مقدمه

بازشناسی محیط طبیعی روستا

اهمیت بازشناسی الگوهای محیط روستایی

چارچوب نظری بازشناسی الگوهای محیط طبیعی روستا

نمونه موردی: روستای نای بند

منطقه ی استقرار روستا

سایت پالن و دورنمای روستا

تجربه ی مواجهه با روستا

روند پیدایش و توسعه ی روستا

چادرنشینی در کنار چشمه

ایجاد قلعه

توسعه به سمت شمال و غرب

جاذبه های روستا

کوه نای بند

واحه ای در دل کویرباغات و نخلستان

چشمه های معدنیحیات وحشمعماری و بافت با ارزش

تحلیل الگوهای محیطی در

روستا

الگوی استقرار منطبق بر عامل زمین

عوامل جغرافیایی:عوارض زمین

ایدهذهن)(ی

جایی میان آسمان و زمینمناسب ترین مکانحفظ زمین و بهره گیری صحیح از آن

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

بهره گیری از کوهسار به عنوان پناهمکان یابی استقرار در زمین مناسب استقرار در بستر مرتفع برای مقابله با

سیل

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود(

استقرار بر پهنه بلند.در جهت هویت یافتنو تامین چشم انداز

الگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

استقرار در محدوده میانی ارتفاعات وسطوح هموار. در پناه عوارض طبیعی زمین

و در بخش های غیر مساعد برای کشت

پیشنهادی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

الگوی استقرار منطبق بر عامل آب

عوامل جغرافیایی: منابع آب

ایدهذهن)(ی

عامل پیدایش آبادیمناسب ترین موضعتامین دسترسی و برخورداری از منابع آب

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

استقرار روستا در نزدیکی منابع عمده آبمنطقه

برکه های داخل آبادی. نمایانگر جانماییروستا در کنار آب

استقرار با فاصله از مسیل مجاور به دلیلممانعت از سیل

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود(

ساختار استقرار روستا تابع شکل لبه هایمنابع آب

الگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

استقرار در نزدیکی منبع عمده آب باتابعیت از شکل لبه آن و در فاصله از مسیل

پیشنهادی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

الگوی استقرار منطبق بر عامل گیاه

عوامل جغرافیایی: پوشش گیاهی

ایدهذهن)(ی

آمیزش با طبیعتمناسب ترین پیوند ارتباط با پوشش گیاهی در جهت

برخورداری از آن

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

استقرار در میان توده ای از پوشش گیاهیبه عنوان محافظ

استقرار در نزدیکی باغات جهت دسترسیبه منبع معیشت

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود(

ساختار کالبدی و سیمای سرسبز روستاتحت تاثیر قرارگیری باغات و نخلستان ها

در پیرامون

الگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

استقرار در میان پوشش گیاهی انبوه وارتباط نزدیک با آن

پیشنهادی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

الگوی استقرار منطبق بر عامل تابش

عوامل اقلیمی: تابش آفتاب

ایدهذهن)(ی

خورشید منبع الیزال نور و گرمامناسب ترین جهت جهت گیری صحیح نسبت به خورشید به

عنوان منبع انرژی

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

استقرار روستا در جبهه جنوبی کوه جهتبهره گیری از جهت و زاویه مناسب تابش

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود(

ساختار و سیمای روستا متناسب با جهتمطلوب به تبع از استقرار بر جبهه جنوبی

دامنه کوه

الگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

پیشنهاداستقرار در جبهه جنوبی دامنه کوهی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

الگوی استقرار منطبق بر عامل بارش

عوامل اقلیمی: بارش و رطوبت

ایدهذهن)(ی

نزول رحمت آسمانیمناسب ترین بهره بهره گیری صحیح از نزوالت جوی و دفع

آثار مخرب آن

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

استقرار روستا بر روی بستری سنگی ومرتفع جهت دفع آب های سطحی و به دلیل عدم نفوذ رطوبت در جریان حاصل از بارش

به پایه های ابنیه

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود(

استقرار روستا بر روی بستر سنگی باالتراز سطح زمین

الگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

استقرار بر بستر سنگی باالتر از سطحزمین

پیشنهادی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

الگوی استقرار منطبق بر عامل باد

عوامل اقلیمی: باد

ایدهذهن)(ی

پیام آور شرایط جویمناسب ترین مواجههدریافت باد مفید و برخورد با باد مضر

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

ااستقرار روستا در پناهی از کوه هایپیوسته و پوشش گیاهی در برابر باد و عمود

بر جهت مضر استقرار در پایین ترین بستر کوه پایه به

دلیل شدت باد در نقاط مرتفع

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود( استقرار روستا بصورت ساختاری فشرده

و توده ای در یک مکان متمرکزالگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

استقرار بصورت فشرده در پناه کوه وپوشش گیاهی در نقاط پایینی بستر کوه پایه

پیشنهادی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

الگوی استقرار منطبق بر بستر زمینعوامل جغرافیایی:عوارض زمین

ایدهذهن)(ی

بستر رویش تمدن مناسب ترین بستر هماهنگی با عوارض و قابلیت موجود بر

بستر زمین

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

همواری بستر زمین در هسته اولیه بافت واستفاده از زمین های پشتی مجاور به دلیل

کمبود زمین در توسعه زمین های صخره ای به دلیل سختی زیاد

بستری مناسب برای شکل گیری دانه ها و در نهایت تشکیل بافت

قدرت نفوذپذیری باالی زمین روستا بهدلیل شنی بودن و عدم نگهداری آب به

میزان زیاد منجر به اختصاص سطح بیشتر اراضی به باغات شده که بر سیمای کالبدی

بافت نیز موثر بوده است.

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود(

فشرده شدن بافت و مرتفع شدن ابنیه بهدلیل کمبود زمین مناسب

بوجود آمدن احجام متنوع در ارتفاع متاثراز اختالف تراز و ناهمواری های زمین در

نقاط مجتلف بافت شکل گیری شبکه معابر به موازات خطوط

ترازپرهیز از معابر پرشیب

الگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

بافت متراکم و مرتفع بر بستر کوه پایه درسطوح مسطح معابر با عرض کم به موازات

خطوط تراز زمین

پیشنهادی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

الگوی بافت منطبق بر حضور آب

عوامل جغرافیایی: منابع آب

ایدهذهن)(ی

نماد جریان زندگی و حیات مناسب ترین حضور امکان دسترسی کامل به منابع آب در تمام

نقاط

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

شکل گیری مراکز بافت در مسیر یا در محل سرچشمه آب

تعبیه محل برداشت آب در چند نقطه از بافت مشترک بین ابنیه

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود(

استخوان بندی و شبکه معابر مطابق بامسیر حرکت آب در معبر

گستردگی و تبعیت ساختار بافت از امتدادمسیل

شکل گیری بافت بصورت مجتمعی وفشرده به دلیل نقطه ای بودن منابع آب در

برخی نقاط

الگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

گستردگی بافت در امتداد مسیر با حالتیفشرده در مراکز و در نزدیکی منابع اب ،

امکان برداشت آب در سراسر بافت

پیشنهادی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

الگوی بافت منطبق بر ترکیب با پوشش گیاهی

عوامل جغرافیایی: پوشش گیاهی

ایدهذهن)(ی

سرسبزیمناسب ترین ترکیب توجه به حضور و پراکندگی گیاه در

سراسر بافت

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

قرارگیری کشتزار ها و باغات روستا درحاشیه پیرامونی بافت به منظور دستیابی به سطوح یکپارچه زیر کشت و پیوند این پهنه با

بافت کالبدی از طریق دسترسی های فردی

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود(

بافت کالبدی فشرده و متمرکز روستا درمیان پوشش سبز درختان انبوه

فراهم شدن زمینه احراز هویت ساختاریسیمای بافت با در برگرفتن روستا توسط

باغات حضور گیاه داخل بافت بصورت تک درخت

نخل پراکنده در هرجای خالی غیر قابل ساخت

الگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

بافت احاطه شده توسط پوشش گیاهیپیرامون ،پراکندگی گیاه در بافت در هرجای

ممکن

پیشنهادی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

الگوی بافت منطبق بر جهت و زاویه ی تابش

عوامل اقلیمی: تابش آفتاب

ایدهذهن)(ی

تابیدن مناسب ترین زاویه تابش تدابیر جهت تغییرات زاویه تابش در فصول

مختلف

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

کاهش عرض و تعداد معابر و ایجاد ساباطبه دلیل ایجاد سایه و کاهش دما

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود(

افزایش سهم ارتفاع ابنیه نسبت به عرضمعبر و سرپوشیده کردن آن توسط ساباط

فشردگی بافت دلیل بر وجود سرما و عدماتالف گرما در زمستان

الگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

فشردگی بافت ،افزایش ارتفاع ابنیهنسبت به عرض معبر.کاهش عرض وتعداد

معابر و سرپوشیده کردن بوسله ساباط

پیشنهادی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

الگوی بافت منطبق بر باران

عوامل اقلیمی: بارش و رطوبت

ایدهذهن)(ی

رویدادی فراگیر و پر اثرمناسب ترین پذیرش هدایت صحیح آب های جاری در نتیجه

بارش

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

بافت مرتفع از بستر در اثر جاری شدن آببر معابر

تخلخل اندام های بافت جهت کوران بهدلیل باال بودن نسبی رطوبت بارندگی

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود(

سرسبزی ساختار سیمای بافت در اثربارندگی

ساختاری با خلل و فرج باال. نمودی ازرطوبت باال

الگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

بافت مرتفع و سرسبزافزایش خلل و فرج در اندام های بافت

پیشنهادی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

الگوی بافت منطبق بر جریان باد

عوامل اقلیمی: باد

ایدهذهن)(ی

تنفس توده هامناسب ترین جریانکنترل جریان باد در بافت

ازلیبررسی

سطح مطلوب )حالت

ملزم(

کیفی

منطقی

نمونه کالبد

ی )عینی(

پرهیز ازمعابر وسیع برای جلوگیری از نفوذباد شکل گیری مراکز محالت در پناه ساختمان

های بلند در میانه

الگوهای عملکرد

یمشاهده

سطح موجود )حالت موجود(

ساختار پیچ در پیچ سرپوشیده و باریکبرای ممانعت از نفوذ باد مضر

ساختار شبکه معابر عمود بر باد ساختار فشرده ابنیه به صورت توده های

حجمیپرهیز از ایجاد فضاهای وسیعایجاد تقاطع های راست گوشه و نامنظم

الگوهای ساختاری

الگو )عمل

ی(

معابر پیچیده باریک سرپوشیده و عمود برجهت باد. فضاهای باز در پناه ساختمان ها.

احجام توده ای. ایجاد تقاطع های راست گوشه

پیشنهادی

کاربردی

دستیابی به سطح

مقدور )حالت ممکن(

جمع بندی و نتیجه گیری