваўчай работы Міністэрства адукацыі

Юрый Ула дзіміравіч ЕМЯЛЬЯНЕНКА, у 2011 го-дзе вырашаліся задачы навукова-метадычнага суправаджэння рэалізацыі Канцэпцыі і Праграмы бесперапыннага выхавання дзяцей і навучэнскай моладзі, сістэматызацыі і прапаганды лепшага пе-дагагічнага вопыту па грамадзянска-патрыятыч-ным і маральна-прававым выхаванні, інфармацый-на-прапагандысцкай рабоце, развіцці дзіцячых і маладзёжных ініцыятыў, вучнёў скага самакіра-вання, удасканаленні работы з сям’ёй, арганізацыі вольнага часу навучэнцаў і інш.

Усё шырэй пры арганізацыі выхаваўчай рабо-ты з навучэнцамі рэалізоўваюцца акцыі, сацыяль-ныя праекты грамадзянска-патрыятычнай і гіс-торыка-краязнаўчай накіраванасці. Адна з такіх акцый — рэспубліканская акцыя навучэнскай мо-ладзі “Жыву ў Беларусі і тым ганаруся”. Падрых-тавана і выдадзена падарункавае камплектнае вы-данне “Я — Грама дзянін Рэспублікі Беларусь” (2-е выданне), якое ўручаецца маладым людзям пры атрыманні пашпарта.

Актывізавана работа агульнаадукацыйных уста ноў у шосты школьны дзень, больш разнастай-ным стаў змест мерапрыемстваў, якія праводзяц-

ца, формы і метады іх арганізацыі, узмоцнена

ўзаемадзеянне з установамі дадатковай адука-цыі, установамі культуры і спорту. У адпаведнас-ці з Кодэксам Рэспублікі Беларусь аб адукацыі, з 1 верасня 2011 года ўстановы пазашкольнага вы-хавання і навучання перайменаваны ва ўстановы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі. За апошніх 5 гадоў, ня гледзячы на агульнае скарачэнне дзя-цей у Беларусі, колькасць навучэнцаў у гэтых уста-новах павялічылася ў сярэднім па краіне больш чым на 10%.

У новым годзе неабходна ўдасканальваць ар-ганізацыю ідэалагічнай і выхаваўчай работы ва ўстановах адукацыі, павышаць адраснасць і эфек-тыўнасць выхаваўчай работы, укараняць інава-цыйныя формы і метады ў арганізацыі вольнага часу навучэнца праз узмацненне ролі ўстаноў да-датковай адукацыі дзяцей і моладзі ў соцыуме. Важна ўзмацняць ролю класнага кіраўніка, курата-ра вучэбнай групы, павышаць эфектыўнасць узае-мадзеяння сям’і і ўстаноў адукацыі, рэалізоўваць працоўнае выхаванне, удасканальваць дзейнасць сацыяльна-педагагічнай і псіхалагічнай службы.

У бягучым годзе будуць падтрымлівацца гра-мадска значныя маладзёжныя ініцыятывы, а так-сама будуць развівацца сямейныя формы ўлад-кавання на выхаванне дзяцей, пазбаўленых апекі бацькоў.

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года10 Дарогу талентам!

Крыху раней Антон Гейсцер быў адзначаны Алфёраўскім фон-дам падтрымкі адукацыі і на-

вукі, а нядаўна вырашыў падаць ма-тэрыялы на конкурс НАН Беларусі. На перамогу, па яго словах, асабліва не разлічваў. І вось сюрпрыз!

Антон займаецца даследавання-мі ў галіне радыёлакацыі і акустычнай лакацыі. Цыкл артыкулаў, якія студэнт прадставіў на разгляд конкурснай ка-місіі НАН, — гэта не толькі публікацыі ва ўніверсітэцкіх зборніках, але і расій-скіх профільных часопісах. Ёсць улас-ныя артыкулы, боль шасць жа напісана ў суаўтарстве з навуковым кіраўніком Ігарам Юр’евічам Малевічам, загад-чыкам кафедры радыётэхнічных сіс-тэм, а таксама бацькам Сяргеем Ра-манавічам Гейсцерам, прафесарам БДУІР, неафіцыйным кансультантам і натхняльнікам.

Калі гаварыць падрабязней пра сутнасць навуковай работы Антона, то гэта стварэнне алгарытмаў апрацоўкі

радыёлакацыйных сігналаў, прычым з выкарыстаннем крыху нестандартна-га, некласічнага падыходу. З дапамо-гай гэтых алгарытмаў можна вызна-чыць дэталёвы партрэт таго ці іншага элемента наземнай тэхнікі і ўжо па ім распазнаць увесь аб’ект. У выніку ра-боты Антона павінен з’явіцца алга-рытм класіфікацыі аб’ектаў (аўтама-біль, гусенічная тэхніка і г.д.).

— Хутчэй за ўсё падобныя даследа-ванні ў свеце вядуцца, але ў адкрытым друку аб іх не паведамляецца, — рас-казвае малады даследчык. — Ра-дыёлакацыйныя распрацоўкі мож-на выкарыстоўваць і ў грамадзянскай сферы, напрыклад, для аўтаматычна-га кантролю дарожнага руху.

Алгарытмы, якія распрацоўвае Антон, дапамогуць назіраць аўтама-білі паасобку, прычым нават ва ўмо-вах дрэннага надвор’я (снегу, тума-ну), што не дазваляюць рабіць тыя вымяральнікі хуткасці, якія прымяня-юцца сёння.

Больш раннія работы студэ-нта былі звязаны з апрацоўкай акустычных сігналаў для выяў-лення лятальных апаратаў на ніз-кай вышыні. Нізкая вышыня — гэта праблема для традыцыйнай радыёлакацыі. Антон жа прапа-наваў метад выяўлення верталё-таў і самалётаў праз аналіз гуку, які яны ствараюць. На практыцы гэта магло б быць карысным, на-прыклад, у памежных раёнах для папярэджання кантрабанднай дзейнасці, незаконнага перася-чэння дзяржаўнай мяжы.

Адметна, што Антон Гейсцер выразна бачыць сферу прымя-нення сваіх распрацовак і разліч-вае на тое, што рана ці позна яго работы выльюцца ў сур’ёзныя камерцыйныя праекты.

— Сам па сабе навуковы по-шук — гэта цікава, але яго мэтай павінна быць практычнае прымя-ненне, — упэўнены студэнт. — Мяркую, што ў найбліжэйшыя год-два мы зможам сфармуля-ваць канкрэтныя прапановы для рынку.

Нядаўна падчас размеркавання Антон атрымаў накіраванне на рабо-ту на адно з прадпрыемстваў Парка высокіх тэхналогій, з якім супрацоўні-чаў ужо ў час вучобы. Пры гэтым у яго

ёсць планы завочна вучыцца ў ма-гістратуры, а потым — у аспірантуры і працягваць свае прыкладныя наву-ковыя даследаванні.

Іна НІКІЦЕНКА.nikitsenka@ng-press.by

Фота Алега ІГНАТОВІЧА.

З шахматамі дзяўчынку ў раннім дзяцінстве

пазнаёміў дзядуля, які аднойчы на дачы, па-

садзіўшы насупраць сябе ўнучку, пачаў тлума-

чыць ёй правілы гульні, расказаў, як называюцца і

ходзяць фігуры. Заўважыўшы, што ў Насці штосьці

атрымліваецца, тата адвёў яе ў спартыўную дзіця-

ча-юнацкую школу алімпійскага рэзерву, дзе ёй

прапанавалі сыграць партыю з хлопчыкам, які зай-

маўся ўжо два гады. Насця яго з лёгкасцю абыгра-

ла. Вось тады бацька дзяўчынкі, Аляксей Цімафе-

евіч Зязюлькін, дарэчы, трэнер гэтай жа СДЮШАР,

зразумеў, што з дачкі можа атрымацца шахматыст-

ка, і прыступіў да ледзь не штодзённых трэніровак.

Сёння Насця з усмешкай узгадвае, што спачатку

асаблівага задавальнення ад шахмат не адчувала, а

ў сямейным архіве нават ёсць фотаздымак, дзе яна,

плачучы, разбірае з татам чарговую партыю. Ціка-

васць прачнулася, калі дзяўчынка дарасла да сваіх

першых міжнародных турніраў: адкрылася магчы-

масць пабываць у розных краінах і нават атрымаць

першы заробак. На свае першыя прызавыя грошы

Насця купіла ў магазіне вялікага плюшавага мя-

дзведзя, які і цяпер з’яўляецца яе любімай цацкай.

— Даводзіцца шмат у якіх краінах бываць падчас

спаборніцтваў, але сказаць, што мы іх бачым, нель-

га. Тут ужо трэба выбіраць, ці з усёй сур’ёзнасцю

настройвацца на спаборніцтвы, ці губляць канцэнт-

рацыю на экскурсіях. Я заўсёды выбіраю першае. У

Бразіліі я купалася ў тэрмальных водах, якімі славіц-

ца Калдас-Новас, дзе праходзілі спаборніцтвы, уся-

го адзін раз за амаль два тыдні, у апошні дзень пе-

рад ад’ездам. І нават Парыж, у якім я ніколі не была

і праз які мы ляцелі ў Бразілію, не спакусіў мяне на

прагулку. Проста не стала рызыкаваць: уражан-

ні маглі б быць вельмі моцнымі. А гэта напярэдадні

турніру магло сыграць злы жарт.

У Зязюлькіных наогул уся сям’я шахматная. Тата

з мамай працуюць трэнерамі ў СДЮШАР № 11,

дзядзька — міжнародны гросмайстар, бабуля, дзя-

дуля і нават прадзед — усе любілі гуляць у шахма-

ты! І нават дзевяцігадовы брат Паша ўжо двойчы

чэмпіён Беларусі ў сваім узросце. Праўда, у адроз-

ненні ад сястры, шахматы для яго — выключна для

агульнага развіцця. У Насці ж планы куды больш

сур’ёзныя. Дзяўчына збіраецца звязаць сваё жыц-

цё з шахматамі ўсур’ёз і надоўга і ўжо ў наступным

годзе плануе паступаць у Беларускі дзяржаўны ўні-

версітэт фізічнай культуры. Да гэтага часу яна яшчэ

паспее пазмагацца за тытул лепшай шахматысткі

на чэмпіянаце свету сярод жанчын у лістападзе бя-

гучага года. Сёння Насця займаецца з трэнерамі (акрамя

таты, гэта яшчэ і шматразовы чэмпіён Беларусі і

віцэ-чэмпіён свету сярод ветэранаў Вячаслаў Іосі-

фавіч Дыдышка) ад 2 да 4 разоў на тыдзень па тры

гадзіны і яшчэ самастойна ў вольны час. Па словах

дзяўчыны, тата-трэнер — гэта вялікі плюс. Хто лепш

за роднага чалавека дапаможа настроіцца на ад-

казныя турніры псіхалагічна? Але калі б толькі ў псі-

халогіі была справа! Аляксей Цімафеевіч (дарэчы,

лепшы трэнер Беларусі па выніках 2011 года), не

шкадуючы сіл, здаецца, робіць усё, каб вырасціць

чэмпіёнку. “На спаборніцтвах нярэдка адбываецца

так, што я іду адпачываць, а тата ўсю ноч вывучае ін-

фармацыю пра маіх саперніц. Раніцай я прачынаю-

ся, а тата мне перадае ўжо прааналізаваную інфар-

мацыю пра іх моцныя і слабыя бакі. Канечне, гэта

вельмі дапамагае, — гаворыць Насця. — Рэжым

дня і дысцыпліна, як і ў любым іншым відзе спор-

ту, вельмі важныя ў шахматах. Чалавек, які не адпа-

чыў перад спаборніцтвамі, не зможа шэсць гадзін

запар не тое што думаць, нават выседзець за дош-

кай. Страціш канцэнтрацыю хаця б на 5 хвілін — усё,

партыю можна здаць”.

Канечне, з такім шчыльным графікам спабор-

ніцтваў бываць у гімназіі Насці даводзіцца нячас-

та. “Бывае так, што за чвэрць магу паявіцца ў гім-

назіі толькі два тыдні. Таму, вяртаючыся з турніраў,

пачынаю актыўна наганяць прапушчанае. Вучу па

5-7 параграфаў па кожным прадмеце, рыхтую прэ-

зентацыі, рэфераты, каб настаўнікі маглі выставіць

адзнакі за чвэрць. Складана, канечне. Бо тое, што

можа расказаць настаўнік на ўроку, нельга прачы-

таць у падручніку. Але я стараюся і вельмі ўдзячна

педагогам, што яны ідуць мне насустрач, з разу-

меннем ставяцца да сітуацыі, дапамагаюць”, — рас-

казвае Настасся.

У шахматах не прынята паказваць эмоцыі, усё

ўнутры, але ў жыцці ўсё інакш. І дзяўчына з сумам

гаворыць, што шахматы сёння маюць патрэбу ў па-

пулярызацыі. “Я згодна, што шахматы не самы ві-

довішчны від спорту. Людзям цікавей глядзець, як

гульцы бегаюць за футбольным мячом, чым са-

чыць за тым, як людзі сядзяць за шахматнымі столі-

камі. Да таго ж правілы футбола можна даведац-

ца за 5 хвілін. А шахматам трэба вучыцца намнога

даўжэй… Мне б вельмі хацелася, каб майму любі-

маму віду спорту ўдзялялася больш увагі ў сродках

масавай інфармацыі. Чаму б ні асвятляць турніры?

Ні расказваць пра пераможцаў? Перамогі ж ёсць!

Наперадзе фінал чэмпіянату свету, на якім 64

шахматысткі будуць змагацца за званне чэмпіёнкі

свету ўжо ў дарослай катэгорыі. Я буду вельмі ста-

рацца, але ў мяне няма такой мэты — стаць най-

мацнейшай шахматысткай у свеце, чаго б мне гэта

не каштавала. У рэшце рэшт шахматы толькі част-

ка майго жыцця, а не галоўнае ў ім. Што галоўнае?

Сям’я!”. Марына ПЫРКОВА.

pyrkova@ng-press.by

Навуковы пошук з прыцэлам на камерцыялізацыю

Шахматная каралеваСваё імя ў гісторыю беларускіх шахмат вучаніца сталічнай гімназіі № 61 і выхаванка

СДЮШАР № 11 Настасся Зязюлькіна ўпісала яшчэ два гады назад, калі ў 14-гадовым

узросце выйграла першынство краіны сярод жанчын, стаўшы такім чынам самай юнай

чэмпіёнкай Беларусі. З выхадам на міжнародную арэну стыпендыянтка Прэзідэнцкага

спартыўнага клуба доўга чакаць таксама не стала і двойчы (у 2010 годзе ў Грэцыі

і напрыканцы 2011 года ў Бразіліі) выйграла тытул абсалютнай чэмпіёнкі свету да

16 гадоў. На адным з апошніх дарослых чэмпіянатаў Еўропы Насця ўвайшла ў лік

чатырнаццаці наймацнейшых спартсменак і заваявала права прадстаўляць Беларусь

на чэмпіянаце свету 2012 года. Ці можа пасля гэтага здзівіць кагосьці факт, што

дзесяцікласніцу прызналі лепшай шахматысткай краіны ўжо другі год запар?

Антон Гейсцер, студэнт 5 курса факультэта радыётэхнікі і электронікі БДУІР, — адзін з пяці лаўрэатаў прэміі імя В.Ф.Купрэвіча для студэнтаў, якую заснавала Нацыянальная акадэмія навук Беларусі. Узнагароджанне пераможцаў 2011 года адбылося літаральна ў пятніцу, напярэдадні Дня беларускай навукі. Гэта не першае дасягненне Антона. Ён ужо мае істотныя навуковыя вынікі і мае намер працягваць даследаванні ў магістратуры, а потым і ў аспірантуры.

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года 11Дарогу талентам!

Хаця, калі я патэлефанавала ды-рэктару сярэдняй школы № 14 Ма-зыра Алене Ула дзіміраўне Пры-

бышчук, каб даведацца каардынаты Уладзіміра Грыневіча, вучня 11 класа гэ-тай школы, такія думкі з’явіліся. Перш чым даць нумар тэлефона сапраўднай школьнай зоркі, Алена Уладзіміраўна вельмі эмацыянальна выпаліла: “Ён у нас проста геній! За што б ні ўзяўся, усё ў яго атрымліваецца. І вучыцца Уладзімір на адны дзясяткі, прычым на працягу ўся-го навучання ў школе! Добрасумленная і карпатлівая падрыхтоўка да ўрокаў, твор-чы падыход і нестандартнае мысленне, пастаяннае жаданне самаўдасканальвац-ца дапамагаюць Уладзіміру ў дасягнен-ні выдатных поспехаў, а вынік гэтай пра-цы — перамогі ў прадметных алімпіядах”.

І дзеля пацвярджэння дырэктар пры-вяла храналогію алімпіядных поспехаў Уладзіміра Грыневіча. У 2006/2007 на-вучальным годзе, будучы шасцікласні-кам, ён атрымлівае дыпломы І ступені ў другім і трэцім этапах абласной прадмет-най алімпіяды вучняў 4—9 класаў па гіс-торыі. У 2008/2009 навучальным годзе, з’яўляючыся вучнем ужо 8 класа, пры-мае ўдзел у рэспубліканскай прадмет-най алімпіядзе па біялогіі за 9 клас і ат-рымлівае дыпломы І ступені на раённым і абласным этапах. У гэтым жа годзе ён становіцца абсалютным пераможцам аб-ласной прадметнай алімпіяды вучняў 4—9 класаў па біялогіі.

У 2009/2010 навучальным годзе юнак прымае ўдзел у раённым этапе рэспуб-

ліканскай прадметнай алімпіяды па двух прадметах: фізіцы і біялогіі — і заваёўвае дыпломы І ступені. Аднак перавагу аддае вывучэнню біялогіі і становіцца абсалют-ным пераможцам абласнога і заключна-га этапаў рэспубліканскай алімпіяды па біялогіі і ўдзельнікам адборачнага тура на міжнародную алімпіяду па біялогіі 2011 года.

У 2010/2011 навучальным годзе Ула-дзімір атрымлівае дыпломы І ступені ў прадметнай алімпіядзе па біялогіі на ўсіх этапах рэспубліканскай алімпіяды: раён-ным, абласным, заключным. Быў накіра-ваны ў складзе рэспубліканскай зборнай на міжнародную алімпіяду па біялогіі, дзе заваяваў бронзавы медаль.

У 2011/2012 навучальным годзе ён зноў становіцца абсалютным перамож-цам і раённага, і абласнога этапаў прад-метнай алімпіяды па біялогіі і будзе пры маць удзел у заключным этапе рэс-публіканскай прадметнай алімпіяды.

Калі ж пазнаёмілася з Уладзімірам бліжэй, то ўпэўнілася, што дырэктар, бяс-спрэчна, сказала праўду, але мае мер-каванні не апраўдаліся. Малады чалавек сапраўды, як адзначыла дырэктар, мае, з аднаго боку, аналітычны склад розуму, выдатную памяць, лагічнае мысленне і нестандартны падыход да рашэння за-данняў, валодае ўменнем сканцэнтравац-ца, планаваць сваю дзейнасць і кантраля-ваць яе выкананне. Але з другога боку, яго жывая, нязмушаная гаворка, спакойнае стаўленне да сваіх здольнасцей гаварылі пра тое, што мой субяседнік — гадаванец

свайго часу, у які вітаецца высокі інтэлект і эрудыцыя. І сучаснасць фарміруюць ме-навіта такія, здольныя і таленавітыя, але разам з тым адкрытыя і шчырыя.

“Я нават не магу вось так адразу сфармуля ваць, чаму я выбраў менавіта біялогію. Мне падабаюцца ўсе прадме-ты прыродазнаўча-навуковага цыкла, але біялогія — гэта навука пра жыццё, якая дае магчымасць вывучаць цікавыя фак-ты, праводзіць даследаванні. Акрамя таго, яна дае адказы на такія фундаментальныя пытанні: хто мы такія, адкуль мы прыйшлі, якая наша функцыя? А на цяперашні мо-мант мне вельмі падабаецца вывучаць ге-нетыку і малекулярную біялогію”, — адзна-чыў мой субяседнік.

Агульнавядома, што траекторыю пос-пеху дзіцяці задаюць яго бацькі. І гісто-рыя Уладзіміра — чарговае таму пацвяр-джэнне. Яго маці Марына Уладзіміраўна і бацька Валянцін Лявонцьевіч з ранняга дзяцінства прывучалі Уладзіміра да кнігі. Далей жаданне ведаць больш падтрымлі-валі і развівалі настаўнікі. У прыватнасці, цягу да біялогіі падтрымала Людміла Ула-дзіміраўна Заяц, настаўніца біялогіі сярэд-

няй школы № 14 Мазыра. У сукупнас-ці дзейнасць баць коў і педагогаў спры-яла развіццю ў юнака ўпэўненасці ў сабе, адказнасці і, самае галоўнае — мэта-накіраванасці ў дзейнасці. Акрамя таго, сфарміравалася яго індывідуальнасць і не-паўторнасць.

Уладзімір належыць да той кагорты маладых людзей, якія дакладна ведаюць, чаго хочуць. І ў гэтым іх прэрагатыва. Юны біёлаг хоча стаць кардыяхірургам, таму з паступленнем ён ужо вызначыўся. Разам з тым у Уладзіміра рознабаковыя інтарэ-сы: ён захапляецца музыкай (слухае рок), чытае мастацкую і навукова-пазнавальную літаратуру (асабліва захапляецца гіста-рычнымі раманамі), цікавіцца жывапісам.

І зноў-такі жыццярадаснасць, ка-мунікабельнасць дазваляюць Уладзіміру лёгка кантактаваць з людзьмі. У яго шмат сяброў, у якіх ён цэніць індывідуальнасць, шчырасць і адкрытасць. Ды і сам вызна-чаецца наяўнасцю ўласнага пункта погля-ду на жыццё і адкрытасцю ў зносінах.

Вольга ДУБОЎСКАЯ.dubowska@ng-press.by

Гледзячы на паслужны спіс навучэнкі выпускнога

курса Мінскай дзяржаўнай гімназіі-каледжа мас-

тацтваў Лізаветы Галаўко, нават не разумееш, як

такое магчыма — паспяваць усюды і пры гэтым усюды

быць на вышыні. Мяркуйце самі! Вось толькі некаторыя

з прыкметных дасягненняў Лізаветы за апошнія гады.

Па агульнаадукацыйных прадметах: 1-е месца на раён-

най алімпіядзе па рускай мове ў 2008 годзе, дыпломы

ІІІ і ІІ ступені на рэспубліканскай алімпіядзе па француз-

скай мове адпаведна ў пазамінулым і мінулым навучаль-

ных гадах, дыплом ІІ ступені на ІV Міжнароднай навуко-

ва-практычнай канферэнцыі “Вялікая Айчынная вайна

1941—1945 гадоў у гістарычнай памяці народа” ў 2011

годзе, лаўрэат гарадской канферэнцыі навучэнцаў у сек-

цыі “Руская філалогія” ў 2011 годзе… І па яе любімым ма-

люнку: гран-пры V Міжнароднага мастацкага конкурсу ў

польскім горадзе Саснавец (2007), лаўрэат гарадской

выставы “Традыцыі і сучаснасць” у рамках VIII Адкрыта-

га гарадскога фестывалю нацыянальных культур “Сонеч-

ны птах” (2007), 1-е месца ў гарадскім конкурсе экалагіч-

ных малюнкаў “Дзеці малююць навакольны свет” (2008),

лаўрэат гарадской выставы дэкаратыўна-прыкладной

творчасці і выяўленчага мастацтва “Арт-горад” (2008),

грамата ІХ Рэспубліканскага конкурсу “Таленты Бела-

русі” (2008), грамата за ўдзел у міжнародным конкур-

се экслібрысаў “Жальгірыс-600” у Літве (2010), 1-е мес-

ца ў конкурсе малюнкаў у рамках рэспубліканскай акцыі

“Алімпізм і моладзь” (2011), 2-е месца на ХІІІ Рэспублі-

канскім аглядзе-конкурсе дзіцячай творчасці “Ратаваль-

нікі вачыма дзяцей” у намінацыі “Плакат” (2011). Варта

яшчэ раз падкрэсліць: гэта толькі некаторыя з яе поспе-

хаў. Як прызнаецца сама Лізавета, дома ў яе назбіраў-

ся ўжо гэтакі ладны стос дыпломаў вышынёй з тэлеві-

зар, а была ж яшчэ ў яе і персанальная выстава ў Мінскім

дзяржаўным палацы дзяцей і моладзі, і пахвальныя вод-

зывы з выдавецтваў, з якімі яна паспела пасупрацоўні-

чаць у якасці мастака-ілюстратара, і проста цёплыя

словы выкладчыкаў і аднакласнікаў, якія, можа, нават да-

ражэйшыя за ўсе афіцыйныя дыпломы…

Феномен татальнага поспеху Лізаветы на вучэбным

і мастацкім фронце намеснік дырэктара гімназіі-кале-

джа Яўген Саковіч тлумачыць яе актыўнасцю (“Яе ніколі

не трэба ўгаворваць, яна заўсёды сама рвецца ў бой”) і

абаяльнасцю: “Ну, вось бываюць такія вучні, якіх лю бяць

усе: і педагогі, і самі дзеці. Такая наша Ліза, таленаві-

тая, працавітая, па-еўрапейску адукаваная. Гонар нашай

уста новы — яе твар. І, між іншым, яна яскравы прыклад

новага пакалення творцаў, якія сёння прыходзяць у мас-

тацтва, — актыўных і адукаваных мастакоў. Толькі такія і

цікавы сёння гледачу”.

Сама ж Лізавета на пытанне пра самае вялікае сваё

адкрыццё ў свеце мастацтва за гады вучобы ў гімназіі-ка-

леджы адказвае па-даросламу разважліва: “Я зразумела

галоўнае: якім бы відам мастацтва ты ні займаўся (музы-

ка гэта, танец ці жывапіс), усё гэта садзейнічае твайму

развіццю, выхоўвае густ і пачуццё гармоніі… Нават калі,

стаміўшыся, ты адкладваеш убок пэндзаль ды паперу і

садзішся слухаць класічную музыку, усё адно гэта як бы

працуе на тваё натхненне, ты ўсё адно як бы сталееш і

становішся больш мудрым у творчым сэнсе”.

Вырасшы ў сям’і, дзе няма ні мастакоў, ні скульпта-

раў, ні дызайнераў (“Толькі сярод вельмі далёкіх сваякоў

былі ювеліры — можа, таму я так палюбіла графіку з яе

дэталёвасцю?”), Лізавета, тым не менш, выдатна разу-

мее, што мастацтва — гэта тая сфера, дзе нялёгка сябе

знайсці дый наогул нялёгка выжыць. Але гэта яе зусім

не палохае: “Па-першае, са спецыяльнасцю дызайнера,

якую мы атрымліваем тут, у каледжы, ты ўжо не прапа-

дзеш. А па-другое, калі ў цябе ёсць яшчэ і галава на пля-

чах, ты знойдзеш магчымасць займацца сваёй любімай

справай, тым, што цябе натхняе і прыносіць асалоду”.

Сёння Лізавеце Галаўко такую асалоду прыносіць

усё, што звязана з вучобай і мастацтвам: заняткі на ўро-

ках у любімай выкладчыцы Алены Карповіч (“З ёй ціка-

ва, таму што яна сама прафесіянал найвышэйшага ўз-

роўню і ўмее ператварыць вучобу ў вельмі пазнавальны

і займальны працэс”), наведванне гарадскіх выстаў (ся-

род улюбёных айчынных мастакоў Лізы — Юрый Якавен-

ка, Уладзімір Савіч, Уладзімір Вішнеўскі, Павел Татарні-

каў, словам, тыя мастакі-графікі, якія актыўна насычаюць

свае творы беларускай міфалогіяй), прагляды ў Бела-

рускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў, куды яна збіра-

ецца сёлета паступаць на факультэт графікі. І ўжо сёння

Лізавета глядзіць далей нават за вучобу ў акадэміі: яна

ведае, што хоча стаць прафесійным кніжным ілюстра-

тарам і рабіць добрыя арыгінальныя кніжкі для дзяцей.

Некалькі гадоў назад, апынуўшыся ў Польшчы на пленэ-

ры, Лізавета зайшла ў тамтэйшую кнігарню і, па яе сло-

вах, проста абамлела, калі ўбачыла аграмадны стэлаж

з дзіцячымі кніжкамі з самых розных матэрыялаў і са-

май рознай формы, дзе кожная ілюстрацыя ўнікальная.

“У гэтым плане мы яшчэ крышку адстаём ад тых жа па-

лякаў, — разважае мая субяседніца. — Хаця, на шчасце,

сітуацыя і ў нас выпраўляецца ў лепшы бок, вось зараз з

нецярпеннем чакаю чарговую выставу-кірмаш “Кнігі Бе-

ларусі”, каб паглядзець там цікавыя навінкі”.

А пакуль Лізавета працуе над дыпломным праектам,

які будзе ўяўляць сабой адмысловы ілюстраваны давед-

нік па… ліхадзеях з дзіцячых і не толькі дзіцячых казак

розных часоў. Ужо вядома, што там будуць Карабас-Ба-

рабас, Баба-яга, Сіняя Барада, Шапакляк, Фрэкен Бок…

Кожны з вобразаў, якія створыць Лізавета пад кіраўніц-

твам Алены Карповіч, будзе суправаджацца кампактны-

мі тэкстоўкамі накшталт “дзе жыве той ці іншы ліхадзей”,

“што яму найбольш уласціва”, “як найлепш яго абяс-

шкодзіць” і г.д. “Я збіраюся выставіць гэтых казачных лі-

хадзеяў у такім вясёлым і зусім нястрашным святле, каб

гэта ўсё толькі цешыла і забаўляла дзетак!” — гаво рыць

Лізавета, і таемным шэптам дадае: “Ліхадзеі па сваёй

прыродзе больш цікавыя, чым добрыя персанажы. У

кожным ліхадзеі ёсць свая загадка”.

Мікола ЧЭМЕР.

gilevitch@ng-press.by

Фота Алега ІГНАТОВІЧА.

Жыццярадасны інтэлектуалЖыццярадасны інтэлектуалУладзімір — той вучань, пра якога марыць кожны настаўнік. Ён вучыцца лёгка і нязмушана, мае выдатную памяць. Будучы дапытлівым, ніколі не лянуецца заглянуць у кнігу ці падручнік. І самае прыемнае — не робіць уражанне завучкі.

Яе мара — рабіць цікавыядзіцячыя кнігідзіцячыя кнігі

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года12 Ахова дзяцінства

Інструкцыяна любы выпадак

— Чым раней мы выявім праблемную сям’ю, тым больш шансаў, што дзіця не страціць родную сям’ю, — менавіта з гэтых слоў пачаў нашу размову аб асаблівасцях рэалізацыі дэкрэта № 18 у рэгіёне начальнік упраў лення адукацыі Навагрудскага райвы-канкама Алег Аркадзьевіч Анікевіч.

Зрэшты, думка не новая. Іншая справа, як яна ўвасабляецца ў справу. У Навагрудс-кім раёне для наладжвання міжведамаснага ўзаемадзеяння па выяўленні і суправаджэнні праблемных сем’яў (што, дарэчы, з першых дзён прыняцця дэкрэта значыцца як галоў-ная ўмова яго паспяховай рэалізацыі), вы-працаваны і зацверджаны шэраг дадатковых алгарытмаў, не прапісаных у агульнарэспуб-ліканскіх дакументах. Алгарытмы распра-цоўваліся ў ходзе выканання дэкрэта, калі выяўлялася, што той ці іншы кірунак дзей-насці патрабуе нейкага ўдакладнення, упа-радкавання. Такі падыход у многім аблягчае работу спецыялістаў і засцерагае іх ад па-мылак у рабоце, бо алгарытмы — гэта нібыта пакрокавая інструкцыя рэагавання на любы выпадак.

— Вось, напрыклад, штомесяц ва ўпраў-ленне адукацыі паступае інфармацыя ад Навагрудскага ўнітарнага прадпрыемства жыллёва-камунальнай гаспадаркі аб гра-мадзянах, якія маюць непаўналетніх дзяцей і якія не аплачваюць жыллёва-камунальныя паслугі больш за шэсць месяцаў, а таксама інфармацыя з Навагрудскіх раённых элект-рычных сетак аб грамадзянах, у якіх адклю-чана падача электраэнергіі, — расказвае галоўны спецыяліст па пытаннях апекі і па-пячыцельства, аховы дзяцінства ўпраўлен-ня адукацыі Наталля Яўгенаўна Лізун. — Сам па сабе факт такога паведамлення не з’яўля-ецца чымсьці адметным: такое патрабаван-не закладзена ў дэкрэце. Іншая справа, што ў ходзе рэалізацыі дакумента мы сутыкнулі-ся з праблемай фармальнага падыходу ў гэ-тым пытанні: з аднаго боку, часам паступала інфармацыя, якая датычылася сем’яў, дзе не было непаўналетніх дзяцей, з другога — ча-сам не было належнага прадметнага рэага-вання на такія паведамленні.

Каб пазбегнуць такіх сітуацый, у раёне і быў выпрацаваны алгарытм паведамлення і рэагавання на падобныя выпадкі, згодна з якім сёння працуюць усе службы — і сферы адукацыі, і ЖКГ.

Яшчэ адна важная крыніца выяўлення дзяцей, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяс-печным становішчы, — паведамленне суда-мі інфармацыі аб адміністратыўных справах у адносінах да грамадзян, якія маюць непаў-налетніх дзяцей. У адпаведнасці з часткай другой п. 7 Дэкрэта Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 5 мая 2009 г. № 5, суд павінен ін-фармаваць органы адукацыі аб прыцягненні грамадзян, якія маюць непаўналетніх дзя-цей, да адміністратыўнай адказнасці.

— Раней падобная інфармацыя пры-ходзіла розная — па справе і не. Але ж і ча-лавечы рэсурс сістэмы адукацыі неабходна выкарыстоўваць разумна, таму гэтае пы-танне было прапрацавана на ўзроўні раё-на і зараз праблем не ўзнікае, — працягвае думку Наталля Яўгенаўна. — Сёння на гэты выпадак таксама распрацаваны спецыяльны алгарытм. Растлумачу, што ён сабой уяўляе. Так, пры паступленні пастановы суда аб ад-міністратыўных правапарушэннях у сектар па ахове дзяцінства інфармацыя рэгіструец-ца ў журнале, копія пастановы накіроўваецца ва ўстанову адукацыі і СПЦ. Далей установа адукацыі праводзіць абследаванне сям’і па адрасе, указаным у пастанове суда, на пра-цягу сямі дзён пасля атрымання копіі паста-новы акт абследавання накіроўваецца ў СПЦ. Звесткі аб сям’і ўключаюцца ў банк да-ных пэўнай установы адукацыі. Пры гэтым у алгарытме дакладна прапісана, якая ўстано-ва будзе весці справу ў залежнасці ад месца

Як падкрэслілі ў Міністэрстве адукацыі, вельмі важным у рабоце па абароне правоў дзяцей у нядобранадзейных сем’ях стала не пакаранне бацькоў праз адбіранне ў іх дзіцяці, а стварэнне магчымасцей для падтрымкі сям’і, нармалізацыі адносін у ёй і

захаванне сям’і для дзіцяці. І менавіта Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 24 ліс-тапада 2006 года № 18 “Аб дадатковых мерах па дзяржаўнай абароне дзяцей у нядобра-надзейных сем’ях” адыграў вызначальную ролю ў сістэматызацыі работы з сямейнай ня-добранадзейнасцю. З яго прыняццем сфарміраваўся міжведамасны механізм работы па захаванні сям’і і прафілактыцы сацыяльнага сіроцтва. Сёння на аснове дэкрэта створана і адпрацавана сістэма выяўлення дзяцей, бацькі якіх неналежным чынам адносяцца да вы-канання сваіх бацькоўскіх абавязкаў.

Галоўнай жа ўмовай вывядзення дзіцяці з сацыяльна небяспечнага становішча стаў са-цыяльны патранат сям’і і ўцягненне бацькоў, а таксама акружэння дзіцяці (сваякоў, сусе-дзяў, членаў працоўнага калектыву бацькоў) у працэс рэабілітацыі сям’і. І толькі адмаў-ленне родных ад удзелу ў нармалізацыі ўмоў жыцця дзіцяці ў сям’і стала разглядацца як галоўны крытэрый для прыняцця рашэння аб адбіранні дзіцяці і пазбаўлення бацькоў ба-цькоўскіх правоў.

За час рэалізацыі дэкрэта больш як 100 500 дзяцей былі прызнаны ўстановамі адука-цыі асобамі, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы, з іх 25 256 дзяцей — у 2011 годзе. Пры гэтым 77% дзяцей дадзенай катэгорыі зняты з уліку ў сувязі з нармаліза-цыяй сітуацыі і вывядзеннем сям’і з сацыяльна небяспечнага становішча пасля рэалізацыі ўстановамі адукацыі з прыцягненнем іншых службаў планаў абароны правоў і законных ін-тарэсаў гэтых дзяцей.

Па стане на 1 студзеня 2012 года на ўліку асоб, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспеч-ным становішчы, знаходзілася 22 466 дзяцей (з 13 085 сем’яў), у адносінах да якіх вядзецца работа па ўстараненні прычын нядобранадзейнасці.

За перыяд рэалізацыі дэкрэта ў бацькоў, якія не жадалі мяняць свае адносіны да дзяцей, па рашэнні камісій па справах непаўналетніх было адабрана 20 679 дзяцей, якія мелі патрэ-бу ў дзяржаўнай абароне ў сувязі з наяўнасцю пагрозы іх жыццю і здароўю, у 2011 годзе — 4625 дзяцей. Пры гэтым штогод каля 60% дзяцей з гэтай катэгорыі вяртаюцца ў родную сям’ю ў выніку сумеснай работы ўсіх зацікаўленых. У 2011 годзе вернута ў родную сям’ю ў сувязі з паляпшэннем сітуацыі 2631 дзіця.

Вопыт міжведамаснай работы ў рамках дэкрэта таксама паказаў, што нават бацькі, якія пазбаўлены бацькоўскіх правоў па рашэнні суда, могуць змяніць свае адносіны да дзяцей і вярнуць іх у сям’ю. Так, за час рэалізацыі дэкрэта суды вярнулі бацькоўскія правы ў адносі-нах да 2060 дзяцей, з іх у 2011 годзе — у адносінах да 359 дзяцей.

Па меркаванні спецыялістаў, істотную ролю ў павышэнні адказнасці сям’і за выхаван-не дзяцей адыгралі фактары павышэння не толькі адміністратыўнай і крымінальнай адказ-насці, але і матэрыяльнай.

Калісьці мне давялося прысутнічаць на першай адкрытай нарадзе па абмеркаванні будучага Дэкрэта № 18 “Аб дадатковых мерах па дзяржаўнай абароне дзяцей у нядобранадзейных сем’ях”. На той нарадзе прысутнічалі прадстаўнікі шматлікіх ведамстваў, абмеркаванне было вельмі бурным. Усе сыходзіліся ў думцы, што патрэба ў дакладным механізме ўздзеяння на нядобранадзейныя сем’і наспела даўно. І раптам прагучала думка: “Падобнай практыкі няма на ўсёй постсавецкай прасторы, наўрад ці гэта наогул ажыццявіма…”. Як паказаў час, меры, накіраваныя на абарону правоў і законных інтарэсаў дзяцей, сапраўды сталі беспрэцэдэнтнымі, але і вынікі іх — таксама. Адразу пасля прыняцця дэкрэта сам факт магчымасці прымянення ў адносінах да нядбайных бацькоў тых ці іншых мер працвярэжваў, у прамым і пераносным сэнсе слова, многіх з іх. Але з цягам часу псіхалагічны эфект ад прыняцця дэкрэта № 18 паступова пераставаў спрацоўваць. У такой сітуацыі толькі ранняе ўмяшанне ў праблемныя сем’і і скаардынаваная дзейнасць усіх зацікаўленых гарантуюць вынік пры рабоце з сям’ёй. Менавіта такі падыход і закладзены ў аснову работы па рэалізацыі дэкрэта № 18 у Навагрудскім раёне.

Знайсці першапрычыну недабрабыту

пражывання і ад таго, з’яўляецца дзіця наву-чэнцам, выхаванцам ці не. У далейшым гэ-тай установай адукацыі ажыццяўляецца кан-троль за становішчам дзяцей у сем’ях, чые бацькі прыцягнуты да адміністратыўнай ад-казнасці, праводзіцца работа па выяўленні і прызнанні непаўналетніх асобамі, якія зна-ходзяцца ў сацыяльна небяспечным ста-новішчы.

Сёння на аснове паступлення інфарма-цыі з судоў у раёне ўжо складзены банк да-ных сем’яў, дзе бацькі прыцягваліся да ад-міністратыўнай адказнасці. Гэта дапамагае адсочваць сітуацыю: выяўляць, дзе гэта было сапраўды выпадковасцю, а дзе маец-ца не вельмі добрая заканамернасць у па-водзінах бацькоў і, адпаведна, большая ве-рагоднасць аднясення дзіцяці да ліку асоб, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы.

Дарэчы, банк даных аб непаўналет-ніх, прызнаных асобамі, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы, наўзроўні раёна вядзецца Навагрудскім раён-ным сацыяльна-педагагічным цэнтрам на падставе інфармацыі, якая прадастаўляецца ў трохдзённы тэрмін з даты пастаноўкі дзіця-ці на ўлік установамі адукацыі.

— У 2011 годзе было выяўлена і пастаў-лена на ўлік 222 непаўналетнія, якія знахо-дзяцца ў сацыяльна небяспечным станові-шчы, са 138 сем’яў. Зняты з уліку ў сувязі з нармалізацыяй сітуацыі ў сям’і і вывядзен-нем з сацыяльна небяспечнага становішча 53 дзіцяці, у сувязі з прызнаннем асобамі, якія маюць патрэбу ў дзяржаўнай абароне, — 65 дзяцей, — прыводзіць апошнія даныя На-талля Яўгенаўна. — Па стане на 1 студзе-ня 2012 года прызнаны асобамі, якія маюць патрэбу ў дзяржаўнай абароне, 25 непаўна-летніх з 13 сем’яў. У 2011 годзе адноўлена ў бацькоўскіх правах двое бацькоў (2 сям’і) у дачыненні да трох дзяцей.

Зрэшты, лічбы ў гэтай справе, на думку спецыяліста, не заўсёды аб’ектыўны паказ-чык.

— Напрыклад, пэўнае павелічэнне коль-касці дзяцей, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы, можна лічыць і ад-моўным фактам, а на справе гэта можа быць звязана з паляпшэннем выяўлення праблем-ных сітуацый у сем’ях. Нельга замоўчваць сітуацыю, яе трэба вырашаць. Бо за кожным выпадкам стаіць лёс дзіцяці, — выказвае меркаванне Наталля Яўгенаўна. — Альбо ад-біранне дзіцяці і прызнанне яго асобай, якая мае патрэбу ў дзяржаўнай абароне: ча ста толькі такі крок у адносінах да сем’яў, якія ледзь не гадамі знаходзяцца ў памежкавым стане, здольны ўскалыхнуць свядо масць баць коў і накіраваць іх на правільны шлях. Ці пазбаўленне бацькоўскіх правоў: хоць та-кое рашэнне непажаданае, часам гэта адзі-ны шанс для дзіцяці жыць у прымальных умо-вах.

Ад класнага кіраўнікада дырэктара

І ўсё ж кожны такі выпадак, калі не ўда-ецца захаваць сям’ю для дзіцяці, са праўдны боль для кожнага, хто з ёй працаваў.

— Неабходна абараніць дзіця і да апош-няга змагацца, каб у яго была магчымасць пражываць у роднай сям’і. І толькі калі ўсе магчымыя спосабы для гэтага выпрабава-

ны, а выніку няма, магчыма пазбаўленне дарослых іх бацькоўскіх правоў і далейшае жыццеўладкаванне дзіцяці, — падкрэслі-вае Наталля Яўгенаўна. — Пры вызначэн-ні неабходнасці аднясення дзіцяці да ліку асоб, што знаходзяцца ў сацыяльна небяс-печным становішчы, спецыялістамі пра-водзіцца сацыяльнае расследаванне. Гэта дае магчымасць выявіць рэальную прычы-ну нядобранадзейнасці і далей працаваць менавіта на яе выкараненне. Бо знешнія праявы самі па сабе не заўсёды адлю-строўваюць рэальную праблему сям’і: п’янства можа быць медыцынскай прабле-май, а можа быць шляхам уцёкаў ад нейкіх іншых праблем, якія і трэба вырашаць пер-шачаргова. У гэтым напрамку вельмі знач-ная адказнасць ускладваецца на псіхола-гаў устаноў адукацыі.

Дарэчы, як падкрэсліла Наталля Яўге-наўна, у рабоце па рэалізацыі дэкрэта № 18 у раёне задзейнічаны ўсе спецыялісты сістэ-мы адукацыі — ад дырэктараў устаноў аду-кацыі, якія нясуць персанальную адказнасць, да класных кіраўнікоў. Любы дырэктар, на-меснік дырэктара валодае неабходнай нар-матыўнай базай, практычнымі навыкамі па рэалізацыі дакумента. Кожны з іх, каму пры-нясуць на подпіс, напрыклад, індывідуальны план абароны правоў дзіцяці, валодае тэмай і рэальна ацэньвае прадстаўлены дакумент, а не проста падпісвае чарговую паперу. А кожны спецыяліст, наведваючы сям’ю, ве-дае, з якой мэтай ён прыйшоў і якімі нормамі павінен кіравацца.

— Вельмі важна бачыць і ведаць, што адбываецца ў сям’і. Возьмем для прыкладу

сітуацыю, калі сям’я была прызнана нядоб-ранадзейнай, дзіця пастаўлена на ўлік асоб, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспеч-ным становішчы, і пасля праведзенай рабо-ты з сям’ёй прыйшоў час пры маць рашэнне аб далейшых яе перспектывах, — прывод-зіць прыклад спецыяліст. — Раней рашэн-не аб зняцці ці нязняцці сям’і з адпавед-нага ўліку прымалася практычна толькі на аснове меркавання прадстаўнікоў сістэмы адукацыі. Але такі падыход не дае гарантыі аб’ектыўнасці: спецыяліст сістэмы адука-цыі не можа суправаджаць сям’ю 24 гадзіны ў суткі. Таму намі быў распрацаваны алга-рытм дзеяння па зняцці дзіцяці з уліку асоб, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы.

Спачатку ўстановамі адукацыі запыт-ваецца інфармацыя ад усіх зацікаўленых службаў і ведамстваў, якія ўдзельнічаюць у рэалізацыі індывідуальнага плана абароны правоў і законных інтарэсаў непаўналетня-га, што знаходзіцца ў сацыяльна небяспеч-ным становішчы, з пісьмовым заключэннем аб мэтазгоднасці зняцця непаўналетня-га з адаведнага ўліку. Затым ва ўпраўленне адукацыі ўстановай адукацыі для праверкі прадастаўляецца асабістая справа непаў-налетняга, і спецыялістамі сектара па ахо-ве дзяцінства ажыццяўляецца сумесны вы-езд з міжведамаснай камісіяй у сям’ю для пацвярджэння ліквідацыі прычын нядобра-надзейнасці ў дадзенай сям’і. Пасля гэтага ўстановай адукацыі праводзіцца пасяджэн-не савета па прафілактыцы, на якім прад-стаўніком адміністрацыі школы аналізуецца выкананне індывідуальнага плана дапамо-гі. І толькі потым з улікам прадстаўленай ін-фармацыі зацікаўленых службаў і заключэн-ня міжведамаснай камісіі, якая наведвала сям’ю, прымаецца адпаведнае рашэнне. Далей установай адукацыі на працягу сутак прадастаўляецца інфармацыя ў сектар па ахове дзяцінства і Навагрудскі раённы сацы-яльна-педагагічны цэнтр аб зняцці непаўна-летняга з адпаведнага ўліку. Аднак патранат сям’і на гэтым не заканчваецца: у адпавед-насці з устаноўленым графікам сям’я навед-ваецца прадстаўнікамі ўстановы адукацыі па месцы жыхарства першы месяц адзін раз у тыдзень, затым да года — адзін раз у месяц, у далейшым — два разы на год.

* * *Ужо пры развітанні Наталля Яўгенаў-

на прыгадала адзін выпадак са свайго “пра-фесійнага” жыцця.

— Неяк, яшчэ ў самым пачатку работы спецыялістам па ахове дзяцінства, мне да-вялося суправаджаць дзіця з бальніцы, дзе яно знаходзілася пасля адбірання з сям’і, у Дом дзіцяці, — прыгадвае Наталля Яўгенаў-на. — Маленькая дзяўчынка моўчкі сустрэ-ла мяне ў бальніцы, гэтак жа моўчкі мы ехалі ў машыне. Гаварыць са мной яна не хацела: я была для яе зусім чужой. А ў Доме дзіцяці, зразумеўшы, што я збіраюся там яе пакіну-ць, гэтая двухгадовая дзяўчынка раптам пра-цягнула да мяне ручкі і з зусім недзіцячым

болем у голасе папрасіла: “Не сыходзь...”. Гэтае кароткае, але такое балючае “не сы-ходзь”, здаецца, назаўсёды засталося ў па-мяці і дапамагло зразумець: галоўнае для дзіцяці — гэта сям’я.

Асабіста ж мяне гэты прыклад, пры ўспа-міне аб якім і сёння ў Наталлі Яўгенаўны дры-жыць голас, яшчэ раз пераканаў у тым, што, акрамя дакладных інструкцый, ёсць яшчэ адзі н немалаважны аспект у сацыяльнай ра-боце: неабыякавасць да лёсу, па сутнасці, чужога чалавека. Толькі ў такім выпадку тая ці іншая інструкцыя стане інструментам для эфектыўнай работы, што, дарэчы, і прадэ-манстравалі ў Навагрудскім раёне.

Алена МАРКЕВІЧ.markevich@ng-press.by

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года 13Выхаванне

Паралельпа гарызанталі

Калі дырэктару школы № 15 Валянціне Фёдараўне Гаўрыка-вай прапанавалі стаць удзель-ніцай рэгіянальнага праекта па вызваленым класным кіраўніц-тве, яна, амаль не задумваючы-ся, згадзілася. Прычын на гэта было адразу некалькі. Прапа-нова падалася кіраўніцтву шко-лы не проста цікавай, але і вель-мі карыснай.

— Ідэя вызваліць класнага кіраўніка ад вучэбнай дзейнас-ці і дазволіць яму пагрузіцца ў выхаваўчы працэс, на мой пог-ляд, выдатная. Зразумела, што тыя педагогі, якія займаюц-ца вучэбнай дзейнасцю, сёння вельмі загружаны, і на тое, каб ажыццяўляць паўнацэнны аду-кацыйны працэс (выхаванне плюс навучанне), ім проста не хапае часу, — лічыць Валянці-на Фёдараўна. — Акрамя таго, Ленінскі раён — адно з тых мес-цаў сталіцы, дзе асабліва вос-тра стаіць праблема правапа-рушэнняў і злачынстваў сярод падлеткаў. Для нашай установы гэта таксама было праблемай, таму, далучыўшыся да праек-та, мы вельмі хацелі знайсці такія метады і прыёмы работы, каб дзеці аказаліся максімаль-на прыцягнутымі да пазаклас-най дзейнасці, каб часу і жадан-ня здзяйсняць правапарушэнні ў іх проста не заставалася. Так разам з намеснікам дырэкта-ра па выхаваўчай рабоце На-талляй Мікалаеўнай Сінягуб мы ўзяліся за справу па пошуку ў школе вызваленага класнага кіраўніка.

Кандыдатаў на новую паса-ду было адразу некалькі, аднак выбар спыніўся на Таццяне Мі-калаеўне Крывец, якая праца-вала ў школе сацыяльным пе-дагогам. Маладая, творчая і крэатыўная жанчына адразу проста загарэлася цікавай ідэ-яй. Разам з дырэктарам Валян-цінай Фёдараўнай і намеснікам па выхаваўчай рабоце Натал-ляй Мікалаеўнай яны вырашы-лі, што лепшым для рэалізацыі праекта стане варыянт гары-зантальнай паралелі — 5 “А” і 5 “Б” класы, у якіх Таццяна Мі-калаеўна і будзе вызваленым класным кіраўніком.

— Справа ў тым, што школь-нікам у гэтым узросце вельмі складана: акрамя таго, што пас-ля першай ступені навучання іх чакаюць новыя настаўнікі і но-выя прадметы, у гэтым узросце душэўны свет дзіцяці поўны ін-шых супярэчнасцей і праблем. Ні ў якім разе гэтыя перажыван-ні нельга ігнараваць ні настаўні-кам, ні бацькам, — тлумачыць вызвалены класны кіраўнік Тац-цяна Мікалаеўна Крывец. — Да таго ж, выбіраючы дзяцей ад-наго ўзросту, мы разумелі, што ў іх прыкладна аднолькавыя ін-тарэсы, праблемы, яны выву-чаюць аднолькавыя школьныя прадметы, а значыць, работа з імі атрымаецца больш прадук-цыйнай.

Трайное супрацоўніцтваУжо ў верасні 2011 года

быў гатовы праект пад назвай “Алгарытмізацыя работы вы-

Гранты Мінгарвыканкама па вызваленым класным кіраўніцтве атрымалі адразу сем устаноў адукацыі: Мінскі гарадскі інстытут развіцця адукацыі за праект “Стварэнне мадэлі інстытута вызваленага класнага кіраўніцтва ва ўстановах агульнай сярэдняй адукацыі Мінска”, сярэдняя школа№ 15 Ленінскага раёна Мінска, сярэдняя школа № 69 Партызанскага раёна, сярэдняя школа № 191 Першамайскага раёна, сярэдняя школа № 76 Савецкага раёна сталіцы, сярэдняя школа № 180 Цэнтральнага раёна, а таксама сярэдняя школа № 110 Кастрычніцкага раёна Мінска.

Новай з’явай у адукацыйнай практыцы гэтага навучальнага года аказаўся эксперымент па вызваленым класным кіраўніцтве, удзельнікамі якога сталі дзесяць сталічных школ. Асобны педагог, матываваны на выхаваўчую работу з навучэнцамі, проста сябар і духоўны настаўнік, які можа знайсці ключык да сэрца кожнага дзіцяці, — усё гэта пра яго, вызваленага класнага кіраўніка. Нягледзячы на тое, што эксперымент пачаўся толькі з верасня, многія педагогі-ўдзельнікі ўжо сталі ўладальнікамі грантаў Мінгарвыканкама. Сярод іх — выкладчыкі школы № 15 Ленінскага раёна Мінска, у якую мы і наведаліся, каб бліжэй пазнаёміцца з новай пасадай у школе.

Алгарытм ідэальнага класа

Т.М.Крывец прапаноўвае школьнікам пасяліць сваю радасць на асобнай “Планеце радасці”.

зваленага класнага кіраўніка па фарміраванні класнага калек-тыву”, асноўнай мэтай якога стала стварэнне з дапамогай навучэнцаў і іх бацькоў агуль-най адукацыйнай прасторы, дзе б кожнае дзіця мела магчы-масць для рознабаковага пра-яўлення сваёй асобы.

— Іскрынкай нашага пра-екта з’яўляецца сам яго вы-нік — дружны, згуртаваны ка-лектыў, — адзначае Таццяна Мікалаеўна. — Дасягнуць гэ-тага можна толькі з дапамогай трох ступеней узаемаадносін: бацькі — дзеці, дзеці — школа, школа — бацькі. Такім чынам, з дапамогай сумесных мерап-рыемстваў, анкетавання, псі-холага-педагагічных тэматыч-ных кансультацый, трэнінгаў і іншых форм работы мы спра-буем зблізіць не толькі класна-га кіраўніка або школу з дзіцем, але і навучыць бацькоў размаў-ляць са сваім сынам ці дачкой на адной мове, будаваць доб-рыя сямейныя адносіны. Часта бацькі нават і не здагадваюц-ца, што, на іх погляд, бесталко-вае дзіця можа даволі неарды-нарна мысліць, а сціплы дома хлопчык можа ўчыніць у школе сапраўдную бойку.

Першае сумеснае для двух класаў мерапрыемства прайш-ло ў верасні. Таццяна Мікалаеў-на вельмі хвалявалася, бо ўпер-шыню ёй трэба было аб’яднаць сваіх 38 выхаванцаў у адну вя-лікую кампанію. Тым не менш пад яе кіраўніцтвам дзеці ар-ганізавалі цудоўную конкурс-на-забаўляльную праграму. На здзіўленне вызваленага клас-нага кіраўніка, падчас падрых-тоўкі школьнікі тэлефанавалі

месных для двух класаў баць-коўскіх сходаў — добры таму доказ. Магчыма, справа ў тым, што сходы гэтыя вельмі адроз-ніваюцца ад традыцыйных, дзе размова зводзіцца толькі да ву-чэбнага працэсу, паводзін і ат-рыманых адзнак. Бацькоўскі сход праходзіць у пазнаваль-най, гульнявой ці трэнінгавай форме, а часам ператвараецца ў дзіцяча-бацькоўскія гутаркі з элементамі гульні.

Своечасова выявіць твор-чыя здольнасці — яшчэ адна задача вызваленага класнага

кіраўніка. Для гэтага ў Тацця-ны Мікалаеўны існуе свой спо-саб — конкурс “Свет нашых за-хапленняў”, дзе праявіць сябе можа кожны жадаючы. І, па сло-вах педагога, здольнасці ў мно-гіх вучняў праяўляюцца зусім нечакана: хтосьці пачынае ма-ляваць, а хтосьці спяваць, на-ват не здагадваючыся аб сваіх магчымасцях.

Яшчэ адзін спосаб быць бліжэй да дзяцей — інтэрнэт, з дапамогай якога можна за-зірнуць на старонку школьніка,

паглядзець яго асабістыя фота-здымкі і параз-маўляць крыху на іншым узроўні, што Таццяна Мі-калаеўна з за-давальненнем і робіць.

— Магчыма, мне як сацыяль-наму педагогу сапраўды прас-цей быць клас-ным кіраўніком, чым настаўніку-прадметніку. Я не ацэньваю дзя-цей па ведах, для

мяне яны ўсе роўныя. А яны, у сваю чаргу, могуць расказаць і даверыць мне ўсё, пачынаючы ад нейкіх сямейных ці школь-ных праблем і заканчваючы за-думенным “я закахалася…”. Мы разам жартуем, размаўля-ем, разважаем, — усміхаецца Таццяна Мікалаеўна Крывец. — Усе дзеці розныя, але ў іх ёсць пэўныя рысы характару і якасці, па якіх я магу ўмоўна па дзяліць іх на групы і працаваць з кож-най з іх асобна. Напрыклад, у многіх дзяцей існуе прабле-ма пры адказе на ўроку. Здава-лася б, чалавек усё ведае, але проста вельмі хвалюецца і не можа нічога адказаць на пы-

танне. У такім выпадку я спецы-яльна падбіраю практыкаванні і заданні па пераадоленні гэтых страхаў, вяду размову па гэтай тэме. На працягу пяці заняткаў я назіраю, ці бачны які-небудзь рух у станоўчым кірунку, а каб гэта праверыць дакладна, на-ведваю ўрокі. Прыемна бачыць, калі вучань, які зусім нічога не гаварыў, пачынае хоць штосьці адказваць каля дошкі. Дарэчы, да вырашэння дзіцячых праб-лем пры неабходнасці падклю-чаецца і псіхолаг, які ўжо працуе індывідуальна з кожным.

Тым не менш у сваёй рабо-це Таццяна Мікалаеўна асаб-лівую ўвагу ўдзяляе асноўным праблемам сучаснай мола-дзі — прафілактыцы злачын-стваў і правапарушэнняў ся-род навучэнцаў і здароваму ладу жыцця. Гутаркі, прагляд фільмаў на прававую тэматы-ку, суды, віктарыны, брэйн-рынгі, тэматычныя мерапры-емствы, стварэнне сумесных калажаў, відэаролікаў — гэтае і многае іншае прапаноўвае сваім выхаванцам вызвалены класны кіраўнік.

— Я лічу, што прафілактыка павінна пачынацца ўжо з пер-шай ступені навучання, калі дзеці яшчэ маленькія і ім прас-цей штосьці растлумачыць. У дзявятым класе, напрыклад, гэта зрабіць вельмі цяжка, бо асоба ўжо сфарміравалася. Да таго ж, праводзячы гутар-кі з праглядам фільмаў, заўва-жаеш, што дзеці ўражаны, на-прыклад, тым, што адбываецца з чалавекам падчас курэння. Дарэчы, хутка з маімі пяціклаш-камі мы будзем здымаць сацы-яльны ролік па прававой тэма-тыцы, а таксама ў найбліжэйшы час яны стануць удзельнікамі месячніка прававых ведаў, — дзеліцца планамі Таццяна Міка-лаеўна.

Асобная прафесія? Чаму б і не!

Для таго каб заваяваць да-вер дзяцей, трэба ўзяць кры-ху строгасці, прыправіць яе настойлівасцю, ветлівасцю і займальна і цікава па даць новы матэрыял. Такі рэцэпт дае Тац-цяна Мікалаеўна, а таксама раіць класным кіраўнікам ад-мовіцца ад ролі настаўніка, які ведае ўсё, і прыняць новую ролю — старэйшага сябра і та-варыша.

— Нам бы вельмі хацелася, каб дзеці пацягнуліся да клас-нага кіраўніка, а за дзецьмі — і іх бацькі, — заўважае дырэктар Валянціна Фёдараўна Гаўрыка-ва. — Няважна, хто з’яўляецца вызваленым класным кіраўні-ком — сацыяльны педагог ці на-стаўнік-прадметнік. Калі апошні будзе весці нейкія га дзіны прад-мета, аднак пры гэтым ён будзе паспяваць працаваць з дзець-мі — чаму б не? Яму проста трэба даць больш часу на тое, каб ён мог право дзіць з вучня-мі менавіта выхаваўчую работу. Дарэчы, цікава б было, каб іс-навала асобная прафесія — вы-звалены класны кіраўнік, аднак пакуль што класныя кіраўнікі са-мастойна набіраюцца вопыту і, дзесьці набіваючы гузакі, стара-юцца сваю работу ўдасканаль-

ваць. На мой погляд, калі пра-ект па вызваленым класным кіраўніцтве распаўсюдзіцца да-лей па краіне, нядрэнна б было ўвесці асобную стаўку вызвале-нага класнага кіраўніка.

Па меркаванні Валянці-ны Фёдараўны і Таццяны Міка-лаеўны, праект карысны яшчэ і тым, што дае магчымасць на канферэнцыях і семінарах пазнаёміцца і абмяняцца во-пытам з калегамі, якія такса-ма ўдзельнічаюць у рэгіяналь-ным праекце, даведацца і ўзяць на заўвагу некаторыя цікавыя метады, якія навучальныя ўста-новы выкарыстоўваюць у сваёй рабоце з класам.

— Самая вялікая каштоў-насць гэтага рэгіянальнага пра-екта ў тым, што работу класнага кіраўніка паднялі на вышэйшы ўзровень, бо толькі ўсе разам мы зможам якасна выканаць работу па выхаванні будучага пакалення, — упэўнена Валян-ціна Фёдараўна. — Зараз яшчэ рана гаварыць аб нейкіх выні-ках, бо праект мы толькі ўка-раняем, аднак першы яго этап ужо пройдзены, і абмеркаванне гэтай спробы адбылося 17 сту-дзеня на адкрытай практычнай канферэнцыі па вызваленым класным кіраўніцтве. А вось як нашы дзеянні паўплываюць на дзяцей, будзе бачна толькі га-доў праз шэсць, калі цяпераш-нія пяцікласнікі ста нуць выпу-скнікамі сярэдняй школы. І калі ім у школе было весела і цікава, яны абавязкова будуць сюды вяртацца і з цеплынёй успамі-наць гады вучобы і свайго ду-хоўнага настаўніка. Здаецца, гэта будзе самы лепшы вы-нік. Таму запрашаем вас праз шэсц ь гадоў на выпускны ве-чар!

Людміла ГУРСКАЯ.public@nastgaz.by

Фота Алега ІГНАТОВІЧА.

адно аднаму, разам складалі сцэнарый, рабілі музыку і нават вырашылі арганізаваць салодкі стол. Свята атрымалася цудоў-нае і вельмі спадабалася вуч-ням. Такім чынам, дзецьмі быў зроблены першы крок насу-страч адно аднаму.

Сёння Таццяна Мікалаеў-на ўжо толькі ўмоўна падзяляе сваіх вучняў на два класы, бо ў асноўным сустракацца ім даво-дзіцца ўсім разам: то на класнай ці інфармацыйнай га дзіне, то на сумесных мерапрыемствах. Трэба сказаць, што такім супра-цоўніцтвам задаволены не толь-кі дзеці, але і баць кі. Практычна стапрацэнтнае наведванне су-

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года14 Вышэйшая школа

Сёння ў галінах эканомікі і сацыяльнай сферы нашай краіны занята каля 1 мільёна работнікаў з вышэйшай адукацыяй, або 25 працэнтаў ад агульнай колькасці працуючага насельніцтва. Такім чынам, вышэйшая адукацыя з’яўляецца найважнейшым фактарам стабільнасці эканомікі, яе ўстойлівага развіцця, стратэгічным рэсурсам дзяржавы.

Як паведамілі ва ўпраўленні вышэйшай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі Міністэрства адукацыі, у краіне працуюць 45 дзяржаўных вышэйшых на-

вучальных устаноў, з іх 31 з’яўляецца ўніверсітэтам, 7 — акадэміямі, 4 — вышэйшымі каледжамі, 3 — інсты-тутамі. Падрыхтоўку спецыялістаў з вышэйшай адука-цыяй ажыццяўляюць таксама 10 ВНУ прыватнай формы ўласнасці. Колькасць студэнтаў складае 445 000 чала-век, ці 475 студэнтаў на 10 тысяч насельніцтва, што ад-павядае паказчыкам развітых еўрапейскіх дзяржаў.

Штогод дзяржаўныя і прыватныя ВНУ краіны вы-пускаюць больш за 70 тысяч спецыялістаў з вышэй-шай адукацыяй. Аб’ёмы і структура падрыхтоўкі спе-цыялістаў у дзяржаўных вышэйшых навучальных установах фарміруюцца ў адпаведнасці з рэальна абгрунтаванай перспектывай развіцця галін экано-мікі.

Міністэрствам адукацыі арганізавана ўкараненне ў ВНУ краіны сістэм менеджменту якасці адукацыі на ас-нове міжнароднага стандарту ІСО 9001, што павысіць якасць падрыхтоўкі выпускнікоў, прэстыж нацыяналь-най вышэйшай адукацыі, яе прывабнасць для замеж-ных студэнтаў. У Белдзяржстандарце ўжо сертыфіка-вана дзейнасць 43 устаноў вышэйшай адукацыі.

У ВНУ рэалізоўваецца кампетэнтнасная мадэль падрыхтоўкі спецыяліста, забяспечваецца аптымаль-ны баланс фундаментальнага, спецыяльнага і практы-ка-арыентаванага складнікаў падрыхтоўкі.

Сфарміравана і замацавана заканадаўча двухсту-пеньчатая сістэма вышэйшай адукацыі, якая адпавядае міжнародным стандартам і патрабаванням інавацый-нага развіцця. У адпаведнасці з Кодэксам Рэспублікі Беларусь аб адукацыі, з 2012 года пачне функцыяна-ваць практыка-арыентаваная магістратура.

Умацоўваецца сувязь з вытворчасцю, тэмы курса-вых і дыпломных работ звязваюцца з яе актуальнымі праблемамі. З удзелам Міністэрства прамысловасці і іншых міністэрстваў сфарміраваны пералік праблем развіцця і мадэрнізацыі прадпрыемстваў, якія выра-шаюцца ў даследаваннях навукоўцаў вышэйшых наву-чальных устаноў.

Важным напрамкам у практычнай падрыхтоўцы спецыялістаў з’яўляецца стварэнне на прадпрыемс-твах вучэбна-навукова-вытворчых комплексаў і філія-

лаў кафедр ВНУ, што спрыяе арганізацыі паўнавар-тасных вытворчых практык, павышэнню кваліфікацыі і перападрыхтоўцы работнікаў прадпрыемстваў, ста-жыроўкам выкладчыкаў ВНУ. Падрыхтоўка студэнтаў ва ўмовах рэальнай вытворчасці дазваляе паменшыць тэрмін адаптацыі спецыялістаў на прадпрыемствах.

У сістэме вышэйшай адукацыі дастаткова эфектыў-на працуюць навукова-педагагічныя школы па фунда-ментальных навуках, універсітэты маюць развітую сет-ку міжнародных сувязей.

Разам з тым у вышэйшай школе маецца шэрагістотных праблем метадалагічнага, арганізацыйнага і кадравага характару. У мэтах сістэмнага вырашэння гэтых праблем урадам Рэспублікі Беларусь зацвер-джана Дзяржаўная праграма развіцця вышэйшай адукацыі на 2011—2015 гады, рэалізацыя якой будзе накіравана на забеспячэнне кадрамі ў першую чар-гу навукаёмістых, імпартазамяшчальных і экспартаа-рыентаваных вытворчасцей для працы ў галінах, якіяадносяцца да V і VI тэхналагічных укладаў.

ВНУ закліканы не толькі фарміраваць кадравы па-тэнцыял новай эканомікі, але і ажыццяўляць навуковыя даследаванні, укараняць навукова-тэхнічныя распра-цоўкі ў самыя перспектыўныя напрамкі развіцця галін эканомікі і сацыяльнай сферы.

Рэалізацыя Дзяржаўнай праграмы павысіць сацы-яльную і эканамічную эфектыўнасць функцыянавання ўсёй сі стэмы вышэйшай адукацыі, стане важным эта-пам не толькі ў развіцці вышэйшай школы, але і ў інава-цыйным развіцці галін эканомікі і сацыяльнай сферы і адным з самых перспектыўных для краіны інвестыцый-ных праектаў.

Стратэгічны рэсурс дзяржавы

Завод можа даць студэнту тое, чаго няма

ва ўніверсітэцеЯк паведаміў загадчык ка-

федры “Трактары”, доктар тэхнічных навук, прафесар Ула дзімір Пятровіч Байкоў, філіялы з’яўляюцца структур-нымі падраздзяленнямі БНТУ і практычна забяспечваюц ь су-вязь універсітэта з прамыс-ловымі прадпрыемствамі. Такім чынам, прадпрыемствы маюц ь магчымасць уплываць на якасц ь падрыхтоўкі спецы-ялістаў, фарміруючы ў іх не-абходныя кампетэнцыі, а ўні-версітэт атрымлівае доступ да сучаснай вытворчасці, каб не на словах, а на канкрэтных прыкладах вучыць студэнтаў будучай прафесіі.

І калі лекцыі праводзяцца ў сценах універсітэта, то лаба-раторныя, практычныя заняткі і ўсе віды практык прахо дзяць на пляцоўках прамысловых прад-прыемстваў. Уся тэматыка кур-

Сёння каля паловы кафедр Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта маюць філіялы на прамысловых прадпрыемствах краіны. Такім чынам, вучэбны працэс максімальна набліжаецца да вытворчасці: падрыхтоўка спецыялістаў вядзецца на матэрыяльна-тэхнічнай базе прадпрыемстваў з удзелам вопытных прафесіяналаў.Напрыклад, кафедра “Трактары” аўтатрактарнага факультэта мае два філіялы — “Колавыя трактары”на МТЗ (дзейнічае з 1975 года) і “Трактары” на Мінскім заводзе колавых цягачоў (адкрыта ў 2008 годзе). Мяркуецца, што сёлета будзе адкрыты яшчэ адзін філіял кафедры на “Белкамунмашы”.

Пасля лекцыі — на заводШто спрыяе хуткай адаптацыі

маладых спецыялістаў на вытворчасці?

каштоўны вопыт могуць атры-маць студэнты побач з гэтымі людзьмі.

Уладзімір Пятровіч Байкоў расказвае, што падчас практык студэнты знаёмяцца на заводзе з усімі этапамі стварэння трак-тароў і машын. На асобных ву-чэбна-лабараторных занятках яны вывучаюць нарматаўна-даведачныя матэрыялы, стан-дарты і г.д. Іншымі словамі, за-вод можа даць студэнтам тое, чаго ва ўніверсітэце няма ў сілу аб’ектыўных прычын.

“Ліцэнзійны праграмны пра-дукт, які складае аснову сі-стэмы аўтаматызаванага пра-ектавання на вытворчасці, каштуе ад 50 да 100 тысяч до-лараў, — гаворыць Уладзімір Пятровіч. — Сёння ўніверсітэт не можа да зволіць сабе набыць такі дарагі прадукт, а між тым ім карыстаюц ца ўсе канструктар-скія бюро завода, бо інакш трак-тар проста немагчыма пра даць за межы краіны. Такім чынам, дзякуючы МТЗ, нашы студэнты маюць магчымасць працаваць з

прафесійнымі канструк-тарскімі праграмамі. Працэс навучання пра-ходзіць паралельна: ва ўніверсітэце мы даём метадалогію, тэорыю, заснаваную на сучаснай дзейнасці прадпрыем-ства, на заводзе яныатрымліваюць практыч-ную падрыхтоўку. Усё

гэта, безумоўна, садзейнічае хуткай і правільнай адаптацыі маладых спецыялістаў у струк-туры завода”.

Па просьбе прадпрыемс-тваў кафедра дазваляе лепшым студэнтам старшых курсаў, якія добра ведаюць тэорыю і атры-малі практычныя навыкі, праца-ваць на палову ці чвэрць стаўкі на пасадзе канструктара. І гэтыя студэнты выконваюць ужо цал-кам дарослую работу, а ў сваіх курсавых і дыпломных праек-тах яны вырашаюць канкрэтныя праблемы вытворчасці.

“У нас поўнае ўзаемаразу-менне з кіраўнікамі ўсіх звё-наў: і ў дырэкцыі, і ў кадравай, канструктарскай, тэхналагічнай

службах, — гаворыць Уладзімір Пятровіч Байкоў. — Прычым гэта можна сказаць не толькі пра МТЗ, але і пра ўсе машына-будаўнічыя прадпрыемствы Бе-ларусі”.

Асабліва цэніцца стратэгічнае мысленне

Як ужо адзначалася, філія-лам кафедры “Колавыя тракта-ры” на Мінскім трактарным за-водзе кіруе Уладзімір Андрэевіч Каробкін, галоўны канструк-тар асобнага канструктарскага бюро МТЗ, лаўрэат Ленін скай прэміі, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі і прэміі Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь, доктар тэхнічных навук, аўтар сотні па-тэнтаў на вынаходствы.

“Завод вялікі, штогод ён прымае на працу шмат маладых спецыялістаў, таму мы ўпэўне-ны: каб атрымаць такіх спе-цыялістаў, якія патрэбны нам, трэба ўдзельнічаць у іх падрых-тоўцы. Безумоўна, папярэдняе знаёмства з заводам паскарае іх адаптацыю на вытворчас-ці”, — гаворыць Уладзімір Анд-рэевіч.

Філіял арганізоўвае для сту-дэнтаў БНТУ ўсе віды практык: вытворчыя, тэхналагічныя, канструктарскія. Завод прымае ўсіх студэнтаў адпаведных спе-цыяльнасцей, бо размеркаван-не праходзіць толькі на пятым курсе і нельга загадзя ведаць, прыйдзе выпускнік на працу на МТЗ ці не. Затое ёсць магчы-масць прыгледзецца да студэн-таў і вызначыць самых здольных і зацікаўленых: іх потым завод запросіць на працу.

А напачатку ўсе студэн-ты знаёмяцца з вытворчас-цю, бываюць у розных цэхах, і праз пэўны час да іх прыхо-дзіць разуменне таго, як дзей-нічае завод. Што да вучэбнай падрыхтоўкі, то яна складаецца з дзвюх частак: лекцыі і прак-тычныя заняткі. Лекцыі спецы-ялісты філіяла могуць чытаць і ў сценах універсітэта (асабліва калі трэба чытаць іх патоку або некалькім групам), а вось прак-тычныя заняткі заўсёды пра-ходзяць на заводзе.

“Такі падыход мае цэлы шэ-раг пераваг і для студэнтаў, і

для завода, — заўважыў Ула-дзімір Андрэевіч Каробкін. — Напрыклад, у 2011 годзе толь-кі адзін наш аддзел прыняў на работу 12 маладых спецы-ялістаў. — Не ўсе яны з нашай кафедры, але мы бачым, што “нашы” ведаюць завод, ве даюць канструктарскае бюро і тое, чым яно займаецца. І яны вельмі хут-ка становяцца на ногі”.

Сёння канструктары МТЗ выкарыстоўваюць у сваёй ра-боце магутныя камп’ютары, якія дазваляюць ажыццяў ляць кан струяванне ў трохмернай пра сторы і право дзіць вірту-альныя выпрабаванні тэхнікі. Уладзімір Андрэевіч адзначае, што гэта вельмі складаныя праграмы, і выпускнікам ВНУ спатрэбіцца як мінімум год, каб іх асвоіць.

“Увогуле, немаг-чыма наву чыць ва ўні-версітэце так, каб вы-пускнік прыйшоў на вытворчасць і адразу стаў высакакласным спецыялістам, — гаво-рыць канструктар. — Задача ўніверсітэ-та — даць чалавеку як мага больш ведаў і навучыць пры-мяняць гэтыя веды на прак-тыцы. І студэнт павінен ра-зумець, навошта ён вывучае матэматыку, фізіку, тэарэтыч-ную механіку, гідраўліку, элект-раабсталяванне, супраціўлен-не матэрыялаў… Ён атрымлівае маштабныя, шматпрофільныя веды, якія ў будучыні ён зможа прымяніць. А калі нешта з выву-чанага яму раптам не спатрэ-біцца, то яно ўсё роўна пашы-рае яго кругагляд і дапамагае думаць больш шырока. Акра-мя таго, выпускнік універсітэта павінен умець арыентавацца ў даведніках і пры неабходнас-ці знаходзіць патрэбную ін-фармацыю. Без асноў фун-даментальных ведаў цяжка стаць добрым спецыялістам у будучыні. Калі ж выпускнік ва-лодае базай, ён хутка ўвахо-дзіць у ролю канструктара і па-чынае праектаваць”.

У той жа час Уладзімір Андрэ-евіч прызнаецца, што для паўна-вартаснай работы кан структару, акрамя ведаў, па трэбен яшчэ і

вопыт. Бо сучасны трактар на-сычаны электронікай: там ёсць камп’ютар, GPS-навігатар, роз-ныя датчыкі… І калі канструктар не будзе валодаць хаця б агуль-нымі ведамі ў галіне сумежных навук, то ён не зможа ствараць сучасныя машыны.

“Сёння няма ніякай цяжкас-ці ў тым, каб паўтарыць нейкую канструкцыю, але кампаніі-вы-творцы трымаюць у вялікай тай-не інфармацыю пра свае бу-дучыя распрацоўкі, — гаворыць Уладзімір Андрэевіч Каробкін. — Таму сёння асабліва цэніцца стратэгічнае мысленне: у якім напрамку рухацца, што новае ў тэхніцы можна прымяніць, як павысіць эфектыўнасць машы-ны з пункта гледжання суадносін “якасць — кошт”?

Сёння асабліва цэніцца стратэгічнае мысленне: у якім напрамку рухацца, што новае ў тэхніцы можна прымяніць, як павысіць эфектыўнасць машыны з пункта гледжання суадносін “якасць — кошт”?

Прадпрыемствы маюць магчымасць уплываць на якасць падрыхтоўкі спецыялістаў, фарміруючы ў іх неабходныя кампетэнцыі, а ўніверсітэт атрымлівае доступ да сучаснай вытворчасці, каб не на словах, а на канкрэтных прыкладах вучыць студэнтаў будучай прафесіі.

савых і дыпломных праектаў па адпаведных спецыяльнасцях таксама ўзгадняецца з прад-прыемствамі.

Вельмі важна, што са студэ-нтамі на прадпрыемствах пра-цуюць высокапрафесійныя спе-цыялісты. Напрыклад, філіял кафедры “Трактары” на Мін скім заводзе колавых цягачоў літа-ральна да апошняга дня ўзна-чальваў галоўны канструктар МЗКТ Юрый Іванавіч Нікалаеў. Кафедра “Колавыя трактары” на Мінскім трактарным заводзе дзейнічае пад кіраўніцтвам га-лоўнага канструктара асобна-га канструктарскага бюро МТЗ Уладзіміра Андрэевіча Кароб-кіна. Ці трэба расказваць, які

Уладзімір Андрэевіч узгад-вае, што, калі толькі паявіўся трактар, лічылася за гонар ра-мантаваць яго штодня і хадзіць у мазуце, а зараз людзі з дзя-цінства сядзяць за камп’ютарам і ім нецікава працаваць на састарэлым абсталяванні: ім і на працы патрэбен камп’ютар. Таму ўсе сучасныя машыны камп’ютарызаваныя, з элект-ронным кіраваннем — і бела-рускія вытворцы рухаюцца ў гэ-тым напрамку.

“Студэнтам, якія выкон-ваюць дыпломныя праекты, мы гаворым: вы павінны зрабіць патэнтны пошук, — гаворыць Уладзімір Андрэевіч. — І асоб-ныя студэнты, якія маюць схіль-насць да канструктарскай рабо-ты, паглыбляюцца ў праблему і даюць вельмі цікавыя рашэн-ні. Некаторыя нашы выпускнікі ўжо атрымалі аўтарскія пасвед-чанні на патэнты. Мы лічым гэта сумеснай заслугай завода і ўні-версітэта”.

Галіна СІДАРОВІЧ.

sidarovich@ng-press.by

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года 15Дадатковая адукацыя

Як расказаў дырэктар навучальнайустановы Барыс Браніслававіч Блахін, за пятнаццаць гадоў існаван-

ня ў аддзя ленні прафесійнай падрыхтоўкі, перападрыхтоўкі і павышэння кваліфіка-цыі каледжа, дзейнасць якога курыруе на-меснік дырэктара А.М.Матусевіч, прайшлі прафесійную падрыхтоўку больш за 4 ты-сячы чалавек, у тым ліку атрымалі пра-фесію 2 тысячы, прайшоў перападрыхтоўку 121 чалавек, павышэнне кваліфікацыі — 1782 чалавекі. Частка грашовых сродкаў, якія паступілі ад пазабюджэтнай дзейнас-ці каледжа (толькі за пяць апошніх гадоў агульная сума склала 1080 млн рублёў), выдаткоўваецца на аснашчэнне вучэбнай базы ўстановы, у тым ліку аддзялення пра-фесійнай падрыхтоўкі, перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі.

Слуцкі прафтэхкаледж мае сучасную, добра абсталяваную вучэбную базу, высо-какваліфікаваны выкладчыцкі склад, што дазваляе весці падрыхтоўку беспрацоў-ных па рабочых прафесіях у адпаведнасці з патрэбамі рынку працы. У каледжы прад-стаўлены шырокі пералік прафесій, па якіх вядзецца падрыхтоўка і перападрыхтоўка дарослага насельніцтва, у тым ліку — пра-давец (тэрмін навучання 6 месяцаў); кухар (5 месяцаў); афіцыянт-буфетчык (5 меся-цаў); тынкоўшчык, маляр, абліцоўшчык-плі-тачнік (5 месяцаў); цясляр, бетоншчык, ар-матуршчык (5,2 месяца); электразваршчык (6 месяцаў); аператар электронна-вылі-чальных машын з веданнем асноў бухгал-тэрыі (2,2 месяца); слесар па кантроль-на-вымяральных прыборах і аўтаматыцы

Дынамічнае развіццё эканомікі нашай краіны патрабуе высокай якасці прафесійнай падрыхтоўкі рабочых кадраў і спецыялістаў, якія задзейнічаны сёння ва ўсіх галінах вытворчасці. Арганізацыя падрыхтоўкі дарослага насельніцтва была замацавана ў мінулым годзе Кодэксам аб адукацыі і сёння імкліва ўваходзіць у дзейнасць навучальных устаноў прафесійнай адукацыі. Для некаторых з іх — гэта зусім новы кірунак работы, для некаторых — ужо адладжаны механізм, дзе прэваліруюць здабыты вопыт і ўкараненне новых, больш эфектыўных кірункаў. Бясспрэчным лідарам у гэтай дзейнасці па праву лічыцца Слуцкі прафесійна-тэхнічны каледж перапрацоўчай прамысловасці, дзе падрыхтоўка дарослага насельніцтва стала адной з крыніц кадравага забеспячэння сацыяльна-эканамічнага комплексу рэгіёна. З гэтай мэтай у каледжы створана аддзяленне прафесійнай падрыхтоўкі, перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі.

Дадатковая адукацыя дарослых —новая кадравая крыніца

2011 год стаў вельмі насычаным для сістэмы дадатковай адукацыі дарослых: увядзенне Кодэкса аб адукацыі выклікала шмат змяненняў у гэтай сістэме. Яшчэ раз аб новаўвядзеннях, а таксама аб рэалізацыі кодэкса і планах на 2012 год расказвае начальнік аддзела павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў Міністэрства адукацыі А.І.АБРАМАЎ:

— Мінулы год прайшоў пад знакам падрыхтоўкі да ўступлення ў сілу Кодэкса аб адукацыі, у якім ёсць асобны раздзел “Дадатковая аду-

кацыя дарослых”. Пашырылася само паняцце дадатковай адукацыі дарослых: калі раней яно мела на ўвазе павышэн-не кваліфікацыі, перападрыхтоўку, стажыроўку і прафесій-нае навучанне, то зараз уключае 12 адукацыйных праграм. Сярод іх новыя — праграма навучальных курсаў, праграма навучання ў арганізацыях, праграма ўдасканалення маг-чымасцей і здольнасцей асобы, праграма падрыхтоўкі да паступлення ва ўстановы адукацыі, праграма спецыяльнай падрыхтоўкі, неабходнай для заняцця асобных пасад.

Адметна, што, паводле кодэкса, у сістэму адука-цыі дарослых уключаны, акрамя ўстаноў адукацыі (іх на гэты момант каля 400), іншыя арганізацыі, індывідуаль-ныя прадпрымальнікі, рэспубліканскія органы дзяржаўна-га кіравання, мясцовыя выканаўчыя і распарадчыя органы. Кодэкс дакладна размяжоўвае функцыі і адказнасць тых, хто рэалізоўвае праграмы дадатковай адукацыі дарослых.

Напрыклад, адукацыйныя праграмы кіруючых работнікаў і спецыялістаў могуць рэалізоўваць толькі ўстановы адука-цыі, прычым для гэтага ім трэба мець ліцэнзію, якую выдае Міністэрства адукацыі. Індывідуальныя ж прадпрымальнікі могуць рэалізоўваць праграмы вучэбных курсаў і прагра-мы ўдасканалення магчымасцей і здольнасцей асобы, пры гэтым ліцэнзія ім не патрэбна.

Варта адзначыць, што самі па сабе 12 адукацый-ных праграм у сістэме дадатковай адукацыі дарослых не з’яўляюцца нейкай вынаходкай — гэта толькі заканадаў-чае замацаванне шматгадовай практыкі. Вельмі перспек-тыўным, я ўпэўнены, будзе навучанне ў арганізацыях. Гэтая адукацыйная праграма (яе аналаг у еўрапейскіх краінах — унутрыфірменнае навучанне) дазваляе аператыўна рэага-ваць на запыты вытворчасці і рыхтаваць персанал з улікам новых вытворчых задач. Зрэшты, кожная з 12 адукацый-ных праграм дадатковай адукацыі дарослых вырашае свае задачы. У будучыні я не выключаю, што ў сувязі з новымі запытамі спажыўцоў адукацыйных паслуг з’явяцца новыя віды праграм.

Напрыканцы 2011 года мы правялі пасяджэнне кале-гіі Міністэрства адукацыі разам з прадстаўнікамі органаў дзяржаўнага і мясцовага кіравання, на якім прынялі шэраг рашэнняў, накіраваных на ўдасканаленне нашага ўзаема-дзеяння, развіццё эфектыўных форм павышэння кваліфі-кацыі і перападрыхтоўкі спецыялістаў для рэальнага сек-тара эканомікі.

Такім чынам, у мінулым годзе аддзел павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў сканцэнтраваў ува-гу на вырашэнні новых задач, пастаўленых кодэксам. І ў бя-гучым годзе працягне гэта рабіць.

Плануецца правядзенне маніторынгу рэалізацыі Ко-дэкса аб адукацыі. Ужо зараз відавочна, што пры вы-кананні на практыцы некаторых яго патрабаванняўузнікаюць цяжкасці. Напрыклад, заключэнне дагавораў са слухачамі. У сярэднім штогод ва ўстановах дадатко-вай адукацыі дарослых вучацца каля 560 тысяч чалавек, столькі ж трэба заключаць і дагавораў, прычым яны мо-гуць быць як двухбаковыя, так і трохбаковыя, з удзелам арганізацыі-заказчыка. Да таго ж навучанне ў нашай сі-стэме кароткатэрміновае.

Маштабная задача, якая стаіць перад сістэмай адука-цыі дарослых на будучыню, — гэта ўклад у забеспячэнне беларускай эканомікі кадрамі належнай кваліфікацыі. За-раз востра стаіць пытанне падрыхтоўкі кадраў у галіне ін-весціравання, знешнеэканамічнай дзейнасці, фінансавых рынкаў, бізнес-планавання, інфармацыйных тэхналогій, замежных моў, турызму і гасціннасці, энерга- і рэсурса-зберажэння і ў многіх іншых галінах, з якімі звязана сацы-яльна-эканамічнае развіццё краіны. Даўно даказана, што адной базавай адукацыі (у ВНУ ці ў прафесійна-тэхнічнай, сярэдняй спецыяльнай навучальнай установе) недастат-кова: навукова-тэхнічны прагрэс зараз настолькі імклівы, што ў залежнасці ад галіны неабходна абнаўленне і папаў-ненне ведаў кожныя 1—5 гадоў. Не трэба забываць і аб ін-дывідуальных запатрабаваннях людзей, якія маюць намер змяніць прафесію. У прыватнасці, добра наладжана сістэ-ма перападрыхтоўкі беспрацоўнага, незанятага насельніц-тва, якая прапаноўвае прафесіі, запатрабаваныя на рынку працы.

Што да павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кад-раў для адукацыйнай галіны, то на гэтай ніве працуюць тры рэспубліканскія арганізацыі — Акадэмія паслядыпломнай адукацыі, Рэспубліканскі інстытут прафесійнай адукацыі і Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы. Акрамя таго, іх дапаўняюць інстытуты развіцця адукацыі, створаныя ў кож-най вобласці і Мінску. Такая разгалінаваная сістэма дазва-ляе выконваць як запыты ўстаноў адукацыі, так і асабістыя запыты педагогаў у галіне дадатковых, новых ведаў па на-вучанні і выхаванні маладога пакалення.

Запісала Іна НІКІЦЕНКА.nikitsenka@ng-press.by

Арыенцір — патрэбы эканомікіі кожнага асобнага чалавека

(5 месяцаў); вадзіцель аўтапагрузніка (3 ме-сяцы). Дарэчы, пералік гэтых прафесій фарміруецца згодна з патрабаваннямі рэгіянальнага рынку працы і ў прыватнас-ці канкрэтных прадпрыемстваў. Так, наву-чальная ўстанова заключыла дамоўленасці на падрыхтоўку кадраў з многімі арганіза-цыямі-заказчыкамі кадраў перапрацоўчай прамысловасці. У гэтым спісе — брэсцкае прадпрыемства “Савушкін прадукт”, Слуц-кі, Бярэзінскі, Дзятлаўскі сыраробныя кам-бінаты, Маладзечанскі, Баранавіцкі, Пінскі малочныя камбінаты, прадпрыемства “Ма-лочны Свет” і шэраг іншых.

Знамянальнай падзеяй для самой уста-новы і ўвогуле прафесійнай адукацыі Мін-скай вобласці стала адкрыццё рэсурснага цэнтра вытворчага навучання, на базе яко-га вядзецца падрыхтоўка рабочых кадраў і спецыялістаў для грамадскага харчаван-ня. У цэнтры ўстаноўлена сучаснае высо-капрадукцыйнае абсталяванне з праграм-ным забеспячэннем кампаніі “Рацыяналь”, малагабарытнае механічнае абсталяван-не для павышэння эфектыўнасці адукацый-нага працэсу па прафесіі кухара. Арганіза-вана прафесійная падрыхтоўка не толькі навучэнцаў, дарослага насельніцтва, але павышэнне кваліфікацыі спецыялістаў ку-харскай справы, якія працуюць у вядомых рэстаранах і гасцініцах Беларусі. У працэс навучання ўключаны семінары-практыку-мы, майстар-класы з далучэннем спецы-ялістаў з Беларусі, Расіі, Украіны і Германіі.

Узначальвае дзейнасць рэсурснага цэн-тра вопытны педагог Алена Васільеўна Жо-галь, а непасрэдна прафесійную падрых-

тоўку ажыццяўляюць майстры вытворчага навучання Вольга Барысаўна Канапелькі-на і Аляксандр Анатольевіч Барысавец, якія ў вучэбным працэсе выкарыстоўваюць ін-дывідуальны падыход, каб павысіць эфек-тыўнасць засваення практычных уменняў і навыкаў. Дзякуючы прафесіяналізму пе-дагогаў, аснашчанасці рэсурснага цэнтра сучасным высокатэхналагічным абсталя-ваннем, кожнаму слухачу даецца магчы-масць самастойна набыць навыкі работы на абсталяванні “Рацыяналь” з далейшым прымяненнем іх у сваёй дзейнасці.

Пры рэалізацыі адукацыйных праграм прафесійнай падрыхтоўкі, перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі дарослага на-сельніцтва вучэбны працэс уключае тэарэ-тычнае i вытворчае навучанне. На тэарэтыч-

ных занятках слухачы засвойваюць веды па арганізацыі грамадскага харчавання, пры-гатаванні ежы, па спецыяльнай тэхналогіі, бяспецы працы, якія ў далейшым навучан-ні падмацоўваюцца на практыцы. Спачатку слухачы праходзяць падрыхтоўку ў кабіне-тах і лабараторыях каледжа, якія аснашча-ны сучасным абсталяваннем, неабходнымі нагляднымі матэрыяламі, дапаможнікамі і электроннымі сродкамі навучання.

Вытворчае навучанне, накіраванае на фарміраванне практычных уменняў і на-выкаў у прафесіі, праводзіцца ў два этапы. На першым этапе пад кіраўніцтвам вопыт-нага майстра вытворчага навучання слу-хачы засвойваюць першасныя навыкі ў ву-чэбных майстэрнях навучальнай установы. Потым яны накіроўваюцца непасрэдна на вытворчыя аб’екты. Так, слухачы, якія ву-чацца ў каледжы па прафесіях тынкоўшчы-ка, маляра, абліцоўшчыка-плітачніка, для больш эфектыўнага практычнага навучан-ня пра цуюць непасрэдна ў будаўнічых ар-ганізацыях, на прадпрыемствах “Мінскабл-сельбуда”, у перасовачных механізаваных калонах альбо на выкананні рамонтных ра-бот па ўмацаванні матэрыяльна-тэхнічнай базы каледжа. Па прафесіях гандлю і гра-мадскага харчавання вытворчая практы-ка ажыццяўляецца на працоўных месцах у арганізацыях універмага “Слуцк”, кафэ і рэстаранах Случчыны і за яе межамі, у ін-шых гандлёвых кропках. А вось да падрых-тоўкі будучых вадзіцеляў аўтапагрузнікаў каледж прыцягвае спецыялістаў Слуцка-га сыраробнага камбіната, дзе праходзіць і вытворчае навучанне.

Як адзначыў Барыс Браніслававіч, важ-ным напрамкам у рабоце аддзялення пра-фесійнай падрыхтоўкі, перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі з’яўляецца па-шырэнне і абнаўленне прафесійных ведаў, уменняў і навыкаў для атрымання больш высокіх разрадаў. Павышэнне кваліфікацыі рабочых ажыццяўляецца па заяўках прад-прыемстваў-заказчыкаў кадраў, з выез-дам на прадпрыемства і на базе каледжа. За апошнія тры гады кваліфікацыю павысілі 190 чалавек па прафесіі “Лабарант хіміка-бактэрыялагічнага аналізу”, яны адточвалі свае навыкі непасрэдна на прадпрыем-ствах перапрацоўчай прамысловасці.

Вопыт арганізацыі правядзення занят-каў непасрэдна на вытворчасці сведчыць аб іх высокай эфектыўнасці, якая дасягаец-ца за кошт злучэння тэарэтычнай падрых-тоўкі з практычным засваеннем уменняў і набыццём навыкаў. На практыка-арыента-ваны падыход у навучанні скіравана работа педагогаў Ліліі Аляксандраўны Марозавай, Наталлі Уладзіміраўны Азёрнай, Людмілы Уладзіміраўны Абрацінскай, Надзеі Міхай-лаўны Лазоўскай. Павышэнне кваліфікацыі праводзіцца без адрыву ад вытворчасці ра-бочых, а педагагічным работнікам каледжа прадастаўляецца магчымасць вывучэння сучаснага тэхналагічнага абсталявання на прадпрыемстве.

Нядаўна ў аддзяленні прафесійнай пад-рыхтоўкі, перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі арганізавана рускамоўнае на-вучанне грамадзян Турцыі на дагаворнай ас-нове. На сённяшні дзень прайшоў навучанне 41 чалавек. У новым годзе гэтае міжнарод-нае супрацоўніцтва будзе працягвацца.

У перспектыве плануецца падрыхтоўка па прафесіі “Швачка” і далейшае вывучэн-не рынку працы і пашырэнне ўзаемадзеян-ня з прадпрыемствамі-заказчыкамі кадраў для прафесійнай падрыхтоўкі, перападрых-тоўкі і павышэння кваліфікацыі дарослага насельніцтва.

Як падкрэсліў Б.Б.Блахін, для пастаян-нага ўдасканалення дзейнасці аддзялення прафесійнай падрыхтоўкі, перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі дарослага насель-ніцтва ў арганізацыі дадатковай адукацыі пе-дагогі каледжа паспяхова выкары стоўваюць максімальнае ўзаемадзеянне ў гэтым пра-цэсе з самімі прадпрыемствамі, што дазва-ляе істотна эканоміць фінансавыя і часавыя рэсурсы. Акрамя таго, у вучэбныя праграмы закладзены канкрэтныя патрабаванні за-казчыкаў і іх рэалізацыя ў час навучання. Не-абходна далучаць да навучання дарослага насельніцва вядучых спецыялістаў-практы-каў, супрацоўнікаў прадпрыемстваў і ўста-ноў адукацыі, шырока выкарыстоўваць су-часныя сродкі навучання і кантролю ведаў, праводзіць заняткі з прымяненнем сучас-нага тэхналагічнага абсталявання ва ўмовах рэальных вытворчых працэсаў.

Ала КЛЮЙКО.kliuiko@ng-press.by

Настаўніцкая Настаўніцкая газетагазета31 студзеня 2012 года16 Навука

Галоўны рэдактар Вадзім Кнышаў

Навука ва ўніверсітэтах — не толькі неад’емная частка адукацыйнага працэсу, але і крыніца новых тэхналогій для рэальнага сектара эканомікі. І вынікі 2011 года гэта яскрава дэманструюць. Расказвае начальнік упраўлення навукі і інавацыйнай дзейнасці Міністэрства адукацыі В.Р.САФОНАЎ.

— Міністэрства адукацыі заўсёды арыентуе ўніверсі-тэцкіх распрацоўшчыкаў на першачарговыя пат-

рэбы рэальнага сектара эканомікі — стварэнне перспектыў-ных тэхналогій і ўзораў новай тэхнікі. Другая задача, якую мы ставім перад універсітэтамі, гэта павелічэнне экспарту наву-ковай прадукцыі.

Нагадаю, што ў Дзяржаўную праграму інавацыйнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2011—2015 гады, прынятай у мінулым годзе, уключаны 32 праекты Міністэрства адукацыі, з іх 24 уваходзяць у лік найважнейшых. У рэалізацыі прагра-мы прымаюць удзел 11 падведамасных міністэрству ўніверсі-тэтаў і навуковых арганізацый. Ужо на працягу 2011 года ў ме-жах праграмы асвоена больш за 13 мільярдаў рублёў.

Па папярэдніх даных, летась на навуковую, навукова-тэхнічную і інавацыйную дзейнасць прыцягнута больш за 210 міль ярдаў рублёў, у тым ліку больш за палову з пазабю-джэтных крыніц. У 2011 годзе ўніверсітэцкія вучоныя ўдзель-нічалі ў выкананні больш чым 700 заданняў дзяржаўных праг-рам навуковых даследаванняў.

За мінулы год ва ўніверсітэтах Міністэрства адукацыі

з’явіўся цэлы шэраг новых відаў навукова-тэхнічнай прадук-цыі, новых тэхналогій, якія ўкаранёны ў вытворчасць. У Бел-дзяржуніверсітэце гэта: камп’ютарная сістэма для меды-цынскай дыягностыкі (летась рэалізавана 6 такіх сістэм на суму больш за 213 мільёнаў рублёў); новыя сінтэтычныя фе-рамоны небяспечных шкоднікаў (800 такіх прэпаратаў пера-дадзена на выпрабаванні); біяпрэпараты для сельскай гас-падаркі. НДІ фізіка-хімічных праблем БДУ паставіў у краіны СНД на некалькі дзясяткаў мільярдаў рублёў устаноўкі для вытворчасці вырабаў з поліўрэтанаў. Дарэчы, НДІ ФХП БДУ ў 2011 годзе ў чарговы раз занесены на Рэспубліканскую дош-ку гонару як адна з лепшых навуковых арганізацый краіны.

У Беларускім нацыянальным тэхнічным універсітэце рас-працаваны лічбавы лазерны гіраскоп для навігацыі назем-ных мабільных аб’ектаў, ракетных, артылерыйскіх, зенітных, радыёлакацыйных і іншых сістэм. Па тэхнічных характа-рыстыках распрацоўка выканана на ўзроўні лепшых сусвет-ных аналагаў. Вучоныя БНТУ прапанавалі таксама тэхнало-гію ўмацавання паверхняў для сельскагаспадарчай тэхнікі, цэлую серыю распрацовак для будаўнічай індустрыі. На 2012 год запланавана выпрабаванне і ўкараненне ў меды-цынскую практыку імпартазамяшчальнай канструкцыі, якая прымяняецца пры аперацыях на грудной аорце.

Вучоныя Беларускага дзяржаўнага тэхналагічнага ўні-версітэта сумесна з Міністэрствам прамысловасці і Міністэр-ствам лясной гаспадаркі распрацавалі і ўкаранілі сістэму су-часных машын для лесанарыхтоўчых, лесагаспадарчых работ. На аснове распрацаваных у БДТУ і ўжо ўкаранёных рэкамен-

дацый створаны вытворчасці паліва з нізкаякаснай драўніны і адходаў лесанарыхтовак. Аб’ём продажаў новай прадукцыі ў нашай краіне склаў амаль 38 мільярдаў рублёў, пастаўкі на эк-спарт прынеслі 1149,3 тысячы долараў. Акрамя таго, у БДТУ распрацавана і ўжо прымяняецца новая тэхналогія вытвор-часці паперы для друку. І гэта толькі самыя яркія прыклады.

Сёння ўніверсітэты падтрымліваюць партнёрскія адносіны з навуковымі арганізацыямі каля 60 краін свету ў рамках больш чым 700 дагавораў. Найбольшым попытам карыстаюцца наву-ковыя распрацоўкі ў галіне нанатэхналогій і новых матэрыялаў, радыёэлектронікі, інфармацыйных тэхналогій, тэлекамуніка-цый, лазерных тэхналогій, энерга- і рэсурсазберажэння, ме-дыцыны і аховы здароўя, будаўніцтва, лёгкай прамысловасці. Сумесна з замежнымі партнёрамі ўніверсітэцкія навукоўцы вы-конваюць звыш 130 міжнародных праектаў. Гэта дазваляе што-год прыцягваць у краіну больш за 2,5 мільёна долараў.

Экспарт навуковай прадукцыі ажыццяўляецца больш чым у 30 краін. Найбольш актыўна ў гэтым кірунку працуюць БДУІР, БДУ, Тэхнапарк БНТУ “Палітэхнік”, БРУ, БелДУТ, БДТУ. Лідарамі-экспарцёрамі з’яўляюцца БДУІР і БДУ.

Некалькі слоў аб падрыхтоўцы навуковых работнікаў вы-шэйшай кваліфікацыі. Сёння ў аспірантуры сістэмы Міні-стэрства адукацыі навучаюцца каля 2600 чалавек, у дак-тарантуры — 43 чалавекі. Падкрэслю, што больш за 20% аспірантаў і 50% дактарантаў праходзяць падрыхтоўку па спецыяльнасцях, якія забяспечваюць развіццё высокатэх-налагічных вытворчасцей. Аднак застаецца праблема нізкай выніковасці аспірантуры і дактарантуры.

Калі казаць аб задачах у сферы навукі і інавацыйнай дзейнасці на 2012 год, то мы будзем працягваць працаваць над удасканаленнем арганізацыйных механізмаў, развіццём інавацыйнай інфраструктуры ўніверсітэтаў, стварэннем умоў для нарошчвання экспарту навукова-тэхнічнай прадукцыі. Сярод задач на бягучы год таксама ўмацаванне матэрыяль-на-тэхнічнай базы навуковых даследаванняў, забеспячэнне ўзаемадзеяння навукі, адукацыі і вытворчасці, а таксама па-вышэнне эфектыўнасці і якасці падрыхтоўкі навуковых ра-ботнікаў вышэйшай кваліфікацыі.

Запісала Іна НІКІЦЕНКА.nikitsenka@ng-press.by

Беларускія вучоныя праводзяць фундаментальныя даследаванні сусветнага ўзроўню. Гэта пацвердзілі спецыялісты вядучых лабараторый Расіі, Германіі і Швейцарыі падчас Першай міжнароднай відэаканферэнцыі, якая днямі прайшла на базе БДУ па ініцыятыве Міністэрства адукацыі.

У прыватнасці, на відэаканферэнцыі ішла размова пра ўклад беларускіх ВНУ ў

міжнародныя даследаванні фундаменталь-ных уласцівасцей матэрыі. На сувязі ў мін-скай студыі былі міністр адукацыі Сяргей Маскевіч, рэктар БДУ Сяргей Абламейка, дырэктар НДІ ядзерных праблем БДУ Ула-дзімір Барышэўскі, дырэктар Нацыянальна-га цэнтра фізікі часціц і высокіх энергій БДУ Мікалай Шумейка. Да гутаркі з беларускага боку далучыліся таксама вучоныя Гродзен-скага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Ку-палы. Акрамя таго, у размове прынялі ўдзел спецыялісты Аб’яднанага інстытута ядзер-ных даследаванняў (АІЯД, г. Дубна, Расія), Еўрапейскай арганізацыі ядзерных дасле-даванняў (CERN, Швейцарыя) і лабараторыі нямецкага электроннага сінхратрона (DESY, Гамбург-Цойтэн, Германія).

“Сёння вельмі вялікую ролю іграе інтэгра-цыя вучоных свету ў такіх маштабных праек-тах, як Вялікі адронны калайдар, і фундамен-тальных даследаваннях у цэлым, — адзначыў Сяргей Маскевіч падчас відэаканферэнцыі. — Летам я пабываў у CERN, а сёння гэта леп-шая фізічная лабараторыя ў свеце, і мне было прыемна чуць, як высока там ацэньваюць ра-боту беларускіх вучоных у гэтым праекце”.

Пра тое, як ажыццяўляецца міжнароднае супрацоўніцтва ў галіне фундаменталь-

ных даследаванняў, расказаў дырэктар На-цыянальнага цэнтра фізікі часціц і высокіх энергій БДУ Мікалай Шумейка. Па яго словах, прыярытэтам работы цэнтра з’яўляюцца тры напрамкі. Перш за ўсё гэта сумесныя дасле-даванні з Аб’яднаным інстытутам ядзер-ных даследаванняў (АІЯД, г. Дубна, Расія),

дзяржавай-членам якога з’яўляецца Бела-русь. Увогуле, беларускія вучоныя ўдзельніча-юць у 28 тэмах АІЯД, спецыялісты Нацыяналь-нага цэнтра фізікі часціц і высокіх энергій БДУ бяруць удзел у 18 тэмах, якія з’яўляюцца так-сама агульнымі для супрацоўніцтва з CERN і лабараторыяй нямецкага электроннага сінх-ратрона (DESY, Гамбург-Цойтэн, Германія).

Вучоныя вядуць самыя розныя даследа-ванні, якія карэлююцца з заданнямі дзяржаў-ных праграм Рэспублікі Беларусь, Міні-стэрства адукацыі, Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях, БДУ. І, як сказаў Мікалай Шумейка, міжнародны складнік мае важнае значэнне для поспеху выканання адпавед-ных заданняў, праграм і праектаў. Адметна, што даследаванні праводзяцца не толькі па фундаментальных навуках, мае месца так-сама істотны прыкладны складнік, разлічаны на асваенне новых тэхналогій і рэалізацыю высокатэхналагічных праектаў.

Мікалая Шумейку падтрымаў галоўны навуковы сакратар АІЯД кіраўнік групы су-працоўнікаў — удзельнікаў праекта ATLAS на Вялікім адронным калайдары (LHC) Мікалай Русаковіч. Так, ён адзначыў, што на ўсім пра-

цягу існавання Аб’яднанага інстытута ядзер-ных даследаванняў Беларусь іграла там вя-лікую ролю, але асабліва важным беларускі ўдзел стаў пасля развалу СССР, калі інтэгра-цыйныя працэсы пачаліся нанова.

“Трэба сказаць, што ў галіне навукі аб’яднанне адбылося даволі хутка, і з таго часу Беларусь з’яўляецца адным з на-шых самых надзейных і эфектыўна працую-чых парнёраў, — падкрэсліў Мікалай Руса-ковіч. — Беларускія вучоныя бяруць удзел ва ўсіх галоўных тэмах Аб’яднанага інстытута ядзер ных даследаванняў. Таксама мы далу-чаем да сваіх праектаў навуковыя і вытвор-чыя прадпрыемствы Беларусі, дзе ў апошні час было створана многа прыбораў і кампа-нентаў для эксперыментаў CERN (і не толькі) у галіне электронікі, оптыкі, лазераў і інш”.

Што да Еўрапейскай асацыяцыі ядзерных даследаванняў (CERN), то супрацоўніц-

тва беларускіх вучоных з гэтай арганізацыяй таксама ўжо з’яўляецца гісторыяй, багатай на цікавыя навуковыя распрацоўкі і інжынер-ныя рашэнні. А самы маштабны ўдзел бела-рускіх вучоных быў у праектах CMS і ATLAS на Вялікім адронным калайдары (LHC).

“Дзякуючы гэтаму, сёння наша краіна мае раўнапраўны доступ да новых ведаў, якія пакуль не могуць быць атрыманы ні на якой іншай устаноўцы, акрамя LHC, — гаворыць Мікалай Шумейка. — Удзел у названых пра-ектах дапамог узняць на сусветны ўзровень не толькі адпаведныя сектары беларускай навукі, але і прамысловасць, якая актыўна далучылася да выканання прыборнай часткі эксперыментаў і, такім чынам, змагла ўзняц-ца на тэхналагічна новы ўзровень”.

З Жэневы (CERN, Швейцарыя) на сувязь з Беларуссю выйшаў спецыяльны саветнік кіраўніка праекта CMS Еўрапейскай аргані-зацыі ядзерных даследаванняў кіраўнік су-працоўніцтва Расіі, АІЯД і краін — удзельніц АІЯД у праекце CMS Ігар Галутвін. Ён раска-заў, што супрацоўніцтва Беларусі з CERN па-чалося яшчэ ў 1980-х гадах і з таго часу ай-чынныя вучоныя пастаянна задзейнічаны ў праектах CERN і маюць там вялікі аўтарытэт.

“Яны прымалі ўдзел у распрацоўцы і стварэнні эксперыментальных установак Вялікага адроннага калайдара і зараз актыў-на ўдзельнічаюць у апрацоўцы атрыманых даных, — паведаміў Ігар Галутвін. — Знач-насць новых фізічных вынікаў такая, што толькі па адным эксперыменце CMS у вя-дучых навуковых часопісах свету паяўляецца каля 100 публікацый у год і беларускія вучо-ныя з’яўляюцца іх суаўтарамі”.

“Беларусы зрабілі каласальны ўклад у шэраг праектаў CMS, — далучыўся да раз-мовы начальнік навукова-эксперымен-тальнага аддзела CMS Анатоль Зарубін, — і нездарма імёны 32 беларускіх вучоных (сярод якіх многа моладзі) былі выгравіра-ваны ў бронзе і змешчаны ў шахце экспе-рыментальнай устаноўкі CMS для нашчад-каў”.

Анатоль Зарубін таксама заўважыў, што ўдзел у эксперыментах Вялікага адронна-га калайдара карысны не толькі для навукі і прамысловасці, але і для павышэння ролі і аўтарытэту навукі ва ўсім свеце. Сучасныя выбітныя дасягненні з’яўляюцца вельмі доб-рай матывацыяй для таго, каб дзеці і мо-ладзь захапіліся навукай.

З лабараторыяй нямецкага электроннага сінхратрона DESY Нацыянальны цэнтр

фізікі часціц і высокіх энергій БДУ супра-цоўнічае больш як два дзесяцігоддзі. Вучо-ныя вядуць сумесныя даследаванні, а так-сама прымаюць актыўны ўдзел у апрацоўцы даных, атрыманых на паскаральніку DESY — і ўжо ёсць істотныя вынікі, якія дазваляюць палепшыць веды аб глыбіні матэрыі.

“Наша супрацоўніцтва з Нацыянальным цэнтрам фізікі часціц і высокіх энергій БДУ вельмі прадуктыўнае, — уключыўся ў размову з лабараторыі нямецкага электроннага сінх-ратрона (DESY, Гамбург-Цойтэн, Германія) ка-ардынатар супрацоўніцтва па пярэдняй кала-рыметрыі ў праекце Міжнароднага лінейнага калайдара (ILC) удзельнік праекта CMS на LHC Вольфганг Лёман. — Я хачу адзначыць вельмі высокі ўзровень валодання тэарэтычнай фізі-кай нашых беларускіх калег, і для нас вельмі важны іх уклад у сумесныя даследаванні. Мін-скія вучоныя прымаюць удзел у нашых экспе-рыментах, працуюць на сучасных устаноўках, выкарыстоўваюць наш камп’ютарны цэнтр. У выніку атрымліваюцца вельмі цікавыя рэзуль-таты. Напрыклад, некалькі гадоў таму перад навуковай супольнасцю паўстала праблема, як вымераць свяцільнасць з высокай даклад-насцю. І менавіта мінчане знайшлі рашэнне гэтай праблемы. Увогуле, вашы фізікі валода-

юць высокай культурай рэалізацыі тэарэтыч-ных вылічэнняў. Тое, што могуць яны, вельмі няпроста, і насамрэч ёсць толькі некалькі ла-бараторый у свеце, якім гэта па сілах”.

“Вельмі важна, што ў нас ёсць вынікі сус-ветнага ўзроўню, якімі можна ганарыцца,

мы будзем і далей падтрымліваць удзел нашых вучоных у міжнародных праектах, — адзначыў міністр адукацыі Сяргей Маскевіч. — Гэта дае нам унікальную магчымасць скарыстацца не толькі вынікамі даследаванняў беларускіх вучо-ных, але і дасягненнямі вучоных свету”.

Усе ўдзельнікі відэаканферэнцыі падкрэс-лівалі, што ў сучаснай навуцы вельмі важныя зносіны, якія сёння ажыццяўляюцца з дапа-могай інфармацыйных тэхналогій. Апошнія могуць аб’яднаць навуковы патэнцыял прак-тычна ўсіх краін свету для правядзення су-месных даследаванняў і апрацоўкі іх вынікаў праз інтэрнэт. Адзінае, што для гэтага пат-рэбна, — добрыя каналы сувязі. Міністр аду-кацыі запэўніў, што беларускія вучоныя бу-дуць мець дастатковыя каналы для таго, каб удзельнічаць у міжнародных даследаваннях нараўне са сваімі замежнымі партнёрамі.

Галіна СІДАРОВІЧ.sidarovich@ng-press.by

Глабальныя праекты даюць імпульс развіццю навукі і тэхналогій

Распрацоўкі для айчыннага рэальнага сектара і на экспарт —

прыярытэты ўніверсітэцкай навукі

Беларускія фізікі валодаюць высокай культурай рэалізацыі тэарэтычных вылічэнняў. Тое, што могуць яны, вельмі няпроста, і насамрэч ёсць толькі некалькі лабараторый у свеце, якім гэта па сілах.

Усе перадавыя прадпрыемствы Беларусі — “Інтэграл”, “Планар”, завод Кастрычніцкай Рэвалюцыі (быў нават узнагароджаны спецыяльнай прэміяй CERN), прадпрыемствы цяжкога машынабудавання — маюць дачыненне да праектаў АІЯД і CERN. Такім чынам, у міжнародным супрацоўніцтве развіваецца не толькі навука і адукацыя, але і тэхналогіі, прамысловасць.