1b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

NATURAN u m e r   3 3   |   Styczeń 2013

2000Zarządzanie obszarami sieci Natura 2000

ISSN

 183

1-41

98

B i u l e t y n   o   p r z y r o d z i e   i   r ó ż n o r o d n o ś c i   b i o l o g i c z n e j 

Środowisko

2 b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

© European Com

mission

WstępZ punktu widzenia różnorodności biologicznej, rok 2012 był interesujący pod wieloma względami. Obchody 20-lecia dyrektywy siedliskowej i europejskiego Funduszu LIFE stały się okazją do refleksji nad postępami,  jakich dokonano w ciągu ostatnich dwóch dekad na rzecz ochrony różnorodności biologicznej w Europie. Szczerze wątpię, by 20 lat temu Europejczycy wyobrażali sobie, że pewnego dnia  na  obszarze  Unii  Europejskiej  powstanie  największa  skoordynowana,  międzynarodowa  sieć obszarów chronionej przyrody na świecie. Wątpię również, by wielu spodziewało się rozszerzenia UE z 12 do 27 krajów. Przystąpienie Chorwacji do grona państw członkowskich dodatkowo wzbogaci kulturową i biologiczną różnorodność UE z korzyścią dla nas wszystkich.

Podczas tego roku refleksji i rozważań, jeszcze wyraźniej widać stojące przed nami wyzwania. Nie powinniśmy bagatelizować wysiłku, jaki będziemy musieli włożyć w zapewnienie, że nasza sieć jest zarządzana w sposób spójny  i pozwalający na pełne wykorzystanie  jej potencjału. Aby wesprzeć ten  proces,  Komisja  w  porozumieniu  z  państwami  członkowskimi  i  zainteresowanymi  stronami zainicjowała nowy program seminariów dla każdego z regionów biogeograficznych Unii. Ich celem jest  promowanie  bardziej  skoordynowanych  działań  na  rzecz  zarządzania  siecią  Natura  2000. W końcu nie powinniśmy zapominać, że Natura 2000 jest tyleż samo siecią osób co siecią obszarów, a każda z zainteresowanych stron – od rolników i leśników po turystów i administratorów obszarów – ma ważną rolę do odegrania.

Francuski pisarz Guy de Maupassant powiedział kiedyś: „Podróże, podobnie jak sny, to drzwi, które otwierają  się  z  realnego  świata  do  świata,  który  nadal  pozostaje  do  odkrycia.”  Nie  wiem  gdzie dokładnie zaprowadzi nas ta droga, ani czy do 2020 r. uda nam się osiągnąć wyznaczony cel, ale wiem, że każdy krok w dobrym kierunku będzie miał wpływ na życie wielu osób; wiem także, że podróż tę warto odbyć. Mam nadzieję, a wręcz jestem przekonany, że także w nadchodzących latach przyroda będzie mogła liczyć na nasze wsparcie.

Janez Potočnik, Europejski Komisarz ds. środowiska

Janez Potočnik, Europejski Komisarz ds. środowiska, podczas obchodów 20-lecia przyjęcia dyrektywy środowiskowej na konferencji w Genku w październiku 2012 r., w towarzystwie dwóch „ojców” dyrektywy – Stanleya Johnsona (po lewej) i Hemmo Muntingha (po prawej).

2

Okładka: Bizony w polskiej Białowieży – jednym z obszarów sieci Natura 2000. ©Wild 

Wonders of Europe / Stefano 

Unterthiner

© Shutterstock

© Jane Burton / naturepl.com

© European Com

mission

© Shutterstock

Natura2000Biuletyn o przyrodzie i różnorodności biologicznej styczeń 2013

SPIS TREśCI3–5    Rezultaty pierwszego Borealnego Seminarium sieci Natura 2000

6–7    Przeglądarka Natura 2000

8–9   Barometr Natura 2000 – aktualizacja z czerwca 2012

10–11Nowe wytyczne sektorowe Natura 2000

12–13   XI Konferencja Stron Konwencji o różnorodności biologicznej (CBD)

14–16   Natura News

3b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

Pierwsze Borealne Seminarium sieci Natura  2000 zaowocowało szeregiem zaleceń dotyczących pełniejszej ochrony 18 siedlisk o  kluczowym znaczeniu dla regionu borealnego

3

Wymiana praktycznych doświadczeń w zarządzaniu niektórymi typami siedlisk leśnych podczas Seminarium borealnego sieci Natura 2000 w maju 2012 r.

© Francois Krem

er

W ostatnim numerze biuletynu przedstawiliśmy wstępnie nową inicjatywę Komisji w sprawie zarządzania siecią Natura 2000, czyli tak zwany nowy proces biogeograficzny.

  Celem nowego procesu jest promowanie aktywnej wymiany doświadczeń i dobrych praktyk na poziomie biogeograficznym pomiędzy organami władzy, praktykami ochrony środowiska, zainteresowanymi stronami i ekspertami. Wymiana ta dotyczy ochrony niektórych spośród kluczowych typów siedlisk i gatunków chronionych 

w ramach programu Natura 2000; oczekuje się, że współpraca ta pomoże państwom członkowskim w zarządzaniu obszarami Natura 2000 tworzącymi spójną sieć ekologiczną.  Dotychczas zainicjowano trzy cykle seminariów, dotyczące regionu borealnego, atlantyckiego i alpejskiego (patrz ostatni numer). Wyniki pierwszego Seminarium Borealnego są już dostępne i zostały w skrócie przedstawione poniżej.

Proces borealnyProcesowi borealnemu przewodziła Finlandia, której wsparcia udzieliły inne państwa członkowskie z regionu (Polska, Estonia, Łotwa i Litwa), a także Komisja Europejska, EOG i Europejskie Centrum Tematyczne ds. Różnorodności Biologicznej.  Początkowo pięć krajów z regionu postanowiło skoncentrować swoją uwagę na 18 typach siedlisk, dla rozmieszczenia 

i stanu ochrony których region borealny ma szczególne znaczenie. Znalazło się pośród nich sześć typów użytków zielonych, pięć typów obszarów podmokłych, pięć typów lasów, jeden typ siedliska przybrzeżnego i jeden typ siedliska słodkowodnego.  Na temat każdego z nich zgromadzono informacje dotyczące  ich stanu ochrony, zagrożeń, środków zarządzania obszarami, itd. w danym regionie, co ma służyć wskazaniu najistotniejszych problemów ochrony właściwych każdej grupie siedlisk (patrz tabela).  W ten sposób powstał fundament  pierwszego pilotażowego seminarium sieci Natura 2000, podczas którego państwa członkowskie wspólnie uzgodniły szereg konkretnych działań, które zostaną zrealizowane w ciągu najbliższych lat w celu poprawy stanu ochrony głównych grup siedlisk zlokalizowanych w regionie borealnym. 

Wyniki pierwszego Borealnego Seminarium sieci Natura 2000

4 b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

Tabela: Kluczowe zagadnienia ochrony omówione w odniesieniu do głównych grup siedlisk.

Grupasiedlisk Tematydyskusji

Użytki zielone •  Wspólna Polityka Rolna (WPR)•  Porzucanie i fragmentacja gruntów•  Nieodpowiednie zarządzanie•  Alternatywne sposoby zagospodarowania

Lasy •  Zarządzanie i odtwarzanie•  Pozorowanie naturalnych zakłóceń•  Zarządzenie nieinterwencyjne: akceptowalny poziom 

zarządzania, zrównoważone wykorzystanie, itd.•  Problemy łączności ekologicznej poza zasięgiem sieci 

Natura 2000

Mokradła •  Modyfikacja funkcji hydrologicznych torfowisk•  Brak wiedzy na temat procesów ekologicznych 

zachodzących w torfowiskach minerotroficznych•  Metody rekultywacji

Wody słodkie •  Tzw. podejście zlewiskowe•  Funkcje ekologiczne, np. energia wodna•  Współpraca międzysektorowa (np. zjawisko synergii 

z ramową dyrektywą wodną)•  Złożoność siedliska

Pozorowanie zjawisk katastrofalnych może okazać się ważnym narzędziem zarządzania niektórymi typami siedlisk w lasach borealnych. Zagadnienie to było jedną z najważniejszych kwestii dyskutowanych podczas seminarium borealnego.

Wiele cennych użytków zielonych w sieci Natura 2000 nie spełnia kryteriów kwalifikowalności do dopłat w ramach WPR ze względu na nadmiar drzew, skał i innych „nieproduktywnych” elementów krajobrazu.

Seminarium borealneSeminarium borealne odbyło się w fińskim mieście Hämeenlinna, w dniach 28–30 maja 2012 r. Zgromadziło ponad 80 uznanych ekspertów i przedstawicieli władz ze wszystkich pięciu państw regionu.  W ciągu dwóch dni omówiono szczegółowo kwestie ochrony mające kluczowe znaczenie dla czterech głównych grup siedlisk. Celem prac było wskazanie podstawowych problemów i możliwych rozwiązań, a także wspólne stworzenie listy konkretnych działań, które mogłyby zostać zrealizowane w oparciu o ustalony harmonogram.  Ponadto, każda grupa została poproszona o opracowanie zaleceń dotyczących następujących zagadnień przekrojowych odnoszących się do wszystkich typów siedlisk:

•  wyznaczenie celów zarządzania gatunkami i obszarami,

•  na podstawie treści artykułu 17, ustalenie wzorca i korzystnego stanu ochrony,

•  proces planowania zarządzania obszarami,

•  zainteresowane strony – komunikacja i uczestnictwo.

Wyniki seminarium zostały zapisane w serii tabel – po jednej dla każdego z kluczowych zagadnień ochrony odnoszących się do głównych grup siedlisk, i udostępnione w Raporcie końcowym z Seminarium. Każda 

tabela zawiera podsumowanie zaleceń, konkretnych działań i propozycje wstępnych kroków uzgodnione przez uczestników seminarium (patrz przykłady na stronie 5).

Plan działań na przyszłośćSpotkanie będące kontynuacją seminarium borealnego odbyło się w Tallinnie (Estonia) 13 listopada. Podczas obrad omówiono wszystkie przyjęte wcześniej działania i zalecenia. Niektóre z operacji 

ustalonych w trakcie seminarium zostały już zakończone, inne są w toku, a realizacja kolejnych planowana jest na 2013 r.  Oto dowód, że współpraca między zaangażowanymi państwami członkowskimi przebiega pomyślnie i można się spodziewać, że przed rozpoczęciem 2013 r. wszystkie uzgodnione działania zostaną zainicjowane.  Kwestią o kluczowym znaczeniu jest realizacja kilku inicjatyw związanych z budowaniem sieci i konkretnymi zagadnieniami 

ochrony wybranych typów siedlisk. Oczekuje się, że sieć kontaktów, którą udało się stworzyć, będzie w nadchodzących latach stopniowo rozwijana.  Platforma komunikacyjna budowana obecnie na potrzeby nowego procesu biogeograficznego będzie stanowić ważne narzędzie ułatwiające dalszą wymianę propozycji i współpracę.

Więcej informacji na stronie: http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/seminars_en.htm

© Shutterstock

© i-Stockphoto

5b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

Przykładydziałańiproponowanychpierwszychkroków.

Użytki zielone • Komunikat skierowany do Komisji, opisujący problemy oraz sposoby ich rozwiązania w zakresie definicji i kwalifikowalności stałych użytków zielonych.

• Seminarium na temat lokalnych celów i procesu planowania zarządzania.

• Powołanie grupy roboczej do spraw porzucania i fragmentacji siedlisk.

• Stworzenie i wprowadzenie w życie pomostów ekologicznych, ze wskazaniem kluczowych obszarów odbudowy, korytarzy ekologicznych i innych istotnych elementów i działań. 

• Powołanie grupy roboczej do spraw potencjalnych alternatywnych metod zarządzania użytkami zielonymi. 

Lasy • Wizyty na terenach leśnych celem zbadania możliwości ich odbudowy.

• Opracowanie ogólnych wytycznych oraz wytycznych dotyczących odtwarzania i zarządzania zasobami leśnymi.

• Opracowanie propozycji projektu (np. LIFE+) służącego wprowadzeniu pożądanego poziomu odtworzenia i właściwego zarządzania „zaburzeniami” przyrody na wybranych obszarach sieci Natura 2000 w celu osiągnięcia korzystnego stanu ochrony siedlisk i gatunków.

• Opracowanie propozycji projektu (np. LIFE+) dotyczącego lokalnego wprowadzania czynników zakłócających, występujących zazwyczaj na wielką skalę poprzez podejście oparte na planowaniu, na poziomie krajobrazu, uwzględniającym aspekty czasowe i przestrzenne. 

Mokradła • Opracowanie propozycji projektu (np. LIFE+) dotyczącego odtwarzania na wielką skalę naturalnych warunków hydrologicznych w kompleksach mokradeł.

• Powołanie grupy roboczej działającej w ramach sieci współpracy zajmującej się zagadnieniami związanymi z zarządzaniem mokradłami i ich fragmentacją.

• Warsztaty na temat metodologii odtwarzania siedlisk.

Wody słodkie • Opracowanie propozycji projektu (np. LIFE+) służącego wdrożeniu tzw. podejścia zlewiskowego w wybranych siedliskach wymienionych w Załączniku 1. 

• W ramach sieci współpracy, powołanie grupy roboczej do spraw wpływu produkcji energii hydroelektrycznej na funkcjonalność ekologiczną i odbudowę mokradeł. 

• Opracowanie ogólnych i specyficznych wytycznych dotyczących projektowania, lokalizacji i zarządzania nowymi instalacjami hydroelektrycznymi oraz łagodzenia wpływu istniejących instalacji. 

Platforma komunikacyjna • Budowa prototypowej platformy, wdrożenie i promowanie korzystania z niej w regionie biogeograficznym.

Bagna Kakerdaja (Estonia) w porannej mgle.W regionie borealnym istnieje niewiele całkowicie wolno płynących rzek.

© Shutterstock

© Shutterstock

6 b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 201366

Przeglądarka Natura 2000 stworzona kilka lat temu przez Europejską Agencję środowiska (EEA) stała się nieocenionym narzędziem internetowym dla wszystkich, którzy poszukują informacji na temat europejskich obszarów sieci Natura 2000. Przeglądarka pozwala użytkownikom zlokalizować 

i poznać każdy z około 26 400 obszarów należących do unijnej sieci obszarów chronionych – wystarczy kilka kliknięć myszką.  Cechy przeglądarkiPrzeglądarka Natura 2000 oferuje szereg opcji wyszukiwania. Pozwala ona na przykład:

PrzeglądarkaNatura 2000

1. Zidentyfikować wszystkie obszary sieci Natura 2000 zlokalizowane na danym terenie: Wystarczy wpisać wybraną nazwę miejsca aby na ekranie automatycznie pojawiła się mapa danego terenu z zaznaczonymi obszarami sieci Natura 2000 położonymi w pobliżu.

2. Zlokalizować określony obszar sieci Natura 2000: Po podaniu nazwy lub kodu obszaru, przeglądarka automatycznie przekierowuje użytkownika do tego obszaru pokazując go na mapie. 

3. Znaleźć obszary występowania konkretnych gatunków i typów siedlisk: Wystarczy wpisać łacińską nazwę gatunku lub wybrać typ siedliska z listy, a przeglądarka wyświetli wszystkie obszary, które zostały wyznaczone dla tego gatunku lub siedliska w całej UE-27. Można następnie powiększyć mapę interesującego 

użytkownika terenu (np. kraju lub regionu), aby zdobyć dodatkowe informacje na temat wybranych obszarów.

Obszary wyznaczone na podstawie dyrektywy ptasiej (obszary specjalnej ochrony) wyświetlane są w kolorze czerwonym, natomiast te zdefiniowane w oparciu o przepisy dyrektywy siedliskowej (obszary o znaczeniu wspólnotowym) – na niebiesko. Można je oglądać osobno lub razem (wszystkie obszary sieci Natura 2000).  Jedną z dostępnych opcji jest zmiana tła. Oznacza to, że poszczególne obszary można oglądać na różnych rodzajach map: drogowej, satelitarnej (z oznaczeniami lub bez), mapie pokrycia terenu (na podstawie bazy danych Corine Land Cover) oraz na mapie obszarów biogeograficznych, lub też dowolnie zestawiając powyższe mapy i ustalając poziom ich przejrzystości.  

Przeglądarka Natura 2000 umożliwia natychmiastowy internetowy dostęp do wszystkich obszarów sieci Natura 2000.

Dowiedz się więcej na temat obszarów sieci dzięki nowej, udoskonalonej przeglądarce Natura  2000: http://natura2000.eea.europa.eu/#

© Shutterstock

7b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

  Po wybraniu interesującego go obszaru, użytkownik może lepiej mu się przyjrzeć korzystając z Google Earth lub przeglądając zdjęcia na Panoramio.  Dostępny jest również standardowy formularz danych dla każdego obszaru – można go pobrać i zapisać na komputerze lub zapoznać się z nim online. Jest to oficjalny dokument dotyczący każdego z obszarów sieci Natura 2000, będący źródłem cennych informacji na temat chronionych gatunków i siedlisk w UE oraz ich stanu ochrony.

Przeglądarka jest szczególnie przydatna: 

• Właścicielom i użytkownikom gruntów oraz innym zainteresowanym stronom, takim jak dostawcy usług turystycznych, którzy pragną zdobyć dodatkowe 

informacje na temat obszarów sieci Natura 2000 znajdujących się na ich terenie;

• Deweloperom, którzy planują realizację nowych projektów mogących mieć istotny wpływ na jeden lub kilka obszarów sieci Natura 2000;

• Władzom, organom decydującym o sposobie użytkowania gruntów i innym decydentom;

• Badaczom i naukowcom;

• Organizacjom pozarządowym i adeptom nauk przyrodniczych.

Przeglądarka powinna również okazać się interesującym narzędziem dla wszystkich zainteresowanych siecią Natura 2000, oraz dla tych, którzy poszukują obszarów sieci zlokalizowanych w pobliżu ich miejsca pobytu. Przeglądarka może być również wykorzystywana przez 

nauczycieli i uczniów, którzy chcą zdobyć dodatkowe informacje na temat dziedzictwa przyrodniczego UE i sposobów ochrony różnorodności biologicznej w Europie w ramach sieci Natura 2000.  Obecnie przeglądarka jest również dostępna w formie aplikacji na telefon lub tablet, co czyni ją jeszcze praktyczniejszą.

Najnowsze aktualizacjeW 2012 r. przeglądarka została udoskonalona; zmiany dotyczą w szczególności zakresu (obejmuje ona wszystkie 27 państw członkowskich UE) i dokładności w ukazywaniu granic obszarów sieci (obecnie w większości państw członkowskich wyświetlane są one z dokładnością do 5 metrów).  W przeglądarce uwzględniono wszystkie z około 26 400 obszarów sieci. Uzupełniono informacje zawarte w standardowych formularzach danych – obecnie są one kompletne, z wyjątkiem obszarów będących matecznikami wrażliwych gatunków, ponieważ ujawnienie ich dokładnej lokalizacji mogłoby narazić te gatunki na niebezpieczeństwo (np. nielegalny zbiór rzadkich roślin, gadów, itp.).  W minionym roku do przeglądarki dodano dwa dodatkowe elementy. Pierwszy z nich pozwala użytkownikom na przeglądanie obszarów objętych ochroną na mocy ustawodawstwa krajowego lub regionalnego, takich jak parki 

narodowe, rezerwaty przyrody, rezerwaty biosfery, itp.  Drugi element pozwala na zlokalizowanie poszczególnych projektów LIFE-Przyroda i zdobycie dodatkowych informacji na ich temat za pośrednictwem bazy danych dotyczących projektów LIFE.  Dzięki najnowszej aktualizacji z grudnia 2012 r. możliwe jest również wyświetlanie stron na tle jednej lub kilku map pokrycia terenu w oparciu o dane Corine Cover (tereny rolnicze, lasy, bagna, itp.) oraz przedstawienie względnego zasięgu obszarów Natura 2000 w poszczególnych państwach członkowskich (należy przy tym pamiętać, że nie jest to miarą tempa rozwoju sieci Natura 2000).  Ponadto udoskonalono funkcje wyszukiwania gatunków i siedlisk, umożliwiając przeglądanie obszarów występowania danego gatunku lub siedliska wraz z ich naturalnym rozmieszczeniem i stanem rzeczywistym, zgodnie z wymogami dotyczącymi sprawozdań określonymi w treści artykułu 17.  Na rok 2013 planowane są kolejne ekscytujące zmiany, takie jak możliwość wyświetlania granic i obszarów poszczególnych działek zakupionych w ciągu ostatnich 20 lat w ramach programu LIFE-Przyroda. Publikacja tych informacji może stanowić dodatkowe zabezpieczenie w kontekście długoterminowej ochrony obszarów zakupionych z funduszy UE.  Przewiduje się również zapewnienie dostępu do starszych wersji informacji, co umożliwi śledzenie zmian zachodzących na przestrzeni lat w sieci Natura 2000 (np. zmian granic terenu, nowych obszarów itp.).   Warto podkreślić, że informacje na temat obszarów zawarte w przeglądarce Natura 2000 są obecnie regularnie aktualizowane, dzięki czemu wszelkie zmiany wprowadzane do baz danych przez państwa członkowskie do końca września każdego roku są uwzględniane w przeglądarce. Kolejna aktualizacja przewidziana jest na wiosnę 2013 r.  Przeglądarka dostępna jest na stronie: http://natura2000.eea.europa.eu/#

Przeglądarka może być przydatnym narzędziem dla szkół i rodzin pragnących poznać europejskie obszary chronione.

Przeglądarka umożliwia użytkownikowi zlokalizowanie wszystkich europejskich obszarów ochrony przyrody znajdujących się w pobliżu danego terenu.

© Shutterstock

8 b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

Państwa Członkowskie

OBSZaRy NaTURa 2000 (OSO + SOO) OBSZaRy LĄDOWE OBSZaRy MORSKIE

Państwa Członkowskie

Łączna liczba obszarów sieci

Natura

Łącza powierzchnia sieci Natura

(km²)

% powierzchni objęty siecią

Natura

Łącza powierzchnia

SOO (km²)Liczba

SOO

Łącza powierzchnia

OSO (km²)Liczba

OSO

Łącza powierzchnia sieci Natura 2000 (km²)

Łączna liczba obszarów lądowych

sieci Natura

Łączna powierzchnia

SOO (km²)Liczba

SOO

Łączna powierzchnia

OSO (km²)Liczba

OSO

Łączna powierzchnia

obszarów morskich

Natura 2000 (km²)

Łączna liczba

obszarów morskich

Natura 2000

BELGIË/BELGIQUE 458 5 153.81 12.74% 3 067.27 278 2 969.08 232 3 890.52 453 1 123.60 3 311.99 4 1 262.89 7 BELGIA

BULGARIA 336 39 056.31 34.34% 33 259.89 230 25 097.41 118 38 083.57 335 582.56 13 507.86 11 925.81 23 BułGArIA

ČESKÁ REPUBLIKA 1 116 11 061.62 14.03% 7 856.03 1 075 7 034.48 41 11 061.62 1 116 0 0 0 0 0 0 rEp. CzEskA

DANMARK 350 22 646.81 8.94% 3 432.50 234 2 856.15 111 3 854.66 296 16 235.05 85 11 931.23 51 18 789.14 128 DAnIA

DEUTSCHLAND 5 266 80 749.82 15.43% 33 402.66 4 605 40 211.44 737 55 082.06 5 229 21 012.84 61 19 721.77 26 25 667.11 84 nIEmCy

EESTI 568 14 832.28 17.82% 7 650.42 536 6 135.94 65 8 058.73 558 3 899.32 43 6 501.06 26 6 773.18 50 EstonIA

ÉIRE/IRELAND  587 16 095.68 13.17% 7 186.12 419 4 334.09 157 9 258.66 542 6 347.15 126 1 534.69 86 6 828.69 211 IrLAnDIA

ELLÁDA 419 42 947.05 27.30% 21 623.45 240 27 854.38 201 36 022.22 403 6 432.52 93 1 662.70 42 6 898.69 125 GrECjA

ESPAÑA 1 802 147 765.34 27.24% 116 130.43 1 436 100 944.41 590 137 510.17 1 719 10 027.74 181 2 598.30 70 10 193.13 214 HIszpAnIA

FRANCE 1 753 110 585.30 12.56% 46 664.22 1 358 43 449.61 376 68 955.13 1 658 27 737.05 132 35 219.75 75 41 624.69 207 FrAnCjA

ITALIA 2 565 63 127.19 19.17% 43 359.62 2 240 40 740.34 601 57 755.74 2 463 4 277.84 245 3 012.80 67 5 305.00 278 WłoCHy

KÝPROS* 61 1 759.75 28.37% 750.85 39 1 481.70 29 1 627.37 59 132.27 7 111.21 5 132.34 9 Cypr*

LATVIJA 332 11 828.42 11.53% 7 420.76 327 6 609.55 97 7 446.79 325 3 792.72 10 2 398.75 7 4 379.21 11 łotWA

LIETUVA 488 8 564.95 12.07% 6 119.84 402 5 484.42 85 7 879.07 484 538.11 7 424.00 6 685.89 13 LItWA

LUXEMBOURG 60 471.37 18.15% 413.62 48 139.07 12 471.37 60 0 0 0 0 0 0 LuksEmBurG

MAGYARORSZÁG 525 19 949.49 21.44% 14 443.56 479 13 745.73 56 19 949.49 525 0 0 0 0 0 0 WęGry

MALTA 39 233.72 13.37% 41.56 30 15.89 12 42.24 32 190.69 10 0.24 4 190.87 13 mALtA

NEDERLAND 203 17 402.80 13.82% 3 239.65 140 4 957.58 78 5 739.73 196 11 662.03 11 5 602.40 7 11 662.14 14 HoLAnDIA

ÖSTERREICH 219 12 548.23 14.96% 8 992.08 170 10 110.48 98 12 548.23 219 0 0 0 0 0 0 AustrIA

POLSKA 961 68 291.29 19.52% 33 592.26 822 48 494.76 143 61 043.08 956 4 337.91 8 7 236.68 9 7 248.19 16 poLskA

PORTUGAL 147 21 004.08 20.92% 15 600.28 91 9 346.64 53 19 246.60 136 1 244.89 39 1 149.98 21 1 756.19 58 portuGALIA

ROMÂNIA 531 55 727.95 22.66% 39 979.08 382 35 482.91 148 54 009.64 524 1 526.62 8 1 366.28 1 1 706.84 9 rumunIA

SLOVENIJA 286 7 203.44 35.52% 6 359.84 259 4 653.15 27 7 200.48 286 0.11 7 2.85 1 2.95 8 słoWEnIA

SLOVENSKO 514 14 446.26 29.58% 5 838.24 473 13 110.59 41 14 446.26 514 0 0 0 0 0 0 słoWACjA

SUOMI 1 833 55 677.08 14.42% 48 471.89 1 681 24 571.35 465 48 754.14 1 798 6 572.62 139 6 509.88 92 6 922.35 166 FInLAnDIA

SVERIGE 4 078 66 330.83 13.77% 56 654.14 3 954 25 224.93 515 57 123.72 3 994 9 124.79 403 4 635.74 128 9 202.85 441 szWECjA

UNITED KINGDOM 909 70 247.81 8.55% 13 102.77 625 16 039.66 267 20 933.68 837 42 350.04 133 11 443.11 124 49 306.85 256 WIELkA BrytAnIA

EU27 26 406 985 708.70 17.90% 584 653.02 22 573 521 095.75 5 355 767 994.98 25 717 179 148.47 1 764 123 883.29 863 217 464.46 2 341 EU27

BarometremNatura2000zarządza Dyrekcja Generalna ds. środowiska przy udziale Europejskiej Agencji ds. środowiska zapewniającej pomoc techniczną. Powstaje on w oparciu o oficjalne dane i informacje przekazywane przez państwa członkowskie. Liczne obszary sieci Natura 2000 zostały w całości lub w części wyznaczone w oparciu o przepisy obu dyrektyw, tzn. dyrektywy siedliskowej i dyrektywy ptasiej. Dane dotyczące liczby obszarów wchodzących w obręb sieci Natura 2000 (tj. OSO + SOO) oraz ich powierzchni są wynikiem analizy GIS, którą zastosowano aby zapobiec potencjalnemu powielaniu danych dotyczących obszarów wyznaczonych na podstawie przepisów dyrektywy ptasiej i tych, które zostały objęte przepisami dyrektywy siedliskowej. Część przedstawionych danych odbiega nieznacznie od danych z poprzedniego Barometru, co wynika z faktu, iż metodologia stosowana do obliczeń została niedawno udoskonalona.Większość różnic odzwierciedla jednak rzeczywiste rozszerzenie sieci Natura 2000. Od momentu publikacji ostatniego biuletynu, zasięg sieci Natura rozszerzono na Malcie, Litwie, w Wielkiej Brytanii (o obszary morskie) oraz w Rumunii (głównie obszary lądowe). Sieć obszarów OSO w Irlandii i Bułgarii również uległa rozszerzeniu, w większości o obszary mające już status SOO.

* Obszar i % terytorium odpowiada obszarowi Cypru, na którym obowiązuje obecnie acquis, zgodnie z protokołem 10 traktatu akcesyjnego Cypru.

barometr

Obszary sieci Natura 2000

Azory

Madera

Wyspy Kanaryjskie

obszary dyrektywy siedliskowej

obszary dyrektywy ptasiej

obszary objęte przepisami obu dyrektyw

Dane ze stycznia 2011

9b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

Wystarczalność Europejskiej Sieci Natura 2000W  przypadku  obszarów  o  znaczeniu  wspólnotowym  (OZW),  zgodnie  z  ich definicją  zawartą  w  dyrektywie  siedliskowej,  Komisja  z  pomocą  ETC-BD (Europejskie  Centrum  Tematyczne  ds.  Różnorodności  Biologicznej)  ocenia kompletność sieci przeprowadzając indywidualnie oceny, dotyczące wszystkich właściwych gatunków i typów siedlisk, służące ustaleniu czy ich występowanie jest zagwarantowane w zadowalającym stopniu na już istniejących obszarach sieci. W oparciu o wyniki tej oceny, aktualizowane raz do roku, określa się poziom kompletności sieci Natura 2000 w każdym państwie członkowskim, który może być wyrażony przy pomocy wskaźnika ilości ocen kwalifikujących kompletność sieci  dla  poszczególnych  gatunków  i  siedlisk  przyrodniczych.  Wykres  ukazuje wynik tej oceny dotyczący lądowej części sieci Natura 2000:

  SR (zastrzeżenie naukowe): konieczne są dodatkowe badania w celu wskazania najlepszych obszarów;

  IN MaJ  (poważna  niewystarczalność):  nie  zaproponowano  dotąd obszaru występowania gatunków/ typów siedlisk; 

  IN MOD  (umiarkowana  niewystarczalność):  konieczne  jest  dodanie obszarów lub rozszerzenie istniejących aby uwzględnić dane gatunki/ typy siedlisk;

IN MIN  (niska niewystarczalność): wystarczalność można osiągnąć poprzez dodanie gatunku/ typu siedliska do wyznaczonych obszarów;

  SUF (wystarczalność): sieć jest wystarczająca dla danego gatunku/ typu siedliska.

© Shutterstock 

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

CY SI SK LT PL CZ IT PT AT LV RO DE MT FI GR EE FR ES BG UK SE BE DK HU IE LU NL

SR

IN MAJ

IN MOD

IN MIN

SUF

Uwaga: wykres obejmuje jedynie lądową część sieci OZW, co oznacza, że morskie gatunki i typy siedlisk nie zostały uwzględnione. (Sytuacja: grudzień 2012).

czerwiec 2012

Państwa Członkowskie

OBSZaRy NaTURa 2000 (OSO + SOO) OBSZaRy LĄDOWE OBSZaRy MORSKIE

Państwa Członkowskie

Łączna liczba obszarów sieci

Natura

Łącza powierzchnia sieci Natura

(km²)

% powierzchni objęty siecią

Natura

Łącza powierzchnia

SOO (km²)Liczba

SOO

Łącza powierzchnia

OSO (km²)Liczba

OSO

Łącza powierzchnia sieci Natura 2000 (km²)

Łączna liczba obszarów lądowych

sieci Natura

Łączna powierzchnia

SOO (km²)Liczba

SOO

Łączna powierzchnia

OSO (km²)Liczba

OSO

Łączna powierzchnia

obszarów morskich

Natura 2000 (km²)

Łączna liczba

obszarów morskich

Natura 2000

BELGIË/BELGIQUE 458 5 153.81 12.74% 3 067.27 278 2 969.08 232 3 890.52 453 1 123.60 3 311.99 4 1 262.89 7 BELGIA

BULGARIA 336 39 056.31 34.34% 33 259.89 230 25 097.41 118 38 083.57 335 582.56 13 507.86 11 925.81 23 BułGArIA

ČESKÁ REPUBLIKA 1 116 11 061.62 14.03% 7 856.03 1 075 7 034.48 41 11 061.62 1 116 0 0 0 0 0 0 rEp. CzEskA

DANMARK 350 22 646.81 8.94% 3 432.50 234 2 856.15 111 3 854.66 296 16 235.05 85 11 931.23 51 18 789.14 128 DAnIA

DEUTSCHLAND 5 266 80 749.82 15.43% 33 402.66 4 605 40 211.44 737 55 082.06 5 229 21 012.84 61 19 721.77 26 25 667.11 84 nIEmCy

EESTI 568 14 832.28 17.82% 7 650.42 536 6 135.94 65 8 058.73 558 3 899.32 43 6 501.06 26 6 773.18 50 EstonIA

ÉIRE/IRELAND  587 16 095.68 13.17% 7 186.12 419 4 334.09 157 9 258.66 542 6 347.15 126 1 534.69 86 6 828.69 211 IrLAnDIA

ELLÁDA 419 42 947.05 27.30% 21 623.45 240 27 854.38 201 36 022.22 403 6 432.52 93 1 662.70 42 6 898.69 125 GrECjA

ESPAÑA 1 802 147 765.34 27.24% 116 130.43 1 436 100 944.41 590 137 510.17 1 719 10 027.74 181 2 598.30 70 10 193.13 214 HIszpAnIA

FRANCE 1 753 110 585.30 12.56% 46 664.22 1 358 43 449.61 376 68 955.13 1 658 27 737.05 132 35 219.75 75 41 624.69 207 FrAnCjA

ITALIA 2 565 63 127.19 19.17% 43 359.62 2 240 40 740.34 601 57 755.74 2 463 4 277.84 245 3 012.80 67 5 305.00 278 WłoCHy

KÝPROS* 61 1 759.75 28.37% 750.85 39 1 481.70 29 1 627.37 59 132.27 7 111.21 5 132.34 9 Cypr*

LATVIJA 332 11 828.42 11.53% 7 420.76 327 6 609.55 97 7 446.79 325 3 792.72 10 2 398.75 7 4 379.21 11 łotWA

LIETUVA 488 8 564.95 12.07% 6 119.84 402 5 484.42 85 7 879.07 484 538.11 7 424.00 6 685.89 13 LItWA

LUXEMBOURG 60 471.37 18.15% 413.62 48 139.07 12 471.37 60 0 0 0 0 0 0 LuksEmBurG

MAGYARORSZÁG 525 19 949.49 21.44% 14 443.56 479 13 745.73 56 19 949.49 525 0 0 0 0 0 0 WęGry

MALTA 39 233.72 13.37% 41.56 30 15.89 12 42.24 32 190.69 10 0.24 4 190.87 13 mALtA

NEDERLAND 203 17 402.80 13.82% 3 239.65 140 4 957.58 78 5 739.73 196 11 662.03 11 5 602.40 7 11 662.14 14 HoLAnDIA

ÖSTERREICH 219 12 548.23 14.96% 8 992.08 170 10 110.48 98 12 548.23 219 0 0 0 0 0 0 AustrIA

POLSKA 961 68 291.29 19.52% 33 592.26 822 48 494.76 143 61 043.08 956 4 337.91 8 7 236.68 9 7 248.19 16 poLskA

PORTUGAL 147 21 004.08 20.92% 15 600.28 91 9 346.64 53 19 246.60 136 1 244.89 39 1 149.98 21 1 756.19 58 portuGALIA

ROMÂNIA 531 55 727.95 22.66% 39 979.08 382 35 482.91 148 54 009.64 524 1 526.62 8 1 366.28 1 1 706.84 9 rumunIA

SLOVENIJA 286 7 203.44 35.52% 6 359.84 259 4 653.15 27 7 200.48 286 0.11 7 2.85 1 2.95 8 słoWEnIA

SLOVENSKO 514 14 446.26 29.58% 5 838.24 473 13 110.59 41 14 446.26 514 0 0 0 0 0 0 słoWACjA

SUOMI 1 833 55 677.08 14.42% 48 471.89 1 681 24 571.35 465 48 754.14 1 798 6 572.62 139 6 509.88 92 6 922.35 166 FInLAnDIA

SVERIGE 4 078 66 330.83 13.77% 56 654.14 3 954 25 224.93 515 57 123.72 3 994 9 124.79 403 4 635.74 128 9 202.85 441 szWECjA

UNITED KINGDOM 909 70 247.81 8.55% 13 102.77 625 16 039.66 267 20 933.68 837 42 350.04 133 11 443.11 124 49 306.85 256 WIELkA BrytAnIA

EU27 26 406 985 708.70 17.90% 584 653.02 22 573 521 095.75 5 355 767 994.98 25 717 179 148.47 1 764 123 883.29 863 217 464.46 2 341 EU27

10 b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 201310

Środowiskiem życia wydry, Lutra lutra, jest wiele największych europejskich rzek nizinnych. W konsekwencji degradacji i fragmentacji siedlisk oraz zanieczyszczenia wód, stan ochrony tego gatunku uznaje się za niekorzystny.

Nowe wytyczne sektorowe Natura 2000 Jesienią ubiegłego roku Komisja opublikowała dwa nowe dokumenty będące wytycznymi sektorowymi związanymi z siecią Natura 2000, tym razem skupiając się na akwakulturze i żegludze śródlądowej. Działalność prowadzona w obu sektorach w dużym stopniu uzależniona jest od środowiska naturalnego. Prowadzi to do konfliktów pomiędzy indywidualnymi planami i projektami a konkurencyjnymi w stosunku do nich sposobami użytkowania gruntów lub szerszymi interesami społecznymi, w tym ochroną przyrody.  Dwa nowe dokumenty dostarczają wskazówek na temat najlepszego sposobu zapewnienia zgodności takich zmian z przepisami prawa wspólnotowego dotyczącymi ochrony przyrody. Podobnie jak w poprzednich przewodnikach dotyczących energii wiatrowej, portów i wydobycia nieenergetycznych surowców mineralnych, mają one poprawić stan wiedzy na temat procedury uzyskiwania pozwoleń, 

w szczególności w oparciu o treść artykułu 6 dyrektywy siedliskowej, oraz podnieść ogólną jakość ocen.  Doświadczenie pokazało, że opóźnienia w procesie zatwierdzenia wniosków są często spowodowane nieprzestrzeganiem obowiązujących procedur lub niedokładnością w procesie dokonywania ocen. Wytyczne szczegółowo i krok po kroku wyjaśniają realizatorom projektów i władzom treść artykułów 6.3 i 6.4 w zakresie odnoszącym się do ich sektora działalności.  W każdym przypadku przedstawiono rodzaje oddziaływań, na które warto zwrócić uwagę i wyjaśniono pewne podstawowe pojęcia, takie jak ustalanie celów ochrony przyrody dla obszarów sieci Natura 2000 oraz szczegółową analizę integralności obszarów. Dokumenty te nie mają charakteru normatywnego, a raczej zawierają przydatne porady i sugestie wynikające z dobrych praktyk i doświadczeń pochodzących z całej UE.

Współpraca zainteresowanych stronW opracowywaniu wytycznych uczestniczyła utworzona ad hoc grupa robocza. Grupa, której przewodniczyli również przedstawiciele odpowiednich służb Komisji, składała się z przedstawicieli sektora, środowiska naukowego, władz krajowych, organizacji pozarządowych oraz z urzędników Komisji. W tym właśnie gronie omawiano problemy i przedstawiano obawy związane z wdrażaniem przepisów dyrektyw ptasiej i siedliskowej.  Prace grupy roboczej stały się okazją do przeanalizowania punktów widzenia innych uczestników na temat poszczególnych zagadnień. Umożliwiły one także wymianę doświadczeń, dobrych praktyk i wniosków z wcześniejszych planów i projektów pośrednio lub bezpośrednio związanych z siecią Natura 2000. To również przyczyniło się do zapewnienia, że   końcowy dokument był 

Ostrygojad, Haematopus ostralegus, często występujący w dużych stadach na błotnistych równinach przybrzeżnych.

© Shutterstock

© i-Stockphoto

b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

11b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

Natura 2000, lub wręcz całkowicie je ominąć, ale również usprawniają, a często nawet przyspieszają proces podejmowania decyzji.

•  Określenie jasnych i precyzyjnych celów ochrony dla obszarów sieci Natura 2000 znacznie ułatwia realizatorom projektu ocenę, a tam gdzie to możliwe również ograniczanie potencjalnych konsekwencji realizacji planów lub przedsięwzięć dla danego obszaru.

Żegluga śródlądowa a Natura 2000

Żegluga  śródlądowa  odgrywa  coraz  ważniejszą  rolę  jako  środek transportu towarów na terytorium UE. Każdego roku ponad 500 mln ton ładunków  przewozi  się  w  Europie  rozległą  siecią  rzek  i  kanałów żeglownych,  znacznie  odciążając  w  ten  sposób  niektóre  z  najbardziej ruchliwych i zatłoczonych dróg.

Dostrzegając  potencjał  żeglugi  śródlądowej  jako  alternatywy  dla zakorkowanych  dróg  i  sposobu  na  ograniczenie  emisji  CO2,  Komisja Europejska  w  nowej,  opublikowanej  w  ubiegłym  roku  Białej  Księdze Transportu wezwała do tego, by do 2030 r. 30% towarów przewożonych obecnie  transportem  drogowym  na  odległości  powyżej  300  km  było przesyłanych koleją i środkami żeglugi śródlądowej. 

Należy  podjąć  odpowiednie  kroki,  aby  proces  ten  przebiegał  w  sposób zrównoważony  i  zintegrowany.  Europejskie  rzeki  są  istotnym i  wielofunkcyjnym  zasobem  służącym  wielu  grupom  interesu.  Stanowią one  także  źródło  wielu  cennych  usług  ekosystemowych,  na  przykład dostarczając  czystej  wody  i  zapewniając  ochronę  przeciwpowodziową, a  także  odgrywają  kluczową  rolę  w  zapewnieniu  ochrony  rzadkim lub  zagrożonym  gatunkom  i  siedliskom  w  ramach  dyrektywy  ptasiej i siedliskowej.

W związku z powyższym, do sieci Natura 2000 należą  rozległe obszary nadrzeczne. Stanowią one, na przykład, odpowiednio 40% i 60% długości Dunaju i Łaby.

akwakultura a sieć Natura 2000

Zintegrowane podejście do rozwoju akwakultury jest obecnie przedmiotem badań  prowadzonych  na  wielu  obszarach  sieci  Natura  2000  w  Irlandii, takich jak Port Castlemaine. Celem tych działań jest usprawnienie procedur uzyskiwania  pozwoleń  na  przedsięwzięcia  w  zakresie  akwakultury, przewidzianych w treści artykułu 6.3, przy jednoczesnym zapewnieniu ich pełnej zgodności z celami ochrony danego obszaru.

Na  każdym  obszarze  prowadzone  są  szczegółowe  badania  naukowe służące  ustaleniu  jasnych  i  precyzyjnych  celów  ochrony.  Jednocześnie Bord Iascaigh Mhara (agencja państwowa do spraw akwakultury w Irlandii) przygotowuje we współpracy z miejscowymi rybakami „Plan rybołówstwa przyjaznego  przyrodzie”,  w  którym  opisano  zarówno  bieżące  działania w  zakresie  akwakultury,  jak  i  te  planowane  na  okres  najbliższych  5  lat, z  uwzględnieniem  ich  lokalizacji,  wielkości  połowów,  zaangażowanych podmiotów, etc. 

Dokonuje się następnie właściwej oceny planu rybołówstwa przyjaznego środowisku  w  świetle  szczegółowych  celów  ochrony  danego  obszaru. Podejście  to ma wiele zalet. Na przykład, dla wielu projektów wystarczy przeprowadzić  jedną  ocenę.  Oznacza  to  również,  że  uwzględnia się potencjalne efekty kumulacyjne, przez co nie zostają przekroczone progi istotności. To z kolei tworzy dla sektora stabilne ramy licencjonowania tam, gdzie warunki i ograniczenia są wcześniej znane, przez co mogą one być odpowiednio monitorowane, egzekwowane i, jeśli okaże się to konieczne, również dostosowywane do wyników monitoringu ochrony przyrody.

„dostosowany do przyjętego celu”, i że nie pominięto żadnej spośród najważniejszych kwestii poruszonych przez przedstawicieli zainteresowanych stron. Najważniejsze kwestiePomimo specyfiki każdego sektora, autorzy wytycznych odnieśli się do pewnych wspólnych problemów i zaleceń. Należą do nich: 

•  Zintegrowane planowanie strategiczne ułatwia zadanie wszystkim zainteresowanym stronom. Planowanie nowych inwestycji w sposób strategiczny, z uwzględnieniem szerokiego obszaru geograficznego, nie tylko pomaga w opracowaniu 

całościowych, przejrzystych i stabilnych ram rozwoju, ale jest również jednym z najbardziej skutecznych sposobów minimalizowania potencjalnych konfliktów z obszarami sieci Natura 2000 na wczesnym etapie procesu planowania.

•  Stworzenie wystarczająco solidnej bazy informacyjnej pozwalającej na właściwą ocenę jest koniecznością. Niejednokrotnie okazywało się, że wiele opóźnień i problemów w procesie zatwierdzania pozwoleń wynika z tego, że informacje zebrane w celu dokonania oceny są niekompletne, oraz że nie podjęto niezbędnych kroków. 

W rezultacie cały proces był zawieszany na czas uzupełnienia brakujących informacji.

•  Wczesne podjęcie dialogu i konsultacje mają fundamentalne znaczenie: odpowiednie badania i konsultacje prowadzone od samego początku pozwalają realizatorom projektów uniknąć niepotrzebnych strat czasu i pieniędzy. Konsultacje z odpowiednimi władzami i innymi zainteresowanymi stronami już na wstępnym etapie projektowania nie tylko pomagają minimalizować wpływ na szczególnie wrażliwe obszary 

Guidance on Aquaculture and Natura 2000

Sustainable aquaculture activities in the context of the Natura 2000 Network

Environment

© P

aul P

resc

ott/

shut

ters

tock

/com

© i-

Stoc

kpho

to

Wytyczne są dostępne na stronie: http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/management/guidance_en.htm#inland

12 b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

XI Konferencja Stron Konwencji o różnorodności biologicznej (CBD)

Marmozeta lwia, zagrożony wyginięciem tropikalny gatunek leśny z Brazylii.

1212

© iS

tock

phot

o©

 COP-M

OP6 &

 COP11

W październiku 2012 r. w indyjskim Hajdarabadzie odbyła się XI Konferencja Stron Konwencji o Różnorodności Biologicznej (COP 11), na której przyjęto 33 decyzje dotyczące wielu kwestii strategicznych, rzeczowych, finansowych i budżetowych.  Kluczowe znaczenie miały decyzje dotyczące:

•  przeglądu strategii mobilizacji zasobów, w tym celów mobilizacji zasobów;

•  różnorodności biologicznej środowisk morskich;

•  wprowadzenia odpowiednich przepisów gwarantujących ochronę różnorodności biologicznej do REDD+ (redukcja emisji spowodowanych wylesianiem i degradacją lasów w krajach rozwijających się); oraz

•  roli ochrony i zrównoważonej gospodarki leśnej oraz zwiększania zasobów węgla w ekosystemach leśnych krajów rozwijających się.

Decyzje te przyczyniają się do przekształcenia na działania operacyjne przełomowych postanowień i umów przyjętych dwa lata wcześniej na X Konferencji Stron Konwencji o Różnorodności Biologicznej.

Mobilizacja zasobówJuż podczas ostatniej Konferencji Stron zorganizowanej w Nagoi podkreślono, że skuteczna ochrona różnorodności biologicznej będzie wymagać znacznego zwiększenia zasobów finansowych, ludzkich i technicznych, co powinno nastąpić w skali globalnej i w oparciu o wszystkie możliwe źródła, między innymi innowacyjne mechanizmy finansowe. Zwrócono również uwagę na potrzebę skutecznego wdrażania Planu strategicznego przez wszystkie Strony. Zagadnieniu temu poświęcono istotną część dyskusji prowadzonych w ramach XI Konferencji Stron.

  Unia Europejska i państwa członkowskie odegrały w Hajdarabadzie aktywną rolę usiłując doprowadzić do podjęcia decyzji w tej sprawie. Obejmuje ona przyjęcie przez UE, państwa członkowskie i inne strony CBD zobowiązania o znacznym podniesieniu pochodzących z różnych źródeł nakładów na finansowanie działań związanych z różnorodnością biologiczną w stosunku do wartości wyjściowej odzwierciedlającej średnią roczną wysokość nakładów na finansowanie ochrony różnorodności biologicznej w latach 2006-2010.  Co istotne, Strony zgodziły się również na korzystanie z elastycznych, wstępnych ram sprawozdawczych w procesie monitorowania i składania raportów na temat środków wykorzystywanych w celu ochrony różnorodności biologicznej zarówno na poziomie krajowym, jak i globalnym.

Poznawanie nadmorskich i morskich ekosystemów andhra Pradesh podczas XI Konferencji Stron w Hajdarabadzie (Indie).

b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

13b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

Cele przyjęte podczas XI Konferencji Stron w odniesieniu do mobilizacji środków •  Podwojenie  łącznej  sumy  międzynarodowych  przepływów  finansowych 

związanych z różnorodnością biologiczną do krajów rozwijających się do 2015 r. oraz utrzymanie przynajmniej takiego poziom do 2020 r., co ma nastąpić między innymi dzięki uwzględnianiu priorytetów związanych z różnorodnością biologiczną w planach rozwoju krajów otrzymujących pomoc;

•  dążenie do  tego, by do 2015  r. 100% Stron  (zakładając minimalny  rezultat w wysokości 75%) uwzględniło różnorodność biologiczną jako jeden z priorytetów krajowych planów rozwoju;

•  dążenie  do  tego,  by  do  2015  r.  100%  Stron  (zakładając  minimalny  rezultat w  wysokości  75%)  uzyskało  odpowiednie  środki  finansowe  po  zgłoszeniu poniesienia wydatków na rzecz ochrony różnorodności biologicznej oraz swoich potrzeb finansowych, braków i priorytetów; oraz

•  dążenie  do  tego,  by  do  2015  r.  100%  Stron  (zakładając  minimalny  rezultat w wysokości 75%) otrzymało odpowiednie środki finansowe po opracowaniu krajowych  planów  finansowych  na  rzecz  ochrony  różnorodności  biologicznej oraz  do  tego,  by  30%  spośród  nich  dokonało  oceny  wartości  różnorodności biologicznej.

© iStockphoto

© iS

tock

phot

o

  Przyjęto także listę wstępnych celów, których przegląd nastąpi podczas kolejnej Konferencji Stron (patrz ramka).

Postępy w zakresie bioróżnorodności środowisk morskichNa przełomie ostatnich lat, Konwencja o różnorodności biologicznej (CBD) i organizacje partnerskie – w szczególności Regionalne konwencje morskie (RSC) – ukończyły znaczną część prac naukowych prowadzonych na poziomie regionalnym i dotyczących opisu „obszarów morskich o dużym znaczeniu ekologicznym lub biologicznym” (EBSA). Wyniki pierwszej serii warsztatów regionalnych zaprezentowano w Hajdarabadzie.  Uznając wartość tej pracy, uczestnicy Konferencji Stron zgodzili się na stworzenie dedykowanego repozytorium EBSA zapewniającego 

wszystkim zainteresowanym dostęp do tych danych. Jest nadzieja, że repozytorium pozytywnie wpłynie na proces wyznaczania kolejnych chronionych obszarów morskich na całym świecie, co pozwoli osiągnąć cel przyjęty na poprzednim posiedzeniu Konwencji Stron. Przewiduje on, że do 2020 r. 10% obszarów morskich uzyska status obszarów chronionych, lub zostaną one objęte innymi obszarowymi środkami ochrony.  Niektóre spośród skróconych sprawozdań regionalnych opisujących obszary spełniające kryteria naukowe EBSA zostały już wykorzystane jako kluczowa baza informacyjna na rzecz ustanowienia morskich obszarów chronionych (MOC) w ramach właściwych organów, takich jak regionalne konwencje morskie.  Na Konferencji przedstawiono również poddane modyfikacji, nieobowiązkowe wytyczne 

dotyczące uwzględniania różnorodności biologicznej w procesie oceny oddziaływania na środowisko (OOś) i strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (SEA) na obszarach morskich i przybrzeżnych (patrz dokument UNEP/CBD/COP/11/23).

Różnorodność biologiczna a REDD+W odniesieniu do różnorodności biologicznej i zmiany klimatu, Konferencja Stron włączyła zasady ochrony różnorodności biologicznej do programu REDD+, realizowanego w ramach Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu. Pozwoli to zagwarantować, że działania podejmowane w ramach REDD+ będą uwzględniały kwestie zachowania różnorodności biologicznej i przyczyniały się do realizacji celów CBD.  Kluczowe znaczenie miało zatwierdzenie aneksu zawierającego istotne wskazówki na temat ochrony różnorodności biologicznej w trakcie podejmowania działań w ramach REDD+. Pomogą one krajom rozwijającym się chronić swoją różnorodność biologiczną. Innym kluczowym elementem jest podkreślenie potrzeby monitorowania sposobu, w jaki działalność REDD+ przyczynia się do osiągania celów Konwencji 

o różnorodności biologicznej. W decyzji zawarto zapis o tym, że indykatywny wykaz wskaźników oceny postępów w realizacji celów Planu strategicznego może okazać się przydatny w procesie oceny.

Kolejne krokiKorea Południowa będzie gospodarzem XII Konferencji Stron, zaplanowanej na drugie półrocze 2014 r., a Strony Konwencji o różnorodności biologicznej ONZ rozważą na tym spotkaniu m.in. możliwość przyjęcia ostatecznego celu mobilizacji zasobów, potencjalnych zasad i gwarancji w zakresie stosowania innowacyjnych mechanizmów finansowych oraz eliminację, reformę lub stopniowe wycofywanie wszelkich zachęt i dotacji mających szkodliwy wpływ na różnorodność biologiczną.  Na kolejnym spotkaniu zostanie również przeprowadzona analiza postępów w realizacji 20 głównych celów przyjętych na lata 2015 i 2020, określonych w Planie strategicznym na rzecz różnorodności biologicznej CBD.

Więcej informacji na temat decyzji podjętych na Konferencji Stron zamieszczono na: http://www.cbd.int/cop11/Prototypowa wersja repozytorium EBSA dostępna jest już teraz na stronie: http://ebsa.cbd.int.

Ławica pokolca błękitnego przepływająca wzdłuż rafy na Malediwach.

Las tropikalny, Kostaryka.

14 b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

Zatwierdzono nowe obszary sieci Natura 2000W listopadzie 2012 r. Komisja ogłosiła włączenie do sieci Natura 2000 kolejnych 235 obszarów, zlokalizowanych we wszystkich regionach biogeograficznych, powiększając tym samym łączną powierzchnię terenów objętych zasięgiem sieci o 25 000 km². Większość nowych obszarów wyznaczono w ramach uzupełniania lądowej części sieci na terenie 12 nowych państw członkowskich. Dodano na przykład 109 nowych obszarów na terytorium Rumunii i rozszerzono istniejące obszary, aby w ten sposób zapewnić lepszą ochronę obfitującym w różnorodne gatunki roślin i zwierząt łąkom i lasom, a także aby chronić endemiczne gatunki wodne w dorzeczu Dunaju.  Sieć rozszerzono również o rozległe obszary morskie, szczególnie na terenie Morza Północnego, Bałtyckiego i śródziemnego Największym spośród nowo dodanych obszarów jest Doggerbank, ogromna płycizna na Morzu Północnym, znana z rozległych ławic i bogatej flory 

i fauny morskiej. Niemcy i Holandia wyznaczyły już swoje części tego transgranicznego obszaru, natomiast Wielka Brytania niedawno dodała swoją część (obejmującą 12 330 km²), czyniąc tym samym wspomniany obszar największym międzynarodowym obszarem morskim sieci Natura 2000 w UE.Więcej informacji na stronie: https://circabc.europa.eu/w/browse/2da02f1d-9cf8-4ed6-8697-d0b8ff4cfd69

Natura 2000 w środowisku morskimPozostańmy na chwilę przy tematyce morskiej: DG ds. środowiska wydała niedawno dwa nowe dokumenty dotyczące tego tematu. Pierwszym są Często zadawane pytania (FAQ) – dokument opracowany w celu wyjaśnienia powiązań pomiędzy ramową dyrektywą w sprawie strategii morskiej (2008/56/WE) oraz dyrektywą siedliskową i ptasią. Te trzy dyrektywy w oczywisty sposób są ze sobą powiązane, ponieważ wszystkie dotyczą zagadnień ochrony różnorodności biologicznej w środowisku morskim, w tym wymogu zapewnienia dobrego 

stanu ochrony tych elementów różnorodności biologicznej, do których odnosi się każda z dyrektyw. Niemniej jednak, odróżnia je kilka istotnych kwestii. Celem dokumentu FAQ jest wyjaśnienie zachodzących pomiędzy nimi interakcji, synergii, różnic i wskazanie obszarów potencjalnego usprawnienia koordynacji.   Drugi dokument dotyczy nowych metod zarządzania rybołówstwem w sieci Natura 2000. Państwo członkowskie pragnące wprowadzić środki regulacyjne w zakresie rybołówstwa, w szczególności na obszarach należących do sieci Natura 2000, powinno najpierw zwrócić się do Komisji z wnioskiem o wydanie pozwolenia w oparciu o przepisy Wspólnej Polityki Rybołówstwa. Nowy dokument, sporządzony przez służby Komisji (DG MARE i DG ENV) ma na celu ułatwienie zadania organom państw członkowskich opracowującym takie wnioski.Więcej informacji na stronie: http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/marine/index_en.htm

Warsztaty dla zainteresowanych stron na temat lasów i N2000Dnia 13 grudnia 2012 r. DG ds. środowiska i DG ds. Rolnictwa zorganizowały wspólnie warsztaty dotyczące gospodarki leśnej na obszarach sieci Natura 2000. Było to pierwsze spotkanie tego typu w Brukseli z udziałem zainteresowanych stron, władz publicznych oraz organizacji pozarządowych z kilku krajów UE. Jego celem była debata na temat najważniejszych wyzwań i możliwości oraz wymiana doświadczeń.  Lasy stanowią znaczną część obszaru sieci Natura 2000; odgrywają one ważną rolę w zapewnieniu leśnym gatunkom 

chronionym oraz poszczególnym typom siedlisk leśnych osiągnięcia właściwego stanu ochrony na terenie UE. Pojawiły się jednak wątpliwości co do praktycznego stosowania środków ochrony terenów leśnych.  W związku z powyższym, w celu opracowania dalszych wskazówek na temat praktycznego wdrażania przepisów dyrektyw siedliskowej i ptasiej UE w odniesieniu do lasów i gruntów leśnych, Komisja zainicjowała dialog pomiędzy zainteresowanymi stronami. Celem podejmowanych zadań jest zachęcenie zainteresowanych stron, tj. organów i środowisk zajmujących się gospodarką leśną i ochroną przyrody, do komunikacji i współpracy oraz zbadanie (dzięki zastosowaniu sprawdzonych dobrych praktyk) w jaki sposób cele przyjęte w odniesieniu do obszarów leśnych i sieci Natura 2000 mogą być skutecznie realizowane.

Propozycje w odniesieniu do aktualizowanej dyrektywy OOŚ W październiku Komisja przedstawiła swoje propozycje usprawnienia prawodawstwa UE w zakresie oceny oddziaływania na środowisko. Nowy projekt dyrektywy ma na celu złagodzenie obciążeń administracyjnych oraz ułatwienie oceny potencjalnego wpływu dużych projektów, nie eliminując zarazem istniejących zabezpieczeń służących ochronie środowiska.  Nowa dyrektywa ma w szczególności służyć podniesieniu jakości ocen dzięki usprawnieniu procesu przeglądu zgodności prawa krajowego z prawem wspólnotowym (screening), ustanawianiu standardów jakości w stosunku do raportów z oceny wpływu na środowisko oraz dostosowaniu analiz oddziaływania w celu uwzględnienia nowych wyzwań środowiskowych, ©

 Jan

e Bu

rton

 / na

ture

pl.c

om

Doggerbank na wodach Morza Północnego – miejsce niezwykle ważne z punktu widzenia różnorodności biologicznej i wylęgarnia takich gatunków ryb jak gładzica.

● Wiadomości ● Publikacje ● Wydarzenia

15b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

z funduszu LIFE w ramach opracowywania priorytetowych ram działania (PAF) przewidzianych w treści artykułu 8 dyrektywy siedliskowej. Priorytetowe ramy działania są zaprojektowane w taki sposób, aby lepiej określić potrzeby finansowe i priorytety obszarów sieci Natura 2000 na poziomie krajowym lub regionalnym. Jako takie mają one również pomóc poszczególnym krajom w dopasowaniu swoich potrzeb finansowych związanych z utrzymaniem sieci N2000 do głównych instrumentów finansowych UE w kolejnym okresie budżetowym (2014–2020).Więcej informacji na stronie: http://ec.europa.eu/environment/life/publications/lifepublications/compilations/nat.htm

Sfinansowano nowe projekty BESTDziałanie przygotowawcze BEST jest funduszem UE mającym na celu promowanie ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych w regionach najbardziej oddalonych oraz w krajach i na terytoriach zamorskich. 

© Peter Creed

15

takich jak zmiany klimatu i utrata różnorodności biologicznej. Nowa dyrektywa ma również zapewnić większą spójność i synergię z innymi przepisami prawa wspólnotowego poprzez usprawnienie procesów ewaluacji wpływu na środowisko oraz określenie terminów realizacji dla poszczególnych etapów oceny wpływu na środowisko.Projekt dyrektywy jest obecnie przedmiotem debaty w Parlamencie Europejskim i Radzie Unii Europejskiej. Więcej informacji na stronie: http://ec.europa.eu/environment/eia/review.htm

Ocena ekosystemów w EuropieMapowanie i ocena ekosystemów oraz usług ekosystemowych jest jednym z kluczowych działań realizowanych w ramach unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności na okres do 2020 r. Prowadzone są prace mające na celu opracowanie wstępnych ram metodologicznych w odniesieniu do mapowania i oceny danych biofizycznych. W ramach BISE (europejskiego systemu informacji o różnorodności biologicznej) stworzono specjalną platformę internetową służącą monitorowaniu  postępów. Pierwszych wyników można spodziewać się w 2014 r.Więcej informacji na stronie: http://biodiversity.europa.eu/ecosystem-assessments

Europejska Sieć Informacji o Gatunkach Obcych (EASIN)We wrześniu 2012 r. Wspólnotowe Centrum Badawcze Komisji Europejskiej uruchomiło nową sieć informacyjną, będącą pierwszą tego typu inicjatywą w Europie, mającą na celu udostępnienie danych i informacji na temat europejskich gatunków obcych. Zawiera katalog ponad 16 000 zgłoszonych gatunków 

obcych w Europie, stworzony na podstawie informacji pochodzących z wielu źródeł.   EASIN ułatwia proces mapowania i klasyfikacji tych gatunków metodą indeksowania zgłoszonych danych pochodzących z około 40 baz internetowych. Dzięki dynamicznym aktualizacjom, użytkownicy mogą uzyskać informacje o występowaniu tych gatunków w Europie przy użyciu wielu kryteriów wyboru, począwszy od środowisk, w których żyją (lądowe, morskie lub słodkowodne) i ich klasyfikacji biologicznej, po szlaki, którymi trafiły na teren Europy. Z czasem dodane zostaną dodatkowe narzędzia internetowe.Więcej informacji na stronie: http://easin.jrc.ec.europa.eu

Przyjęcie projektów LIFE – PrzyrodaW lipcu Komisja Europejska zatwierdziła finansowanie 76 nowych projektów w ramach programu LIFE + Przyroda i Różnorodność biologiczna 2011. Ogółem stanowią one inwestycję o łącznej wartości 241,8 milionów euro, z czego wkład UE wyniesie około 136 milionów euro.  Projekty realizowane są w 22 krajach i obejmują między innymi działania mające na celu poprawę stanu ochrony kobczyka zwyczajnego w Basenie Karpackim, wychuchola (desmana) pirenejskiego w Hiszpanii i jesiotra adriatyckiego w Delcie Padu. Nie pominięto również zagrożonych siedlisk. Jeden z projektów zakłada odbudowę rozległych obszarów torfowisk wysokich (ponad 2200 ha) w północnych Niemczech. Kolejny obejmuje realizację skoordynowanego programu działań na rzecz poprawy stanu ochrony 23 obszarów sieci Natura 2000 w południowej Szwecji.  Kilka Państw Członkowskich skorzystało w ubiegłym roku 

W ciągu ostatnich dwóch lat wybrano w sumie 16 projektów, którym zostanie przyznane finansowanie (dziewięć w 2011 i siedem w 2012 r.).  Projekty realizowane są w różnych regionach świata, od Południowego Pacyfiku, Oceanu Indyjskiego i Karaibów po Gujanę Francuską, Grenlandię i Antarktydę. Obejmują one szereg działań, takich jak wyznaczenie i zarządzanie lądowymi i morskimi obszarami chronionymi, zwalczanie inwazyjnych gatunków obcych, korzystanie z usług ekosystemowych w ramach przystosowania do zmian klimatu i łagodzenia ich skutków, jak również tworzenie sieci, edukację, rozwijanie zdolności i działania pomocowe.Więcej informacji na stronie:http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/comm2006/2020.htm#best

Nowy podręcznik na temat finansowania różnorodności biologicznej z funduszy strukturalnych UEFinansowany przez Interreg projekt SURF-Nature jest realizowany przez partnerów z 10 państw 

15

Gatunki obce: rdestowiec japoński, Fallopia japonica.

Trwa realizacja nowego projektu LIFE mającego na celu odtworzenie zdegradowanych torfowisk w północnych Niemczech.

© N

ick 

Upt

on / 

natu

repl

.com

b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

16 b iu letynopr zyrodz ie i różnorodnośc ib io log icznej | s t yc zeń 2013

Opinia czytelników na temat biuletynuChcielibyśmydowiedziećsięjakoceniacienaszbiuletyn:jegoprzydatność,czegojestzamało,aczegozadużo,itd.Czytelnicy,którzypoświęcąpięćminutnawypełnieniekrótkiejankietyinternetowejbędąmieliokazjęwygraćegzemplarzksiążkiNatura2000wydanejwlimitowanejseriiprzezKomisję.Dorozdaniamamy10darmowychegzemplarzy.Więcejinformacjinastronie:https://www.surveymonkey.com/s/N2000newslettersurvey

ErrataJak pewnie zorientowali się nasi najbystrzejsi Czytelnicy, na okładkę ostatniego wydania biuletynu wdarł się obcy gatunek. Fotografia przedstawia Bombina orientalis, a nie, zgodnie z podpisem, Bombina bombina. Okładka elektronicznej wersji biuletynu została zmieniona.

członkowskich i ma na celu rozważenie sposobów usprawnienia procesu korzystania z możliwości finansowania działań służących ochronie przyrody i różnorodności biologicznej w ramach istniejącego i przyszłego Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Wyniki zestawiono w nowym podręczniku na temat finansowania bioróżnorodności w ramach EFRR. Oferuje on praktyczne wskazówki oparte na wnioskach wyciągniętych z realizacji tego ważnego projektu.Strona internetowa projektu: http://www.surf-nature.eu

Nowy raport EEa o obszarach chronionychEuropejska Agencja środowiska (EEA) opublikowała nowy raport zatytułowany „Obszary chronione w Europie – przegląd”, omawiający w kompleksowy sposób aktualny stan obszarów chronionych w ponad 30 krajach Europy. Raport ukazuje między innymi zmiany kontekstu politycznego na przełomie lat i przedstawia część ocen, jakich dokonano w ramach analizy skuteczności działań służących zachowaniu i odtwarzaniu różnorodności biologicznej.http://www.eea.europa.eu/publications/protected-areas-in-europe-2012

Konferencja na dwudziestolecie dyrektywy siedliskowej i programu LIFEW dniach 22–25 października Europarc był gospodarzem ważnej konferencji w belgijskim Genku, współorganizowanej przez Komisję Europejską z okazji 20. rocznicy przyjęcia dyrektywy siedliskowej i unijnego Funduszu LIFE.  W konferencji wzięło udział ponad 650 osób z całej Europy i spoza niej, a głównym tematem było „ponowne ustanowienie więzi”: więzi przyrody z przyrodą, człowieka z przyrodą, świata biznesu z kwestiami różnorodności biologicznej oraz polityki z praktyką. W ciągu czterech dni uczestnicy mieli okazję wymienić się doświadczeniami i pomysłami w zakresie skuteczniejszego docierania do społeczeństwa i opracowania innowacyjnych, wybiegających w przyszłość metod działania służących zapewnieniu efektywnego zarządzania obszarami chronionymi.http://www.europarc2012.com

Handbook on Financing biodiversity in the context of the European Fund for Regional Development (EFRD) Practical guidance based on the lessons learned from SURF Nature project (ERDF Interreg IVC)

Obchody 20-lecia dyrektywy siedliskowej i programu LIFE na konferencji w Genku.

© N

ina Dalem

ans 

KH-AA-12-002-PL-C

Biuletyn natura 2000 jest publikowany przez Dyrekcję Generalną ds. Środowiska komisji Europejskiej

Autor: kerstin sundsethEcosystems LtD, BrukselaEdycja: susanne Wegefelt, Dyrekcja Generalna ds. Środowiskaprojekt graficzny: natureBureau, Wielka Brytania

Biuletyn jest wydawany dwa razy w roku w języku angielskim, francuskim, niemieckim, hiszpanskim, włoskim i polskim.

Aby zostac dodanym do listy mailingowej lub otrzymac wersję elektroniczną biuletynu, prosimy odwiedzic stronę http://ec.europa.eu/environment/nature/info/pubs/natura2000nl_en.htm

zawarte w biuletynie treści nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska komisji Europejskiej. kopiowanie, poza celami handlowymi, jest dozwolone pod warunkiem wskazania zródła.

Wydrukowano na papierze z makulatury posiadającym europejski znak papieru ekologicznego uE Ecolabel http://ec.europa.eu/ecolabel