i

ĠÇĠNDEKĠLER

ĠÇĠNDEKĠLER ................................................................................................................................. i

TABLOLAR .................................................................................................................................... v

GRAFĠKLER .................................................................................................................................. vii

ġEKĠLLER ...................................................................................................................................... ix

HARĠTALAR ................................................................................................................................... xi

FOTOĞRAFLAR ............................................................................................................................ xiii

1. MEVCUT DURUM ....................................................................................................................... 1

1.1. Turizm Sektörünün Tanımı ve Sınıflandırılması ...................................................................... 1

1.1.1. Turizm ve Turist Kavramı .............................................................................................. 1

1.1.2. Turizm Sektörünün Sınıflandırılması ............................................................................... 2

1.1.3. Turistik Ürün ve Turizm Talebi Kavramı .......................................................................... 3

1.1.4. Turizm Sektöründe TaĢıma Kapasitesi ve Sürdürülebilirlik Kavramları ............................... 4

1.1.5. Turizm Sektörünün Ekonomik Etkileri ve Önemi .............................................................. 7

1.2. Dünya Genelinde Turizm Sektörünün Durumu ....................................................................... 8

1.2.1. Ülkelere Göre Turist Sayısı ............................................................................................ 8

1.2.2. Ülkelere Göre Turizm Gelirleri .......................................................................................10

1.2.3. Uluslararası Turizm Harcamaları ...................................................................................11

1.2.4. Diğer Göstergeler ........................................................................................................12

1.2.5. Seyahat ve Turizm Rekabetçilik Endeksi ........................................................................14

1.3. Türkiye Turizm Sektörünün Genel Durumu ..........................................................................15

1.3.1. Türkiye Ekonomisi Ġçinde Turizm Sektörünün Yeri ve Önemi ...........................................15

1.3.2. Yıllara Göre Turist Sayıları ............................................................................................20

1.3.3. Turizm Gelirleri ............................................................................................................23

1.3.4. Turizm Harcamaları .....................................................................................................24

1.3.5. Diğer Göstergeler ........................................................................................................24

1.4. TR81 Bölgesi‟nde (Zonguldak, Karabük, Bartın) Turizm Sektörünün Genel Durumu ................25

1.4.1. Tarihsel Süreç Ġçerisinde Bölge Medeniyetinin GeliĢim Süreci ..........................................26

1.4.1.1. Zonguldak Ġlinin Tarihsel Süreç Ġçindeki GeliĢimi ......................................................26

1.4.1.2. Karabük Ġlinin Tarihsel Süreç Ġçindeki GeliĢimi ..........................................................28

1.4.1.3. Bartın Ġlinin Tarihsel Süreç Ġçindeki GeliĢimi .............................................................32

2. Zonguldak-Karabük-Bartın .........................................................................................................35

2.1. Bölgenin (TR81) Mevcut Durumu ........................................................................................35

2.1.1. Bölgede GeliĢtirilebilecek Turizm Türleri ........................................................................35

2.1.1.1. Doğaya Dayalı Turizm Türleri ..................................................................................37

2.1.1.1.1. Deniz Turizmi ..................................................................................................37

2.1.1.1.2. Su Altı DalıĢ Turizmi .........................................................................................37

2.1.1.1.3. Ekoturizm ........................................................................................................38

2.1.1.1.4. Mağara Turizmi ................................................................................................38

2.1.1.1.5. Yayla Turizmi ...................................................................................................39

ii

2.1.1.1.6. Botanik Turizmi ................................................................................................39

2.1.1.1.7. Fauna (Kelebek) Gözlemciliği ............................................................................39

2.1.1.1.8. KuĢ Gözlemciliği ...............................................................................................39

2.1.1.1.9. Akarsu Turizmi (Rafting, Kanoing) .....................................................................40

2.1.1.1.10. Kanyon GeçiĢi ................................................................................................40

2.1.1.1.11. Dağ Turizmi/Doğa YürüyüĢleri .........................................................................40

2.1.1.1.12. Bisiklet Turizmi (Cycle Tourism) ......................................................................40

2.1.1.1.13. Termal Turizm ...............................................................................................40

2.1.1.2. Kültüre Dayalı Turizm Türleri ..................................................................................41

2.1.1.2.1. Kültür Turizmi ..................................................................................................41

2.1.1.2.2. Gastronomi Turizmi (Gurme Turizmi) ................................................................41

2.1.1.2.3. Etkinlik Turizmi ................................................................................................41

2.1.1.2.4. Ġnanç Turizmi ..................................................................................................42

2.1.2. Turizm Türlerine Göre Alansal Varlıklar..........................................................................43

2.1.2.1. Doğaya Dayalı Turizm Varlıkları ...............................................................................43

2.1.2.1.1. Deniz Turizmi ..................................................................................................43

2.1.2.1.1.1. Zonguldak Ġli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar ................................................43

2.1.2.1.1.2. Bartın Ġli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar .......................................................43

2.1.2.1.2. Su Altı DalıĢ Turizmi .........................................................................................46

2.1.2.1.2.1. Zonguldak Ġli Su Altı DalıĢ Turizmi ile ilgili Varlıklar .......................................46

2.1.2.1.2.2. Bartın Ġli Su Altı DalıĢ Turizmi ile Ġlgili Varlıklar .............................................48

2.1.2.1.3. Mağara Turizmi ................................................................................................48

2.1.2.1.3.1. Zonguldak Ġli Mağara Turizmi ile Ġlgili Varlıklar .............................................48

2.1.2.1.3.2. Karabük Ġli Mağara Turizmi ile ilgili Varlıklar .................................................50

2.1.2.1.3.3. Bartın Ġli Mağara Turizmi ile ilgili Varlıklar ....................................................51

2.1.2.1.4. Ekoturizm ........................................................................................................53

2.1.2.1.4.1. Zonguldak Ġli Ekoturizm ile ilgili Varlıklar ......................................................53

2.1.2.1.4.2. Karabük Ġli Ekoturizm ile ilgili Varlıklar .........................................................59

2.1.2.1.4.3. Bartın Ġli Ekoturizm ile ilgili Varlıklar ............................................................63

2.1.2.1.5. Yayla Turizmi ...................................................................................................66

2.1.2.1.5.1. Zonguldak Ġli Yayla Turizmi ile ilgili Varlıklar ................................................66

2.1.2.1.5.2. Karabük Ġli Yayla Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ...................................................66

2.1.2.1.5.3. Bartın Ġli Yayla Turizmi ile ilgili Varlıklar .......................................................67

2.1.2.1.6. Botanik Turizmi ................................................................................................68

2.1.2.1.6.1. Zonguldak Ġli Botanik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar .............................................68

2.1.2.1.6.2. Karabük Ġli Botanik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ................................................69

2.1.2.1.6.3. Bartın Ġli Botanik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ....................................................75

2.1.2.1.7. Hayvan (Kelebek) Gözlemciliği ..........................................................................76

2.1.2.1.7.1. Zonguldak Ġli Kelebek Gözlemciliği ile Ġlgili Varlıklar ......................................76

2.1.2.1.7.2. Karabük Ġli Kelebek Gözlemciliği ile ilgili Varlıklar ..........................................78

2.1.2.1.7.3. Bartın Ġli Kelebek Gözlemciliği ile ilgili Varlıklar .............................................80

iii

2.1.2.1.8. KuĢ Gözlemciliği ...............................................................................................81

2.1.2.1.8.1. Zonguldak Ġli KuĢ Gözlemciliği ile Ġlgili Varlıklar ............................................81

2.1.2.1.8.2. Karabük Ġli KuĢ Gözlemciliği ile Ġlgili Varlıklar ...............................................86

2.1.2.1.8.3. Bartın Ġli KuĢ Gözlemciliği ile Ġlgili Varlıklar ...................................................86

2.1.2.1.9. Akarsu Turizmi (Rafting, Kanoing) .....................................................................86

2.1.2.1.9.1. Zonguldak Ġli Akarsu Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ..............................................86

2.1.2.1.9.2. Karabük Ġli Akarsu Turizmi ile Ġlgili Varlıklar .................................................87

2.1.2.1.9.3. Bartın Ġli Akarsu Turizmi ile Ġlgili Varlıklar.....................................................88

2.1.2.1.10. Kanyon GeçiĢi (Kanyoning) .............................................................................88

2.1.2.1.10.1. Karabük Ġli Kanyoning ile ilgili Varlıklar ......................................................88

2.1.2.1.11. Doğa YürüyüĢleri/ Dağ Turizmi .......................................................................91

2.1.2.1.11.1. Zonguldak Ġli Dağ Turizmi ve Doğa YürüyüĢleri ile Ġlgili Varlıklar ..................91

2.1.2.1.11.2. Karabük Ġli Dağ Turizmi ve Doğa YürüyüĢleri ile Ġlgili Varlıklar .....................93

2.1.2.1.11.3. Bartın Ġli Dağ Turizmi ve Doğa YürüyüĢleri ile ilgili Varlıklar .........................99

2.1.2.1.12. Bisiklet Turizmi ..............................................................................................99

2.1.2.1.12.1. Zonguldak Ġli Bisiklet Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ............................................99

2.1.2.1.12.2. Karabük Ġli Bisiklet Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ...............................................99

2.1.2.1.12.3. Bartın Ġli Bisiklet Turizmi ile ilgili Varlıklar ................................................. 100

2.1.2.1.13. Termal Turizm ............................................................................................. 100

2.1.2.1.13.1. Karabük Ġli Termal Turizm ile Ġlgili Varlıklar .............................................. 100

2.1.2.2. Kültüre Dayalı Turizm Varlıkları ............................................................................. 101

2.1.2.2.1. Kültür Turizmi ................................................................................................ 101

2.1.2.2.1.1. Zonguldak Ġli Kültür Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ............................................. 101

2.1.2.2.1.2. Karabük Ġli Kültür Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ................................................ 104

2.1.2.2.1.3. Bartın Ġli Kültür Turizmi ile Ġlgili Varlıklar .................................................... 122

2.1.2.2.2. Gastronomi Turizmi (Gurme Turizmi) .............................................................. 125

2.1.2.2.2.1. Zonguldak Ġli Gastronomi Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ..................................... 125

2.1.2.2.2.2. Karabük Ġli Gastronomi Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ........................................ 127

2.1.2.2.2.3. Bartın Ġli Gastronomi Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ............................................ 129

2.1.2.2.3. Etkinlik Turizmi .............................................................................................. 130

2.1.2.2.3.1. Zonguldak Ġli Etkinlik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ........................................... 130

2.1.2.2.3.2. Karabük Ġli Etkinlik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ............................................... 131

2.1.2.2.3.3. Bartın Ġli Etkinlik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar .................................................. 132

2.1.2.2.4. Ġnanç Turizmi ................................................................................................ 132

2.1.2.2.4.1. Zonguldak Ġli Ġnanç Turizmi ile Ġlgili Varlıklar .............................................. 132

2.1.2.2.4.2. Karabük Ġli Ġnanç Turizmi ile Ġlgili Varlıklar ................................................. 133

2.1.2.2.4.3. Bartın Ġli Ġnanç Turizmi ile Ġlgili Varlıklar .................................................... 137

2.1.3. Turizm Sektörü Konaklama ve Hizmet Kapasitesi ......................................................... 138

2.1.3.1. Bölgedeki Konaklama Tesisi, Oda Sayısı ve Yatak Kapasitesi ............................. 138

2.1.3.1. Bölgeyi Ziyaret Eden Turist Sayısı ................................................................... 139

2.1.4. Bölgede Turizm Sektörü Ġstihdam Değerleri ................................................................. 141

iv

2.1.5. Mevcut TeĢvik Tedbirlerinin Değerlendirilmesi.............................................................. 141

2.2. Turizm Sektörünün Rekabet Gücü ..................................................................................... 148

2.2.1. TR81 Bölgesi Turizm Sektörü Rekabet Gücünü Etkileyen Niceliksel Faktörler.................. 150

2.2.2. TR81 Bölgesinin Turizm Sektörü Rekabet Gücünü Etkileyen Niteliksel Faktörler ............. 151

2.3. Sektörün Sorunları ........................................................................................................... 151

2.3.1. Tanıtım ve Pazarlama ile ilgili Sorunlar ........................................................................ 152

2.3.2. Tek Tip Ürüne ve Kitle Turizmine Yönelinmesi ............................................................. 153

2.3.3. Turizm ĠĢletmelerinin Nitelikleri ve Kalite ile Ġlgili Sorunlar ............................................ 153

2.3.4. Turistik Yatırımlar ve Uygulanan TeĢviklerle Ġlgili Sorunlar ............................................ 154

2.3.5. Turizm Eğitimi ile Ġlgili Sorunlar .................................................................................. 154

2.3.6. Yetersiz Altyapı ve UlaĢım Ġmkânları ile Ġlgili Sorunlar ................................................... 155

2.3.7. Çevre Kirliliği ............................................................................................................. 156

2.3.8. Yasal Düzenlemelerden Kaynaklanan Sorunlar ............................................................. 156

2.3.9. Ġmaj Sorunu .............................................................................................................. 156

2.3.10. Halkın Turizm Bilinci ile Ġlgili Sorunlar ........................................................................ 157

2.3.11. Yerel Örgütlerde Çabaların UyumlaĢtırılması ve Örgütlenme ile Ġlgili Sorunlar ............... 157

2.3.12. Tesislerin Doluluk Oranının DüĢük Olması .................................................................. 157

3. DOKUZUNCU KALKINMA PLANI DÖNEMĠNDE (2007-2013) SEKTÖRDEN BEKLENEN GELĠġMELER 159

4. AB‟YE KATILIM SÜRECĠNĠN SEKTÖRE ETKĠLERĠ ....................................................................... 161

4.1. Avrupa Birliği‟nde Turizm Politikaları .................................................................................. 161

5. SEKTÖRÜN GELECEĞĠNE YÖNELĠK ANALĠZ, STRATEJĠ VE POLĠTĠKALAR .................................... 163

5.1. Zonguldak, Karabük ve Bartın Ġlleri GZFT Analizi ................................................................ 163

5.2. Ulusal Rekabetçilik Analizi ................................................................................................. 165

5.2.1. Zonguldak Ġli Ulusal Rekabetçilik Analizi ...................................................................... 168

5.2.2. Karabük Ġli Ulusal Rekabetçilik Analizi ......................................................................... 169

5.2.3. Bartın Ġli Ulusal Rekabetçilik Analizi ............................................................................. 170

5.3. Uluslararası Rekabetçilik Analizi ......................................................................................... 171

5.4. Amaç-Hedef-Stratejiler ..................................................................................................... 180

5.5. Uygulanması Gerekli Politikalar ......................................................................................... 182

SONUÇ, DEĞERLENDĠRME VE ÖNERĠLER ..................................................................................... 185

KAYNAKÇA ................................................................................................................................. 191

v

TABLOLAR

Tablo 1: En Çok Turist Çeken Ülkeler .............................................................................................. 9 Tablo 2: En Çok Turizm Geliri Elde Eden Ülkeler .............................................................................11 Tablo 3: En Çok Turizm Harcaması Yapan Ülkeler ...........................................................................12 Tablo 4: Seyahat ve Turizm Rekabetçilik Endeksi - 2009 .................................................................14 Tablo 5: Seyahat ve Turizm Rekabetçilik Endeksi - 2011 .................................................................15 Tablo 6: DıĢ Turizm Gelirinin Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla Ġçindeki Oranı (1990-2010) .............................16 Tablo 7: 1990 - 2010 Yılları Arası Turizm Gelirlerinin DıĢ Ticaret Açıklarını KarĢılama Oranı (milyon $) 17 Tablo 8: 1990-2008 Yılları Arası DıĢ Turizm Gelir ve Giderlerinin Ġhracat ve Ġthalata Oranı (milyon $) .18 Tablo 9: Turizm Ġstihdamının Toplam Ġstihdam Ġçindeki Payı (%) ....................................................18 Tablo 10: Turizm ĠĢletme ve Yatırım Belgeli Konaklama Tesisleri ile Oda ve Yatak Sayısı ...................19 Tablo 11: Belediye Belgeli Tesis, Oda ve Yatak Sayısı .....................................................................19 Tablo 12: Yıllara Göre Türkiye‟ye Gelen Yabancı Turist Sayısı ..........................................................21 Tablo 13: Türkiye‟ye Gelen Yabancı Ülkede Ġkamet Eden Türk VatandaĢları Sayısı ............................21 Tablo 14: Milliyetlerine Göre Yabancı Turistler 2006-2010 (Ġlk beĢ ülke) ...........................................22 Tablo 15: Yıllara Göre Turizm Geliri ...............................................................................................23 Tablo 16: Ziyaretçilerin KiĢi BaĢına Ortalama Harcamaları ...............................................................24 Tablo 17: Ziyaretçilerin Türkiye‟ye GeliĢ Nedenleri ..........................................................................25 Tablo 18: Zonguldak Ġlinin Kronolojik Tarihi ...................................................................................27 Tablo 19: Karabük Ġlinin Kronolojik Tarihi .......................................................................................29 Tablo 20: Bartın Ġlinin Kronolojik Tarihi ..........................................................................................33 Tablo 21: Zonguldak Sualtı DalıĢ Noktaları .....................................................................................47 Tablo 22: Batık DalıĢ Alanları .........................................................................................................48 Tablo 23: Bartın Ġli Dağ Turizmi-Doğa YürüyüĢ Güzergâhları ...........................................................99 Tablo 24: Bartın Ġli Bisiklet-Dağ Bisikleti Tur Güzergâhları ............................................................. 100 Tablo 25: Zonguldak, Karabük, Bartın illeri Konaklama Tesisi Sayısı (2011) .................................... 138 Tablo 26: Zonguldak, Karabük, Bartın illeri Konaklama Tesisi Kapasitesi (2011) .............................. 139 Tablo 27: Ġllere Göre Bölgeyi Ziyaret Eden Turist Sayısı................................................................. 139 Tablo 28: Ġllere Göre Bölgeyi Ziyaret Eden Turistlerin Dağılımı (2005-2010) ................................... 140 Tablo 29: Bölgeyi Ziyaret Eden Yerli ve Yabancı Turistlerin Dağılımı (2005-2010) ............................ 140 Tablo 30: Ġller Ġtibarıyle Turizm Sektöründe Ġstihdam Edilen ĠĢgören Sayısı (2011) ......................... 141 Tablo 31: Düzey 3 Bölgesinde TeĢvik Belgeli Yatırımcılara Sağlanacak Destekler ............................. 144 Tablo 32: Düzey 3 Bölgesinde TeĢvik Belgeli Yatırımcılara Sağlanacak Vergi Ġndirimi ....................... 144 Tablo 33: Düzey 3 Bölgesinde TeĢvik Belgeli Yatırımcılara 31.12.2010 Tarihine Kadar Yatırıma BaĢlamıĢ

Olması Halinde Sağlanacak Vergi Ġndirimi .................................................................................... 145 Tablo 34: Düzey 3 Bölgesinde TeĢvik Belgeli Yatırımcılara 31.12.2011 Tarihine Kadar Yatırıma BaĢlamıĢ Olması Halinde Sağlanacak Vergi Ġndirimi .................................................................................... 145 Tablo 35: Düzey 3 Bölgesinde TeĢvik Belgeli Yatırımcılara Sağlanacak Sigorta Primi ĠĢveren Hissesi Desteği ...................................................................................................................................... 145 Tablo 36: Eximbank Döviz Kredisine ĠliĢkin Faiz Oranları (ABD Doları) ............................................ 147 Tablo 37: Eximbank Döviz Kredisine ĠliĢkin Faiz Oranları (TL) ........................................................ 147 Tablo 38: TR 81 Bölgesinin Turizm Sektörüne ĠliĢkin Güçlü ve Zayıf Yönleri ile Fırsatlar ve Tehditler

(GZFT) Analizi ............................................................................................................................ 163 Tablo 39: Ġller Arası Rekabetçilik Endeksi (2009-2010) .................................................................. 165 Tablo 40: Yıllara Göre Ġller Arası Rekabetçilik Endeksi ................................................................... 166 Tablo 41: Yıllar Ġtibariyle Zonguldak, Karabük, Bartın Ġlleri BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt

Endeksi ...................................................................................................................................... 166 Tablo 42: Yıllar Ġtibariyle Zonguldak, Karabük, Bartın Ġlleri MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi ...................................................................................................................................... 167 Tablo 43: Yıllar Ġtibariyle Zonguldak, Karabük, Bartın Ġlleri Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi ...................................................................................................................................... 167 Tablo 44: Yıllar Ġtibariyle Zonguldak, Karabük, Bartın Ġlleri EriĢilebilirlik Alt Endeksi ......................... 167 Tablo 45: Bölgedeki Turistik Kaynakların Sayısı............................................................................. 185 Tablo 46: TR81 Bölgesi Zonguldak Ġli Turizm Sektörü Öncelikli Yatırım Alanları, Turizm Türleri ve

GeliĢtirilecek Faaliyetler............................................................................................................... 186 Tablo 47: TR81 Bölgesi Karabük Ġli Turizm Sektörü Öncelikli Yatırım Alanları, Turizm Türleri ve

GeliĢtirilecek Faaliyetler............................................................................................................... 187

vi

Tablo 48: TR81 Bölgesi Bartın Ġli Turizm Sektörü Öncelikli Yatırım Alanları, Turizm Türleri ve GeliĢtirilecek Faaliyetler............................................................................................................... 188

vii

GRAFĠKLER

Grafik 1: Uluslararası Ziyaretçi Sayıları ............................................................................................ 9 Grafik 2: Dünya Turizm Geliri ........................................................................................................10 Grafik 3: Dünya Turizm Pastasından Bölgelerin Aldığı Paylar ............................................................12 Grafik 4: Turistlerin Seyahat Nedenleri ...........................................................................................13 Grafik 5: Turistik Seyahatlerde Kullanılan UlaĢım Araçları ................................................................13 Grafik 6: Gelir Dilimi ve Seyahat Tercihine Göre Turistler (2008)......................................................25 Grafik 7: Zonguldak Ġli Rekabetçilik Endeksi ................................................................................. 168 Grafik 8: Karabük Ġli Rekabetçilik Endeksi ..................................................................................... 169 Grafik 9: Bartın Ġli Rekabetçilik Endeksi ........................................................................................ 170

ix

ġEKĠLLER

ġekil 1: Turizm Sektörünü OluĢturan Alt Endüstriler ......................................................................... 2 ġekil 2: Turizmin Ekonomik Etkileri ................................................................................................. 7 ġekil 3: Bölgede GeliĢtirilebilecek Turizm Türleri .............................................................................36 ġekil 4: Turizm Destinasyonlarının Rekabet Gücü .......................................................................... 149 ġekil 5: TR81 Bölgesi Turizm Sektörü Rekabetçilik Analizi ............................................................. 173

xi

HARĠTALAR

Harita 1: ÇalıĢma Alanı (Zonguldak, Karabük, Bartın) Haritası ..........................................................35

xiii

FOTOĞRAFLAR

Fotoğraf 1: Güzelcehisar Plajı, Bartın .............................................................................................44 Fotoğraf 2: Amasra, Bartın ............................................................................................................44 Fotoğraf 3: Bozköy Plajı, Amasra, Bartın ........................................................................................45 Fotoğraf 4: Çakraz Plajı, Amasra, Bartın .........................................................................................45 Fotoğraf 5: Amasra Yelken YarıĢları, Bartın ....................................................................................46 Fotoğraf 6: Tekkeönü, KurucaĢile, Bartın .......................................................................................46 Fotoğraf 7: Kapuz Mevkii DalıĢ Noktası, Zonguldak .........................................................................47 Fotoğraf 8: Ilıksu Mevkii DalıĢ Noktası, Zonguldak ..........................................................................48 Fotoğraf 9: Gökgöl Mağarası, Zonguldak ........................................................................................49 Fotoğraf 10: Kızılelma Mağarası, Zonguldak ...................................................................................50 Fotoğraf 11: Cumayanı Mağarası, Zonguldak ..................................................................................50 Fotoğraf 12: Bulak (Mencilis) Mağarası, Karabük ............................................................................51 Fotoğraf 13: Gürcüoluk Mağarası, Amasra, Bartın ...........................................................................52 Fotoğraf 14: Ġncivez Mağarası, Amasra, Bartın ...............................................................................52 Fotoğraf 15: Harmankaya ġelalesi, Zonguldak ................................................................................53 Fotoğraf 16: Değirmenağzı ġelaleleri, Zonguldak ............................................................................54 Fotoğraf 17: Madencioğlu ġelalesi, Devrek, Zonguldak ....................................................................55 Fotoğraf 18: Hacımusa Deresi ġelaleleri, Gökçebey, Zonguldak .......................................................56 Fotoğraf 19: Gümeli Yaylası, Alaplı, Zonguldak ...............................................................................57 Fotoğraf 20: Anıt Porsuk (Taxus Baccata), Gümeli Yaylası, Zonguldak ..............................................57 Fotoğraf 21: Bacaklı Yaylası, Alaplı, Zonguldak ...............................................................................58 Fotoğraf 22: Yedigöller Milli Parkı, Devrek, Zonguldak .....................................................................59 Fotoğraf 23: Baklabostan ġelalesi, Karabük ....................................................................................59 Fotoğraf 24: Keltepe, Yenice, Karabük ...........................................................................................60 Fotoğraf 25: Karakaya Deresi, Yenice, Karabük ..............................................................................61 Fotoğraf 26: Bostancılar Göleti, Eflani, Karabük ..............................................................................62 Fotoğraf 27: Karagöl, Ovacık, Karabük ...........................................................................................62 Fotoğraf 28: Gölderesi ġelalesi, Bartın ...........................................................................................63 Fotoğraf 29: Ulukaya ġelalesi, Ulus, Bartın .....................................................................................63 Fotoğraf 30: Aksu ġelalesi, Kumluca, Bartın ...................................................................................64 Fotoğraf 31: Yılkı atları, Küre Dağları Milli Parkı, Bartın ....................................................................65 Fotoğraf 32: Bacaklı Yayla, Alaplı, Zonguldak .................................................................................66 Fotoğraf 33: Eğriova Yaylası, Eskipazar, Karabük ............................................................................67 Fotoğraf 34: Uluyayla, Ulus, Bartın ................................................................................................68 Fotoğraf 35: Safran (Corocus sativus), Safranbolu, Karabük ............................................................69 Fotoğraf 36: Anıt Fındık (Corylus colurna), Kavaklı Tabiatı Koruma Alanı, Yenice, Karabü ..................72 Fotoğraf 37: Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana (Uludağ göknarı) .....................................72 Fotoğraf 38: Silene olympica .........................................................................................................73 Fotoğraf 39: Crocus ankyrensis (Herbert) Maw. ..............................................................................74 Fotoğraf 40: Epipactis pontica .......................................................................................................75 Fotoğraf 41: Kafkas Fistosu (Zerynthia caucasica), Zonguldak .........................................................78 Fotoğraf 42: Yırtık Pırtık (Polygonia c-album), Zonguldak ................................................................78 Fotoğraf 43: Çokgözlü Anadolu Çillisi (Polyommatus ossmar), Karabük ............................................80 Fotoğraf 44: GümüĢ lekeli esmergöz (Plebejus argus), Karabük .......................................................80 Fotoğraf 45: Kızıl Sırtlı Örümcek KuĢu (Lanius collurio), Zonguldak ..................................................84 Fotoğraf 46: Erguvani Balıkçıl (Ardea purpurea), Zonguldak ............................................................84 Fotoğraf 47: Gökçe Delice (Circus cyaneus), Zonguldak ..................................................................85 Fotoğraf 48: Ġbibik (Upupa epops), Zonguldak ...............................................................................85 Fotoğraf 49: Çöl Ötleğeni (Sylvia nana), Zonguldak ........................................................................85 Fotoğraf 50: Dirgine Çayı‟nda Rafting, Devrek, Zonguldak ...............................................................86 Fotoğraf 51: Soğanlı Çayı, Karabük ................................................................................................87 Fotoğraf 52: Araç Çayı‟nda Kanoing, Safranbolu, Karabük ...............................................................88 Fotoğraf 53: Bartın Irmağı, Bartın ..................................................................................................88 Fotoğraf 54: Tokatlı Kanyonu, Safranbolu, Karabük ........................................................................89 Fotoğraf 55: Düzce Kanyonu, Safranbolu, Karabük .........................................................................90 Fotoğraf 56: Yacı Kanyonu, Safranbolu, Karabük ............................................................................90

xiv

Fotoğraf 57: Yacı Kanyonu, Safranbolu, Karabük ............................................................................91 Fotoğraf 58: Harmankaya ġelalesi Trekking Parkuru, Zonguldak ......................................................92 Fotoğraf 59: Bölüklü-Bacaklı Yayla Trekking Parkuru, Alaplı, Zonguldak ...........................................92 Fotoğraf 60: Dirgine Vadisi YürüyüĢ Parkuru, Devrek, Zonguldak .....................................................93 Fotoğraf 61: Çetiören YürüyüĢ Parkuru, Eskipazar, Karabük ............................................................94 Fotoğraf 62: Eğriova Göleti, Eskipazar, Karabük .............................................................................94 Fotoğraf 63: Keltepe Trekking Parkuru, Yenice, Karabük .................................................................95 Fotoğraf 64: Göktepe Yaylası Trekking Parkuru, Yenice, Karabük ....................................................96 Fotoğraf 65: Fındıkaltı YürüyüĢ Parkuru, Yenice, Karabük ................................................................96 Fotoğraf 66: Karakaya Bölgesi YürüyüĢ Parkuru, Yenice, Karabük ....................................................97 Fotoğraf 67: Üçbölük (Ilbarıt) Köyü Doğa YürüyüĢü, Safranbolu, Karabük ........................................98 Fotoğraf 68: Akkaya Termal Su Kaynağı, Eskipazar, Karabük ......................................................... 101 Fotoğraf 69: Filyos (Tios / Tieion) Antik Kenti, Çaycuma, Zonguldak .............................................. 102 Fotoğraf 70: Devrek Bastonu, Devrek, Zonguldak ......................................................................... 103 Fotoğraf 71: Elpek Bezi, Zonguldak ............................................................................................. 104 Fotoğraf 72: Safranbolu Evleri, Karabük ....................................................................................... 105 Fotoğraf 73: Cinci Hanı, Safranbolu, Karabük ............................................................................... 105 Fotoğraf 74: Ġncekaya Su Kemeri, Safranbolu, Karabük................................................................. 106 Fotoğraf 75: Cilbirpınarı ÇeĢmesi, Safranbolu, Karabük ................................................................. 108 Fotoğraf 76: ġükrü Efendi ÇeĢmesi, Safranbolu, Karabük .............................................................. 108 Fotoğraf 77: Kileciler ÇeĢmesi, Safranbolu, Karabük ..................................................................... 109 Fotoğraf 78: Eski Hükümet Konağı, Safranbolu, Karabük ............................................................... 109 Fotoğraf 79: Muvakkıthane, Safranbolu, Karabük.......................................................................... 110 Fotoğraf 80: GüneĢ Saati, Safranbolu, Karabük ............................................................................ 110 Fotoğraf 81: Saat Kulesi, Safranbolu, Karabük .............................................................................. 111 Fotoğraf 82: Yemenici, Safranbolu, Karabük ................................................................................. 112 Fotoğraf 83: Demirciler ÇarĢısı, Safranbolu, Karabük .................................................................... 112 Fotoğraf 84: Demir iĢlemeciliği, Safranbolu, Karabük .................................................................... 113 Fotoğraf 85: Kalaycı, Safranbolu, Karabük .................................................................................... 113 Fotoğraf 86: Kaymakamlar Evi, Safranbolu, Karabük ..................................................................... 114 Fotoğraf 87: Kileciler Konağı, Safranbolu, Karabük ....................................................................... 114 Fotoğraf 88: Sipahioğlu Gezi Evi, Safranbolu, Karabük .................................................................. 116 Fotoğraf 89: Kaya Mezarı, Safranbolu, Karabük ............................................................................ 116 Fotoğraf 90: Kaya Mezarı, Hacılarobası Köyü, Safranbolu .............................................................. 117 Fotoğraf 91: Delikli taĢ, Hacılarobası Köyü, Safranbolu, Karabük .................................................... 117 Fotoğraf 92: Mezar TaĢı, Kimistine Antik Kenti, Eskipazar, Karabük ................................................ 118 Fotoğraf 93: Yazıt, Kimistine Antik Kenti, Eskipazar, Karabük ........................................................ 119 Fotoğraf 94: Roma Hamamı, Hadrianapolis Antik Kenti, Eskipazar, Karabük ................................... 120 Fotoğraf 95: Hadrianapolis Antik Kenti Mozaikleri, Eskipazar, Karabük ........................................... 121 Fotoğraf 96: Ömer Bey Konağı iç mekân, Eskipazar, Karabük ........................................................ 121 Fotoğraf 97: Geleneksel Bartın Evi, Bartın .................................................................................... 122 Fotoğraf 98: Amasra Müzesi, Amasra, Bartın ................................................................................ 123 Fotoğraf 99: KuĢkayası Yol Anıtı, Amasra, Bartın .......................................................................... 124 Fotoğraf 100: Tekne Yapımı, KurucaĢile, Bartın ............................................................................ 125 Fotoğraf 101: Tel Kırma, Bartın ................................................................................................... 125 Fotoğraf 102: Bazlama, Zonguldak .............................................................................................. 126 Fotoğraf 103: Yaprak Sarma, Zonguldak ...................................................................................... 127 Fotoğraf 104: Perohi ve Cevizli Yayım, Safranbolu, Karabük .......................................................... 128 Fotoğraf 105: Safranbolu Bükmesi, Karabük ................................................................................. 128 Fotoğraf 106: Safranbolu Lokumu, Karabük ................................................................................. 128 Fotoğraf 107: Bandırma, Eflani, Karabük ...................................................................................... 129 Fotoğraf 108: Amasra Salatası, Bartın .......................................................................................... 130 Fotoğraf 109: Devrek Bastonu, Devrek, Zonguldak ....................................................................... 131 Fotoğraf 110: Uluslararası Safranbolu Altın Safran Belgesel Film Festivali, Karabük ......................... 132 Fotoğraf 111: Cehennemağzı Mağarası, Ereğli, Zonguldak ............................................................. 132 Fotoğraf 112: Ġzzet Mehmet PaĢa Camii, Safranbolu, Karabük ....................................................... 134 Fotoğraf 113: Ġzzet Mehmet PaĢa Camii, Safranbolu, Karabük ....................................................... 134 Fotoğraf 114: Lütfiye (Kaçak) Camii, Safranbolu, Karabük ............................................................. 135

xv

Fotoğraf 115: Kazdağlıoğlu Camii, Safranbolu, Karabük ................................................................ 136 Fotoğraf 116: Küre-i Hadid Camii, Eflani, Karabük ........................................................................ 137 Fotoğraf 117: Küre-i Hadid Camii, Eflani, Karabük ........................................................................ 137

1

1. MEVCUT DURUM

1.1. Turizm Sektörünün Tanımı ve Sınıflandırılması

1.1.1. Turizm ve Turist Kavramı

Turizm hareketi 20. yüzyıl insanına özgü bir yer değiĢme hareketi olarak görülmekle birlikte

esasen yer değiĢtirme hareketi insanlık tarihi kadar eskidir. Günümüzde, milyonlarca insan çeĢitli nedenlerle yaĢadıkları yerlerden baĢka yerlere geçici sürelerle seyahat etmektedir. Ġlk insanın yer

değiĢtirme hareketinin nedeni yiyecek bulma amaçlı olarak gerçekleĢirken Ortaçağ insanı dini nedenlerle seyahat etmiĢtir. Ġlkçağlarda en çok seyahat eden insanlar Romalılardır. Romalıların zevk

için seyahat eden ilk turistler oldukları ve ünlü tapınak ve eserleri görmek için seyahat ettikleri

bilinmektedir. Bu eserler arasında en gözde olanlar, Mısır piramitleri ve tarihi anıtlardır. Ortaçağda, Roma Ġmparatorluğu‟nun çöküĢüne paralel olarak Avrupa ve Ortadoğu‟da turizm geniĢlemeye baĢlamıĢ

ve din önemli bir seyahat nedeni olmuĢtur. Ortaçağın en önemli yer değiĢtirme hareketleri, Ġslam‟ın hızlı yayılmasına paralel olarak her yıl birçok insanın, Mekke ve Medine‟yi ziyaret etmesi ve Hıristiyan

ve Müslüman toplulukları arasında yaĢanan Haçlı SavaĢlarıdır.

Rönesans‟ın doğuĢuyla birlikte sanatsal çalıĢmaların yapıldığı Ġtalya‟ya gerçekleĢtirilen seyahatler artmıĢtır. Endüstri devrimi günümüz modern turizm hareketlerinin de baĢlangıcı olmuĢ,

yaĢanan ekonomik, teknolojik ve sosyal geliĢmeler ve değiĢimlere paralel olarak turizm hareketleri de geliĢmiĢtir. Bu dönemde demiryolu ulaĢımının geliĢmesi çağdaĢ taĢıma düzenine geçiĢi hızlandırmıĢ,

nüfusun, gelirin ve ĢehirleĢmenin artması ile turistik seyahatlerde de artıĢ meydana gelmiĢtir. Bu dönem, seyahat acentalarının kurulmasına da sahne olmuĢ ve Ġngiltere‟nin ilk seyahat organizatörü

olan Thomas Cook, 1841 yılında Leichester-Loughborough kentleri arasında, trenle 570 yolcuyu

taĢıyarak tarihte ilk defa tur düzenleyen kiĢi olmuĢtur. 2. Dünya SavaĢı‟ndan sonra turizm endüstrisi hızlı bir ivme kazanmıĢ, ulaĢım sektöründeki hızlı geliĢme, havayolu ulaĢımının ucuzlaması, insanların

seyahati ve tatili bir ihtiyaç olarak görmeye baĢlamaları, her geçen gün daha çok insanın seyahat endüstrisine katılmasına neden olmuĢtur. Günümüzde, turizm sektörünün önemli bir endüstri halini

alması insanların tatil yapma alıĢkanlarının bir ihtiyaç haline gelmesine bağlanmaktadır.

Turizm kelimesinin Latince‟de, dönmek, etrafını dolaĢmak, geri dönmek anlamına gelen “tornus” kökünden türediği sanılmaktadır (Olalı, 1984). Ġngilizce‟deki “tour” kelimesi de bu sözcükten

türemiĢtir. Tour kelimesi ilk defa 17. yüzyılda, genç Ġngiliz soylularının eğitimleri için Avrupa‟daki tarihi, kültürel, bilimsel ve doğal güzelliği bulunan yerleri ziyaretleri için kullanılmıĢtır. 17. ve 18. yüzyıllarda

aristokrat ailelerin çocuklarını iyi yetiĢtirmek amacıyla 1-3 yıllığına gönderdikleri eğitim seyahatlerine

“Grand Tour” denir (Kozak vd., 2000). Yine Fransız dilindeki “Tour ve Tourner” kelimeleri de “Tornus” kelimesinden türetilmiĢlerdir. Dilimize gezgin kelimesinin karĢılığı olarak kullanılan “Turist” ile seyahat

kelimesinin karĢılığı olarak kullanılan “Turizm” kelimeleri ise Fransızca‟dan gelmiĢtir.

Turizm kavramının ilk bilimsel tanımı 1905 yılında Guyer-Feuler tarafından yapılmıĢtır. Guyer-

Feuler turizmi, gittikçe artan hava değiĢimi ve dinlenme gereksinimleri, doğa ve sanatla beslenen göz alıcı güzellikleri tanıma isteğine; doğanın insanlara mutluluk verdiği inancına dayanan ve özellikle

ticaret ve sanayinin geliĢmesi ve ulaĢım araçlarının kusursuz hale gelmelerinin bir sonucu olarak

ulusların ve toplulukların birbirleriyle daha çok yakınlaĢmasına olanak veren modern çağa özgü sosyal bir olay olarak nitelendirmiĢtir (Kozak vd., 2000).

Turizm kavramı ile ilgili olarak farklı tanımlar yapılmaktadır. Turizm kavramının tanımlanmasında genellikle dinamik bir unsur olan “seyahat” faktörü önemli bir yer tutmaktadır.

Ġnsanların yaptıkları tüm seyahatler turizm faaliyeti olarak değerlendirilememektedir. Bir seyahatin

turizm faaliyeti olarak değerlendirilebilmesini genellikle seyahat amacı belirlemektedir. Seyahatin amacı yansıra bazı yaklaĢımlara göre uzaklık bir faaliyetin turizm hareketi olarak değerlendirilmesinde önemli

bir faktördür. Örneğin; Kanada‟da bir faaliyetin turizm hareketi sayılabilmesi için kiĢinin yaĢadığı yerden 80 km uzağa gitmesi gerekir. Uzaklığın yanı sıra gidilen bölgede konaklama, sürekli olarak

kalmama, gelir elde etmeme gibi hususlar da turizm tanımı kapsamında dikkate alınan önemli faktörlerdir. Bu durumda aĢağıdaki gibi bir tanıma ulaĢılabilir:

Turizm “insanların sürekli ikamet etikleri, çalıĢtıkları yerler dıĢına ticari amaç gütmeksizin

gezme, görme, eğlenme, dinlenme v.b. amaçlarla yaptıkları 24 saati aĢan ya da en az bir gecelemeden oluĢan seyahatler ve ziyaretçilerin bu seyahatler sırasındaki geçici konaklamalarından doğan iliĢkiler

2

bütünüdür.” Tanımın bileĢenleri dikkate alındığında turizm olayının aĢağıdaki unsurlardan meydana geldiği görülmektedir. Bir faaliyetin turizm hareketi olarak değerlendirilebilmesi için;

- Yer değiĢtirme hareketi olması,

- Geçici olması ve ikamet edilen yere geri dönülmesi, - En az 24 saati geçmesi ya da bir geceleme yapılması,

- Gezi amacının ticari olmaması ya da gezme, görme eğlenme v.b gibi boĢ zaman değerlendirme faaliyetlerini içermesi,

- Konaklama, yeme içme, eğlence v.b gibi turizm hizmetlerinden ve faaliyetlerinden

yararlanılması

gibi hususları içermesi gerekir.

Turizm hareketlerinin öznesi insandır. Dolayısıyla bir turizm hareketine katılan insan yani turist turizm olayına yön veren kiĢidir. Turist, “ticari kazanç elde etmeden sürekli yaĢadığı yerden gezme,

görme v.b gibi amaçlarla 24 saatten az kalmamak koĢuluyla ve en çok bir yıl süre ile ayrılan kiĢidir.” Bununla birlikte gittiği yerde ya da ülkede 24 saatten az kalan ya da geceleme yapmayan kiĢiler

günübirlikçi ya da bir baĢka ifade ile ekskürsiyonist olarak tanımlanmaktadır.

1.1.2. Turizm Sektörünün Sınıflandırılması

Bir ekonomide genel olarak üç temel sektörden bahsedilir. Sektörler, tarihsel geliĢim süreçleri

dikkate alınarak üç baĢlıkta incelenmektedir. Bunlar tarım, sanayi ve hizmetler sektörleridir. Günümüzün geliĢmiĢ ülkelerinin ekonomileri incelendiğinde hizmetler sektörünün bu ülkelerin

ekonomileri içerisinde çok büyük bir paya sahip olduğu görülmektedir. Turizm sektörü hizmetler

sektörü içerisinde değerlendirilmektedir. Hizmetler sektörünün bir alt sektörü olan turizm sektörünün kendi içerisinde altı farklı endüstriyi barındırdığı görülmektedir (Bkz. ġekil 1). Turistik ürün bütün bu

endüstrilerin oluĢturduğu heterojen bir üründür. Turistik ürün, bir turistin seyahat amacıyla evinden çıkıp, tekrar evine dönünceye kadar geçen süreçte satın aldığı mal ve hizmetlerin bütünüdür.

ġekil 1: Turizm Sektörünü OluĢturan Alt Endüstriler

Konaklama endüstrisi, turistlerin konaklama ihtiyaçlarını karĢılayan her türlü konaklama iĢletmesini kapsayan endüstridir. Bu endüstri içerisinde turizm iĢletme belgeli tesisler (1-5 yıldızlı

oteller, özel belgeli tesisler) ve belediye belgeli tesisler olmak üzere her türlü otel, motel, tatil köyü, apart otel, pansiyon, kamping v.b. iĢletmeler yer alır.

Seyahat endüstrisi, turistik ürünün oluĢturulması ve dağıtılmasında yer alan turizmin aracı iĢletmelerini kapsamaktadır. Seyahat acentaları, tur operatörleri ve tur toptancıları gibi iĢletmelerden

oluĢmaktadır. Bu iĢletmeler paket turları hazırlarlar ve satıĢını gerçekleĢtirirler.

UlaĢtırma endüstrisi, turistlerin sürekli yaĢadıkları yerlerden turizm destinasyonlarına ulaĢmalarını sağlayan havayolu, karayolu, demiryolu ve denizyolu iĢletmeleridir.

Yiyecek ve içecek endüstrisi, turistlere yiyecek-içecek hizmeti sunan iĢletmeleri kapsamaktadır. Bu iĢletmeler restoran, bar, gece klübü, kafeterya v.b. gibi iĢletmelerdir.

Rekreasyon endüstrisi, turistlerin eğlenmek ve hoĢ vakit geçirmek amacıyla katıldıkları

etkinlikleri sunan her türlü casino, disko, bar, tiyatro, konser salonu, müze, sinema, sanat galerisi,

Turizm Sektörü

Konaklama

Endüstrisi

Seyahat Endüstrisi

Yiyecek-

Ġçecek Endüstrisi

UlaĢtırma Endüstrisi

Hediyelik EĢya

Endüstrisi

Rekreasyo

n

Endüstrisi

3

hayvanat bahçesi, parklar, eğlence merkezleri (Örneğin; Disneyland), atlı spor, golf, kayak, tenis vb. gibi iĢletmelerdir.

Hediyelik eĢya endüstrisi, turistlerin hatıra eĢyası olarak satın aldığı ürünleri üreten ve

satan her türlü iĢletmedir.

1.1.3. Turistik Ürün ve Turizm Talebi Kavramı

Turizmin tanımından hareketle, turistler, devamlı ikamet ettikleri yerler dıĢına yaptıkları seyahatler sırasında tekrar ikamet yerlerine dönene kadar geçen süre içinde birbirinden farklı çok

sayıda turizm ürününü (konaklama, yeme içme, ulaĢım v.b.) talep etmektedirler. Turistik ürün; turizm

sektörü içinde yer alan iĢletmelerin turistlerin taleplerini karĢılamak için ürettikleri birleĢik bir üründür.

Turizm ürünü, turistin seyahate çıktığı andan itibaren yararlandığı ulaĢtırma, konaklama,

beslenme, eğlenme, dinlenme vb. birçok hizmetlerin bir araya getirildiği bir bütündür (Ürger, 1993). Bununla birlikte turistik ürün kavramına daha geniĢ bir açıdan yaklaĢmak gerekir. Turistik ürün, sadece

turistik mal ve hizmetlerle sınırlı değildir. Bir doğal güzelliğin de turistik ürün niteliğinde olduğu

söylenebilir. Zira turistik değerlerin bir bölümü doğada bulunurken, bir bölümü yapay olarak insanlar tarafından yaratılmıĢtır. Bu iki değeri çekici yapan onların içindeki özelliklerdir. Bu özellikler, insanların

bu yerleri ziyaret etmelerine neden olmaktadır. Bu ziyaretler sırasında verilen hizmetler de diğer turistik değerleri oluĢturmaktadır. Turistik ürünler doğal ve yapay olabileceği gibi bir hizmet Ģeklinde

de görülebilmektedir (Ġpar, 2011).

Turistik bir ürün değiĢik nitelikteki unsurlardan meydana gelen karmaĢık bir yapıya sahiptir.

Turistik ürün; bir lokanta aĢçısının yaptığı yemekler, bir rehberin turistleri gezdirmesi, bir garsonun

servis yapması, resepsiyonistin hitap Ģekli gibi pek çok soyut öğeden oluĢmaktadır.

Bir ürünün turistik ürün olarak algılanabilmesi ve iĢlevini yerine getirebilmesi için birtakım

özellikler taĢıması gerekmektedir. Bir turistik ürün soyut (rehberlik ve bilgi hizmetleri v.b.) veya somut (yiyecek, içeçek v.b.) pek çok faktörden oluĢmaktadır. Bu faktörlerden bir veya birkaçının turistik

üründe yer almaması durumunda turistik ürün iĢlevini tam olarak yerine getiremez. Bir turistik ürünün

5 temel bileĢenden oluĢtuğu söylenebilir (Middleton, 1995; Richardson ve Fluker, 2004). Bunlar; çekicilik, turistik imkânlar, ulaĢılabilirlik, imaj ve fiyattır.

Çekicilik: Bir ürünün turistik ürün olarak kabul edilebilmesi için ürünün çekiciliği olması gerekmektedir. Bir bölgenin, bir malın veya hizmetin turizme katılan kiĢiler tarafından fark edilebilmesi

ve turistik bir ürün haline gelmesi sahip olduğu çekiciliğe bağlıdır. Turistik çekicilik bir ülke, bölge ya da

yöreye talebi yönlendiren, turist akıĢını sağlayan, turistlerin o bölgeye gelmelerine neden olan temel bir faktördür. Turistik çekicilikleri iklim, doğal güzellikler, güneĢ, flora ve fauna, kanyonlar, dağlar v.b.

gibi doğal faktörler ile antik Ģehirler, heykeller, sanat galerileri, yaĢam biçimi, gastronomi v.b. gibi kültürel çekicilikler olmak üzere iki baĢlık altında incelemek mümkündür.

Olalı (1990), çekiciliği; olay çekiciliği ve yer çekiciliği olmak üzere iki baĢlık altında değerlendirmektedir. Yer çekiciliği, turisti bir turistik bölgeye gitmek için harekete geçiren faktörlerdir.

Bu bağlamda turistin turistik faaliyete katılmasının en önemli nedeni, çekiciliğe sahip yeri görme

isteğidir. Yer çekiliciliğine Pamukkale, Ürgüp - Peribacaları, Ġtalya - Pisa Kulesi, Mısır piramitleri örnek olarak verilebilir. Olay çekiciliği ise, gerçekleĢen önemli bir aktivite ya da turisti bir yöreye gitmek için

harekete geçiren önemli bir faaliyettir. Bu kapsamda turist, belli bir yerde gerçekleĢen aktiviteye katılmak ya da o olayı izlemek amacıyla bu turistik bölgeye gitmektedir. Olay çekiciliği kavramına,

Antalya Altın Portakal Film Festivali, Ġzmir Enternasyonal Fuarı, Aspendos Opera ve Bale Festivali gibi

etkinlikler örnek olarak verilebilir. Bununla birlikte bazı ürünlerde hem yer çekiciliği hem de olay çekiciliği bir arada bulunmaktadır.

Turistik Ġmkânlar: Turistlerin seyahatleri süresince ihtiyaç duydukları her türlü mal ve hizmetin üretilmesini ve pazarlanmasını sağlayan iĢletmelerdir. Turistlerin seyahat kararlarını verdikleri

anda aracı kuruluĢlar olan tur operatörleri ve seyahat acentaları, seyahate baĢladıkları andan itibaren ulaĢtırma iĢletmeleri, yiyecek ve içecek iĢletmeleri ve nihayetinde gidecekleri turizm bölgesine

ulaĢtıklarında kalacakları konaklama iĢletmeleri turizm ürününü oluĢturan en önemli unsurlardır (Ġpar,

2011).

UlaĢılabilirlik: UlaĢılabilirlik, ürüne fiziki anlamda ulaĢılabilirliği ifade etmektedir. Çekiciliği

yüksek olmasına rağmen, karayolu, havayolu, denizyolu v.b. ulaĢım araçları ile bağlantısı olmayan yani

4

fiziksel olarak ulaĢılabilir olmayan bir turizm ürününün (turizm bölgesi, turizm iĢletmeleri) turist tarafından kullanılması mümkün olmamaktadır.

Ġmaj: Bir turizm ürününün imajı bir turistin bir destinasyonu ziyaret etmesinde ya da bir

turizm ürününü satın almasında önemli rol oynamaktadır. Örneğin; Bodrum sahip olduğu eğlence imkânları ve eğlence imajı nedeniyle önemli miktarda turist çekmektedir. Benzer Ģekilde Hilton,

Sheraton gibi otel zincirleri de yüksek kalite imajları sebebiyle pek çok turist tarafından tercih edilmektedirler.

Fiyat: Tüketiciler açısından ürün ve hizmetlerin değeri fiyat ile ölçülmektedir. Turistik ürünün

sadece çekici olması ya da ulaĢılabilir olması bir ürünün satın alınmasında yeterli değildir. Ürünün satın alınabilmesi için ürünün pazardaki hedef kitleye satın alabilecekleri fiyattan sunulması da

gerekmektedir.

Turistik ürünün oluĢmasında önemli unsurlardan birisi turizm talebidir. Turizm talebi; yeterli

satın alma gücüne ve boĢ zamana sahip olan ve belirli bir zaman diliminde turistik mal ve hizmet satın alma isteğinde bulunan kiĢiler topluluğudur. Tanım incelendiğinde dikkati çeken üç temel husus

bulunmaktadır:

- KiĢilerin satın alma isteğinin olması,

- Satın almayı gerçekleĢtirmeye imkân verecek satın alma gücüne sahip olmaları,

- Ġkamet yerlerinden ayrılmalarına ve turistik hizmeti kullanmalarına yetecek kadar boĢ zamana sahip olmaları.

Talebin oluĢabilmesi için bu üç hususun bir araya gelmesi gerekmektedir. KiĢilerin ürün ve

hizmeti satın alma isteğinde bulunmaları satın almaları için yeterli değildir. Satın alma isteğinin gerçekleĢebilmesi için kiĢilerin bu ürünü satın alabilecek maddi güce sahip olmaları gerekmektedir.

Ayrıca bu iki unsurun olması kiĢinin bu ürünü kullanacak yeterli zamanı yoksa bir anlam ifade etmemektedir. Dolayısıyla boĢ zaman, maddi imkânlar ve istek turistik talebin aktif (efektif) hale

gelebilmesi için en önemli üç etkendir. Talep, efektif (aktif) ve potansiyel talep olmak üzere iki baĢlık altında incelenebilir. Efektif talep, bir turistik ürünü satın alarak turizm destinasyonuna giden ve turizm

faaliyetine doğrudan katılan kiĢi ve kiĢilerden oluĢmaktadır. Potansiyel talep ise; seyahat etmek için

uyarılmıĢ ancak zaman ve parasal kısıtlamalar sebebiyle bu isteği gerçekleĢtiremeyen kiĢi ya da kiĢiler topluluğudur.

1.1.4. Turizm Sektöründe TaĢıma Kapasitesi ve Sürdürülebilirlik Kavramları

Turizm politikalarındaki geliĢmeler ekonomi politikaları ile paralellik göstermektedir. Turizmin

geliĢmeye baĢladığı dönemlerde ekonomi politikaları üretimi ve gelirleri artırmaya yönelik olarak hazırlanmıĢ turizm politikaları da talebin ve dolayısıyla döviz gelirlerinin artırılması üzerine

yoğunlaĢmıĢtır. Daha sonraları sosyal, kültürel ve doğal kaynakların korunmasını kapsayan

sürdürülebilir kalkınma, devletin en önemli sorumluluklarından birisi haline gelmiĢ ve ekonomi politikaları ekonomik değiĢkenler ile birlikte insanların sosyal refahını da dikkate almaya baĢlamıĢtır. Bu

yeni yaklaĢımla birlikte turizm politikaları da sürdürülebilir kalkınma temeline uygun bir geliĢme göstermiĢtir (CoĢkun, 2004). Günümüzde her yıl milyarlarca dolar ekonomik değer yaratan uluslararası

turizmden daha fazla pay almak isteyen ülke ve bölgeler, genel turizm politikalarını seyahat

eğilimlerinde ve turizm talebinde meydana gelen değiĢmeleri de dikkate alarak sürdürülebilir turizm anlayıĢına uygun hale getirmek zorundadırlar (Sezer, 2010).

Doğal kaynaklar ile turizm ortak yaĢamsal (simbiotik) bir iliĢki içerisindedir. Bu kaynaklarda bozulma turizm endüstrisinin de sürdürülebilirliğini tehlikeye atmaktadır. Turizmin sürdürülebilir

geliĢmesi için, turizmin doğal ve kültürel temellerini sürdürmeyi amaçlayan ve bölgenin kaynaklarını tüketmeden kullanan bir yapıda olması gerekmektedir. Bunu sağlamanın yolu iyi bir turizm

planlamasından geçmektedir (Avcı, 2007). Günümüz turizm planlaması, yalnızca turist sayısını ve

turistik donanımı arttırmaya yönelik bir planlama anlayıĢı değil, aynı zamanda turizm kaynaklarının da sınırlı olduğunu kabul eden ve bu sınırlı kaynakların optimum kullanımını sağlamaya yönelik bir

faaliyettir. Bu planlama yaklaĢımı iki temel noktaya odaklanmaktadır; birincisi, taĢıma kapasitesinin tanımlanması ve hesaplanması, ikincisi; turizm kaynaklarının gelecek kuĢaklarca da kullanılmasının

5

sağlanarak, turizmden beklenen yararları sürekli kılacak biçimde, ekonomik hedeflerle çevre program ve stratejilerini bütünleĢtirmektir (Sonat, 1991).

Turizm endüstrisi için temel çekiciliği oluĢturan çevresel kaynakların, kendini yenileyebilmesi,

koruma-kullanma dengesi içinde uzun dönemli kullanılarak, gelecek nesillere aktarılması büyük önem taĢımaktadır. Bu amacın gerçekleĢtirilmesinde taĢıma kapasitesi kavramı önemli bir rol oynamaktadır

(Demir ve Çevirgen, 2006). Dünya Turizm Örgütü taĢıma kapasitesini “bölgede ağırlanabilir turist sayısı” olarak tanımlamıĢ ve taĢıma kapasitesi kavramının, doğal ve kültürel çevrenin korunması ve

sürdürülebilir bir biçimde geliĢmesi için esas olduğunu belirtmiĢtir (Simon, Narangajavana ve Marques,

2004). TaĢıma kapasitesi, kaynaklar üzerinde olumsuz etki yaratmadan, ziyaretçi tatminini azaltmadan veya yöre ekonomisi ve kültürü üzerinde istenmeyen etkiye neden olmadan kaynakların maksimum

kullanımı olarak tanımlanabilir. Bir baĢka ifade ile taĢıma kapasitesi, bir alanın turistleri, yeni turistik tesis ve etkinlikleri belli bir düzeye kadar karĢılama yeteneğidir (Avcı, 2007).

Benzer Ģekilde taĢıma kapasitesi kavramı turistik destinasyonu kullanırken hem destinasyonun kalitesini artırarak turistlerin tatilden sağladıkları tatmin duygusunu yükseltmeyi hem de destinasyonun

gelecek nesiller içinde fiziksel, sosyal ve ekonomik anlamda değer taĢımasını sürdürmeyi ifade

etmektedir.

TaĢıma kapasitesi kapsamında (1) fiziksel, (2) sosyal (3) ekonomik olmak üzere üç tür taĢıma

kapasitesinden söz edilebilir. Fiziksel taĢıma kapasitesi ile vurgulanan turistik arz verilerine zarar vermeyecek seviyeye kadar alt ve üst yapı yatırımlarının geliĢtirilmesi ve bu yapıların kaldırabileceği

sayıda turistin destinasyonda ağırlanmasıdır. Sosyal taĢıma kapasitesi, turist kabul edilen

destinasyonda yerel halkın turistleri kabul düzeyleri, turizm hareketlerini benimseme ölçüleri ve yerel değerlerin turizm hareketleri sonucunda yozlaĢmaya uğramaması üzerinde odaklanmaktadır. Turizmin

olumsuz sonuçlarından birisi olan sosyal bozulmanın önüne geçmeyi ve yerel halkın sosyal değerlerini turistik arz verisi olarak sürdürülebilir bir biçimde değerlendirmeyi içermektedir. Ekonomik taĢıma

kapasitesi, turistik destinasyonda turizm hareketleri sonucunda oluĢan ekonomik yapıdan yerel halkın da en üst düzeyde yararlanmasını sağlamak ve turizmin diğer sektörleri ortadan kaldırırcasına

destinasyonda egemen olmasını önlemek için geliĢtirilmiĢ bir kavramdır. Ekonomik taĢıma kapasitesi ile

turistik destinasyonlarda var olan ekonomik çeĢitliliği sürdürmek ve kaynakların yalnızca turizm sektörünü oluĢturan endüstriler tarafından kullanılmasını önlemek amaçlanmaktadır (Muğla Bölgesi

Turizm Sektörünün Uluslararası Rekabetçilik Analizi Raporu, 2010).

Sürdürülebilirlik, bir toplumun, ekosistemin ya da sürekliliği olan herhangi bir sistemin

kesintisiz, bozulmadan, aĢırı kullanımla tüketmeden ya da sistemin hayati bağı olan ana kaynaklarına

aĢırı yüklenmeden sürdürülebilmesi yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Sürdürülebilir kalkınmanın temelinde kaynakların korunması ve geliĢtirilmesi yatmaktadır. Kaynakların sürekli olarak, korunarak

değerlendirilmeleri, özellikle kaynakların kendilerini yenileme sınırları aĢılmadan kalkınmaya destek olabilmeleri, bu felsefesinin temelini oluĢturur.

Sürdürülebilir geliĢmenin üç ana ilkesi bulunmaktadır (Mclntyre et al., 1993):

Ekolojik sürdürülebilirlik: Temel ekolojik süreçlerin, biyolojik çeĢitliliğin ve biyolojik kaynakların devamlılığının sağlanmasıdır.

Sosyal ve kültürel sürdürülebilirlik: Toplum kimliğinin sürdürülmesi, insanların yaĢam kalitelerini arttırıcı geliĢmelerin sağlanmasıdır.

Ekonomik sürdürülebilirlik: Doğal ve kültürel kaynakların gelecek kuĢaklara taĢınabilmesi için gerekli ekonomik geliĢmelerin sağlanmasıdır.

Sürdürülebilir turizm kavramı ilk kez 1980‟li yıllarda gündeme gelmiĢ, turizmin plansız ve hızlı

geliĢmesinin yarattığı çevresel tehditler 1979 yılında Dünya Turizm Örgütü‟nün (WTO) çevre koruma konusu ile ilgili bir Çevre Komisyonu kurmasıyla kurumsal bir boyut kazanmıĢtır. 1982‟de BirleĢmiĢ

Milletler Çevre Programı ile bağlantılı olarak hazırlanan ve Turizm ve Çevre Üzerine Ortak Deklarasyon olarak bilinen ilkeler kabul edilmiĢtir. Dünya Turizm Örgütü (WTO), Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi

ve Dünya Konseyi 1992 Rio Çevre Deklarasyonu‟ndan yola çıkarak sürdürülebilir turizmin temel

ilkelerini belirlemiĢ ve turizm iĢletmelerinin dikkatini çevresel taĢıma kapasitesi ve sürdürülebilir yönetim kavramlarına çekmiĢtir (Ġçöz ve Yılmaz, 2006).

Kitle turizminin yarattığı olumsuz etkiler sonucunda gündeme gelen sürdürülebilirlik, bölgesel, yerel, kültürel ve doğal değerlerin korunup geliĢtirilmesi ve devamlılığının sağlanması amacına yönelik

6

yeni bir turizm anlayıĢı olarak öne çıkmıĢtır. Sürdürülebilir turizm; turizmin kaynağı olan doğal, kültürel ve sosyal değerlerin korunup geliĢtirilmesi ve çekiciliğinin devam etmesinin sağlanması demektir. Diğer

bir ifadeyle, sürdürülebilir turizm, insanın etkileĢim içinde bulunduğu çevrenin bozulmadan veya

değiĢtirilmeden korunarak, kültürel bütünlüğün, ekolojik süreçlerin, biyolojik çeĢitliliğin devam ettirildiği ve aynı zamanda tüm kaynakların gelecek kuĢakların da aynı gereksinmelerini karĢılayabilecekleri

biçimde yönetildiği bir kalkınma Ģeklidir (Çubuk, 1996). Sürdürülebilir turizmin geliĢiminde temel amaç, ekonomik kalkınma ile birlikte çevresel değerlerin de korunmasıdır.

Sürdürülebilir turizmin temel ilkeleri Ģunlardır;

Turizmin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak,

Doğal ve kültürel değerlerin korunması,

Turistlerin çevre ile ilgili gözlem ve algılarını arttırmak, Turistlerin kültür ile ilgili gözlem ve algılarını arttırmak,

Kaynakların etkin kullanımı,

12 ay turizm faaliyeti,

Turistik düzenlemelerin arza göre yapılması,

Toplumsal katılım ve bilgi,

Daha anlamlı bir seyahat tecrübesi

Yerel halka ve paydaĢlara karĢı duyarlılık,

Politika, planlama ve yönetime önem verme,

Turistik geliĢme sınırlarına önem verilmesi,

Yerli halkın ekonomik olarak kalkınmasını sağlama,

Yerel halkın ekonomik olarak bağımsızlığını sağlama.

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafindan hazırlanan 2023 Türkiye Turizm Stratejisi‟nde de

sürdürülebilirliğe önem veren ilkeler yer almaktadır. Bu ilkelerden bazıları Ģunlardır:

Bölgeler arasındaki geliĢme farklıklarının giderilerek sürdürülebilir kalkınma hedefine katkıda

bulunulması, var olan turizm bölgelerinin sürdürülebilirlik anlayıĢı içinde yeniden ele alınarak planlanması ve kaliteli yaĢanabilir çevreler oluĢturulması,

Turizmin geliĢiminin sürdürülebilir çevre politikaları ile desteklenmesi,

Turizm ürününün çeĢitlendirilerek turizm sezonunun bütün bir yıla yayılması,

Sürdürülebilir turizmin tanıtılarak eko-turizm, kırsal turizm ve agro-turizm konularında kamu,

özel ve sivil toplum kuruluĢlarının bilinçlendirilmesi, Yöreye özgü farklı turizm türlerinin birbirine entegrasyonunu sağlayarak çok çeĢitli turizm

imkânlarını sağlık, eğitim, v.b. farklı sektörel kullanımlarla bir arada sunulabilen alternatif

turizm odaklı (sağlık ve termal, golf, kıĢ sporları, doğa turizmi vb.) turizm kentlerinin oluĢturulmasıdır (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2007).

20. yüzyılın ikinci yarısından sonra etkili olan deniz-kum-güneĢ turizmi ve kitle seyahatlerinin

yarattığı olumsuz sosyo-kültürel ve çevresel etkiler, 1980‟li yıllarda turizmin geliĢmesinde yeni arayıĢlara yol açmıĢ ve alternatif turizm türleri ve yumuĢak turizm biçimlerinin ortaya çıkmasına neden

olmuĢtur. Bu dönemde farklı turizm çeĢitleri hükümetlerin, toplumların ve bilim adamlarının ilgisini çekmeye baĢlamıĢ ve yumuĢak (soft) turizm, yeĢil turizm, doğaya dayalı turizm gibi yeni turizm türleri

kitle turizmine alternatif olarak görülmüĢtür. Bu anlayıĢ maksimum kâr sağlamak isteyen kitle turizmi

yerine, bireysel veya daha küçük gruplar halinde seyahat eden turistleri çekmeyi, turizm aktivitelerini çeĢitlendirerek turizmi daha uzun zamana yaymayı ve turizmin farklı mekânlara uygulanmasını tercih

eden bir niteliğe sahiptir (Bakırcı, 2002).

KuĢkusuz ki bu yeni turizm arayıĢları ya da biçimleri içerisinde yerli halkın ekonomik refahını

dikkate alan ve doğal çevreye karĢı duyarlı ve sorumlu bir turizm biçimi olan ekoturizm, kırsal alanların

korunarak kalkınmasını hedefleyen kırsal turizm ve ekonomik gücü zayıf kırsal alanların geliĢmesini amaçlayan topluma dayalı turizm ya da kültür turizmi gibi turizm çeĢitleri öne çıkmaktadır.

Türkiye‟de turizmin sürdürülebilirliğini sağlayacak kültür turizmi, sağlık turizmi, termal turizm, kıĢ turizmi, golf turizmi, kongre turizmi gibi birçok alternatif turizm imkânı bulunmaktadır. Yeni turizm

ürünlerinin geliĢtirilmesiyle birlikte turizm ürünü çeĢitlenerek zenginleĢecek böylece de turizm sezonunun bütün bir yıla ve farklı bölgelere yayılması olanağı doğacak, turizm hareketlerinin kıyılar

üzerindeki yoğunluğu azalacak dolayısıyla turizmden elde edilen gelirlerin artırılması ile birlikte

sürekliliği de sağlanabilecektir.

7

1.1.5. Turizm Sektörünün Ekonomik Etkileri ve Önemi

Turizm, milli gelire olan katkısı, sağladığı döviz geliri ile ödemeler dengesi açıklarının kapatılmasındaki önemli fonksiyonları nedeniyle birçok ülke ekonomisinde büyük rol oynamaktadır.

Turizm, ödemeler dengesi üzerinde önemli etkileri bulunan bir dıĢsatım kalemidir. Turizm gelirleri, özellikle dıĢ finansman kaynaklarına ihtiyaç duyan geliĢmekte olan ülkeler açısından büyük bir öneme

sahiptir.

Ekonomik geliĢmenin itici ve sürükleyici bir unsuru olan turizm; mal ve hizmetlerin tüketimini

de arttırmaktadır. Bu yönüyle de turizm bu mal ve hizmetleri üreten iĢletmeler için de önemli bir gelir

kaynağını ifade etmektedir. Turizmin kendinden baĢka kendine girdi sağlayan 37 farklı sektörü de etkilediği bilinmektedir. Turist sayısındaki artıĢla birlikte kiĢilerin ihtiyaçlarının da sayıca artması, daha

çok mal ve hizmet üretme zorunluluğunu ve buna bağlı olarak da yatırımları, üretimi ve gelirleri arttırmıĢtır. Otomasyona geçme imkânları sınırlı olan turizm endüstrisi geniĢ kitlelere iĢ imkânı

sağladığından istihdamın en fazla olduğu emek yoğun sektörlerden biridir. Turizm ayrıca, yarattığı

uyarıcı etkiler nedeniyle dolaylı olarak da diğer kesimlerde istihdam ve gelir düzeylerini arttırmaktadır.

Turizmin ekonomik etkileri iki baĢlık altında incelenmektedir (Bkz ġekil 2). Ġlki parasal

ekonomik etkileridir. Parasal ekonomik etkilerin baĢlıcaları; turizm hareketleri sonucunda elde edilen gelirlerin ödemeler dengesi bilançosuna katkısı, turizm gelirlerinin ekonomi içinde dağılımı sonucunda

ortaya çıkan gelir etkisi baĢka bir ifadeyle çarpan etkisi ve görünmeyen ihracat ve görünmeyen ithalat etkisidir. Turizm harcamalarının ekonomideki ilk etkileri direkt harcamalar olarak nitelendirilmektedir.

Birinci aĢamada, turistlerin yaptığı harcamalar, ekonomide konaklama tesisleri, ulaĢtırma iĢletmeleri

vb. kuruluĢlar için direkt gelir etkisi yaratmaktadır. Direkt turizm gelirlerini elde eden iĢletmelerin yaptıkları harcamalar endirekt gelirleri oluĢturmaktadır. Turizm iĢletmelerinin istihdam ettikleri

personele ödedikleri ücretler, mal ve hizmet alımları, ek bir talep yaratacağından bu ek talebin karĢılanması için istihdamın arttırılması ya da ücretlerin yükseltilmesi ve üretimin arttırılması kiĢisel

gelirlerde bir artıĢ yaratmaktadır. KiĢisel gelirlerin yükselmesine paralel olarak artan tüketim

harcamaları ekonomide uyarılmıĢ etkiler yaratarak bir canlanmaya neden olmaktadır. Hükümetler, özellikle ödemeler dengesine yaptığı olumlu katkı ve turizm hareketlerinden elde edilen gelirlerin

ekonomi içinde tekrar dağılması sonucunda oluĢturduğu gelir etkisi nedeniyle turizmi önemsemekte ve büyük ölçüde desteklemektedirler (Muğla Bölgesi Turizm Sektörünün Uluslararası Rekabetçilik Analizi

Raporu, 2010).

ġekil 2: Turizmin Ekonomik Etkileri

Kaynak: Olalı ve Timur, 1988

Turizmin ekonomik etkilerinden ikincisi ise reel ekonomik etkisidir. Reel ekonomik etkiler dört baĢlık altında incelenmektedir. Bunlar; istihdam etkisi, diğer sektörlere etkisi, alt yapıya etkisi ve devlet

gelirlerine etkisidir. Özellikle turizmin emek yoğun özelliği nedeniyle iĢsizlik sorunu ile baĢ etmede bir

Turizmin Ekonomik Etkileri

Parasal Ekonomik Etkileri

Ödemeler Dengesi

Bilançosuna Etkisi

Reel Ekonomik Etkileri

Altyapı Etkisi

Diğer Sektörlere

Etkisi

Devlet Gelirlerine

Etkisi

Görünmeyen Ġhracat ve

Görünmeyen Ġthalat Etkisi

Gelir Etkisi Ġstihdam

Etkisi

8

araç olarak algılanması turizmin istihdam etkisini hükümetler açısından önemli hale getirmektedir. Turizm sektöründe tarım, gıda, içki, tütün mamulleri, dokuma, giyim gibi sanayi sektörlerinin ve çeĢitli

hizmet kollarının ürünleri kullanıldığından turizmin bu sektörler üzerinde önemli gelir yarattığı

görülmektedir. Turizm, ayrıca bu sektörlerde istihdam edilen kiĢi sayısının arttırılmasına neden olduğu için uyarılmıĢ istihdam etkisi meydana getirmektedir.

Turizmin reel ekonomik etkileri içinde yer alan altyapı etkisi, turistlerin seyahat deneyiminden en fazla tatmini sağlamaları için turistik destinasyonların altyapısının (ulaĢtırma, iletiĢim, sağlık vb)

geliĢtirilmesi için yapılan çalıĢmaları içermektedir. Turist memnuniyeti için yapılan bu çalıĢmalar turizm

destinasyonunun yerel halkı tarafından da kullanıldığı için bu yatırımlar yerel halk için de yapılmıĢ olmaktadır ki bu haliyle turizm hareketleri sayesinde destinasyonun alt yapısı geliĢmektedir. Son olarak

turizm hareketleri sonucunda oluĢan gelirden devletin aldığı vergiler, harçlar, resimler vb. devletlerin gelirlerini artırmaktadır (Muğla Bölgesi Turizm Sektörünün Uluslar arası Rekabetçilik Analizi Raporu,

2010).

1.2. Dünya Genelinde Turizm Sektörünün Durumu

Turizm endüstrisi 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, dünya ekonomisinin en hızlı geliĢen ve

büyüyen sektörlerinden birisi olmuĢtur. KüreselleĢme ile birlikte turizm sektörü de önemli bir ivme kazanmıĢtır. Sektörün hızlı büyümesinde ve rekabetin artmasında, uluslararası alanda küreselleĢmenin

baĢlangıcı olan ve 1980 sonrasında yaĢanan mali liberalleĢme akımları, Doğu Avrupa ülkelerindeki

siyasi rejimlerin hızla liberal yapılara dönüĢerek seyahat özgürlüğü önündeki kısıtlayıcı engellerin kalkması gibi siyasi ve ekonomik alanlardaki temel değiĢiklikler belirleyici etkiye sahiptir. Nitekim

turizmde uluslararası rekabet, 1980 ve 1990‟lı yıllarda artıĢ göstermiĢ, özellikle 1990‟lı yıllar, dünya turizminin istikrarlı olarak büyümeye devam ettiği; ancak rekabet ortamının giderek yoğunlaĢtığı bir

dönem olmuĢtur. 1990‟lı yılların sonuna gelindiğinde, hizmetler sektörü içinde birinci sırayı alan turizm faaliyetlerinin, dünyadaki yıllık ortalama büyüme hızı 1980- 2005 döneminde % 6,8 olmuĢtur.

Dünya hizmetler sektörü ihracatının % 30‟unu, tüm dünya ticaretinin ise % 6‟sını oluĢturan

turizm endüstrisi, ihracat sıralamasında petrol, kimya ve otomotiv sektörlerinden sonra 4. sırada yer almaktadır. Dünyada istihdam edilen insanların % 6-% 7‟si (direkt ve dolaylı) turizm sektöründe

çalıĢmaktadır. 2009 yılında dünya genelinde 210 milyon kiĢiye istihdam sağlayan (küresel istihdamın % 7,6‟sı) turizm sektörü, dünyadaki en büyük sektörlerden biridir. 2011 yılında yarattığı 258 milyon (%

8,8), istihdam ile önümüzdeki yıllarda da önemli bir sektör olmaya adaydır. Dünya Seyahat ve Turizm

Konseyi turizm sektörünün 2021 yılında direkt ve dolaylı olarak 323 milyon (% 9,7) istihdam yaratacağını tahmin etmektedir (wttc.org, 2011).

Türkiye‟nin önemli rakibi olan AB üyesi ülkelerde toplam istihdamın % 1,1‟i konaklama sektöründe istihdam edilmektedir. AB ülkelerinde 2007 yılında turizm endüstrisinin otel, restoran ve

catering gibi alt sektörlerinde 9 milyon kiĢi istihdam edilmiĢtir. Ġspanya‟da 1.45 milyon, Almanya‟da ise

1.43 milyon kiĢi turizm sektöründe istihdam edilmektedir. Malta‟da toplam çalıĢan nüfusun % 5,3‟ü, Kıbrıs‟ta % 3,2‟si, Avusturya‟da is % 2,3‟ü turizm sektöründe istihdam edilmektedir. AB üyesi ülkelerde

konaklama sektöründe çalıĢan kadın sayısı % 60‟tır. Bu sayı AB üyesi ülkelerde tüm sektörlerde % 45‟tir. Kadın istihdamı bazı AB ülkelerinde bu ortalamanın da üstündedir. Örneğin; Romanya‟da toplam

istihdam edilen kadınların % 72‟si, Norveç‟te % 71‟i, Polonya‟da % 70‟i, Finlandiya‟da % 70‟i ve Almanya‟da % 69‟u konaklama sektöründe çalıĢmaktadır (http://epp.eurostat.ec.europa.eu, 2011).

1.2.1. Ülkelere Göre Turist Sayısı

Turizm endüstrisi, birçok ülkede bölgesel ve ulusal kalkınmanın sağlanmasında önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Rakamlar sektörün inanılmaz bir hızla büyüdüğünü göstermektedir. Dünya

Turizm Örgütü (WTO)‟nün verilerine göre 2010 yılında tüm dünyada 935 milyon kiĢi seyahat etmiĢtir. Uluslararası ziyaretçi sayısı sürekli artan bir eğilim göstermektedir (Bkz Grafik 1). Bu hızlı artıĢla 2020

yılında turist sayısının 1.6 milyar kiĢiye ulaĢacağı tahmin edilmektedir (unwto.org, 2011).

2008 yılı sonu ve 2009 yılında yaĢanan küresel ekonomik durgunluk, salgın hastalıklar v.b. sebeplerle % 4 oranında azalan turist sayısı 2010 yılında % 7 artarak geliĢme trendini devam

ettirmiĢtir. Küresel ekonomik krize rağmen 2010 yılında gerçekleĢen mega olaylar (Güney Afrika Cumhuriyeti-FIFA Dünya Kupası, Shanghai-EXPO 2010, Kanada-KıĢ Olimpiyatları, Hindistan-Ġngiliz

Milletler Topluluğu Oyunları) turist sayısının artıĢına büyük katkı sağlamıĢtır. Dünya turizm endüstrisi

her yıl ortalama % 4 geliĢme kaydetmektedir.

9

Grafik 1: Uluslararası Ziyaretçi Sayıları

Kaynak: Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), 2011

Dünyada en çok turist çeken ülkeler sıralamasında Fransa 76.8 milyon turistle birinci, ABD 59.7

milyon turistle ikinci ve Çin 55.7 milyon turistle üçüncü sırada yer almaktadır. 2010 yılında Türkiye bu sıralamada 27 milyon turistle yedinci sırada yer almıĢtır. 2009 yılında en çok turist çeken ülkeler

sıralamasında adı geçen 10 ülkeden yalnızca Ġtalya, Türkiye ve Malezya‟da artıĢ kaydedilmiĢtir. Bununla birlikte Malezya‟daki turist sayısındaki artıĢ oldukça dikkat çekicidir. Birçok ülke 2009 yılında

turist sayısında önemli ölçüde düĢüĢ yaĢamasına rağmen Türkiye % 2‟lik bir artıĢ göstermiĢtir (Tablo 1). 2010 yılında turizm endüstrisi yine kötü bir sezon geçirmiĢ, birçok ülke 2009 yılında kaybettiği

pazar payını geri alamamıĢtır. ABD, Çin, Ġtalya, Türkiye, Almanya ve Malezya 2008‟de yakaladığı pazar

payını koruyan hatta bir miktar arttıran ülkeler arasındadır (unwto.org, 2011).

Tablo 1: En Çok Turist Çeken Ülkeler

Sıralama Ülkeler

Milyon KiĢi DeğiĢim

2010 2009 2008 09/08 10/09

1 Fransa 76.8 76.8 79.3 -3.0 0.0

2 ABD 59.7 55.0 58 -5.1 8.7

3 Çin 55.7 50.9 53 -4.1 9.4

4 Ġspanya 52.7 52.2 57.3 -8.8 1.1

5 Ġtalya 43.6 43.2 42.7 1.2 0.9

6 Ġngiltere 28.1 28.2 30.2 -6.4 -0.2

7 Türkiye 27.0 25.5 25 2.0 5.9

8 Almanya 26.9 24.2 24.9 -2.7 10.9

9 Malezya 24.6 23.6 22.1 7.2 3.9

10 Meksika 22.4 21.5 22.6 -5.2 4.4

Kaynak: Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), 2011

528561

586 602626

675 675 695 684

755795

839

894 913877

935

400

500

600

700

800

900

1000

1995 2000 2005 2010

Mily

on

Kiş

i

10

1.2.2. Ülkelere Göre Turizm Gelirleri

Turizm gelirleri açısından değerlendirildiğinde sektörün 2009 yılındaki önemli gelir kaybına rağmen, turizm gelirleri 2010 yılında % 4,7 büyüyerek 919 milyar dolara yükselmiĢ, ancak bu artıĢ

2008 yılı turizm gelirlerinin de altında kalmıĢtır (Bkz.Grafik 2).

Sektör son iki yıldır baĢta terör, salgın hastalıklar, doğal felaketler, yüksek petrol fiyatları ve

döviz kurlarındaki dalgalanmalar olmak üzere çok sayıda zorlukla karĢılaĢmıĢ ve bu durum dünya GSYĠH‟sında dalgalanmalara sebep olmuĢtur. Küresel turizm talebi 2004 ile 2008 yılları arasında %

9,8‟lik bir yıllık bileĢik büyüme oranı ile büyümüĢ ancak 2009 yılında % 6,4‟lük bir düĢüĢ yaĢanmıĢtır.

Sektörün 2009 yılı GSYĠÇ‟nın 5.474 milyar dolarlık hacme ulaĢtığı tahmin edilmektedir. Bu rakam 2009 yılı dünya GSYĠH‟sinin % 9,4‟üne (2008 yılında % 9,6) karĢılık gelmektedir. Turizm endüstrisinin GSYĠÇ

katkısının 2010 yılında 5.987 milyar dolar katkı sağladığı görülmektedir. Bu rakam dünya GSYĠH‟sinin % 9,1‟ine karĢılık gelmektedir. Turizmin dünya GSYĠH katkısı ortalama % 5-% 6 olarak

gerçekleĢmektedir. 2011 yılında turizm endüstrisinin GSYĠÇ katkısının 5.991 milyar dolara (%9,1),

2021 yılında ise 9.226 milyar dolara (% 9,6) yükselmesi beklenmektedir (wttc.org, 2011).

Grafik 2: Dünya Turizm Geliri

Kaynak: Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), 2011

Dünya turizm hareketlerinin en önemli göstergelerinden biri de ülkelerin elde ettikleri turizm gelirleridir. Turizm gelirleri açısından en çok gelir elde eden ülkelerTablo 2„de gösterilmektedir. Tablo

incelendiğinde en çok turizm geliri elde eden ülke 103.5 milyar dolar ile ABD‟dir. ABD‟yi 52.5 milyar

dolar ile Ġspanya ve 46.3 milyar dolar ile Fransa takip etmektedir. Tablo incelendiğinde ABD, Çin, Avustralya ve Hong Kong gibi ülkelerin 2009 yılı ile kıyaslandığında önemli gelir artıĢları kaydettiği

görülmektedir. G7 ülkelerinden 5 tanesinin tabloda yer aldığı, diğerlerinin de geliĢmiĢ ya da geliĢmekte olan ülkelerin önde gelen ülkeleri olduğu anlaĢılmaktadır. Benzer Ģekilde 10 ülkenin 6 tanesinin Avrupa

kıtasında olduğu görülmektedir. Bu durum turizmin yalnızca geliĢmekte olan ülkeler için önemli bir

sektör olmadığını aynı zamanda geliĢmiĢ ekonomiler için de önemli sektörler arasında olduğunu göstermektedir.

262

403

475

679

939

851

919

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1990 1995 2000 2005 2010

Mily

ar D

ola

r

11

Tablo 2: En Çok Turizm Geliri Elde Eden Ülkeler

Sıralama Ülkeler Milyar Dolar DeğiĢim

2010 2009 2008 09/08 10/09

1 ABD 103.5 94.2 110.1 -14.7 9.9

2 Ġspanya 52.5 53.2 61.6 -13.7 -1.2

3 Fransa 46.3 49.4 55.6 -12.7 -6.2

4 Çin 45.8 39.7 40.8 -2.9 15.5

5 Ġtalya 38.8 40.2 45.7 -12.0 -3.6

6 Almanya 34.7 34.6 40 -13.2 0.1

7 Ġngiltere 30.4 30.1 36 -16.3 0.8

8 Avustralya 30.1 25.4 24.7 2.5 18.6

9 Hong Kong 23.0 16.4 15.3 7.5 39.5

10 Türkiye 20.8 21.3 22 -3.2 -2.1

Kaynak: Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), 2011

1.2.3. Uluslararası Turizm Harcamaları

Dünya Turizm Örgütü 2011 yılı verilerine göre, dünya turizm harcamaları 2009 yılında 851

milyar dolar olarak gerçekleĢmiĢ, 2010 yılında ise bu rakam 919 milyar dolara ulaĢmıĢtır. Turizm harcamaları açısından incelendiğinde ilk 10 sırayı paylaĢan ülkeler Tablo 3„te verilmektedir. En çok

turizm harcaması yapan ülkeler yine dünyada vatandaĢları en çok seyahat eden ülkelerden olan Almanya, ABD ve Çin‟dir. Almanya, ayrıca 77.7 milyar dolarlık harcama ile 2010 yılında en çok turizm

giderine de sahip olan ülkedir. Almanya‟yı 75.5 milyar dolar ile ABD ve 54.9 milyar dolar ile Çin takip

etmektedir. Tablo 3 incelendiğinde turizm harcamaları sıralamasında ilk 10 sırada yer alan ülkelerin tamamının G20 ülkelerinden olduğu görülmektedir. Tabloda dikkat çeken durumlardan biri de 2009 ve

2010 yıllarında Çin Halk Cumhuriyeti‟nin turizm harcamalarının önemli artıĢ göstererek en çok harcama yapan ülkeler sıralamasında üçüncü sıraya yerleĢmesidir. Benzer Ģekilde Türkiye‟nin en önemli

pazarlarından birisi olan Rusya Federasyonu Çin‟in ardından % 27‟lik bir artıĢla en çok geliĢme

kaydeden ülkelerden biri olmuĢtur. 2009 yılında neredeyse tüm ülkelerin turizm harcamaları azalırken, 2010 yılında ülkelerin turizm harcamalarında yükselmeler olmuĢtur.

12

Tablo 3: En Çok Turizm Harcaması Yapan Ülkeler

Sıralama Ülkeler Milyar Dolar DeğiĢim

2010 2009 2008 09/08 10/09

1 Almanya 77.7 81.2 91 -5.9 0.7

2 ABD 75.5 74.1 79.7 -7.9 1.9

3 Çin 54.9 43.7 36.2 20.9 25.6

4 Ġngiltere 48.6 50.1 68.5 -13.6 -2.4

5 Fransa 39.4 38.5 43.1 -1.9 7.6

6 Kanada 29.5 24.2 26.9 -4.8 10.0

7 Japonya 27.9 25.1 27.9 -18.4 4.0

8 Ġtalya 27.1 27.9 30.8 -4.3 2.0

9 Rusya Federasyonu 26.5 20.9 24.9 -12.1 26.8

10 Avustralya 22.5 17.6 24.3 2. 5 9.0

Kaynak: Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), 2011

1.2.4. Diğer Göstergeler

Dünya turizm pazarının en önemli destinasyonu Avrupa kıtasıdır. Turistlerin % 50‟si

destinasyon seçimlerinde Avrupa‟yı tercih etmektedir. Avrupa kıtasını Amerika kıtası ve sonrasında da Asya Pasifik bölgesi takip etmektedir (Grafik 3). Dünya Turizm Örgütü turist sayısının 2011 yılında %

4-% 5 arasında artıĢ göstereceğini öngörmektedir. Son yıllarda hızla geliĢen en önemli destinasyonlar Asya-Pasifik ve Ortadoğu destinasyonlarıdır. Bu geliĢmenin 2011‟de de devam edeceği ve turist sayısı

artıĢının Asya-Pasifik ve Ortadoğu‟da dünya ortalamasının da üstüne çıkacağı tahmin edilmektedir.

Grafik 3: Dünya Turizm Pastasından Bölgelerin Aldığı Paylar

Kaynak: Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), 2011

Dünya Turizm Örgütü verilerine göre uluslararası turizm hareketlerine katılan ziyaretçilerin % 51‟i tatil ve eğlence amacıyla seyahat etmektedir. Bu da turistlerin yarısının tatil yapma, dinlenme ve

eğlenme amacıyla seyahat ettiklerini göstermektedir. Diğer tatil nedenleri ise arkadaĢ, akraba ziyareti,

din, sağlık (% 27)‟dir. Turistlerin sadece % 15‟i iĢ nedeniyle seyahat etmektedirler (Bkz. Grafik 4).

Asya Pasifik 204 milyon;

22%

Amerika 151 milyon ;

16% Afrika 49 milyon ;

5%Ortadoğu 60 milyon; 6%

Avrupa 471 milyon; 50%

13

Grafik 4: Turistlerin Seyahat Nedenleri

Kaynak: Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), 2011

Turistlerin ulaĢımda öncelikli olarak havayolu ulaĢımını (%51), sonrasında ise karayolu

ulaĢımını (% 41) tercih ettikleri görülmektedir (Grafik 5). Seyahat sektörü, son iki yılda petrol fiyatları ve döviz kurlarında yaĢanan dalgalanmalardan olumsuz yönde etkilenmiĢtir. 2008 yılında küresel petrol

talebindeki hızlı artıĢ sonucunda petrol fiyatları yükselmiĢ ve Temmuz ayında varil fiyatı 140 ABD dolarına ulaĢmıĢtır.

Grafik 5: Turistik Seyahatlerde Kullanılan UlaĢım Araçları

Kaynak: Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), 2011

Küresel ekonomik darboğazın etkileri petrol fiyatlarının artıĢtan sonra hızlı bir düĢüĢ

yaĢamasına neden olmuĢ ve 2008 yılı sonlarında varil fiyatı 34 dolara kadar inmiĢtir. Artan petrol fiyatlarının neden olduğu zarara ek olarak, bu düĢüĢü öngöremeyen ve piyasa fiyatlarının üzerinde alım

anlaĢmaları yapmıĢ olan birçok havayolu Ģirketi fiyatlardaki düĢüĢten faydalanamamıĢtır. Bununla birlikte, 2009 yılından itibaren petrol fiyatları yükselme eğilimini sürdürmüĢ, varil fiyatı 2009‟da 80

doları, 2010‟da ise 90 doları aĢmıĢtır. Gelecekteki fiyatlara dair belirsizlikler birçok havayolu Ģirketinin

alım anlaĢmalarını günümüz fiyatları üzerinden yapmasını engellemekte ve bu Ģirketleri fiyat artıĢlarını müĢterilerine yansıtmaya zorlamaktadır. Günümüzde birçok havayolu Ģirketi petrol fiyatlarındaki bu

hızlı artıĢ nedeniyle bilet fiyatlarını arttırmaktadır. Bu artıĢa yüksek sezondaki yüksek talep artıĢı da eklendiğinde biletler yüksek fiyatlardan satılmaktadır. Benzer Ģekilde bu geliĢmelerden karayolu

taĢımacılığı da etkilenmektedir.

Tatil ve eğlence;

51%

Arkadaş ve akraba

ziyareti, sağlık, din;

27%

İş; 15%

Diğer; 7%

Havayolu; 51%

Karayolu; 41%

Denizyolu; 6%

Demiryolu; 2%

14

1.2.5. Seyahat ve Turizm Rekabetçilik Endeksi

Seyahat ve Turizm Rekabetçilik Endeksi (SETRI) Dünya Ekonomik Formu (DEF-WEF) tarafından belirlenmekte ve ilan edilmektedir. Dünya Ekonomik Forumu‟nun 2007 yılından baĢlayarak

her yıl yayımlamayı hedeflediği Seyahat ve Turizm Rekabet Raporu‟nun amacı, ülkelerin seyahat ve turizm sektörlerinin rekabetçiliğini, geliĢtirdikleri Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi adlı bir araç

vasıtasıyla ölçmektir. Endeks ülkelerin turizmdeki rekabet gücünü görebilmelerine imkân vermesi açısından önem arz etmektedir. Turizm rekabet endeksi her ülkenin seyahat ve turizm sektörlerindeki

baĢarısını üç kategoride ele almaktadır. Birinci kategoride yasal düzenlenmeler, ikinci kategoride

turizmi geliĢtirmeye yönelik sürdürülebilir iĢ yapma ortamı ve nitelikli insan kaynakları, üçüncü kategoride de kültürel ve milli zenginlikler ele alınarak derecelendirme yapılmaktadır.

AĢağıdaki tablolar, 2010 ve 2009 yılları için ülkelerin turizm alanındaki rekabetçilik pozisyonlarını ortaya koymaktadır. Endeks kapsamında 2010 yılında 139 ülke, 2009 yılında ise 133 ülke

incelenmiĢtir. Dünya turizm hareketleri çerçevesinde en çok gelir elde eden ve en çok yabancı turist

çeken ilk 10 ülke içerisinde yer alan Türkiye, turizmde rekabet gücü açısından 2009 yılında 56. sırada yer alırken 2010 yılında altı basamak birden ilerleyerek 50. sıraya yükselmiĢtir.

Tablo 4: Seyahat ve Turizm Rekabetçilik Endeksi - 2009

2009

Sıralama Ülke Puan

1 Ġsviçre 5.68

2 Avusturya 5.46

3 Almanya 5.41

4 Fransa 5.34

5 Kanada 5.32

6 Ġspanya 5.29

7 Ġsveç 5.28

8 ABD 5.28

9 Avustralya 5.24

10 Singapur 5.24

56 Türkiye 4.20

Kaynak: World Economic Forum (weforum.org/issues/travel-and-tourism-competitiveness), 2011

15

Tablo 5: Seyahat ve Turizm Rekabetçilik Endeksi - 2011

2011

Sıralama Ülke Puan

1 Ġsviçre 5.68

2 Almanya 5.50

3 Fransa 5.41

4 Avusturya 5.41

5 Ġsveç 5.34

6 ABD 5.30

7 Ġngiltere 5.30

8 Ġspanya 5.29

9 Kanada 5.29

10 Singapur 5.23

50 Türkiye 4.37

Kaynak: World Economic Forum (weforum.org/issues/travel-and-tourism-competitiveness), 2011

1.3. Türkiye Turizm Sektörünün Genel Durumu

Türkiye, misafirperverlik geleneği, ılıman iklimi, uzun ve çekici kıyı Ģeridinin yanısıra, doğal

güzellikleri, eĢsiz tarihi mekânları, arkeolojik ören yerleri ve giderek geliĢen altyapısıyla turizm sektörünün son derece geliĢmiĢ olduğu ülkelerden biridir. Türk turizmi 1982 yılında çıkarılan 2634 sayılı

Turizm TeĢvik Kanunu sonucu çok hızlı bir geliĢme göstermiĢtir.

Turizm sektörü Türk ekonomisinde son dönemde ekonomik kalkınmanın arkasındaki en önemli

itici güçlerden biri olmuĢtur. Günümüzde Türk turizmi dıĢ turizm gelirleri ve ülkeye gelen yabancı turist sayısı açılarından değerlendirildiğinde dünyada ilk on ülke arasında yer almaktadır. YaklaĢık 1,7 milyon

kiĢiye istihdam sağlayan sektör (bu rakam toplam istihdamın % 8‟ini oluĢturmaktadır), 2009 yılında

95,3 milyar TL değerinde ekonomik faaliyette bulunmuĢtur. Bu rakam Türkiye‟nin toplam GSYĠH‟sinin yaklaĢık % 10,2‟sine karĢılık gelmektedir (BaĢbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Türkiye Turizm

Raporu, 2010).

1.3.1. Türkiye Ekonomisi Ġçinde Turizm Sektörünün Yeri ve Önemi

Turizm sektörü, baĢta GSYĠH olmak üzere, dıĢ ödemeler dengesini pozitif yönde etkilemesi,

istihdam yaratması özellikleriyle Türkiye‟de son yıllarda yaĢanan ekonomik kalkınmanın arkasındaki en önemli etkenlerden biridir. DıĢ turizm gelirlerinin GSYĠH‟nın % 3‟lük kısmına denk geldiği görülmektedir

(Bkz Tablo 6). Türkiye turizm sektörü küresel ekonomik darboğaza rağmen 2008 yılında büyümeyi baĢarmıĢ ve tarihinin en baĢarılı yılını geçirmiĢtir. 2009 yılında küçük çapta bir daralma yaĢayan sektör

2010 yılında % 2 gerileyerek 2008 yılının da altına düĢmüĢtür. Sektörün gelecekte yeni iĢ olanakları

yaratarak ve ödemeler dengesini olumlu yönde etkileyerek ülkenin GSYĠH artıĢına pozitif yönde destek olması beklenmektedir (BaĢbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Türkiye Turizm Raporu, 2010).

16

Tablo 6: DıĢ Turizm Gelirinin Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla Ġçindeki Oranı (1990-2010)

Yıl Gayri Safi Yurt Ġçi Hâsıla

(milyon $) DıĢ Turizm Geliri

(milyon $)

DıĢ Turizm Gelirlerinin GSYĠH’ya Oranı

(%)

1990 150.758 3.225 2.1

1995 170.081 4.957 2.9

2000 200.002 7.636 3.8

2001 145.693 10.066,5 6.9

2002 179.898 11.900,9 6.6

2003 239.235 13.203,1 5.5

2004 300.578 15.887,7 5.3

2005 360.876 18.153,5 5.0

2006 399.673 16.850,8 4.2

2007 648.754 18.487 2.8

2008 741.792 21.950,8 2.9

2009 616.703 21.249,3 3,4

2010 735.828 20.806,7 2,8

Kaynak: TÜĠK, 2011

DıĢ turizm gelirleri Türkiye‟nin dıĢ ticaret açıklarının kapanmasında önemli bir rol oynamaktadır.Tablo 7, 1990-2010 yılları arasında dıĢ turizm gelirinin ticaret açıklarını kapatma oranını

göstermekte olup, dıĢ turizm gelirleri bu konuda yüksek oranda katkı sağlamaktadır. Son 5 yıl

değerlendirildiğinde bu oranın (2009 yılı hariç- 2009 yılında bu oran % 55 civarında gerçekleĢmiĢtir) % 30 civarında gerçekleĢtiği görülmektedir.

17

Tablo 7: 1990 - 2010 Yılları Arası Turizm Gelirlerinin DıĢ Ticaret Açıklarını KarĢılama Oranı (milyon $)

Yıl DıĢ Ticaret

Açığı Turizm Geliri

Turizm Gelirlerinin DıĢ Ticareti

KarĢılama Oranı (%)

1990 - 9.342,8 3.225 34,5

1995 - 14.071,9 4.957 35,2

2000 - 26.727,9 7.636 28,5

2001 - 10.064,9 10.066,5 100

2002 - 15.494,7 11.900,9 76,8

2003 - 22.086.9 13.203,1 59,7

2004 - 34.372,6 15.887,7 46,2

2005 - 43.297 743 18.153,5 41,9

2006 - 54.041,5 16.850,8 31

2007 - 62.791 18.487 29,4

2008 - 69.936,4 21.950,8 31,4

2009 - 38.785,8 21.249,3 54,7

2010 - 71.563,2 20.806,7 29

Kaynak: TÜĠK, 2011

DıĢ turizm gelirleri önemli bir ihracat kalemi olarak Türkiye açısından çok önemlidir. Tablo 8,

Türkiye‟nin 1990 ve 2010 yılları arasında gerçekleĢen ihracat ve ithalat rakamları ile elde ettiği dıĢ turizm gelirlerini ve yapmıĢ olduğu dıĢ turizm giderlerini göstermektedir. Özellikle ağır ekonomik kriz

yaĢanılan dönemlerde 2000-2002 arasında olduğu gibi turizm gelirleri ihracatın yaklaĢık üçte birlik kısmını oluĢturarak ülke ekonomisine yüksek düzeyde katkı sağlamıĢtır. Turizm gelirlerinin ihracata

katkısı ortalama % 20 civarında gerçekleĢmektedir. Bir baĢka ifade ile bu durum ihracattan kazanılan

her 100 doların 20 dolarının turizm sektöründen elde edildiğini göstermektedir. Bununla birlikte ithalat dikkate alındığında turizm sektörünün ortalama % 2-3 arasında ithalata neden olduğu görülmektedir.

18

Tablo 8: 1990-2008 Yılları Arası DıĢ Turizm Gelir ve Giderlerinin Ġhracat ve Ġthalata Oranı (milyon $)

Yıl Ġhracat DıĢ Turizm

Geliri

DıĢ Turizm Gelirinin Ġhracata

Oranı (%)

Ġthalat DıĢ Turizm

Gideri

DıĢ Turizm Giderinin Ġthalata

Oranı (%)

1990 12.959,3 3.225 24,9 22.302,1 520 2,3

1995 21.637 4.957 22,9 35.709 912 2,6

2000 27.774,9 7.636 27,5 54.502,8 1.711 3,1

2001 31.334,2 10.066,5 32,1 41.399,1 1.738 4,1

2002 36.059 11.900,9 33,9 51.553,7 1.880 3,7

2003 47.252,8 13.203,1 28,2 69.339,7 2.113,3 3,1

2004 63.167 15.887,7 25,1 97.539,8 2.524 2,6

2005 73.476,4 18.153,5 24,7 116.774,2 2.870,4 2,5

2006 85.534,7 16.850,8 19,7 139.576,2 2.742,3 2,0

2007 107.271,8 18.487 17,2 170.062,7 3.259,6 1,9

2008 132.027 21 950,8 16,6 201.963,3 3.506,8 1,7

2009 102.142,6 21.249,3 20,8 140.928,4 4.145,7 2,9

2010 113.929,6 20.806,7 18,2 185.492,8 4.825,2 2,6

Kaynak: TÜĠK, 2011

Turizm endüstrisinin Türkiye açısından bu kadar önem arzetmesinin bir baĢka nedeni de endüstrinin istihdama yaptığı katkıdır. Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) tarafından yapılan

bir araĢtırmaya göre, sektördeki doğrudan istihdam 1993 yılından 2001 yılına kadar olan 8 yıllık süre içinde % 52 oranında artmıĢtır. Bu bağlamda, 2001 yılından 2008 yılına kadar geçen 7 yıllık süre

içerisinde değiĢim oranı tahmini % 79‟dur, bu rakamın 2008 yılı itibarı ile toplam istihdamdaki oranı % 8,7‟dir.

Tablo 9: Turizm Ġstihdamının Toplam Ġstihdam Ġçindeki Payı (%)

Yıl Turizm

Ġstihdamı DeğiĢim Oranı

(%)

Turizm Ġstihdamının Toplam Ġstihdam

Ġçindeki Oranı (%)

Toplam Ġstihdam

1993 662.081

% 52

3.5 18.600.000

1997 891.334 4.3 20.900.000

1998 975.399 4.6 21.374.000

1999 1.012.152 4.6 21.860.000

2000 1.009.211 4.8 20.934.000

2001 1.007.793 5.1 19.742.000

--- --- DeğiĢim Oranı

2001-2008 ---

2008 1.807.890 % 79 8.7 21.736.000

Kaynak: TÜRSAB Ar-Ge bölümünün verilerinden hazırlanmıĢtır.

19

Tablo 10: Turizm ĠĢletme ve Yatırım Belgeli Konaklama Tesisleri ile Oda ve Yatak Sayısı

Yıl

ĠĢletme Belgeli Yatırım Belgeli

Tesis Sayısı

Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı

1976 439 24.983 47.307 227 12.802 26.068

1980 511 28.992 56.044 267 13.019 26.288

1985 689 41.351 85.995 501 34.251 71.521

1990 1.260 83.953 173.227 1.921 156.702 325.515

1995 1.793 135.436 280.463 1.334 96.517 202.483

2000 1 .824 156.367 325.168 1.300 113.452 243.794

2001 1.998 177.371 368.814 1.237 106.683 229.047

2002 2.124 190.327 396.148 1.138 102.972 222.876

2003 2.240 202.339 420.697 1.130 111.894 242.603

2004 2.357 217.664 454.290 1.151 118.883 259.424

2005 2.412 231.123 483.330 1.039 128.005 278.255

2006 2.475 241.702 508.632 869 123.326 274.687

2007 2.514 251.987 532.262 776 112.541 254.191

2008 2.566 268.633 567.470 772 113.487 258.287

2009 2.625 289.383 608.765 754 103.119 231.456

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2011

Tablo 10 incelendiğinde Türkiye‟nin nitelikli yatak sayısı bakımından hızlı bir geliĢme gösterdiği

görülmektedir. 1982 tarihli Turizmi TeĢvik Yasası‟ndan önce 56 bin olan nitelikli yatak sayısı 2009

itibarıyle 600 bin yatağa yükselmiĢtir. Bu rakama yatırımdaki tesisler de dâhil edildiğinde Türkiye‟deki turistik iĢletme ve yatırım belgeli yatak sayısının 840 bine yükseldiği görülmektedir.

Bununla birlikte Türkiye‟nin sahip olduğu belediye belgeli yatak sayısı 2006 itibarıyle 395 bindir (Tablo 11). Türkiye‟nin % 33‟ü nitelikli olmamakla birlikte toplamda 1 milyon 200 bin yatağa sahip

olduğu görülmektedir.

Tablo 11: Belediye Belgeli Tesis, Oda ve Yatak Sayısı

Yıl

Belediye Belgeli

Tesis Sayısı

Oda Sayısı Yatak Sayısı

1987 5.536 84.538 188.491

1992 7.444 120.508 290.987

1997 7.975 156.478 344.551

2000 7.832 156.135 344.736

2001 7.661 152.422 335.818

2002 7.599 150.589 332.498

2003 4.917 130 945 295.988

2006 7.033 173.632 395.671

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2011

20

1.3.2. Yıllara Göre Turist Sayıları

Türk turizm tarihi iki baĢlık altında incelenebilir. Birincisi 1923-1962 dönemini kapsayan plan öncesi dönem, ikincisi ise 1963 ile baĢlayıp günümüze kadar uzanan planlı dönemdir. Türkiye, planlı

döneme kadar olan süreçte turizm alanında önemli bir geliĢme sağlayamamıĢtır. Planlı dönem öncesindeki (1963 öncesi) turizm hareketleri incelendiğinde Türkiye‟ye yönelik uluslararası turizm

talebinin oldukça sınırlı kaldığı görülmektedir. 1950 yılında ülkeyi sadece 28.625 kiĢi ziyaret etmiĢtir. Aynı yıl dünya turist sayısı 25.3 milyon kiĢidir. Planlı dönem öncesinde Türk turizminde önemli

sayılabilecek geliĢmeler yaĢanmamasına rağmen, turizm sektörünün üzerinde önemle durulması

gereken bir sektör olduğunun anlaĢılması açısından dikkate değerdir.

Türk turizm sektörünün miladı, 1982 yılında çıkarılan Turizmi TeĢvik Yasası olarak kabul

edilebilir. 1982 yılına kadar turizmin geliĢmesi ile ilgili çesitli hamleler yapılmıĢ olsa da günümüzde 28.5 milyon turist sayısına ulaĢmıĢ olan Türk turizmi, 1980 yılı ihtilalinden sonra kurulan ilk sivil hükümetin

sektörü kökten değiĢtiren ve yenileyen giriĢiminin bir sonucudur. Turizmi TeĢvik Yasası sektörün

büyümesine güçlü bir ivme kazandırarak Türkiye‟yi özellikle Batı Avrupalı turistler için oldukça popüler hale getirmiĢtir. 1982 yılında 1 milyon 148 bin olan turist sayısı beĢ misli bir büyümeyle 1990 yılında 5

milyon 397 bin kiĢiye ve 2010 yılında da 28 milyon 632 bin kiĢiye ulaĢmıĢtır. Bu rakamlarla Türk turizmi dünya turizm pastasından % 3 pay almakta ve en çok turist çeken ilk on ülke arasında

bulunmaktadır. Bu rakama yurt dıĢında ikamet eden ve tatillerini Türkiye‟de geçiren Türk vatandaĢları dahil edilmemiĢtir. Yurt dıĢında yaĢayan Türk vatandaĢları da eklendiğinde 2009 itibarıyle Türkiye‟ye

gelen turist sayısı 32 milyon kiĢiyi bulmaktadır (Bkz Tablo 13).

Türkiye‟de turizm sektörü sürekli büyümektedir. Ekonomik kriz dönemlerinde bu artıĢ yavaĢlaĢa da bu artıĢın duracağına dair herhangi bir eğilim görünmemektedir. Nitekim ekonomik kriz

dönemi olan 2009 yılında dünya genelinde % 4,3‟lük bir gerileme yaĢanırken, Türk turizminde % 2‟lik bir artıĢ kaydedilmiĢtir. Sektör dünya genelinde gerilese de turizm sektörünün Türkiye‟de ilerlemesine

devam ettiği görülmektedir.

21

Tablo 12: Yıllara Göre Türkiye‟ye Gelen Yabancı Turist Sayısı

Yıllar Turist Sayısı

1960 124.228

1965 361.758

1970 724.784

1975 1.148.611

1980 1.057.364

1985 2.190.217

1990 5.397.748

1995 7.747.389

2000 10.428.153

2001 11.276.532

2002 12.921.981

2003 13.701.418

2004 17.202.997

2005 20.522.621

2006 19 275 949

2007 23.017.081

2008 26.431.124

2009 27.314.205

2010 28.632.204

Kaynak: TÜĠK, 2010

Tablo 13: Türkiye‟ye Gelen Yabancı Ülkede Ġkamet Eden Türk VatandaĢları Sayısı

Yıllar Ziyaretçi

Sayısı

2001 2.173.589

2002 2.292.535

2003 2.600.632

2004 3.059.645

2005 3.601.881

2006 3.872.720

2007 4.197.907

2008 4.548.855

2009 4.658.172

Kaynak: TÜĠK, 2010

Tablo 14, 2006-2010 yılları arasında Türkiye‟ye turist gönderen en önemli beĢ ülkeyi göstermektedir. Tablodan da anlaĢıldığı üzere Türkiye‟nin en önemli pazarları baĢta Almanya olmak

üzere Rusya Federasyonu, Ġngiltere, Bulgaristan, Ġran ve Hollanda‟dır. 2010 yılı itibarıyle ülkemize

22

gelen turistlerin % 15,3‟ünü Almanlar, % 10,9‟unu Ruslar, % 9,3‟ünü Ġngilizler, % 6,6‟sını Ġranlılar ve % 5‟ini ise Bulgarlar oluĢturmaktadır. Son beĢ yılda bu sıralama hemen hemen hiç değiĢmemiĢtir.

Bununla birlikte, son üç yılda Türkiye‟ye gelen ziyaretçi sayısındaki en yüksek artıĢ kaydeden ülkeler %

24,6‟lik artıĢ ile Rusya Federasyonu, % 24‟lük artıĢ ile Ġsrail, % 23 ile Gürcistan, % 22,4 ile Ukrayna ve % 22‟lik yıllık bileĢik büyüme oranları ile Ġtalya‟dir.

Tablo 14: Milliyetlerine Göre Yabancı Turistler 2006-2010 (Ġlk beĢ ülke)

2010 Yılı

Sıra Milliyet Turist Sayısı Toplam Ġçindeki

Oranı (%)

1 Almanya 4.385.263 15,3

2 Rusya Fed. 3.107.043 10,9

3 Ġngiltere 2.673.605 9,3

4 Ġran 1.885.097 6,6

5 Bulgaristan 1.433.970 5,0

2010 Yılı Toplamı 28.632.204 100,00

2009 Yılı

Sıra Milliyet Turist Sayısı Toplam Ġçindeki

Oranı (%)

1 Almanya 4.488.350 16,6

2 Rusya Fed. 2.694.733 9,9

3 Ġngiltere 2.426.749 9,0

4 Bulgaristan 1.406.604 5,2

5 Ġran 1.383.261 5,1

2009 Yılı Toplamı 27.077.114 100,00

2008 Yılı

Sıra Milliyet Turist Sayısı Toplam Ġçindeki

Oranı (%)

1 Almanya 4.415.525 16,8

2 Rusya Fed. 2.879.278 10,9

3 Ġngiltere 2.169.924 8,2

4 Bulgaristan 1.255.343 4,8

5 Hollanda 1.141.580 4,3

2008 Yılı Toplamı 26.33. 677 100,00

2007 Yılı

Sıra Milliyet Turist Sayısı Toplam Ġçindeki

Oranı (%)

1 Almanya 4.149.805 17,8

2 Rusya Fed. 2.465.336 10,6

3 Ġngiltere 1.916.130 8,2

4 Bulgaristan 1.239.667 5,3

5 Ġran 1.058.206 4,5

2007 Yılı Toplamı 23.340.911 100,00

2006 Yılı

Sıra Milliyet Turist Sayısı Toplam Ġçindeki

Oranı (%)

1 Almanya 3.762.469 19,0

2 Rusya Fed. 1.853.442 9,3

3 Ġngiltere 1.678.845 8,5

4 Bulgaristan 1.177.903 5,9

5 Hollanda 997.466 5,0

2006 Yılı Toplamı 19.819.833 100,00

Kaynak: TÜĠK, 2010

Türkiye‟de iç turizm hareketlerini de incelemek gerekir. TÜĠK tarafından yurt içinde seyahate

çıkan vatandaĢların profilleri, gezi karakteristikleri ve yurtiçi turizm harcamalarını belirlemek amacıyla yapılan Hanehalkı AraĢtırması‟na göre, 2007 yılında 22 milyon 622 bin kiĢi seyahate çıkmıĢ ve bu kiĢiler

toplam 33 milyon 22 bin seyahat gerçekleĢtirmiĢtir. 2008 yılında 27 milyon 100 bin kiĢi seyahate çıkmıĢ

23

ve bu ziyaretçiler 44 milyon 818 bin seyahat gerçekleĢtirmiĢtir. 2009 yılında ise toplam seyahat sayısı 60 milyon 888 bin‟dir. 2010 yılında ise Türk vatandaĢları 68 milyon 373 bin yurt içi seyahati

gerçekleĢtirmiĢlerdir (TÜĠK, 2011).

1.3.3. Turizm Gelirleri

Turizm gelirleri Türkiye için önemli bir gelir kalemi oluĢturmaktadır. 1965 yılında uluslararası

turizm gelirlerinden elde edilen rakam 13 bin Dolar civarındayken, bu rakam turizmin büyük bir ivme kazandığı 1990 yılında 3 milyon 225 bin dolara, 2000 yılında 7 milyon 636 bin dolara ve nihayet

2010‟da ise 20 milyon 806 bin dolara yükselmiĢtir (Bkz Tablo 15). Geçen bu 45 yıllık sürede Türkiye‟nin

turizm yolculuğunda çok önemli bir aĢama kaydettiği görülmektedir. Türkiye 1990 yılında küresel turizm gelirlerinden % 1,2 pay alırken günümüzde bu rakamı 2010 yılında % 2,3‟e yükseltmiĢtir.

Rakamlar iç turizm hareketleri açısından değerlendirildiğinde TÜĠK‟in Hanehalkı araĢtırmasına göre 2007 yılında Türk turistler 4 milyar 955 milyon 709 bin YTL, 2008 yılında ise 6 milyar 74 milyon

688 bin YTL yurtiçi turizm harcaması gerçekleĢtirmiĢtir. Ziyaretçiler, seyahat harcamalarını kiĢisel veya

paket tur harcamaları Ģeklinde yapmaktadır. 2007 dönemi yurtiçi turizm harcamasının 4 milyar 848 milyon 736 bin YTL‟si kiĢisel, 106 milyon 973 bin YTL‟si ise paket tur harcamalarından oluĢmaktadır.

2008 döneminde ise yurtiçi turizm harcamasının 5 milyar 917 milyon 165 bin YTL‟si kiĢisel, 157 milyon 523 bin YTL‟si ise paket tur harcamalarından oluĢmaktadır. Yine 2009 yılı yurtiçi turizm harcamasının

% 95‟i (11 milyar 602 milyon 705 bin TL) kiĢisel, % 5‟i (613 milyon 634 bin TL) ise paket tur harcamalarından oluĢturmaktadır.

Tablo 15: Yıllara Göre Turizm Geliri

Yıllar ABD Doları

1965 13.758

1970 51.597

1975 200.861

1980 326.654

1985 1.482.000

1990 3.225.000

1995 4.957.000

2000 7.636.000

2001 10.066.512

2002 11.900.925

2003 13.203.144

2004 15.887.700

2005 18.153.505

2006 16.850.947

2007 18.487.008

2008 21.950.807

2009 21.249.335

2010 20.806.708

Kaynak: TÜĠK, 2010

24

1.3.4. Turizm Harcamaları

Tablo 16, yıllar itibarıyle Türkiye‟ye gelen ziyaretçilerin ortalama turizm harcamalarını göstermektedir. Son yıllarda Türkiye‟ye gelen turist sayısında artıĢlar olmasına karĢın harcama

miktarları giderek düĢmektedir. Bu durum kısmen son yıllarda yaĢanan ekonomik krizlerle alakalı olsa da Türkiye‟ye gelen turistlerin harcama kapasiteleri düĢüktür. Genelde orta ve alt gelir grubuna dâhil

olan turistlerden oluĢmaktadır.

Tablo incelendiğinde; 2004 yılından bu yana yabancı turist baĢına düĢen harcama tutarının

gerilemeye devam ettiği görülmektedir. Yabancı ziyaretçi baĢına ortalama harcama miktarı 2002‟de

700 dolar civarındayken 2010 yılında bu rakam 550 ABD dolarına kadar gerilemiĢtir. Bununla birlikte yurt dıĢında yasayan vatandaĢların harcama kriterlerinde önemli bir değiĢiklik olmamıĢtır. 2001 yılından

bu yana incelendiğinde Türk vatandaĢların ortalama harcamalarının 1200 dolar civarında gerçekleĢtiği görülmektedir.

Tablo 16: Ziyaretçilerin KiĢi BaĢına Ortalama Harcamaları

Yıl

Yabancı Ziyaretçi BaĢına

Ortalama Harcama ($)

Türk VatandaĢı (Yurt DıĢında YaĢayan)

BaĢına Ortalama Harcama

($)

Ziyaretçi BaĢına Ortalama Harcama

($)

2001 655 1 233 748

2002 697 1 261 782

2003 706 1 356 810

2004 705 1 230 784

2005 679 1 173 752

2006 651 1 109 728

2007 608 1 071 679

2008 636 1 132 709

2009 580 1 158 664

2010 546 1 158 630

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2011

1.3.5. Diğer Göstergeler

Tablo 17, 2010 yılında Türkiye‟ye gelen yabancı ziyaretçilerin ve yurt dıĢında yaĢayan vatandaĢların Türkiye‟ye geliĢ nedenlerini göstermektedir. Türkiye‟ye gelen yabancı ziyaretçilerin %

59‟u ülkemizi gezi, eğlence, sportif ve kültürel faaliyetlere katılmak için ziyaret etmektedir. Gelen ziyaretçilerin % 10‟u ise akraba ve arkadaĢ ziyaretinde bulunmaktadır. Bunun yanı sıra ziyaretçilerin %

4‟ü alıĢveriĢ amaçlı olarak gelirken, % 5‟i ise iĢ amaçlı olarak, kongre ve toplantılara katılmak amacıyla

ülkemizde bulunmaktadır.

Yurt dıĢında ikamet eden Türk vatandaĢları ise ağırlıklı olarak akraba ve arkadaĢ ziyareti (%

54) için Türkiye‟ye gelmektedir. Türk vatandaĢlarının % 16‟sı ise gezi, eğlence, sportif ve kültürel faaliyetlere katılmak için ülkemizi ziyaret etmektedir.

25

Tablo 17: Ziyaretçilerin Türkiye‟ye GeliĢ Nedenleri

GeliĢ Nedeni Yabancı

Ziyaretçiler

Yurt DıĢında Ġkamet Eden

Türk VatandaĢları

Gezi, eğlence, sportif ve kültürel faaliyetler

16.726.847 721.481

Akraba ve arkadaĢ ziyareti 2.761.520 2.433.264

Eğitim, staj (1 yıldan az) 159.959 17.015

Sağlık ve tıbbi nedenler (1 yıldan az)

115.223 48.028

Dini / hac 106.690 7.651

AlıĢveriĢ 1.039.331 23.478

ĠĢ amaçlı (konferans, toplantı, görev vb.)

1.539.647 184.295

Toplam 28.510.852 4.517.091

Kaynak: TÜĠK, 2010

Grafik 6: Gelir Dilimi ve Seyahat Tercihine Göre Turistler (2008)

Kaynak: TÜĠK, 2009

Grafik 6, Türkiye‟ye gelen turistlerin ağılıklı olarak orta gelir seviyesinde olduklarını ve yarısının

paket turlarla geldiğini ortaya koymaktadır.

1.4. TR81 Bölgesi’nde (Zonguldak, Karabük, Bartın) Turizm Sektörünün Genel Durumu

Bölge turizm sektörünün geliĢme düzeyi açısından değerlendirildiğinde iller arasında belirgin

farklar göze çarpmaktadır. Bölgede turizm endüstrisinin en çok geliĢtiği iller Karabük ve Bartın‟dır.

Karabük‟ün önemli ekonomik faaliyetlerinden birisini turizm endüstrisi oluĢturmaktadır. Turizm

faaliyetleri açısından Karabük‟ün en geliĢmiĢ ilçesi ise Safranbolu‟dur. Safranbolu‟da kültür turizmi

geliĢmiĢ olup ilçe yılda ortalama 500 bin yerli ve yabancı ziyaretçi ağırlamaktadır. 1975 yılında Safranbolu‟nun kentsel sit alanı olarak kabul edilmesi ile hareketlenen turizm faaliyetleri

Safranbolu‟nun 1994‟te Dünya Kültür Mirası Listesi‟ne dâhil edilmesi ile hızlanmıĢtır. Osmanlı kent

26

kültürünün en önemli örneklerinden biri olan Safranbolu‟da koruma altında 1.108 adet tescilli yapı bulunmaktadır. Ġl genelindeki tescilli yapı sayısı ise toplam 1.254‟tür.

Hadrianapolis antik kentinin keĢfedilmesi ve kazı çalıĢmalarına baĢlanması ile önem kazanan

Eskipazar ilçesi kazı çalıĢmalarının tamamlanmaması nedeniyle henüz turizm endüstrisinden yeterli payı alamamaktadır. Yakın gelecekte kazı çalıĢmalarının tamamlanması ve antik kentteki arkeolojik

eserlerin restore edilmesi ile Eskipazar‟ın kültür turizmi açısından önemli geliĢme sağlayacağı tahmin edilmektedir.

Karabük ili kültürel varlıkları yanı sıra doğal değerler açısından da oldukça zengin bir ildir.

Ancak bu kaynakların sadece bir kısmı turizm amaçlı olarak değerlendirilebilmiĢtir. Safranbolu, Yenice ve Eskipazar‟da doğaya dayalı turizm türlerinin geliĢtirilmesi ile ilgili çalıĢmalar yapılmıĢ olup bu turizm

türlerinde de bazı geliĢmeler kaydedilmiĢtir. Bu kapsamda Karabük Valiliği tarafından Yenice ve Eskipazar ilçelerinde doğa yürüyüĢü rotaları belirlenmiĢtir. Yenice‟de trekking ve hiking, kanyoning,

bitki gözlemciliği, Eskipazar‟da doğa yürüyüĢü ve Safranbolu‟da kanyoning ağırlıklı olarak yapılan doğa turizmi çeĢitleridir.

Bartın ilinde ilk turizm hareketleri 1940‟lı yıllarda Karabük Demir-Çelik Fabrikası iĢçilerinin

Amasra‟yı sayfiye yeri olarak kullanmasıyla Amasra‟da baĢlamıĢtır. Bugün de ilde turizmin en yoğun olduğu Ģehir Amasra‟dır. 1970‟li yıllarda Türkiye‟nin batı ve güney kıyılarının turizm yatırımlarına

açılması ve 1990‟lı yıllarda Demir-Çelik Fabrikası‟nın Amasra‟da bulunan yazlık kampını kapatmasıyla Amasra‟da turizm hareketleri gerilemiĢtir. 2000‟li yıllardan itibaren Amasra turizmi, dünya turizm

konjonktüründeki geliĢmeler ve Safranbolu‟nun önemli bir kültür turizmi destinasyonu haline

gelmesiyle yükselen bir grafik çizmeye baĢlamıĢtır.

Zonguldak turizmi günümüze kadar dikkate değer bir turistik geliĢme imkânı bulamamıĢtır.

Zonguldak ilinde turizm hareketleri içerisinde değerlendirilecek en önemli geliĢme 13 Nisan 1933 tarihinde Müze ve Sergi ġubesi‟nin kurulmasıdır. Müze ve sergi komitesi ilde bulunan tarihi

eserlerimüzede toplamıĢ, ayrıca Maarif Ġdaresi tarafından kazılarda bulunan ve müzeye getirileneserler müzenin zenginleĢmesine katkı sağlamıĢtır.

1915 ve 1950 yılları arasında Zonguldak‟ı maden havzası ile ilgili çalıĢmalar yapmak üzere

Ġngiliz, Ġtalyan, Gürcü ve Macar uzmanlar ziyaret etmiĢ, Macar ziyaretçiler 1918 yılında Karadeniz kıyılarının coğrafi özelliklerini, jeolojik yapısını, hayvan ve bitki dünyasını incelemek amacıyla kapsamlı

bir gezi düzenlemiĢtir. Ancak I. Dünya SavaĢı‟nın sona ermesi ile Macar vatandaĢlarının BudapeĢte‟ye geri çağrılmaları nedeniyle bu gezi tamamlanamamıĢtır.

Zonguldak, 1978 yılından beri Türkiye Kömür Kongresi‟ne ev sahipliği yapmaktadır. Ġki yılda bir

düzenlenen kongre Zonguldak‟ta kongre turizminin baĢlangıcını oluĢturmaktadır. Zonguldak‟ta kongre turizmi kapsamında yıllardır süren çalıĢmalar olmasına rağmen il, turizm yatırımlarında etkili

olamamıĢtır.

Mağara oluĢumları bakımından oldukça zengin olan Zonguldak‟ta mağaracılık faaliyetleri Kültür

ve Turizm Bakanlığı‟nca ilk kez 1988 yılında baĢlatılmıĢ ve yedi mağara kültür varlığı olarak tescil

edilmiĢtir. 1994 yılında Ġl Turizm Müdürlüğü‟nün giriĢimleriyle toplam on dokuz (19) mağaranın jeolojik etütleri yapılmıĢ, bunlardan Gökgöl Mağarası turizm amaçlı olarak ziyarete açılmıĢ, Kdz. Ereğli‟deki

“Cehennemağzı Mağaraları” Ġl Turizm Müdürlüğü‟nün 1994 yılındaki önerisiyle 1996 yılında Bakanlıkça “Ġnanç Turizmi Projesi” kapsamına alınmıĢtır.

1.4.1. Tarihsel Süreç Ġçerisinde Bölge Medeniyetinin GeliĢim Süreci

1.4.1.1. Zonguldak Ġlinin Tarihsel Süreç Ġçindeki GeliĢimi

Zonguldak adının nereden geldiği ile ilgili çeĢitli rivayetler bulunmaktadır. Zonguldak kent

merkezinin bulunduğu alan, eskiden Üzülmez Deresi‟nin ağız kesiminde yer alan bir bataklıktı. Ġlkçağda “Sandraka/Sandrake” adıyla bilinen yerleĢim yeri, adını Sandra Çayı‟ndan (Üzülmez / Zonguldak

Deresi) almıĢtır. Bir baĢka görüĢe göre, yörenin sazlarla kaplı olması nedeniyle “sazlık, bataklık” anlamına gelen “Zonguralık, Zunguralık, Zongalık, Zungalık” sözcüğü zamanla değiĢerek Zonguldak‟a

dönüĢmüĢtür. Bu görüĢü pekiĢtiren varsayım ise, sazlık ve bataklığın neden olduğu sıtma hastalığının

belirtisi olan “titreten yer” anlamındaki “Zonklatan” sözcüğünden geldiğidir.

Antik Dönem: Zonguldak yöresinin bilinen ilk halkı, M.Ö. 1200 yılında Ege‟den Ġç Anadolu‟ya

göç eden Frig oymaklarından Bythin, Mariandyn ve Migdonlar‟dır. Siyasal bir yapı oluĢturamadan birkaç

27

yüzyıl boyunca bölgede yaĢayan bu kavimler maden iĢletmeciliği ve el sanatlarında önemli ilerleme kaydetmiĢlerdir (M.Ö. 676). Ancak sonrasında Kimmerler tarafından ortadan kaldırılmıĢlardır.

M.Ö. VI. yüzyılda Kimmerlerin yöreyi terk etmesinden sonra Lidyalılar, Zonguldak ve

çevresinde üstünlük sağlamıĢlardır. Bu dönemde batı Anadolu kıyılarında yaĢayan Megaralılar ve Boityalılar Filyos, Amasra, Ereğli gibi yerlerde Karadeniz kıyılarından getirdikleri malları boĢaltabilmek

için ticaret kolonileri kurmuĢlardır. Persler, Zonguldak‟taki Lidya egemenliğine M.Ö. 546‟da son vermiĢlerdir. Ancak, Persler‟in 213 yıllık Anadolu egemenliği, M.Ö. 334‟te Anadolu‟ya geçen Makedonya

Kralı Ġskender‟in Bronikos (Biga) Çayı yakınlarında Pers ordusunu yenmesi ile son bulmuĢtur.

Tablo 18: Zonguldak Ġlinin Kronolojik Tarihi

Frig Etkisi M.Ö. 1200-676

Kimmerler M.Ö. 6. yy

Lidyalılar M.Ö. 6.yy

Pers Egemenliği M.Ö. 546-334

Roma Dönemi M.Ö. 70- M.S. 395

Bizans Dönemi 395-13. yy

Anadolu Selçuklu Dönemi 1084-13. yy

Candaroğulları 1335-1460

Osmanlı Dönemi 1460-1920

Cumhuriyet Dönemi 1920-

M.Ö. 85 yılında Bythinia‟ya girerek Ġzmit‟i yağmalayan Romalılar, M.Ö. 70 yılında Ereğli‟den Samsun‟a kadar olan Karadeniz kıyılarını da ele geçirmiĢlerdir. Dolayısıyla Zonguldak bölgesi, Roma‟nın

bir vilayeti haline gelmiĢtir. Bu dönemde Romalılar kıyı kentlerini onarmıĢlar, Herakleia, Teion,

Amastris, ikincil yollarla Nikomedia (Ġzmit) - Amasia (Amasya) anayoluna bağlanmıĢtır.

Hıristiyanlık öncesi dönemde yörede çok tanrılı bir inanç hâkimdi, baĢta Zeus olmak üzere

birçok tanrı ve tanrıçaya tapılmaktaydı, bölgede özellikle deniz tanrısı Poseidon büyük saygı görmekteydi. Hıristiyanların baskı altında tutulduğu dönemde bu baskıdan kaçan Hristiyanlar

Anadolu‟ya sığınmıĢ ve bugün Ereğli ilçesinde bulunan Ayazma Deresi Vadisi‟ndeki mağaralar

(Cehennemağzı Mağaraları) kilise olarak kullanılmıĢtır.

Bizans Dönemi: Bizans Döneminde (VII. Yüzyıl) Herakleia, Tieion ve Amastris,

Ġmparatorluğun doğudaki merkezi olan Trapezus yolu üzerindeki önemli uğrak yerleri idi. Türklerin Anadolu‟da yayılmaya baĢladığı dönemde (XI. Yüzyıl), Zonguldak ve çevresindeki kentler küçük birer

kasaba-kale görünümündeydi. Bu yıllarda Bizans idaresinin zayıflaması nedeniyle bölgede önemli güvenlik problemleri yaĢanmaktaydı.

Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi: Selçuklu döneminde bölge Türkler ve Bizanslılar

arasında zaman zaman el değiĢtirmiĢ, kıyı kesimlere ise Cenovalı gemiciler hakim olmuĢtur. Bölgede Bizans Ġmparatorluğu‟nun iradesinin zayıflamasıyla ortaya çıkan bu sıkıntılı dönemde Türkler

Anadolu‟ya akınlar düzenlemeye baĢlamıĢlar ve bu dönemde Zonguldak çevresinde görülen ilk Türk Komutanı Emir Karatekin olmuĢtur. Emir Karatekin, 1084‟te Ulus, Bartın ve Devrek topraklarını ele

geçirmiĢtir. Sonraları ise kıyı bölgelerine yönelerek tüm Zonguldak yöresinde hakimiyet sağlamıĢtır.

Ancak, Büyük Selçuklular ile Anadolu Selçukluları arasındaki çekiĢme sebebiyle Zonguldak ve havalisi 1086‟da tekrar Bizanslıların eline geçmiĢtir.

28

Haçlı Seferleri ve 1107‟de I. Kılıçarslan‟ın ölümüyle çıkan taht kavgaları nedeniyle Selçuklular, Zonguldak ve çevresinde etkili olamamıĢlar, bu durumdan faydalanan DaniĢmendliler ise, Karadeniz

kıyılarını zaptederek Ereğli‟ye kadar ilerlemiĢlerdir. II. Kılıçarslan‟ın 1155‟te tahta geçmesiyle yeniden

güçlenen Anadolu Selçuklular, 1176‟da Bizans ordusunu ağır bir yenilgiye uğratmıĢ ve 1178‟de DaniĢmendliler devletini ortadan kaldırmıĢ ancak yine de Zonguldak ve yöresinde egemenlik

sağlayamamıĢlardır.

IV. Haçlı Seferi sırasında Latinler, 1204‟te Konstantinapolis‟i ele geçirerek bir Latin

imparatorluğu kurmuĢlardır. Haçlılardan kaçan Bizanslılar, Trabzon-Rum ve Ġznik-Bizans

imparatorluklarını meydana getirmiĢler ve kısa zaman içinde sınırlarını geniĢleten Trabzon Rumları, Ġznik Bizanslılarına yenilince Zonguldak yöresi Ġznik Bizans Ġmparatorluğu‟na bağlanmıĢtır.

XIII. yüzyıl sonlarında, iç kısımların Türkler, kıyıların ise Cenovalı gemiciler tarafından kontrol altına alınması üzerine Zonguldak ve çevresinde Bizans hâkimiyeti son bulmuĢtur. Eflani, Devrek,

Bartın, Safranbolu, Ulus ve Ģimdiki Karabük toprakları, 1335‟te bağımsızlığını elde eden Candaroğulları Beyliği‟nin sınırları içine girmiĢtir.

Osmanlılar, 1380 yılında Cenevizlilerle anlaĢarak Karadeniz Ereğli‟yi satın almıĢlardır. 1392‟de

Yıldırım Beyazıt, Zonguldak bölgesini Osmanlı topraklarına katmıĢ, ancak 1402 Ankara SavaĢında Timur‟a yenilince alınan topraklar tekrar Candaroğulları Beyliği‟nde kalmıĢtır. PadiĢah Çelebi Mehmet,

Zonguldak‟ın güney kesimini 1417‟de Osmanlı topraklarına katarken, kıyı Ģeridindeki iskelelerde ticari yaĢam Cenevizlilerin elinde kalmıĢtır.

Osmanlı Dönemi: 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet Amasra‟yı alarak Candaroğulları

Beyliği‟nin egemenliğine son vermiĢtir. Osmanlı Devleti‟nin ilgisini çekmeyen Zonguldak ve yöresi önce 1654 yılında Kazak korsanlarca, sonra da korsanlara karĢı halkı korumak amacıyla gelen yeniçerilerce

yağmalanmıĢtır. Ekonomik ve ticari önemini yitiren bölgeye Osmanlı devleti sahip çıkmadığı için eĢkıyaların bölgedeki hâkimiyeti halkı göçe zorlamıĢ, ancak 1829 yılında taĢkömürünün bulunmasıyla

tekrar önem kazanan bölge 1882 yılından sonra yabancı sermayenin de ilgi merkezi haline gelmiĢtir. TaĢkömürü havzasındaki üretim ocakları Ġngiliz, Fransız, Alman, Belçika, Rus, Yunan ve yerli Ģirketlerce

çalıĢtırılmaya baĢlanmıĢ, yöredeki Ģirketlerinin haklarını korumak, kömür üretimini artırmak bahanesiyle

Fransız askerler 08.03.1919‟da Zonguldak‟ı, 08.06.1919‟da da Kdz. Ereğli‟yi iĢgal etmiĢlerdir.

Cumhuriyet Dönemi: Zonguldak, taĢkömürünün 1829 yılında Uzun Mehmet tarafından

bulunmasından önce küçük bir yerleĢim yeri idi. 14 Mayıs 1920‟de müstakil mutasarrıflık olan Zonguldak Merkez, Bartın, Hamidiye (Devrek), Ereğli kazalarından oluĢmaktaydı. 19. yüzyılda

madenlerin faaliyete geçmesi ile havzaya yerli ve yabancı sermaye giriĢi baĢlamıĢtır. Kömür ocaklarının

birbiri ardına açılmasıyla değiĢen ekonomik ve sosyal koĢullar, maden ocaklarının açıldığı alanda yeni bir yerleĢim birimi meydana getirmiĢtir. Zonguldak 1920 yılına kadar kaza teĢkilatı olarak yönetilmiĢtir.

Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte 1 Nisan 1924 tarihinde il olmuĢtur. Bu geliĢme ile Zonguldak Cumhuriyet sonrası kurulan ilk il olma özelliğini taĢımaktadır.

1927 yılında Safranbolu kazası, 1944 yılında ilçe olan Çaycuma ve Ulus, 1953‟te Karabük ve

Eflani, 1957‟de KurucaĢile, 1987‟de Alaplı, Amasra ve Yenice kasabaları, 1990‟da ilçe olan Gökçebey Zonguldak‟a bağlanmıĢtır. 28.08.1991 tarihinde Bartın‟ın il olması sonucu Bartın‟ın yanı sıra Amasra,

Ulus, KurucaĢile; 6.6.1995 tarihinde ise Karabük‟ün il olmasıyla Eflâni, Safranbolu ve Yenice ilçeleri Zonguldak‟tan ayrılmıĢtır. 1990‟lı yıllara kadar bu üç ili bünyesinde barındıran ve 13 ilçesi olan

Zonguldak‟ın ilçe sayısı bu illerin ve ilçelerin ayrılmasıyla beĢe düĢmüĢtür.

1.4.1.2. Karabük Ġlinin Tarihsel Süreç Ġçindeki GeliĢimi

Antik Dönem: Karabük, tarih bakımından zengin bir geçmiĢe, kültürel ve arkeolojik açıdan

önemli bir kültürel birikime sahiptir. Karabük ve çevresi M.Ö. 1800-1200 yıllarından günümüze yerleĢim alanı olarak sayısız uygarlıkların kurulduğu, değiĢik kültürlerin birbirleriyle yoğrulduğu Anadolu‟nun eski

yerleĢimlerinden biridir. Karabük ve çevresinde tarih öncesi ve tarih devirlerinin aydınlatılması açısından önemli sayılabilecek toplam 32 tümülüs ve dört büyük höyük bulunmaktadır. Bunlardan 24

tümülüs Safranbolu ile Eflani arasında, 5 tümülüs Eskipazar‟da ve 3 tümülüs de Ovacık‟ta

bulunmaktadır. Höyüklerden 3 tanesi Eflani‟de, 1 tanesi de Eskipazar ilçesi sınırları içinde yer almaktadır.

29

Tablo 19: Karabük Ġlinin Kronolojik Tarihi

Tunç Devri M.Ö. 2500-2000

Hitit Dönemi M.Ö. 1800-1200

Frig Etkisi M.Ö. 676

Pers Egemenliği M.Ö. 550-331

Helenistik Dönem M.Ö. 331-64

Roma Dönemi M.Ö. 64- M.S. 126

Bizans Dönemi 622

Anadolu Selçuklu Dönemi 1082

Çobanoğlu Beyliği 1213-1280

Candaroğulları (ismi 1392‟de Ġsfendiyaroğulları oldu)

1309-1416

Umuroğlu Beyliği 1280-1354

Osmanlı Dönemi 1324-1920

Cumhuriyet Dönemi 1920-

1998 yılında Ovacık ve Eskipazar yerleĢmelerinde yapılan arkeolojik çalıĢmalara göre, Karabük

ve çevresindeki en eski yerleĢim, Erken Bronz (Tunç) devrinde (M.Ö. 2500-1200) baĢlamaktadır. Eskipazar‟a bağlı Yazıboy köyünde bulunan höyük, Karabük ve çevresinin en eski yerleĢim alanı olarak

kabul edilebilir. Bilindiği üzere Anadolu‟da Tunç (Bronz) Devri, M.Ö. 2500-2000 yılları arasına

tarihlenmektedir. Anadolu‟da tarih devirlerinin (yazılı kültür sürecinin) M.Ö. 2000 yılında Asurluların, Mezopotamya yazısını ticari amaçlı olarak Anadolu‟da kullanmasıyla baĢladığı düĢünülecek olursa,

Karabük ve çevresinde tek yazısız devrin Erken Bronz (Tunç) dönemi olduğu anlaĢılır.

Karabük ve çevresi, Antik çağda, Homeros‟un llyada destanında bahsettiği, “Paflagonya”

(Paphlagonia) denilen bölgenin sınırları içinde bulunmaktadır. Paflagonya‟da dolayısıyla Karabük ve

yöresinde ilk hüküm sürenler Gasgaslardır. Gasgaslar (KaĢka), Anadolu hâkimiyeti için uzun yıllar Hititler ile mücadele etmiĢler ve sonuçta M.Ö. 1300‟lerde Hitit egemenliğine girmiĢlerdir. Karabük‟ün,

Hititler dönemindeki yerleĢim yeri Eflani ilçesidir. Hitit metinlerinde kentin en eski adının Haluna (Yün) olarak geçtiği bilinmektedir.

Hititlerin, M.Ö. 1200 göçleriyle yıkılmasından sonra bölge Frig etkisine girmiĢtir. Yöreye ismini veren Paflagonyalılar bu göçler sırasında Kuzey Anadolu‟ya gelmiĢlerdir (M.Ö 1100). Ovacık‟ın

KıĢlaköy‟ü, Frigler döneminde yerleĢmeye konu olmuĢtur. Burada bulunan Hesem Değirmeni‟nin

kapısındaki yapı taĢının Frigler dönemine ait olduğu sanılmaktadır. Friglerden sonra bölgede hâkim olan güç Perslerdir (M.Ö. 6 yy-4 yy).

Büyük Ġskender‟in M.Ö. 333 yılında Anadolu‟ya girmesiyle Pers hâkimiyeti sona ermiĢ, bu tarihten sonra Anadolu‟da Büyük Ġskender‟in hâkimiyetinde Helenistik Dönem yaĢanmaya baĢlamıĢtır.

Büyük Ġskender‟in M.Ö. 323‟te ölümünden sonra Paflagonyalılar bir sürede olsa bağımsız olarak

yaĢamıĢlar ancak Helen uygarlığının temsilcisi Bitinya Krallığı Paflagonya‟ya tekrar hâkim olmuĢtur. Bitinler, Roma‟nın Paflagonya‟yı (Batı Karadeniz Bölgesini) ele geçirmesini önlemek için Eflani‟de üs

oluĢturmuĢ ve bölgenin savunmasını buradan gerçekleĢtirmiĢlerdir. Eflani‟nin tarihte bilinen ikinci adı Bitinya Kralı Nikomedes‟in oğlu Phylomenes‟ten dolayı, “Phylomenes Yurdu”dur. Bitinya krallığı,

doğudan Pontus, batıdan Roma‟nın saldırılarına maruz kalmıĢ, Paflagonya bölgesi Bitinya ve Pontuslar arasında el değiĢtirmiĢ ve bölge M.Ö. 1. y.y. da Roma Ġmparatorluğu hâkimiyetine girmiĢtir. Bölge,

30

Romalılar zamanında, önce Bitanya (M.Ö. 74), sonra Bitanya-Pontos (M.Ö. 64) eyaleti adı ile idare edilmiĢtir.

Roma‟nın Anadolu fatihi olarak ünlenen komutanı olan Pompeius, iç Paflagonya Bölgesini

(Çankırı, Karabük ve Kastamonu illerini kapsar) bu bölgenin eski önderi Pilaimenes‟in soyundan geldiğini ileri süren Attalos‟a bağıĢlamıĢ, iç Paflagonya‟da, TaĢköprü‟yü de içine alacak biçimde Pontos

Polemoniacus Eyaleti kurulmuĢtur.

Karabük ve çevresinde Roma Döneminden kalma birçok mezar ve yerleĢim yeri bulunmaktadır.

Roma döneminin yöredeki en önemli yerleĢim alanı Eskipazar sınırlarındaki Hadrianopolis kentidir. M.S.

126 yılında bu adı alan kentin asıl adı Kaisareis Proseilemmenitai‟dir. Kentin kuruluĢ tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte M.Ö. 64 tarihini kabul etmek yanlıĢ olmaz.

Eskipazar ilçesine bağlı Deresamail (Dereköy, Değirmendere Mah.), Boncuklar (Yahyalar Mah.), TamıĢlar (Emiroğlu Mah.) köylerinde bulunan 20‟ye yakın Grekçe yazıttan yöreye iliĢkin çok

ilginç bilgiler elde edilmiĢtir. Bu yazıtlara göre; merkez Deresamail bölgesine Kimistene adı verilmektedir. Kimistene‟ye bağlı Endeiron Köyü bugün Emredore olarak anılmaktadır. Bu köyün

kurucularının M.S. I. yy‟da, eski Yugoslavya‟nın Dalmaçya bölgesinde bulunan Enderon‟dan gelmiĢ

olduğu tapınak yazıtlarından anlaĢılmaktadır.

Yine yazıtlara göre Kimistene‟de, Amastris (Amasra)‟den Halikarnassos (Bodrum)‟dan,

Roma‟dan ve Dalmaçya‟dan gelen insanlar yaĢamaktadır. Ġmparator Caralla (211-217) ve Diocletianus (284-305)‟un heykel kaideleri; Zeus Kimistenos; Demeter ve Kore, Artemis Kratiane ve Hermes

kültlerini ilgilendiren tapınak ve sunak yazıtları; bazı mezar yazıtları, Kimistene‟nin Roma imparatorluk

dönemi içinde çok önemli bir yerleĢim alanı olduğunu açıkça göstermektedir. Karabük ve çevresinde Roma döneminden kalma ünlü yapıtlar arasında, Sipahiler Köyü Küre Havuzu (Roma Döneminde

maden eritme ve iĢleme atölyesine sahipti), taĢları köylüler tarafından ev inĢaatlarında kullanılmıĢ olan tapınak ve sunaklar, Safranbolu‟da Hacılarobası köyünde bulunun Ġnkaya Kaya Mezarlığı, Akveren ve

Yörük Köyleri arasında kalan Horozini Kaya Mezarları ve daha birçok yapı yer almaktadır. Ġç Paflagonya bölgesi uzun zaman Roma yönetiminde kaldığından yörede çok sayıda Roma döneminden kalma eser

bulunmaktadır.

Bizans Dönemi: 395 yılında Roma Ġmparatorluğu ikiye ayrılınca yörede uzun süren bir Bizans dönemi baĢlamıĢtır. Bizans, 622 yılında Anadolu‟yu dolayısıyla Paflagonya‟yı, Ġran (Sasani) istilasından

kurtardıktan sonra Anadolu‟da askeri ve sivil örgütlenmeye gitmiĢtir. Bizans imparatoru Heraklius, Anadolu‟yu 17 Teme (eyalete) ayırmıĢtır. Bunlardan birisi de Karabük ve çevresinin içinde bulunduğu

Paflagonya Temi‟dir.

Bizans döneminde Paflagonya‟nın tarihi açık ve belirgin değildir. Bilinen tek geliĢme, bölgenin Vlll. yy‟dan baĢlayarak, 922 yılına kadar olan süreçte, Bizans-Müslüman Arap çatıĢmasına konu

olmasıdır. Bu çatıĢmalar sırasında bölgede Roma döneminde yapıldığı sanılan Eflani ġatosu, bir akritai olan (Bizans dilinde müstahkem kale) Safranbolu ve Kastamonu kaleleri, Müslüman Araplara karĢı

verilen mücadeleler sırasında bölgede ön plana çıkmıĢ ve adlarını duyurmuĢlardır. Yine Bizans

döneminde birer piskoposluk merkezi olan Eskipazar ve Safranbolu yörede etkin dinsel yerleĢim alanlarıdır.

922 yılına kadar süren Bizans-Müslüman Arap çatıĢması, Kuzey-Batı Anadolu kentlerinin tahribine ve halkın yoksullaĢmasına neden olmuĢtur. Bölgede bulunan köylüler, tarım arazilerini

bırakarak kalelerin içine sığınmıĢlar, güvenlik sorunu bölgede tarımsal üretimin düĢmesine neden olmuĢ, Bizans Devleti‟nin feodalleĢmesi süreci hız kazanmıĢtır. Bölgedeki otoritesizliği göstermesi

açısından 1100 yılları dolayında Eflani ġatosu‟nun çapulcular tarafından soyulması ilginç bir geliĢmedir.

Anadolu‟dan Balkanlara bu dönemde büyük göçler yaĢanmıĢtır. Anadolu‟da nüfusun boĢaldığını gören Bizans yönetimi, Germenler, Slavlar, Katalanlar gibi Avrupa kökenli kavimler yanında Peçenek, Kuman

(Kıpçak) gibi Hıristiyanlığı kabul etmiĢ savaĢçı Türk topluluklarını da Anadolu‟ya yerleĢtirmek zorunda kalmıĢlardır. Bizans‟ın bir devlet politikası haline getirdiği bu iskân siyaseti Eskipazar ve Eflani‟nin diğer

yerleĢme noktalarından önce TürkleĢmesini sağlamıĢtır.

Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi: Türkler, 1071 Malazgirt SavaĢı öncesinde de Anadolu‟ya değiĢik amaçlarla gelmiĢler ve yerleĢmiĢlerdir. Eskipazar‟da TamıĢlar Köyü‟ne adını veren

TamıĢ, Bizans‟ın emrinde bir Oğuz Beyi olup, saptamalara göre, Malazgirt SavaĢı‟nda Selçuklu ordusuna karĢı savaĢırken, giysilerde kullanılan renk ve dil benzerliklerinden dolayı kısa zamanda saf

değiĢtirmiĢ, Selçukluların tarafına geçmiĢtir.

31

Malazgirt SavaĢı öncesinde yörede yerleĢen ikinci Türk kavimi Kıpçaklardır. Kıpçaklar kitleler halinde Safranbolu ile Eflani arasındaki topraklara yerleĢmiĢlerdir. Fatih Sultan Mehmet, XV. yüzyılın

ikinci yarısında Amasra‟yı fethedince, kentte bulunan Cenevizlileri Ġstanbul‟a gönderirken, Eflani‟de

yaĢayan Kıpçakları da Amasra kentine sürmüĢtür. Bugün Amasra‟da özellikle ağaç iĢlemeciliğinde çok ünlü olan bu insanlar, Kıpçak Türkleri‟nin torunlarıdır.

Malazgirt SavaĢından sonra Türkler Anadolu içlerine doğru hızla ilerlemeye baĢlamıĢlardır. 1074 yılında Ankara - Kastamonu üzerinden Ġstanbul‟a gitmekte olan bir Bizans ordusuna yolda göçebe

Türkmenlerin saldırmıĢ olması, Türklerin yörede giderek egemenliğe yöneldiklerinin iĢaretidir. Kuzey-

Batı Anadolu‟nun TürkleĢmesi ve burada bulunan Bizanslılara ait müstahkem kalelerin Türklerin eline geçmesini sağlayan kiĢi Emir Karatekin‟dir. Anadolu Selçuklu Devleti‟nin kurucusu Süleyman ġah‟ın

Komutanlarından biri olan Emir Karatekin, Çankırı‟yı fethettikten sonra, Karabük çevresinde yer alan kentlere yönelmiĢ, 1084 tarihinde büyük bir olasılıkla Ovacık, Eskipazar, Eflani ve Safranbolu‟yu da

almıĢ ve bol ganimet elde etmiĢtir.

Kuzey-Batı Anadolu kentleri sürekli Bizans, Selçuklu ve DaniĢmentliler arasında el değiĢtirerek

bölgede siyasi açıdan iktidarsızlığa ve baĢıboĢluğa neden olmuĢtur. Anadolu Selçuklu Sultanı II.

Kılıçaslan, Selçuklu Devleti‟ni 11 oğlu arasında bölüĢtürmüĢ, Muhiddin Mesud Çankırı, Kastamonu, EskiĢehir bölgesine Melik olarak atanmıĢtır. Muhiddin Mesut, Kastamonu taraflarında Bizanslılara karĢı

1,5 yıl gaza yapmıĢ, bu gazalarının birinde o zamanki adı Dadybra (Zalifra/Safranbolu) olan kaleyi fethetmiĢtir (1196). Safranbolu kalesinin alınmasıyla Türkler yöreye hukuken de egemen olmuĢlar ve

kalenin “Dadybra” olan adını “Zalifre” olarak değiĢtirmiĢlerdir. 1197 yılında Devrek‟in de fethiyle

Karabük ve çevresi bütünüyle Selçuklu kontrolü altına girmiĢtir.

Kuzey-Batı Anadolu, Bizans-Selçuklu arasında sınır bölgesi olması nedeniyle sık sık istilalara ve

yönetim değiĢikliklerine sahne olmuĢtur. Bölgenin tekrar Türklerin eline geçmesi 1213 yılına rastlamaktadır. Emir Karatekin‟in soyundan gelen Hüsameddin Çoban yönetimindeki Türkler,

Kastamonu ve çevresinde yeniden egemenlik kurmuĢlardır. Çobanoğlu Beyliği‟nin Kastamonu ve Karabük bölgesindeki etkinliği 1280 tarihinde sona ermiĢtir.

Bu bölgede merkezi Safranbolu olmak üzere Safranbolu-Gerede hattı üzerinde etkili olan bazı

tarihçilerin Umuroğulları Beyliği dedikleri bir beylik kurulmuĢtur. XIV. yüzyılın baĢlarında ise Eflani‟de yaĢayan Candar ailesi (1309) bu bölgede bir beylik kurmuĢtur. Candar ailesinden I. Süleyman PaĢa,

beyliği Eflani dıĢına taĢımak istemiĢ ve beyliğin merkezini Kastamonu‟ya taĢımıĢtır. Bölgede sırasıyla; Çobanoğlu Beyliği, Umuroğulları Beyliği, Candaroğulları Beyliği hüküm sürmüĢtür. 1326 yılından,

Safranbolu‟nun Osmanlı egemenliğine geçtiği 1416 yılına kadar, taraflar arasında birkaç kez el

değiĢtirdiği görülmektedir.

Osmanlı Dönemi: Safranbolu‟nun Osmanlılar tarafından ilk olarak alınıĢı muhtemelen 1354

yılında Osmanlı Sultanı Orhan Beyin oğlu ve Rumeli Fatihi olarak bilinen ġehzade Gazi Süleyman PaĢa tarafından gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu tarihten sonra Safranbolu yine Osmanlılar ile Candaroğulları arasında

el değiĢtirmiĢtir. 1402 yılında Yıldırım Beyazıt‟ın Timur‟a yenilmesi ile baĢlayan “Fetret Döneminde” ise

yörede iç savaĢlar yaĢanmıĢtır. I. Mehmet‟ in (Çelebi Sultan Mehmet) Osmanlı birliğini yeniden sağlamasının ardından, 1416 yılında Osmanlı Ordusu Candaroğulları Beyliği‟nin üzerine yürümüĢ ve

Safranbolu ve Karabük yeniden Osmanlı ülkesine katılmıĢtır. Candaroğulları‟nın, Gerede istikametinden gelecek olan Osmanlıları gözetlemek için, çok geniĢ görüĢ alanına sahip Karabük‟e bağlı Kapullu

Köyü‟nü tahkim ettikleri bu köye kendilerine sadık bir topluluk yerleĢtirdikleri, köyde bir takım Candaroğlu vakıflarının bulunmasından anlaĢılmaktadır. Bu köyde aynı zamanda Osmanlı vakıflarının

da bulunması, Osmanlıların da, Candaroğulları gibi aynı siyaseti izlediğinin bir göstergesidir.

Osmanlı Devleti‟nde XVI. yüzyıla ait Anadolu Eyaletine bağlı Bolu Sancağında kurulu bulunan vakıf kayıtlarının birinde “Taraklıborlu‟da Karabük Köyü‟nde Arif ġeyh‟in DevletĢeh Divanı‟ndaki 1979

akça geliri olan yeri meĢihatlık için vakıftır. Candaroğlu Bayezıd Beg‟den ve Süleyman PaĢa zamanından” denilmektedir. Bu vakıf Kapullu Köyü gibi Karabük Köyü‟nün de Candaroğulları

döneminde kurulan köyler arasında olduğunu göstermektedir. Karabük ve çevresinde 1392 tarihinde

Yıldırım Beyazıt ile baĢlayan Osmanlı egemenliği 1402 Ankara SavaĢı ile son bulmuĢtur. Timur‟un Anadolu‟dan çekilmesi ile Anadolu Beylikleri yeniden canlanmıĢ, 1402 tarihinde Candaroğulları,

Karabük ve çevresine yeniden egemen olmuĢtur. Osmanlı padiĢahı Mehmet Çelebi (I. Mehmet) son kez Candaroğlulları topraklarını alarak Karabük ve çevresini Osmanlı topraklarına katmıĢtır.

32

Karabük ve çevresi Osmanlı yönetiminde 1423 tarihinden sonra bir süre barıĢ içinde yaĢamıĢtır. Karabük ve çevresi, 1560‟lardan baĢlayarak XVII. yy baĢlarına kadar suhte isyanlarının

(medresedeki öğrencilerin çıkardığı ayaklanmalar) etkisi altında kalmıĢtır. 1581 yılından itibaren ise

Celali isyanlarının etkisi altına girmiĢtir. Bu isyan hareketi yörede tarımsal ve hayvansal üretiminin düĢmesine neden olmuĢ, köylerden Ģehirlere göç baĢlamıĢtır. XVII. yy‟da bugünkü Karabük iline bağlı

olan ilçeler, Bolu Sancağına bağlı yerleĢim birimleriydi. Ancak 1694‟de Bolu Sancağı kaldırılmıĢ, Voyvodalık haline getirilmiĢtir. Karabük ilini oluĢturan Ġlçeler, 1694 tarihinde ViranĢehir Voyvodalığına

bağlanmıĢtır. XIX yüzyılda ViranĢehir Voyvodalığına son verilmiĢ ve yeni kurulan ViranĢehir Sancağının

yönetim merkezi Safranbolu olmuĢtur. XIX. yüzyılda olaylar Safranbolu merkezli olarak geliĢmiĢtir.

Cumhuriyet Dönemi: 1937 yılında Safranbolu‟ya bağlı Oğlebeli köyünün 13 haneli bir

mahallesi olan Karabük, 1934 yılında Ankara-Zonguldak demiryolunun açılmasıyla Karabük istasyonu adını almıĢtır. 3 Nisan 1937 yılında Atatürk‟ün direktifleriyle Demir-Çelik Fabrikasının temeli atılmıĢtır.

Böylece Türkiye‟de Karabük adı duyulmaya baĢlanmıĢtır. 1939 yılında belde olan Karabük, 1941 yılında nahiye yapılmıĢtır. 1945 yılı nüfus sayımına göre Karabük‟te 10.682 kiĢi yaĢamaktadır. 3 Mart 1952

tarihine kadar Safranbolu ilçesine bağlı bir nahiye iken ilçe haline getirilmiĢtir. 6 Haziran 1995 tarihinde

ise 78. il olarak Türkiye siyasi haritasında yerini almıĢtır. Ġlçeleri Safranbolu, Eskipazar, Yenice, Eflani ve Ovacık‟tır.

1.4.1.3. Bartın Ġlinin Tarihsel Süreç Ġçindeki GeliĢimi

Antik Dönem: Bartın‟ın antik çağlardaki adı “Parthenia”dır. Bartın, “Parthenious” ırmağının

kenarında kurulduğundan, bu ırmağın adını almıĢtır. Parthenious “Sular Ġlahı” veya “muhteĢem akan

su” anlamlarına gelmektedir. M.Ö. 3000-2400 yılları arasında Akaların Ege‟de Miken Medeniyetini kurmadan önce Batı Anadolu kıyılarına (Samsun, Sinop ve Amasra) yerleĢerek Bakır Devri Medeniyetini

yerli halka öğrettikleri; iç kesimlerde de Gaskalar ve Hititler‟in hâkim olduğu bilinmektedir. Bartın ve Karadeniz‟in antik kentlerinden olan Amasra‟nın; 3000 yıllık tarihinde, uzun süre ayrı dönemler

yaĢadıkları, zaman zaman da aynı kaderi paylaĢtıkları görülmektedir.

33

Tablo 20: Bartın Ġlinin Kronolojik Tarihi

Tunç Devri M.Ö. 3000-2400

Gasgaslar M.Ö. 14. yy

Hitit Dönemi M.Ö.13. yy

Frig Etkisi M.Ö.12. yy

Kimmerler M.Ö. 7. yy

Lidyalılar M.Ö. 6. yy

Pers Egemenliği M.Ö.547-334

Makedonyalılar M.Ö. 334-279

Pontuslar M.Ö. 279-64

Roma Dönemi M.Ö. 64

Bizans Dönemi M.S.395-11. yy

Anadolu Selçuklu Dönemi M.S. 11. yy-13. yy

Candaroğulları 1326-1392

Osmanlı Dönemi 1392-1920

Cumhuriyet Dönemi 1920-

Bartın‟ın ilk sahipleri, M.Ö.14. yy‟.da Gasgaslar ve M.Ö.13. yy‟.da Hititlerdir. M.Ö.12. yy.

baĢlarında Bartın Bitinya, Amasra Paphlagonia sınırları içinde yer almıĢ; M.Ö. 12. yy. sonlarında ise, Bartın Friglerin, Amasra Fenikelilerin eline geçmiĢtir. Bartın; M.Ö. 7. yy. sonlarında Kimmerlerin, M.Ö.6.

yy‟da Lidyalıların, M.Ö.547 yılında Perslerin, M.Ö.334 yılında Makedonyalıların, M.Ö.279 yılında Pontus‟luların, M.Ö.64 yılında da Romalıların egemenliğine girmiĢtir.

Bartın, bu dönemleri yaĢarken; M.Ö.12. yy.da Fenikelilerin Karadeniz‟de oluĢturdukları ilk

Sayda Kolonilerinden olan Amasra (Sesamos) ve KurucaĢile (Kromna); M.Ö.9. yy‟ da Fenikeliler ve ortakları Karyalılarca terk edilince, yüz yıllık karanlık bir dönem geçirmiĢtir. M.Ö.7. yy. baĢlarında

Ġonların soyundan gelme Megaralı göçmenlerin eline geçerek Ion (Milet) Kolonisine katılmıĢtır. 200 yılı aĢan Pers döneminde (M.Ö.547) de bu statüsünü korumuĢ; Makedonya döneminde (M.Ö.334-279) ise,

önce Frigya Satrabı ve Kraliçe Amastris (M.Ö.302-286) daha sonra da Bartın ve Ulus ile birlikte General

Eumenes tarafından yönetilmiĢtir.

M.Ö.12. yy‟ dan M.Ö.3. yy.‟a kadar Sesamos adıyla bilinen kent; Makedonya döneminde,

Kraliçe Amastris tarafından ġehir Devleti (302-286 ) olarak örgütlenerek yönetilince kraliçenin adını almıĢtır. Amasra, Roma döneminde (M.Ö.64-M.S.395) Satraplıkla yönetilen Bitinya-Pontus Eyaletinin

Pontus bölümüne baĢkentlik etmiĢtir.

Bizans Dönemi: Bartın ve çevresi, M.S. 395 yılında Roma-Bizans bölünmesinden sonra

Bizans‟ın payına düĢmüĢ, 1084-1096 yılları arasında KutalmıĢ oğlu Süleyman Bey‟in bölgede kurduğu

Türk Emirliğinin, I.Haçlı Seferleri sonrasında da, yeniden Bizans‟ın sınırları içinde yer almıĢtır. Amasra, Bizans (M.S.395-1460) döneminde 1261-1460 yılları arasında Ceneviz Kolonisi olarak yönetilmiĢtir.

Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi: Bartın ve Ulus, M.S. 11. yy‟da Türk hâkimiyetine girmiĢtir. M.S.11. yy. sonlarında, Anadolu Selçukluları‟nın; 200 yıllık Selçuklu döneminden

34

sonra 1326‟da Candaroğulları Beyliği‟nin, 1392‟den itibaren de Osmanlı Ġmparatorluğu‟nun egemenliğine girmiĢtir.

Osmanlı Dönemi: Amasra, 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı topraklarına

katılmıĢtır. Tarihçi Strabon‟un “Denizle karanın birleĢtiği yerde buradakinden daha güzel bir manzaraya tesadüf etmek imkânsızdır.” diye bahsettiği Amasra‟yı fethetmek için ordusuyla yola çıkan Fatih Sultan

Mehmet, atını Ģehrin gözüktüğü ilk tepede durdurmuĢ, bir müddet seyrettikten sonra yanında bulunan vezirine “Lala! ÇeĢm-i cihan aceb bu mu ola?” diyerek hayranlığını açıklamıĢtır. Amasralılarca pek

kıymetli olan bu hatıraya istinaden o tepeye bugün “Bakacak” denilmektedir.

Bartın, Osmanlı Döneminin 1460-1692 yılları arasında Anadolu Beylerbeyliği‟ne bağlı Bolu Sancağı sınırları içinde yer almıĢtır. Bolu Sancağı‟nın kaldırılmasıyla 1692-1811 yılları arasında

Voyvodalıkla yönetilen Bartın, 1811 yılında da Kastamonu Vilayetine bağlı olarak yeniden kurulan Bolu Sancağı‟na bağlanmıĢtır. Bu dönemde ticari potansiyeliyle bölgenin pazar yeri olan ve Oniki Divan adını

alan Bartın, 1867 yılında ilçe olmuĢtur. 1876 yılında da ilk Belediye TeĢkilatı kurulmuĢtur.

Cumhuriyet Dönemi: Bartın 1920 yılında Mutasarrıflık olmuĢ, 1924 yılında ise il olan

Zonguldak‟a bağlanmıĢ, 07 Eylül 1991 tarihinde de 28.08.1991 tarih ve 3760 sayılı yasayla il statüsüne

kavuĢmuĢtur. Bartın iline bağlı ilçelerden Osmanlı Döneminde ilçe iken Cumhuriyetle birlikte bucak statüsüne düĢürülen Amasra; 1987 yılında yeniden, Ulus; 1944 yılında, KurucaĢile; 1957 yılında Ġlçe

olmuĢtur. Bartın‟ın Merkez, Amasra, Ulus ve KurucaĢile olmak üzere 4 ilçesi, Arıt, Kozcağız, Kumluca ve AbdipaĢa beldeleri ve 260 köyü bulunmaktadır.

35

2. Zonguldak-Karabük-Bartın

2.1. Bölgenin (TR81) Mevcut Durumu

Zonguldak, Karabük ve Bartın illerinden oluĢan bölge, toplam 9.499 km2‟lik alanı kapsamakta

ve bölgedeki üç ilde 16 ilçe ve 906 köy bulunmaktadır (Bkz. Harita 1). Bölge nüfus yoğunluğu

açısından değerlendirildiğinde Türkiye‟de en yoğun nüfusa sahip yörelerden birisidir. Toplam nüfus 2010 yılı verilerine göre 1.035.000 kiĢi (tuik.gov,tr, 2010) olup, Türkiye nüfusunun % 1,2‟sini

oluĢturmaktadır. Bölgede km2‟ye 109 kiĢi düĢmektedir.

Zonguldak„daki ilçe sayısı 6, belediye sayısı 31 ve köy sayısı ise 374‟tür. Karabük„teki ilçe sayısı 6,

belediye sayısı 8 ve köy sayısı ise 270‟dir. Bartın„daki ilçe sayısı 4, belediye sayısı 9 ve köy sayısı ise 262‟dir.

Bölge, tarım sektörünün yanı sıra, sanayi sektörü (demir-çelik ve kömür sanayileri ağırlıktadır)

ile bazı yörelerde kısmen turizm sektörünün (Amasra ve Safranbolu) etkisi altındadır. Tarım sektörü

(ormancılık ve balıkçılık dahil) nüfusun % 61‟ini istihdam etmektedir. Zonguldak, Bartın, Karabük bölgesi geçmiĢi eskiye dayanan kömür madenciliği ile modern demir-çelik üretim sanayilerinin

oluĢturduğu ağır sanayiye sahiptir. Üç KĠT ve Ģirketleri bölgede yaklaĢık 40.000‟den fazla istihdam sağlamaktadırlar (Doğru, 2004).

Bölge nüfus açısından homojen bir yapıya sahip değildir. Bölge özellikle de Zonguldak ve

Karabük illeri sanayiye dayalı ekonomik faaliyetler nedeniyle Türkiye‟nin çeĢitli Ģehirlerinden özellikle de Doğu Karadeniz Bölümünden göç almıĢtır. Bununla birlikte ekonomik geçim kaynaklarının yetersiz

olması, iĢsizlik ve istihdam sorunları nedeniyle bölge kırsal alanlardan kentsel alanlara doğru yaĢanan hızlı göç sorunu ile karĢı karĢıyadır. Bölge 2009-2010 yılında - % 5,54 göç vermiĢtir. Bu üç il arasında

en çok göç veren il - % 12,12 ile Zonguldak‟tır. Zonguldak‟ı - % 5,08 ile Bartın ili izlemekte olup, Karabük ili ise % 0, 57 oranında göç almaktadır (tuik.gov.tr, 2011).

Bölgenin sahil kesiminde dağınık olarak bulunan köy ve mahalleler kırsal yerleĢimin özelliklerini

taĢımaktadır. Kırsal yerleĢimlerde yaĢayanların bir bölümü emeklilik sonrası köylerine geri dönen ve ormancılık ve tarımsal üretimle meĢgul olan kiĢilerden oluĢmaktadır. Hayvancılık, tarım arazilerinin

sınırlı oluĢu nedeniyle önemli bir faaliyettir. Arazi kullanımı topoğrafik Ģartlara bağlı olup, bölgenin % 51‟i ormanlarla kaplıdır. Ormanların % 71‟i verimlidir.

Harita 1: ÇalıĢma Alanı (Zonguldak, Karabük, Bartın) Haritası

2.1.1. Bölgede GeliĢtirilebilecek Turizm Türleri

20. yy baĢından beri; ĢehirleĢmenin artmasından ve rutin iĢ hayatından sıkılan insanlar; dinlenmek, eğlenmek, farklı yerleri görmek, somut-soyut farklı kültürel ögeleri tanımak, öğrenmek

amacıyla seyahat etmeye baĢlamıĢlardır. 1990‟lı yıllardan bu yana büyük bir ivme kazanan ve makro bazda ülkelerin, mikro bazda ise kentlerin sosyo-ekonomik geliĢimine hız kazandıran turizm sektörü,

36

global bir pazar haline gelmiĢ ve çetin bir rekabet ortaya çıkmıĢtır. Bu rekabet ortamında, ülke ya da Ģehirler değiĢen turizm eğilimlerini de dikkate alarak, turizm potansiyellerini ortaya çıkarma ve turistik

ürünlerde farklılaĢma yoluna gitmiĢlerdir (Türker ve diğerleri, 2011).

Kitle turizminin sıradanlaĢtığı ve doyum noktasına ulaĢtığı bu noktada, birçok farklı turizm çeĢidi geliĢtirilmiĢ, gelir seviyeleri artan, eğitim seviyeleri yükselen, ilgi ve merakları çeĢitlenen insanlar

için bu yeni turizm çeĢitleri bir çekim unsuru haline gelmiĢtir (Türker ve diğerleri, 2011). Turizm pazarı kuĢ gözlemciliğinden avcılığa, mağaracılıktan dağcılığa geniĢ bir yelpazede sunulan bu yeni turistik

ürünlerle çeĢitlenmiĢ ve niche pazarlara bölünmüĢtür.

ġekil 3: Bölgede GeliĢtirilebilecek Turizm Türleri

Bölge, yaklaĢık 140 km (Türker ve Çetinkaya, 2009) uzunluğunda sahilleri, çeĢitli uygarlıklardan kalan eĢsiz kültür hazineleri, doğal güzellikleri ve iklim farklılıkları ile büyük bir turizm

potansiyeline sahiptir. Dağları, yaylaları, mağaraları, akarsuları, gölleri ile çok geniĢ bir turizm

TURĠZM TÜRLERĠ

DOĞAYA DAYALI TURĠZM TÜRLERĠ

KÜLTÜRE DAYALI TURĠZM TÜRLERĠ

Fauna Gözlemciliği

Botanik Turizmi

Yayla Turizmi

Mağara Turizmi

Ekoturizm

Su Altı DalıĢ Turizmi

Deniz Turizmi

Bisiklet Turizmi

Dağ Turizmi

Kanyoning

Akarsu Turizmi

KuĢ Gözlemciliği

Termal Turizm

Kültür Turizmi

Gastronomi Turizmi

Etkinlik Turizmi

Ġnanç Turizmi

37

yelpazesini bünyesinde barındıran bir destinasyon olarak dikkati çekmektedir. Bu zengin potansiyelin bir sonucu olarak bölgede geliĢtirilebilecek pek çok turizm çeĢidi mevcuttur.

Turizm kaynakları doğal ve kültürel kaynaklar olmak üzere iki baĢlık altında incelenebilir. Bu

çalıĢmada turizm çeĢitleri bu iki temel turistik kaynak çerçevesinde toplanmıĢ ve dayandığı temel kaynağa göre turizm türleri çeĢitlendirilmiĢtir.

2.1.1.1. Doğaya Dayalı Turizm Türleri

2.1.1.1.1. Deniz Turizmi

Deniz turizmi, 3S olarak ifade edilen deniz-kum-güneĢ üçlüsünün oluĢturduğu kıyılara yönelik

bir turizm biçimidir. Türkiye deniz turizmi açısından sahip olduğu nitelikler nedeniyle önemli bir geliĢme göstermiĢ olup ağırlıklı olarak güney ve batı bölgelerimiz deniz turizmi pazarından yararlanmaktadır. Bu

bölgeler, turistik alt ve üstyapı açısından Avrupa ülkeleri ile rekabet edebilecek turistik imkânlara sahiptir.

TR81 Bölgesi deniz turizmi açısından gerekli koĢullar olan uzun kıyılar, temiz deniz, kumsallar, uygun iklim koĢulları, uzun güneĢlenme süresi gibi koĢullara ve bu turizm biçiminin geliĢmesini

sağlayacak ölçüde potansiyele sahip değildir. Zaten deniz turizmi konusunda güney sahillerimiz

oldukça baĢarılı olup kuzey kıyılarında yaz aylarının kısa olması, güneĢlenme süresinin az olması bölgede deniz turizminin geliĢmesine uygun ortam yaratmamaktadır. Bununla birlikte bölgemizin

Karadeniz‟e 140 km uzunluğunda sahili bulunmaktadır. Bölgenin bazı yerlerinde (Amasra, Ġnkumu gibi) kısa yaz mevsimine karĢın deniz turizmi yakın bölgelerden bir turist akımı yaratmaktadır. Bölge deniz

sporları açısından uygun koĢullara sahiptir. Bölgede yelkencilik, su kayağı, jet ski gibi sportif faaliyetler

gerçekleĢtirilebilir.

2.1.1.1.2. Su Altı DalıĢ Turizmi

Su altı dalıĢ turizmi; su altı dünyasının flora, fauna ve arkeolojik kültür varlıklarını görmek, fotoğraflamak, filme almak ve sportif balık avlamak amaçlı olarak gerçekleĢtirilen tanıtım, sportif ve

eğitim amaçlı dalıĢlar ile kıyıda verilen konaklama ve ağırlama hizmetlerini kapsayan bir turizm çeĢididir (YaĢar, 2011).

Dilimize aletli dalıĢ olarak çevrilen “scuba” dalıĢı, rekreasyonel dalıĢ ve sportif dalıĢ olmak

üzere iki çeĢittir. Turizmle bağlantılı olarak yapılan rekreasyonel “scuba dalıĢı” eğlendirici yanlarıyla her yıl binlerce insanı kendine çeken bir etkinliktir. Rekreasyonel dalıĢ için derinlik limiti 30 metre iken,

sportif dalıĢta bu limit 40 metredir. 30 metreyi geçen dalıĢlar uygun dalıĢ ekipmanlarıyla yapılmalıdır.

Üç yanı denizlerle çevrili olan Türkiye Antik Çağ‟dan bu yana deniz ticaretyollarının üzerinde

yer almaktadır. Anadolu kıyılarında yer alan yerleĢim alanlarının pek çoğu yüzyıllarca ticari gemilerin

ikmal ve uğrak yerleri olmuĢtur (ġenok, 2001).

Anadolu kıyıları, Bronz Çağı‟na tarihlenen bir ticaret gemisinden Çanakkale SavaĢları‟nda batan

savaĢ gemilerine kadar çeĢitli yüzyıllarda batan her türlü geminin batıklarıyla doludur. Anadolu kıyılarındaki batıkların çoğu ticaret gemileridir. Ticaret gemilerinin çoğu ise amphora yüklü teknelerdir

(Alpözen, 1975). Anadolu‟nun coğrafi konumu tarih boyunca ticaret gemilerini Anadolu kıyılarında yer

alan limanlara çekmiĢ ya da bu kıyılara yakın seyretmelerine neden olmuĢtur. Eskiçağ‟da Anadolu‟yu çevreleyen denizlerde seyreden gemiler, yol gösterici cihazlarının bulunmaması nedeniyle kıyılara yakın

seyretmekteydiler. Bu nedenle sis, bilinmeyen kayalıklar ya da ani geliĢen fırtınalar nedeniyle bu gemilerin bir kısmı kıyılarımıza yakın batmıĢtır.

Bu batıkların yanı sıra denizlerimiz I. ve II. Dünya SavaĢları‟nda batan yüzlerce denizaltı ve savaĢ gemisi ile doludur. Bununla birlikte denizlerimiz deniz flora ve faunası açısından da zengindir.

Ayrıca su altı arkeolojik değerleri ile su altı dalıĢ turizmine oldukça uygundur. Bu durum Türkiye

kıyılarını su altı dalıĢ turizmi açısından oldukça cazip kılmaktadır. Ülkemizde su altı sporlarıyla ilgilenenler için dünyada eĢine az rastlanan dalıĢ bölgeleri bulunmaktadır. Bu dalıĢ bölgeleri, su altı

zenginliklerinin yanı sıra, gizliliğini ve çekiciliğini hâlen sürdürmekte ve keĢfedilmeyi beklemektedir (YaĢar, 2011). Su altı dalıĢ turizmi, turizmin çeĢitlendirilmesi sürecinde üzerinde durulması gereken

alternatif turizm seçeneklerinden biridir.

Türkiye‟de yasaklı olmayan alanlarda ve uygun donanıma sahip olmak koĢuluyla turizm amaçlı sualtı dalıĢlarına müsade edilmektedir. Yabancı dalıcılar ise resmi belgelere sahip olmaları halinde

belgeli bir Türk rehber ile dalıĢ yapabilmektedirler.

38

2.1.1.1.3. Ekoturizm

Ekoturizm, manzarayı, yabani bitki ve hayvanları ve bu alanlarda bulunan mevcut ve

geçmiĢteki kültürel kalıntıları keĢfetmek, incelemek ve takdir etmek amacıyla nispeten bozulmamıĢ ve

kirlenmemiĢ alanlara yapılan bireysel seyahatlerdir. Küçük ölçekli geliĢmenin ve ekolojik dengeyi korumanın esas olduğu ekoturizm, sürdürülebilir kalkınmanın bir sonucu olarak ortaya çıkmıĢtır.

Ekoturizmin temel amaçlarından birisi çevreyi ve yerel kültürleri korumak ve yöre halkının yaĢam seviyesini ekonomik olarak yükseltmektir. Ekoturizm, özellikle endüstriyel ya da finansal üretimin zayıf

olduğu geliĢmekte olan bölge ekonomileri için yaĢamsal bir rol oynadığı gibi ayrıca amacına uygun

olarak gerçekleĢtirildiği takdirde hassas ekosistemlerin korunması, bu bölgelerde yaĢayan nüfusun sosyo-ekonomik geliĢmesi için de önemli bir araçtır (Türker ve Çetinkaya, 2009).

Ekoturizm doğaya dayalı bir turizm biçimidir. Bu nedenle doğaya dayalı turizm türleri genellikle ekoturizm kapsamında yapılan turizm aktiviteleri ile aynıdır. Ancak ekoturizmin doğa turizminden temel

farkı ekoturizmin doğanın ve ekolojik dengenin korunması, taĢıma kapasitesi sınırlarının aĢılmaması konusundaki hassasiyeti ve yerel halka gelir sağlaması konusundaki yaklaĢımıdır.

Ekoturizm etkinlikleri için doğal ve kültürel olmak üzere iki çekim kaynağı bulunmaktadır

(Türker ve Çetinkaya, 2009).

Doğal kaynaklar; topografya (dağlar, kanyonlar, plajlar, mağaralar, volkanlar, fosil alanları),

iklim (ısı, yağıĢ, gün ıĢığı), hidroloji (göller, nehirler, Ģelaleler, sıcak sular), yaban hayatı

(memeliler, kuĢlar, böcekler), vejetasyon (ormanlar, meralar),

Kültürel kaynaklar ise tarih, arkeolojik kalıntı ve eserler, folklor, yöresel festivaller, yöresel

mimari olarak sıralanabilir.

Ekoturizm, esasen sosyal ve kültürel faaliyetleri de içine alan, geniĢ alanlarda birçok aktiviteyi

kapsayan bir etkinlik olmasına karĢın Kültür ve Turizm Bakanlığı ekoturizmi; yayla turizmi, ornitoloji (kuĢ gözleme) turizmi, foto safari, akarsu turizmi (kano-rafting), çiftlik turizmi, botanik (bitki inceleme)

turizmi, bisiklet turları, atlı doğa yürüyüĢü, kamp-karavan turizmi, mağara turizmi, dağ turizmi ve doğa yürüyüĢü gibi baĢlıklar altında değerlendirmektedir. Bu çalıĢmada da ekoturizm doğal kaynaklar

açısından ele alınmıĢ kültürel kaynaklar kültüre dayalı turizm türleri baĢlığı altında değerlendirilmiĢtir.

Bölgemiz bozulmamıĢ doğası henüz keĢfedilmemiĢ doğal kaynakları açısından zengin olup

kaynakların sürdürülebilirliği ve bu kaynakların turizm amaçlı olarak değerlendirilmesi konusunda da

büyük bir potansiyele sahiptir. Ekoturizmin bölgede geliĢmesi ayrıca kırsal alanda yaĢayan ve kıt ekonomik kaynaklara sahip olan yerli halkın gelirlerinin arttırılması ve kırsal kalkınmanın sağlanması

açısından da önem taĢımaktadır.

2.1.1.1.4. Mağara Turizmi

Mağaralar yüzyıllardır insanların ilgisini çekmiĢ fantastik mekânlardır. Mağaraların içinde

bulunan karstik oluĢumlar (sarkıtlar, dikitler, damlataĢlar), hayvan (mağara böcekleri, yarasalar, mağara balıkları, kırkayaklar, semenderler, örümcekler) ve bitki toplulukları (sarmaĢıklar, yosunlar), su

kaynakları, Ģelaleler değiĢik heyecanlar ve farklı deneyimler arayan günümüz turistinin ilgisini çekmektedir.

Mağaralar oluĢum Ģekline göre: doğal ve yapay mağaralar olarak iki gruba ayrılır. Ġnsanların kazdığı ve birtakım arkeolojik eserlerin bulunduğu mağaralar (kaya mezarları, yeraltı Ģehirleri, kaya

evleri, tapınaklar vb.) ile fiziki-kimyasal olaylarla oluĢan doğal mağaralar turistler için önemli

mekânlardır. Özellikle macerasever gençlerin ilgi gösterdiği ve sportif bir aktivite olan mağaracılık faaliyetleri tırmanıĢ, yürüyüĢ, yüzme, su altı geçiĢleri, botla geçiĢ vb. gibi aktiviteler gerektirdiğinden

profesyonel deneyim ve ekipmana ihtiyaç duyulur. Bu tip sportif mağaracılık faaliyeti deneyimli ve bu konuda uzman rehberler liderliğinde gerçekleĢtirilir.

Son yıllarda alternatif bir turizm türü olarak geliĢme gösteren ve pek çok maceraseverin ilgisini

çeken mağara turizmi 1990‟lı yıllardan bu yana turizmi çeĢitlendirme politikası güden Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın da gündemindedir. Bu amaçla 100 kadar mağaranın turizme kazandırılması ile ilgili olarak

çalıĢma yapan Bakanlık, ülkemizdeki bazı mağaraları turizm amaçlı kullanıma açık hale getirmiĢtir. Yeni mağaraların turizme kazandırılma çalıĢmaları ise devam etmektedir. Turizm amaçlı olarak gezilebilecek

mağaralar listesinde bölgemizden de üç mağara bulunmaktadır. Bunlar Bartın ilinde bulunan

Gürcüoluk, Zonguldak‟ta bulunan Gökgöl ve Karabük ilinde bulunan Bulak (Mencilis) mağaralarıdır.

39

Bununla birlikte bölgemizdeki mağaralar, turizm çeĢitliliği açısından önemli bir potansiyel oluĢturmaktadır.

2.1.1.1.5. Yayla Turizmi

Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde geleneksel olarak sürdürülen yaylaya çıkma hareketi, günümüzde kısmen de olsa fonksiyonel değiĢikliğe uğrayarak varlığını halen devam ettirmektedir.

Yaylalara yüklenen yeni fonksiyon ise turizmdir.

Yayla turizmi, iklimden ve temiz havadan yararlanmak, dağcılık, tırmanıĢ, dağ ve doğa

yürüyüĢleri, atla gezinti yapmak, peyzaj özelliklerini, flora ve fauna elemanlarını, zengin orman

dokusunu, kırsal ögelerin ağırlık kazandığı geleneksel yaĢam biçimini, devam eden yaylacılık geleneğini ve yayla evlerini gözlemlemek, yayla Ģenliklerine katılmak amacıyla yaylalara yönelik olarak yapılan bir

turizm faaliyetidir.

Bol oksijenli serin ve temiz havada sağlıklı yaĢam için yürüyüĢ yapmak, köylerde yaĢayan

insanlarla kısa bir süre de olsa bir arada yaĢamak, çadır kurmak, meydan ateĢi çevresinde oturup sohbet etmek, yaban hayvanlarını yaĢadıkları doğal ortamlarında izlemek, görüntülemek, bitki türlerini

incelemek açısından yaylalar giderek artan bir ilgi görmektedir. Uygun iklimsel özelliklere, üstün peyzaj

değerlerine sahip olan ve kırsal kültürel değerlerini canlı biçimde sürdüren bölgemiz sahip olduğu yaylalar ile de yayla turizmi için oldukça elveriĢlidir.

Yayla turizmi, Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın alternatif turizm türleri kapsamında geliĢtirmeyi hedeflediği türlerden biridir. Bakanlık kalıĢ süresinin uzatılması ve yaylaların diğer turizm çeĢitlerini

destekleyici bir unsur olarak değerlendirilmesi amacıyla Yayla Turizmi GeliĢme stratejisi belirlemiĢ ve

bu çerçevede 24 yaylayı turizm merkezi olarak ilan etmiĢtir.

2.1.1.1.6. Botanik Turizmi

Bitki (flora) izlemek amacıyla yapılan seyahatleri ifade eden botanik turizmi ülkemiz ve bölgemiz açısından değerlendirilebilecek önemli bir alternatif turizm çeĢididir. Türkiye çok zengin bir

biyolojik çeĢitliliğe ve flora yapısına sahiptir. Ülkemizde doğal yaĢama alanı bulunan 9000 çeĢit bitki yetiĢmektedir. Bu bitkilerin 3000 tanesi ise endemiktir (kultur.gov.tr, 2011). Yani dünyada sadece

Türkiye‟de yetiĢmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı botanik turizmini Türkiye‟de ön plana çıkarılması

gereken ana baĢlıklardan biri olarak değerlendirmektedir. Turizmin çeĢitlendiği turist motivasyonlarının farklılaĢtığı günümüz turizm pazarında botanik turizmi ülkemiz ve bölgemiz açısından önemli bir

geliĢme potansiyeline sahiptir.

2.1.1.1.7. Fauna (Kelebek) Gözlemciliği

Kelebekler, yaban hayatının izlenmesi çalıĢmalarında önemli olan omurgasız hayvan

gruplarından birisidir. Kelebek gözlemciliği destinasyonlardaki turistik aktivitlerin çeĢitlendirilmesinde önemli bir faktördür. Türkiye‟de ve dünyada binlerce kelebek gözlemcisi ve fotoğrafçısı bulunmaktadır.

Bu konuya ilgi duyan kiĢiler dernekler, vakıflar, topluluklar veya internet siteleri aracılığıyla birbirleri ile sürekli etkileĢim halindedirler. Ortak bir ilgiyi paylaĢan bu kiĢiler her yıl kelebek gözlemek ve fotoğraf

çekmek icin bahar ve yaz aylarında gruplar halinde veya bireysel olarak geziler düzenlemektedirler

(trakel.org, 2011).

Avrupa‟nın kelebek çeĢitliği açısından en zengin ülkesi olan Türkiye bu alanda çok büyük bir

potansiyele sahiptir. Türkiye‟de 400 kadar kelebek türü bulunmaktadır. Bu türlerin 45‟i ülkemize endemiktir, yani dünya üzerinde sadece ülkemizde bulunmaktadır. Bunun yanısıra 21 türün de

dağılımının % 60‟ından fazlası Türkiye sınırları içerisindedir. Ülkemizin kelebekler acısından en zengin bölgeleri olan Kaçkarlar, Erzurum, Aladağlar, Ardahan, Rize, Antalya, Malatya gibi bölgeleri her yıl

yüzlerce kelebek gözlemcisini bu alanlara çekmektedir (trakel.org, 2011).

2.1.1.1.8. KuĢ Gözlemciliği

KuĢ gözlemciliği doğayı kuĢların dünyasından tanımayı sağlayan bir gözlem sporudur. KuĢların

renkleri, davranıĢları ve yaĢam alanlarının çeĢitliliği insanları kuĢ gözlemine çeken etkenlerdir. Türkiye‟de kuĢ gözlemciliği son yıllarda dünyadaki geliĢmelere paralel olarak hızla yayılmaktadır.

Ülkemiz kuĢ türleri açısından zengin olup yaklaĢık 460 kuĢ gözlemlenebilmektedir (Kirwan ve diğerleri,

2008). Bu zenginliğin en önemli nedenleri, ülkemizin zengin sulak alanlara sahip olması ve kuĢ göç yolları üzerinde bulunmasıdır (kultur.gov.tr, 2011).

40

2.1.1.1.9. Akarsu Turizmi (Rafting, Kanoing)

Ülkemizdeki akarsuların büyük bölümü “akarsu turizmi” olarak tanımlanan rafting, kano ve

nehir kayağı için oldukça elveriĢlidir. Rafting; raft adı verilen küçük botlarla akıĢ hızı yüksek olan

nehirlerde yapılan bir tür spordur. 1‟den 6‟ya kadar değiĢen zorluk derecelerinde yapılan raftingde temel amaç içinde bulunulan botu devirmeden; kürekle yönlendirerek kayalar ve engeller arasından

geçirmektir. En kolay rafting 1. derece olan, en zor rafting ise 6. derece olandır. Kanoing ise göllerde ve debisi yüksek olmayan akarsularda kano ile yapılan bir doğa sporudur.

Doğa turizminin önde gelen dallarından biri olan akarsu turizmine yönelik ülkemizin sunduğu

büyük potansiyelin geliĢtirilmesi ve geniĢ kitlelere hitap edecek Ģekilde tanıtımının yapılması Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın öncelikleri arasındadır. Bakanlık büyük yatırım gerektirmeyen akarsu turizmini,

ilgili bölgenin tarihi, arkeolojik, kültürel, otantik değerleri ve diğer turizm çeĢitleriyle entegre edecek Ģekilde geliĢtirmeyi planlamaktadır. Bölgemiz akarsu turizmi için elveriĢli koĢullara sahip olup Bartın

Çayı, Araç Çayı, Devrek Çayı ve Filyos Nehri‟nde bu turizm çeĢidi geliĢtirilebilir.

2.1.1.1.10. Kanyon GeçiĢi

Kanyoning olarak da adlandırılan kanyon geçiĢi, kanyon sularının ve rüzgârın Ģekillendirdiği

dere yatağından çeĢitli doğa sporları tekniklerini kullanarak kanyonun doğduğu zirve noktasından baĢlayıp ip iniĢleriyle ilerleyerek bitiminden çıkmaktır. Ülkemizde coğrafi yapısı ve iklim özellikleri

nedeniyle yüzlerce irili ufaklı kanyon bulunmaktadır. Bunların en bilinenleri, Valla Kanyonu, Kastamonu, Köprülü Kanyon, Antalya, Saklıkent, Muğla, Çoruh Vadisi, Erzurum olarak sıralanabilir. Bölgemizde

Safranbolu ilçesi kanyon açısından zengin olup bahar ve yaz ayları kanyon geçiĢi için uygundur.

2.1.1.1.11. Dağ Turizmi/Doğa YürüyüĢleri

Dağcılık, dağlık alanlarda doğa yürüyüĢü (trekking, hiking), kamp kurma ve tırmanmayı

kapsayan bir doğa sporudur. Dağ turizmi ise, doğayla baĢbaĢa kalmak, dağların temiz havasından yararlanmak ve doğayı tanımak, keĢfetmek amacıyla dağlara yönelik olarak yapılan alternatif bir turizm

biçimidir. Doğa yürüyüĢü olarak tanımlanan trekking, sırt cantalı ya da çantasız, günübirlik veya daha uzun süreli olarak yapılan bir yürüyüĢ etkinliği olarak ifade edilebilir. Trekking doğal engellerle dolu bir

arazide gerçekleĢtirilen uzun ve yorucu yürüyüĢlerdir. Hiking ise orman içerisinde yapılan ve yorucu

olmayan günübirlik doğa yürüyüĢleridir.

Günümüzde doğanın tüm yönleriyle yaĢanmasına olanak sağlayan doğa yürüyüĢleri (trekking)

hızla yaygınlaĢmaktadır. Türkiye‟yi her yıl dünyanın çeĢitli yerlerinden çok sayıda turist dağ tırmanıĢı ve yürüyüĢü için ziyaret etmektedir. Türkiye, zengin jeomorfolojik ve tektonik yapıdaki, çok çeĢitli yaban

hayatı, flora ve fauna özellikleri olan, farklı yükseltilerdeki dağlarıyla hem kıĢ turizmi hem de dağ

yürüyüĢü ve tırmanıĢları için dağcılık sporunu sevenlere ilgi çekici olanaklar sunmaktadır (kultur.gov.tr, 2011). Kültür ve Turizm Bakanlığı dağ ve doğa yürüyüĢü turizminin geliĢmesine yönelik çalıĢmalar

yürütmekte olup bazı yörelerde yürüyüĢ rotaları ve mola noktaları belirlemiĢtir. Bu rotalar üzerinde ihtiyaç duyulan kamp alanları, tuvalet, çöp toplama yerleri gibi bazı altyapı ihtiyaçlarını karĢılayacak

donanımı sağlamaktadır. Bölgemizde bulunan Küre Dağları doğa yürüyüĢü açısından en bilinen

bölgedir.

2.1.1.1.12. Bisiklet Turizmi (Cycle Tourism)

Bisiklet turizmi, bisiklet kullanmanın temel aktivite olduğu, doğada spor yapma amacına yönelik olarak günübirlik ya da konaklamalı (kamp v.b.) olarak gerçekleĢtirilen ve yol güzergahında

bulunan doğal ve kültürel turistik kaynakların ziyaret edilmesini de kapsayan rekreatif bir turizm biçimidir. Bisiklet turizmi yeni yaygınlaĢmaya baĢlayan bir turizm türüdür. Bütün dünyada hızla yayılan

doğa turizmi anlayıĢına paralel olarak ülkemizde de bisiklet turları son yıllarda hızla yaygınlaĢmakta ve

seyahat acentaları tarafından doğal güzelliklere sahip kırsal alanlarda bisiklet turları düzenlenmektedir. En eski motorsuz ulaĢım araçlarından biri olan bisiklet, performans geliĢtirmenin yanı sıra doğayı

keĢfetmenin verdiği zevkle bütünleĢen bir spor dalıdır. Ülkemizin pek çok yöresi, bisiklet turları yapmaya elveriĢli olup, çeĢitli dernek ve gruplar tarafından da dağ bisikleti alanında geziler

düzenlenmektedir.

2.1.1.1.13. Termal Turizm

Termomineral su banyosu, içme, inhalasyon, çamur banyosu gibi çesitli türdeki yöntemlerin

yanında iklim kürü, fizik tedavi, rehabilitasyon, egzersiz, psikoterapi, diyet gibi destek tedavilerinin

41

birleĢtirilmesi ile yapılan kür (tedavi) uygulamaları yanı sıra termal suların eğlence ve rekreasyon amaçlı kullanımı ile meydana gelen turizm türüdür (kultur.gov.tr, 2011).

Türkiye jeotermal kaynak zenginliği ve potansiyeli açısından dünyada ilk yedi ülke arasında yer

almakta olup, Avrupa‟da birinci sıradadır. Ülkemizin termal suları, hem debi ve sıcaklıkları hem de çeĢitli fiziksel ve kimyasal özellikleri ile Avrupa‟daki termal sulardan daha üstün nitelikler taĢımaktadır.

Alpin - Orojenik KuĢağı olarak adlandırılan genç bir dağ zinciri ve aynı zamanda önemli bir jeotermal kuĢak üzerinde bulunan Türkiye‟nin termal suları, doğal çıkıĢlı, bol su verimli, eriyik maden değeri

yüksek olup, kükürt, radon ve tuz bakımından da zengindir. Ülkemiz, sıcaklıkları 20° C‟nin üzerinde

debileri ise 2–500 lt/sn arasında değiĢebilen 1500‟den fazla jeotermal kaynağa sahiptir (kultur.gov.tr, 2011).

2.1.1.2. Kültüre Dayalı Turizm Türleri

2.1.1.2.1. Kültür Turizmi

Kültür turizmi, bir bölgenin ya da bir ülkenin kültürel varlıklarını; tarih, sanat, mimari, arkeoloji gibi kültürel ögeleri, halkın yaĢam biçimini, festivaller, moda gösterileri, müzik, sinema gösterileri,

sergiler, v.b. kültürel etkinlikleri ve güncel sanat eserlerini turistik bir ürün biçiminde ziyaretçilerin

hizmetine sunan bir turizm biçimidir. Tüm arkeolojik, tarihsel kültür varlıkları, müzeler, ören yerleri, anıtsal yapılar, sivil mimari örnekleri, her türlü güncel sanat eseri ve etkinliği (resim, heykel, film,

fotoğraf, güncel sanat, festivaller, konserler, sergiler) etnografya, folklor, yemek kültürü, bazı sosyo-ekonomik olgular (gecekondular, dinsel motifler), gibi kültürel ürünlerin keĢfedilmesi, incelenmesi,

tecrübe edilmesi ve eğitim amacıyla yapılan seyahatler bu turizm türü içerisinde yer almaktadır.

Medeniyetler beĢiği Anadolu‟nun tarihi ve kültürel mirası eĢsizdir. Uygarlığın temeli sayılan çanak-çömlek yapımı, maden ve para kullanımı ilk kez bu topraklarda gerçekleĢmiĢtir. Keza insanlık ilk

narh, ilk enflasyon, ilk ticaret kolonisi, ilk ithalat – ihracat gibi kavramlarla da bu topraklarda tanıĢmıĢtır. Tek tanrılı dinlerden Musevilik ve Hıristiyanlık, öncelikle bu topraklarda ve buradan da

dünya üzerine yayılmıĢtır. Benzer Ģekilde felsefe, geometri, coğrafya gibi müspet ilimler bu topraklarda ĢekillenmiĢtir. Tarih sahnesinde önemli bir rol oynayan ve Anadolu‟ya yerleĢen pek çok medeniyet,

tarih boyunca bu topraklarda sayısız eser bırakmıĢtır. Bu medeniyetlerden kalan eserlerin ziyaret

edilmesi günümüz kültür turistinin en önemli motivasyonunu oluĢturmaktadır.

Türkiye‟de turizmin çeĢitlendirilmesi konusunda yapılan çalıĢmalar içinde kültür turizmi en

önemli turizm çeĢitlerinden biridir. Bölgemiz zengin bir kültürel ve tarihi geçmiĢe, farklı yaĢam biçimine ve yemek kültürüne sahip olup henüz turizm anlamında bu birikimden yeterince yararlanılmamıĢtır.

2.1.1.2.2. Gastronomi Turizmi (Gurme Turizmi)

Esasen kültür turizmi içerisinde yer alan bir kavram olmasına karĢın günümüzde turizm pazarının çeĢitlenmesi, turizm etkinliklerinin özel ilgilere göre tematik bir Ģekilde bölümlenmesi

nedeniyle kültür turizminden ayrı olarak gastronomi turizmi kavramı kullanılmaktadır. Bu turizm biçimi farklı kültürlerin, bölgelerin, ülkelerin yemek kültürlerinin tecrübe edilmesi, yemek ritüellerinin

izlenmesi, yöresel yemek ve içkilerinin tadılması amacıyla yapılan seyahatleri kapsamaktadır.

Avrupa‟da “iyi yemek yemeğe” gösterilen ilgi son yıllarda bir akıma dönüĢmüĢ, gelir seviyesi yüksek entellektüel turistlerin katıldığı “gastronomi” ya da “gurme” turları en çok satan turizm

ürünlerinden biri olmuĢtur. “Ġyi bir yemek, etnik bir mutfak keĢfi ya da iyi bir Ģarap” için Ġtalya‟ya ya da Fransa‟ya düzenlenen turlar, ülkemizde de gastronomi turizminin geliĢmesi için önemli örneklerdir.

Örneğin Barselona, her yıl düzenlediği yiyecek-içecek aktiviteleri ile turizm gelirlerinin önemli bir bölümü gastronomiden elde etmektedir. Türkiye de sahip olduğu yemek kültürü ile pek çok turistin

ilgisini çekmekte, Osmanlı ve Türk Mutfağı dünyanın en zengin mutfakları arasında yer almaktadır.

Gastronomi, turistik destinasyonların pazarlanmasında önemli bir role sahiptir ve gastronomik turizm faaliyetlerinden elde edilen gelir çok ciddi sayısal verilerle kanıtlanmaktadır. Türkiye‟nin pazar

payının ve turizm gelirlerinin arttırılmasında, üst gelir grubu turistlerin payının arttırılmasında, kiĢi baĢı harcamanın ve kalıĢ sürelerinin arttırılmasında, mevsimselliğin azaltılarak turizm talebinin 12 aya

yayılmasında gastronomi turizmi büyük katkılar sağlayacaktır.

2.1.1.2.3. Etkinlik Turizmi

Kültürün önemli alt baĢlıklarından birini oluĢturan kültürel ve sanatsal etkinlikler son yıllarda

turistlerin temel seyahat motivasyonlarından biri haline gelmiĢtir. Kültürel etkinliklere, festivallere,

42

sanat gösterilerine, Ģenliklere katılma günümüz turistinin ilgisini çeken ve giderek artan bir seyahat tecrübesidir (Türker ve diğerleri, 2011).

Etkinlik turizmi, “herhangi bir bölgede, turistik seyahatlerin arttırılması için belli bir tema

dahilinde planlanan, geliĢtirilen ve pazarlanan faaliyetler” olarak tanımlanmaktadır. Kültür ve sanat ile ilgili etkinliklerden yayla Ģenliklerine, fuar ve panayırlardan özel gün ve hafta kutlamalarına, spor türleri

ile ilgili etkinliklerden ulusal bayramlara kadar birçok farklı temada organize edilen bu faaliyetler, düzenlendiği bölgeler için önemli bir çekim unsurudur. Bu etkinlikler, beĢ baĢlık altında incelenebilir:

1. Yöresel Etkinlikler: ÇeĢitli müzik, tiyatro gösterileri; resim sergileri, yöresel festivaller

(karpuz, kiraz festivali, deve güreĢi, yağlı güreĢ organizasyonları, panayırlar, vb); 2. Küçük Bölgesel Etkinlikler: ÇeĢitli ticaret ve sanayi fuarları (Uluslararası Ġzmir Fuarı,

Selanik Fuarı, vb), özel mesleki fuarlar ve sergiler (banyo fuarı, turizm fuarı, kuyumculuk fuarı, vb);

3. Önemli Bölgesel Etkinlikler: Ġstanbul Müzik Festivali, vb; 4. Ulusal Etkinlikler: Rio Karnavalı, Cannes Film Festivali, vb;

5. Uluslararası Büyük Etkinlikler: Dünya Kupası, Olimpiyat Oyunları, vb.

Etkinlikler; destinasyonların geliĢiminde ve bir turistik ürün olarak pazarlanmasında önemli bir araç olmasının yanı sıra; destinasyonun rekabet gücünü arttırması açısından da birçok avantaj

sağlayabilmektedir. Özellikle son yıllarda kültür; sanat, müzik, dans, el sanatları, müze ve sergiler ve buna benzer birçok temada gerçekleĢen etkinlikler, destinasyonlar için ekonomik bir anlam ifade

etmeye baĢlamıĢ ve yarattığı istihdam ve ekonomik kazançlar nedeniyle kültür ekonomisi kavramı

ortaya çıkmıĢtır. Bu bağlamda kültürel etkinlikler, destinasyona hem sosyo-kültürel hem de ekonomik yararlar sağlamaktadır.

Bölgemizde yerel, ulusal ve uluslararası ölçekte olmak üzere çeĢitli kültürel, sanatsal etkinlikler düzenlenmektedir.

2.1.1.2.4. Ġnanç Turizmi

Din insanlık tarihi kadar eski bir kavram olup, insan yaĢamının vazgeçilmez unsurlarından

birisidir. Din, ilk çağlardan itibaren insan yaĢamında önemli bir seyahat motifi olmuĢtur. Her geçen gün

dini inançlarını yerine getirmek için seyahat eden kiĢi sayısı artmaktadır. Dolayısıyla seyahat olgusu içerisinde önemli bir yeri olan din ile turizm çok yakından ilgilidir.

Dini yapılar, ayinler, dini festivaller, inançlar ve dinsel olaylar turist davranıĢlarını etkileyen ve insanları inanç turizmine yönlendiren önemli faktörlerdir. Ġnanç turizminde, insanlar inançlarının

gerektirdiği dini vecibeleri yerine getirmek için dini açıdan önemli gördükleri kutsal yerleri ziyaret

etmektedirler. Kutsal yerlerin bu dinlere mensup turistlerce ziyaret edilmesinin, turizm olgusu içerisinde değerlendirilmesi “inanç turizmi” olarak tanımlanmaktadır. Ġnanç turizmi, dinlerce kutsal

sayılan yerleri ziyaret etmek, dinsel toplantı ve törenlere katılmak veya bunları izlemek, hac gibi dini görevleri yerine getirmek, kutsal ve ünlü mabetleri görmek amacıyla yapılan seyahatlerin ve

konaklamaların oluĢturduğu turizm olayıdır (Sargın, 2006).

Ġnanç turizmi 300 milyon kiĢinin seyahat ettiği 18 milyar dolarlık büyük bir pazardır. Sadece Kuzey Amerika‟da dini seyahatlerin 10 milyon dolarlık bir pazar oluĢturduğu, her yıl dünyada 150-200

milyon Hıristiyan‟ın hac amacıyla seyahat ettiği tahmin edilmektedir (leisuregrouptravel.com, 2011).

Anadolu, farklı kültür, uygarlık ve dinlerin geliĢmesine sahne olmuĢtur ve bu farklı kültür ve

uygarlıklara yüz yıllardır ev sahipliği yapmaktadır. Gerek ilk çağ medeniyetlerinin Anadolu‟da geliĢmesi, gerekse Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde havarilerin, ortaçağda ise Musevilerin bulundukları ülkelerde

karĢılaĢtıkları ağır baskı ve yok etme politikaları sonucu bu topraklara sığınmıĢ olmaları, Türklerin kendi

dini olan Ġslamiyet‟e ait eserlerin yanı sıra çok sayıda sinagog ve kilisenin Anadolu‟da inĢa edilmesi bu toprakların dini ve kültürel yapılarla zenginleĢmesine neden olmuĢtur.

Anadolu toprakları Ġslam dinine inananlar için de çok önemli bir merkezdir. Bin yılı aĢkın bir süre bu topraklara egemen olan Türk-Ġslam kültürünün ve altı yüzyıl Ġslam dininin önderliğini yapmıĢ,

bir dünya imparatorluğu olan Osmanlı Devleti‟nin yaptığı dini eserler yanında, manevi kimliği

yüceltilmiĢ “evliya” olarak nitelenen insanlara ait ziyaret yerleri, camiler, yatırlar, türbeler hemen her Ģehrimizde bulunan kutsal yerlerdir (Sargın, 2006). Bu bağlamda bölgemiz çeĢitli dönemlerden kalma

camileri, evliyaları, türbeleri ile önemli bir inanç turizmi potansiyeline sahiptir.

43

2.1.2. Turizm Türlerine Göre Alansal Varlıklar

2.1.2.1. Doğaya Dayalı Turizm Varlıkları

2.1.2.1.1. Deniz Turizmi

2.1.2.1.1.1. Zonguldak Ġli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar

Ġlin sahip olduğu yaklaĢık 80 km‟lik kıyı Ģeridi boyunca Zonguldak-Ereğli, Zonguldak-Bartın

sahil Ģeridi istikametinde küçük, bakir koy ve plajlara rastlanmaktadır. Doğu yönünden (Bartın sınırından) itibaren Sazköy, Filyos, Türkali, Göbü, Hisararkası, Uzunkum, Kapuz, Karakum,

Değirmenağzı, Ilıksu, Kireçlik, Armutçuk, Kdz. Ereğli, Mevreke, Alaplı ve Kocaman mevkiileri ilin en

önemli kumsallarıdır. Zonguldak kıyıları deniz turizmi (3S) açısından değerlendirilebilecek ve turistik ihtiyacı tatmin edebilecek nitelikte bir kıyı Ģeridine sahip değildir. Ancak bakir kumsallar olan Türkali ve

Göbü sahili deniz turizmi açısından, Filyos kıyısı, Ereğli plajarı ve Ilıksu plajı ise deniz sporları açısından değerlendirilebilir. Bununla birlikte Zonguldak ilinin ikinci zamana ait kıvrımlı kireçtaĢı üzerinde yer alan

falezli kıyıları görülmeye değerdir.

Bartın ili yönünde sahil Ģeridinde yer alan plajlardan Göbü Plajı, Zonguldak‟a 28 km ve Türkali Plajı 30 km mesafededir. Göbü sahilinin uzunluğu 800 m, geniĢliği 60 m, Türkali sahilinin uzunluğu

1500 m ve geniĢliği 40 m‟dir. Zonguldak‟a 35 km mesafede yer alan Filyos Plajının uzunluğu 3000 m, geniĢliği 30 - 60 m‟dir.

2.1.2.1.1.2. Bartın Ġli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar

Turizm sektörü açısından en önemli potansiyelden birisi de deniz ve plajlardır. Deniz pek çok

turist için hala önemini koruyan bir tatil motivasyonudur. Bartın 59 km‟lik bir sahil Ģeridine sahiptir.

Bartın kıyılarında bulunan tüm yerleĢimlerde denize girilmektedir. Yörede deniz turizmi, ağırlıklı olarak konaklama tesislerinin bulunduğu Amasra ilçesi, Ġnkumu ve Çakraz beldesinde toplanmaktadır.

Kıyıların çok büyük bölümü deniz turizmi için yeterli altyapıya sahip olmadığından tenhadır. Ziyaretçilerin çoğunluğu Ankara, Ġstanbul, Karabük, Çankırı ve Kastamonulu yerli turistlerden

oluĢmakta, deniz mevsimi Haziran ayında baĢlayarak Ağustos ayı sonunda sona ermektedir. Bölgedeki

deniz ve plaj kaynakları esasen bölgenin yerel halkına ve alt gelir grubuna ait ziyaretçilere hitap etmektedir.

Bartın ve çevresinde tipik Karadeniz ikliminin hâkim oluĢu, yağıĢların iklimin genel özelliğine uygun olarak her mevsim görülmesi ve güneĢlenme süresinin kısalığı kıyı turizmini olumsuz yönde

etkilemektedir. Bartın ve çevresinin plajları iklimin olumsuz özelliğinden dolayı fazla kullanılmadığından

doğal olarak bakir kalmıĢtır.

a. Bartın Merkez ilçe

Kızılkum: Bartın‟ın kuzey-batı yönünde ve 25 km uzaklıkta yer alan Kızılkum, yaklaĢık 4 km‟lik uzunluğu ile yörenin en bakir ve en uzun plajıdır. Temiz ve derin denizi ile bol kumlu bir plaja sahiptir.

Kızılkum Plajı, kırmızı renkli kayaların aĢınması sonucu deniz kenarında çökelen birikintilerden oluĢmakta olup kumları kızılımsı renktedir.

Mogada: Mogada plajı, Bartın‟ın batı yönünde yer almakta ve Ģehir merkezine 20 km.

uzaklıkta bulunmaktadır. Plaj, 1.5 km uzunluğa sahiptir. Her iki ucu kayalardan oluĢan iki ufak burunla çevrili olan koy korunaklıdır. Temiz deniz ve geniĢ kumsalın yer aldığı plaj, deniz turizmi için elveriĢlidir.

Güzelcehisar: Bartın‟ın batı yönünde ve Ģehir merkezine 17 km uzaklıkta olup, tarih ve doğanın iç içe girdiği bir plajdır. Plajın batı yönünde bulunan doğal kaya Ģekilleri otantik bir ortam

oluĢturmaktadır. Güzelcehisar plajı yaklaĢık 700 metre uzunluğundadır. GeniĢliği 50 ile 200 metre

arasında değiĢmektedir (Türker ve Çetinkaya. 2009).

44

Fotoğraf 1: Güzelcehisar Plajı, Bartın

Foto: Nuray Türker

Günümüzden 80 milyon yıl öncesinde, Karadeniz‟de bilinen dağ kuĢağının henüz oluĢmadığı

dönemde bir yay biçiminde uzanan volkanların güney yönünde, Tetis Okyanusu yer almaktaydı.

Kretase sonu ile Tersiyer baĢında (50–80 milyon yıl önce) kara parçaları su yüzüne çıkmaya baĢladı. Tetis Okyanus tabanının kuzeye doğru dalıp batması ve aynı kütlenin yerin derinliklerinde eriyip yüzeye

çıkması sonucu; Bulgaristan‟ın batısından baĢlayıp Gürcistan‟ın doğusuna kadar uzanan alanda, bir volkanlar serisi baĢlamıĢtır (Türker ve Çetinkaya. 2009).

Volkanlardan akan lavlar, soğuyup kristal kaya haline dönüĢürken, soğuma ve katılaĢmanın

doğal sonucunda büzüĢmeler meydana gelmiĢtir. Bu hareket de, kayada gerilmeler yarattığından çatlak ve kırıklara neden olmuĢtur. Lavlar soğudukça büzülmeler devam etmiĢ, doğal olarak çatlakları

daha da büyük hale getirmiĢtir. Bu katılaĢma, çatlak ve kırıklar, çok çeĢitli Ģekillerde olmakla birlikte, son derece düzgün ve sistematik altıgen, beĢgen veya dörtgen biçimli bir doğal yapılanmaya neden

olmuĢtur. ĠĢte bu geometrik yapıya “sütun” ya da “kolon yapısı” adı verilmektedir (Türker ve Çetinkaya. 2009).

Güzelcehisar ve Mogada (Mugado) yörelerinde 80 milyon yıl önce oluĢmuĢ lav akıntıları

Bartın‟a kalan eĢsiz bir doğal mirastır. Güzelcehisar lav sütunlarının çapları 50-100 cm olup, boyları 30 metrenin üzerindedir. Türkiye‟de Jeolojik Miras Envanteri Önerileri içerisinde bulunan Güzelcehisar lav

sütunları, dünyanın ender geliĢmiĢ doğal oluĢumlarındandır (Türker ve Çetinkaya. 2009).

Fotoğraf 2: Amasra, Bartın

Foto: Gökhan Emir

45

b. Amasra

Bozköy: Amasra‟ya 12 km uzaklıkta olup, doğu yönünde, uzun ve ince bir kumsaldır. Plajın

uzunluğu 2 km‟dir. Bozköy koyu ve plajı doğallığını halen korumaktadır.

Fotoğraf 3: Bozköy Plajı, Amasra, Bartın

Foto: Can Çetin

Çakraz: Tarihteki ismi kızıl manasına gelen Erythinoi‟dir. Çakraz plajının uzunluğu 1,5 km‟dir.

Bartın ve çevresinin turizm potansiyeli yüksek olan plajlarındandır. Ġnce kumlu çok güzel bir koya ve plaja sahiptir.

Fotoğraf 4: Çakraz Plajı, Amasra, Bartın

Foto: Can Çetin

Akkonak: Çakrazın 4 km doğusundadır. Falezli yüksek kıyıların önünde oluĢan kum ve çakıl

karıĢımı bir plajdır.

Göçgün: Göçgün plajı, Kızılkum‟dan sonra Bartın ilinde en bakir ve doğal yapıya sahip olan plajdır. Akkonak‟tan 5 km doğuda yer almaktadır. Koyun doğu ve batı ucundaki ormanlarla kaplı iki

burun plajı korunaklı kılmaktadır. Ġnce kumlu olan plajın uzunluğu 1 km‟dir.

Yukarıda anılan plajlardan en çok rağbet görenler Amasra, Ġnkumu, Mogada, Çakraz ve

Güzelcehisar plajlarıdır. Bu koy ve plajlar ayrıca yelken, su kayağı gibi çok çeĢitli deniz sporları için de uygun nitelikler taĢımaktadır.

Amasra ve çevre koyları yelkencilik için uygun rüzgâr koĢullarına sahiptir. Amasra Yelken

Kulübü bu yönde gençlerin de eğitildiği, yelken aktivitelerine ev sahipliği yapan önemli bir merkezdir. Yelken Kulübünde ayrıca sörf, optimist, 4.20 ve pirat sınıfı yelkenliler turistlerin de kullanımına açıktır.

46

Fotoğraf 5: Amasra Yelken YarıĢları, Bartın

Foto: Ferhat Güngör

c. KurucaĢile

Çambu: KurucaĢile‟nin batı yönünde ve ilçeye 14 km uzaklıktadır. Plajın doğu yönünde ve

motorla gidilebilen sarp bir kaya sathında yılanların dolanıĢını tasvir eden rölyef vardır. Bu bölgede Fok

balıklarının üremesine müsait 10x10x10 ebadında bir deniz mağarası oluĢmuĢtur. Dik yamaçlarla inilen koyda herhangi bir yapılaĢmaya gidilmesi mümkün değildir. Plaj doğal karakterini hala korumaktadır.

Tekkeönü: Tekkeönü plajı, KurucaĢile‟nin batı yönünde olup ilçeye 10 km. uzaklıktadır. Plajın uzunluğu yaklaĢık 500 m‟dir. Tarihi Kromna Ģehrinin merkezi olan Tekkeönü, ahĢap yat ve balıkçı

teknelerinin yapım yeri olarak ünlenmiĢtir.

Deniz mevsiminin kısa olması, yaz aylarında güneĢli gün sayısının azlığı ve çevre kirliliği, Zonguldak ve Bartın illerinde deniz turizmini olumsuz etkilemektedir. Yöre turizminin geliĢtirilebilmesi,

mevcut sahil yolunun standardının yükseltilmesi ve doğaya yönelik turistik faaliyetlerin geliĢtirilmesi ile mümkündür.

Fotoğraf 6: Tekkeönü, KurucaĢile, Bartın

Foto: Can Çetin

2.1.2.1.2. Su Altı DalıĢ Turizmi

2.1.2.1.2.1. Zonguldak Ġli Su Altı DalıĢ Turizmi ile ilgili Varlıklar

Zonguldak ilinde çeĢitli gruplarca sportif ya da turizm amaçlı olarak sualtı dalıĢ faaliyetleri gerçekleĢtirilmektedir. Ġlde bulunan dalıĢ ve batık dalıĢ noktaları Ģunlardır (Bkz.Tablo 21 ve Tablo 22):

47

Tablo 21: Zonguldak Sualtı DalıĢ Noktaları

DalıĢ Noktası Koordinat

Zonguldak Merkez Fener Mevkii 41°27‟55.89”K 31°47‟34.79”D

Kozlu Beldesi Değirmenağzı Mevkii 41°25‟29.44”K 31°43‟12.12”D

Kozlu Beldesi Balıkçı Barınağı 41°26‟25.44”K 31°44‟50.34”D

Kozlu Beldesi Ilıksu Plajı 41°24‟31.91”K 31°40‟54.52”D

Kilimli Beldesi Balıkçı Barınağı 41°29‟52.01”K 31°50‟37.29”D

Zonguldak Merkez Kapuz Plajı 41°28‟16.99”K 31°48‟8.11”D

Kdz. Ereğli ÇavuĢağzı Mevkii 41°22‟38.19”K 31°36‟17.08”D

Kdz. Ereğli Alacaağzı Mevkii 41°23‟6.22”K 31°37‟21.64”E

Kaynak: Zonguldak Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2011

Fotoğraf 7: Kapuz Mevkii DalıĢ Noktası, Zonguldak

Foto: Gürol Velioğlu, Batı Karadeniz Sualtı Denizcilik

48

Fotoğraf 8: Ilıksu Mevkii DalıĢ Noktası, Zonguldak

Foto: Gürol Velioğlu, Batı Karadeniz Sualtı Denizcilik

Tablo 22: Batık DalıĢ Alanları

Batığın Adı Yeri Dalınan Derinlik

Faik Kalkavan Gemi Batığı Zonguldak Limanı 35 m

ÇATES Barç Batığı Çatalağzı 20 m

Kaynak: Zonguldak Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2011

Zonguldak ilinin dalıĢ alanları ve batıkları turizm faaliyeti olarak henüz değerlendirmeye

alınmamıĢ oldukça önemli bir turistik potansiyeldir. Yukarıda belirtilen dalıĢ noktalarının hem giriĢimci hem yerel yönetimler hem de Kültür ve Turizm Ġl Müdürlüğü‟nün desteği ile turizm amaçlı olarak

kullanılması ve bir turizm ürünü olarak pazarlanması mümkündür.

2.1.2.1.2.2. Bartın Ġli Su Altı DalıĢ Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Bartın ilinde su altı keĢifleri için batıklar ve su altı mağaraları gibi ideal alanlar bulunmasına

rağmen henüz bu alanda gerekli araĢtırma ve inceleme çalıĢmaları yapılmamıĢtır. Sualtı dalıĢı açısından el değmemiĢ bir hazine olan Amasra ve çevresinde özellikle Tarlaağzı Önü, Çakraz Burnu ve Mogada

yakınlarında turistlerin ilgisini çekecek dalıĢ alanları bulunmaktadır. Bunun yanı sıra Amasra mendireği yakınlarında 17 yy.da Kırım‟dan esir, yağ ve hurda gümüĢ taĢıyan Hüssam Reis‟e ait gemi batığı

bulunmaktadır. Ayrıca Gökyar, Çakraz ve Mogada açıklarında batıklara da rastlanmaktadır.

2.1.2.1.3. Mağara Turizmi

2.1.2.1.3.1. Zonguldak Ġli Mağara Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Mağara oluĢumu yönünden ülkemizin en zengin yörelerinden biri olan Zonguldak‟ta ilk speleoloji çalıĢmaları 1970‟li yıllarda baĢlamıĢtır. Bugüne kadar yerli ve yabancı birçok mağarabilimcinin

araĢtırma yaptığı Zonguldak mağaraları daha önceleri bilimsel ve sportif amaçlı geziler için

kullanılmıĢtır. Ancak günümüzde bu mağaraların gerekli düzenlemeler yapıldığı takdirde turizm amaçlı olarak kullanılması mümkündür.

Zonguldak‟ta uzunlukları 1000 m‟nin üzerinde olan sekiz (8) mağara bulunmaktadır. Bunlar; Kızılelma (6250 m), Gökgöl (3250 m), Cumayanı (1085 m), Erçek (1200 m), Sofular (1500 m), Ilıksu

(1000 m), Ġnağzı (1400) ve Çayırköy (1300 m) mağaralarıdır. Ayrıca; bu mağaralara ek olarak Cehennemağzı Mağarası ile birlikte toplam dokuz (9) mağara Kültür ve Turizm Bakanlığı tescillidir.

Zonguldak‟ta bulunan mağaraların hemen hemen tümü aktiftir. Mağaraların içinde dikit, sarkıt,

traverten gibi jeolojik oluĢumların yanı sıra akarsu ve göllere de rastlanmaktadır.

49

a. Zonguldak Merkez Ġlçe

Zonguldak‟ta çok sayıda mağara bulunmasına rağmen bunların ulaĢılabilir ve dikkate değer

olanları Ģunlardır (Türker ve Çetinkaya, 2009):

Gökgöl Mağarası: Uzunluğu kollarıyla birlikte 3.350 m olan ve birbirine bağlı katlardan oluĢan, yatay olarak geliĢmiĢ, 100 metre rakımındaki (mağara ağzı) halen aktif bir mağara olan Gökgöl

Mağarası, Zonguldak – Ankara karayolunun 5. km‟sinde bulunmaktadır. Tersiyer dönemine ait kayaç katmanlarının çökeldiği zamandan beri (yaklaĢık 7.000.000–2.500.000 yıl) oluĢumu devam eden

mağaranın 1200 m‟si, 1976 yılında iki Ġngiliz tarafından 400 m‟si ise 1977 yılında Paris Speoloji Klübü

tarafından keĢfedilmiĢtir. Ġçinde yağıĢlı dönemlerde debisi artan bir yeraltı deresi akmaktadır. Mağara, damlataĢ oluĢumu açsından çok zengin olup, mağarada baĢka mağaralarda olmayan değiĢik renk ve

Ģekillerde damlataĢ oluĢumları bulunmaktadır. Karbon kireçtaĢı oluĢumlu mağarada traverten, sarkıt, dikit, sütun, bayrak, perde, akma damlataĢları ve yoğun makarna sarkıtları görülmektedir. 875 metrelik

kısmı 2000 yılından bu yana turizm amaçlı gezilere açıktır (Türker ve Çetinkaya, 2009).

Fotoğraf 9: Gökgöl Mağarası, Zonguldak

Foto: Can Çetin

Kızılelma Mağarası: Türkiye‟nin en uzun mağaralarından biri olan Kızılelma Mağarası, Kilimli beldesinin güneydoğusunda Ayiçi Mahallesinde bulunmaktadır. Mağaranın giriĢi 155 metre rakımdadır.

Düden Ģeklinde geliĢen mağara Ayiçi Deresi ve Aydın Deresi sularını toplamaktadır.

Yeraltı sisteminin (Kızılelma- Cumayanı) toplam uzunluğu 10 km‟yi bulan mağara, 12 km‟lik

Pınargözü Mağarasından sonra Türkiye‟nin en uzun ikinci mağara sistemidir. Kızılelma Mağarası kollarıyla birlikte 6.600 m uzunluğundadır. OluĢum yönünden zengin olan Kızılelma Mağarası, sarkıtları,

dikitleri, sütunları, gölleri ve akarsuları ile görsel açıdan son derece zengin bir mağaradır (Türker ve

Çetinkaya, 2009, kultur.gov.tr, 2011).

50

Fotoğraf 10: Kızılelma Mağarası, Zonguldak

Foto: Hamdi Mengi

Cumayanı Mağarası: Kızılelma Mağarasının devamını oluĢturan Cumayanı Mağarası Kilimli

Beldesi‟nin doğusunda bulunur. YaklaĢık 10 km‟lik bir sistemin sonu olan Cumayanı Mağarası‟nda baĢka hiçbir mağarada görme olasılığı olmayan doğal bir köprü bulunmaktadır. Mağara 1100 m

uzunluğundadır. Kuyu ağzı 8 metre rakımında bulunmaktadır. GeniĢ bir alana yayılan travertenler, dev sarkıtlar ve yeraltı deresinin oluĢturduğu göllenmeler, kumsallar mağaraya özgün bir kimlik kazandıran

jeolojik, jeomorfolojik oluĢumlardır.

Fotoğraf 11: Cumayanı Mağarası, Zonguldak

Foto: Hamdi Mengi

2.1.2.1.3.2. Karabük Ġli Mağara Turizmi ile ilgili Varlıklar

a. Karabük Merkez Ġlçe

Bulak (Mencilis) Mağarası: Deniz seviyesinden 730 m. yükseklikte bulunan Bulak (Mencilis)

Mağarasının toplam uzunluğu 6052 m‟yi bulmaktadır. Mencilis Mağarası, yatay olarak geliĢmiĢ, çok katlı, kaynak konumlu aktif ve fosil bölümlerden oluĢan bir mağaradır. Mağaranın 2.5 km‟lik kısmı

haritalanmıĢtır. Birbirine bağlı üç kattan oluĢan bu mağara, ilginç bir oluĢum ve geliĢim özelliğine sahiptir. Ġçindeki yeraltı nehirleri, göletleri, Ģelaleleri ile mağara araĢtırmacıların ilgisini çekmektedir.

51

Mağaranın 350 m.lik kısmı ıĢıklandırılarak turistik amaçlı olarak geziye açılmıĢtır (Türker ve Çetinkaya, 2009; kultur.gov.tr, 2011).

Fotoğraf 12: Bulak (Mencilis) Mağarası, Karabük

Foto: Hamdi Mengi

b. Safranbolu

100. Yıl Mağarası: Karabük‟e bağlı 100. Yıl Sitesi önünde, Bulak Kanyonu‟na bakan çocuk

parkının altında yer alan bu mağara 803 m uzunluğundadır ve tek bir galeri halinde batıya uzanmaktadır. Mağara ağzının bulunduğu kanyon çoğunlukla büyük yumrulu kireçtaĢı içinde oluĢmuĢsa

da mağaranın tümü ince taneli kireçtaĢları içinde yer almaktadır. Bir fay hattı boyunca çözünme ile

oluĢmuĢ mağara, bir iki ufak su akıntısı dıĢında tümü ile fosildir. 100. Yıl Mağarası‟nın 700 metre kadar içinde yer alan, 16 m yüksekliğinde, 70 cm eninde ve 35 m uzunluğundaki galeri yörede faal olan

tektonik hareketler sonucu oluĢmuĢ bir fay kırılımıdır.

Hızar Mağarası: Safranbolu‟ya 7.5 km uzaklıktadır. 900 m. yükseltide bulunan mağaranın

keĢfi henüz yapılmamıĢtır.

Ağzıkara Mağarası: Harmancık köyünde bulunan Ağzıkara Mağarası sarkıt, dikit ve diğer jeolojik oluĢumlar bakımından farklı bir güzellik ve zenginlik içermektedir.

Bu mağaraların dıĢında, Uluyayla‟da henüz yeterince keĢfedilmemiĢ büyük bir mağara giriĢi ile ormanın iç kesimlerinde derin çukurluk biçiminde ilginç jeolojik oluĢumlar bulunmaktadır.

Yenice‟de bulunan Ġnönü Mağarası, Kıraç Mağarası mağaracıların ilgisini çekecek özelliklere

sahiptir.

Ovacık ilçesinde ise, Abdullar köyü Ġnönü mevkiinde iki odalı mağara, Ören mevkiinde mağara,

Akçapınar mahallesi altında dokuz odalı mağara ve Ganibeyler köyünde üç odalı mağara bulunmaktadır. Bu mağaralarla ilgili araĢtırmalar henüz yapılmamıĢtır.

2.1.2.1.3.3. Bartın Ġli Mağara Turizmi ile ilgili Varlıklar

Bartın, karbonatlı kayaçların yoğun olduğu bir bölge olarak dikkati çekmektedir. Bu durum

mağara oluĢumunu kolaylaĢtırmaktadır. Amasra ve Ulus ilçelerinde tespiti yapılmıĢ 107 adet mağara

bulunmaktadır.

a. Amasra

Gürcüoluk Mağarası: Bartın‟a 32 km uzaklıkta olup, Amasra ilçesi Karakoçak köyünden mağaraya 3 km‟lik yürüyüĢ yoluyla varılmaktadır. Toplam uzunluğu 169 m, giriĢe göre en derin noktası

-5 m olan Gürcüoluk mağarası yatay olarak geliĢmiĢ geçit konumlu fosil bir mağaradır. Üçgen

Ģeklindeki ana giriĢten sonra, 2-3 m yüksekliğinde, 3-4 m geniĢliğinde ve 4-5 m uzunluğunda meyilli

52

bir ara oda çevresindeki yaklaĢık 15-20 odadan oluĢmaktadır. Odalar; gri, krem ve bej arasında değiĢen renkli sarkıt ve dikitlerle bezeli çeĢitli Ģekiller, traverten havuzlar ve basamakların oluĢturduğu

rengârenk bir dünyadır. Bu odalardan birinden üst kattaki odalara geçilebildiği gibi bir diğerinden

ancak bir insanın sığabileceği büyüklükteki bir dehlizle yeryüzüne çıkmak mümkündür. Mağarada sıcaklık hayli düĢük olup, gezi sırasında solunum güçlüğü çekilmesi, karbondioksit miktarının

fazlalığından kaynaklanmaktadır ve bu özelliği ile de astım hastalarının Ģifa aradığı mağaralardan birisi olabileceği düĢünülmektedir (kultur.gov.tr, 2011).

Fotoğraf 13: Gürcüoluk Mağarası, Amasra, Bartın

Foto: Bartın Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Ġncivez Mağarası: Ġncivez köyü yakınlarında yer alan mağara, Amasra‟ya 15 km uzaklıktadır.

Mağaraya 15 dakikalık yürüyüĢle ulaĢılmaktadır (Türker ve Çetinkaya, 2009).

Fotoğraf 14: Ġncivez Mağarası, Amasra, Bartın

Foto: Nuray Türker

53

2.1.2.1.4. Ekoturizm

Ekoturizm kaynaklarını iki baĢlık altında toplamak mümkündür. Bunlar; dağlar, kanyonlar,

plajlar, mağaralar, iklim, göller, nehirler, Ģelaleler, yaban hayatı ve faunadan oluĢan doğal kaynaklar

ile arkeolojik kalıntılar ve eserler, folklor, yöresel festivaller, yöresel ürünlerden oluĢan kültürel kaynaklardır. Yukarıda bahsi geçen doğal kaynaklar günümüz turizm pazarında temalarına göre

bölünerek yayla turizmi, ornitoloji (kuĢ gözleme) turizmi, foto safari, akarsu turizmi, botanik turizmi, mağara turizmi, dağ turizmi gibi farklı turistik ürünler ve niche pazarlar halinde turistlere

sunulmaktadır. Bu çalıĢmada bölgenin sahip olduğu kaynaklar bu farklı turizm çeĢitleri baĢlığı altında

sınıflandırılarak listelenmiĢtir. Bununla birlikte bu turizm çeĢitleri içerisinde sınıflandırılamayan dereler, Ģelaleler, göller, tabiatı koruma alanları, milli parklar v.b. turistik kaynaklar ekoturizm baĢlığı altında

değerlendirilmiĢtir.

2.1.2.1.4.1. Zonguldak Ġli Ekoturizm ile ilgili Varlıklar

ġelaleler / Çağlayanlar

Merkez Kokaksu Mevkiinde bulunan Harmankaya, Kozlu Beldesindeki Değirmenağzı ve Kdz.

Ereğli‟deki GüneĢli ġelaleleri ilin en önemli çağlayanları olup, gezinti ve trekking amaçlı olarak

kullanılmaktadır.

a. Zonguldak Merkez Ġlçe

Harmankaya ġelaleleri: Zonguldak Ģehir merkezine 12 km mesafededir. ġelalelere nehir yatağında 3 km‟lik yürüyüĢle ulaĢılmaktadır. Karagöl Dere üzerinde bulunan Harmankaya ġelalesi, 250-

280 metre rakımları arasında olup Karagöl Dere‟nin kiltaĢı tabakalarını aĢındırması sonucu meydana

gelmiĢtir. Doğanın içinde yaklaĢık 6 saat süren bir yürüyüĢle geçilebilen parkur zaman zaman iple iniĢ yapmayı/tırmanmayı da gerektirmektedir.

Fotoğraf 15: Harmankaya ġelalesi, Zonguldak

Foto: Can Çetin

54

Değirmenağzı ġelaleleri: Değirmenağzı deresi üzerinde bulunan Ģelaleler irili ufaklı pek çok Ģelaleden oluĢmaktadır. Değirmenağzı deresi, 595 m rakımlı Namazlık Tepe‟den doğmaktadır. 11 km

uzunluktaki Dere baĢlangıçta Killik Dere, Yahma Köyü yakınlarında Yahma Dere, sonrasında ise KıĢla

dere adını alarak Karadeniz‟e dökülmektedir.

Fotoğraf 16: Değirmenağzı ġelaleleri, Zonguldak

Foto: Can Çetin

b. Devrek

Madencioğlu ġelaleleri: Devrek‟e 11 km mesafede bulunan Özbağı Beldesi‟nde Gerze Dere (Kurudere) üzerinde yer alan Madencioğlu ġelalesi Özbağı‟na 5 km mesafede olup oldukça dik olan

dere yatağındaki irili ufaklı birkaç Ģelaleden oluĢmaktadır. 1010 m rakımdan doğan Gerze Dere 16 km uzunlukta olup Özbağı (Gerze) beldesinde, 125 m rakımında Bolu Çayı‟na katılmaktadır (Türker ve

Çetinkaya, 2009).

55

Fotoğraf 17: Madencioğlu ġelalesi, Devrek, Zonguldak

Foto: Can Çetin

c. Gökçebey

Hacımusa Deresi: Ohlar Tepe‟nin batısından, 950 m rakımından doğan Karbanca Dere; Kavaklık Tepe‟nin kuzeyinden, 870 m rakımından doğan Erikli Dere; Kavaklık Tepe‟nin güneyinden,

870 m rakımından doğan Küfelik Dere; Geyikgöl Tepe‟nin batısından, 860 metre rakımından doğan Vakuf Dere‟nin, Hacımusa Beldesi yakınlarında, 345 m rakımında birleĢmesiyle Kırk Dere (Hacımusa

Deresi) meydana gelmiĢtir. Uzunluğu 10 km‟yi bulan Kırk Dere, Gökçebey ilçesinde, 60 m rakımında Yenice Çayı‟na akmaktadır. Hacımusa Deresi üzerinde ilginç coğrafi oluĢumlar ve Ģelaleler

görülmektedir. ġelaleler, yumuĢak zeminlerin aĢınarak düzleĢmesi ve suyun sert kayaları

aĢındıramadan bunların üzerinden düĢmesi ile oluĢmaktadır (Türker ve Çetinkaya, 2009).

56

Fotoğraf 18: Hacımusa Deresi ġelaleleri, Gökçebey, Zonguldak

Foto: Kerem Öztürk

d. Kdz. Ereğli

GüneĢli ġelalesi: Kdz. Ereğli‟ye 25 km uzaklıkta yer alan GüneĢli ġelalesi‟ne GüneĢli

Beldesi‟ndeki GüneĢli Dere yatağından 2 saatlik yürüyüĢle ulaĢılmaktadır. ġelalenin yüksekliği 5 metre

olup aĢağısında bir havuz oluĢmuĢtur. ġelale, 1080 m rakımdan doğan OkuĢlar Dere üzerinde bulunmaktadır. Derenin uzunluğu 12 km‟dir.

Doğal Güzellikler ve Korunan Alanlar

a. Alaplı

Gümeli Tabiat Alanı: Alaplı ilçesine 35 km uzaklıkta, 1400 m rakımlı Gümeli Bölgesi‟nin 255

hektarlık kısmı (yaylalar hariç) 2008 yılı itibarıyle 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu kapsamında koruma statüsüne alınmıĢ ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından gelecek kuĢaklara

aktarılmak üzere “Gümeli Tabiat Anıtı” olarak tescil edilmiĢtir. Alanda 1000 yaĢın üzerinde pek çok Taxus baccata L. (Porsuk) bulunmaktadır (Türker ve Çetinkaya, 2009). Ağaçların boyları yaklaĢık 25 m

olup çapları 1,50-2,95 cm arasında değiĢmektedir. Doğa tarihi bakımından çok değerli olan bu ormanın genel yapısı ılıman, nemli Kuzey Ormanları (Boreal Ormanlar) tipindedir.

Alanın biyoçeĢitlilik açısından çok zengin flora ve faunaya sahip olması, Türkiye‟nin en yaĢlı

porsuk (Taxus baccata L.) ağaçlarını (1.000 ve 1.200 yaĢlarında) bünyesinde barındırması ve bölgede bulunan porsuk ağacı neslinin yok olma tehlikesi sınırında bulunması alanı ekoturizm açısından önemli

hale getirmektedir.

57

Fotoğraf 19: Gümeli Yaylası, Alaplı, Zonguldak

Foto: Can Çetin

Fotoğraf 20: Anıt Porsuk (Taxus Baccata), Gümeli Yaylası, Zonguldak

Foto: Can Çetin

58

Fotoğraf 21: Bacaklı Yaylası, Alaplı, Zonguldak

Foto: Kerem Öztürk

b. Devrek

Yedigöller Milli Parkı

Zonguldak‟ın güneyinde yer alan 2.019 hektar büyüklüğündeki Yedigöller havzası, kayan kütlelerin vadilerin önlerini kapatması sonucu oluĢan yüzeysel ve yeraltı akıĢlarıyla birbirine bağlı

kuzeyden güneye 1500 metre mesafede sıralanmıĢ 7 heyelan gölünden oluĢmaktadır. Büyükgöl,

Seringöl, Deringöl, Nazlıgöl, Küçükgöl, Ġncegöl ve Sazlıgöl olarak adlandırılan göller aralarında 100 metre yükselti farkı bulunan iki plato üzerinde yer almaktadır. Dördü büyük, üçü ise küçük olan bu

göller yazın sıcak aylarda kurumaktadırlar. Gölleri içine alan 550 hektarlık alan Dirgine Orman ĠĢletmesine bağlı iĢletme Ģefliği iken 1965 yılında “milli park” olarak ilan edilmiĢ ve koruma altına

alınmıĢtır (Türker ve Çetinkaya, 2009).

Oldukça engebeli bir bölgede bulunan Milli Parkta heyelanın oluĢturduğu göller, “Orman

Denizi”ni andıran 238 adet bitki türünün bulunduğu zengin bitki örtüsü, göllerde yaĢayan alabalıklar ve

bu değerlerin yarattığı rekreasyonel kullanım potansiyeli Parkın ana kaynaklarını oluĢturmaktadır. Milli Parkta hâkim bitki örtüsü kayın ağaçlarıdır. Ayrıca meĢe, gürgen, kızılağaç, karaçam, sarıçam, göknar,

karaağaç, ıhlamur ve porsuk gibi değiĢik türde ağaçlar da görülmektedir. Etkili koruma sayesinde Parkın içerisinde ve yakın çevresinde sayıları gittikçe artan geyik, karaca, ayı, domuz, kurt, tilki ve

sincap türleri yaĢamaktadır. Ülkemizdeki ilk kültür alabalığı üretme istasyonu 1969 yılında burada

kurulmuĢtur. Rekreasyonel açıdan olta balıkçılığı, kampçılık, tabiat içerisinde yürüyüĢ, fotografçılık gibi turistik faaliyetler gerçekleĢtirilmektedir (kultur.gov.tr, 2011).

59

Fotoğraf 22: Yedigöller Milli Parkı, Devrek, Zonguldak

Foto: Hamit Yalçın

2.1.2.1.4.2. Karabük Ġli Ekoturizm ile ilgili Varlıklar

ġelaleler / Çağlayanlar

a. Karabük Merkez ilçe

Baklabostan ġelalesi: Karabük‟e 17 km mesafede bulunan Baklabostan ġelalesi, Baklabostan AraĢtırma alanı içerisinde yer almakta olup AraĢtırma Alanı‟nın rakımı 830 m, alanı ise

2352 hektardır.

Fotoğraf 23: Baklabostan ġelalesi, Karabük

Foto: Hamit Yalçın

60

Doğal Güzellikler ve Korunan Alanlar

a. Yenice

Kavaklı Tabiatı Koruma Alanı: 334 ha.‟lık alan 23.12.1987 tarihinde tabiatı koruma alanı

olarak ilan edilmiĢtir. Sahada çok çeĢitli ağaç türlerinin bulunmasının yanı sıra ağaç, ağaçcık ve çalının yer aldığı nadir bir ekosistem özelliği taĢıması, olağanüstü boy ve çapta porsuk, fındık ve diĢbudak gibi

türler bulunması nedeniyle alanın kaynak değeri yüksektir (milliparklar.gov.tr, 2011).

Fotoğraf 24: Keltepe, Yenice, Karabük

Foto: Yenice Belediyesi

Çitdere Tabiatı Koruma Alanı: ġekermeĢe ve Dibekyanı mevkiinde yer alan 72.15 ha.lık

alan 29.12.1987 tarihinde koruma alanı olarak tescil edilmiĢtir. Çok çeĢitli ağaç türlerinin bir arada bulunduğu eĢsiz bir ekosisteme sahip olması, Istranca meĢesi (Quercus hartwvissiana)‟nin dünyada

eĢine ender rastlanan boy ve çaptaki örneklerinin varlığı, aralarında nesli tehlikeye düĢmüĢ veya düĢebilir türlerin de yer aldığı eĢsiz yaban hayvanlarına sahip olması nedeniyle yüksek kaynak değerine

sahiptir (milliparklar.gov.tr, 2011).

Gökpınar Arberatumu: Yenice‟ye 11 km uzaklıktadır. 1050 metre rakımda bulunan arberatum sahası 4 ha.‟lık bir alanı kaplamaktadır. Ġçinde pek çok ağaç ve ağaçcık barındıran alan,

40′ın üzerinde ağaç türünün bir arada bulunması ve alanda anıt ağaçların varlığı nedeniyle 1991 yılında “açık hava müzesi” olarak tescil edilmiĢtir. Ayrıca Dünya Ormancılık Örgütü (FAO) ve Dünya Doğayı

Koruma Vakfı (WWF) tarafından mutlak koruma sahası olarak kabul edilmiĢtir.

Karakaya Deresi: Büyükdüz Orman AraĢtırma Bölgesinden doğan Baklabostan Deresi, Karakaya Deresinin baĢlangıcını oluĢturmaktadır. BaĢlangıç rakımı 770 metre olup birçok irili ufaklı

derenin birleĢmesiyle oluĢmuĢtur. Toplam uzunluğu 19 km‟dir.

61

Fotoğraf 25: Karakaya Deresi, Yenice, Karabük

Foto: Hamit Yalçın

Kızılkaya Deresi: Kızılkaya deresi 400 metre rakımdan doğmakta olup 140 metre rakımında

Filyos (Yenice) ırmağına kavuĢmaktadır. Uzunluğu 8250 metredir. Kızılkaya Deresi üzerinde suyun akıĢına bağlı olarak küçük Ģelalelere ve yüzülebilecek küçük gölcüklere rastlamak mümkündür. Özellikle

ilkbahar aylarında suyun akıĢı oldukça kuvvetlidir.

Göller / Göletler

Karabük‟te büyük doğal bir göl bulunmamaktadır. Ovacık‟ın kuzey kesiminde ġamlar Köyü

yakınlarında Karagöl adlı bir krater gölü bulunmaktadır. Ayrıca; DSĠ tarafından sulama amaçlı olarak kullanmak üzere Eflani‟de üç gölet yapılmıĢtır. Bunlar; Bostancılar Göleti, Esencik (Kadıköy) Göleti ve

Ortakçılar Göleti‟dir. Çevresindeki ormanların güzelliği nedeniyle yürüyüĢ amaçlı olarak kullanılan

gölette olta balıkçılığı da yapılmaktadır.

a. Eflani

Ġlçede 1976-1983 yılları arasında inĢa edilen üç adet gölet bulunmaktadır. Bunlar; Bostancılar, Esencik (Kadıköy) ve Ortakçılar Göletleri‟dir.

Bostancılar Göleti: Ġlçenin kuzey batısında OvaçalıĢ-Soğucak yolu üzerinde bulunan Bostancılar Göleti Eflani‟ye 3 km uzaklıktadır. Sulama amacıyla toprak dolgu olarak inĢa edilen gölet 1

km geniĢliğindedir. Bostancılar göletinin yüksekliği 14.40 m.dir.

62

Fotoğraf 26: Bostancılar Göleti, Eflani, Karabük

Foto: Ġbrahim

Esencik Göleti: Esencik Göleti (Kulüp Köyü) Eflani merkeze 4.5 km uzaklıktadır. Sulama amacıyla toprak dolgu olarak inĢa edilen Esencik Göleti‟nin geniĢliği 2500 metre ve yüksekliği 15

metredir.

Ortakçılar Göleti: Bostancı Köyü Ortakçılar Mahallesi‟nde yer alan göletin Eflani‟ye uzaklığı 5 km‟dir. 940 metre yükseltide bulunan göletin alanı yaklaĢık 250.800 m2dir. Ortakçılar Göleti‟nin

geniĢliği 1150 metre ve yüksekliği 15 metredir.

Göletlerde aynalı sazan gibi çeĢitli balıklar yaĢamaktadır. Göletlerde olta balıkçılığı, foto safari,

doğa yürüyüĢü gibi aktiviteler yapılmaktadır.

b. Ovacık

Karagöl: Karabük‟e 35 km uzaklıkta bulunan Küçüksu Köyü Karagöl Mahallesinde yer alan

Karagöl bir krater gölü olup çevreden sızan kaynak sularının killi zeminde oluĢan göl tabanını tampon yaparak birikmesiyle oluĢmuĢtur. Karagöl, Karagöl Fayı nedeniyle yatay bir konumda düĢen killi birim

bloklarının göl zeminini oluĢturmasıyla meydana gelen tektonik kökenli bir göldür.

Fotoğraf 27: Karagöl, Ovacık, Karabük

Foto: Nuray Türker

63

2.1.2.1.4.3. Bartın Ġli Ekoturizm ile ilgili Varlıklar

ġelaleler / Çağlayanlar

c. KurucaĢile

Gölderesi ġelalesi: Gölderesi ġelalesi KurucaĢile‟ye 22 km uzaklıktadır. 300 metre rakımdan baĢlayan Gölderesi yaklaĢık 12 km uzunluğunda olup Çambu Yalısı koyuna dökülmektedir.

Fotoğraf 28: Gölderesi ġelalesi, Bartın

Foto: Nuray Türker

Gökyar ġelalesi: KurucaĢile ilçesi, Kanatlı Köyü yakınlarında 70 m. yükseklikten denize düĢen

bir Ģelaledir. ġelaleye ulaĢım, deniz motoru ile sağlanmaktadır.

d. Ulus

Ulukaya ġelalesi: Ulus ilçesine 17 km. uzaklıkta olup Ulus Çayı üzerindedir. Ulukaya Köyü sınırları içerisinde bulunan Ģelale tamamen kayalar içerisinden doğmakta ve 20 m. yükseklikten

düĢmektedir. Kanyon içerisinde ilerleyerek bir gölet meydana getiren Uluçay, yaklaĢık 16 km

uzunluğundadır. ġelalenin rakımı 380 metredir. Ulus çayında, 30–40 m geniĢliğinde bir gölet meydana getiren suyun debisi 200–250 lt/sn‟dir.

Ulukaya ġelalesi ve Kanyonu; çevresindeki panoramik güzelliğiyle yoğun ziyaretçi çekmektedir. Kanyonun uzunluğu yaklaĢık 1.5 km olup, yüksekliği 300 m‟dir.

Fotoğraf 29: Ulukaya ġelalesi, Ulus, Bartın

Foto: Bartın Kültür ve Turizm Müdürlüğü

64

Aksu ġelalesi: Aksu Çayı üzerindeki Aksu ġelalesi Kumluca‟ya 18 km uzaklıkta, Kızıllar Köyü‟nün Umar Tepesi mevkisindedir. Aksu Çayı, 1300 m rakımdan baĢlayıp 13 km devam ederek 200

metre rakımdaki Kumluca Çayı‟na dökülmektedir. Umar Tepesi‟ni 10 m. geniĢliğinde ikiye bölen Aksu

Çayı, 35 m yükseklikten düĢerek Ģelaleleri oluĢturmaktadır.

Fotoğraf 30: Aksu ġelalesi, Kumluca, Bartın

Foto: Bartın Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Doğal Güzellikler ve Korunan Alanlar

Küre Dağları Milli Parkı/KDMP (Arıt Beldesi): Küre Dağları, doğa koruma açısından

küresel düzeyde önemli 200 ekolojik bölge arasında bulunan Kafkasya ve Kuzey Anadolu Ilıman KuĢak Ormanları içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle alan, Orman Bakanlığı, BirleĢmiĢ Milletler Kalkınma

Programı ve FAO ortak kararıyla “Milli Parklar ve Korunan Alanların Yönetimi, Biyolojik ÇeĢitliliğin

Korunması ve Kırsal Kalkınma” konulu dıĢ kaynaklı proje kapsamında 07.07.2000 tarihinde “Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı” olarak ilan edilmiĢtir (Türker ve Çetinkaya, 2009).

Küre Dağları Milli Parkı (KDMP) Karadeniz Bölgesi‟nin Batı Karadeniz Bölümünde Küre Dağları üzerinde yer almaktadır. Tamamen bir plato karakterindeki milli park doğu-batı doğrultusunda

uzanmakta olup yakın çevresi için fiziksel ve sosyal anlamda bir eĢik niteliğindedir. Bu nedenle milli parkın mutlak koruma zonunun yer aldığı alan üzerinde hemen hiçbir yerleĢme birimi bulunmamakta,

sosyal hayat milli parkın yakın çevresinde devam etmektedir (Türker ve Çetinkaya, 2009).

Dünyada 100, ülkemizde 9 sıcak noktadan biri olarak kabul edilen KDMP‟ın % 40‟ı Bartın ili mülki hudutları içerisinde, kalan kısmı ise Kastamonu ili mülki sınırları içerisinde bulunmaktadır. Milli

Park “Tampon Zone” ile birlikte toplam 117.787 ha alanı kapsamaktadır. 37.000 ha‟lık alan ise yerleĢime açılmamıĢ bakir bir alandır. Milli park çevresinde; Azdavay, PınarbaĢı, Ulus, KurucaĢile,

Amasra ve Cide ilçeleri ile Arıt Beldesi bulunmaktadır (Bartin.gov.tr, 2011; Türker ve Çetinkaya, 2009).

65

Fotoğraf 31: Yılkı atları, Küre Dağları Milli Parkı, Bartın

Foto: Nuray Türker

Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı; genel özellikleri ve kaynak değerleri açısından eĢsiz bir jeolojik yapı özelliği göstermektedir. Küre Dağları‟nın batı kesimi, içinde yaĢlı ormanların,

kanyonların, akarsu ve çayırlıkların da olduğu geniĢ, el değmemiĢ, nemli karstik ormanlara sahiptir. Jeomorfolojik süreçler içinde gerçekleĢen aĢınımlar sonucu oluĢan dev kanyonlar, mağaralar, dolin ve

çukurların gür ormanlarla birleĢmesiyle oluĢan eĢsiz doğal peyzaj, alanı benzersiz kılmaktadır. Bu

açıdan Toros Dağları ile benzerlik gösteren Küre Dağları‟nın en önemli ayırt edici özelliği, karıĢık ormanlarıdır (Bartin.gov.tr, 2011). Floristik olarak orman eko sistemi içerisinde karıĢık yapraklı türler ile

iğne yapraklı türlerden oluĢan bir orman yapısı mevcuttur.

Uluslararası öneme sahip Batı Karadeniz Karst kuĢağı içerisinde yer alan KDMP; kanyonları,

boğazları, mağaraları, Ģelaleleri, düdenleri, ilginç karstik oluĢumları, 1200 yıllık yaĢlı ve bakir ormanları, flora ve endemik bitki varlığı, 129 kuĢ ve 40 memeli türünün yaĢadığı fauna zenginliği ile ekoturizm

açısından zengin bir çeĢitlilik sunmaktadır.

Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı‟nın yakın çevresi aynı zamanda zengin ve çeĢitli folklorik değerlere sahiptir. Milli Parkın doğal güzelliklerinin yanısıra bu folklorik değerler yörenin en

önemli turizm potansiyelini oluĢturmaktadır.

KDMP’de Korunan Alanlar

Küre Dağları Milli Parkı bünyesinde 24.212 ha Alan Yaban Hayatı koruma sahası olarak

belirlenmiĢtir. Bu alanda 129 kuĢ çeĢidi ve 40 memeli türü yaĢamaktadır.

Ulus-Sökü Yaban Hayatı Koruma alanı: 17.000 ha‟lık bir alana sahip olup, Geyik ve karaca

yaĢamaktadır.

Gürgenpınarı-Tarlaağzı-Uzunöz Yaban Hayatı Koruma alanı sülün yerleĢtirme sahasıdır.

Hasankadı-GeriĢli, Akçamescit-Akağaç-Sütlüce Yaban Hayatı Koruma alanı mevsimine göre

ördek, kaz, bıldırcın, üveyik, çulluk, geyik, tavĢan, yaban keçisi ve yaban domuzu gibi türlere ev sahipliği yapmaktadır.

Sit Alanları: Tescil edilmiĢ taĢınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile sit alanları Ģunlardır:

Arkeolojik Sit Alanı: 9

Kentsel Sit Alanı: 1

Doğal Sit Alanı: 9

66

Arkeolojik ve Doğal Sit: 4

Kültür ve Tabiat Varlıkları: 375

Toplam: 398 Adet

2.1.2.1.5. Yayla Turizmi

2.1.2.1.5.1. Zonguldak Ġli Yayla Turizmi ile ilgili Varlıklar

a. Alaplı

Gümeli ve Bacaklı yaylaları: Türkiye‟nin 105. tabiat anıtı olarak tescillenen Zonguldak‟ın

Alaplı ilçesine bağlı Gümeli beldesindeki 1637 metre yükseklikteki Bacaklı Yayla ve dağın eteğindeki

Gümeli (Bölüklü) Yaylası, zengin bitki örtüsü, yayla evleri ve yaĢayan yaylacılık geleneği ile yayla turizmi açısından değerlendirilebilecek doğal güzelliklerden biridir. Alanı 365 km2olan yaylada anıt

ağaçlar yer almakta olup, bunların en dikkate değer olanlarından anıt Porsuk ağacı 1000 yaĢındadır.

.

Fotoğraf 32: Bacaklı Yayla, Alaplı, Zonguldak

Foto: Can Çetin

2.1.2.1.5.2. Karabük Ġli Yayla Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Günümüzde büyük Ģehirlerde yaĢayan insanların Ģehrin gürültüsü ve kirliliğinden kaçıp, doğal güzelliklere sahip olan sessiz alanları tercih etmelerinin bir sonucu olarak, özellikle kıyı Ģeridindeki tatil

yörelerinin sıcak ve nemli havasına karĢılık yaylaların çok çeĢitli bitki örtüsüne sahip olması, ormanları,

krater gölleri, ırmakları, dereleri, tarih, kültürel ve arkeolojik değerleri, dağ ve doğa yürüyüĢleri, rafting, kıĢ sporları, av ve spor olta balıkcılığı, çim kayağı, yayla Ģenlikleri ve el sanatları gibi değerleri

taĢıması nedeniyle bu bölgelerin turizm çekim merkezi olmalarına olanak sağlamaktadır.

Karabük ili, zengin ormanları, flora ve faunası, üstün peyzaj özellikleri ve Ģifalı otları ile yayla

turizmi açısından değerlendirilecek önemli bir konuma sahiptir.

a. Eflani

Kokurdan Yaylası: 1000 m rakımlı Kokurdan Yaylası, Eflani‟ye 16 km uzaklıkta yer

almaktadır. Alanı 751 000 m²‟dir.

b. Eskipazar

Eğriova Yaylası: Adiller ve ġevkiller köylerinin kullandığı 1200 m rakımlı Eğriova Yaylası geniĢ

bir alana yayılmıĢtır. Yayla ve çevresi çam, köknar ve gürgen ağaçları ile çevrelenmiĢtir. Yaylada her yıl Temmuz ayında yayla Ģenlikleri yapılmaktadır.

67

Fotoğraf 33: Eğriova Yaylası, Eskipazar, Karabük

Foto: Nuray Türker

c. Safranbolu

Safranbolu‟da, yoğun orman alanları ve coğrafi yükseltiler, bölgede büyük yaylaların oluĢumuna olanak sağlamıĢtır. Sarıçiçek ve Uluyayla, yörenin önemli büyüklükteki yaylalarıdır.

Safranbolu‟ya 13,5 km uzaklıkta, 1700 m yükseklikteki Sarıçiçek Yaylası orman dokusu açısından zengin olup, orman örtüsünün büyük çoğunluğunu ibreliler (Göknar, çam vs.) oluĢturmaktadır. Yayla,

1600 m uzunluğunda, 740 m geniĢliğinde olup alanı 600.000 m2‟dir. Sarıçiçek Yaylası günümüzde yaylacılık açısından faal değildir.

2.1.2.1.5.3. Bartın Ġli Yayla Turizmi ile ilgili Varlıklar

Geleneksel yaylacılık faaliyetleri günümüzde fonksiyonel değiĢime uğrayarak, insanların tatillerini geçirdikleri yerler niteliğini kazanmıĢ ve turizm sektöründe değerlendirilmeye baĢlanmıĢtır.

Bartın ve çevresinde kıyıdan iç kesimlere gidildikçe yayla turizmi açısından yörenin cazibe merkezi olan Uluyayla ve Arıt dağlarındaki Zoni yaylasını görmek mümkündür. Bartın ve çevresinin

önemli yaylaları, Ulus ilçesindeki Uluyayla, Arıt beldesindeki Zoni yaylası, Kumluca beldesindeki Ardıç

ve Gezen yaylalarıdır.

a. Bartın Merkez Ġlçe

Arıt (Zoni) Yaylası: Zoni Yaylası Arıt‟ın kuzeybatısında, KDMP‟nın tampon zonunda yer almaktadır. Arıt dağlarından baĢlayıp güneye doğru uzanarak Uluyayla‟yla bütünleĢen Zoni yaylası

Uluyayla‟nın uzantısı sayılabilecek özellikler taĢımaktadır. Yörenin bitki örtüsünü, köknar, sarıçam, kayın, gürgen, meĢe, akağaç, kiraz, ıhlamur, kayacık, dıĢbudak ve yüzlerce alt flora oluĢturmaktadır.

b. Ulus

Uluyayla: Karabük il sınırları içerisine olmasına rağmen Bartın‟ın Ulus ilçesine daha yakın olması sebebiyle Ulus‟a ait bir yayla olarak bilinen Uluyayla Ulus‟a 25 km mesafededir.

Uluyayla, Karadeniz oluĢumu sırasındaki büyük yer hareketleri ile meydana gelmiĢ büyük bir düzlüktür. Denizden yüksekliği ortalama 1000 metre olan Uluyayla‟nın yüz ölçümü yaklaĢık 47 km2‟dir.

En yüksek yeri alanın batısında bulunan Kızılcaören Tepesi (1379 m), en alçak yerler ise alanın orta

bölümlerinde bulunan yayla düzlüğüdür (930 m). Alanda beĢ adet yayla yerleĢmesi (Karakız, Ġnönü, Kızılgöl, Çokman, AĢağı Yayla) bulunmaktadır ve geleneksel anlamda yaylacılığa devam edilmektedir.

Bitki örtüsü iğne ve yayvan yapraklı ağaçlardan oluĢmaktadır. Alanın batısında iki adet mağara Ġnönü (Kırlangıç ya da Ġnağzı) ve Subatık Mağaraları bulunmaktadır. Yaylanın ortasından geçen Ova Çayı ve

Ġnönü Deresi yaylaya ayrı bir güzellik katmaktadır (Topay, 2004).

68

Yaylada yaylacılık geleneği devam etmekte olup, Temmuz aylarında yayla Ģenlikleri yapılmaktadır.

Fotoğraf 34: Uluyayla, Ulus, Bartın

Foto: Turgut Ertuğrul

Ardıç ve Gezen Yaylaları: Ardıç ve Gezen yaylaları, Kumluca-Safranbolu ve Yenice arasında

kalan ardıç bölgesinde birbirlerinden 8 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Kumluca beldesine 42 km uzaklıkta bulunan Ardıç Yaylası‟nın etrafı ormanlık alandır. Orman alanı yaklaĢık 10 ha‟dan oluĢmakta

olup Ardıç ağaçları, az miktarda Köknar, Kayın ve yüzlerce alt floradan meydana gelmektedir. Ortalama

yükseklikleri 1500 m. civarında olmakla birlikte Ekim - Mayıs ayları arasında yılın beĢ ayını karlar altında geçirmektedir. Alana ulaĢımı sağlayacak düzgün bir yolu yoktur.

2.1.2.1.6. Botanik Turizmi

2.1.2.1.6.1. Zonguldak Ġli Botanik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Zonguldak ilinin büyük bir bölümünün ormanlarla kaplı olması nedeniyle, yöre ormanaltı bitkisi

ve endemik yönünden de oldukça zengin bir potansiyele sahiptir. Zonguldak ilinin biyoçeĢitliliğinin saptanması amacıyla Zonguldak Karaelmas Üniversitesi‟nin Gazi Üniversitesi ve Abant Ġzzet Baysal

Üniversitesi ile birlikte gerçekleĢtirdiği biyoçeĢitlilik projesi sonucunda ana toprağı Zonguldak olan 7 familyaya ait toplam 12 endemik takson bulunmuĢtur. Bu taksonlar aĢağıda listelenmektedir (Türker

ve Çetinkaya, 2009):

1. APIACEAE

Bupleurum L. Bupleurum setaceumFENZL-TavĢan kulağı

Heracleum L. Heracleum platytaeniumBOISS. -TavĢancıl otu

2. ARACEAE

Arum L. Arum euxinum R. MILL

3. CAMPANULACEAE

Campanula L. Campanula argaea BOISS. ET BAL.- Çan çiçeği

Campanula L. Campanula lyrata LAM. subsp. lyrata LAM.-Lir Ģeklinde çan çiçeği

4. CARYOPHYLLACEAE

Dianthus L. Dianthus balansae BOISS.

Dianthus L. Dianthus kastembeluensis FREYN ET SINT.

Minuartia L. Minuartia gracilis MCNEILL

69

5. CELASTRACEAE

Euonymus L. Euonymus latifolius (L.) MILLER subsp. cauconis COODE ET CULLEN, Ġğ ağacı

6. FABACEAE

Astragalus L. Astragalus anthylloides LAM.,ġiĢik geven

Trigonella L. Trigonella rhytidocarpa BOISS. ET BAL.

7. ORCHIDACEAE

Epipactis ZINN Epipactis pontica TAUB.

2.1.2.1.6.2. Karabük Ġli Botanik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Safran (Crocus sativus): Türkiye‟de ağırlıklı olarak Safranbolu‟da yetiĢen ve Ģehre de adını veren safran bitkisi, botanik turizmi açısından değerlendirildiğinde bölge açısından büyük önem

taĢımaktadır. GeçmiĢte Safranbolu‟da 40 kadar köyde safran yetiĢtirildiği kaydedilmiĢtir. Bugün ülkemizde safran yetiĢtiriciliği, yalnızca Safranbolu‟da Davutobası (dört aile), Yörük (bir aile),

AĢağıgüney (bir aile) köylerinde olmak üzere üç köyde, 4310 m² alanda devam ettirilmeye çalıĢılmaktadır. Toplam üretim yılda 7-10 kg arasındadır (Safranbolu.gov.tr, 2011).

Safranın dünyada 70 cinsine ait 1800 türü bulunmaktadır. Anadolu florasında ise, Crocus

cinsine ait 40 tür saptanmıĢtır. Bu türlerin bir kısmı ilkbaharda, bir kısmı da sonbaharda çiçek açmaktadır. Safranbolu‟da yetiĢen safran bitkisi sonbaharda çiçek açmaktadır. Çiçeklenme, Ekim ayının

üçüncü veya dördüncü haftasından baĢlayarak 15 Kasım‟a kadar sürmektedir. Her bir bitkiden ortalama 7-8 adet çiçek alınmaktadır. Çiçekler viyole (mor) renkli olup, her çiçekte sarı renkli üç adet

erkek organ bulunmaktadır. Çiçeğin asıl önemli olan organı, diĢi organıdır. Bir adet olan diĢi organ

yumurtalık (ovary), yumurta borusu ve tepecik (stigma)‟dan oluĢmaktadır. Tepecik (stigma) koyu kırmızı renktedir. Bitkinin yararlanılan organı, iĢte bu üç parçalı olan tepecik kısmıdır. Bu kısma “safran”

da denilmektedir.

Fotoğraf 35: Safran (Corocus sativus), Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

70

Ağırlığının 100.000 katı suyu sarıya boyayabilen Safran boya, kozmetik, gıda sanayinde (genellikle baharat olarak Safranbolu lokumunda da kullanılmaktadır) ve ilaç sanayinde kullanılmakta

olup oldukça pahalı bir bitkidir. Safran tarımı, son yıllarda devlet destekli projeler ile yaĢatılmaya

çalıĢılmaktadır.

Batı Karadeniz Bölümü‟nde yer alan Karabük iklim özellikleri nedeniyle farklı bir floraya

sahiptir. Özellikle Yenice ilçesinde hâkim olan nemli geçiĢ iklimi ilçenin çok çeĢitli, nadir bulunan, kimi zaman anıtsal boylara ulaĢan bitki çeĢitliliğine sahip olmasının en önemli nedenidir. Karabük‟te kısmen

Karadeniz iklimi özellikleri görülmekte, ancak kıyıdan içeride kaldığından ve nemli Karadeniz

havasından yeterince yararlanamadığından karasal iklim özellikleri daha ağır basmaktadır.

Dağların geniĢ yer kapladığı Karabük‟te ormanlar yaygındır. Ġlin yüzölçümünün % 70‟i

ormanlarla kaplıdır. Merkez ilçe, Safranbolu, Yenice, Eskipazar ormanların gür olduğu alanlardır. Eflani çevresinde ise çayır ve otlaklar önemli yer kaplamaktadır.

Bakir ormanlara sahip olan Yenice‟de 115 bin hektarlık alanın % 85‟i (82448 ha.) ormanlarla kaplıdır. Bu alanın 79606.5 ha‟ı koru, 2841.5 ha‟ı baltalık ormandır. Yenice ormanları sıradan orman

alanları değildir. Biyolojik çeĢitlilik bakımından oldukça zengin bir yapıya sahiptir. Dünya Ormancılık

Örgütü FAO‟nun Dünya üzerinde belirlediği Mutlak Korunması gereken alanlar içindeki 100 adet sıcak noktadan 9 tanesi Türkiye‟de bulunmaktadır. Yenice ormanları, bu 9 Mutlak Koruma sahasından biridir.

Bunun nedeni, Yenice ormanlarında tropik bölgeler dıĢında, dünyada pek az ormanda görülebilecek kadar çok sayıda ağaç, ağaççık, bitki ve yaban hayvanının bir arada yaĢamasıdır. Ġlçe ormanlarında 33

ağaç çeĢidi, 8 ağaççık çeĢidi ve birçok otsu bitkinin yanı sıra 16 çeĢit Ģifalı bitki de bulunmaktadır

(Türker ve Çetinkaya, 2009).

Ġlçe ormanlarındaki ağaç türleri çeĢitliliği Ģunlardır (Türker ve Çetinkaya, 2009):

1. Abies bornmülleriana Uludağ Göknarı

2. Pinus silvestris Sarıçam

3. Pinus nigra Karaçam

4. Pinus nigra subsp. Pallasiana Camiyanı Karaçamı

5. Pinus brutia Kızılçam

6. Taxus baccata Porsuk

7. Fagus orientalis Doğu Kayını

8. Quercus petrea subsp. iberica Sapsız MeĢe

Yenice Orman ĠĢletme Müdürlüğü‟ne bağlı Çitdere ve Kavaklı Bölgeleri 1989 tarihinde Tabiatı

Koruma Alanı olarak ilan edilmiĢtir. Kavaklı bölgesinde bulunan 4 ha‟lık bir alan Arboretum sahası

olarak ve alanda bulunan 2 adet ağaç da anıt ağaç olarak tescil edilmiĢtir.

Alanda çok çeĢitli orman ağaç türlerinin bir arada bulunması, bunların bazılarının dünyada

ender görülen çap ve boya ulaĢmıĢ olmaları, nadir bulunan ve kaybolmaya yüz tutmuĢ ekosistemler olmaları, bilimsel açıdan büyük önem arz etmeleri, sahaların yaban hayatı bakımından zengin olması

ve yaban hayatı çeĢitliliği alanların Tabiatı Koruma Alanları olarak ayrılmasına neden olmuĢtur.

Tabiatı Koruma Alanları

1. Çitdere Tabiatı Koruma Alanı (Rakım en düĢük 750 m, en yüksek 1708 m, 721,5 ha‟lık alan)

2. Kavaklı Tabiatı Koruma Alanı (Rakım en düĢük 970 m, en yüksek 1700 m, 334 ha‟lık alan)

3. Arboretum Sahası (Açık Hava Ağaç Müzesi) Gökpınar Mevkii (Rakım 1100 m, 4 ha‟lık alan)

Çitdere Koruma Alanında Istranca MeĢesi (Q. hartwissiana), Porsuk (Taxus baccata), DiĢbudak (Fraxsinus excelsiior), Akçaağaç (Acer platanoides ve Acer hyrconum), ıhlamur (Tilia rubra), Kayacık

71

(Ostrya carpinifolia) gibi ender türler de yaĢam alanı bulmaktadır. GeliĢmiĢ çap ve boylara ulaĢan bu ağaçların dünyada eĢi benzeri bulunmamaktadır.

Kavaklı Koruma Alanında ise Porsuk (Taxus baccata), Fındık (Corylus colurna), Üvez (Sorbus aucoparia), DiĢbudak (Fraxinus excelcior), Akçaağaç (Acer sp.), Ihlamur (Tilia fubra), Kayacık (Ostrya carpinifolia) gibi türlerle birlikte Arboretum sahasında 19 ağaç türü 8 ağaççık ve çok çeĢitli Ģifalı otlar

bulunmaktadır.

Bu türlerin içinde olağanüstü çap ve boya ulaĢan ağaçlar tabiat anıtı ağaç olarak tescil edilmiĢ

ve korumaya alınmıĢtır. Bunlardan Porsuk ve Fındığın ulaĢmıĢ olduğu boy ve çapı bir baĢka yerde

görmek mümkün değildir. Bu ağaçların bulundukları yerler ve özellikleri aĢağıda belirtilmiĢtir.

Çitdere Tabiatı Koruma Alanı

Quercus hartwissiana: Istranca meĢesi (Rakım 1320 m, 4 adet)

Çapı Çevresi Boyu

1. 2.01 m 6.30 m 23.0 m 2. 1.90 m 5.95 m 25.0 m

3. 1.58 m 4.96 m 18.0 m

4. 1.50 m 4.70 m 20.0 m

Ulmus glabra: Dağ Karaağacı (Rakım 820 m, 1 adet)

Çapı Çevresi Boyu 1.30 m 3.80 m 30.0 m

Ulmus glabra: Dağ Karaağacı (Rakım 900 m, 1 adet)

Çapı Çevresi Boyu 0.68 m 3.80 m 23.0 m

Kavaklı Tabiatı Koruma Alanı

Taxus baccata: Porsuk (Rakım 525 m, 1 adet)

Çapı Çevresi Boyu 2.24 m 7.0 m 24.0 m

Taxus baccata: Porsuk (Rakım 1200 m, 1 adet)

Çapı Çevresi Boyu 2.05 m 6.45 m 18.0 m

Corylus colurna: Türk Fındığı (Rakım 1120 m, 1 adet)

Çapı Çevresi Boyu

0.90 m 2.82 m 21.0 m

Acer platanoides: Çınar Yapraklı Akçaağaç (Rakım 900 m, 1 adet)

Çapı Çevresi Boyu

0.94 m 2.95 m 19.0 m

Acer trautvetteri: Kayın Gövdeli Akçaağaç (Rakım 900 m, 1 adet)

Çapı Çevresi Boyu

0.70 m 2.20 m 18.0 m Tillia rubra subsp. caucasica: Kafkas Ihlamuru (Rakım 650 m, 1 adet)

Çapı Çevresi Boyu 1.45 m 4.60 m 18.0 m

72

Fotoğraf 36: Anıt Fındık (Corylus colurna), Kavaklı Tabiatı Koruma Alanı, Yenice, Karabü

Foto: Yenice Belediyesi

Karabük ili sınırları içinde Türkiye endemiği 26 familyaya ait toplam 54 takson (tür)

bulunmaktadır. Bu taksonlar ve tehlike kategorileri1 aĢağıda listelenmektedir (Türker ve Çetinkaya,

2009):

1. PINACEAE

Abies miller. A. nordmanniana(STEV.) Spach. subsp. Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Abies miller. bornmuelleriana (MATTF.) Coode et Cullen Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Fotoğraf 37: Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana (Uludağ göknarı)

1IUCN Red Data Book Kategorileri: TükenmiĢ (EX), Doğada TükenmiĢ (EW), Çok Tehlikede (CR), Tehlikede (EN), Zarar

Görebilir (VU), Az Tehdit Altında (LR) - Koruma Önlemi Gerektiren(cd), Tehdit Altına Girebilir(nt), En Az Endişe Verici(lc) -

, Veri Yetersiz (DD)

73

2. POACEAE

Festuca L. Festuca glaucispicula MARJGR.- DANNANB.- Yumak otu Tehlike Kategorisi: LR (nt)

3. RANUNCULACEAE

Delphinium L. Delphinium bithinicum P.H.DAVĠS, Hezeran-Süvari mahmuzu Tehlike Kategorisi: LR (nt)

4. BORAGINACEAE

Onosma L. Onosma bozakmanii H. RIEDL- Emzik otu Tehlike Kategorisi: R

Onosma L. Onosma mutabile BOĠSS.- Emzik otu Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Nonea L. Nonea pulla subsp. Monticola - Kara Rona Tehlike Kategorisi: LR (nt)

5. CAMPANULACEAE

Asyneuma GRISEB Asyneuma GRISEB subsp. Sibthorpianum DAMBOLD Tehlike Kategorisi: LR (nt)

6. CARYOPHYLLACEAE

Minuartia L. Minuartia gracilis MC. Neill.- Koru Otu Tehlike Kategorisi: R

Dianthus L. Dianthus balansae Boiss. - Yabani Karanfil Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Gypsophyla L. Gypsophyla brachypetala TRAUTV.– Çöven Tehlike Kategorisi: R

Silene L. Silene olympica Boiss., Ballıca- Nakil Çiçeği Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Fotoğraf 38: Silene olympica

7. CISTACEAE

Fumana SPACH. Fumana paphlagonica BORNM. Tehlike Kategorisi: LR (nt)

8. CONVOLVULACEAE

Convolvulus L. Convolvulus galaticus ROSTON & CHAISY – Boz Tarla SarmaĢığıTehlike Kategorisi: LR (nt)

9. CRASSULACESE

Sempervivum L. Sempervivum gilliani MUIRHEAD - Gelin Parmağı Tehlike Kategorisi: R

10. CRUCIFERAE

Alyssum L. Alyssum pseudo-mouradicum HAUSKN.- BORNM.–Murat Kuduzotu Tehlike Kategorisi: LR (nt)

11. DIPSACACEAE

Cephalaria SCHRADER Cephalaria paphlagonica BOBROV. EX R&SHULTES Tehlike Kategorisi: R

12. GRAMINEAE

Festuca L. Festuca glaucispicula MARKR. DANNENB - Yumak Otu Tehlike Kategorisi: LR (nt)

13. GERANIACEAE

Geranium L. G. Asphodeloides subsp. sintenisii (FREYN) DAVĠS-Turna Gagası Tehlike Kategorisi: LR (nt)

74

14. IRIDACEAE

Crocus L. Crocus ankyrensis (HERBERT) MAW.- Ankara Çiğdemi Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Fotoğraf 39: Crocus ankyrensis (Herbert) Maw.

15. LABITATAE

Sideritis L. Sideritis dichotoma HUTER- Dağ Çayı Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Sideritis L. Sideritis amasiaca BORNM.- Amasya Dağ Çayı Tehlike Kategorisi: R

Origanum L. Origanum spileum- Mercan KöĢkü Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Salvia L. Salvia hypargea FISH. AND MEY- GümüĢ Yapraklı Adaçayı Tehlike Kategorisi: LR (nt)

16. LEGUMINOSAE

Astragalus L. Astragalus pseudocaspicus FĠCHER– Geven Tehlike Kategorisi: R

Astragalus L. Astragalus sigmoidesBUNGE Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Vicia L. Vicia freyniana BORNM. Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Lathyrus L. Lathyrus tukthensis CZECZ. - Süs bezelyesi Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Trifolium L. Trifolium auxinum ZOH.– Üçgül Tehlike Kategorisi: LR (nt)

17. LILIACEAE

Allium L. Allium peroninianum AZNV. Tehlike Kategorisi: LR (nt)

18. LINACEAE

Linum L. Linum tmoleum Boiss- Yabani Keten Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Linum L. Linum olimpicum BOISSS. - Yabani Keten Tehlike Kategorisi: LR (nt)

19. APIACEAE

Astrantia L. Astrantia maxima PALLAS subsp. haradjiana (GRINTZ) Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Heracleum L. Heracleum pastinacifolium, TavĢancıl Otu

Olympociadum Wolf. O. caesoitosum (Sm) WOLF. Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Cymbocarpum DC. C. wiedemmannianaBOĠSS Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Ferrulago W. KOCH. F. thirkeana (BOĠSS) BOĠSS incanum (BOĠSS&HUET) RECH. FĠL.- Kuzu KiĢniĢi

Tehlike Kategorisi: LR (nt)

20. ASTERACEAE

Centaurea L. Centaurea cadmea BOĠSS - Peygamber Çiçeği Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Centaurea L. C. inexpectata VAGENITZ - Peygamber Çiçeği Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Centaurea L. C. reuterana BOĠSS var. phrigia BORNM.- Peygamber Çiçeği Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Cicerbita WALLR. Cicerbita variabilis (BORNM.) BORNM. Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Ġnula L. Ġnula helenium L. subsp. orygalis (BOĠSS) GRĠERSON Tehlike Kategorisi: LR (nt)

75

Scorzonera L.S. Pygmaea SIBTH ET SM SUBSP. nutans (CZECZOTT) CHAMBERLAIN- Karakök, Cüce Keçi Sakalı Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Senecio L. S. Hypochionaeus BOISS var. ilkasiensis FREYN AND SINT. Tehlike Kategorisi: LR (nt)

21. ORCHIDACEAE

Epipactis ZINN. Epipactis pontica TAUB.- Bataklık Salebi Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Fotoğraf 40: Epipactis pontica

22. RHAMNACEAE

Rhamnus L. Rhamnus timifolius BORNM.– Akdiken Tehlike Kategorisi: LR (nt)

23. ROSACEAE

Crataegus L. Crataegus tanacetifolia (LAM) PERS– YemiĢen Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Crataegus L. Crataegus dikmensis POJARK- Ankara YemiĢeni Tehlike Kategorisi: V

24. RUBIACEAE

Asperula L. Asperula pestalozzae BOISS- YapıĢkan Otu Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Galium L. Galium fissurense EHREND & SCHONB. - Yoğurt Otu Tehlike Kategorisi: LR (nt)

25. SCROPHULARIACEAE

Verbascum L. Verbascum spectabile var. isandrum HUB. Mor SığırkuyruğuTehlike Kategorisi: R

Verbascum L. Verbascum abieticolum BORNM.– Sığırkuyruğu Tehlike Kategorisi: LR (nt)

26. UMBELLIFERAE

Olympociadum WOLF. O. caespitosum (SM.) WOLF. Tehlike Kategorisi: V

Cymbocarpum DC. C. wiedemmannianaBOISS Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Ferrulago w.KOCH F. thirkeana (BOĠSS) BOĠSS- Kuzu KiĢniĢi Tehlike Kategorisi: LR (nt)

2.1.2.1.6.3. Bartın Ġli Botanik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Bartın ve çevresi, Türkiye‟nin Fitocoğrafik flora bölgelerinden Euro-Siberian bölge içerisinde

bulunmakta olup, iklim özellikleri nedeniyle oldukça zengin bir doğal bitki örtüsüne sahiptir. YağıĢların

bol ve bütün yıla dağılmıĢ olduğu, sıcaklığın ve yıl içindeki sıcaklık değerleri arasındaki farkın fazla olmadığı yörede doğal bitki örtüsü nemli ormanlardan oluĢmaktadır.

Bartın ve çevresinin 2143 km² olan yüzölçümünün % 46‟sını ormanlar kaplamaktadır. Kıyıdan dağlık alanlara doğru çıkıldıkça bitki örtüsünde belirgin bir değiĢiklik görülmektedir. Bartın ormanlarının

karakteristik ağaçları; 600 m yüksekliğe kadar Defne, MeĢe, Kayın, KocayemiĢ, Ardıç, Ormangülü ve Yabani Zeytin, 1000 m yükseklikte MeĢe, Kayın, Gürgen 1500 m ve daha yükseklerde Kayın, Kestane

ve Çam‟dır. Sahil Ģeridinde de Ceviz, Kestane ve Fındık plantasyonları yaygındır. Bartın ve çevresinin

bitki örtüsünde geniĢ yer tutan ormanlar, genellikle yayvan ve iğne yapraklı ağaçlardan oluĢmaktadır.

76

Alt flora ise oldukça yaygın ve çok çeĢitlidir. Ayrıca; son yıllarda adına festival düzenlenen kaliteli çilek yetiĢtiriciliği dikkat çekmektedir. Sadece kentsel alan ve yakın çevresinde yapılan floristik

incelemeler sonucu 439 adet doğal bitki türü tespit edilmiĢtir.

Bartın sınırları içinde 5 familyaya ait toplam 7 adet Türkiye endemiği takson bulunmuĢtur. Bu taksonlar ve tehlike kategorileri aĢağıda listelenmektedir (Türker ve Çetinkaya, 2009):

1. AMARYLLIDACEAE

Galanthus L. Galanthus plicatus subsp. byzantinus (BAKER) GOTTLIEB Tehlike Kategorisi: LR (nt)

2. ASTERACEA

Centaurea L. Centaurea cadmea BOĠSS - Peygamber Çiçeği Tehlike Kategorisi: LR (nt)

Centaurea L. Centurea kilaea BOĠSS - Peygamber Çiçeği Tehlike Kategorisi: LR (nt)

3. CELASTRACEAE

Euonymus L. Euonymus latifolius (L.) Miller subsp. cauconis Coode et Cullen Tehlike Kategorisi: LR

(nt)

4. SCROPHULLARIACEAE

Veronica L. Veronica multifida L.Tehlike Kategorisi: LR (nt)

5. UMBELLIFERAE

Seseli L. Seseli resinosum FREYN &SINT- Horoz Gözü Tehlike Kategorisi: VU

Ferulago W. KOCH Ferulago plathycarpa BOĠSS &BALL. Tehlike Kategorisi: LR (nt)

2.1.2.1.7. Hayvan (Kelebek) Gözlemciliği

2.1.2.1.7.1. Zonguldak Ġli Kelebek Gözlemciliği ile Ġlgili Varlıklar

Zonguldak ilinde 90 tür kelebek gözlenebilmekte olup bu kelebek türleri aĢağıda verilmektedir. Zonguldak Alaplı ilçesindeki Bacaklı Yaylası ÖKeA (Öncelikli Kelebek Alanı) olabilecek potansiyele sahip

bir bölgedir (trakel.org, 2011).

77

PAPILIONIDAE 45. Hyponephele lycaon Küçük esmer peri

1. Parnassius mnemosyne Dumanlı apollo 46. Hyponephele zuvandica Azeri esmer perisi

2. Parnassius apollo Apollo 47. Kirinia roxelana Ağaç esmeri

3. Iphiclides podalirus Erik kırlangıçkuyruğu 48. Pyronia tithonus Pironiya

4. Papilio machaon Kırlangıçkuyruk 49. Maniola jurtina Çayır esmeri

5. Zerynthia caucasica Kafkas fistosu 50. Coenonympha arcania Funda zıpzıp perisi

PIERIDAE 51. Coenonympha pamphilus Küçük zıpzıp

perisi

6. Anthocharis cardamines Turuncu suslu 52. Lasiommata maera Esmer boncuk

7. Leptidae duponcheli Doğulu narin orman

beyazı 53. Lasiommata megera Küçük esmer boncuk

8. Leptidae sinapis Narin orman beyazı 54. Pararge aegeria Karanlık orman esmeri

9. Pieris brassicae Büyük beyazmelek 55. Chazara briseis Cadı

10. Pieris mannii Mann‟in beyaz meleği LYCAENIDAE

11. Pieris napi YeĢildamarlı beyaz melek 56. Satyrium ilicis Büyük sevbeni

12. Pieris pseudorapae Yalancı beyaz melek 57. Satyrium w-album Karaağaç sevbenisi

13. Pontia edusa Yeni Benekli melek 58. Tarucus balkanicus Balkan kaplanı

14. Colias alfacarienis Türkistan azameti 59. Cupido alcetas Fransız everesi

15. Colias crocea Sarıazamet 60. Cupido argiades Everes

16. Gonepteryx farinosa Anadolu orakkanadı 61. Cupido osiris Mavi osiris

17. Gonepteryx rhamni Orakkanat 62. Celastrina argiolus Kutsal mavi

NYMPHALIDAE (= ARGYNNIDAE) 63. Callophrys rubi Zümrüt

18. Limenitis reducta Akdeniz hanımeli kelebeği

64. Pseudophilotes vicrama Himalaya mavisi

19. Vanessa cardui Diken kelebeği 65. Plebejus idas Esmergöz

20. Argynnis adippe Büyükinci 66. Plebejus argus GümüĢ lekeli esmergöz

21. Argynnis pandora Bahadır 67. Aricia anteros Çokgözlü Balkan mavisi

22. Argynnis aglaja Güzel inci 68. Polyommatus bellargus Gök mavisi

23. Argynnis niobe Niyobe 69. Polyommatus daphnis Dafnis

24. Argynnis paphia Cengaver 70. Polyommatus dorylas Turkuaz mavisi

25. Brentis daphne Böğürtlen brentisi 71. Polyommatus eroides Çokgözlü eros

26. Boloria dia Mor Ġnci 72. Polyommatus icarus Çokgözlü mavi

27. Issoria lathonia Ġspanyol kraliçesi 73. Scolitantides orion Karamavi

28. Melitaea athalia Amannissa 74. Lycaena tityrus Ġslibakır

29. Melitaea cinxia Ġparhan 75. Lycaena dispar Büyükbakır

30. Melitaea didyma Benekli iparhan 76. Lycaena phlaeas Benekli bakır

31. Melitaea trivia Guzel iparhan 77. Lycaena thersamon KüçükateĢ

32. Vanessa atalanta Atalanta 78. Glaucopsyche alexis Karagözmavisi

33. Inachis io Tavus kelebeği 79. Glaucopsyche lessei Anadolu devmavisi

34. Nymphalis antiopa Sarı bandlı kadife 80. Leptotes pirithous Mavi zebra

35. Polygonia egea Anadolu yırtıkpırtığı 81. Lampides boeticus Lampides

36. Polygonia c-album Yırtık pırtık HESPERIIDAE

LIBYTHEIDAE 82. Carcharodus alceae Hatmi zıpzıpı

37. Libythea celtis Çitlembikkelebeği 83. Erynnis tages Paslı zıpzıp

SATYRIDAE 84. Muschampia tessellum Mozayik zıpzıp

38. Melanargia galathea Melike 85. Pyrgus armoricanus Ġspanyol zıpzıpı

39. Hipparchia statilinus Ağaç Karameleği 86. Pyrgus malvae Ebegümeci zıpzıpı

40. Hipparchia aristaeus Güneyli kurĢuni

kelebek

87. Pyrgus melotis Ege zıpzıpı

41. Hipparchia syriaca Büyük karamelek 88. Spialia orbifer Kızıl zıpzıp

42. Erebia medusa Orman güzelesmeri 89. Thymelicus sylvestris Sarı antenli zıpzıp

43. Brintesia circe Karamurat 90. Ochlodes venatus Orman zıpzıpı

44. Hyponephele lupina Esmer peri

78

Fotoğraf 41: Kafkas Fistosu (Zerynthia caucasica), Zonguldak

Foto: Mustafa Sözen

Fotoğraf 42: Yırtık Pırtık (Polygonia c-album), Zonguldak

Foto: Mustafa Sözen

2.1.2.1.7.2. Karabük Ġli Kelebek Gözlemciliği ile ilgili Varlıklar

Karabük ilinde 99 kelebek türü gözlenebilmekte olup bu kelebek türleri aĢağıda listelenmektedir. Yenice ilçesindeki Keltepe bölgesi OKeA olmaya aday bir kelebek gözlemciliği alanıdır

(trakel.org, 2011).

HESPERIDAE 49. Chazara briseis Cadı

1. Carcharodus lavatherae Mermer zıpzıpı 50. Coenonympha arcania Funda zıpzıp perisi

2. Carcharodus alceae Hatmi zıpzıpı 51. Coenonympha pamphilus Küçük zıpzıp perisi

3. Erynnis tages Paslı zıpzıp 52. Erebia aethiops Ġskoç güzelesmeri

4. Muschampia tessellum Mozayik zıpzıp 53. Erebia medusa Orman güzelesmeri

5. Ochlodes venatus Orman zıpzıpı 54. Hipparchia fatua Anadolu karameleği

6. Spialia phlomidis Acem zıpzıpı 55. Hipparchia aristaeus Güney kızılmeleği

7. Thymelicus acteon Sarı lekeli zıpzıp 56. Hipparchia pellucida Anadolu kızılmeleği

8. Thymelicus lineolus Siyah antenli zıpzıp 57. Hipparchia syriaca Büyük karamelek

9. Thymelicus sylvestris Sarı antenli zıpzıp 58. Hyponephele lupina Esmerperi

PAPILIONIDAE 59. Hyponephele lycaon Küçük esmerperi

10. Iphiclides podalirius Erik kırlangıçkuyruğu 60. Kirinia roxelana Ağaç esmeri

11. Papilio machaon Kırlangıçkuyruk 61. Maniola jurtina Çayıresmeri

12. Parnassius mnemosyne Dumanlıapollo 62. Maniola telmessia Doğu çayıresmeri

79

13. Parnassius apollo Apollo 63. Melanargia Larissa Anadolu melikesi

14. Zerynthia cerisyi Orman fistosu 64. Melanargia galathea Ormanmelikesi

PIERIDAE 65. Pseudochazara mniszechii Step yalancıcadısı

15. Anthocharis cardamines Turuncusüslü 66. Pseudochazara geyeri Geyer‟in yalancıcadısı

16. Aporia crataegi Alıçbeyazı 67. Arethusana arethusa Seyit

17. Colias crocea Sarıazamet 68. Lasiommata maera Esmerboncuk

18. Colias alfacariensis Güzel azamet 69. Pararge aegeria Karanlık orman esmeri

19. Euchloe ausonia Dağ oyklosu LYCAENIDAE

20. Gonepteryx farinosa Anadolu orakkanadı 70. Celastrina argiolus Kutsalmavi

21. Gonepteryx rhamni Orakkanat 71. Cupido alcetas Fransız everesi

22. Leptidea duponcheli Doğulu narinormanbeyazı

72. Cupido osiris Mavi osiris

23. Leptidea sinapis Narinormanbeyazı 73. Lycaena virgaureae Orman bakırı

24. Pieris mannii Mann‟ın beyazmeleği 74. Lycaena tityrus Ġslibakır

25. Pieris pseudorapae Yalancı beyazmelek 75. Lycaena phlaeas Benekli bakır

26. Pieris rapae Küçük beyazmelek 76. Plebejus argus GümüĢ lekeli esmergöz

27. Pieris brassicae Büyük beyazmelek 77. Polyommatus loewii Çokgözlü gümüĢmavi

28. Pontia edusa Yeni beneklimelek 78. Polyommatus eumedon Geranyum çokgözüsü

ARGYNNIDAE 79. Polyommatus agestis Çokgözlü esmer

29. Aglais urticae Aglais 80. Polyommatus artaxerxes Çokgözlü

ormanesmeri

30. Argynnis adippe Büyükinci 81. Polyommatus admetus Anormal çokgözlü

31. Argynnis pandora Bahadır 82. Polyommatus Cornelius Küçük turanmavisi

32. Argynnis aglaja Güzelinci 83. Polyommatus ripartii Ripart anormal

çokgözlüsü

33. Argynnis paphia Cengaver 84. Polyommatus menalcas Anadolu beyazı

34. Boloria euphrosyne Beyazinci 85. Polyommatus iphigenia Çokgözlü ifigenya

35. Vanessa cardui Dikenkelebeği 86. Polyommatus bellargus Çokgözlü gökmavisi

36. Inachis io Tavuskelebeği 87. Polyommatus daphnis Çokgözlü dafnis

37. Issoria lathonia Ġspanyol kraliçesi 88. Polyommatus amandus Çokgözlü amanda

38. Limenitis reducta Akdeniz hanımelikelebeği 89. Polyommatus thersites Çokgözlü

menekĢemavisi

39. Melitaea cinxia Ġparhan 90. Polyommatus eroides Çokgözlü yalancıeros

40. Melitaea phoebe Benekli büyük iparhan 91. Polyommatus icarus Çokgözlü mavi

41. Melitaea Didyma Benekli Ġparhan 92. Polyommatus ossmar Çokgözlü anadoluçillisi

42. Melitaea athalia Amannisa 93. Pseudophilotes vicrama Himalayamavisi

43. Nymphalis polychloros Karaağaç nimfalisi 94. Satyrium acaciae Minik sevbeni

44. Polygonia c-album Yırtık pırtık 95. Satyrium ilicis Büyük sevbeni

45. Polygonia egea Anadolu yırtıkpırtığı 96. Satyrium spini Güzel sevbeni

46. Vanessa atalanta Atalanta 97. Tarucus balkanicus Balkan kaplanı

SATYRIDAE 98. Lampides boeticus Lampides

47. Brintesia circe Karamurat 99. Glaucopsyche alexis Karagozmavisi

48. Chazara anthe Stepcadısı

80

Fotoğraf 43: Çokgözlü Anadolu Çillisi (Polyommatus ossmar), Karabük

Foto: Mustafa Sözen

Fotoğraf 44: GümüĢ lekeli esmergöz (Plebejus argus), Karabük

Foto: Mustafa Sözen

2.1.2.1.7.3. Bartın Ġli Kelebek Gözlemciliği ile ilgili Varlıklar

Bartın ilinde 90 kelebek türü gözlenebilmekte olup bu kelebek türleri aĢağıda listelenmektedir. Ulus ilçesindeki Uluyayla bölgesi OKeA olmaya aday en önemli kelebek gözlemciliği alanıdır (trakel.org,

2011).

HESPERIDAE 45. Melitaea athalia Amannisa

1. Carcharodus lavatherae Mermer zıpzıpı 46. Nymphalis antiopa Sarı bandlı kadife

2. Carcharodus orientalis ġark zıpzıpı 47. Polygonia c-album Yırtık pırtık

3. Carcharodus alceae Hatmi zıpzıpı 48. Vanessa atalanta Atalanta

4. Eogenes alcides Alsides zıpzıpı SATYRIDAE

5. Muschampia poggei Pogge zıpzıpı 49. Chazara anthe Stepcadısı

6. Ochlodes venatus Orman zıpzıpı 50. Chazara briseis Cadı

7. Pyrgus armoricanus Ġspanyol zıpzıpı 51. Coenonympha pamphilus Kucuk zıpzıp perisi

8. Pyrgus serratulae Zeytuni zıpzıp 52. Erebia aethiops Ġskoc güzelesmeri

9. Pyrgus sidae Sarıbandlı zıpzıp 53. Erebia medusa Orman güzelesmeri

10. Spialia orbifer Kızıl zıpzıp 54. Hipparchia fatua Anadolu karameleği

11. Thymelicus acteon Sarı lekeli zıpzıp 55. Hipparchia pellucida Anadolu kızılmeleği

12. Thymelicus lineolus Siyah antenli zıpzıp 56. Hipparchia syriaca Büyük karamelek

13. Thymelicus sylvestris Sarı antenli zıpzıp 57. Lasiommata maera Esmerboncuk

PAPILIONIDAE 58. Lasiommata megera Küçük esmerboncuk

14. Papilio alexanor Kaplan kırlangıçkuyruk 59. Maniola jurtina Çayıresmeri

15. Papilio machaon Kırlangıçkuyruk 60. Melanargia Larissa Anadolu melikesi

16. Parnassius mnemosyne Dumanlıapollo 61. Pararge aegeria Karanlık orman esmeri

17. Parnassius apollo Apollo 62. Pseudochazara mniszechii Step yalancıcadısı

PIERIDAE LYCAENIDAE 18. Anthocharis cardamines Turuncusüslü 63. Chilades trochylus Mücevherkelebeği

81

19. Aporia crataegi Alıçbeyazı 64. Cupido alcetas Fransız everesi

20. Colias crocea Sarıazamet 65. Cupido minimus Minik kupid

21. Colias alfacariensis Güzel azamet 66. Glaucopsyche alexis Karagözmavisi

22. Euchloe ausonia Dağ oyklosu 67. Lycaena alciphron Büyük morbakır

23. Leptidea duponcheli Doğulu

narinormanbeyazı 68. Lycaena tityrus Ġslibakır

24. Leptidea sinapis Narinormanbeyazı 69. Lycaena dispar Büyükbakır

25. Pieris ergane Dağbeyazmeleği 70. Lycaena thersamon KüçükateĢgüzeli

26. Pieris maniiMann‟ın beyazmeleği 71. Lycaena phlaeas Benekli bakır

27. Pieris pseudorapae Yalancı beyazmelek 72. Phengaris arion Büyük korubeni

28. Pieris rapae Küçük beyazmelek 73. Phengaris rebeli Rebel‟in korubenisi

29. Pieris brassicae Büyük beyazmelek 74. Plebejus carmon Doğulu esmergöz

30. Pontia edusa Yeni beneklimelek 75. Plebejus idas Ġdasmavisi

ARGYNNIDAE 76. Polyommatus eumedon Geranyum çokgoözlüsü

31. Aglais urticae Aglais 77. Polyommatus anteros Çokgözlü balkan mavisi

32. Argynnis adippe Büyükinci 78. Polyommatus ripartii Ripart anormal çokgözlüsü

33. Argynnis niobe Niyobe 79. Polyommatus menalcas Anadolu beyazı

34. Argynnis pandora Bahadır 80. Polyommatus bellis Çokgözlü güzelmavi

35. Argynnis aglaja Güzelinci 81. Polyommatus bellargus Çokgözlü gökmavisi

36. Argynnis paphia Cengaver 82. Polyommatus daphnis Çokgözlü dafnis

37. Boloria euphrosyne Beyazinci 83. Polyommatus amandus Çokgözlü amanda

38. Brenthis hecate Çift noktalı brentis 84. Polyommatus thersites Çokgözlü menekĢemavisi

39. Vanessa cardui Dikenkelebeği 85. Polyommatus icarus Çokgözlü mavi

40. Inachis io Tavuskelebeği 86. Pseudophilotes vicrama Himalayamavisi

41. Issoria lathonia Ġspanyol kralicesi 87. Quercusia quercus MormeĢe

42. Melitaea phoebe Benekli buyuk iparhan 88. Satyrium acaciae Minik sevbeni

43. Melitaea Didyma Benekli iparhan 89. Satyrium ilicis Büyük sevbeni 44. Melitaea cinxia Ġparhan 90. Satyrium spini Güzel sevbeni

2.1.2.1.8. KuĢ Gözlemciliği

2.1.2.1.8.1. Zonguldak Ġli KuĢ Gözlemciliği ile Ġlgili Varlıklar

Karadeniz‟den Ġç Anadolu‟ya açılan derin bir koridor olan ve Zonguldak içinden geçen Filyos

Çayı, çevredeki zengin bitki örtüsü ve vadilerle birlikte yaban hayatının geliĢmesi için çok uygun koĢullar içerir. Filyos çayı koridoru üzerinde bulunan Filyos Beldesi-Sazköy Mevkii ile Filyos Çayı

Havzası özellikle kıĢın ve kuĢların göç mevsiminde kuĢ gözlemciliği açısından önemlidir (Sözen, 2011, Zonduldak BiyoçeĢitlilik Proje Raporu, 2008; Türker ve Çetinkaya, 2009).

Zonguldak ilinde 280 kuĢ türünün yayılıĢ gösterdiği veya hayatlarının belirli bir kısmını burada

geçirdikleri belirlenmiĢtir. Zonguldak ili bu kuĢ çeĢitliliği ile Türkiye‟deki iller sıralamasında ilk 10‟da yer almaktadır. Zonguldak‟ta belirlenen kuĢların çoğunluğu göçmen kuĢlardır. Göçmen kuĢların en

yoğun olarak görülebildiği aylar Mayıs ve Eylül aylarıdır. Zonguldak ilinde ilgi çekici kuĢ türleri kaydedilmektedir. Bunlar arasında her sene Türkiye‟de çok az kaydı bulunan Sürmeli KumkuĢu,

Büyük KumkuĢu ve Bataklık Kırlangıcı sayılabilir. Diğer taraftan dünyanın en hızlı kuĢunu (Gökdoğan)

ve Türkiye‟nin en küçük kuĢlarını (ÇitkuĢu, ÇalıkuĢu, Sürmeli ÇalıkuĢu) Zonguldak‟ta gözlemlemek mümkündür. Bu türlerin tamamı Filyos deltasında gözlemlenmiĢtir (Sözen, 2011).

Zonguldak‟ta gözlemlenebilecek kuĢlar aĢağıda listelenmiĢtir (Sözen, 2011):

Gavia stellata Kızılgerdanlı Dalgıç Columba oenas Gökçe Güvercin

Gavia arctica Karagerdanlı Dalgıç Columba palumbrus Tahtalı

Tachybaptus ruficollis Küçük Batağan Streptopelia decaocto Kumru

Podiceps cristatus Bahri Streptopelia turtur Üveyik

Podiceps auritus Kulaklı Batağan Streptopelia senegalensis Küçük Kumru

Podiceps nigricollis Karaboyunlu Batağan Psittacula krameri YeĢilpapağan

Puffinus yelkouan Yelkovan Clamator glandarius Tepeli Guguk

Phalacrocorax carbo Karabatak Cuculus canorus Guguk

Phalacrocorax aristotelis Tepeli Karabatak Tyto alba Peçeli BaykuĢ

Phalacrocorax pygmeus Küçük Karabatak Athena noctua Kukumav

82

Pelecanus onocrotalus Ak Pelikan Strix aluco Alaca BaykuĢ

Botaurus stellaris Balaban Asio otus Kulaklı Orman BaykuĢu

Ixobrychus minutus Küçük Balaban Caprimulgus europaeus Çobanaldatan

Nycticorax nycticorax Gece Balıkçılı Apus apus Ebabil

Ardeola ralloides Alaca Balıkçıl Apus pallidus Boz Sağan

Egretta garzetta Küçük Akbalıkçıl Apus melba Akkarınlı Sağan

Egretta alba Büyük Akbalıkçıl Alcedo atthis Yalıçapkını

Ardea cinerea Gri Balıkçıl Merops apiaster ArıkuĢu

Ardea purpurea Erguvani Balıkçıl Coracias garrulus Gökkuzgun

Ciconia nigra Kara Leylek Picus viridis YeĢil Ağaçkakan

Ciconia ciconia Leylek Dendrocopos medius Ortanca Ağaçkakan

Plegadis falcinellus Çeltikçi Dendrocopos leucotos Aksırtlı Ağaçkakan

Platalea leucorodia KaĢıkçı Upupa epops Ġbibik

Cygnus olor Kuğu Jynx torquilla Boyunçeviren

Cygnus cygnus Ötücü Kuğu Picus viridis YeĢil Ağaçkakan

Anser albifrons Sakarca Dendrocopos major Orman Alaca Ağaçkakan

Anser anser Boz Kaz Dendrocopos syriacus Alaca Ağaçkakan

Branta ruficollis Sibirya Kazı Dendrocopos minor Küçük Ağaçkakan

Tadorna ferruginea Angıt Melanocorypha calandra Boğmaklı Toygar

Tadorna tadorna Suna Calandrella brachydactyla Bozkır Toygarı

Anas penelope Fiyu Galerida cristata Tepeli Toygar

Anas strepera Boz Ördek Lullula arborea Orman Toygarı

Anas crecca Çamurcun Alauda arvensis TarlakuĢu

Anas platyrhynchos YeĢilbaĢ Riparia riparia Kum Kırlangıcı

Anas acuta Kılkuyruk Ptyonoprogne rupestris Kaya Kırlangıcı

Anas querquedula Çıkrıkçın Hirundo rustica Kır Kırlangıcı

Anas clypeata KaĢıkgaga Hirundo daurica Kızıl Kırlangıç

Netta rufina Macar Ördeği Delichon urbica Ev Kırlangıcı

Aythya ferina ElmabaĢ Patka Anthus campestris Kır ĠncirkuĢu

Aythya fuligula Tepeli Patka Anthus trivialis Ağaç ĠncirkuĢu

Aythya nyroca PasbaĢ Patka Anthus pratensis Çayır ĠncirkuĢu

Aythya marila KarabaĢ Patka Anthus cervinus Kızılgerdanlı ĠncirkuĢu

Clangula hyemalis Telkuyruk Anthus spinoletta Dağ ĠncirkuĢu

Melanitta nigra Kara Ördek Motacilla flava Sarı Kuyruksallayan

Melanitta fusca Kadife Ördek Motacilla citreola SarıbaĢlı Kuyruksallayan

Bucephala clangula Altıngöz Motacilla cinerea Dağ Kuyruksallayanı

Mergus albellus Sütlabi Motacilla alba Akkuyruksallayan

Mergus serrator TarakdiĢ Bombbycilla garrulus Ġpekkuyruk

Pernis apivorus Arı ġahini Cinclus cinclus DerekuĢu

Milvus migrans Kara Çaylak Troglodytes troglodytes ÇitkuĢu

Neophron percnopterus Küçük Akbaba Prunella modularis Dağbülbülü

Circaetus gallicus Yılan Kartalı Cercotichas galactotes Çalı Bülbülü

Circus aeruginosus Saz Delicesi Erithacus rubecula Kızılgerdan

Circus cyaneus Gökçe Delice Luscinia luscinia Benekli Bübül

Circus macrourus Bozkır Delicesi Luscinia megarhynchos Bülbül

Circus pygargus Çayır Delicesi Luscinia svecica Buğdaycıl

Accipiter gentilis ÇakırkuĢu Phoenicurus ochruros Kara Kızılkuyruk

Accipiter nisus Atmaca Phoenicurus phoenicurus Kızılkuyruk

Accipiter brevipes Yoz Atmaca Saxicola rubetra Çayır TaĢkuĢu

Buteo buteo ġahin Saxicola torquata TaĢkuĢu

Buteo rufinus Kızıl ġahin Saxicola maura Sibirya TaĢkuĢu

Buteo lagopus Paçalı ġahin Oenanthe isabellina Boz Kuyrukkakan

Aquila pomarina Küçük Orman Kartalı Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan

Aquila clanga Büyük Orman Kartalı Oenanthe pleschanka Alaca Kuyrukkakan

Hieraaetus pennatus Küçük Kartal Turdus merula Karatavuk

Pandion haliaetus Balık Kartalı Turdus pilaris Tarla Ardıcı

Falco naumanni Küçük Kerkenez Turdus philomelos Öter Ardıç

Falco tinnunculus Kerkenez Turdus iliacus Kızıl Ardıç

Falco vespertinus Ala Doğan Cettia cetti KamıĢ Bülbülü

Falco columbarius Boz Doğan Locustella lusciniodies Bataklık KamıĢçını

83

Falco subbuteo Delice Doğan Acrocephalus schoenobaenus

Kındıra KamıĢçını

Falco cherrug Ulu Doğan Acrocephalus palustris Çalı KamıĢçını

Falco peregrinus Gök Doğan Acrocephalus scirpaceus Saz Bülbülü

Alectoris chukar Kınalı Keklik Acrocephalus arundinaceus Büyük KamıĢçın

Coturnix coturnix Bıldırcın Hippolais pallida Ak Mukallit

Rallus aquaticus Su Kılavuzu Sylvia melanocephala Maskeli Ötleğen

Porzana porzana Benekli Sutavuğu Sylvia nana Çöl Ötleğeni

Porzana parva Bataklık Sutavuğu Sylvia hortensis Akgözlü Ötleğen

Crex crex Bıldırcın Kılavuzu Sylvia nisoria Çizgili Ötleğen

Gallinula chloropus Saztavuğu Sylvia curruca Küçük Akgerdanlı Ötleğen

Fulica atra Sakarmeke Sylvia communis Akgerdanlı Ötleğen

Grus grus Turna Sylvia borin Boz Ötleğen

Anthropoides virgo Telli Turna Sylvia atricapilla KarabaĢlı Ötleğen

Tetrax tetrax Mezgeldek Phylloscopus inornatus Sarı KaĢlı Çıvgın

Haematopus ostralegus PoyrazkuĢu Phylloscopus collybita Çıvgın

Himantopus himantopus

Uzunbacak Phylloscopus trochilus Söğütbülbülü

Recurvirostra avosetta Kılıçgaga Regulus regulus ÇalıkuĢu

Burhinus oedicnemus Kocagöz Regulus ignicapillus Sürmeli ÇalıkuĢu

Glareola pratincola Bataklıkkırlangıcı Muscicapa striata Benekli Sinekkapan

Charadrius dubius Küçük Halkalı Cılıbıt Ficedula parva Küçük Sinekkapan

Charadrius hiaticula Halkalı Cılıbıt Ficedula semitorquata Alaca Sinekkapan

Charadrius alexandrinus Akça Cılıbıt Ficedula albicollis Halkalı Sinekkapan

Charadrius leschenaultii Büyük Cılıbıt Ficedula hypoleuca Kara Sinekkapan

Charadrius morinellus Dağ Cılıbıtı Panurus biarmicus Bıyıklı BaĢtankara

Pluvialis apricaria Altın Yağmurcun Aegithalos caudatus Uzunkuyruklu BaĢtankara

Pluvialis squatarola GümüĢ Yağmurcun Parus palustris Kayın BaĢtankarası

Vanellus vanellus KızkuĢu Parus lugubris Akyanaklı BaĢtankara

Calidris canutus Büyük KumkuĢu Parus caeruleus Mavi BaĢtankara

Calidris alba Ak KumkuĢu Parus major Büyük BaĢtankara

Calidris minuta Küçük KumkuĢu Sitta europaea Sıvacı KuĢu

Calidris temminckii Sarıbacaklı KumkuĢu Sitta neumayer Kaya SıvacıkuĢu

Calidris ferruginea Kızıl KumkuĢu Certhia familiaris Orman TırmaĢıkkuĢu

Calidris alpina Karakarınlı KumkuĢu Certhia brachydactyla Bahçe TırmaĢıkkuĢu

Limicola falcinellus Sürmeli KumkuĢu Remiz pendulinus ÇulhakuĢu

Philomachus pugnax DöğüĢkenkuĢ Oriolus oriolus Sarıasma

Lymnocryptes minimus Küçük Su Çulluğu Lanius isabellinus Kızılkuyruklu ÖrümcekkuĢu

Gallinago gallinago Su Çulluğu Lanius collurio Kızılsırtlı ÖrümcekkuĢu

Gallinago media Büyük Su Çulluğu Lanius minor Karaalınlı ÖrümekkuĢu

Limosa limosa Çamurçullğu Lanius excubitor Büyük ÖrümcekkuĢu

Numenius phaeopus Sürmeli Kervançulluğu

Lanius senator KızılbaĢlı ÖrümcekkuĢu

Numenius arquata Kervançulluğu Garrulus glandarius Alakarga

Tringa erythropus Kara Kızılbacak Pica pica Saksağan

Tringa totanus Kızılbacak Corvus monedula Küçük Karga

Tringa stagnatilis Bataklık Düdükçünü Corvus frugilegus Ekin Kargası

Tringa nebularia YeĢilbacak Corvus corone LeĢ Kargası

Tringa ochropus YeĢil Düdükçün Corvus corax Kuzgun

Tringa glareola Orman Düdükçünü Sturnus vulgaris Sığırcık

Actitis hypoleucos Dere Düdükçünü Sturnus roseus Ala Sığırcık

Arenaria interpres TaĢçeviren Passer domesticus Serçe

Larus ichthyaetus Büyük KarabaĢ Martı Passer hispaniolensis Söğüt Serçesi

Larus melanocephalus Akdeniz Martısı Passer montanus Ağaç Serçesi

Larus minutus Küçük Martı Fringilla coelebs Ġspinoz

Larus ridibundus KarabaĢ Martı Fringilla montifringilla Dağ Ġspinozu

Larus genei Ġncegagalı Martı Serinus pusillus Kara Ġskete

Larus canus Küçük GümüĢ Martı Serinus serinus Küçük Ġskete

Larus fuscus Karasırtlı Martı Carduelis chloris Florya

Larus michahellis GümüĢ Martı Carduelis carduelis Saka

84

Larus cachinnans Hazar Martısı Carduelis spinus KarabaĢlı Ġskete

Stercorarius parasiticus Korsanmartı Carduelis cannabina KetenkuĢu

Larus marinus Büyük Karasırtlı Martı Carduelis flammea Kuzey KetenkuĢu

Gelochelidon nilotica Gülen Sumru Carpodacus erythrinus Çütre

Sterna caspia Hazar Sumrusu Pyrrhula pyrrhula ġakrakkuĢu

Sterna sandvicensis Karagagalı Sumru Coccothraustes coccothraustes

KocabaĢ

Sterna albifrons Küçük Sumru Emberiza citrinella Sarı KirazkuĢu

Sterna hirundo Sumru Emberiza cirlus Bahçe KirazkuĢu

Chlidonias hybridus Bıyıklı Sumru Emberiza cia Kaya KirazkuĢu

Chlidonias niger Kara Sumru Emberiza hortulana KirazkuĢu

Chlidonias leucopterus Akkanatlı Sumru Emberiza schoeniclus Bataklık KirazkuĢu

Columba livia Kaya Güvercini Emberiza melanocephala KarabaĢlı KirazkuĢu

Miliaria calandra Tarla KirazkuĢu

Fotoğraf 45: Kızıl Sırtlı Örümcek KuĢu (Lanius collurio), Zonguldak

Foto: Mustafa Sözen

Fotoğraf 46: Erguvani Balıkçıl (Ardea purpurea), Zonguldak

Foto: Mustafa Sözen

85

Fotoğraf 47: Gökçe Delice (Circus cyaneus), Zonguldak

Foto: Mustafa Sözen

Fotoğraf 48: Ġbibik (Upupa epops), Zonguldak

Foto: Mustafa Sözen

Fotoğraf 49: Çöl Ötleğeni (Sylvia nana), Zonguldak

Foto: Mustafa Sözen

86

2.1.2.1.8.2. Karabük Ġli KuĢ Gözlemciliği ile Ġlgili Varlıklar

Dünyayı kuĢların dünyasından tanımayı sağlayan bir gözlem sporu olarak tanımlanan kuĢ

gözlemciliği potansiyeli açısından özellikle Yenice ormanlarının çok zengin olduğu ifade edilebilir.

Yenice Ormanları farklı kuĢ türlerine ve onların besin kaynağı olan böceklere doğal yaĢam ortamı sağlamaktadır. Ormanlarda gökçe güvercin, ak sırtlı ağaçkakan, ortanca ağaçkakan, çizgili ötleğen,

alaca sinekkapan türleri yoğun olarak bulunmaktadır. Ayrıca çulluk, tahtalı güvercin, alakarga, orman tavuğu, ispinoz, atmaca ve diğer bazı yırtıcı kuĢ türleri bölgede izlenebilmektedir.

2.1.2.1.8.3. Bartın Ġli KuĢ Gözlemciliği ile Ġlgili Varlıklar

Amasra‟da çeĢitli balıkçıl kuĢların yanısıra kıĢ aylarında Amasra limanlarına gelen kuğular da izlenebilmektedir.

2.1.2.1.9. Akarsu Turizmi (Rafting, Kanoing)

2.1.2.1.9.1. Zonguldak Ġli Akarsu Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Dirgine Çayı: Zonguldak Devrek‟teki Dirgine Çayı (KöprübaĢı-Yazıcık arası) “akarsu turizmi” olarak adlandırılan rafting, kano ve nehir kayağı için oldukça elveriĢlidir. Bölgede yaklaĢık 15 km‟lik bir

rafting parkuru bulunmaktadır. Rafting parkurunun zorluk derecesi ise 3‟tür.

Rafting için en uygun aylar Mart, Nisan ve Mayıs aylarıdır. Nehir bu dönemde en hızlı akıĢını sağlamaktadır. Bunun nedeni kar sularının erimesi ile toprağın suya tamamen doymasıdır. Haziran ayı

ise nehir kayağı aktivitesi için uygundur.

Dirgine Çayı, Abant dağlarından doğarak Büyüksu adıyla devam eden ve Yeniçağa ve

Dirgine‟den katılan iki önemli koldan sonra Devrek Çayı adını alan Bolu Çayı‟nın bir koludur. Çomaklı

Deresi ve birkaç ufak dere bu çaya katıldıktan sonra Gökçebey ilçesi yakınlarında Karabük‟ten gelen Soğanlı Çayı‟nın devamı olan Yenice Çayı ile birleĢerek Filyos Çayı adını alarak devam etmekte ve

Filyos beldesinden Karadeniz‟e dökülmektedir (Zonguldak.gov.tr, 2011).

Dirgine Çayı üzerinde organize edilen rafting sporu, ilk kez 2007 yılında Zonguldak Gençlik ve

Spor Ġl Müdürlüğü ve Rafting Zonguldak Ġl Temsilciliği tarafından baĢlatılmıĢtır. Ayrıca rafting sporu yapmak isteyenlere Dirgine Belediyesi gerekli desteği ve yardımı sağlamaktadır.

Fotoğraf 50: Dirgine Çayı‟nda Rafting, Devrek, Zonguldak

Foto: Ġlker Kubilay

Filyos Çayı: Farklı kaynaklardan çıkan akarsuların (Soğanlı Çayı, Melen Çayı, Araç Çayı,

Yenice Irmağı, Devrek Irmağı) Gökçebey Ġlçesi sınırlarında birleĢmesinden oluĢan Filyos Çayı, Filyos beldesi kıyılarında denize dökülmektedir. Toplam uzunluğu 228 km‟dir. Filyos çayı üzerinde yer yer

kanoing yapılabilecek alanlar mevcuttur.

87

Gülüç Irmağı: Zonguldak-Devrek sınırındaki Hörgüç Tepe civarından doğan ırmak, birçok dere, dereceğin sularıyla beslenerek Gülüç mevkiinde Gülüç Irmağı adını almaktadır. Gülüç ırmağının

oluĢturduğu 35 km‟lik doğal parkur, rafting için uygundur.

2.1.2.1.9.2. Karabük Ġli Akarsu Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Karabük ilinde bulunan çaylar akarsu turizminin keyifli kollarından biri olan kanoing için uygun

koĢullar sunmaktadır. Karabük ilinin kanoing yapılabilecek uygun su kaynakları aĢağıda belirtilmektedir:

Soğanlı Çayı: Gerede‟nin güneybatısından kaynaklanarak Eskipazar‟ın güney kesimini sulayan

Gerede Suyu ile ÇerkeĢ‟ten gelen ÇerkeĢ Çayı birleĢerek Soğanlı Çayı‟nı oluĢturmaktadır. Karabük yakınlarında (Hamzalar) Eskipazar Çayı ve Karabük‟te Araç Çayı ile birleĢerek Yenice Irmağı adını

almaktadır.

Fotoğraf 51: Soğanlı Çayı, Karabük

Foto: Nuray Türker

Araç Çayı: Ilgaz Dağlarının kuzey yamaçlarından kaynaklanan çay çok sayıda dere ile beslenmektedir. Eflani çevresindeki en önemli akarsu olan TaĢçı Değirmen Çayı ile birleĢmekte ve

Safranbolu‟nun güneyinden batıya doğru akarken Ovacuma Deresi‟ni de içine almaktadır. Safranbolu‟dan geçen GümüĢ, Akçasu, Tabakhane ve Bulak Dereleri‟ni de alarak Karabük‟te Soğanlı

Çayı ile birleĢmektedir.

88

Fotoğraf 52: Araç Çayı‟nda Kanoing, Safranbolu, Karabük

Foto: Batuta Turizm

Yenice Irmağı: Araç ve Soğanlı Çayları‟nın birleĢmesiyle oluĢan çay, dar ve derin vadiler

içinde akmakta, BolkuĢ Boğazı‟ndan ve Balıkısık mevkiinden sonra vadisi geniĢlemektedir. Pirinçlik yakınlarında Keltepe‟den gelen Değirmen Deresini, Kelemen, Kızılkaya, Karakaya ile ġeker Çayını alarak

büyüyen çay Yenice ilçe merkezinde Ġncedere Çayı‟nı da içine alarak Devrek Çayı ile birleĢmektedir.

Bu akarsuların taĢıdığı su miktarı yaz mevsiminde azalsa da özellikle kar sularının eridiği

ilkbahar mevsiminde su çoğalmaktadır. Ormanlık ve yağıĢlı alanlarda aktığından düzenli rejime sahiptir.

2.1.2.1.9.3. Bartın Ġli Akarsu Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Bartın Çayı: Antik çağda Parthenios adı ile anılan ve kente de adını veren çaydır. BaĢlıca iki

kolu olan Kocaçay ve Kocanazçayı, Bartın merkezinde Gazhane Burnu‟nda birleĢip 12 km yol katederek Boğaz mevkisinde Karadeniz‟e ulaĢır. Türkiye‟nin üzerinde ulaĢım yapılan tek akarsuyudur. Bu nedenle

turizm faaliyetleri açısından oldukça önemlidir. Turist taĢımacılığında kullanılabileceği gibi kanoing ve kürek yarıĢları gibi turistik faaliyetler açısından da potansiyeli yüksektir.

Fotoğraf 53: Bartın Irmağı, Bartın

Foto: Kemal Onur Özman

2.1.2.1.10. Kanyon GeçiĢi (Kanyoning)

2.1.2.1.10.1. Karabük Ġli Kanyoning ile ilgili Varlıklar

Karabük‟ün doğal güzellikleri arasında kanyonların ayrı bir yeri vardır. Daha çok Safranbolu‟da

bulunan kanyonlar, kireçtaĢı tabakalarının akarsu hareketi nedeniyle derin biçimde yarılması sonucu ortaya çıkmıĢtır. Bölgenin arazi yapısını ilgi çekici hale getiren bu kanyonlar Safranbolu ve Yenice

ilçelerinde görülmektedir.

a. Karabük Merkez ilçe

Bulak Deresi ve Bulak Kanyonu: Karabük‟e 8 km mesafede yer alan Bulak Köyü ilginç kaya

oluĢumları, kanyonu, Bulak (ya da Mencilis) Mağarası ile dikkat çekicidir. Bulak Kanyonu‟nun yükseltisi 730 m.‟den baĢlayarak, 600 m‟ye kadar inmektedir. Bulak Kanyonu, Eosen ve Paleosen yaĢlı

kireçtaĢlarından oluĢmuĢ olup bu kireçtaĢlarının çatlaklarından sızan sular nemli bir ortam

yarattığından kanyonda zengin bir bitki örtüsüoluĢumuna da olanak sağlamıĢtır (Türker ve Çetinkaya, 2009).

Soğanlı Çayı Vadisi: Karabük‟e 24 km mesafede Ovacık karayolu üzerinde yer alan Soğanlı Çayı vadisinde (Boyalı Köyü sapağı) kanyona ve ilginç kaya oluĢumlarına rastlanmaktadır. Soğanlı Çayı

ve civarında Eosen zamanına ait kireçtaĢlarının oluĢturduğu kanyonlar bulunmaktadır. Kanyondaki

89

kayaların yükseklikleri 50-100 metre civarında olup uzunlukları ise 400 metreden kilometreleri bulmaktadır (Türker ve Çetinkaya, 2009).

Karbonatlı kayaların atmosferik etki sonucu erimesiyle oluĢan değiĢik Ģekiller Soğanlı Çayı

vadisindeki kayalıklara (Soğanlı Formasyonu) ayrı bir güzellik katmaktadır. Akarsuyun vadi yamaçları kalker kayaçların özellikleri nedeniyle kanyon görünümü kazanmıĢtır. Kanyon 450 metre rakımda

bulunmakta olup, yüksekliği 50 - 90 metreyi bulan kayalıklar uzunluğu 5000 metreyi bulan bir kanyon oluĢturmaktadır (Türker ve Çetinkaya, 2009).

b. Safranbolu

Tokatlı Kanyonu: Safranbolu ilçesi Gayza Köyü‟nde bulunan Tokatlı Kanyonu, Ġncekaya‟dan baĢlayarak Tokatlı Köyü‟ne kadar uzanmaktadır. Kanyonun rakımı 550 metredir. Yüksekliği 50 -100 m.

olup geniĢliği 100 -180 m. arasında değiĢmektedir. Kanyon farklı kollara ayrılmıĢtır. Ġncekaya - Tokatlı Köyü arasındaki kanyonun uzunluğu 2100 m. olmasına rağmen diğer yan kollarla beraber toplam

kanyon uzunluğu 4500 m.‟yi bulmaktadır (Türker ve Çetinkaya, 2009).

Fotoğraf 54: Tokatlı Kanyonu, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Düzce (Kirpe) Kanyonu: Düzce Kanyonu, Safranbolu‟ya 9 km uzaklıktaki Düzce Köyü

yakınındadır. Köye uzaklığı 4 km‟dir. Kanyon, Safranbolu Yazıköy Değirmen‟e doğru devam etmektedir.

Kanyon, 650 metre rakımda, 50-150 metre yüksekliğinde, 102-264 metre arasında değiĢen geniĢlikte ve 4800 m. uzunluğundadır.

90

Fotoğraf 55: Düzce Kanyonu, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Sırçalı Kanyonu: Kozcağız Mahallesi‟nde bulunan Sırçalı Kanyonu ve Doğal Hayatı Koruma

Alanı, Safranbolu‟ya 19 km uzaklıktadır. Kanyon 860 m. rakımdan baĢlayarak 430 m yükseltiye kadar inmektedir. Ortalama 1 km geniĢliğinde ve kayalık yüksekliği 70 m. olup uzunluğu ise 7400 m.dir.

Yacı Kanyonu: Sakaralan Köyü‟nün Yacı Mahallesi yakınında bulunan Yacı Kanyonu

Safranbolu merkeze 21 km uzaklıktadır. Yacı kanyonu 6 saatte geçilebilmektedir.

Safranbolu ilçesi sınırlarında bulunan üç kanyon; Sırçalı, Düzce ve Yacı kanyonları Konarı köyü

civarında birleĢmektedir.

Fotoğraf 56: Yacı Kanyonu, Safranbolu, Karabük

Foto: Batuta Turizm

91

Fotoğraf 57: Yacı Kanyonu, Safranbolu, Karabük

Foto: Batuta Turizm

c. Yenice

ġeker Kanyonu: Karabük-Yenice karayolu‟nun 3. kilometresinde yer alan ġeker mevkiinden

baĢlayan kanyonun toplam uzunluğu 6.5 km. olup, 4.5 km uzunluğunda kanyoning alanına sahiptir. ġeker Kanyonu 1500 m. rakımdan baĢlamakta ve rakım 650 m. ye kadar inmektedir. Kanyondaki

kayalıklar 135 -250 m. yüksekliğindedir. Kanyonda zor geçiĢlerin ve dik yamaçların bulunması özellikle

macera tutkunlarının ve profesyonellerin ilgisini çekmektedir. Kanyon yürüyüĢü sırasında zaman zaman suyun içinden zaman zaman su altından ilerlenmektedir. Bu nedenle oldukça zor bir parkurdur. Yeterli

ekipman ve rehber eĢliğinde gezilmelidir.

2.1.2.1.11. Doğa YürüyüĢleri/ Dağ Turizmi

2.1.2.1.11.1. Zonguldak Ġli Dağ Turizmi ve Doğa YürüyüĢleri ile Ġlgili Varlıklar

Dağlık ve ormanlık bir alandan oluĢan Zonguldak coğrafyasında yükseltiler 2000 metreyi aĢmamaktadır. Dört mevsim yeĢil kalabilen, aralarında küçük akarsu ve köyler olan bu dağlık alanlarda

yürüyüĢ yapmak ve doğa ile baĢ baĢa vakit geçirmek mümkündür.

Alaplı‟da Bacaklı Yayla, Bölüklü Yayla ve Kız Kulağı Yaylası, Merkezde Göldağı, Esenlik,

Beycuma Yayla Mevkii, Devrek‟de Bostandüzü, Dirgine Vadisi ve Yedigöller, Gökçebey‟de Pamukdüzü Mevkii dağ doğa yürüyüĢü yapmak isteyenlerin en fazla ilgi gösterdiği noktalardır. Ayrıca, Harmankaya,

GüneĢli, Değirmenağzı, Madencioğlu ve Hacımusa deresi Ģelalelerinin bulunduğu güzergahlar da

trekking amaçlı gezilerde ilk akla gelen yerlerdendir.

Trekking Güzergahları

Değirmenağzı ġelaleleri (AĢağıçayır, Yahma Köyü, Üçköy/ Kozlu),

Alacaağzı – Gökçeler Vadisi (Kandilli / Kdz.Ereğli),

GüneĢli ġelaleleri – Kayalıdere Vadisi (Çaylıoğlu Beldesi, Devrek – Kdz.Ereğli arası),

Harmankaya ġelaleleri (Elvanpazarcık / Merkez),

Ilıksu – Saka Köyü (Kozlu),

Bölüklü Yayla – Bacaklı Yayla (Gümeli / Alaplı),

Dirgine Vadisi – Aksu Yaylası (Eğerci / Devrek),

Bostandüzü (Akçasu Köyü / Devrek),

Çatalağzı Donbay Düzü,

Elmacı Köyü – Dağköy Hattı,

92

Madencioğlu Ģelaleleri (Özbağı/Devrek)

Hacımusa Deresi (Hacımusa/Gökçebey)

Fotoğraf 58: Harmankaya ġelalesi Trekking Parkuru, Zonguldak

Foto: Can Çetin

Fotoğraf 59: Bölüklü-Bacaklı Yayla Trekking Parkuru, Alaplı, Zonguldak

Foto: Kerem Öztürk

93

Fotoğraf 60: Dirgine Vadisi YürüyüĢ Parkuru, Devrek, Zonguldak

Foto: Cüneyt Aysel

2.1.2.1.11.2. Karabük Ġli Dağ Turizmi ve Doğa YürüyüĢleri ile Ġlgili Varlıklar

Karabük ili ve ilçelerinde, özellikle de Eskipazar, Yenice ve Safranbolu ilçelerinde önemli doğa

yürüyüĢü güzergâhları mevcuttur.

a. Eskipazar

2009 yılında Karabük Valiliği ve Eskipazar Kaymakamlığı tarafından hayata geçirilen “Doğadan

Tarihe YürüyüĢ Rotaları” projesi, toplam 8 farklı parkurdan oluĢmaktadır. Patika ve orman yollarının iĢaretlenmesiyle oluĢturulan bu rotalar, toplamda 166 kilometrelik bir güzergâhı kapsamaktadır.

Eskipazar trekking güzergahları Ģunlardır:

Yalakkuz Eğriova Göleti-Ören (11 km)

Ören-Kuyucak Yaylası (12 km)

Kuyucak Yaylası-Adiller Eğriova Göleti (14 km)

Adiller Eğriova Göleti- Alan Yaylası (10 km)

Alan Yaylası-Hadrianoupolis antik kenti (14 km)

Hadrianoupolis-Aslanlar (10 km)

Aslanlar-Kimistene antik kenti (13 km)

Çetiören-Kimistene (109 km)

94

Fotoğraf 61: Çetiören YürüyüĢ Parkuru, Eskipazar, Karabük

Foto: Ersin Demirel

Fotoğraf 62: Eğriova Göleti, Eskipazar, Karabük

Foto: Ahmet Bostan

b.Yenice

Karabük Valiliği ve Yenice Kaymakamlığı tarafından gerçekleĢtirilen “Yenice YürüyüĢ Parkurları” projesi 2009 yılında uygulamaya geçirilmiĢ olup toplamda 210 kilometrelik 21 farklı parkurdan

oluĢmaktadır. Günübirlik, kısa ve uzun olmak üzere 3 farklı kategoride oluĢturulan yürüyüĢ parkurları

genellikle orman yolu ve patikalardan oluĢmaktadır. Yenice ormanları yürüyüĢ parkurları, her seviyedeki yürüyüĢçülere hitap eden birkaç saatlik kolay parkurlardan (kısa), 4-6 saatlik günübirlik

yürüyüĢlere ve 2-6 günü kapsayan uzun rotalara kadar turistlere üç farklı kategoride trekking imkanı sunmaktadır. Yenice trekking güzergahları Ģunlardır:

Kısa Parkurlar

Kent Ormanı - Ġncebacaklar Köyü (4 km.).

95

Yazıköy – Ġncebacaklar - Kent Ormanı (7 km.).

Gökbel Köyü - Karakaya Orman ĠĢletmesi (6 km.)

Sorgun Yaylası - Eğriova Karabük Göleti (8 km.).

Karaağaç Köyü - Küre Havuzu - Belen Yaylası (9 km.)

Yazıköy - Kanyonüstü yol - Kent Ormanı (6 km.)

Günübirlik Parkurlar

Kent Ormanı - Ġncebacaklar - ġeker Kanyonu (11 km.)

Yazıköy - Aslandibi (12 km.)

Göktepe Yaylası - BağbaĢı Yaylası - Çeltik Köyü (11 km.)

Göktepe Yaylası - BektaĢ Yayla - Fındıkaltı (12 km.)

Değirmendere Alabalık - Kızılkaya Orman ĠĢletme (12 km.)

Ġncebacaklar Köyü - ġekermeĢe Orman ĠĢletme (14 km.)

Sorgun Yayla - Keltepe Zirve - Eğriova Karabük Göleti (12 km.)

Karaağaç Köyü - Keltepe Zirve - Sorgun yayla (15 km.)

Gökbel Köyü - Karakaya - Anayol Dolemit Madeni (15 km.)

Arboretum - Subatan Yaylası - Arboretum (15 km.)

Fotoğraf 63: Keltepe Trekking Parkuru, Yenice, Karabük

96

Fotoğraf 64: Göktepe Yaylası Trekking Parkuru, Yenice, Karabük

Foto: Can Çetin

Fotoğraf 65: Fındıkaltı YürüyüĢ Parkuru, Yenice, Karabük

Foto: Yenice Belediyesi

97

Fotoğraf 66: Karakaya Bölgesi YürüyüĢ Parkuru, Yenice, Karabük

Foto: Yenice Belediyesi

Uzun Parkurlar

Eğriova Eskipazar Göleti - Meyri Sapağı - Eğriova Karabük Göleti (25 km. - 2gün)

Arboretum - Eğriova Karabük Göleti - Keltepe Zirve - Sorgun Yayla (30 km. - 2gün)

Karaağaç - Belen Yayla - Eğriova Karabük Göleti - Sorgun Yayla - Karaağaç (23 km. - 2gün)

Değirmen Alabalık - Kızılkaya - Yalaklaryanı - Baklabostan Orman ĠĢletme-Karakaya Orman

ĠĢletme - Anayol Dolemit Maden (63 km.- 5 gün)

Kent Ormanı - ġekermeĢe Orman ĠĢletme - Eğriova Eskipazar Göleti - Sorgun Yayla - Keltepe

Zirve - Eğriova Karabük Göleti – Subatan - Arboretum (77 km. - 6 gün)

c. Safranbolu

Safranbolu Doğa YürüyüĢü Güzergâhları

Günübirlik Parkurlar

Araç Çayı Boyunca: Toprakcuma Köyü‟nde baĢlayıp, Kastamonu - Karabük yolu üzerinde,

Safranbolu sapağına yakın bir yerde bulunan tarihi KavĢak Köprüsü‟nde sona erer. Her mevsim yürüyüĢ yapılabilir.

Bulak Köyü - Bulak Mağarası: Bulak Köyü‟nden baĢlayan yürüyüĢte, Bulak Mağarası‟na

ulaĢılmakta ve aynı yolla dönülerek parkur köyde sona ermektedir. Her mevsim yürüyüĢ

yapılabilir.

Bulak Mağarası - Bulak Kanyonu: Bulak Mağarası‟nın alt kısmından baĢlayıp, Bulak

Kanyonu‟nun içerisinden geçerek, Karabük - Safranbolu karayolunda sona ermektedir. Yaz

ayları yürüyüĢ için uygundur.

DeğirmenbaĢı - Bulak Mağarası: Bağlar Semti‟nin DeğirmenbaĢı Mevkii‟nde baĢlayıp, Bulak

Mağarası‟na ulaĢan parkur, yine aynı yolla geri dönülerek baĢlangıç noktasında sona

ermektedir. Her mevsim yürüyüĢ yapılabilir.

Karapınar - Kirpe Kanyonu: Karapınar Köyü‟nden baĢlayan parkur, Çevrik Köprü mevkiinde

bulunan tarihi taĢ kemer köprünün bulunduğu yerde Karabük-Kastamonu ana karayolunun

kenarında sona ermektedir. Her mevsim yürüyüĢ yapılabilir.

98

Karaevli - Kirpe kanyonu - Araç Çayı: Kanyon içerisinde tam gün süren 16 km‟lik bir

yürüyüĢtür. Her mevsim yürüyüĢ yapılabilir.

Kirpe Köyü altı - Sakaralan Kanyonu: Kirpe Köyü‟nün alt kısmında bulunan, Konarı Değirmencik

yolu üzerinde baĢlayan parkur Çevrik Köprü‟de, Karabük-Kastamonu ana karayolunun

kenarında sona ermektedir. Dört mevsim yürünebilir.

Yörük Köyü - Sakaralan Kanyonu: Bahar ve yaz ayları yürümek için idealdir.

Yörük Köyü - Kepez Dağı: Dört mevsim yürünebilir

Değirmen Yolu: Gündoğan Köyü‟nden baĢlayan parkur, eski değirmen yolu takip edilerek

Soğanlı Vadisi‟ne inmektedir. Dört mevsim yürünebilir

Gündoğan Köyü - Üçbölük Köyü - Hacılarobası: Gündoğan Köyü‟nden baĢlayıp, Araç Çayı‟nı

ayıran dağ kütlesinin zirvelerinden geçilmektedir. Bu zirve geçiĢinden sonra Üçbölük Köyü‟ne

ulaĢan parkur, Hacılarobası Köyü‟nde sona ermektedir. Dört mevsim yürünebilir.

Danaköy Çamlığı - Ġncekaya Su Kemeri - Safranbolu: Dört mevsim yürünebilir.

AĢağı Danaköy - Tokatlı Kanyonu: Dört mevsim yürünebilir

Hızar Mağarası - Tokatlı Kanyonu - Safranbolu: Dört mevsim yürünebilir.

Fotoğraf 67: Üçbölük (Ilbarıt) Köyü Doğa YürüyüĢü, Safranbolu, Karabük

Foto: Batuta Turizm

Uzun Parkurlar

Safranbolu‟dan - Eflani‟ye Katır Yolu: Safranbolu‟dan Eflani‟ye ya da Cinci Han‟dan-TaĢhan‟a

giden bu yol; hem doğal, hem de bir kültür yoludur. Her iki yönde de yürünebilmektedir (2

gün). Dört mevsim yürünebilir.

Ulugeçit Köyü - Sakaralan Kanyonu: Parkurun baĢlangıç noktası Eflani‟ye bağlı Ulugeçit

Köyü‟dür. Buradan baĢlayan yürüyüĢ 20 km. sonra Safranbolu‟ya bağlı Değirmencik Köyü‟ne

ulaĢmaktadır. Köyden sonraki yürüyüĢ yolu zor bir parkur olup özellikle Yörük Köyü‟nün alt

kısmında bulunan kanyonun geçilmesi oldukça zordur (2 gün).

Çatak Köyü - Sırçalı Kanyonu: Çatak Köyü‟nden baĢlayan parkur, Karabük-Kastamonu

karayolunun kenarında bulunan tarihi kemer köprüde bitmektedir (2 Gün). Dört mevsim

yürünebilir.

Örencik - Sırçalı Kanyonu: (2 gün) Dört mevsim yürünebilir.

99

Ağaçkese Köyü - Sırçalı Kanyonu: Ağaçkese Köyü‟nde, Safranbolu-Eflani karayolunun

kenarından baĢlayan parkur, Karabük-Kastamonu karayolunun kenarında bulunan tarihi kemer köprüde bitmektedir (2 Gün). Dört mevsim yürünebilir

2.1.2.1.11.3. Bartın Ġli Dağ Turizmi ve Doğa YürüyüĢleri ile ilgili Varlıklar

Bartın ve çevresinin yaylaları, ortalama 1.000 m yükseklikte yeĢile bürünmüĢ ormanlar ve geçici ikamet yerleri, zengin flora, fauna ve muhteĢem manzaralar ile birer çekim alanıdır. Bartın ve

çevresi, yeni parkurlar arayan doğa yürüyüĢçülerine zengin seçenekler sunmaktadır.

Tablo 23: Bartın Ġli Dağ Turizmi-Doğa YürüyüĢ Güzergâhları

YürüyüĢ-Tırmanma Güzergâhı Potansiyel Değerler Uzaklık-Zaman

KurucaĢile-Kanatlı Köyü-Gölderesi-Yaylacık-AydoğmuĢ, Çayaltı-Tekkeönü

Gölderesi ġelalesi, Gölet, Doğal Güzellikler

8 km – 4 saat

Amasra-KaleĢah-Tepe-KuĢkayası-Cevizlik Vadisi-Bedesten

Panoramik Güzellik, Antik Roma Yolu ve KuĢkayası Anıtı, Kemerdere Köprüsü, Bedesten kalıntıları

5 km – 2 saat

Arıt-Samanpazarı-BaĢköy Ormangülleri ve Fındık Ağaçları arasında yürüyüĢ

10 km – 5 saat

Amasra-Değirmenağzı-Ġnpiri Dere, Gölet, Mağara ve Doğal Güzellikler

4 km – 2 saat

Karakacak Köyü-Kuyupınar Mah.-Gürcüoluk Mevkii

Mağara ve Ormaniçi Doğa YürüyüĢü 4 km – 2 saat

Ulus EldeĢ Köyü-Uluyayla Ormaniçi Doğa YürüyüĢü 6 km – 3 saat

Ulus-Ġğneciler Köyü Ġğneciler ġelalesi, Doğal Güzellikler 3 km – 2 saat

2.1.2.1.12. Bisiklet Turizmi

2.1.2.1.12.1. Zonguldak Ġli Bisiklet Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Kdz. Ereğli Bisiklet Sevenler Derneği ve Bisiklet Federasyonu Zonguldak Temsilciliğince, Kdz.

Ereğli çevresinde bisikletli doğa gezileri düzenlenmektedir Ereğli-Armutçuk Gökçeler yönünde hem bisiklet gezisi için uygun eğime sahip yol hem de yol güzergâhı boyunca tarihsel değerleri ve doğal

güzellikleri görme olanağı bulunmaktadır.

Zonguldak ili Dağ Bisikleti Güzergâhları (Zonguldak Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü verileri,

2011 ):

Filyos Çayı Vadisi (Çaycuma),

Kdz. Ereğli – Kırmacı – Balıköy – Gökçeler – Armutçuk – Kepez Etabı,

Kdz. Ereğli – Kızılcapınar – Delihakkı – Kepez Etabı,

Filyos – Çayırköy Etabı,

Devrek – Yedigöller Milli Parkı, Kozlu – Sivriler – Eğerci – Devrek Etabı,

Kozlu – Sivriler – Ayvatlar – Saraycık – Beycuma Etabı,

Ulutan Barajı – Kozlu – Olukyanı – Sarmısaklı – Alanlı – KardeĢler Etabı

2.1.2.1.12.2. Karabük Ġli Bisiklet Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Çoğunlukla toprak orman yollarından geçen bisiklet parkurları dağ bisikleti için uygun

güzergâhlardır. Bölgenin coğrafi yapısına uygun olarak bol iniĢli ve çıkıĢlı bu rotalar için yaz ayları ile sonbahar mevsimi uygundur.

a. Safranbolu

Safranbolu – Bostanbükü - Toprakcuma Parkuru: Dört mevsim kullanılabilecek bir parkurdur.

100

Sarıçiçek Dağı Parkuru (35 km)

b. Yenice

Mengen Bürnük Göleti - Yenice (35 km)

Eğriova Eskipazar Göleti - ġeker Kanyonu - Kent Ormanı (34 km)

Kızılkaya – Karakaya -Yenice Ayrımı: Parkurlar içinde en zor olanıdır. (58 km)

Arboretum - Sorgun Yayla – Çitdere - ġimĢirdere - Kent Ormanı (59 km)

Sorgun Yayla - Eğriova Karabük Göleti - Belen Yayla – Arboretum - Kuzluk Köyü -Yenice.

YokuĢlarından dolayı orta zorlukta bir parkurdur (33 km).

Sorgun Yayla - Çitdere-ġimĢirdere - Kent Ormanı - Yenice (36 km)

Göktepe Yayla - Fındıkaltı - Yenice (27 km)

2.1.2.1.12.3. Bartın Ġli Bisiklet Turizmi ile ilgili Varlıklar

Bartın‟ın eĢsiz doğal güzelliği ve tarihi dokusunun bir kısmı, geniĢ toprak ve asfalt yol ağıyla birbirine bağlıdır. Orman içlerinde, yükseltilerde ve vadilerde uzanan yollar, bisiklet sürüĢleri için

mükemmel bir ortam hazırlamaktadır. BaĢlıca güzergâhlar aĢağıda verilmektedir:

Tablo 24: Bartın Ġli Bisiklet-Dağ Bisikleti Tur Güzergâhları

Güzergâh Uzaklık Potansiyel Değerler

Bartın - Mogada - Kızılkum 30 km Deniz, Doğal Güzellikler

Bartın - Güzelcehisar 20 km Irmak, Deniz, Doğal Güzellikler

Bartın - Ġnkumu 17 km Irmak, Deniz, Doğal Güzellikler

Bartın - Amasra 17 km Müze, Kale, KuĢkayası Anıtı, Deniz, Panaromik Güzellikler

Amasra - KurucaĢile - Kapısuyu

40 km DelikliĢile, Deniz Geçidi, Deniz, Koylar

Tekkeönü - Kapısuyu 15 km Tekkeönü Kalesi, Hisarkale Mahzeni, Plaj, Tersaneler

Ulus - Uluyayla 33 km Mağara, geleneksel yaĢam biçimi

2.1.2.1.13. Termal Turizm

2.1.2.1.13.1. Karabük Ġli Termal Turizm ile Ġlgili Varlıklar

a. Eskipazar

Akkaya Jeotermal Su Kaynağı: Eskipazar ilçesi, Ġmanlar Köyü, Akkaya Mevkiinde yer alan

Akkaya jeotermal su kaynağı, Eskipazar‟a 12 km uzaklıktadır. Mülkiyeti Eskipazar Belediyesi‟ne ait olan kaynak, 19.750 m² kayalık arazi üzerinde, traverten oluĢumlu bir sıcak su kaynağıdır. Traverten

kayalıkların yeraltı oynamaları ve hareketliliği sonucu halen sıcak su akıntısı bulunmaktadır. Bu bölgede 1997 yılında Ġstanbul Üniversitesi Tıbbi Ekoloji ve Hidro - Klimotoloji araĢtırma ve uygulama merkezi

tarafından su örnekleri alınarak tıbbi araĢtırma yapılmıĢ ve bu termomineral sıcak suyun, banyo kürleri - havuz ve dıĢ uygulamalarda kronik romatizmal hastalıklar - ortopedik ameliyat sonrası omurga ve

eklem artrozlarında yararlı olabileceği hakkında rapor verilmiĢtir (Karabük Belediyesi, 2006). Ancak;

suyun nikel içeriğinin yüksek olması nedeniyle içme olarak kullanılması uygun değildir.

2005 yılında MTA Genel Müdürlüğü tarafından bölgede jeotermal sıcak su elde edilmesi için

kuyu açılmıĢ ve 265 m derinlikte 37˚ C sıcak su elde edilmiĢtir. Açılan kuyudan kaynak toplamı 1351,336 mg / lt mineralizasyonu olan, flörürlü, magnezyumlu miks formda termomineralli su

çıkmıĢtır. Suyun, banyo uygulamaları Ģeklinde Romatoid artrit, ankilozan spondilit baĢta olmak üzere

kronik bel ağrısı, noninflamatuar eklem hastalıkları ile miyozit, tendinit, travma, fibromiyalji gibi yumuĢak doku hastalıklarının tedavisinde tamamlayıcı unsur olarak, ortopedik operasyonlar, beyin ve

101

sinir cerrahisi operasyonu sonrasında rehabilitasyon amacıyla, stres bozukluğu, ve sporcu yaralanmalarında tamamlayıcı tedavi olarak kullanılabilir nitelikte olduğu tespit edilmiĢtir (Karabük

Belediyesi, 2006).

Akkaya jeotermal su kaynağı, Eskipazar‟ın 8 km güneyinde Karabük – Ankara Karayolunun 200 m doğusundadır. Kuzey Anadolu fay hattı üzerinde olduğundan bu bölgenin çeĢitli yerlerinden mineralli

su çıkmaktadır. Bölgede yeraltı su kaynakları oldukça zengindir (Karabük Belediyesi, 2006).

Akkaya jeotermal su kaynağının bulunduğu bölgede yaklaĢık 400 ha düz alan bulunmaktadır.

400 ha alanın kadostro çalıĢması tamamlanmıĢ olup, Eskipazar belediyesi tarafından termal turizmin

geliĢtirilmesine yönelik çalıĢmalar devam etmektedir.

Fotoğraf 68: Akkaya Termal Su Kaynağı, Eskipazar, Karabük

2.1.2.2. Kültüre Dayalı Turizm Varlıkları

2.1.2.2.1. Kültür Turizmi

2.1.2.2.1.1. Zonguldak Ġli Kültür Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

a. Zonguldak Merkez Ġlçe

Maden Müzesi: Ġlk olarak 1880‟li yıllarda üretime açılan ve günümüzde Türkiye TaĢkömürü

Kurumu‟nca eğitim ocağı olarak kullanılan alan, Madencilik Müzesi yapılmak üzere projelendirilmiĢ ve inĢaat çalıĢmalarına baĢlanılmıĢtır. Ocakta yaklaĢık 1 km uzunluğunda yer altı açıklığı bulunmakta olup,

yer altı kuyusu hariç bütün madencilik üniteleri mevcuttur.

b. Çaycuma

Filyos (Tios / Tieion) Örenyeri: Filyos tarih boyunca Tios, Tieion, Tianon, Tium gibi farklı

isimlerle anılmıĢtır. Antik dönemde Bithynia ile Paphlagonia Bölgeleri arasındaki geçiĢ noktasında bulunan Tios / Tieion Antik Kenti; bugün Zonguldak Çaycuma Ġlçesi, Filyos Beldesi‟nde bulunmaktadır.

Antik yazarlarca M.Ö. VII. yüzyılın ikinci yarısında, Tios adlı bir rahip tarafından, bir Miletos kolonisi olarak kurulduğu söylenen ve Hellenistik Dönem boyunca Herakleia Tiranlığı ile Bithynia ve Pontus

Krallıkları‟na bağlı olan kent, M.Ö. 70‟te Romalılar‟ın hâkimiyetine girmiĢ, Bizans Dönemi‟nde ise önemli bir dinî merkez konumuna ulaĢmıĢtır.

Tios Kenti kazıları, 2006 yılından beri Kdz. Ereğli Müzesi ve Trakya üniversitesi Arkeoloji

bölümü tarafından yürütülmektedir. Kentte Prof. Dr. Sümer Atasoy‟un baĢkanlığında, 2006 yılında baĢlayan ve günümüze değin devam eden bilimsel arkeolojik kazılar ve kent alanında yapılan çevre

yüzey araĢtırmalarında, Hellenistik Döneme tarihlenen sur duvarları, Roma-Bizans dönemine ait yapı kalıntıları, Roma dönemi sikkeleri ve çanak-çömlek parçaları ortaya çıkarılmıĢtır (Öztürk, 2011). 2009

102

yılında yapılan kazılarda Arkaik döneme ait (M.Ö. 76) siyah ve kırmızı figürlü çanak çömlek parçaları ile Ortaçağ‟a ait (M.S.1214‟e tarihlenen) 30 değiĢik tipte sırlı çanak-çömlek parçaları bulunmuĢtur.

Tios Kenti kazılarından elde edilecek bilgi ve belgeler, Karadeniz tarihi ve arkeolojisi için büyük

önem taĢımaktadır. Çünkü Tios, Türkiye‟nin Karadeniz kıyılarında kazılan ilk ve tek antik kenttir. Yapılan kazılar sonucunda yolları, meydanı, hamamı, dini yapıları, evleri, depoları, dükkânları,

mezarlarıyla büyük bir kentin ortaya çıkarılacağı tahmin edilmektedir.

Fotoğraf 69: Filyos (Tios / Tieion) Antik Kenti, Çaycuma, Zonguldak

Foto: Kerem Öztürk

Kadıoğlu Köyü Mozaik Kazı Alanı: Bu alan Çaycuma ilçesi, Kadıoğlu Köyü, Çobanhasanlar

Mahallesi sınırları içinde Zonguldak‟ın 45 km güneydoğusunda yer almaktadır. 2008 yılında, özel mülkiyete ait bir alanda bulunan mozaik için öncelikli olarak sit kararı alınmıĢ ve Kdz. Ereğli Müze

Müdürlüğü‟nce kurtarma kazısına baĢlanmıĢtır. Ġki adet villa yerleĢimine ait olduğu düĢünülen alanda, yapıları birbirinden ayıran suyolu, tamamı av sahneleri, insan-hayvan mücadeleleri ve oldukça düzgün

bordürlerden oluĢan mozaik ile kaplı oda ve salonlar yer almaktadır. M.S. III. yüzyıla ait olduğu

belirlenen villa yerleĢimi içinde gümüĢ sikkeler, tek kulplu toprak seramik, bronz iğne ve çok sayıda seramik parçası bulunmuĢtur. Bu alandaki kazılara devam edilmektedir.

Filyos Kalesi: Filyos‟ta bulunan ve Romalılar tarafından yapıldığı tahmin edilen kale, kentin denize hâkim noktası olan burun üzerinde kurulmuĢtur. Güçlü ve heybetli bir görünüm kazandırmak

amacıyla yapımında iri taĢlar kullanılmıĢtır. Kale uzunca bir süre harabe durumda kaldıktan sonra, 2003

yılında Kültür Bakanlığı tarafından onarım çalıĢmalarına baĢlanmıĢtır. 2007 yılında yapılan kazılarda Ortaçağ kalesine ait duvarlar, bir tapınak platformu ile küçük kilise kalıntısı ortaya çıkarılmıĢtır.

Bölgedeki ilk yerleĢim yeri, kentin kuzeyindeki kale tepesi üzerindedir. Kale tepesinin doğusunda, mermer sütun ve kaidesi, mermer yazıtlı levha, taĢ lahitler ve tuğla mezarlar ortaya çıkarılmıĢtır.

c. Devrek

Devrek Bastonu: Devrek bastonu ile ilgili en eski yazılı belge 1892 tarihli Kastamonu Salnamesinde bulunmaktadır. Bu tarihi belgede Devrek ve çevresinde yapılan eliĢi sandık ve benzeri

ürünlerin yanında kızılcık dalından yapılan „„baston‟‟dan da övgü ile bahsedilmektedir. AhĢap sanatında kendini geliĢtirmiĢ olan Devrek‟li zanaatkâr ve ustalar Osmanlı sarayının marangozhanesinde görev

yapmıĢlardır.

Bastonun ana malzemesi olan ağaç ormanlık bir bitki örtüsüne sahip olan Batı Karadeniz

Bölgesi‟nde bol olarak bulunmaktadır. Bitinya ve Paflagonya arasında kalan Batı Karadeniz Bölgesi

antik çağda köknar, meĢe ve kayın ormanlarıyla ünlüdür. Devrek ormanlarının vazgeçilmez ağacı olan köknar, meĢe, kayın, çam ve selvi kutsal Hitit metinlerinde de yer almaktadır.

Klasik Devrek Bastonu, tamamen el sanatı ürünüdür. Gövdesi kızılcık, sapı ceviz ağacı olup, genellikle gövdesinde baĢları sap kısmına doğru dolanmıĢ iki yılan motifi bulunmaktadır. Günümüzde

103

değiĢik biçim ve malzemeden yapılmıĢ saplar ve gövdesinde boya, gümüĢ, sedef, bakır iĢlemeli motifler bulunan bastonlar yapılmaktadır. Devrek bastonunu diğer bastonlardan ayıran en önemli özellik,

baston ile baston sapının farklı malzemelerden yapılmasıdır. Devrek bastonlarının ucuna manda

boynuzu takılır. Devrek bastonunda yılan, kartalbaĢı, keçi ayağı, baklava dilimi sembolleri bulunmaktadır.

Fotoğraf 70: Devrek Bastonu, Devrek, Zonguldak

Foto: Kerem Öztürk

d. Kdz. Ereğli

Cehennemağzı Mağaraları Örenyeri: Kdz. Ereğli Ġlçesi Ġnönü mahallesinde bulunan Cehennemağzı Mağaraları yanyana sıralanmıĢ üç mağaradan oluĢmaktadır. Bu mağaralarda bulunan

kalıntılar, erken-Hıristiyanlık döneminin izlerini taĢıyan motiflerle süslüdür.

Elpek Bezi Dokumacılık Sanatı: Antik çağın önemli uygarlıklarından biri olan Friglerin etkisiyle yörede yaygınlaĢan keten dokumacılığının geçmiĢi oldukça eskidir. Karadeniz Ereğli‟nin ünlü

Elpek Bezi de bu sanatın en naif örneklerinden biri olarak keten dokumaları kategorisinde önemli bir yere sahiptir. Yörenin bu konudaki ünü, Kâtip Çelebi‟nin ünlü “Cihannüma” adlı eserinde de belirttiği

gibi, Osmanlı donanması için ürettiği yelken bezi dokumacılığından kaynaklanmaktadır. Ketenden elde

edilen Elpek Bezi yüzyıllardır giyim malzemesi olarak kullanılmıĢtır. Günümüzde yöresel nakıĢlarla süslenerek, yelek, buluz, çanta ve hediyelik eĢya biçiminde değerlendirilmektedir. Elpek Bezi, yörede

sanayi geliĢip, dokumacılıktan ve keten tarımından vazgeçilinceye kadar önemini korumuĢtur. GeliĢen tekstil teknolojisi ve ürünleri ile rekabet edemeyen Elpek Bezi 1940–1950 yıllarında kaybolma sürecine

girmiĢ ancak 50 yıl aradan sonra yeniden kamu kurumlarının desteği ve özel giriĢimcilerin gayretleriyle canlandırılıp yaĢatılmaya baĢlanmıĢtır. Elpek bezi günümüzde Ereğli‟yi temsil eden hediyelik turistik bir

ürün haline gelmiĢtir.

104

Fotoğraf 71: Elpek Bezi, Zonguldak

Foto: Can Çetin

2.1.2.2.1.2. Karabük Ġli Kültür Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

a. Karabük Merkez ilçe

Karabük ili, dünyanın çok az yerinde rastlanacak zenginlikte bir kültür mirasına sahiptir, ildeki

en eski arkeolojik bulgular höyükler ve tümülüslerdir. Tespit edilebilen 28 adet arkeolojik alan, 5 adet Kentsel Sit Alanı, 4 Adet Doğal Sit Alanı, 1417 adet tescilli eser, 693 adet yazma eser, 1088 adet

basma eser, 32 adet tümülüs, 4 adet höyük, 100‟den fazla kaya mezarı bulunmaktadır.

Bulak köyünde çeĢitli Türk Beylikleri ve Osmanlı Dönemine ait 36 konut, 1 dükkân, 1 konak

(ayan), 1 hamam, 2 cami (dibek ve cami-i kebir) bulunmaktadır

b. Safranbolu

Safranbolu Evleri: Safranbolu‟yu ön plana çıkaran en önemli unsur Osmanlı mimarisi özelliği

taĢıyan ve Türk kent kültürünün günümüze yansıması olan evleridir. Evler “ġehir ve Bağlar” olmak üzere iki kesimde toplanmıĢtır. ġehir kısmı, alıĢveriĢin olduğu çarĢılar ve yönetim merkezinden

oluĢmaktadır. ġehrin oluĢumunda fonksiyonellik ve estetik ön planda tutulmuĢtur. Ticaret Ģehrin merkezinde, pazar ise bölgenin çevresindedir. Çevre kirliliği ve gürültü yaratan demirciler, bakırcılar ve

dericiler Ģehrin daha alt ve kenar kısımlarında konumlandırılmıĢtır. Halk yemeniciler, manifaturacılar,

demirciler, semerciler, bakırcılar çarĢılarından alıĢveriĢlerini yapmaktadır. Bağlar kısmı yazlık evlerden oluĢmaktadır. Bu kısımda evler geniĢ bahçeler içinde inĢa edilmiĢtir.

ÇarĢı kesimindeki evler, iki vadi içinde birbirine yakın Ģekilde, dini yapılara, anıt eserlere ve kamu binalarına dönük olarak inĢa edilmiĢtir. Evler birbirinin manzarasını kapatmaz. Safranbolu

evlerinde büyük bir kültür birikiminin, zenginliğin ve ustalığın üst düzeyde olduğu görülmektedir.

Safranbolu evleri büyük hacimlidir. Tüm evler bahçe içinde, genellikle üç katlı,6-8 odalı büyük konak tipli evlerdir. Evler, üç kuĢak bir arada yaĢayabilecek tarzda yapılmıĢtır. Evlerde genellikle harem ve

selamlık ayrımı bulunmaktadır. Ailenin sahip olduğu hayvanlar, zemin kattaki ahırlarda barındırılmaktadır. Ġnsan ve hayvan yiyecekleri ve yakacak odunlar evin uygun bölümlerinde muhafaza

edilmektedir.

Evlerin yapımında taĢ, kerpiç, ahĢap ve alaturka kiremit kullanılmıĢtır. Bahçeler, sokaktan taĢ

duvarlarla ayrılmıĢtır. DıĢarıdan, çift kanatlı büyükçe kapılarla doğrudan eve, bazen de bahçeye

girilmektedir. Evin giriĢ kısmında “hayat” denilen bölüm bulunmaktadır. Burada ahır, kıĢlık yakacak odunların muhafazası için odun bahnası, ambar gibi bölümler yer almaktadır. Üst katlara, ahĢap

ustalığının üstün örneklerini sergileyen merdivenlerle çıkılmaktadır. Birinci kat diğer katlara göre daha basık olup gündelik yaĢam bu katta geçektedir. 2. kat daha görkemlidir. Tahta tavanlar yüksek olup,

sofa ve odaların tavan süslemeleri, diğer katlara göre daha özenle yapılmıĢtır. Evlerin sofalarında,

eyvanlarda ve odalarda zaman zaman kalem iĢi süslemelere rastlanmaktadır. Odalara giriĢ kapıları köĢelerdedir ve giriĢ kapılarında oda ile doğrudan teması kesen özel ahĢap paravana düzeni

105

bulunmaktadır. Her odada sedir, ocak, ahĢap dolap ve içinde bugünün duĢa kabinini andıran gusülhaneler mevcuttur.

Pencereler dar ve uzun olup, odaların büyüklüğüne göre 4-8 arasında değiĢmektedir.

Pencerelerde bulunan kara kapaklar, kıĢın soğuğuna yazın sıcağına karĢı odaları korumaktadır. Ayrıca pencerelerde aile mahremiyetini sağlamak amacı ile “muĢabak” denilen ahĢap kafesler bulunmaktadır.

Safranbolu evlerinde doğa-insan-ev, sokak- ev, sokak-çarĢı iliĢkileri düzenli ve dengeli olup çevreye ve komĢuya saygı egemendir. Evlerin saçak köĢelerine uğur getirmesi için geyik boynuzu

asılması geleneği yaygındır. Bazı evlerin dıĢ cephelerinde korunma ve Ģükür amaçlı yazı ve bezemelere

yer verilmiĢtir. Ayrıca evlerin, camilerin, han ve hamamların dıĢ cephelerindeki kuĢ evleri ise sevgi ve merhamet sembolü niteliğindedir.

Fotoğraf 72: Safranbolu Evleri, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Tuzcu Hanı: Hidayetullah Ağa tarafından, kendi ismi ile anılan caminin karĢısında yaptırılmıĢtır. Hanın M. 1690‟lı yıllarda yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Hanın konuklarının ağırlıklı

olarak tabakhane için tuz getiren kiĢiler olması ya da hana ilk gelenin bir tuzcu olması sebebiyle Tuzcu

Hanı denildiği rivayet edilmektedir.

Cinci Hanı: Çin‟den Anadolu topraklarına kadar uzanan tarihi Ġpek Yolu üzerinde kurulmuĢ irili

ufaklı yüzlerce kervansaraydan biri de Safranbolu Cinci Hanıdır. Cinci Hanı, Safranbolu eĢrafından KarabaĢzade Hüseyin Efendi (Cinci Hoca) tarafından yaptırılmıĢtır. Kesin yapım tarihi bilinmemesine

rağmen 1640-1648 tarihleri arasında yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Restore edilerek otel olarak hizmete açılan 2 katlı 62 odalı Cinci Hanının giriĢ kapısı, kilit ve anahtarı; Türk demir iĢçiliğinin en

nadide örneklerinden biridir. Mimarının kim olduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte, dönemin baĢ

mimarlarından Mimar Kasım tarafından yapıldığı sanılmaktadır. Tarihi Ġpekyolu‟nun etkinliğini yitirmeye baĢladığı 20. yüzyıla kadar kervansaray olarak kullanılan Cinci Han, sonraları bu iĢlevini yitirmiĢtir.

Fotoğraf 73: Cinci Hanı, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

106

Eski Hamam: ÇeĢme Mahallesi Kalealtı Sokakta bulunan hamamın duvar malzemesinde kullanılan bir yapı taĢındaki kısmen silinmiĢ Yunanca yazıdan yola çıkarak bu binanın Bizans

döneminden kalma olduğunu kaydeden bazı eserler bulunmaktadır. Günümüzde hamam iĢlevini

yitirmiĢ olup gezi amaçlı olarak kullanılmaktadır.

Cinci Hamamı/Yeni Hamam: Cinci Hüseyin Hoca tarafından ÇarĢı içinde yaptırılmıĢ olup

annesinin adını taĢıyan Hamide Hatun Vakfına kayıtlıdır. Kadınlar ve erkekler kısımlarından oluĢmaktadır. Ġki bölümün de planı aynıdır. Hamamın iki bölümünün de soğukluklarını tromplu bir

kubbe örtmektedir. Sıcaklık kısmı haçvari planlıdır. Arkada külhan ve ocak yer almaktadır. Hamamın

kadın ve erkek giriĢleri farklı sokaklara açılmaktadır. Vakıflar Genel Müdürlüğünce restore edilen hamamın kadın ve erkek bölümü halen hizmete açıktır.

Ġncekaya Su Kemeri: Mimari değer taĢıyan ve ilk inĢa tarihi tartıĢmalı olan bu eser, 1794-1798 tarihlerinde Sadrâzam Ġzzet Mehmet PaĢa tarafından yenilenerek kente kazandırılmıĢtır. 116

metre uzunluğundaki su kemeri yerden yaklaĢık 60 metre yüksekliktedir. Bu büyük kemerin üzerindeki 5 kemerli bölüm, tamamen taĢtandır ve Horasan harcı ile yapılmıĢtır. Toprak üzerine rastlayan

bölümler 2.5 metre, derenin üzerine rastlayan kemer üstü ise 1.20 metre geniĢliktedir. Kemerdeki su

bir kanal içinden geçmektedir. Suyun akıĢ hızının dengelenmesi için su kemeri üç kıvrımlı olarak inĢa edilmiĢtir. Buradan geçen su Asmazlar Konağının bahçesinde bulunan su terazisinden kentte bulunan

çeĢmelere dağıtılmaktadır. Dağıtılan bu suya halk arasında “paĢa suyu” denmektedir.

Fotoğraf 74: Ġncekaya Su Kemeri, Safranbolu, Karabük

Foto: Safranbolu Turizm DanıĢma Müdürlüğü

Tokatlı Köprüsü: Safranbolu‟nun kuzey istikametinde, GümüĢ deresi üzerindedir.

Kazdağlıoğlu tarafından su köprüsü olarak yapıldığı daha sonra Ġzzet Mehmet PaĢa tarafından geçit

durumuna getirildiği söylenmektedir. 40 metre uzunluğunda, 15 metre açıklıklı tek bir kemerden oluĢan 6 metre geniĢliğindeki bu köprü 30 metre yüksekliğindedir.

TaĢköprü: Safranbolu‟nun doğusunda bulunan Konarı köyünden geçen Eflani Çayı üzerinde inĢa edilmiĢtir. Köprünün hangi dönemde yapıldığı bilinmemektedir. Köprü 34 metre uzunluğunda olup

iki kemerlidir.

ÇeĢmeler: Safranbolu‟da özellikle ÇarĢı‟da hemen her sokak ya da köĢe baĢında aniden karĢımıza çıkan mimari özellikleri bakımından cezbedici; dini bakımdan cömertliğin, rahmetin niĢanı;

sosyal açıdan tanınmıĢlığın ifadesi olan Safranbolu ÇeĢmeleri; görünümleri ile bulundukları mekânları güzelleĢtiren, akan suları ile ses ve görüntü kompozisyonu oluĢturan, mimari tarzları ile sanatın

inceliğini ve ihtiĢamını belgeleyen mimari yapılardır. Safranbolu‟da yakın dönemde yapılanlar da dâhil

olmak üzere 138 adet çeĢme bulunmaktadır. Tarihi ve mimari değeri olan çeĢmelerin isimleri ve yapım tarihleri Ģunlardır:

107

Kazdağlıoğlu ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1192/M.1778

Köprülü ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1072/M.1661 Onarım tarihi H.1128/M. 1715

TaĢminare ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1103/M.1691

Dağdelen ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1181/M. 1767

HıĢırpınarı (Mütevellioğlu) ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1185/M.1771

Ali Bey ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1192/M.1782

PaĢapınarı ÇeĢmesi: Yapım Tarihi H.1209/M. 1794

Ġzzet Mehmet PaĢa ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1211/M.1796

Hidayetzade (Hiayetullah) ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1218/M.1803, Onarım tarihi H.1308/M. 1890

Tuzcupınarı ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1229/M.1813

Akpınar ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1229/M.1813

Çampınarı ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1230/M. 1814

Hamide Hatun ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1235/M.1819

Salih PaĢa (Kilci) ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1235/M.1819

Çatal pınarı ÇeĢmesi: Yapım tarihi: H.1294/M.1833

KöprübaĢı ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1252/M 1836

Hacı Hafız ÇeĢmesi: Yapım tarihi H. 1261/M. 1844

Çuhadar (Emine Hanım) ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1267/M. 1850, Onarım tarihi H.1315/M. 1897

Sare Hanım (Alabekir) ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1264/M.1847

Fatma Hanım ÇeĢmesi: Onarım tarihi H.1279/M. 1862

Hacı Kamil Efendi ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1280/M.1863

AyĢe Hatun ÇeĢmesi: H.1282/M.1865

Sadullah ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1287/M.1870

Karakullukçu(Lüngüllü) ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1291/M.1873

Cilbirpınarı ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1307/M.1889

YüzbaĢı Ġsmail Ağa ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1310/M.1892

Kadı Efendi ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1314/M.1896

Mescid (Hamidiye) ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1323/M.1904

Ekmekçi Numan Ağa ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1324/M.1906

Antepzade Hacı Mehmet Ağa ÇeĢmesi Onarım tarihi H.1326/M.1907

ġükrü Efendi ÇeĢmesi: Yapım tarihi H.1343/M.1924

108

Fotoğraf 75: Cilbirpınarı ÇeĢmesi, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Fotoğraf 76: ġükrü Efendi ÇeĢmesi, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

109

Fotoğraf 77: Kileciler ÇeĢmesi, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Safranbolu Kalesi: Safranbolu‟nun ÇarĢı kesimine hâkim bir noktada bulunan bu kalenin sur

ve duvarları bütünüyle yıkılmıĢtır. Bizans döneminde inĢa edilmiĢ olabileceği ve o dönemde “Dadybra

Kalesi” olarak anıldığı bilinmektedir.

Eski Hükümet Konağı: Eski kalenin bulunduğu tepenin üzerine yapılmıĢ, mimari değer

taĢıyan iki katlı görkemli bir taĢ binadır. Kapısının üzerinde bulunan yazıttan 1904 yılında, Kastamonu Valisi Enis PaĢa‟nın ve kentin Kaymakamı Mir Ahmet Bey‟in gayretleri ve halkın da masraflarına

katılımıyla yapıldığı anlaĢılmaktadır. 1976 yılına kadar ilçenin hükümet binası görevi yapan bu bina,

1976 yılında geçirdiği yangınla harap bir hale gelmiĢtir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından restorasyonu 2003 yılında tamamlanmıĢ olup günümüzde “Kent Tarihi Müzesi” olarak hizmet

vermektedir.

Fotoğraf 78: Eski Hükümet Konağı, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Köprülü Muvakkıthanesi: Muvakkıthane, zamanın belirlenmesi için kullanılan alet ve aygıtların konulduğu binadır. Safranbolu‟daki muvakkıthane bir süre el yazması tarihi kitapların

saklanması için kullanılmıĢtır.

110

Fotoğraf 79: Muvakkıthane, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Eski Hastane (Frengi ve Gurebâ Hastanesi): Ġnönü Mahallesinde bugünkü Devlet

Hastanesinin yanında bulunan hastanenin yapımına 1885 yılında baĢlanmıĢ ve 1888 yılında bitirilmiĢtir. Kentin en önemli mimari yapılarından biri olan bina, kesme taĢtan Rum ustalar tarafından yapılmıĢtır.

Binanın yapımında devrin Kastamonu valisi Abdurrahman PaĢa‟nın büyük yardımlarının olduğu

bilinmektedir. H.1315/M.1897 yılına kadar frengi hastalarına bakan hastane bu tarihten itibaren diğer hastalara da bakmaya baĢlamıĢtır. Hastane o dönemlerde 50‟si erkekler, 30‟u kadınlar için olmak üzere

toplam 80 yataklıdır. Bina uzun yıllar devlet hastanesi olarak hizmet vermiĢ, Kültür ve Turizm Bakanlığınca restore edilen bina günümüzde Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi olarak hizmet

vermektedir.

GüneĢ Saati: Osmanlı dönemine ait 95 adet güneĢ saatinden biridir. Köprülü Mehmet PaĢa Camisi avlusundadır. Tarihi güneĢ saati mermer levhanın üzerinde bulunan üçgen Ģeklindeki madeni

bir plakanın gölgesi ve plakanın merkez teĢkil ettiği eĢit açılara haiz çok sayıdaki çizgi ile zamanı göstermektedir. Sabah 06.40 akĢam 17.20 arasındaki zamanı metal plakanın gölgesine göre gösterir.

Mermer levha üzerindeki çizgilerin her birinin arası 10‟ar dakikalık zaman dilimini göstermektedir.

Fotoğraf 80: GüneĢ Saati, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Saat Kulesi: Eski Hükümet Konağı arkasında bulunan ve halen zamanı gösterme görevini yerine getiren saat kulesi, III. Selim‟in Sadrazamlarından Ġzzet Mehmet PaĢa tarafından 1797 yılında

yaptırılmıĢtır. Kiremitli çatısı bulunan kulenin yüksekliği 20 metre kadardır. 7 günde bir kurulan saat, zembereksiz olup 60 kg.‟lık bir ağırlıkla çalıĢmaktadır. Saat Kulesi ziyaretçilere açıktır.

111

Fotoğraf 81: Saat Kulesi, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

KuĢ Evleri: Sevgi ve merhametin sembolü olarak cami, mescit, kütüphane, köprü ve sivil mimari örneği (ev-konak-dükkân) yapılarda kuĢların barınması için yapılan yerlerdir. Rüzgâr ve

soğuklardan korunmalı, güneĢ alan, insan ve hayvanların eriĢemeyeceği yükseklikteki yerlere

yapılmıĢtır. Safranbolu‟da bilinen kuĢ evleri, Köprülü Mehmet PaĢa Camisi avlusunda bulunan Ģadırvanın ön cephesinde, Ġzzet Mehmet PaĢa Camisinin minare kürsüsünde, Kilecilerin evi,

Karaüzümlerin evi ve Halamehmetlerin (Kubur) evinin ön cepheleri ile Eski Belediye ve Eski Karakol binaları pencere üstlerinde bulunmaktadır.

DeğirmenbaĢı Su Değirmeni: BağlarbaĢı Mahallesi DeğirmenbaĢı semtinde bulunan ve

restore edilen değirmen hem eski, hem de yeni iĢlevi ile hoĢ bir geçmiĢ zaman tanığıdır.

Kıran (Hagios Stephanos) Kilisesi: Safranbolu‟da Kıranköy semtinde bulunan ve 1872

yılında onarım gören kilise Safranbolu‟nun Rum halkı göç edene kadar (1925) Ortodoks kilisesi olarak kullanılmıĢtır. 1956 yılından camii haline getirilerek Ulucamii adını almıĢtır.

Safranbolu ÇarĢıları

ÇarĢıda demircilik, bakırcılık, semercilik, dikicilik, saraçlık, ayakkabıcılık gibi iĢlenmiĢ eĢya

üretimine dönük iĢ kollarının “lonca” düzenine uygun olarak ayrı ayrı sokaklarda ve bir arada yer

aldıkları görülmektedir. Safranbolu ÇarĢısının sokakları, o sokakta yer alan zanaat koluna göre “Semerciler Ġçi”, “Kunduracılar Ġçi”, “Kasaplar Ġçi”, “Tüccarlar Ġçi” gibi adlarla anılmaktadır. Bugün de

adını taĢıdıkları sanat koluna (Demirciler-Bakırcılar-Kalaycılar-Manifaturacılar-Boyacılar-Aktarlar, Semerciler-Saraçlar ÇarĢısı) göre bu sokaklarda, az da olsa bir kısım esnaf bu iĢleri yapmaya devam

etmektedir.

Arasta/Yemeniciler Arastası (ÇarĢısı): Köprülü Mehmet PaĢa Camisine bitiĢik olan çarĢı yanaĢık nizamda 48 ahĢap dükkândan oluĢmaktadır. Yemeni denilen ayakkabının yapıldığı eski lonca

çarĢısıdır. 1950‟li yılların sonuna kadar yemenicilik Safranbolu‟da önemli bir zenaat kolu olmuĢtur.

112

KurtuluĢ SavaĢı sırasında, imkânlar dâhilinde, Türk ordusunun ayakkabı ihtiyacını karĢılamıĢ olan çarĢı, restore edilmiĢ olup günümüzde ağırlıklı olarak hediyelik eĢya satıĢı için kullanılmaktadır.

Fotoğraf 82: Yemenici, Safranbolu, Karabük

Foto: Safranbolu Turizm DanıĢma Müdürlüğü

Demirciler ÇarĢısı: Ġzzet Mehmet PaĢa Camisi altından geçen Akçasu deresinin iki yakasına

kurulan çarĢı “L” biçiminde olup tamamen ahĢap ve tek katlı 25‟e yakın dükkândan oluĢmaktadır. Sıcak ve soğuk demirciliğin yapıldığı, el sanatlarının üretildiği yaĢayan tek lonca çarĢısıdır. Bakırcı ve kalaycı

esnafı bu çarĢı içerisinde çalıĢmaktadır.

Fotoğraf 83: Demirciler ÇarĢısı, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

113

Fotoğraf 84: Demir iĢlemeciliği, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Fotoğraf 85: Kalaycı, Safranbolu, Karabük

Foto: Safranbolu Turizm DanıĢma Müdürlüğü

Kaymakamlar Evi: 18 ve 19. yüzyıl Türk toplumunun geçmiĢini, kültürünü ve yaĢama biçimi

ile teknolojisini yansıtan Safranbolu evlerine en önemli örnektir. 18. yüzyıl baĢlarında yapıldığı

sanılmaktadır. Sahibi Safranbolu KıĢlası Kumandanı Hacı Mehmet Efendidir. Hacı Mehmet Efendiye Yarbay karĢılığı olan “Kaim- Makam” denilmesi nedeniyle ailesi; dolayısıyla evleri de halk arasında bu

isimle söylenegelmiĢtir. Kentsel dokusunu ve tüm mimari özelliklerini günümüze dek koruyabilmiĢtir.

114

Fotoğraf 86: Kaymakamlar Evi, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Mümtazlar Konağı: 1888 yılında Süleyman PaĢa Medresesi BaĢ Müderrisi Müftü ve Müderris

Ziya Efendi tarafından yaptırılmıĢtır. Geleneksel Osmanlı-Türk mimarisinin belirgin özelliklerini gösteren ev, 3 katlıdır. Odaların tavanları ahĢap oymalarla süslü olup evin baĢodasının tavan süslemesi 4000

ahĢap parçadan oluĢmaktadır.

Karaüzümler Evi: Safranbolu ilçesinde Mescit Sokak üzerinde ahĢap çatkıları, dikdörtgen biçimi ile dikkati çeken Karaüzümler Evinin Mehmet Karaüzüm tarafından 19. yüzyıl sonlarında doğru

yaptırıldığı sanılmaktadır. AhĢap çatkılar arasındaki kerpiç bezemeler Karaüzümler Evinin en önemli özelliğinden biridir.

Kileciler Konağı: 1884 yılında Kilecizade Hacı Mehmet Efendi tarafından yaptırıldığı bilinmektedir. AhĢap ile taĢın çok dengeli kullanıldığı Kileciler Konağının 1925 yılında onarım gördüğü

dıĢ cephedeki yazıdan anlaĢılmaktadır. Öte yandan binanın yapıldığı yılı gösteren H. 1300 yılı

cephedeki “KuĢevi” üzerine iĢlenmiĢtir. DıĢ cephede ve konağın içinde insana güzel ve temiz, yüce fikirleri ilham eden özlü sözler zarif bir Ģekilde yazılı bulunmaktadır. Özellikle üst kattaki baĢoda tavan

göbeği ve etrafındaki ahĢap rozetler ve süslemeler ile diğer bir odadaki “Eksantrik Dikey ġakul” görülmeye değer estetik ve görkemdedir.

Fotoğraf 87: Kileciler Konağı, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

115

Emir Hocazade Ahmet Beyler Evi: BağlarbaĢı Mahallesi DeğirmenbaĢı semtinde bulunmaktadır. 1974 yılında restore edilmiĢtir. Evin baĢodası orijinalliğini günümüze kadar korumuĢtur.

Oda, hiç çivi kullanılmadan, birbirine geçme biçiminde on beĢ bin ahĢap kullanılarak yapılmıĢtır. Tavan

göbeği kök boya ile boyanmıĢtır.

Müzeköy Yörük: Safranbolu‟nun küçük bir modeli olan Yörük köyü, 1997 yılında Kültür ve

Turizm Bakanlığı tarafından bir Türkmen köyü olması sebebiyle tamamen kentsel sit alanı içerisine alınarak korunması kararlaĢtırılmıĢtır.

16. yüzyılda Safranbolu yöresinde yaĢayan göçebe cemaatlere “Yörükan-ı Taraklı” ya da

“Yörükan-ı Taraklıborlu” adı verilmekteydi. Osmanlı Ġmparatorluğu döneminde Safranbolu, biri bugünkü Safranbolu ilçe merkezinde “Medine-i Taraklıborlu”, öteki merkezi bugünkü Yörük köyü olan

Yörükan-ı Taraklıborlu kazalarından oluĢmaktaydı.

Yörük Köyü ile ilgili yazılı kaynaklarda, Yörüklerin 14. ve 15. yüzyıllarda göçer durumda

oldukları, kendilerine özgü vergi düzeni ile ayrı bir karye teĢkil edecek Ģekilde bir kadıya bağlanıp zaman içerisinde yerleĢtikleri ifade edilmektedir. Bölgenin yönetimini sağlamak amacıyla, Osmanlı‟nın

iskân politikası gereği Horasan‟dan Anadolu‟ya göçen Türkmen Karakeçili aĢireti yörüklerini Yörük

köyüne (Kara, 1999) yerleĢtirdiği bilinmektedir. Yörükköyü‟ndeki somut ve soyut kültürel değeler tamamıyla bir Yörük yaĢamının izleri olmayıp, kentsel bir kültürün özelliklerini yansıtmaktadır (Ekinci,

2003). Bu durumun nedeni olarak, 16 yy. itibari ile Yeniçeri Ocağına devĢirme olanların yanı sıra Anadolu obalarında ve yaylalarında yaĢayan Türkmenler‟in de alınmasıyla Yörükköyü sakinlerinin

Ġstanbul‟a göç etmeleri gösterilmektedir (Kara, 1999; Ekinci, 2003; Demiraslan, 2011). Köyün ileri

gelen ailelerinin; Sekbanzade, Cebecizade ve Sipahioğlu ismi ile anılmaları ve de yeniçeri olmaları, Ġstanbul ile sağlanan bu sosyal hareketlilik ile ortaya çıkan yörüklükten kentliliğe olan evrimin ve köyün

Osmanlı askeri teĢkilatına büyük hizmetler vermesinin en büyük kanıtıdır (Kara, 1999). Üstelik yeniçerilerin “Hacı BektaĢ Oğulları ve Hacı BektaĢ Küçekleri” adı ile anılmaları yeniçeri ocağındaki köy

sakinlerinin BektaĢi olduklarını kanıtlamaktadır (Birge, 1994; Noyan, 1998).

19 yy. birinci çeyreğinde Yörükköyü sakinlerinin büyük çoğunluğu askeri amaçlı göçten ziyade

eğitim, iĢ ve ticaret amacıyla da Ġstanbul‟a göç etmiĢlerdir (Kara, 1999). Ġstanbul‟a giden ailelerin

büyük çoğunluğu Yörükköyü ile iliĢkilerini koparmamıĢlardır. Bu süreç içerisinde ekonomik anlamda refah düzeyi yükselen Yörükköyü sakinleri, Ġstanbul‟daki kentsel yaĢamın kendilerine kattığı yaĢam

kültürünü, özellikle Ġstanbul konut yapısını Yörükköyü‟ndeki konutlarına aktarmıĢlardır (Demirarslan, 2011). Bu göç hareketinin getirmiĢ olduğu değiĢim, konut ve günlük yaĢam tarzında değiĢikliklere

imkân sağlarken, inanç bakımından Yörük köyü sakinlerinin değiĢimine neden olmamıĢtır. Bunun

izlerini konutlarda ve genel yaĢam birimlerinde görmek mümkündür. Örnek vermek gerekirse; Yörük köyünde genel kullanım alanı olarak kullanılan Yörük köyü çamaĢırhanesi Anadolu‟da çok fazla

rastlanılmayan bir uygulamanın örneği olarak öne çıkmaktadır. Alevi/BektaĢi kültüründe kadınlar, çamaĢır günlerinde veya rüya gördüklerinde “Dernek ya da Saçı” yaparlar. Bu çamaĢırhanede yapılan

dernek veya saçı kültürü; öncelikle kirli çamaĢırlar, ardından kirlenen bedenin yıkanması, sonrasında

ise yenilen yemek ile sonlanan bir gelenektir. Bu yapılan toplantıya erkekler alınmazlar (Kalafat, 1999). Diğer taraftan Yörükköyü konutlarında dikkati çeken diğer bir motif geyik boynuzudur. Geyik; hem

Alevi/BektaĢilik‟te hem de Sünnilik‟te kutsal sayılan bir semboldür. Ancak BektaĢiler geyiği daha kutsal sayarak onu avlamaz ve etini yemezler. Bu kültürün nedeni; Hz. Peygamber‟in, kendi evinde

düĢmanları tarafından saldırıya uğrayacağı haberinin Hz. Hamza‟ya, avlamak istediği bir geyiğin dile gelerek vermesidir. Bu da Aleviler ve BektaĢiler tarafından Hz. Peygamberin mucizesi olarak adlandırılır

(Arslanoğlu, 2001).

Yörükköyü‟nün dikkat çekici somut değerlerinden birisi, 450 yıllık en eski yapısı olan OdabaĢıgil Evi‟dir. Bu ev; BektaĢi kültüründe dergâh/meydan sofrası ismi ile anılan ve tarikat toplantılarının

yapıldığı mekânların, Yörükköyü‟ndeki bir örneğidir. Ayrıca bu mekânlar kırklar meydanı ya da meydan evi olarak ta anılmaktadır (Arslanoğlu, 2001; Demirarslan, 2011).

Safranbolu‟nun aksine arsa ve engebeli arazi sorunu olmayan Yörüklüler evlerini genellikle

bitiĢik nizam inĢa etmiĢlerdir. Evler, Anadolu köylerinde görülen ev kümelenmesi yerine ana cadde boyunca yapılmıĢtır. Ana cadde sonundaki meydandan açılan düzenli sokaklarda bile bitiĢik nizam

havası devam etmektedir

Sipahioğlu Gezi Evi: Yörük köyündeki anıtsal nitelikli evlerin en önemlisidir. Sipahioğlu Evi,

genelde tüm Yörük evleri gibi taĢ zemin üzerine, 2 katlı olarak yapılmıĢ, hissedarları tarafından binanın

116

harem ve selamlık bölümleri ayrılmıĢ olup, halen gezi amaçlı olarak kullanılmaktadır. Evin odalarında bulunan kalem iĢi süslemeler dikkat çekmektedir. Kalem iĢi süslemelerde C ve S kıvrımlarından oluĢan

düzenlemelerin de kullanıldığı tirizlerde ve kartuĢlar içinde H.1294 -M.1877 tarihi okunmaktadır.

Fotoğraf 88: Sipahioğlu Gezi Evi, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Kaya Mezarları: Safranbolu ilçesinde bulunan kaya mezarları önemli arkeolojik eserlerdir. Bu

arkeolojik kalıntılar yoğun olarak Soğanlı Çayı boyundaki, Hacılarobası, Sarıyan (Gündoğan), llbarıt

(Üçbölük), ÇavuĢlar köylerinde bulunmaktadır. Bunların dıĢında Akören (Akveren) köyünde bulunan Ambar Kaya mezarı ve bu köy ile Yörük köyü arasında kuzeyden güneye doğru uzanan Kepez denilen

kaya silsilesine oyulmuĢ Horozini kaya mezarları, ġeyh Mustafa Efendi türbesi yakınlarında bulunan Kızlar Kümbeti de ilçede bulunan önemli kaya mezarlarıdır.

Fotoğraf 89: Kaya Mezarı, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Çatalin Kaya Mezarı: Bu mezar Safranbolu Hacılarobası köyü, Himmetoğlu Mahallesi

Örenceviz mevkiinde bulunmaktadır. Mezarda iki sütunlu bir giriĢ yeri ile arkada bir mezar odası bulunmaktadır. Sütunlar yalın yapılmıĢtır. Mezar odası büyük olmasına rağmen arka kısımda küçük bir

ölü sediri mevcuttur. M.S. I. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir. Anıtsal bir cepheye sahip bu mezar büyük olasılıkla aristokratik sınıfa mensup bir kiĢinin gömüsünü barındırmaktadır.

117

Fotoğraf 90: Kaya Mezarı, Hacılarobası Köyü, Safranbolu

Ilbarıt (Üçbölük) Köyü Kaya mezarları: Köyün Yukarı harman, Üzümlüin, Ġncirli TaĢ, Göl

Pınarı mevkilerinde beĢ tane kaya mezarı bulunmaktadır.

Hacılarobası Köyü: Safranbolu‟ya 28 km. uzaklıktaki, Safranbolu‟nun tarihi ve turistlik yapısına

önemli ölçüde güç katan pek çok tarihi ve kültürel yapıya sahip olan “Hacılarobası” köyü özellikle Ġslam öncesi eserlerin çokluğu ile dikkat çekmektedir. Efsaneye göre bugünkü Yörük köyüne gelen Yörükler

zamanla bulundukları coğrafyaya sığmaz olurlar. Yörüklerin baĢında bulunan üç kardeĢten Hüseyin

bugünkü Yörük köyünde kalır, Davut, obası ile bugünkü Davutobası köyüne gelir, Hacı da obasıyla bugünkü Hacılarobası köyüne yerleĢir. Köyde Hatıbgilin evi, Hacogilin evi görülmeye değer mimari

özelliklerdedir. Köyün Sedefönü, Eski KaĢ mevkileri ile Sallar Mahallesinde bulunan BaĢpınar, Örencevizi mevkilerinde tescilli 9 kaya mezarı, 1 mezar odası, 1 delikli taĢ ve tescil edilmemiĢ çok

sayıda kaya mezarı, tapınak, Ģarap iĢlikleri bulunmaktadır. Yapılacak kazılar sonunda Safranbolu yöresinin turizm vadisi olmaya aday olan köyde bir de tarihi su köprüsü bulunmaktadır.

Delikli TaĢ: Hacılarobası köyü, Örenceviz mevkiinde bulunan bu taĢın üzümlerin Ģırasını

almak ve Ģarap yapmak için kullanıldığı tahmin edilmektedir. Bu taĢın olduğu bölgede önceki zamanlarda üzüm bağlarının olduğu da bilinmektedir. Paphlagonia döneminden kaldığı sanılmaktadır.

TaĢın ağzında kocaman halka Ģeklinde bir delik altında ise küçük bir delik bulunmaktadır. Bakıldığında huni Ģeklini andırmaktadır. Ġç derinliği 1,80 metre, üst deliğinin çapı 2 metre, alt deliğinin çapı 50 cm

olup yukarıdan aĢağıya doğru daralmaktadır.

Fotoğraf 91: Delikli taĢ, Hacılarobası Köyü, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

118

c. Eskipazar

Asar Tepe (Kimistene Antik YerleĢimi): Antik YerleĢim alanı Eskipazar Deresemail Köyü,

DeğirmenbaĢı Mahallesi‟nin doğusunda yer alan Asar Tepe üzerinde kurulmuĢtur. Asar, dört

yükseltiden oluĢan bir tepedir. Her bir yükseltide de ayrı ayrı arkeolojik varlıklar mevcuttur. Bu yükseltilerden ortada; “Akropolis”, “YerleĢim Alanları”, “Nekropolis” ve “Sarnıçlar” bölgesi olmak üzere

arkeolojik değerler mevcuttur. Akropolis zirvesine çıkarken bir düzlüğe çok tanrılı dinler döneminde bir tapınak inĢaa edilmiĢtir. Mevcut bilgilerle tapınağın Geç Hellenistik devirde, yani M.Ö. 1. yy.‟da inĢaa

edildiği ve en az M.S. 4. yy.‟a kadar kullanıldığı sanılmaktadır. Tapınak çok büyük bir coğrafyada tek

olma özelliğine sahiptir. Bu tapınak 20 metreden büyüktür ve günümüze yalnızca korunmuĢ taban kısmı gelebilmiĢtir. 2005 yılında yapılan yüzey araĢtırmasında, tapınağa ait olabilecek 60‟dan fazla

profilli blok saptanmıĢtır. Tapınak; Korinth ya da Kompozit diye tabir edilen bir baĢlık düzenine sahiptir.

Tapınağın bulunduğu platformda yer alan ve kaçak kazılar sonucu çok tahrip edilen bir baĢka

öge de çok büyük boyutlu taĢ bir altardır. Bu atlar muhtemelen tapınağın kült heykelinin altarı olup üzerinde “Boukranion” diye tabir edilen öküz baĢı betimlemesi bulunmaktadır. Bu devasa atlar bölgede

yoğun bir tapınım faaliyetinin bulunduğunu düĢündürmektedir.

Tapınağın bulunduğu platformun hemen doğusundaki etekte tapınak alanından düĢtüğü sanılan ikisi yazıtlı üç taĢ altar daha bulunmaktadır. Yapılan incelemelerde bu altarların Roma

Ġmparatorluk çağında, M.S. 3. yy.‟da yapıldıkları anlaĢılmaktadır. Altarın bir tanesinde “Kimistene” adı geçmektedir ve daha önceki araĢtırmacılar bu isimden; dolayı Asar Tepe‟deki antik yerleĢime

“Kimistene” ismini vermiĢlerdir.

Asar Tepe‟yi oluĢturan diğer üç alandan “YerleĢim Bölgesi” alanında yapılan çalıĢmalarda bu bölgede bazı yapılaĢmaların olduğu farkedilmiĢtir. Bu yapıların yakınlarında bulunan iki adet mimari

bloktan birincisi Akhamenid dönemi olarak tabir edilen M.Ö. 5. yy.‟a ait bir taĢ baĢlıktır. Ġkinci blok ise yine erken devirlere ait olan arslan ayaklı bir kaidedir. Bölgede ayrıca iki adet oda mezar ve üç adet de

kayaya oyulmuĢ sanduka tarzı mezar bulunmaktadır. Bunların dıĢında Geç Hellenistik çağa ait olabilecek çok büyük bir anıt mezar ile bu yapıya ait bir taĢ altar ilgi çekici kalıntılardır. Bu bölgenin

sonunda bir adet phallos Ģeklinde mezar taĢı ve üzüm ezme ile ilgili bir takım kalıntılar da

bulunmaktadır.

Fotoğraf 92: Mezar TaĢı, Kimistine Antik Kenti, Eskipazar, Karabük

Foto: Ahmet Bostan

119

Fotoğraf 93: Yazıt, Kimistine Antik Kenti, Eskipazar, Karabük

Foto: Ahmet Bostan

Nekropol bölgesinde ise kayaya oyulmuĢ niĢ Ģeklinde bir mezar, kayaya oyulmuĢ mezar alınlığı

Ģeklinde niĢler, bir yekpare yuvarlak mezar, bir adet altar Ģeklinde mezar taĢı, bir adet üzeri yazıtlı mezar taĢı, bir kaya yazıtı gibi çok farklı formlarda mezarlar bulunmuĢtur. Bu kadar farklı mezar

formuna sahip olması bölge için ilginç bir arkeolojik zenginliktir. Tüm bunların yanında bu bölgede Hermes Kerykaios adlı tanrının betimlemesi de bir kaya yüzeyinde bulunmaktadır. Bu ilginç öğeler

burada birçok tanrıya birden tapınım izlenimini vermektedir.

Tüm bu arkeolojik öğelerle Kimistene‟nin antik çağda kutsal bir kent olduğu anlaĢılmaktadır. Kimistene‟ye en erken Frig çağından itibaren yerleĢilmiĢ, bu yerleĢim yeri Hellenistik ve Roma

devirlerinde de sıkça kullanılmıĢtır.

Sandıkkaya Tapınağı ya da Mezar Anıtı: Sandıkkaya Tapınağı, Yazıkavak Köyü‟nün 1 km

kuzeydoğusunda, Deresemail vadisi içinde bulunan Sandıkkaya mevkiindedir. Ġyi korunmuĢ bir Roma

tapınak mezar yapısıdır.

Hadrianapolis: “Hadrianapolis” Eskipazar ilçe merkezinin 3 km batısında “ViranĢehir” olarak

adlandırılan mevki ve çevresindeki arazi üzerinde dağınık bir Ģekilde bulunmaktadır. 2005 yılında baĢlanan arazi çalıĢmalarında Hadrianapolis‟in bir güneybatı Paphlagonia kenti olduğu, kente Geç

Hellenistik, Roma ve Erken Bizans devirlerinde (en azından M.Ö. 1. yy.‟dan M.S. 8. yy.‟a değin) yerleĢilmiĢ olduğu belirlenmiĢtir. 2005 yılında yapılan arkeolojik yüzey araĢtırmalarında 24 adet dağınık

kamu ve diğer tür yapılar tespit edilmiĢtir. Bu kamu yapıları arasında iki kilise, bir savunma yapısı,

tiyatro olduğunu düĢünülen bir yapı, bir kemerli yapı, bir nymphaeum ve kubbeli bir yapı gibi anıtsal binalar bulunmaktadır. Bu binalarda 2006-2007 yıllarında arkeolojik kazı çalıĢmaları yapılmıĢtır (Laflı,

2008).

Karabük Bölge Koruma Kurulu tarafından Eylül 2007‟de Hadrianapolis kentinin yayılmıĢ olduğu

alan 1. Dereceli Arkeolojik Sit olarak tescillenmiĢ ve koruma altına alınmıĢtır. Geç antik çağa ait (M.S.

5. ve 7. yy.‟lar arası) mozaik sanatının eĢsiz örneklerinin görülebildiği Hadrianapolis antik kentinde bulunan 24‟e yakın antik yapı kalıntısından yaklaĢık 10‟unda mozaik zemine rastlanmıĢ olup, bu durum

kentin o dönemlerde ne kadar zengin ve ileri düzeyde olduğunun da göstergesidir (Laflı, 2008).

Kentte Roma ve Erken Bizans dönemi kalıntıları bulunmakta olup birden fazla merkez vardır.

Kent içinde üç Erken Bizans kilise kalıntısı bulunmaktadır. Bu kiliselerin tamamı 5- 6. yy.‟a aittir. Antik yerleĢim özellikle bu kilise kalıntılarının bulunduğu alanda yoğunlaĢmaktadır. Bunun yanı sıra bir sarnıç

kalıntısı hâlâ tonozları ile ayaktadır. Alanda yapılan kazılarda mozaiklere rastlanmıĢtır.

Eskipazar Budaklar Köyü Dutdibi Mevkii‟nde 2006 yılında yapılan kazı çalıĢmalarında Hamam ve Kilise kalıntısı ortaya çıkartılmıĢtır. Kilise‟nin tabanında değiĢik hayvan figürlerinin bulunduğu

mozaikler mevcuttur.

Hadrianapolis ve çevresinde çok sayıda kaya mezarı bulunmaktadır. Kent içinde “Deliklikaya”

olarak anılan mevkiide kente ait kaya mezarları görülmektedir. Bu bölgede iki dizi halinde sıralanmıĢ

120

kaya mezarları mevcuttur. Tüm bunların dıĢında kent içinde en az 5 adet daha yapının temeli bulunmuĢtur. Kentin giriĢinde, Orta Bizans (9.-10. yy.)‟dan kalma, büyük bir savunma yapısı

bulunmaktadır. Ayrıca kentin çeĢitli yerlerindeki üzüm iĢlikleri de dikkate değer eserlerdir.

Karadeniz Bölgesi‟nde çok az sayıda olan arkeolojik alanlardan biri olan Hadrianapolis antik kentinde kazı çalıĢmaları halen devam etmekte olup kent, bölge turizmine kazandırılmaya

çalıĢılmaktadır.

Fotoğraf 94: Roma Hamamı, Hadrianapolis Antik Kenti, Eskipazar, Karabük

Foto: Ahmet Bostan

121

Fotoğraf 95: Hadrianapolis Antik Kenti Mozaikleri, Eskipazar, Karabük

Foto: Ahmet Bostan

Ev ve Konaklar: TamıĢlar köyü Ömer Bey Konağı (H.1288 Rebiülevvel) ve Hasan Bey Konağı

Fotoğraf 96: Ömer Bey Konağı iç mekân, Eskipazar, Karabük

Foto: Ahmet Bostan

d. Ovacık

Kaya Mezarları: Pürçükören köyü Karakoyunlu mahallesinin güney batısında kayalara

oyulmuĢ dört odadan meydana gelen Karain kaya mezarları ile Gerdek Boğazı kaya mezarı

bulunmaktadır.

122

Karabük ili Yöresel El Sanatları: Bölgede Safranbolu el sanatları açısından zengin olup günümüze kadar gelmiĢ ve günümüzde de yapılmakta olan türleri, yemenicilik, deri iĢlemeciliği, ağaç

oymacılığı, semercilik, demircilik ve bakır iĢlemeciliğidir. Kültür turizmi açısından büyük önem taĢıyan el

sanatları bakırcılık, kalaycılık, demircilik, semercilik, saraçlık, yemenicilik mesleklerinin, bugün yörede çok az temsilcisi kalmıĢ olup halen ÇarĢıda üretim yapan zenaat gruplarından az miktarda olsa da

semerci (1 adet), saraç (2 adet), bakırcı (3 adet), AhĢap el sanatları (9 adet) bulunmaktadır.

Safranbolu‟da yapılan el iĢlemelerinden ise beyaz iĢ (delikli iĢ) ve iğne oyası iĢi ünlüdür.

Safranbolu ve köylerinde yaĢayan halkın geleneksel ürünü, bez dokumalardır. Yöreye has olarak ince

ve kalın biçimde dokunmakta ve bu dokumalar halkın günlük kıyafetlerinde (iç ve dıĢ giyimde) kullanılmaktadır. Bu dokumalar köylere göre değiĢiklik göstermektedir.

Eskipazar ilçesinde ise, demircilik, kalaycılık, semercilik, sepet ve çit örmeciliği, mutaflık gibi el sanatları bulunmaktadır.

Yenice‟de ahĢap iĢlemeciliği; Osmanlı Dönemi ahĢap iĢçiliğindeki sadeliğe paralellik gösterir. AhĢap iĢçiliği; çeĢitli teknikler uygulanarak, Karadeniz ahĢap mimarisine uygun olarak inĢa edilen ağaç

evlerin pencere, tavan, dolap kapağı, kapı ve köĢk gibi mimari öğelerinde uygulanmıĢtır. Sandalyecilik,

kaĢıkçılık ve bastonculuk en önemli el sanatları olarak dikkati çekmektedir.

Eflani el sanatları arasında, tezgâhlarda dokunan ve “çember” denilen baĢörtüsü, özel olarak

örülen çoraplar, kadınların entari yerine giydikleri “dokurcun” adıyla anılan giysiler sayılabilir.

Günümüzde dokuma ustalarının bu üretimi yapamayacak kadar yaĢlanmıĢ olmasına ve yeni

kuĢakların teknolojinin geliĢmesi ile birlikte bu uğraĢ alanına ilgi göstermemesine rağmen bölgede

yerel yönetimler tarafından bu geleneksel sanatların yaĢatılması ile ilgili çabalar göze çarpmaktadır.

2.1.2.2.1.3. Bartın Ġli Kültür Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

a. Bartın Merkez ilçe

Bartın Evleri: AhĢap Bartın evleri 200 yıllık bir dönemin geleneğini yansıtmaktadır. Ormanlık

bir arazi üzerine kurulmuĢ olan Bartın ve çevresinde en fazla kullanılmıĢ yapı malzemesi ahĢaptır. Özellikle Bartın ve çevresindeki ormanlardan elde edilen çam, abanoz, meĢe, gürgen gibi ağaçlar bu

evlerin inĢaatında bolca kullanılmıĢtır. Bazı evlerde Lübnan Sedir‟ine de rastlanmaktadır. Art Nouveau

ve Barok sanatlarını yansıtan Bartın Evleri; genellikle iki katlı ve “Daraba” denilen ağaç çitlerle çevrili bahçe içindedir. Genel olarak, Bartın evlerinde bir sofa ve bu sofa etrafında yer alan odaların

oluĢturduğu bir düzen hâkimdir. Zemin katlarda günlük yaĢamda kullanılan mutfak, kiler gibi bölümler yer almaktadır. Ġkinci ve üçüncü katlar ev halkının yaĢadığı bölümler olup, ortadaki bir sofaya odalar

açılmaktadır. Geleneksel evler mümkün olduğunca çok pencerelidir. Bunlar, özgün giyotin pencereler

olup, sadece merdiven ve cumbaları aydınlatanlar yuvarlak formludur. Evlerin pencereleri, merdivenleri ve tavanları birer süsleme öğesidir. Bartın‟da Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nca koruma altına alınan 260

civarında Bartın evi bulunmaktadır

Fotoğraf 97: Geleneksel Bartın Evi, Bartın

Foto: Bartın Kültür ve Turizm Müdürlüğü

123

b. Amasra

Amasra Kalesi: Bizans dönemine ait olan kale Ceneviz dönemlerinde değiĢikliğe uğramıĢ ve

14.-15. yüzyıllarda Ceneviz ve Osmanlı dönemlerinde de ciddi onarımlar görmüĢtür. Kale; birisi o

zaman ada olan “Kemere” denilen bir köprüyle Amasra‟ya bağlanan Boztepe‟deki (Sormagir Kalesi) diğeri Amasra‟daki (Zindan kalesi) iki ana kütleden oluĢmaktadır. Amasra Kalesinin kuzeydoğu-

güneydoğu arasındaki surlarının uzunluğu 65 metre, üzerinde 8 adet burç bulunan güney surlarının uzunluğu 300 metre ve Kemere Köprü‟den itibaren de büyük bölümü yıkılan kuzey surlarının uzunluğu

200 metre kadardır. Sormagir Kalesinin kapıdan batıya doğru uzanan surları ile doğu ve

kuzeydoğusunu çevreleyen surların çoğu yıkılmıĢ olup, kapıya bitiĢik batı surlarının 50 metrelik kısmı ise ayaktadır.

Amasra Müzesi: ĠnĢaatına 1884 yılında Denizcilik Okulu yapılmak amacıyla baĢlanmıĢtır. SavaĢlar nedeniyle bitirilemeyen okul, 1982 yılından beri arkeolojik ve etnografik eserlerin sergilendiği

yöreye ait tek müzedir. Helenistik, Roma, Bizans, Ceneviz ve Osmanlı dönemine ait piĢmiĢ toprak, cam, altın, bronz eĢyalar, heykeller, bilezikler, haçlar, silahlar, kandiller, kabartmalar, mühürler,

seramikler ve dönemlere göre giyim kuĢam zevkini yansıtan giysiler, gümüĢ süs eĢyaları, halılar,

saatler ve Kuranı Kerimler sergilenmektedir.

Fotoğraf 98: Amasra Müzesi, Amasra, Bartın

Foto: Bartın Kültür ve Turizm Müdürlüğü

KuĢkayası Yol Anıtı: Amasra-Bartın karayolu üzerinde Amasra‟ya 4 km. uzaklıktaki KuĢkayası

mevkiindedir. Roma Ġmparatoru Cludius Cermanious zamanında, Doğu Eyaletleri ĠnĢaatları Komutanlığı yaptıktan sonra yaĢam boyu Bitinya-Pontus Valiliğine atanan Gaius Julius Aguille tarafından yaptırılmıĢ

karayolu dinlenme yeri ve anıtıdır. Anadolu‟da bir benzerinin bulunmayıĢı bakımından tek eser olarak

kabul edilmektedir. Anıt kompozisyonu çok muntazam kaya dilimleri üzerine iĢlenmiĢtir. Biri diğerini tamamlayan veya ikisi de aynı metni veren Grekçe ve Latince iki kitabe ile niĢ içinde bir insan

kabartması ve yüksek sütuna konmuĢ bir kartal figürü yontulmuĢtur. Azman kartal figürü lejyonların sınırsız gücünü temsil eder. Ġnsan büyüklüğündeki kartalın baĢı kopuktur.

124

Fotoğraf 99: KuĢkayası Yol Anıtı, Amasra, Bartın

Foto: Kemal Onur Özman

Kemerdere Köprüsü: Roma imparatoru Cludius döneminde (M.S.54-41) yapılan tek gözlü bir

Roma köprüsü olup, Amasra‟ya 3 km. uzaklıktaki Ceneviz vadisindedir. Amasra‟yı Bartın‟a bağlayan ve dördüncü km. de KuĢkayası Anıtının önünden geçen Roma yol ağının bir parçasıdır. Köprü ayağındaki

çok silik bir kabartma kompozisyonunda mızrakla savaĢan 7 asker, Roma-Pontus savaĢlarını anlatır. Köprünün tarihi Ġpek Yolu ile bağlantısı bulunmaktadır.

Toprakaltı Galerileri: En önemli bölümü TomaĢkuyusu mevkisinde görülen galerinin Roma dönemine ait olduğu sanılmaktadır. 17 metrelik bir ana galeri ile bununla kesiĢen muhtelif bağlantılarla

inĢa edilmiĢ olan galerilerde Bedestendeki yapı tekniklerinin aynen uygulandığı görülmektedir.

Galerinin üstü ufki sıralanmıĢ bloklarla kapatılmıĢtır. Güneye ve batıya doğru antik Ģehir alanlarında yer yer geniĢ kanalizasyon alanlarına ve rogarlara rastlanmaktadır.

c. KurucaĢile

Bartın ve Çevresinde AhĢap Tekne Yapımcılığı: KurucaĢile, dağların suya değdiği ve

dünyada yapılan ilk ahĢap teknenin yüzdürüldüğü yer olarak bilinir. Tekne yapma kültürü günümüzde

de devam etmekte olup, KurucaĢile ününü bugün de Türkiye‟nin güzel ahĢap gulet teknelerinin yapıldığı yer olarak devam ettirmektedir. KurucaĢile ahĢap tekne yapımcılığı; hızla değiĢen dünya

Ģartlarında varlığını sürdürebilen ve usta-çırak eğitiminden beslenerek devam eden köklü bir meslektir.

Bartın ve çevresinde gemi yapımcılığının geçmiĢi yaklaĢık 400 yıl öncesine dayanmaktadır.

KurucaĢile‟de Osmanlı döneminde donanmanın ihtiyacını karĢılamak için savaĢ gemilerinden, yük gemilerine kadar pek çok gemi inĢa edilmiĢtir. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Bartın ve Amasra‟da

kalyonların yapıldığı yazılıdır. Osmanlı donanmasının kalyon ve kadırga ihtiyaçlarını karĢılayan Bartın,

Amasra ve KurucaĢile tersanelerinde yapılan gemilerin mavna, yelkenli, gulet, çektirme gibi çeĢitleri olduğu yine yazılı kaynaklardan anlaĢılmaktadır. Günümüzde gemi yapımcılığı KurucaĢile ilçesinin

Kapısuyu ve Tekkeönü köylerindeki tersanelerde sürdürülmektedir. Kraliçe 1. Elizabeth devrinin en ünlü Ġngiliz gemicisi Sir Francis Drake‟in gemisi Golden Hind‟in bir eĢi olan Türk Golden Hind

Tekkeönü‟ndeki özel bir tersanede üç yılda tamamlanarak denize indirilmiĢtir.

125

Fotoğraf 100: Tekne Yapımı, KurucaĢile, Bartın

Foto: Kemal Onur Özman

Tel Kırma ve Yazmacılık Sanatı: Bartın‟da yazmacılık sanatı iki Ģekilde yapılmaktadır.

Bunlardan birincisi genellikle kadınların, genç kızların tül veya kumaĢı bir kasnak veya tezgâh üzerine

gererek iĢlemeleridir. Tel kırma, tül üzerine gümüĢ gelin teli ve benzeri ince tellerle, özel iğnesiyle iĢlenerek yapılır. Tel Kırma, adı teller parmakla kıvrılarak koparıldığı için verilmiĢtir. Diğer sanat ise;

yine tülbent üzerine yıllardan beri kalıp baskı ile Ģimdilerde ise bazı film kalıplar ile fabrikasyon olarak yapılan baskılı yazmalardır. “Tel Kırma ġal” ve “Baskılı Yazma” Türkiye‟de yalnızca Bartın‟a özgüdür.

Fotoğraf 101: Tel Kırma, Bartın

Foto: Kemal Onur Özman

2.1.2.2.2. Gastronomi Turizmi (Gurme Turizmi)

2.1.2.2.2.1. Zonguldak Ġli Gastronomi Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Yöresel Mutfak: Kırsal kesimde kahvaltı genellikle “kuĢluk vakti”nde yapılır. Sabahları yüksek kalorili yiyeceklerle güçlü Ģekilde beslenildiğinden (tarhana ya da uğmaç çorbası, pekmez, reçel, ceviz,

süt, peynir), öğle yemeği pek yenmez. AkĢam yemekleri çorba, sebze, etli yiyecek ya da börek, makarna gibi unlu yiyeceklerden oluĢur.

Kırsal yerleĢimlerde genel olarak yapraklı sebzelere mancar (pancar), taneli sebzelere bakla, mutfak alanına aĢevi, yiyeceklerin saklandığı yere de kiler denir. Yemekler tüm aile bireyleriyle bir

arada aĢevinde yenir. Yere sofra bezi serilir, üstüne sofra (tahtadan yuvarlak ayaklı tabla) konur ve

genellikle aynı kaptan yenir.

Yöre mutfağında ağırlık unlu (buğday ve mısır unu) mamullerinden yapılan yemek

türlerindedir. Örneğin, börek, su böreği, kabaklı börek, tatlı, bazlama, cizleme, gözleme (Kdz. Ereğli ve Alaplı‟da kabaklı gözleme), kömeç ekmeği, pide türleri, tarhana çorbası, uğmaç çorbası (buğday

126

unundan sütlü, sütsüz, naneli), göce çorbası (dövülmüĢ mısır kırıklarından), mısır unundan malay ve tintiĢ çorbası hemen hemen ilin tüm yörelerinde bilinmekte ve tüketilmektedir.

Kdz. Ereğli‟de Ereğli pidesi, Ereğli keĢi, pide makarnası, Devrek‟te asma yaprağından küçük

küçük sarılan ve sıcak yenen etli yaprak sarması ve zeytinyağlı yaprak sarması, cevizli ev makarnası, çörek, kömeç (cevizli ekmek), simit, kanlıca ve sarı kız mantarından yapılan mantarlı börek, kaz ciğeri

ve yağından yapılan börek, beyaz baklava, hoĢmerim (hoĢ mulayim), saraylı kabak tatlısı, Beycuma‟da büryan (kuyu) kebabı, Çaycuma‟da yoğurt (özellikle manda yoğurdu), soğan dolması, baklalı mancar,

Alpalı‟da kiren çorbası, koltuk yemeği, kabak gözlemesi, yedi türlü sebzeden yapılan mancar yemeği

yöreyle özdeĢleĢmiĢ yemeklerdir.

Fotoğraf 102: Bazlama, Zonguldak

Foto: Can Çetin

127

Fotoğraf 103: Yaprak Sarma, Zonguldak

Foto: Can Çetin

2.1.2.2.2.2. Karabük Ġli Gastronomi Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Safranbolu Osmanlı Sarayı ile yüzyıllar süren iliĢkileri nedeniyle “Sarayın Arka Bahçesi” olarak adlandırılmıĢ, saray kültürü Ģehrin yemeklerine de yansımıĢtır. Bütün et yemeği, perohi, yayım, uzun

fasulye, dilme fasulye, keĢli- cevizli - sulu yayım, kuru çörek, sini çöreği, göbü, mayalı ekmek, haluĢka,

Safranbolu bükmesi, gözleme, su böreği, koruklu bamya, ekĢili köfte, gaile, çılbır, höĢmerim, baklava, delioğlansaruğu ve zerde bu yemeklerin en önemli olanlarıdır. Bunların dıĢında sonbaharda kıĢın

tüketilmek üzere hazırlanan tarhana, yayım, yufka, kıyma, kavurma, salça, çeĢitli sebze konserveleri, turĢular, dut, erik, elma kuruları, pestil ve pekmez, kızılcık (kiren) suyu yapımı kültürel ve ekonomik

hayata ayrı bir çeĢit ve zenginlik katmaktadır. Çok zengin bir yemek kültürüne sahip olan

Safranbolu‟da bazı yemekler de folklorik değer kazanmıĢtır. Çorbadan sonra bütün et, göztepe gibi pilav, araç çayı gibi zerde, dam taĢı gibi haluĢka, hokra gibi gaile, kız saçı gibi kadayıf, delioğlan

saruğu ve cingan baklavası bunlardan bazılarıdır. Safranbolu Lokumu ile de dünyaca ünlü bir ilçedir.

128

Fotoğraf 104: Perohi ve Cevizli Yayım, Safranbolu, Karabük

Foto: Safranbolu Turizm DanıĢma Müdürlüğü

Fotoğraf 105: Safranbolu Bükmesi, Karabük

Foto: Safranbolu Turizm DanıĢma Müdürlüğü

Fotoğraf 106: Safranbolu Lokumu, Karabük

Foto: Safranbolu Turizm DanıĢma Müdürlüğü

129

Eskipazar ilçesinin en önemli yemek çeĢitleri Ģunlardır: KeĢkek çorbası, oğmaç çorbası (un çorbası), aĢlık çorbası (yarma çorbası), eĢili, tarhana çorbası, kulaklı makarna, su makarnası, hamur

karıĢtırma (haluĢka, malaka), saraylı, höĢmerim, kedi batmaz, mantar kavurma, cincile mantarı böreği,

kaldırık sarması, bandırma, cizleme, pekmez helvası. Acı Ģerbeti (kiren Ģerbeti, kızılcık Ģerbeti), erik ezmesi, elma pekmezi, üzüm pekmezi, kuĢburnu marmelatı ise baĢlıca Ģerbet ve marmelatlardır.

Yenice‟de karalâhana, köfter, fırın mısır çorbası, göçe, malay, niĢasta helvası, niĢasta kayganası, niĢasta aĢı, ceviz helvası, Ģaptak gibi yemekleri ve bazlama katlaç, çizleme, kömeç,

hamaliğibağı gibi hamur iĢleri yapılır.

Eflani çok geniĢ bir yemek kültürüne sahip olup yörenin en ünlü yemekleri hindi ya da tavuk eti suyununa banılarak yapılan bandırma, çökelek gözlemesi, mantar gözlemesi, et gözlemesi, pörüĢke,

lokum, mıklama, malak, mantar çapacı, miyana helvası, aĢüre, un çorbası, göçü ( kır) çorbası, ıspıt yemeği ve dolması, anduz dolması ve kara pancar dolmasıdır. Hamur iĢleri ise yazma (yufka) ekmeği,

hamuğlu ekmeği, mısır çizlemesi, su çizlemesi, göbüt, gözleme olarak ifade edilebilir. Kızartmalar: Gülembe (gül pembe), lokum. Tatlılar: Çullama, delioğlan sarığı.

Fotoğraf 107: Bandırma, Eflani, Karabük

Foto: Eflani Belediyesi

Ovacık‟ın yemek çeĢitlerinden bazıları ise Ģunlardır: un çorbası, göçe çorbası, keĢkek çorbası,

malak, yoğurtlu yumurta, çullu börek, bandırma, biĢi, cevizli ekmek, cizleme, un helvası.

2.1.2.2.2.3. Bartın Ġli Gastronomi Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Bartın ve çevresinin mutfak geleneğini belirleyen unsurlar arasında; halkın hayata bakıĢ

tarzının, gelenek ve göreneklerin, ortak özellikteki piĢirme tekniklerinin, iklim ve ekolojik dengelerin büyük payı vardır. Çok çeĢitli ve lezzetli Bartın yemekleri etli, sebzeli, sütlü, hamur iĢli ve zeytinyağlı

yemekler ile pilav, çorba ve tatlı çeĢitlerinden oluĢur. Bartın mutfağı ile ilgili yapılan araĢtırmalarda,

yüzden fazla yemek çeĢidine rastlanmıĢtır. Dikkati çeken baĢka bir husus ise aynı türe ait yiyeceklerin pek çok çeĢidinin olmasıdır. Örneğin, ondan fazla dolma ve pilav çeĢidine rastlanır. Bu durum yöre

mutfağının zenginliğini açıkça ortaya koymaktadır. Çöven Ekmeği ile ġapĢap Köfte, Pirinçli Mantı, Çiğ Börek, Gartlaç, Kırtıl, HalıĢka, Isbut, Pumpum Çorbası, Ġncir Doldurması, Kabak Burması, Gelinteli

Tatlısı ile Amasra Salatası ilin en ünlü yemekleri olarak bilinir. Amasra‟da, Balık ile birlikte sunulan Salata; çok özel yöntemlerle yapılmaktadır. Amasra Salatası‟nda mevsimine göre en az 21 çeĢit

malzeme ve sos kullanılır. Salataya lezzet veren sosun oranını baba oğluna bile öğretmemektedir.

Bugün Bartın mutfağında geleneksel olarak hamur iĢi, sebze yemekleri ve balık, beslenmenin temel ürünlerini oluĢturur. Özellikle, kıĢlık-yazlık yiyecek gibi ayırımlar ve çeĢitler azalsa da geleneksel

kıĢ yemekleri için, yöre ürünlerinden yazdan hazırlanan kıĢlık erzaklar arasında kavurma, sucuk, bulgur, domates ve fasulye kurusu, eriĢte, kuru yufka, keĢkek, tarhana, pekmez, reçel, turĢu,

marmelat ve komposto ile sebze konserveleri önemli yer tutar.

130

Fotoğraf 108: Amasra Salatası, Bartın

Foto: Kemal Onur Özman

2.1.2.2.3. Etkinlik Turizmi

2.1.2.2.3.1. Zonguldak Ġli Etkinlik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Kdz. Ereğli Çilek Festivali: Her yıl Haziran ayı içerisinde Kdz. Ereğli belediyesi ve Kdz. Ereğli Osmanlı Çileği Koruma ve YaygınlaĢtırma Derneği tarafından organize edilen festival kapsamında en

güzel Osmanlı Çileği ve En Güzel Osmanlı Çileği Pastası yarıĢmaları gerçekleĢtirilmektedir. Festival

kapsamında ayrıca çeĢitli kültürel etkinlikler (resim sergileri, bale gösterileri, konserler) düzenlenmektedir.

Uluslararası Sevgi BarıĢ Dostluk Kültür ve Sanat Festivali: Temmuz ayının ilk haftası organize edilen festival kapsamında ülkemizin ünlü sanatçılarının katıldığı çeĢitli konserler

düzenlenmektedir.

Uluslararası Devrek Baston ve Kültür Festivali: Geleneksel olarak her yıl Haziran ayında

Devrek Belediyesi tarafından düzenlenen festival kapsamında çeĢitli sportif ve kültürel etkinliklere yer

verilmektedir.

131

Fotoğraf 109: Devrek Bastonu, Devrek, Zonguldak

Foto: Can Çetin

Hamsi ġenliği: Kdz. Ereğli Belediyesi tarafından Aralık ayında düzenlenen Ģenlikte büyük

miktarda hamsi piĢirilmektedir. Bu hamsinin miktarı tonlarca olabildiği gibi metrelerce uzunluğunda kurulan hamsi ızgaraları rekor denemelerine de sahne olmaktadır. 22 Aralık 2002 tarihinde, 1. Hamsi

Festivali kapsamında 2.002 m uzunluğunda “Dünya‟nın En Uzun Mangalı” rekoru kırılmaya çalıĢılmıĢ, 1.600 m‟nin kabul edilmesi sonucu ilçe Guinness Rekorlar Kitabı‟na adını yazdırmıĢtır.

2.1.2.2.3.2. Karabük Ġli Etkinlik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Uluslararası Altın Safran Belgesel Film Festivali: Safranbolu Belediye BaĢkanlığı

tarafından ilk kez 2000 yılında düzenlenmeye baĢlanan festivalin 2011 yılında 12. si gerçekleĢtirilmiĢtir.

Her yıl Eylül ayında gerçekleĢtirilen festivalin ana temasını “kültürel miras ve korumacılık” oluĢturmaktadır. Safranbolu‟nun tanıtım ve pazarlamasına büyük katkı sağlayan Festivalin belgesel film

yarıĢması bölümü ana aktivitesini oluĢturmakta, bunun yanı sıra eğlenceye yönelik etkinlikler, kültür sanat aktiviteleri, müzik dinletileri, resim sergileri gibi çok çeĢitli etkinlikler de festival kapsamında yer

almaktadır. Festivalin yarıĢma kısmında hem yerli hem de yabancı belgesel filmler yarıĢmaktadır.

Safranbolu, belgesel film yarıĢmasında jüri üyesi olarak görev almak üzere gelen pek çok önemli sanat adamını, yönetmeni, senaristi, iletiĢim alanında uzman akademisyenleri, belgesel film yarıĢmasında

yarıĢan belgesel film yönetmenlerini ağırlamaktadır. Ayrıca ülkemizin değerli sinema sanatçıları da festival kapsamında Safranbolu‟da ağırlanmakta ve çeĢitli söyleĢi ve panellere katılarak deneyimlerini

genç yönetmenler ve halk ile paylaĢmaktadırlar. Festival Safranbolu turizminde hareket yaratmakta özellikle yerli turistler festivale ilgi göstermektedir.

132

Fotoğraf 110: Uluslararası Safranbolu Altın Safran Belgesel Film Festivali, Karabük

2.1.2.2.3.3. Bartın Ġli Etkinlik Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Bartın Çilek, Kültür ve Turizm Festivali: Bartın‟ın, zengin tarihini, kültürel ve doğal güzelliklerini tanıtarak, sosyal, kültürel ve ekonomik alandaki geliĢimine katkıda bulunmak amacıyla

1982 yılında baĢlayan ilk festival etkinlikleri, çilek toplama zamanına göre 25 Mayıs-15 Haziran tarihleri

arasındaki bir haftalık sürede düzenlenmektedir. Festival süresince; çeĢitli yarıĢmalar (en iyi çilek yarıĢması v.b.), tiyatro ve halk oyunları gösterileri, müzik konserleri, sergiler, konferans, söyleĢi ve

paneller düzenlenmektedir.

Amasra Yağlıdirek ġenlikleri: Ülkemizde her yıl 1 Temmuz‟da kutlanan Denizcilik ve

Kabotaj Günü kutlamaları çerçevesinde düzenlenen etkinlikte Yağlıdirek YarıĢları, Deniz Motoru-Tekne

YarıĢları ve Ördek YarıĢları gibi çeĢitli yarıĢmalar sergilenmektedir.

2.1.2.2.4. Ġnanç Turizmi

2.1.2.2.4.1. Zonguldak Ġli Ġnanç Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

Kdz. Ereğli ilçesinde bulunan Cehennemağzı Mağaraları, inanç turizmi kapsamında

değerlendirilmek üzere düzenlenmiĢ ve 2000 yılında Kdz. Ereğli Müzesi‟ne bağlı ören yeri olarak ziyarete açılmıĢtır.

Fotoğraf 111: Cehennemağzı Mağarası, Ereğli, Zonguldak

Foto: Kerem Öztürk

133

2.1.2.2.4.2. Karabük Ġli Ġnanç Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

a. Safranbolu

Ġlçede inanç turizmi kapsamında değerlendirilebilecek olan önemli camiler ve yapım tarihleri

aĢağıda listelenmiĢtir.

Camiler

Köprülü Mehmet PaĢa Cami : H.1072/M.1661

Hidayetullah/DiĢçi Camisi : H.1105/M.1693,

Kazdağlıoğlu Camii : H.1192/M.1778,

Ġzzet Mehmet PaĢa Camii : H.1211/M.1796,

Dağdelen Camii : H.1181/M.1767,

Lütfiye/Kaçak Camii : H.1296/M.1878,

Mescit/Hamidiye Camii : H.1301/M.1883,

Köprülü Mehmet PaĢa Camii: ÇarĢı‟da bulunan cami Sadrazam Köprülü Mehmet PaĢa

tarafından yaptırılmıĢtır. Caminin bağlı bulunduğu Köprülü Mehmet PaĢa Vakfının mühründe H.1072/M.1661 tarihi bulunmaktadır. Yine, Sadrazam Köprülü Mehmet PaĢa tarafından gönderilen el

yazması bir Kur‟an‟dan da caminin 1661 yılında ibadete açıldığı anlaĢılmaktadır. Cami XVII yüzyılın özelliklerini belirgin bir Ģekilde ortaya koymaktadır. Avlusunda Ģadırvan, güneĢ saati, kütüphane ve

muvakkithane olarak inĢa edilmiĢ bir bina bulunmaktadır.

Ġzzet Mehmet PaĢa Camii: PadiĢah III. Selim zamanında sadrazamlığa yükselen

Safranbolu‟lu Ġzzet Mehmet PaĢa tarafından 1796 yılında yaptırılmıĢtır. Manisa‟da bulunan Ġzzet

Mehmet PaĢa‟nın mezarı 2005 yılında cami avlusuna taĢınmıĢtır. Cami Ġstanbul‟daki Nuru Osmaniye Camisinin adeta küçük bir modelini oluĢturur. Cami ve avlusu, altından geçen Akçasu deresi üzerine

kemerlerle oturtulmuĢtur. Tamamen kesme taĢtan yapılan camiinin kalem iĢleri, bezemeleri Minber ve mihrabı çok zengin olup, mihrabın üzerinde III. Selim‟in tuğrası bulunmaktadır. Yapının bütün örtü

elemanları dıĢtan kurĢun ile kaplanmıĢ olup bu özelliği ile Safranbolu camileri içinde emsalsizdir.

Caminin külliyesi içinde kütüphane, abdesthane, iki çeĢme ve vakıf dükkânları yer almaktadır.

134

Fotoğraf 112: Ġzzet Mehmet PaĢa Camii, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Fotoğraf 113: Ġzzet Mehmet PaĢa Camii, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

135

Lütfiye/Kaçak Camii: Akçasu mahallesinde aynı adla anılan dere üzerine yapılan ve bir kemere oturtulmuĢ olan cami Muslih Beyzade Hacı Hüseyin Hüsnü tarafından yaptırılmıĢtır. Dikdörtgen

planlı olarak moloz taĢından yapılmıĢ olan cami ahĢap minarelidir. Caminin dere üzerine yapılmıĢ

olması yer kazanımı açısından oldukça önemlidir. Ayrıca derenin akıĢ istikametinin değiĢtirilmemesi de Safranbolu insanının doğaya saygısının en güzel ifadesidir.

Fotoğraf 114: Lütfiye (Kaçak) Camii, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Kazdağlıoğlu Camii: GiriĢ kapısı üzerindeki yazıttan 1778 tarihinde Hacı Halil Mahallesinden, Borlu Ayanı Kazdağlıoğlu Mehmet Ağa tarafından yaptırıldığı anlaĢılmaktadır. TaĢ ve tuğladan, tek

kubbeli olarak yapılmıĢtır.

136

Fotoğraf 115: Kazdağlıoğlu Camii, Safranbolu, Karabük

Foto: Ali Göçmen

Hasan PaĢa Türbesi: Hıdırlık Tepesindedir. Sultan Abdülmecit tarafından Safranbolu‟ya

sürülen ve Safranbolu‟da H.1261/M.1845 yılında ölen Koca Ragıp PaĢa‟nın oğlu Köstendil Sancağı Kaymakamı Hasan PaĢa için yaptırılmıĢtır.

Hasan Dede Türbesi: Hasan Dede Kayalığının üzerinde Ģehre hâkim bir noktadadır. Sakız ağaçları arasında bulunan türbede iki yatır bulunmaktadır. Türbe tamir gördüğü için özellikle Hasan

Dedeye ait yatırın kitabesi tahrip olmuĢtur. Yatırın okunabilen kitabesi Ģöyledir: “Bihamdilillah anlar

kulundan biz yedi kul idik. Birimiz Ergüllü, Birimiz Hıdır Baba, birimiz Gökviran‟da, birimiz gazi baba, birimiz...?, birimiz tepede yatar canlara can katar, birimiz bu Hasan Dede ruhudur. Bad-ı sabâ anlar

ruhuna bahĢ eyle Kur‟an canına can gelir heman.” Kitabede ismi geçen kiĢilerin Safranbolu‟nun değiĢik yerlerinde aynı ismi taĢıyan türbelerinin olması türbeyi ilginç kılmaktadır.

b.Yenice

YirmibeĢoğlu Cuma Camii: Osmanlı dönemine ait ahĢap mimarının benzersiz bir örneğidir. 1809 tarihinde yapıldığı tahmin edilmektedir. Balta dıĢında hiçbir marangoz aleti kullanılmadan taĢ

temel üzerine oturtulan ahĢap camii, giriĢ ve mahfil katı olmak üzere iki kattan ibarettir. Camiye ait taban, tavan, duvarlar, destekler ve kiriĢler ağaç gövdesinin tamamen balta ile yontulması suretiyle

yapılmıĢtır. Mahfil katına çıkan merdivenler, ahĢap ağacın gövdesinin balta ile yontulması suretiyle basamak haline getirilmiĢtir. Minber ve mahfil katının dikdörtgen prizma Ģeklindeki korkulukları ile

korkulukların parmaklıkları balta ile yontularak yapılmıĢ, parmaklıkların üzerine yine ahĢap küpeĢteler

yerleĢtirilmiĢ, ayrıca bu küpeĢteler üzerine topuz kondurulmuĢ, kondurulan topuzlara mimari bir özellik kazandırılarak monte edilmiĢtir. Pencereler dikdörtgen Ģeklinde kafes olarak yapılmıĢtır. Mahfil

katındaki çıkmalar cumbalı bir Ģekilde yapılarak camiye ağaç mimarinin tipik bir örneğini kazandırmıĢtır.

c. Eflani

Küre-i Hadid Camii: 1453 yılında Candaroğlu Ġsmail Bey tarafından yaptırılmıĢtır. Eflani‟nin

en eski camiidir. Cami ahĢap olup, Selçuklu oyma sanatı hâkimdir (eflanimuftulugu.gov.tr, 2010).

137

Fotoğraf 116: Küre-i Hadid Camii, Eflani, Karabük

Foto: Eflani Belediyesi

Fotoğraf 117: Küre-i Hadid Camii, Eflani, Karabük

Foto: Nuray Türker

Eski Cami: Akçakese köyünde bulunan ahĢap caminin 6-7 yüzyıllık olduğu sanılmaktadır.

d. Eskipazar

Hamzalar Köyü Camisi: Ġçinde Osmanlı Dönemi - Sakal-ı ġerif‟i yer almaktadır.

2.1.2.2.4.3. Bartın Ġli Ġnanç Turizmi ile Ġlgili Varlıklar

a. Amasra

Fatih (Kilise) Camii: Amasra kalesi içinde bulunan camii 9. yüzyıl sonlarında inĢa edilmiĢ eski bir Bizans kilisesidir. 400 yıl kilise olarak kullanılmıĢ ve 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından

camiye çevrilmiĢtir. Ġçinde Fatih Sultan Mehmet‟e ait bir kılıç muhafaza edilmektedir. Bu camiinin imamı, Cuma ve Bayramlarda hutbeye çıkarken üzerinde bir kılıç taĢımaktadır. Bu gelenek bugün de

hala devam etmektedir.

138

b. Ulus

ġimĢirli Baba Cami: Ulus ilçesinin Kalecik köyündedir. Tarihi bilinmemekle beraber, ġimĢirli

Baba tarafından bir gecede yapıldığı rivayet edilen caminin yanında kendi mezarı, AkĢemseddin‟in

babası Hamza Efendi‟nin mezarı ve AkĢemseddin ÇeĢmesi bulunmaktadır. Günümüzde, 500 kiĢinin ibadet edebildiği cami ve imaret; genç annelerin doğum sonrası az olan sütlerinin artması amacıyla

ziyaret ettikleri bir mekândır. Ayrıca her yıl Recep, ġaban ve Ramazan aylarında onbinlerce kiĢi tarafından ziyaret edilmektedir. Özellikle, Recep‟in 1. haftasında (Regaip Kandili‟ne müteakip) ilk Cuma

günü akĢamı, Cuma namazından sonra kesilen kurbanların yoğurt ve çorbalarla ziyaretçilere ikram

edildiği ve ev sahipliğini çevre köylülerin yaptığı büyük kutlamalara da sahne olmaktadır. ġimĢirli Baba‟nın oldukça fazla ziyaretçi çekmesine neden olan öyküsü ise hayli ilginçtir. Bu hikâyeyi yöre halkı

“ġimĢirli Baba TayyüMekân‟a vakıftı, bütün namazlarını Beytullah‟ta (Kâbe) kılardı. Geçimini ise, sahibi olduğu tek inekten elde ettiği süt ürünlerinin takasıyla sağlardı. Ancak, onlarca inekten alınmıĢçasına

bol olan sütün kaynağı aslında yörede yaĢayan geyiklerdi. Her sabah toplu halde buraya gelen geyikler, hiçbir zorluk çıkarmadan ġimĢirli Baba ve eĢi tarafından sağıldıktan sonra ormana dönerlerdi.

Ayrıca ġimĢirli Baba‟nın bir gecede yaptığı bu caminin malzemesini de aynı gece geyikler taĢımıĢlardı.”

Ģeklinde nakletmektedirler.

2.1.3. Turizm Sektörü Konaklama ve Hizmet Kapasitesi

2.1.3.1. Bölgedeki Konaklama Tesisi, Oda Sayısı ve Yatak Kapasitesi

Tablo 25: Zonguldak, Karabük, Bartın illeri Konaklama Tesisi Sayısı (2011)

Tesis Türü ve Sınıfı Toplam Zonguldak

Karabük Bartın

H***** 1 1 - -

H**** 1 1 - -

H*** 16 9 5 2

H** 7 2 1 4

H* 1 1 - -

Özel Belgeli 14 1 13 -

Belediye BelgeliOteller 113 19 58 36

Pansiyonlar 45 - 11 34

TOPLAM 198 34 88 76

Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın Kültür ve Turizm Müdürlükleri, 2011

Tablo 25, Zonguldak, Karabük ve Bartın illerindeki turizm iĢletme belgeli, belediye belgeli

tesisler ile pansiyonların sayısını göstermektedir. Tablo incelendiğinde en çok konaklama tesisinin 88 konaklama tesisi ile Karabük ilinde bulunduğu görülmektedir. Bölgedeki konaklama tesislerinin % 45‟i

Karabük ilinde yer almaktadır. Karabük ilini 76 konaklama tesisi ile Bartın ili (% 38) izlemektedir. En az

konaklama tesisinin ise Zonguldak ilinde (% 17) bulunduğu görülmektedir. Bununla birlikte Zonguldak ilinde ağırlıklı olarak turizm iĢletme belgeli ve nitelikli tesis (yıldızlı) faaliyet göstermektedir. Karabük

ilinde ise Safranbolu ilçesinin turistik ve kültürel özelliği nedeniyle eski konakların restorasyonu ile oluĢturulmuĢ özel belgeli konak-otel sayısının çokluğu dikkat çekmektedir.

139

Tablo 26: Zonguldak, Karabük, Bartın illeri Konaklama Tesisi Kapasitesi (2011)

Ġller

Turizm ĠĢletme Belgeli Belediye Belgeli

Oda Sayısı

% Yatak Sayısı

% Oda

Sayısı %

Yatak Sayısı

%

Zonguldak 688 49 1362 44 532 24 1060 20

Karabük 446 31 1070 34 704 31 1806 33

Bartın 286 20 696 22 1011 45 2514 47

Toplam 1420 100 3128 100 2247 100 5380 100

Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın Kültür ve Turizm Müdürlükleri, 2011

Zonguldak, Karabük ve Bartın illeri oda sayısı ve yatak kapasitesi açısından incelendiğinde bölgedeki turizm iĢletme belgeli ve belediye belgeli oda sayısının 3667 oda ve yatak kapasitesinin ise

8508 yatak olduğu görülmektedir. Bölgede toplam yatak sayısı içerisinde turizm iĢletme belgeli yatak

sayısının oranı % 37‟dir. Tablo 26 incelendiğinde en çok turizm iĢletme belgeli yatak kapasitesinin Zonguldak ilinde bulunduğu görülmektedir. Zonguldak bölgedeki toplam yatak kapasitesinin % 44‟üne

sahiptir. En çok belediye belgeli yatak kapasitesi ise Bartın ilinde bulunmaktadır. Bartın ili bölgedeki belediye belgeli yatakların % 47‟sine sahiptir.

2.1.3.1. Bölgeyi Ziyaret Eden Turist Sayısı

Tablo 27: Ġllere Göre Bölgeyi Ziyaret Eden Turist Sayısı

Yıllar

Zonguldak Karabük Bartın Toplam Genel

Toplam Yerli Yabancı Yerli Yabancı Yerli Yabancı Yerli Yabancı

2005 101.285 1.079 80.050 17.600 159.244 9.656 340.579 28.335 368.914

2006 107.457 1.170 91.100 17.400 171.736 9.032 370.293 27.602 397.895

2007 89.385 1.102 112.650 21.650 177.338 8.135 379.373 30.887 410.260

2008 92.374 1.046 125.482 17.130 197.305 7.852 415.161 26.028 441.189

2009 83.473 1.142 116.634 17.396 202.655 9.225 402.762 27.763 430.525

2010 60.732* 1.831* 138.121 22.619 216.906 8.951 415.759 33.401 449.160

Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın Kültür ve Turizm Müdürlükleri, 2011

*Zonguldak 2010 yılı rakamları sadece turizm iĢletme belgeli tesislerde konaklayan kiĢi sayısını göstermektedir. 2010 yılı belediye belgeli tesislerde konaklayan turist sayısı ile ilgili istatistik veriler Zonguldak Kültür ve Turizm Müdürlüğü‟nce derlenememiĢtir.

140

Tablo 28: Ġllere Göre Bölgeyi Ziyaret Eden Turistlerin Dağılımı (2005-2010)

Yıllar

Zonguldak Karabük Bartın Genel

Toplam n % n % n %

2005 102.364 28 97.650 26 168.900 46 368.914

2006 108.627 27 108.500 27 180.768 46 397.895

2007 90.487 22 134.300 33 185.473 45 410.260

2008 93.420 21 142.612 32 205.157 47 441.189

2009 84.615 20 134.030 31 211.880 49 430.525

2010 62.563 14 160.740 36 225.857 50 449.160

Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın Kültür ve Turizm Müdürlükleri, 2011

Tablo 29: Bölgeyi Ziyaret Eden Yerli ve Yabancı Turistlerin Dağılımı (2005-2010)

Yıllar Yerli Yabancı

Genel Toplam

n % n %

2005 340.579 92 28.335 8 368.914

2006 370.293 93 27.602 7 397.895

2007 379.373 92 30.887 8 410.260

2008 415.161 94 26.028 6 441.189

2009 402.762 94 27.763 6 430.525

2010 415.759 93 33.401 7 449.160

Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın Kültür ve Turizm Müdürlükleri, 2011

Tablo 27, Tablo 28 ve Tablo 29 yıllar itibarıyle bölgeye gelen ve bölgede konaklayan turist

sayısını göstermektedir. Tablolar incelendiğinde yıllar itibarıyle en çok turistin Bartın ilini ziyaret ettiği görülmektedir (Bkz Tablo 27, Tablo 28 ve Tablo 29). Bölgeye gelen yaklaĢık 450 bin turistin yarıya

yakını Bartın ilinde konaklamaktadır. Yukarıdaki rakamlara bölgeye gelen günübirlikçiler dahil edilmemiĢtir. Günübirlikçi turistlerle birlikte bölgeye gelen turist sayısı bir milyonu aĢmaktadır.

Bölgeye gelen turistlerin ortalama % 95‟ini yerli turistler oluĢturmaktadır. Bölgeye gelen

yabancı turist oranı yıllara göre % 6-% 8 arasında değiĢmektedir.

141

2.1.4. Bölgede Turizm Sektörü Ġstihdam Değerleri

Tablo 30: Ġller Ġtibarıyle Turizm Sektöründe Ġstihdam Edilen ĠĢgören Sayısı (2011)

Turizm ĠĢletmeleri Zonguldak Karabük Bartın

Turizm ĠĢletme Belgeli Konaklama Tesisleri 310 182 90

Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri 154 187 200

Seyahat Acentaları 30 12 6

Yiyecek Ġçecek ĠĢletmeleri (Restoran, Cafe, Bar) 1447 300 300

TOPLAM 1914 681 596

Kaynak: Rakamlar, TR 81 bölgesinde faaliyet gösteren turizm iĢletme belgeli ve belediye belgeli konaklama tesisleri ile Sanayii ve Ticaret Odası kayıtları ve Esnaf ve Sanatkârlar Odası kayıtlarından derlenmiĢtir.

Tablo 30, TR 81 Bölgesinde turizm sektöründe istihdam edilen iĢgören sayısını göstermektedir. TR 81 Bölgesinde turizm sektöründe toplam 3191 kiĢi istihdam edilmektedir. Ancak yukarıda verilen

rakamların sağlıklı istatistikî verilere dayanmadığını belirtmekte yarar vardır. Turizm sektöründe çalıĢan iĢgören sayısının bu rakamın çok daha üzerinde olduğu tahmin edilmektir. Çünkü birçok tesiste sosyal

güvencesi olmayan (sigortasız) iĢgörenler de çalıĢtırılmakta, bu iĢgörenlerin sayısı toplam çalıĢan sayısına dahil edilmemekte dolayısıyla bu rakamlar yanıltıcı olmaktadır. Bölgede istatistikî veri elde

etmenin güçlüğü nedeniyle kesin rakamlara ulaĢmak mümkün olmamaktadır. Bununla birlikte tablo

incelendiğinde turizm sektöründe en çok çalıĢanın Zonguldak ilinde olduğu görülmektedir.

2.1.5. Mevcut TeĢvik Tedbirlerinin Değerlendirilmesi

Türk turizm sektörü, 1982 yılında yürürlüğe giren 2634 sayılı Turizmi TeĢvik Kanunu‟nunda uygulanan teĢvik politikaları nedeniyle hızlı bir geliĢme göstermiĢ, konaklama yatırımları hızla artmıĢ ve

1982 yılında 100 bin civarında olan yatak sayısı 1990‟lı yılların sonunda 550 bine ulaĢmıĢtır. Günümüz

uygulamalarında da turizm yatırımları özel önem taĢıyan sektör yatırımları olarak kabul edilmekte ve yatırım desteklerinden yararlanabilmektedir. Türkiye‟de hâlihazırda turizm sektörüne yönelik olarak

çeĢitli teĢvik ve destekler uygulanmaktadır. Bu teĢvik ve destekleri aĢağıdaki Ģekilde gruplandırmak mümkündür (kultur.gov.tr, 2011):

1. 2634 sayılı Turizmi TeĢvik Kanunu ile sağlanan teĢvikler

2. KOSGEB kapsamında sağlanan destek ve hizmetler 3. Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında uygulanan teĢvik

ve destekler 4. 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu‟nda yer alan muafiyetler

5. Türkiye Ġhracat Kredi Bankası (EXIMBANK) tarafından sağlanan kredi imkânları

6. Yabancı sermaye yatırımlarının teĢviki

1. 2634 sayılı Turizmi TeĢvik Kanunu ile Sağlanan TeĢvikler

2634 sayılı Turizm TeĢvik Kanunu, sektörü düzenleyen en temel ve genel kanundur. Turizm sektörüne sağlanan tüm teĢvik tedbirleri ile istisna, muafiyet ve haklardan yararlanabilmek için, 2634

sayılı Kanun uyarınca Kültür ve Turizm Bakanlığından, Turizm Yatırım Belgesi veya Turizm ĠĢletme Belgesi alınması zorunludur. 2634 sayılı kanunda yer alan teĢviklere iliĢkin hükümler aĢağıda

belirtilmektedir:

a. TaĢınmaz Malların Turizm Amaçlı Kullanımı Amacıyla Yapılan Tahsisler

Turizmi TeĢvik Kanunu‟nun 8. maddesine göre, hazine ve orman arazilerinin kanunda belirtilen

sürelerde turistik tesis yatırımlarına tahsisi sağlanmaktadır. Kültür ve Turizm Koruma Bölgeleri ve Turizm Merkezlerindeki araziler, Kültür ve Turizm Bakanlığınca, bedeli karĢılığında yerli veya yabancı

turizm yatırımcılarına tahsis edilebilir. Yatırımcılar, toplam yatırım bedelinin yüzde 5‟i oranında kesin ve

süresiz teminat mektubunu Bakanlığa sunarak, ön izin tahsisi talebinde bulunabilirler. Yıllık ön izin bedeli, toplam yatırım maliyetinin binde 1‟idir. Kültür ve Turizm Bakanlığınca kesin tahsisi yapılan

142

taĢınmazların ilk yıl kullanım bedeli, toplam yatırım maliyetinin binde 5‟idir. (Termal ve kıĢ turizmi tesislerinde binde 2,5) Tesisin iĢletmeye açılmasından sonra toplam yıllık iĢletme hâsılatı üzerinden

Hazinece yüzde 1 oranında Hazine payı alınır. (Termal ve kıĢ turizmi tesislerinde binde 5) Turizm

yatırımına tahsis edilen taĢınmaz orman arazisi üzerinde ise, bir defaya mahsus olmak üzere, proje toplam bedelinin orman sahasına isabet eden kısmının yüzde 3‟ü, Orman Geliri olarak Hazine‟ye

ödenir.

b. Orman Fonuna Katkının Taksitlendirilmesi

Turizmi TeĢvik Kanunu‟nun 15. maddesinde, “Ormanlarda yer alacak turizm yatırımı belgeli

tesislerin, 6831 sayılı Orman Kanununun Ek-3 üncü maddesinin (c) fıkrası uyarınca ödemek zorunda oldukları bedel, tahsis tarihini takip eden üçüncü yıldan itibaren, beĢ yıl vade ve beĢ eĢit taksitte

alınır.”

c. Elektrik, Havagazı ve Su Ücretleri

Turizmi TeĢvik Kanunu‟nun 16. maddesinde geçen, “Turizm belgeli yatırım ve iĢletmeler elektrik, gaz ve su ücretlerini o bölgedeki sanayi ve meskenlere uygulanan tarifelerden en düĢüğü

üzerinden öderler.” hükmüne istinaden, iĢletmelere elektrik enerjisi desteği sağlanmaktadır.

d. HaberleĢme Kolaylıkları

Turizmi TeĢvik Kanunu‟nun 17. maddesindeki “Belgeli yatırım ve iĢletmelerin telefon ve teleks

taleplerine iliĢkin her türlü iĢlem ve tahsis öncelikle yapılır.” Hükmüne göre iĢletmelere haberleĢme kolaylığı sağlanmaktadır.

e. Yabancı Personel ve Sanatkâr ÇalıĢtırılması

Turizmi TeĢvik Kanunu‟nun 18. maddesine göre; “Belgeli iĢletmelerde, Bakanlık ve ĠçiĢleri Bakanlığının görüĢü alınarak ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen izinle yabancı uzman

personel ve sanatkârlar çalıĢtırılabilir...” hükmüne dayanarak yabancı personel ve sanatkâr istihdam eden iĢletmelere destek sağlanmaktadır. Ancak bu Ģekilde çalıĢtırılan yabancı personelin miktarı toplam

personelin % 10‟unu geçemez.

2. KOSGEB Kapsamında Sağlanan Destek ve Hizmetler

Küçük ve Orta Ölçekli ĠĢletmeleri GeliĢtirme ve Destekleme Ġdaresi BaĢkanlığı (KOSGEB)

tarafından KOBĠ kapsamındaki iĢletmelere eğitim, biliĢim, kredi, pazar geliĢtirme gibi geniĢ bir yelpazede destekler sağlanmaktadır. KOSGEB‟in KOBĠ‟ler için sağladığı hizmet ve destekleri aĢağıdaki

Ģekilde sınıflandırmak mümkündür:

DanıĢmanlık Desteği

Eğitim Desteği

Teknoloji AraĢtırma ve GeliĢtirme Destekleri

Sınai Mülkiyet Hakları Destekleri

Bilgisayar Yazılım Desteği

Genel Test Analiz Desteği

CE ĠĢaretlemesine ĠliĢkin Test ve Analiz Desteği

Sistem Belgelendirme Desteği

Yurtiçi Sanayi Fuarlarına Katılım Desteği

Yurtiçi Uluslararası Sanayi Ġhtisas Fuarlarına Katılım Desteği

Milli Katılım Dahilinde YurtdıĢı Fuarlara Katılım Desteği

Milli Katılım DıĢındaki YurtdıĢı Fuarlara Katılım Desteği

Tanıtım Desteği

Markaya Yönlendirme Desteği

Ġhracat Amaçlı YurtdıĢı ĠĢ Gezisi (ĠYĠG) Desteği

EĢleĢtirme Desteği

Yerel Ekonomik AraĢtırma Desteği

Ortak Kullanım Amaçlı Makine Teçhizat Desteği

Nitelikli Eleman Ġstihdamı Desteği

143

3. Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı KapsamındaUygulanan TeĢvik ve Destekler

Bu uygulama ile Bakanlar Kurulu, hangi sektörlerin ne gibi koĢullarla teĢvik tedbirlerinden

yararlandırılacağını saptamakta, daha sonra Hazine MüsteĢarlığı Bakanlar Kurulunca saptanan konularla ilgili bir tebliğ yayımlayarak belirlenen teĢvik politikası ve amaçları hakkında gerekli

yönlendirmeleri yapmaktadır.

Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ve bu kararın uygulanmasına yönelik

Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına ĠliĢkin Tebliğ ile turizm sektörüne

sağlanan son teĢvikler aĢağıda belirtilmektedir:

Vergi indirimi

Sigorta primi iĢveren desteği

Yatırım yeri tahsisi

Gümrük vergisi muafiyeti

KDV istisnası

Faiz Desteği

Turizm sektörüne iliĢkin yatırım destekleri genel olarak Ġstanbul ili dıĢındaki, 3 yıldız ve

üzerindeki otelleri kapsamaktadır. Ancak 2011/1597 sayılı kararname ile Turizm yatırım/iĢletme belgeli özel tesis, yayla/dağ evi ve butik otel yatırımlarında 3 yıldız ve üzeri Ģartı aranmayacağı hükme

bağlanmıĢtır.

2011/1597 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında “teĢvik edilmeyecek yatırımlar”olarak turizm

sektörünü ilgilendiren aĢağıda 5 maddede sayılan yatırımlar belirlenmiĢtir.

1. Turizm yatırım/iĢletme belgeli oteller, tatil köyleri, özel tesisler ve dağ/yayla evleri dıĢında kalan turizm konaklama tesisleri,

2. Lokantalar, 3. Yat ithali yatırımları,

4. TaĢıt kiralama yatırımları,

5. Gösteri merkezi yatırımları,

Bakanlar Kurulu Kararında teĢvik belgesi kapsamında yapılacak yatırımların cinsleri ise

1. Komple yeni yatırımlar, 2. Tevsi (GeniĢletme, Yayma),

3. Modernizasyon, 4. Ürün çeĢitlendirmesi

5. Entegrasyon yatırımları

olarak belirlenmiĢtir.

Bakanlar Kurulu Kararında otel yatırımlarına sağlanacak destekler iller itibariyle sayılmıĢtır.

Buna göre, Türkiye Yatırım desteklerinin uygulanması açısından28.08.2002 tarih ve 2002/4720 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında yer alan Ġstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması - Düzey 2 bölgeleri, sosyo-

ekonomik geliĢmiĢlik seviyeleri, dikkate alınarak dört gruba ayrılmıĢtır.

Asgari Yatırım Miktarı en az 1.000.000 (bir milyon)-TL olan iller birinci ve ikinci bölge grubunda yer almıĢ, bu illere vergi indirimi, 31.12.2011 tarihine kadar yatırıma baĢlanılması halinde sigorta primi

iĢveren desteği, yatırım yeri tahsisi, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası gibi destek unsurları sağlanmıĢtır. KDV istisnası teĢvik belgesini haiz yatırımcılara yapılacak makine ve teçhizat ile yerli

teslimlerinde geçerli olacaktır.

Zonguldak, Karabük ve Bartın illerinin de aralarında bulunduğu üçüncü ve dördüncü bölge

grubunda sayılan illerde asgari yatırım miktarı en az 500.000 (beĢyüzbin)-TL olmalıdır. Bu grupta

sayılan illere de yukarıda sayılan destek unsurları sağlanmıĢ, sayılan desteklere ek olarak faiz desteği sağlanmıĢtır. Tüm bunların yanında asgari sabit yatırım tutarının üzerindeki yatırımlar bölge ayrımı

yapılmaksızın gümrük muafiyetinden yararlanmaktadırlar.

TeĢvik Belgeli Yatırımlara Sağlanacak Destek Unsurları Turizm sektörü yatırım destekleri,

Ġstanbul ili dıĢındaki 3 yıldız ve üzerindeki otelleri kapsamaktadır. Ancak 2011/1597 sayılı kararname ile

144

Turizm yatırım/iĢletme belgeli özel tesis, yayla/dağ evi ve butik otel yatırımlarında 3 yıldız ve üzeri Ģartı aranmayacağı hükme bağlanmıĢtır.

Tablo 31: Düzey 3 Bölgesinde TeĢvik Belgeli Yatırımcılara Sağlanacak Destekler

Bölge Asgari Sabit

Yatırım Tutarı

Destek unsurları

III

Konya - Karaman – Hatay - KahramanmaraĢ - Osmaniye – Kırıkkale - Aksaray – Niğde - NevĢehir – KırĢehir - Manisa -

Afyonkarahisar - Kütahya –UĢak – Kayseri -Sivas – Yozgat–

Zonguldak - Karabük – Bartın - Samsun – Tokat -Çorum – Amasya –

Gaziantep -Adıyaman – Kilis

500.000 (BeĢyüz bin)

TL

Gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, Vergi Ġndirimi,

Yatırım yeri tahsisi, 31.12.2011 tarihine kadar

yatırımabaĢlanılması halinde sigorta primiiĢveren hissesi desteği,

Faiz desteği

Tabloda görüldüğü gibi 3. ve 4. bölgelerdeki yatırımcılara ayrıca Faiz Desteği de verilmektedir.

a. Gümrük Vergisi Muafiyeti

Asgari sabit yatırım tutarının üzerindeki yatırımlar bölge ayrımı yapılmaksızın gümrük vergisi

muafiyetinden yararlanırlar.

b. Katma Değer Vergisi istisnası

3065 sayılı KDV Kanunu gereğince, teĢvik belgesini haiz yatırımcılara teĢvik belgesi

kapsamında yapılacak makine ve teçhizat ithal ve yerli teslimleri katma değer vergisinden istisnadır.

c. Vergi Ġndirimi

Büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel uygulama kapsamında gerçekleĢtirilen yatırımlarda, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 32/A maddesi çerçevesinde, kurumlar vergisi veya gelir vergisine

uygulanacak indirim oranları ile yatırıma katkı oranları aĢağıda belirtilmiĢtir.

Tablo 32: Düzey 3 Bölgesinde TeĢvik Belgeli Yatırımcılara Sağlanacak Vergi Ġndirimi

Bölgesel Uygulama Büyük Ölçekli Yatırımlar

Bölgeler Yatırıma Katkı Oranı

(%)

Kurumlar Vergisi veya

Gelir Vergisi Ġndirim Oranı

(%)

Yatırıma Katkı Oranı (%)

Kurumlar Vergisi veya

Gelir Vergisi Ġndirim Oranı

(%)

III 20 60 40 60

Ancak, teĢvik belgesi kapsamında; a) 31.12.2010 tarihine kadar yatırıma baĢlanılmıĢ olması

halinde aĢağıdaki tabloda belirtilen indirim oranları ile yatırıma katkı oranları uygulanır.

145

Tablo 33: Düzey 3 Bölgesinde TeĢvik Belgeli Yatırımcılara 31.12.2010 Tarihine Kadar Yatırıma BaĢlamıĢ Olması Halinde Sağlanacak Vergi Ġndirimi

Bölgesel Uygulama Büyük Ölçekli Yatırımlar

Bölgeler Yatırıma Katkı Oranı

(%)

Kurumlar Vergisi veya

Gelir Vergisi Ġndirim Oranı

(%)

Yatırıma Katkı Oranı (%)

Kurumlar Vergisi veya

Gelir Vergisi Ġndirim Oranı

(%)

III 40 80 50 80

b) 31.12.2011 tarihine kadar yatırıma baĢlanılması halinde ise aĢağıdaki tabloda belirtilen indirim

oranları ile yatırıma katkı oranları uygulanır.

Tablo 34: Düzey 3 Bölgesinde TeĢvik Belgeli Yatırımcılara 31.12.2011 Tarihine Kadar Yatırıma BaĢlamıĢ Olması Halinde Sağlanacak Vergi Ġndirimi

Bölgesel Uygulama Büyük Ölçekli Yatırımlar

Bölgeler Yatırıma Katkı

Oranı (%)

Kurumlar Vergisi veya

Gelir Vergisi Ġndirim Oranı

(%)

Yatırıma Katkı Oranı (%)

Kurumlar Vergisi veya

Gelir Vergisi Ġndirim Oranı

(%)

III 35 80 45 80

d. Yatırım Yeri Tahsisi

18.02.2009 tarih ve 5838 sayılı Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Kanun‟un 23.

maddesi hükmü çerçevesinde Hazine MüsteĢarlığınca teĢvik belgesi düzenlenmiĢ büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için Maliye Bakanlığınca belirlenen esas ve

usuller çerçevesinde yatırım yeri tahsis edilebilir.

e. Sigorta Primi ĠĢveren Hissesi Desteği

(1) Büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel uygulama kapsamında desteklenen yatırımlardan,

tamamlama vizesi yapılmıĢ teĢvik belgesinde kayıtlı istihdamı aĢmamak kaydıyla;

a) Komple yeni yatırımlarda, teĢvik belgesi kapsamında gerçekleĢen yatırımla sağlanan,

b) Diğer yatırım cinslerinde, yatırımın tamamlanmasını müteakip, yatırıma baĢlama tarihinden önceki son altı aylık dönemde (mevsimsel özellik taĢıyan yatıranlarda bir önceki yıla ait mevsimsel

istihdam ortalamaları dikkate alınır.) Sosyal Güvenlik Ġl Müdürlüğüne verilen aylık prim ve hizmet

belgesinde bildirilen ortalama iĢçi sayısına ilave edilen, istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi iĢveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmı aĢağıda belirtilen sürelerde MüsteĢarlıkça karĢılanır.

Tablo 35: Düzey 3 Bölgesinde TeĢvik Belgeli Yatırımcılara Sağlanacak Sigorta Primi ĠĢveren Hissesi Desteği

Bölgeler 31.12.2011 Tarihine Kadar

BaĢlanılan Yatırımlar 01.01.2012 Tarihinden Sonra

BaĢlanılan Yatırımlar

III 5 yıl 3 yıl

(2) Ancak, yararlanılan sigorta primi iĢveren hissesi desteği tutarı, III. bölgede bölgesel

uygulama kapsamında desteklenen yatırımlarda gerçekleĢen sabit yatırım tutarının %10‟unu; büyük ölçekli yatırımlarda ise %5‟ini geçemez. Bölgesel desteklerden yararlanan yatırımlar kapsamındaki

KOBĠ‟ler için bu oranlara tüm bölgelerde 5‟er puan ilave edilir.

146

f. Faiz Desteği

Bölge ayrımı yapılmaksızın mevcut veya gerçekleĢtirilecek tesisin katı, sıvı veya gaz gibi

atıklarının temizlenmesi veya yok edilmesine yönelik çevre yatırımlarında TL cinsinden kredilerin 5

puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerin 2 puanı Hazine MüsteĢarlığınca da uygun görülmesi halinde azami ilk 5 yıl için ödenmek kaydıyla bütçe kaynaklarından karĢılanabilir.

III Bölgede talep edilmesi halinde, bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için bankalardan kullanılacak en az 1 yıl vadeli kredilerin teĢvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının %

75‟ine kadar olan kısmı için ödenecek faizi veya kar payının III. Bölgede yapılacak yatırımlarda TL

cinsinden kredilerin 3 puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerin 1 puanı Hazine MüsteĢarlığınca da uygun görülmesi halinde azami ilk 5 yıl içinde ödenmek kaydıyla bütçe

kaynaklarından karĢılanabilir. Proje bazında bütçe kaynaklarından karĢılanabilecek yatırım kredisi için azami faiz desteği miktarı; III. ve IV. Bölgelerde yapılacak yatırımlar için 500.000 (BeĢyüz bin)TL „yi

geçemez.

g.Yatırımların Nakli

Büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel uygulama kapsamında gerçekleĢtirilen yatırımların,

iĢletmeye geçiĢ tarihinden itibaren asgarî beĢ yıl süre ile bulunduğu bölgede faaliyette bulunması gerekir. Ancak, MüsteĢarlıktan izin alınmak ve yatırım konusunun taĢınılacak bölgede desteklenecek

konular arasında yer alması kaydıyla diğer bölgelere taĢınılabilir.

4. Emlak Vergisi Muafiyeti

Turizm ĠĢletmeleri 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu‟nun “Geçici muaflıklar” baĢlıklı 5.

maddesinin (b) fıkrasında “ Turizm Endüstrisini TeĢvik Kanunu hükümleri dairesinde turizm müessesesi belgesi almıĢ olan Gelir veya Kurumlar Vergisi mükelleflerinin adı geçen kanunda yazılı maksatlara tahsis ettikleri ve iĢletmelerine dahil binaları, inĢalarının sona erdiği veya mevcut binaların bu maksada tahsisi halinde turizm müessesesi belgesinin alındığı yılı takip eden bütçe yılından itibaren 5 yıl süre ile geçici muafiyetten faydalandırılır.” hükümlerine göre iĢletmeler Emlak Vergisinden muaf tutulmaktadır.

5. Eximbank Kredisi

Türk Eximbank, “Turizm Kredisi” programını uygulamaya koymuĢtur. Kredi, TL ve döviz

cinsinden kullandırılmaktadır. Kredi vadesi azami 540 gündür. Söz konusu kredi uygulaması ile A grubu seyahat acentaları, tur operatörleri, özel havayolu Ģirketleri ve turizm iĢletmeleri tarafından

yurtdıĢından getirilen turistlere yurtiçi ve yurtdıĢında verilen hizmetler karĢılığında yurdumuza sağlanan döviz girdisinin artırılması ve bunun sonucunda turizm sektörüne ve ödemeler dengesine katkıda

bulunulması amaçlanmaktadır.

Bir önceki takvim yılı itibariyle en az 200.000.-ABD Doları ya da muadili tutarda turizm hizmeti gerçekleĢtiren TÜRSAB üyesi A grubu seyahat acentaları, tur operatörleri ve özel havayolu Ģirketleri ile

en az 1.000.000.-ABD Doları ya da muadili tutarda turizm hizmeti gerçekleĢtiren turizm Ģirketleri bu krediden faydalanır.

147

Tablo 36: Eximbank Döviz Kredisine ĠliĢkin Faiz Oranları (ABD Doları)

Geri Ödeme Süresi (Gün)

Faiz Oranı (%)

500.000.- ABD Dolarına Kadar

500.000.- ABD Doları Üzeri

120 LIBOR+1,50 LIBOR+2,25

180 LIBOR+1,75 LIBOR+2,50

360 (2 taksit) LIBOR+2,00 LIBOR+2,75

360 (tek taksit) LIBOR+2,25 LIBOR+3,00

540 (3 taksit) LIBOR+2,50 LIBOR+3,25

Tablo 37: Eximbank Döviz Kredisine ĠliĢkin Faiz Oranları (TL)

Geri Ödeme Süresi (Gün)

Faiz Oranı(%)

500.000.-TL’na Kadar 500.000.-TL Üzeri

120 7,00 8,00

180 7,25 8,25

360 (2 taksit) 7,75 8,75

360 (tek taksit) 8,00 9,00

540 (3 taksit) 8,25 9,25

Kredinin Geri Ödenmesi:

120 gün ve 180 gün vadeli kullandırılan kredilerde, kredinin anapara ve faizi en geç kredi

vadesinde TL veya döviz olarak geri ödenir.

360 gün vadeli 2 taksit geri ödemeli kullandırılan kredilerde anapara 180. ve 360. günlerde iki

eĢit taksitte; her dönem için tahakkuk edecek faizleri ile birlikte TL veya döviz olarak geri ödenir.

360 gün vadeli tek taksit geri ödemeli kullandırılan kredilerde, 180. günde tahakkuk eden faiz,

360. günde anapara ve tahakkuk eden faiz TL veya döviz olarak geri ödenir. 540 gün vadeli 3 taksit geri ödemeli kullandırılan kredilerde anapara 180., 360. ve 540.

günlerde üç eĢit taksitte; her dönem için tahakkuk edecek faizleri ile birlikte TL veya döviz

olarak geri ödenir.

6. KOBĠ’lere Yönelik Avrupa Yatırım Bankası Kaynaklı Yatırım Kredisi

Avrupa Yatırım Bankası (AYB) ile Türk Eximbank arasında imzalanan Kredi AnlaĢması

çerçevesinde, imalat sanayii, turizm ve lojistik sektörlerindeki iĢletmelerin, ihracata ve döviz kazandırıcı hizmetlere yönelik olarak yurt içinde gerçekleĢtirecekleri yeni yatırım, tevsi ve modernizasyon

projelerinin finansmanı sağlanmaktadır.

Bu krediden imalat sanayii, turizm ve lojistik sektörlerinde ihracat amaçlı veya döviz kazandırıcı faaliyetlerde bulunan ve AYB ile üzerinde mutabakata varıldığı Ģekilde KOBĠ olarak tanımlanan,

bilançosundaki net sabit aktifleri proje öncesinde 75 milyon Avro‟yu aĢmayan ve 500‟den az çalıĢanı olan Türkiye‟de yerleĢik firmalar yararlanabilecektir.

Kredinin toplam tutarı 200 milyon Avro olup, ABD Doları ve Avro olmak üzere iki ayrı para

biriminden kullandırılması hedeflenmektedir. Kredi programına son baĢvuru tarihi 31.05.2012‟dir.

7. Yabancı Sermaye Yatırımlarının TeĢviki

4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu‟nun 3. maddesi uyarınca “Uluslararası anlaĢmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe; Yabancı yatırımcılar tarafından

148

Türkiye‟de doğrudan yabancı yatırım yapılması serbesttir…” konuya iliĢkin sağlanan teĢviklerle ilgili uygulama Hazine MüsteĢarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır.

Yukarıda sayılan teĢviklerin yanı sıra uygulanan diğer teĢvikler ise Ģunlardır;

Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen veya iĢtirak edilen turizm fuarlarına bireysel veya ilgili sektör meslek birliğinin/derneğinin öncülüğünde katılım olması durumunda, fuara katılım

masraflarının bir kısmı karĢılanmaktadır. Ayrıca; bölge tanıtımı yapacak iĢletmelerin ve ilgili sektör STK‟larının, yurt dıĢında gerçekleĢtirecekleri tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine iliĢkin giderlerinin bir

kısmı da karĢılanmaktadır. Desteklerden, Turizm Yatırım veya Turizm ĠĢletme Belgesine sahip olan ve

ayrıca bir önceki mali yıl içerisinde bireysel olarak 1 milyon ABD Doları ve muadili dövizi yurtdıĢından sağlayan iĢletmeler yararlanabilir. Bu desteklemeler kapsamında, mali yıl içinde yapılacak ödemeler

toplamı, bireysel iĢletmeler için 150 bin ABD Dolarını, grup faaliyetlerinde 750 bin ABD Dolarını geçemez.

Yurt dıĢı turizm fuarlarına grup olarak katılım destek miktarları: Ġlgili sektör meslek birliğinin/derneğinin öncülüğünde grup olarak bölge tanıtımı yapacak iĢletmelerin; yer kirası ile stand

inĢası ve dekorasyonuna iliĢkin toplam giderlerinin Bakanlık tarafından uygun görülmesi halinde %

50‟si ödenir. Bu miktar her fuar için 20 bin ABD Dolarını geçemez.

Yurt dıĢı turizm fuarlarına bireysel katılım destek miktarları: Bakanlık standı dıĢında

bireysel olarak turizm fuarlarına katılan iĢletmelerin; yer kirası ile stand inĢası ve dekorasyonuna iliĢkin toplam giderlerinin Bakanlık tarafından uygun görülmesi halinde % 50‟si ödenir. Bu miktar her fuar için

10 bin ABD Dolarını geçemez.

Yurt dıĢı turizm tanıtım ve pazarlama destek miktarları (bireysel veya grup olarak ): Bireysel olarak veya ilgili sektör meslek birliğinin/derneğinin öncülüğünde grup olarak bölge tanıtımı

yapacak iĢletmelerin yurt dıĢındaki kokteyl, çalıĢtay, sergi ve benzeri etkinliklere iliĢkin yer kirası, ikram, organizasyon giderlerinin Bakanlık tarafından uygun görülmesi halinde % 50‟si ödenir.

Ödenecek destek miktarı her bir etkinlik için bireysel faaliyetlerde 10 bin ABD Dolarını, grup faaliyetlerinde 25 bin ABD Dolarını geçemez.

Yurt dıĢı turizm reklam giderleri destek miktarları (bireysel veya grup olarak):

Bireysel olarak veya ilgili sektör meslek birliğinin/derneğinin öncülüğünde grup olarak bölge tanıtımı yapacak iĢletmelerin yurt dıĢındaki tanıtım projelerine iliĢkin reklam harcamaları giderlerinin Bakanlık

tarafından uygun görülmesi halinde % 50‟si ödenir. Ödenecek destek miktarı her bir etkinlik için bireysel faaliyetlerde 40 bin ABD Dolarını, grup faaliyetlerinde 150 bin ABD Dolarını geçemez.

2.2. Turizm Sektörünün Rekabet Gücü

KüreselleĢme ile birlikte ülkelerin paylarını arttırma çabaları tüm sektörlerde olduğu gibi turizm sektöründe de rekabeti doğurmakta ve yeni destinasyonlar ile yeni turistik ürünler ortaya çıkmaktadır.

Turizm sektöründe rekabetin Ģiddetlenmesi ile birlikte turizm bölgeleri de küresel, bölgesel ya da ülke

piyasasından daha fazla pay elde edebilmek için rekabet güçlerini arttırma çabası içine girmiĢlerdir.

Dünya genelinde değiĢen ekonomik, siyasi, kültürel ve toplumsal koĢulların etkisi ile ülke ve

bölge ekonomileri ile bu ekonomileri oluĢturan iĢletmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri, rekabet edebilirliklerine bağlıdır. Artan bu küresel rekabet ortamında her sektörde olduğu gibi turizm

sektöründeki iĢletmelerin; esneklik, çabuk tepki verebilme ve değiĢen koĢullara hızlı uyum sağlama konusunda gerekli önlemleri almaları gerekmektedir. Buradan hareketle; turizm sektöründe yer alan

konaklama, seyahat ve yiyecek-içecek iĢletmeleri; rekabetin gittikçe arttığı, küreselleĢmenin ve

teknolojik yeniliklerin çok hızlı yaĢandığı bu değiĢmeler ve geliĢmeler karĢısında kâr elde etmek ve mevcut pazar paylarını kaybetmemek için, rekabetçi güçlerini iyi analiz ederek, buna uygun politika ve

stratejiler geliĢtirmek zorundadırlar (Bahar, 2004).

Rekabet gücü, rakiplere göre rekabet elde edebilmek için nispi bir güce sahip olmak anlamına

gelmektedir. Ritchie ve Crouch‟a (2003) göre, bir turizm bölgesinin yerli halkına yüksek bir hayat

standardı sağlayan imkânlar, o yerin rekabet gücü olarak ifade edilmektedir. Turizm bölgelerinin rekabet gücü elde edilebilmesi, destinasyonun sürdürülebilir geliĢimine bağlıdır. Bu tanıma göre

rekabet gücü, bir turizm bölgesinin ürettiği mal ve hizmetlerin sürekli ve düzenli artıĢlar göstererek ekonomik refah düzeyini yükseltmesi ve böylelikle bölge halkının yaĢam standartlarını iyileĢtirmesi

anlamına gelmektedir. Bahar (2004)‟a göre ise rekabet gücü bir destinasyonun, turisti azami ölçüde

149

memnun edecek turizm ürününü diğer destinasyonlardan daha farklı, kaliteli ve iyi sunabilmesi ve bunu sürdürebilmesidir.

Poon (2002), destinasyonların rekabet gücü elde edebilmeleri için takip etmeleri gereken dört

temel ilke olduğunu ifade etmektedir. Bunlar; çevrenin birinci öncelikli politika olması, turizmin öncü sektör olması, pazar yerindeki dağıtım kanallarının güçlendirilmesi ve turizmde dinamik bir özel

sektörün varlığıdır.

Go ve Govers (1999) ise, diğer destinasyonlara karĢı bir destinasyonun rekabet gücünün

ölçümünde yedi özelliğin olduğuna dikkat çekmektedirler. Bunlar; turizm tesislerinin kalitesi,

ulaĢılabilirlik, hizmet kalitesi, fiyat açısından uygunluk, bölgenin imajı, iklim ve çevre ve son olarak da turizm bölgesinin çekiciliğidir.

Turizm sektörü açısından incelendiğinde, destinasyon rekabeti ile iliĢkilendirilebilecek çok sayıda faktör olduğu görülmektedir. Bunlar, beĢeri sermaye ve iĢgücü; teknoloji; turizmin arz ve talep

koĢulları; yatırım, teĢvik ve mali düzenlemeler; ziyaretçi sayısı; turizm gelirleri; turist harcamaları; nispi döviz kurları; uzaklık; reklam-tanıtım ile doğal kaynakların sayısı gibi objektif olarak ölçülebilen

niceliksel faktörlerdir. Bunların yanısıra; turizm deneyiminin kalitesi, diğer bir ifadeyle müĢteri

memnuniyeti, hizmet kalitesi, verimlilik, turistik ürün çeĢitlendirmesi, destinasyon imajı, kültürel ve tarihi miras zenginliği ile doğal çevre gibi sübjektif olarak ölçülebilen niteliksel faktörler de rekabet

gücü faktörleri arasında yer almaktadır. Destinasyonun rekabet gücü; bireysel, bölgesel, ülkesel, niceliksel ve niteliksel olmak üzere çok farklı ve birbiri ile etkileĢim halinde olan karmaĢık yapıdaki

faktörlerin etkisi altındadır (Bkz. ġekil 4). Destinasyonun rekabet gücü elde edebilmesi için; bireysel,

ülkesel-bölgesel, niceliksel ve niteliksel rekabet gücü faktörlerinin aynı anda, bir bütün ve uyum içinde faaliyet göstermesi gerekmektedir.

ġekil 4: Turizm Destinasyonlarının Rekabet Gücü

Kaynak: Bahar, O., 2004, s. 66

TR81 Bölgesinin turizm sektörü rekabet gücü, Bahar (2004)‟ın Destinasyonların Rekabet Gücü

modeli temel alınarak değerlendirilmiĢ ve aĢağıdaki sonuçlara ulaĢılmıĢtır:

150

2.2.1. TR81 Bölgesi Turizm Sektörü Rekabet Gücünü Etkileyen Niceliksel Faktörler

BiliĢim Teknolojileri ve Teknolojik GeliĢmelerle Ġlgili Rekabet Gücü: BiliĢim

teknolojilerindeki (BT) geliĢmeler diğer sektörlerde olduğu gibi, turizm sektöründeki ekonomik faaliyetleri ve sonuçta rekabeti de etkilemektedir. Bankacılıktan perakende alıĢveriĢe, devlet

dairesinden eğitime kadar pek çok alanda bu teknolojiler (interaktif telefonlar ve TV‟ler, mobil internet

gibi) yoğun olarak kullanılmaktadır. Turizm sektöründeki iĢletmelerin rekabet gücü elde edebilmelerinde teknolojinin ayrı bir önemi bulunmaktadır.

TR81 Bölgesinde faaliyet gösteren turizm iĢletmeleri biliĢim teknolojileri bağlamında oldukça yenilikçi olup otel yönetiminde bilgisayar teknolojileri kullanmaktadırlar. Otel iĢletmelerinin, seyahat ve

ulaĢım iĢletmelerinin, tüm resmi kurumların Web siteleri mevcut olup ziyaretçilerin, destinasyonun

genel görünümü, çekicilikleri, fiyat, kalite, konaklama ve seyahat süresi ile ilgili bilgilere doğru ve kolay bir Ģekilde eriĢebilmeleri mümkündür. Bölgede turizm sektöründe bilgi akıĢı geliĢmiĢtir. Bölgede

ulaĢtırma ve seyahat iĢletmelerinde rezervasyonlar bilgisayar üzerinden yapılabilmektedir. Bankacılık sistemleri oldukça geliĢmiĢtir. Tüm otellerde, cafe ve restoranların büyük bir çoğunluğunda ücretsiz

internet hizmeti sunulmaktadır. Benzer Ģekilde bölgedeki tüm resmi kurumlar bilgisayar teknolojilerinden yararlanmakta olup, mobil iletiĢim de oldukça geliĢmiĢtir. Bütün bu faktörler TR81

Bölgesi açısından önemli bir rekabet gücü yaratmaktadır.

Turizmin Arz KoĢulları ile Ġlgili Rekabet Gücü: Turizmin arz koĢulları ile bir destinasyonun doğal varlıkları, sosyo-kültürel varlıkları, altyapısı ve ulaĢım durumu ifade edilmektedir.

TR81 Bölgesi, baĢka bölgeler ile kıyaslandığında doğal varlıklar açısından avantajlı bir konumdadır. Bölge, Ģelaleler, kanyonlar, bakir koylar, deniz v.b. gibi doğal değerler açısından oldukça zengindir.

Keza bölge sosyo-kültürel açıdan da değerlendirildiğinde yerli halk turistlere karĢı her zaman

konukseverlik göstermekte, dostça davranmakta, Ģikayetlerine çözüm bulmaya çalıĢmakta ve yardımcı olmaktadır. Bölgenin sunmuĢ olduğu doğal ve sosyo-kültürel arz kaynakları bölge açısından önemli bir

rekabet avantajı sağlamaktadır.

Bölgede rekabet gücü oluĢturan altyapı ile ilgili temiz su kaynakları; çöp toplama sistemleri;

elektrik ve iletiĢim ağı; otobüs istasyonları; bazı bölgelerde nitelikli oteller, restoranlar, mağazalar vb. imkânlar bulunmakta olup kaliteleri ile turistlerin beklentilerini karĢılamaktadır. Benzer Ģekilde,

destinasyona ulaĢımda ulaĢım ile ilgili sorunlar yaĢanmamakta olup Ġstanbul ve Ankara gibi büyük

kentlere yakın olan bölgede bu kentlerle ulaĢım oldukça nitelikli bir karayolu bağlantısı ile sağlanmaktadır. Bölgenin turizm pazarına yakın olması ve bu kentlerle karayolu ile ulaĢım

problemlerinin olmaması bölgenin önemli rekabet avantajlarından birini oluĢturmaktadır. Ayrıca bölgede bulunan Saltukova Havalimanı bölgenin ulaĢımda rekabet gücünü arttıran bir diğer önemli

faktör olarak dikkati çekmektedir.

Turizmin Talep KoĢulları ile Ġlgili Rekabet Gücü: Turizmin talep koĢulları, talebi etkileyen ekonomik, sosyal, politik-yasal, psikolojik vb. birçok faktörden oluĢmaktadır. Ancak burada konunun

sınırlandırılması açısından, talep koĢulları açısından büyük önem arzeden tanıtım ve reklam, nispi fiyat farklılıkları, uzaklık, güvenlik ve toplumsal istikrar konuları ele alınacaktır.

Güvenlik, emniyet, barıĢ ve toplumsal istikrar, turizmin geliĢebilmesi için gerekli olan ön

koĢullardandır. Bunların eksik olduğu ya da olmadığı bir destinasyonun, çok çekici ve kaliteli kaynak ve ürünlere sahip olsa dahi, uluslararası turizm pazarında rekabet gücü elde etme Ģansı azdır. Bölge

bugüne kadar herhangi bir terör saldırısı ile karĢılaĢmamıĢ olup güvenlikle ilgili kapkaç, hırsızlık, cinayet gibi olaylar da minimum düzeydedir. Bölgede bugüne kadar turistlere yönelik herhangi bir saldırı

olmamıĢtır. Destinasyondaki güvenlikle ilgili olarak sorun yaĢanmaması ve toplumsal huzur ortamının bulunması bölgenin en önemli avantajlarından biridir.

Turist gönderen ve kabul eden iki ülke arasındaki nispi fiyat farklılıklarının turizm talebini

etkilediği bilinmektedir. Turist gönderen ülkenin para birimi, nispi olarak kabul eden ülkeninkinden daha değerli ise, turist gönderen ülke vatandaĢları turist kabul eden ülkenin mal ve hizmetlerini daha

fazla talep edecektir. Bu durum, turizm talebinin artmasına ve dolaylı olarak da rekabet gücü için bir avantaj oluĢturulmasına neden olacaktır. Ülkemiz ağırlıklı olarak yurt dıĢı pazarlardan turist almaktadır.

Döviz kurları arasındaki yabanı ülkeler lehine ortaya çıkan bu farklılıklar bölge açısından da önemli bir

rekabet gücü oluĢturmaktadır.

151

Reklam ve tanıtım, destinasyonun rekabet gücüne etki eden bir diğer önemli faktördür. Bölgede önemli bir kültür turizmi merkezi olan Safranbolu bu rekabet avantajını iyi kullanarak her

geçen gün turist sayısını arttırmaktadır.

Destinasyonun turizm merkezlerine yakınlığı rekabet gücünü olumlu yönde etkileyen bir faktördür. Çünkü destinasyona olan mesafe azaldıkça, hem maliyet azalmakta hem de ulaĢıma ayrılan

süre kısalmaktadır. Bölge hem Avrupa pazarlarına hem de Türkiye‟de turist potansiyelinin yüksek olduğu Ġstanbul ve Ankara gibi büyük kentlere yakın olup bu yakınlığın bir rekabet avantajı yarattığı

görülmektedir.

2.2.2. TR81 Bölgesinin Turizm Sektörü Rekabet Gücünü Etkileyen Niteliksel Faktörler

Sürdürülebilir Turizm ve Çevre ile Ġlgili Rekabet Gücü: Sürdürülebilirlik konusu,

ekonominin her sektörü için geçerli olmakla birlikte turizm endüstrisi için daha büyük önem arzetmektedir. Çünkü, turizmin var olabilmesi için çevrenin varlığı Ģarttır. Bölge bozulmamıĢ tarihi,

kültürel ve sosyo-ekonomik dokusu, doğal değerleri ve flora ve faunası ile rekabet gücü açısından önemli avantajlara sahiptir.

Turistik Ürünlerin ÇeĢitliliği ile Ġlgili Rekabet Gücü: Turizm sektöründe, son yıllarda hem ulusal ve hem de uluslararası pazardaki hızlı geliĢim, turistlerin yeni tüketim biçimleri talep

etmelerine neden olmakta, günümüz turizm piyasasında, rekabet gücünü elde etmek ve sürdürmek

için; turistik ürünlerin çeĢitliliği ön plana çıkmaktadır. Uluslararası turizm hareketlerinde ortaya çıkacak değiĢmeleri zamanında belirleyerek, turistik ürünlerinde uygun çeĢitlendirme stratejileri geliĢtirebilen

destinasyonlar, rekabet gücü elde etme konusunda daha avantajlı bir duruma gelecektir. Buna göre rekabet gücü açısından, destinasyonların değiĢen tüketici eğilimleri karĢısında klasik kitle turizmden

farklı olarak, alternatif turizm çeĢitlerini de öne çıkarmaları gerekmektedir. Tr81 BölgeSĠ de turistik

ürünlerdeki bu değiĢimin farkına varmıĢ olup tüketici taleplerindeki bu değiĢime hızla cevap verebilecek bir turizm çeĢitliliğine sahiptir. Bu çeĢitlilik arasında son yıllarda hızla geliĢen ekoturizm, kültür turizmi,

gastronomi turizmi, kırsal turizm, dalıĢ turizmi, yat turizmi v.b. gibi turizm türleri sayılabilir.

Ġmaj ve Yenilik ile Ġlgili Rekabet Gücü: Turistlerin bir destinasyonu ziyaret etme kararı

almalarında ve destinasyonların uluslararası turizm piyasasında rakipleri ile rekabet edebilmelerinde, o destinasyon ile ilgili imajın çok büyük bir etkisi bulunmaktadır. Ġmaj ve markalaĢma, rekabet gücü

kazanmada önemli faktörlerden birisidir. Bölgemiz özellikle de Safranbolu tarih ve kültür imajı ile

ziyaretçilerin satın alma kararlarında etkili olmaktadır. Ayrıca Amasra ilçesi otantik değerleri, balık restoranları ve doğal güzellikleri ile değerini sürekli arttıran bir imaja sahiptir.

Günümüzün küresel rekabet ortamında yenilikçi fikirler, ürünler geliĢtirerek, becerilerini arttırabilen ülke veya bölgelerin rekabet yarıĢında ön plana çıkacağı bilinen bir gerçektir. Deniz, güneĢ

ve kum olgusunun çekiciliğini kaybetmeye baĢlaması ve yeni turizm destinasyonlarının eskilere rakip

olarak ortaya çıkmasıyla birlikte, ürünlerini satmak isteyen destinasyonların yeniliğe, yenilikçi fikirlere duydukları gereksinim de artmaktadır. Yeni turistik ürünler geliĢtirmeye yönelik bir strateji ve politika

belirleyen bölgemizin sektördeki diğer rakip destinasyonlara göre rekabet gücünün artması beklenmektedir.

Bölgemizin sunduğu/yaratabileceği turistik ürünler ve turizm çeĢitliliği, bölgenin bozulmamıĢ ve

henüz keĢfedilmemiĢ doğal ve kültürel değerlerinin varlığı ve bu varlıkların sürdürülebilirliği dikkate alındığında bölgemizin oldukça önemli avantajlarının bulunduğu ve rekabet gücünün oldukça yüksek

düzeylerde olduğu görülmektedir.

2.3. Sektörün Sorunları

Zonguldak, Karabük ve Bartın illerinde turizm sektörü 2000‟li yıllarda geliĢme eğilimi

göstermeye baĢlamıĢ henüz genç sayılabilecek bir sektördür. Bununla birlikte bölgede daha eskiye dayanan turizm hareketleri daha çok bir tatil beldesi olan Amasra, Karabük ve Bartın sakinlerinin yazlık

konutlarının bulunduğu Ġnkumu ile kültürel değerleriyle öne çıkan, 1994 yılında UNESCO dünya mirası koruma listesine alınan ve kültür turizmi ile son yıllarda her geçen gün turist sayısını arttıran

Safranbolu ilçelerinde yoğunlaĢmaktaydı.

Bölge turizm pazarlarından potansiyeli ile orantılı pay alamamakta, gerek turist sayısı gerekse turizm gelirleri açısından sektörün olması gerekenin çok altında kaldığı görülmekedir. Bölge, zengin bir

152

turizm potansiyeline sahip olmasına rağmen bu potansiyel çeĢitli sebeplerden dolayı günümüze kadar yeterince değerlendirilememiĢtir. Bölgedeki kültürel varlıkların yeterince araĢtırılmamıĢ ve değerlerinin

anlaĢılamamıĢ olması, ulaĢım problemlerinin yarattığı sorunlar sebebiyle bölgede turizm değeri geç

farkına varılmıĢ bir sektör olarak karĢımıza çıkmaktadır. Bölgede turizm sektörünün geliĢmesi, gelen turist sayısının artması ve bölgenin ekonomik anlamda kalkınması beklenmektedir. Bununla birlikte

sektörün sorunları sektörün istikrarlı bir bir biçimde geliĢmesini engellemektedir. Turizm sektörünün sorunları turizmin kendi özelliklerinden ve doğasından kaynaklandığı gibi bu sorunların bir kısmı da

yerel yöneticilerden, merkezi idareden ve kaynakların bilinçsiz Ģekilde kullanılmasından kaynaklanan

sorunlardırr. Bölgede turizm sektörünün geliĢmesini engelleyen ve yavaĢlatan sorunlar aĢağıda belirtilmiĢtir:

Tanıtım ve pazarlama ile ilgili sorunlar

Tek tip ürüne ve kitle turizmi yönelinmesi

Turizm ĠĢletmelerinin nitelikleri ve kalite ile ilgili sorunlar

Turistik yatırımlar ve uygulanan teĢviklerle ilgili sorunlar

Turizm eğitimi ile ilgili sorunlar

Yetersiz altyapı ve ulaĢım imkânları ile ilgili sorunlar

Çevre kirliliği

Yasal düzenlemelerden kaynaklanan sorunlar

Ġmaj sorunu

Halkın turizm bilinci ile ilgili sorunlar

Yerel Örgütlerde Çabaların UyumlaĢtırılması ve Örgütlenme ile ilgili Sorunlar

Tesislerin doluluk oranının düĢük olması

2.3.1. Tanıtım ve Pazarlama ile ilgili Sorunlar

Sektörde ürünün son kullanıcıya ulaĢabilmesinde en önemli araç tanıtım ve pazarlamadır.

Bölgede turizmin geliĢmesi, her Ģeyden önce sahip olunan doğal, tarihi ve kültürel varlıkların iç ve dıĢ pazarlarda etkin olarak sunulabilmesine bağlıdır. Bununla birlikte tanıtım ve pazarlama faaliyetleri

yetersizdir. Turistik açıdan tanınmayı sağlayacak ve bölgeyi çekim merkezi olarak hazırlayacak

kurumlar (turizm acentaları, turizm büroları vb.) ve tanıtıcı aktiviteler (konferans, panel, kongre) istenen düzeyde değildir. Tanıtım ve pazarlama faaliyetleri genellikle yerel yönetimler, Bakanlığın taĢra

teĢkilatı, özel teĢebbüsler (oteller, seyahat acentaları) ve turizm sektörünün geliĢmesi ve üyelerinin dayanıĢması amacıyla kurulmuĢ çeĢitli sivil toplum örgütleri tarafından gerçekleĢtirilmektedir. Tanıtım

ve pazarlama yetersizliği ile ilgili sorunların temelinde tanıtım ve pazarlama için ayrılan bütçenin kısıtlı

olması yatmaktadır. Türkiye‟nin bile tanıtıma ayırdığı bütçe rekabet edilen diğer ülkeler ile kıyaslandığında oldukça düĢüktür. Örneğin; Türkiye‟nin 2012 yılı tanıtma bütçesi 45 milyon dolardır.

2011-2012 yılı tanıtma bütçesine küçük bir ülke olan Israil‟in ayırdığı rakam ise 148 milyon dolar (goisrael.com, 2011)‟dır.

Bölgede Safranbolu dıĢındaki diğer turistik değerler için herhangi bir tanıtım çalıĢmasının

yapılmadığı görülmektedir. Dolayısıyla öncelikle yeterince bilinmeyen turistik değerlerin tanıtım çalıĢmalarına ağırlık verilmeli, bunun için yerel ve ulusal medyadan yararlanılmalı, büyük kentlerde

billboard ilanları verilmeli, büyük gazetelerde köĢe yazıları yazılması için çaba harcanmalı, tanıtım çalıĢmaları basılı ve görsel araçlarla desteklenmeli, ulusal ya da uluslararası turizm fuarlarına katılım

desteklenmeli, kamuoyunda etkili olan gazeteci/yazarlar davet edilerek bölgenin turistik potansiyelinin tanıtılmasına aracılık etmeleri sağlanmalıdır. Ayrıca çeĢitli kültürel etkinlikler düzenlenerek medyanın

ilgisi bölgeye çekilmelidir. Pazarlama çalıĢmalarında ise harcama kapasiteleri yüksek ve kaliteli müĢteri

kitlesi hedeflenmelidir. Bu amaçla yapılacak pazarlama faaliyetleri ağırlıklı olarak farklı deneyimler arayan ve alternatif turizm türlerine (ekoturizm, kültür turizmi, dalıĢ turizmi, macera turizmi,

gastronomi turizmi v.b.) yönelen turist kitlesi üzerinde yoğunlaĢmalıdır.

153

2.3.2. Tek Tip Ürüne ve Kitle Turizmine Yönelinmesi

20. yüzyıl turizminin en önemli gerçeklerinden biri insanların kitleler halinde seyahat etmeleridir. Tüm dünyada turistik seyahatlerin ortalama % 51‟ini tatil ve eğlence amacıyla çıkılan

seyahatler oluĢturmaktadır. Türkiye‟ye ise gezi ve eğlence amacıyla gelen turistlerin toplam içindeki payı % 59‟dur. Ülkemizin turistlere sunduğu en önemli ürün 3S (Deniz-Kum-GüneĢ) olarak da ifade

edilen kıyı turizmidir.

Türkiye‟ye gelen turistlerin yaklaĢık % 85‟i Avrupa ülkeleri vatandaĢları olup bu ülkelerden

gelen turistlerin (Almanya, BDT) ağırlıklı olarak deniz-kum-güneĢ için ülkemizi tercih ettikleri

görülmektedir. Bu durumun ve kitle turizminin en önemli göstergelerinden birisi Türkiye‟nin mevcut yatak kapasitesinin 2/3‟ünün sahil turizmine yönelik olarak kıyı Ģeridinde toplanmıĢ olmasıdır.

Dolayısıyla Türkiye yıllardan beri turistik talebin de etkisiyle ağırlıklı olarak sahillere yönelik bir turizm geliĢtirme politikası gütmekte, turizm potansiyeli yüksek olan diğer bölgeler göz ardı edilmektedir.

Bunun sonucunda ise sahillerin aĢırı yoğunlaĢması, doğal ve kültürel çevre tahribatı, taĢıma

kapasitesinin aĢılması gibi genellikle turizmin istenmeyen olumsuz etkileri ortaya çıkmıĢtır. Bu durum ayrıca 3S turizminden farklı turizm potansiyeli olan bölgelerin turistik anlamda geliĢmesini de

engellemiĢtir.

Ülke genelinde yaĢanan bu tip kitle turizmi, yoğunlaĢma v.b. sorunlar Amasra, Safranbolu gibi

ilçelerde de görülebilmektedir. Safranbolu ve Amasra‟da özellikle hafta sonlarında, resmi tatil ve bayramlarda ziyaretçi sayısının artıĢı ile birlikte taĢıma kapasitesi sınırlarının aĢıldığı gözlenmektedir.

Ülkenin sahillere yönelik olarak yıllardır devam eden turizm politikası nedeniyle turizm

potansiyeli yüksek diğer alanlar yıllardır görmezden gelinmiĢ ve ihmal edilmiĢtir. Ancak 1990‟lı yıllardan bu yana tek tip ürüne ve kitle turizmine yönelik olarak yapılan hatanın farkına varılmıĢtır. Turistlerin

daha otantik, farklı tecrübeler edinme yönünde değiĢen motivasyonlarına paralel olarak Türk turizminin çeĢitlendirilmesi kapsamında ülkemizin sahip olduğu eĢsiz varlıklarla da uyum sağlayacak biçimde

alternatif turizm türlerinin geliĢtirilmesi hız kazanmıĢtır. Bu bağlamda TR81 Bölgesi de bu turistik

geliĢmeden pay alma yönünde çalıĢmalar baĢlatmıĢtır. Bu kapsamda bölgede geliĢtirilebilecek, kültür turizmi, kongre turizmi, ekoturizm, kurvaziyer turizmi, dalıĢ turizmi, yayla turizmi gibi yeni turizm

ürünleri haline getirilebilecek çok çeĢitli turizm kaynakları mevcuttur. Bununla birlikte bölge dört mevsim turizm imkânına sahip olmasına, alternatif turizm için elveriĢli potansiyele sahip olmasına

rağmen ürün çeĢitliliği zayıftır. Turizm ürünlerinin çeĢitlendirilmemesi ve turistik ürün arzının

yetersizliği sektörün geliĢememesinin en önemli nedenleri arasındadır.

2.3.3. Turizm ĠĢletmelerinin Nitelikleri ve Kalite ile Ġlgili Sorunlar

Bilindiği üzere ülkemizde turizm iĢletme belgeli ve belediye belgeli olmak üzere temelde iki tip konaklama tesisi sınıflaması yapılmaktadır. Hem belediye hem de turizm iĢletme belgeli tesislerin bir

kısmında nitelikler ve hizmet kalitesi ile ilgili sorunlar bulunmaktadir.

Safranbolu ve Amasra ile il merkezleri dıĢında kalan yerlerde nitelikli konaklama tesisi bulunmamaktadır. Bir bölgede turizm sektörünün geliĢebilmesi için nitelikli konaklama tesislerine

ihtiyaç vardır. Bölgedeki tesislerin önemli bir kısmı belediye belgeli olup nitelikleri zayıftır. Bölgedeki belediye belgeli turizm tesislerinin sınıflandırılmasında bir standart sözkonusu değildir. Çok farklı

niteliklere ve kaliteye sahip iĢletmeler mevcuttur. Tesislerin sınıflandırılması tekrar gözden geçirilmeli

yapısal bir sınıflandırma sistemi oluĢturulmalıdır. Sınıflandırma sadece fiziksel koĢullar dikkate alınarak yapılmamalı hizmet kalitesi de sınıflandırmada dikkate alınmalıdır.

Nitelikli tesis ihtiyacının karĢılanması için gerekli çabaların gösterilmesi, bu tesislerin çok katlı olmayan, doğal çevre ile uyumlu, kültürel dokuyu bozmayan, küçük ölçekli, turistlerin kalite

beklentilerini karĢılayan nitelikte tesisler Ģeklinde inĢa edilmesi sektörün sürdürülebilir geliĢmesi açısından da önemlidir. Bunun yanısıra birçok tesiste fiyatlama, kalite-fiyat iliĢkisi dikkate alınarak

yapılmadığıdan müĢterilerin ödedikleri paranın hizmet olarak karĢılığını alamadıklarından Ģikâyetleri söz

konusu olmaktadır.

Bölgemizde ayrıca yeterli sayıda seyahat acentası faaliyet göstermemektedir. Bu da bölgede

turizm faaliyetlerinin geliĢmesinde ve bölgenin pazarlanmasında önemli ilerlemeler sağlanmasının önündeki önemli sorunlardan biridir.

154

2.3.4. Turistik Yatırımlar ve Uygulanan TeĢviklerle Ġlgili Sorunlar

Türkiye, 1985-1991 yılları arasında turizm yatırımlarında verimli bir teĢvik mekanizması uygulamıĢtır. Söz konusu dönemde turizm yatırımları uzun vadeli, düĢük faizli krediler ve hibe türü

nakdi teĢvikler ile desteklenmiĢtir. Bugün dünya standartlarında olmaları ile övünülen konaklama tesislerimizin büyük bölümü 1985-1991 yılları arasında uygulanan teĢvik sisteminin sonucu inĢa

edilmiĢlerdir (Turizm Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu, 2006). Ancak günümüzde bu teĢvik tedbirleri sektörün beklentilerini karĢılayacak seviyede uygulanmadığından sektörün fonlama ile ilgili sorunları

bulunmaktadır. Hâlihazırda verilen kredilerin faizleri yüksek, geri ödeme süreleri ise kısadır.

Bölgemizde turizm belgeli tesis ve yatak sayısı istenen düzeyde değildir. Zonguldak Merkez, Safranbolu ve Amasra dıĢında turistik tesislerin yatak kapasiteleri yeterli değildir. Karabük il

merkezinde bir tane Zonguldak merkezde altı ve Bartın merkezde de iki tane Turizm ĠĢletme Belgeli Tesis bulunmaktadır. Bu nedenle turizm iĢletme belgeli yatak kapasitesini arttıracak yeni turistik

yatırımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak konaklama tesislerinin kuruluĢları aĢamasında sabit

yatırımların büyük olması sebebiyle önemli miktarda sermayeye ihtiyaç duyulduğundan yatırımların devlet tarafından desteklenmesi yatak kapasitesinin arttırılmasına büyük katkı sağlayacaktır. Bu

bağlamda geçmiĢte uygulanan ancak hâlihazırda yeterince teĢvik edici olmayan yatırım teĢviklerinin en azından turizm endüstrisinin geliĢmeye çalıĢtığı alternatif alanlarda yeniden verilmesi söz konusu

olmalıdır. Turizm yatırımlarının, ağırlıklı olarak faiz sübvansiyonlu uzun dönemli krediler ve nakdi teĢviklere desteklenmesi gerekmektedir. Ayrıca, turizm iĢletmelerinin, ülkeye döviz getiren ihracatçı

kuruluĢ, hizmetlerinin de döviz getirici mal ve hizmet kapsamına alınarak, turizme ihracat sektörünün

kullandığı desteklerden yararlanma olanağı sağlanması gerekmektedir.

Oldukça çetin rekabet koĢullarında faaliyet gösteren turizm tesislerinin birkaç yılda bir

modernize edilmesi kaçınılmaz bir gereksinimdir. Yatırım maliyetlerinin çok yüksek olması, yaĢanan yüksek enflasyon ve reel ölçülerde yüksek olan faiz oranları nedeniyle, zayıf bütçeye sahip olan bu

iĢletmeler kapasite artırıcı, tamir-bakım amaçlı yatırımları yapamamaktadır. Modernizasyon ve yenileme

yatırımlarının ise bölgede faaliyet gösteren Kalkınma Ajansı tarafından desteklenmesi yerinde olur. Diğer yandan, seyahat acentalarına sağlanan Eximbank kredilerinin turizm iĢletmelerine de verilmesi

ve bu tür kredilerin iĢletmelerin modernizasyonu için kullanılması önemli bir darboğazın aĢılmasında rol oynayacaktır.

2.3.5. Turizm Eğitimi ile Ġlgili Sorunlar

Turizmin geliĢimi, uygun eğitim almıĢ, nitelikli iĢgücüne sahip olmakla mümkündür. Sektörle ilgili yetiĢmiĢ eleman bulma sıkıntısı uzun yıllardır sektör paydaĢlarının dile getirdiği bir problemdir.

Turizm eğitimi veren çok sayıda okul olmasına karĢın eğitimin niteliği ile ilgili sorunlar sık sık gündeme gelmektedir. Ülke turizminin itibar ve kârlılığı, bütün bileĢen hizmetlerde eğitim kalitesinin sürekliliğine

bağlıdır.

Ülkemizde turizm eğitimi; Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı orta öğretim düzeyindeki okullarda, ön lisans ve lisans olmak üzere yüksek öğretim düzeyindeki programlarda ve Kültür ve Turizm

Bakanlığı‟nın 10 Turizm Eğitim Merkezi (TUREM) tarafından sağlanmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı 101 Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi ve 16 Özel Otelcilik ve Turizm Lisesi,

yükseköğretim düzeyinde ise 54 Meslek Yüksek Okulu‟nda 125 adet turizm bölümü ile 27 yüksekokul

ve fakültede 39 adet turizm bölümü bulunmaktadır. Ancak mevcut eğitim arzı, nitelik olarak Turizm iĢletmelerinin ihtiyacını karĢılamaktan uzaktır (Turizm Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu, 2006).

TR81 Bölgesi ile ilgili olarak bölgede Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı orta ögretim düzeyinde eğitim veren Amasra‟da bir Turizm ve Otelcilik Meslek Lisesi ile Bartın‟da Kız Teknik ve Meslek Lisesi

bünyesinde bir yiyecek-içecek hizmetleri programı, Karabük Safranbolu‟da bir Turizm ve Otelcilik Meslek Lisesi ile Safranbolu Anadolu Meslek ve Kız Meslek Lisesi bünyesinde iki turizm programı

(konaklama-seyahat ve yiyecek-içecek hizmetleri), Karabük Kız Meslek Lisesi‟nde bir yiyecek-içecek

hizmetleri bölümü, Zonguldak Kız Meslek Lisesi, Alaplı Kız Teknik ve Meslek Lisesi, Kdz. Ereğli Kız Teknik ve Meslek Lisesi bünyesinde ise birer yiyecek-içecek hizmetleri programı bulunmaktadır.

Yüksekögretim düzeyinde ise üç üniversitede 9 adet önlisans programında (Turizm ve Otel ĠĢletmeciliği, Turizm Animasyonu, Turizm Rehberliği, AĢçılık) turizm eğitimi verilmektedir.

Diğer yandan, turizm eğitimi almıĢ elemanların iĢsizlik sorunları, iĢgücü devir hızının yüksekliği,

büyük kent iĢletmeleri dıĢında istihdamın mevsimlik özellikte olması, uzun ve ağır çalıĢma saatleri,

155

iĢgörenlere hak edilen ücretin ödenmemesi sektörde iĢgücü ile ilgili olarak yaĢanan önemli sorunlardır. Bu nedenlerle eğitimli iĢgücü sektörden uzaklaĢmakta baĢka sektörlerde çalıĢmayı tercih etmektedir.

Bunun yanısıra, turistik tesis yöneticileri turistik tesislerde eğitimli eleman çalıĢtırmak yerine, düĢük

ücret nedeniyle vasıfsız iĢçileri çalıĢtırmayı tercih etmekte, stajyer öğrenciler ücretsiz olarak ağır koĢullarda çalıĢtırılmaktadır.Turizm sektörünün beklentilerine uygun nitelikte eleman yetiĢtirilmesi için

bu sorunların ivedilikle makro ölçekli olarak çözüme kavuĢturulması gerekmektedir.

Ülke gerçeği ile paralel olarak bölgede nitelikli turizm iĢgücüne ihtiyaç duyulmakta olup adı

geçen önlisans programlarında ögrenim gören gençler çalıĢmak amacıyla bölgede kalmamakta, eğitimli

iĢgücü turizmin yoğun olarak geliĢtiği güney bögelerini (ki bu baĢka koĢullarla -deniz, eğlence vs- da birleĢince genellikle güney ve Ege sahilleri daha popüler olmaktadır) tercih etmekte, birçok tesis

stajyer ögrenci bile bulamamaktadır. Nitelikli iĢgücü daha iyi ücret koĢullarının olduğu yörelere ya da baĢka sektörlere yönelmektedir. Bunun bir baĢka sonucu olarak da turizm eğitimi almamıĢ olan kiĢiler

sektörde çalıĢmakta, bu da sunulan hizmetin kalitesini olumsuz olarak etkilemekte, sektörün özelliklerine uygun nitelikte ve ziyaretçileri memnun edecek düzeyde hizmet sağlanamamaktadır. Bu

amaçla turizm eğitimi almıĢ bölge gençlerinin bu bölgede çalıĢmaları ve bölgede kalmalarının

sağlanması için ücret düzeylerinin yükseltilmesi, çalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi gerekmektedir.

2.3.6. Yetersiz Altyapı ve UlaĢım Ġmkânları ile Ġlgili Sorunlar

Bölgemizde bazı yerleĢim yerlerinin su, kanalizasyon, ulaĢım gibi alt yapı sorunları henüz çözülememiĢtir. Örneğin; Zonguldak‟ta kanalizasyon arıtılmadan denize deĢarj edilmektedir. Turistik

alanlarda altyapı imkânları dönemsel olarak artan turist sayısını kaldırmakta ve ihtiyaç duyulan hizmeti

sağlamakta yetersiz kalabilmektedir. YerleĢik halka göre inĢa edilen altyapı turistik yoğunlaĢmanın yaĢandığı dönemlerde altyapı kapasitesinin çok üstünde bir kullanımla karĢılaĢmakta, hizmet kalitesi

düĢmekte, dolayısıyla memnuniyetsizlikler ortaya çıkmaktadır.

Bunun yanısıra turizm bölgelerindeki yoğunlaĢma, turistik beldelerde aĢırı yapılaĢmaya neden

olmakta, imar planlarına uyulmamaktadır. TR81 Bölgesinde bu yapılaĢmanın ana nedenlerinden biri

özellikle Ġnkumu, Amasra gibi yörelerde tatil amaçlı ikinci konutlardaki artıĢlardır. Konutlardaki bu artıĢ, ayrıca ciddi altyapı sorunlarını da beraberinde getirmektedir. AĢırı yapılaĢmayı arttıran sebeplerden biri

de, yerel yönetimlerin rant amaçlı olarak yapılaĢmaya izin veren imar planı değiĢiklikleridir.

Ülkemizde yolcu taĢımacılığı faaliyetleri ağırlıklı olarak karayolu ile yapılmaktadır. Havayolu,

denizyolu ve demiryolu imkânlarının geliĢmesi için yeterli potansiyel olduğu halde siyasi ya da

ekonomik nedenlerle bu ulaĢım sektörlerinin geliĢmesinde geri kalınmıĢtır. Bir bölgede turizmin geliĢmesi için en önemli unsurların baĢında o bölgeye ya da turistik kaynağa ulaĢılabilir olması

gelmektedir. Bölgede yeterli altyapı sağlanamadığından ulaĢım ile ilgili sorunlar yaĢanmaktadır. Bölgedeki Ģehirlerarası yollar (Karabük‟ü Bartın‟a bağlayan karayolu, ilçeler arasındaki yollar) istenilen

nitelikte değildir. Yıllardır Karabük ilinin Yenice ilçesi ve Zonguldak ile bağlantısını sağlayan karayolu bağlantısı tamamlanamamıĢtır. Karabük ili ile Bartın‟in bağlantısını sağlayan karayolu nitelikli değildir.

Keza bölgemiz için önemli turist depoları olan ve yabancı turistlerin havayolu giriĢ kapısı olarak

kullandığı Ġstanbul ve Ankara illerini bölgemize bağlayan karayolunun bazı bölümleri (Örneğin; Mengen-Zonguldak arası) de nitelikli değildir. Bununla birlikte karayolları bağlantısının iyileĢtirilmesi ve

bölünmüĢ yol açılması ile ilgili çalıĢmalar hızla devam etmekte olup yakın gelecekte bölgede ulaĢım sorununun önemli ölçüde çözülmüĢ olacağı tahmin edilmektedir.

Bölgemize demiryolu baglantısı sağlayabilecek demiryolu ağı olmasına karĢın bu hat oldukça

eski, bakımsız ve hantaldır. Nitelikli olarak tren seferleri düzenlemekten uzaktır. Bunun yanısıra Bartın ve Zonguldak illeri denize kıyısı olan ve denizyolları taĢımacılığı geliĢme potansiyeli yüksek olan iller

olmasına karĢın bu ulaĢım biçimi de hemen hemen hiç kullanılmamaktadır. Bölgedeki tek havaalanı Zonguldak Saltukova havaalanı olup sadece belirli günlerde ve belirli güzergâhlara uçuĢ yapılmaktadır.

Karayolu dıĢındaki ulaĢım imkânlarının istenilen nitelikte olduğunu söylemek mümkün değildir. Bu bağlamda geliĢme imkânları iyi değerlendirilerek ulaĢım araçları ve hizmetlerinin arttırılması

gerekmektedir.

Bölgede ilçe, köy yolu ve kırsal alan ulaĢım bağlantılarının yeterli olmaması turizm kaynağına ulaĢımı olumsuz etkilemektedir. Yer yer ulaĢımın zor olduğu bir coğrafyada bulunan bölgede turizm

sektörünün geliĢmesi öncelikli olarak ulaĢım imkânlarının yeterliliğine ve kalitesine bağlıdır.

156

2.3.7. Çevre Kirliliği

Turizm birçok ülke ve toplum için önemli bir geliĢme fırsatı sunarken diğer taraftan da turizme ev sahipliği yapan toplulumlarda toplumsal yapının bozulması, kültürel ve doğal mirasa zarar verilmesi

gibi çok önemli olumsuz etkileri de beraberinde getirmektedir. Turizm endüstrisinin özünde üretim değil tüketim kavramı yer almaktadır. Bu da turizmin emrine sunulan nadir doğal ve kültürel

kaynakların tüketilmesi tehlikesini ortaya çıkarmaktadır. Turizmin doğal çevre ile ilgili olarak yaratmıĢ olduğu sorunların çoğunluğu kitle turizminden kaynaklanmaktadır. Bu sorunlar, taĢıma kapasitesininin

zorlanması ya da aĢılması, mekân ve zamanda yoğunlaĢma, hızlı ve denetimsiz geliĢme, büyük ölçekli

doğal çevre ile uyumsuz konaklama tesislerinin inĢa edilmesi, sosyal çevreden kopuk turistik bölgelerin ortaya çıkması, sosyo-kültürel yapının bozulması v.b sayılabilir.

Bölgemizde turizm endüstrisi henüz çevre kirliliği yaratacak ölçüde geliĢmemesine rağmen Safranbolu ve Amasra ilçeleri zaman zaman aĢırı yoğunlaĢma, yoğun trafik, denetimsiz geliĢme, çevre

ile uyumlu olmayan konaklama tesisleri, zaman zaman taĢıma kapasitesi sınırlarının zorlanması, gelen

otobüslerin sayısına bağlı olarak çevre kirliliği ve gürültünün artması, kısmen de olsa sosyo-kültürel yapının bozulması gibi sorunlar yaĢamaktadır.

Turizmin yarattığı çevre sorunlarından ziyade bölgemizde turizm sektörü için sorun oluĢturabilecek bir baĢka çevresel konu ise sanayii tesislerinin yarattığı çevre kirliliğidir. Karabük ilinde

bulunan Demir Çelik Fabrikası ile Zonguldak ilinde bulunan Ereğli Demir Çelik Fabrikası ve Türkiye TaĢkömürü ĠĢletmeleri önemli ölçüde çevre kirliliği yaratmaktadır. Doğal çevre ekolojik olarak zengin

olmasına rağmen kentsel yerleĢim birimlerinde fabrikaların atıkları hava ve su kirliliği yaratmakta olup

bu kirlilik AB standartlarının üstündedir. Filyos ve Bartın ırmakları sanayi ve evsel atlıklar ile kirletilmiĢ durumdadır. Bu da çevre kalitesinin yüksek olmadığı bir ortamda turizm faaliyetlerinin geliĢmesinde

sorunlar olabileceğini göstermektedir.

2.3.8. Yasal Düzenlemelerden Kaynaklanan Sorunlar

Turizmin birçok alanla iliĢkili olması sebebiyle turizmle doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili pek

çok yasa bulunmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkilerini kullanırken Çevre ve Orman, Sanayi ve Ticaret gibi birçok bakanlıkla ortak çalıĢmak zorundadır. Bu da kurumlar arasında eĢgüdüm sorunlarına

neden olmaktadır. Benzer sorunlar bölgesel ölçekli olarak da yaĢanmaktadır. Ayrıca, yönetimin merkezi ağırlıklı olması, karar sürecinin uzamasına neden olmakta, bu durum sektörün daha dinamik bir geliĢim

göstermesini engellemektedir. Bunun yanısıra, yasal düzenlemelerin yanında kamu ve özel sektör

kuruluĢlarının örgütsel yapılanmasında da önemli eksiklikler görülmektedir (Turizm Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu, 2006).

2.3.9. Ġmaj Sorunu

Ġmaj kısaca bir dizi bilgilenme sonucunda kiĢinin zihninde oluĢan imge olarak tanımlanabılır. Bir ülkenin imajı, o ülkenin baĢka ülke vatandaĢlarınca nasıl tanındığını, algılandığını ifade eder. Ġmaj, iç ve

dıĢ politika, uluslararası iliĢkiler, tarihi geçmiĢ ve bu geçmiĢin diğer tüm ülkelerde tarihsel hafıza kanalı ile nasıl anımsandığı, yurt dıĢında yaĢayan Türklerin görünüm ve tutumları, Türkiye hakkında

yayımlanan medya ürünleri, Türkiye‟yi ziyaret edenlerin veya Türkiye‟de yaĢayan yabancıların izlenimleri ve tecrübeleri, turizm tanıtmasının sonuçları gibi pek çok bileĢenden oluĢmaktadır.

Türkiye yıllardır ülkenin doğru olmayan bir biçimde tanınması ve olumsuz imajı gibi pek çok

sorunla karĢı karĢıya kalmıĢtır. Bunun en önemli nedenleri çeĢitli ülkelerle yaĢanan siyasi anlaĢmazlıklar, yurt dıĢında Türkiye aleyhine yapılan yoğun lobi faaliyetleri, Türkiye‟de kapkaç

olaylarının çokluğu, sık sık yaĢanan siyasi ve ekonomik dalgalanmalar, bazı bölgelerde yaĢanan güvenlik problemleri, bazı Türk esnafın turistlerden fahiĢ fiyat istemeleri v.b. etkenlerdir. Bununla

birlikte son yıllarda özellikle Türkiye‟nin Avrupa Birliği‟ne üyeliği konusunda direnen karar verici

mekanizmalarda bulunan yabancılar veya kamuoyunu yönlendiren kiĢiler Türkiye imajını bilinçli olarak çarpıtmaktadırlar.

Müslüman bir ülke olmasına rağmen Türkiye, kuruluĢ yıllarından baĢlayarak Batı tarzında modernleĢen devlet yapısı ile diğer Müslüman ülkeler içinde çok farklı, laik bir yapıya sahiptir. Son

yıllarda Türkiye‟nin yurt dıĢındaki imajında önemli ve olumlu geliĢmeler olmakla birlikte, hala daha birçok yabancının Türkiye ile ilgili olumsuz bir imaja sahip olduğunu ifade etmek yanlıĢ olmaz. 1960‟lı

yıllara göre Türkiye bugün yabancı ülkelerde, çok daha farklı ve olumlu bir biçimde tanınmaktadır. Bu

157

çarpık ve olumsuz imajin düzeltilmesinde turizm ve tanıtma politikaları, tanıtım kampanyaları, ülkemize gelen turistlerin olumlu izlenim ve algılamaları önemli rol oynamıĢtır.

Olumsuz Türkiye imaji ülkemize ve turizm bölgelerine olan turistik talebi etkilemektedir. Bu

nedenle Türkiye imajının layık olduğu ve onu olumlu bir Ģekilde yansıtacak biçimde değiĢtirilmesi için hem Kültür ve Turizm Bakanlığı hem de sivil toplum örgütleri ve özel tesebbüslerce çaba harcanması

ve çeĢitli kampanyalarla desteklenerek bu imajın olumlu yönde değiĢtirilmesi sağlanmalıdır.

2.3.10. Halkın Turizm Bilinci ile Ġlgili Sorunlar

Bölgemizde turizm anlayıĢı henüz sağlam temellere oturmamıĢtır. Turizmin önemli ekonomik

katkılar sağladığı tüm destinasyonlarda olduğu gibi ekonomik kazançların ön planda tutulduğu, kalitenin göz ardı edildiği ve ziyaretçilere gereken önemin verilmediği bir zihniyetle turizm faaliyetleri

sürdürülmekte, Türk misafirperverliği ile çeliĢecek davranıĢlar gözlemlenmektedir.

Bölge halkının bilinçlenmesi amacıyla yerel gazete ve televizyonlarda turizm ile ilgili eğitim ve

bilinçlendirme çalıĢmalarına yer verilmelidir. Ayrıca Halk Eğitim Merkezleri, bölge üniversiteleri gibi

kurumlarda turizm eğitimi kursları düzenlenmelidir.

2.3.11. Yerel Örgütlerde Çabaların UyumlaĢtırılması ve Örgütlenme ile Ġlgili Sorunlar

Bir bölgede turizm endüstrisinin sürdürülebilir geliĢmesi ve baĢarısı sinerjik ve eĢgüdümlü bir Ģekilde çabaların uyumlaĢtırılmasına bağlıdır. Bölgemizde turizmin geliĢmesi ile ilgili konaklama tesisi,

turizmin aracı kurumları; turizm dernekleri ve sivil toplum örgütleri; yerel yönetimler, Bakanlığın taĢra teĢkilatı gibi pek çok kurum ya da ticari kuruluĢ faaliyet göstermektedir. Ancak destinasyonda dağınık

bir turizm faaliyeti sürmekte, bir hedefe doğru tüm çabalar eĢgüdümlü bir Ģekilde kanalize olamamaktadır. Dolayısıyle bu faaliyetlerin koordinasyonunun sağlanması için ayrı bir örgütlenmeye

ihtiyaç duyulmaktadır.

Turizm sektöründe yeterli geliĢme sağlanabilmesi ve sorunların çözümü için öncelikle bölgenin genel turizm planı, politikası, stratejileri belirlenmeli ve bir destinasyon turizm yönetim planı

hazırlanmalıdır. Bu amaçla destinasyon yönetim birimi kurulmalıdır. Bu birim hem faaliyetlerin koordinasyonu hem de belirlenecek turizm politikaları, destinasyonun yönetilmesi v.b. gibi konularda

görev yapmalı ve destinasyonun bir yöneticisi olmalıdır. Bu yönetim ekibinde örneğin; BAKKA ya da bir

baĢka kurum baĢkanlığında Belediye BaĢkanları, Ticaret ve Sanayi Odası, Esnaf odası gibi kurumlardan temsilciler, turizm sektor temsilcilerinden, turizm dernekleri temsilcilerinden seçilecek kiĢiler görev

almalı, destinasyon yöneticisinin alınacak kararları uygulamaya koyacak yetkisi olmalıdır.

2.3.12. Tesislerin Doluluk Oranının DüĢük Olması

Bölgemizde turistlerin kalıĢ süreleri kısadır. Bu nedenle bölgedeki turistik tesisler atıl

kapasiteyle çalıĢmaktadır. Yıllar itibariyle yabancı ziyaretçilere ait konaklama/geceleme oranlarının düĢük olması bölgede turizme yönelik dıĢ talebin zayıf olduğunu göstermektedir. DüĢük kapasite

oranları yeni yatırım yapılmasını engellemekte, iĢletmeler önce mevcut kapasitelerden yararlanmayı tercih etmektedir.

159

3. DOKUZUNCU KALKINMA PLANI DÖNEMĠNDE (2007-2013) SEKTÖRDEN BEKLENEN GELĠġMELER

2007-2013 dönemini kapsayan Dokuzuncu Kalkınma Planı‟nda turizmin “öncelikle geliĢtirilecek

sektör” olarak ilan edilmesi kararlaĢtırılmıĢtır. 9. Kalkınma Planı ve Ocak 2006 tarihli Turizm Özel

Ġhtisas Komisyonu Raporu‟nda turizm sektörü ile ilgili geliĢme senaryoları ve beklentiler Ģöyle sıralanmaktadır (9. Kalkınma Planı ve Turizm Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu‟nda yer alan bilgilerden

derlenmiĢtir):

Turist sayısında 2007-2013 doneminde % 7,4‟lük bir artıĢ öngörülmekte olup ziyaretçi sayısının

38 milyona ulaĢacağı tahmin edilmektedir. Bu dönemde yurtdıĢına çıkacak vatandaĢ sayısının

ise 15 milyona ulaĢması beklenmektedir.

Turizm gelirlerindeki artıĢın 9. Plan döneminde de devam edeceği ve Turizm gelirlerinin % 9,3‟lük bir artıĢla Dokuzuncu Kalkınma Plan dönemi sonunda 36,4 milyar dolara yükseleceği tahmin

edilmektedir.

Dokuzuncu Kalkınma Planı dönemi sonunda belgeli toplam yatak sayısının 950 bin olması, inĢa

halindeki ve proje aĢamasındaki tesislerin tamamlanması ve ikinci konutlardaki turizme açılan

yataklarla birlikte, toplam yatak sayısının 1,3 milyona ulaĢması beklenmektedir.

Sektöre yapılacak olan kamu sabit sermaye yatırımlarının 2013 yılında cari fiyatlarla 198 milyon

TL olacağı ve 2007-2013 dönemini kapsayan 5 yıllık süreçte ise bu rakamın 768 milyon TL (2006 cari

fiyatlarıyla) olarak gercekleĢeceği tahmin edilmektedir.

Turizm sektörü, ülkedeki refah ve geliĢmiĢlik dengesizliklerini azaltıcı doğrultuda

yönlendirilecek, turizm potansiyeli olan ancak bugüne kadar yeterince ele alınmamıĢ yörelerde

turizm sektörü geliĢtirilerek ekonomik ve sosyal kalkınma sağlanacaktır.

Planda yer alan ve öngörülen bu geliĢme TR81 Bölgesi açısından büyük önem arzetmektedir.

Zira bölge henüz yeterince değerlendirilememiĢ bir turizm potansiyeline sahiptir. Bölge, imkânlar ve

gelecekteki geliĢmeler iyi değerlendirilirse yakın gelecekte yeni bir turizm destinasyonu olmaya adaydır. Bunun getireceği ekonomik ve sosyal değiĢimler de bölge üzerinde oldukça etkili olacaktır.

Turizmin mevsimlik ve coğrafi dağılımını iyileĢtirmek ve dıĢ pazarlarda değiĢen tüketici

tercihleri de dikkate alınarak yeni potansiyel alanlar yaratmak amacıyla varıĢ noktası yönetimine ağırlık verilerek golf, kıĢ, dağ, termal, yat, kongre turizmi ve ekoturizm ile ilgili

yönlendirme faaliyetleri sürdürülecektir.

TR 81 Batı Karadeniz Bölgesi, yukarıda sayılan turizm biçimleri (özellikle ekoturizm) açısından önemli bir potansiyele sahip olup yeni turizm ürünleri yaratılması ve turizmin mevsimlik olmaktan

çıkarılarak farklı bölgelere dağılması stratejisini destekler biçimde geliĢmeye uygundur.

Türkiye‟nin fiyat, hizmet kalitesi ve jeotermal kaynaklar açısından rekabet üstünlüğü göz

önüne alınarak, sağlık hizmetleri turizmi desteklenecektir.

Ülkemizin kültür turizmi alanındaki potansiyelinin değerlendirilmesi ile ilgili çalıĢmalara devam

edilmesi planlanmaktadir.

Kültür turizminin geliĢtirilmesi ve yaygınlaĢtırılması çalıĢmaları bağlamında, otantik özellikleriyle

korunarak turizme açılan yöresel örneklerin çoğaltılması desteklenecektir.

Kültürel zenginliği, henüz gün yüzüne çıkarılmamıĢ tarihi, bozulmamıĢ geleneksel yaĢam biçimi ve yöresel mutfağı ile bölgemiz bu geliĢmelerden büyük ölçüde yararlanabilir.

Plan döneminde, kültürel altyapının güçlendirilmesi, kültürel etkinliklerin yaygınlaĢtırılması,

ortak tarihi geçmiĢimiz olan ülkeler baĢta olmak üzere dünya ülkeleri ile kültürel iliĢkilerimizin geliĢtirilmesi, yurt içi ve yurt dıĢında bulunan kültür varlıklarımızın tespiti, araĢtırılması, bakım-

onarım ve restorasyonu yönündeki faaliyetlere devam edilmiĢtir.

Kültür alanında tanıtımla ilgili eksikliklerin giderilmesi konusu önemini korumaktadır.

Sektörde yeni kapasite yaratmanın yanı sıra mevcut ürünün niteliğinin yükseltilmesine ağırlık

verilecek, yeni aktörlerin, tanıtım, pazarlama, altyapı, turizm eğitimi ve çevre konularında görevleri ile kamunun turizm sektöründeki rolü yeniden tanımlanacaktır.

160

Mevcut kapasiteleri, karlılık sağlayacak fiyat ve doluluk oranlarında dolduracak talep

yaratılıncaya kadar, turizm teĢviklerinde pazarlama alanına, hava ulaĢtırmasına ve toplam kalite iyileĢtirilmesine öncelik verilecektir.

Turizm hareketlerinin yoğunlaĢtığı bölgelerde yerel yönetimlerin ve kullanıcıların turizmle ilgili

kararlara ve kamu eliyle yapılacak fiziki altyapının finansmanına katılımı sağlanacaktır.

Turizm sektörünün uzun vadeli ve sağlıklı geliĢmesini sağlamak üzere Turizm Sektörü Ana Planı hazırlanacaktır.

Sektörle ilgili tüm yatırımların doğal, tarihsel ve sosyal çevreyi kollayıcı, koruyucu ve geliĢtirici

bir yaklaĢım içinde olmasına azami özen gösterilecektir. Tarım ve turizm baĢta olmak üzere, çevreye duyarlı sektörlerde ekolojik potansiyel

değerlendirilecek, koruma-kullanma dengesi gözetilecektir. Doğal orman ekosistemini; baĢta

yangınlar ve zararlılar olmak üzere çeĢitli faktörlere karĢı, etkin Ģekilde korumak; koruma-kullanma dengesi, biyolojik çeĢitlilik, gen kaynakları, orman sağlığı, odun dıĢı ürün ve

hizmetler ile ekoturizmin geliĢtirilmesi gözetilerek, çok amaçlı ve verimli Ģekilde yönetilmesi

amaçlanmaktadır.

Bu çalıĢmanın da temel çıktılarından biri olan bölgemizde turizm sektörünün sürdürülebilir bir

Ģekilde ve taĢıma kapasitesi sınırları aĢılmadan geliĢtirilmesi çabası, 9.Kalkınma Planı‟nda belirtilen koruma-kullanma dengesi ilkeleri ile örtüĢmektedir.

Kırsal yerleĢim planlamasının esas ve kriterleri, kırsal alanın özelliklerine ve kırsal toplumun

ihtiyaçlarına göre belirlenecek, plan yapımında geliĢmekte olan merkezi yerleĢim birimlerine,

turizm bölgelerine, koruma alanlarına ve afet riski yüksek yörelere öncelik verilecektir. Kırsal alanda, e-ticaret de kullanılarak, tarım, orman ve gıda ürünlerinin tanıtım ve

pazarlanması, turizm ve rekreasyon, el sanatları, tarıma dayalı sanayi ve diğer alternatif üretim

faaliyetleri geliĢtirilecektir.

Bölgemiz tarım ve orman ürünleri, el sanatları konularında da değerlendirilebilecek bir

potansiyele sahiptir. Uygun biçimde pazarlanması halinde turizm faaliyetleri dıĢında turistik kullanımın

artmasına bağlı olarak bölge ekonomisinde ilave gelir yaratabilir.

Turizm eğitimi ve kalitesinde standardizasyonu, verimlilik ve iĢ kalitesinin geliĢmesini ve

istihdam için gerekli beceri düzeylerinin belirlenmesini sağlayacak belgelendirme sistemi

getirilecektir.

9. Kalkınma Planı‟nda ulaĢtırma sektörü ile ilgili olarak demiryolu taĢımacılığına öncelik

verilmesi deniz ve demiryolu ulaĢımının teĢvik edilmesi öngörülmektedir. Bu durum turizm sektörünü de kuĢkusuz olumlu yönde etkileyecek, turistik yer değiĢtirme hareketlerinde ulaĢtırma aracı çeĢitliliğini

arttıracaktır. Böylece ağırlıklı olarak karayolu taĢımacılığına dayanan turistik seyahatler hem konforlu

hem de güvenilir olduğu kabul edilen demiryolları ile gerçekleĢtirilmesiyle turistik yer değiĢtirme hareketlerinde farklı bir alternatif sunulmuĢ olacaktır.

TR 81 Batı Karadeniz Bölgesine çok eski olmasına rağmen demiryolu ile ulaĢmak mümkündür. Gelecekte bölgeye yönelik turistik seyahatlerin artmasına bağlı olarak mevcut demiryolu ağında

iyileĢtirmeler yapılabilir ve turizmin hizmetine sunulması mümkün olabilir.

161

4. AB’YE KATILIM SÜRECĠNĠN SEKTÖRE ETKĠLERĠ

4.1. Avrupa Birliği’nde Turizm Politikaları

Türkiye‟yi ziyaret eden turistlerin çoğunluğunu AB ülkeleri vatandaĢları oluĢturmakta, Türk

turizm gelirlerinin önemli bir kısmı topluluk üyesi ülkelerden elde edilmektedir. Türkiye‟nin turizm

sektöründe en önemli rakibi olan ülkeler de yine Avrupa ülkeleridir. Dolayısıyle Türkiye‟nin hem en önemli pazarının Avrupa ülkeleri olması hem de Türkiye‟nin dünya turizm pazarında AB ülkeleriyle

rekabet halinde olması nedenleri ile AB içerisindeki turizm endüstrisine yönelik geliĢmelerTürkiye‟yi yakından ilgilendirmekte ve etkilemektedir. Keza AB ülkelerinde turistik hizmet kalitesinin artması ve

turizm faaliyetlerinin çeĢitlenmesi karĢısında Türkiye‟ye yönelik talep açısından Türkiye‟nin

uygulayacağı turizm politikaları da büyük önem taĢımaktadır.

Birliğin turizm konusunda hukuki bağlayıcılığı olan bir ortak topluluk politikası yoktur, ancak AB

müktesebatı kapsamında özellikle tüketicilerin korunması, teĢvik programları, bilgi teknolojileri, mesleki eğitim politikası kapsamında üniversite öğrencilerinin değiĢimi ve üniversiteler ve iĢletmeler arasında

iĢbirliği, çevre ve sürdürülebilir geliĢme konularında turizmle ilgili çeĢitli düzenlemeler ve yönergeler yer almaktadır. AB turizm politikası, sadece bu sektöre yönelik uygulamaları değil; birliğin ulaĢtırma,

çevre, sosyal politika, eğitim, tüketicilerin korunması, vergilendirme gibi politikalarını kapsamaktadır

(Kesen, 2005).

Avrupa Birliği‟nin ortak turizm politikaları “Turizm Eylem Planları” aracılığı ile

desteklenmektedir. Bu planların amaçlarını;

AzgeliĢmiĢ yörelerde turizmi geliĢtirmek,

Turistik bölgelerde alt yapıyı desteklemek,

Çevreyi korumak, doğaya dönüĢ arzusunu özendirmek,

Ortak kültür mirasına sahip çıkmak, yaĢatmak,

Tatillerin yıllık zaman dilimlerini zaman ve mekân boyutunda ayarlamak,

Turistik mevsimlik yoğunlaĢmanın önüne geçmek,

Turizm istatistiklerini kolay ve anlaĢılır hale getirerek isteyenin hizmetine sunmak Ģeklinde

özetlemek mümkündür (Emekli, 2005).

Avrupa Birliği‟nde geliĢtirilen turizm politikaları ile Türk turizm politikaları arasında büyük bir

uyum gözlemlenmektedir. Turizmin mevsimlik ve coğrafi dağılım olarak çeĢitlendirilmesi, doğa ve çevreyle uyumlu turizm türlerinin geliĢtirilmesi, turizmin ekonomik ve sosyal yararlarının dengeli

dağılımı, turizmin insanları ve kültürleri yakınlaĢtırmak için bir araç olarak görülmesi, hem AB‟nin hem de Türk turizminin öncelikli politikalarıdır.

Avrupa Birliği, turizm sektörünün geliĢmesine önem vermekte ve Yapısal Fonlar ve Avrupa

Yatırım Bankası aracılığıyla yüksek miktarda destek ve teĢvik sağlamaktadır. Bu nedenle Avrupa Birliği‟nin turizm sektörünü teĢvik etmeyi hedefleyen politikaları Türkiye tarafından da iyi izlenmeli ve

değerlendirilmelidir. Ayrıca AB ülkelerinde turizmdeki hizmet kalitesinin iyileĢtirilmesi ve turizm faaliyetlerinin çeĢitlendirilmesi karĢısında Türkiye turizminin geliĢmelere uyum gösterme hızı Türkiye‟ye

olan talebi olumlu veya olumsuz yönde etkileyecektir.

AB ile bütünleĢme aĢamasındaki Türkiye, turizm sektöründe mevzuat ve örgütlenme açılarından gereken giriĢimlerde bulunmalı, turizm ile ilgili alanlarda AB politikalarını izlemeli ve ilgili

mevzuata uyum gerçekleĢtirilmelidir. Birliğin, Avrupalı turistlerin tatillerini AB sınırları içinde geçirmelerini amaçlayan giriĢimleri bulunmaktadır. Türkiye AB içindeki iç talebi artırmak amacıyla

alınan bu önlemlere karĢılık, kendi pazar payını artırabilmek için fiziki, teknik ve mali birtakım olumsuzlukları ortadan kaldırmalıdır. Türkiye, standartlara uygun, güvenli ve rahat kara, hava, deniz,

demiryolu ulaĢım olanakları ile kolay eriĢilebilir olmalıdır. Türkiye, tüketiciyi korumaya yönelik olarak

geliĢtirilen AB standartlarına uyum sağlamalıdır. Türkiye‟nin hizmet standartlarının, sağlık, güvenlik vb. konularda AB standartlarıyla uyum içinde olması, turizmde fiili bir bütünleĢmeyi kolaylaĢtıracaktır.

163

5. SEKTÖRÜN GELECEĞĠNE YÖNELĠK ANALĠZ, STRATEJĠ VE POLĠTĠKALAR

5.1. Zonguldak, Karabük ve Bartın Ġlleri GZFT Analizi

Tablo 38: TR 81 Bölgesinin Turizm Sektörüne ĠliĢkin Güçlü ve Zayıf Yönleri ile Fırsatlar ve

Tehditler (GZFT) Analizi

GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER

Bölge coğrafyasının jeomorfolojik özellikleri nedeniyle çok çeĢitli turizm aktiviteleri için uygun alanların bulunması.

Turizm kavramı ve kapsamının bölge halkınca tam olarak algılanamaması ve bilgi eksikliği

Bitki ve yaban hayvanı çeĢitliliğine ve zenginliğine sahip olması

Turizm faaliyetlerinin geliĢtirilmesi ile ilgili bölgesel düzeyde stratejik planların bulunmaması

Habitat ve eko sistem çeĢitliliği ve zenginliği Doğal ve kültürel değerlerin yeterince korunamaması

Orman alanlarının hala doğal karaktere sahip olması ve dünyanın önemli orman alanlarının bölgede bulunması (Küre Dağları Milli Parkı, Yenice ormanları)

Bölgede alternatif turizm çeĢitleri konusunda uzmanlaĢmıĢ seyahat acenteleri ve tur operatörlerinin az ve yetersiz olması

Tarihi, arkeolojik, kültürel ve folklorik değerlerin zenginliği ve doğal alanlarla bir arada bulunması

Denizlerin kirli olması nedeniyle kıyı turizminin yapılamaması

Coğrafi konumu nedeniyle turist gönderen büyük metropollere yakın olması

Turizm paydaĢları (yerel yöneticiler, sektör yöneticileri, sivil toplum örgütleri, yerli halk v.b.) arasında diyalog ve iĢbirliğinin yetersiz olması ve katılım eksikliği

Uluslararası ve ulusal pazarlar için keĢfedilmemiĢ bir destinasyon olması

Konaklama tesisi niteliklerinin ve yatak kapasitesinin yetersiz olması

Ġstikrarlı bir bölge olması (Toplumsal olaylar ve güvenlik problemlerin az olması)

Kötü Ģehircilik anlayıĢı ve Ģehir imar planlamacılığının zayıf olması ya da imar planlarına uyulmaması

Özgün turistik ürün çeĢitliliğine sahip olması ÇeĢitli altyapı eksiklikleri

Geleneksel Türk misafirperverliği Doğal alanlarda bulunan üst yapı tesislerinin doğal çevre ile uyumsuz olması

Her mevsim farklı turizm turizm etkinliklerinin yapılabilmesi

Bölgeye yönelik turistik yatırım ve teĢviklerin az, giriĢimciliğin yetersiz olması

Dünya miras listesine dahil edilen Safranbolu‟nun uluslararası üne sahip olması, olumlu marka imajı ve bölgede marka yaratma potansiyeli

Toplumun alternatif turizm bilincinin yeterince geliĢtirilememiĢ olması

Bölgede turizmin henüz yeni bir sektör olması, turizm pazarının doyuma ulaĢmamıĢ olması ve

rekabetin Ģiddetli olmaması nedeniyle yeni yatırımcılara açık olması ve yatırıma uygun

alanların varlığı

Demiryolu ve denizyolu ulaĢımının zayıf olması, bu ulaĢım araçlarından yararlanamama, havayolu ulaĢımının yetersizliği

Bölgenin zengin kanyoning ve mağara turizmi

potansiyeli

Bölgenin turistik tanıtım ve pazarlamasının yetersiz olması

164

FIRSATLAR TEHDĠTLER

Turistlerin değiĢen motivasyonları, daha otantik, farklı ve benzersiz deneyimler yaĢamak istemeleri ve farklı turizm ürünlerine yönelik olarak değiĢen satın alma davranıĢları

Doğaya yönelik turizm faaliyetlerinin artıĢı nedeniyle doğal çevre üzerinde baskının artması, biyolojik çeĢitliliğin olumsuz etkilenmesi ve yok olması

Dünyada ve Türkiye‟de alternatif turizm türlerine yönelik talebin giderek artması

Nüfus yoğunluğu nedeniyle taĢıma kapasitesinin aĢılması ve doğal alanlarda tahribat yaratması

Kıyı turizminin yoğun olduğu bazı destinasyonlarda pazarın doyuma ulaĢması nedeniyle turistlerin alternatif destinasyon ve turizm çeĢidi arayıĢı

Bazı alanlarda artan yoğun turist akını sebebiyle alanın doyum noktasına ulaĢması ve kaynakların bozulma ve kirlenme seviyeleri arttıkça ve taĢıma kapasitesi zorlandıkça yörenin cazibesini yitirmeye baĢlaması

Bölgede geliĢen ulaĢım olanakları (yeni karayolları,

Saltukova Havalimanı) nedeniyle bölgenin daha ulaĢılabilir olması

Safranbolu ve Amasra‟da artan kitle turizmi ve

günübirlikçi sayısına bağlı olarak bölgede yaĢanan yoğunlaĢma ve bu yoğunlaĢmanın getirmiĢ olduğu sorunlar (trafik, otopark sorunu, çöp problemi, v.b. )

Üniversite Ģehirleri olması nedeniyle artan genç nüfus ve öğrenci ailelerinin bölgeyi ziyaret etmeleri nedeniyle potansiyel turist sayısının artması

Rakip destinasyon merkezlerinin (Kastamonu, Beypazarı vb.) olması ve bu Ģehirlerin bazı alanlarda rekabet üstünlüğüne sahip olmaları.

Bölgede askeri birliklerin bulunması nedeniyle bölgeyi ziyaret eden asker ailelerinin oluĢturduğu turistik talep

Bölgede Sit alanı ilan edilen (Örneğin Safranbolu) Ģehirlerde restorasyon çalıĢmalarında yaĢanan bürokratik zorluklar

Bölgede bulunan üç kentin (Zonguldak, Karabük, Bartın) birbirine yakın olması ve bütünleĢik bir destinasyon yaratma potansiyeli

Karadeniz Havzası Ekonomik ĠĢbirliği vb. gerçekleĢme olasılığı yüksek uluslararası organizasyonların gündemde olması

Küresel ısınma nedeniyle güney bölgelerinden kaçıĢ ve kuzey bölgelerine yönelik turizm talebinin artması

Turizm ve rekreasyon potansiyeli olan alanlarda temel altyapı hizmetlerinin (ulaĢım, kanalizasyon, su, v.b.) bulunmaması

Kalifiye turizm personeli istihdamı

Yeterli turistik kaynakların varlığına karĢın turizm faaliyetlerinin çeĢitlendirilmesi hususunda vizyon eksikliği

Bölgedeki sanayi tesislerinin varlığına bağlı olarak artan çevre kirliliği ve yetersiz çevre kalitesi

165

5.2. Ulusal Rekabetçilik Analizi

Uluslararası Rekabet Kurumu (URAK)‟ın yapmıĢ olduğu analize göre illerin rekabetçilik düzeyleri Tablo 37‟de görülmektedir. URAK‟ın yapmıĢ olduğu analizde dört temel alt endeks dikkate

alınmaktadır. Bunlar; BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi, MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi, Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi ve EriĢilebilirlik Alt Endeksi.

Tablo 39: Ġller Arası Rekabetçilik Endeksi (2009-2010)

Sıralama Ġller Toplam Endeks Değeri

Sıralama Ġller Toplam Endeks Değeri

Sıralama Ġller Toplam Endeks Değeri

1 Ġstanbul 86,01 28 Malatya 20,99 55 KırĢehir 13,91

2 Ankara 49,73 29 Yalova 20,80 56 Osmaniye 13,76

3 Ġzmir 42,72 30 Sivas 20,51 57 Van 13,56

4 Bursa 35,10 31 Kırklareli 20,20 58 Niğde 13,52

5 Kocaeli 32,82 32 Diyarbakır 19,55 59 Batman 13,51

6 EskiĢehir 32,08 33 Çanakkale 19,25 60 Mardin 12,63

7 Tekirdağ 29,71 34 K.MaraĢ 18,82 61 Düzce 12,21

8 Antalya 29,00 35 Rize 18,24 62 Kastamonu 11,59

9 Adana 28,35 36 Kırıkkale 18,02 63 Kilis 11,54

10 Gaziantep 27,67 37 NevĢehir 17,76 64 Adıyaman 11,42

11 Hatay 27,28 38 Karabük 17,51 65 Çorum 11,32

12 Kayseri 27,16 39 ġanlıurfa 17,33 66 Aksaray 11,23

13 Zonguldak 26,38 40 UĢak 17,20 67 Çankırı 10,40

14 Mersin 25,91 41 Burdur 16,86 68 Kars 10,39

15 Trabzon 25,87 42 Bartın 16,66 69 Yozgat 10,03

16 Samsun 25,55 43 Sinop 16,31 70 MuĢ 9,17

17 Konya 24,15 44 Bolu 16,00 71 Bingöl 8,80

18 Isparta 23,87 45 Kütahya 15,59 72 Iğdır 8,79

19 Muğla 23,73 46 Bilecik 15,56 73 Bitlis 8,37

20 Aydın 23,37 47 Tokat 15,34 74 Tunceli 8,06

21 Denizli 22,81 48 Afyon 15,07 75 Bayburt 7,98

22 Manisa 22,56 49 Erzincan 14,57 76 Siirt 7,37

23 Balıkesir 22,39 50 Amasya 14,53 77 GümüĢhane 7,23

24 Edirne 22,16 51 Giresun 14,11 78 Ardahan 7,18

25 Erzurum 21,95 52 Karaman 14,02 79 Ağrı 6,33

26 Sakarya 21,71 53 Artvin 13,97 80 ġırnak 6,31

27 Elazığ 21,10 54 Ordu 13,95 81 Hakkâri 6,23

Kaynak; URAK (Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), 2011

166

Tablo 40: Yıllara Göre Ġller Arası Rekabetçilik Endeksi

Kaynak; URAK (Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), 2011

2007-2008, 2008-2009 ve 2009-2010 Genel Endeks sonuçları yıllar itibariyle incelendiğinde; her üç dönemde de en rekabetçi 6 ilin sırasının değiĢmediği görülmektedir. Genel Endeks sonuçlarına

göre sıralamada en rekabetçi 5 ilden sonra, aĢağıya doğru inildikçe iller arasındaki Endeks değerlerinin

birbirine yaklaĢtığı görülmektedir. Ġllerde yapılan her türü yatırım veya ilde açılan her bir firma ilin rekabetçiliğine olumlu yönde katkı sağlamaktadır. Bunun en belirgin örneği ise sıralamalarda önceki

yıllara göre ciddi artıĢlar gösteren illerdir. 2009-2010 sonuçlarına göre en rekabetçi 13. il olan Zonguldak‟ta yıllar itibariyle önce yurtdıĢı uçak seferlerinin daha sonra ise yurtiçi uçak seferlerinin

baĢlamasının ilin eriĢilebilirliğinin dolayısıyla rekabetçiliğinin artmasında büyük rol oynadığı tespit edilmiĢtir. Zonguldak ve Bartın illeri genel Endeks sıralamalarında yıllar itibariyle sırası devamlı olarak

yükselen iller arasındadır.

Tablo 41: Yıllar Ġtibariyle Zonguldak, Karabük, Bartın Ġlleri BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi

Ġl Sıralama

2009-2010 BeĢeri

Sermaye ve YaĢam Kalitesi

Alt Endeksi Değeri

Sıralama

2008-2009 BeĢeri

Sermaye ve YaĢam Kalitesi

Alt Endeksi Değeri

Sıralama

2007-2008 BeĢeri

Sermaye ve YaĢam Kalitesi

Alt Endeksi Değeri

Karabük 17 27,59 20 26,89 21 26,69

Zonguldak 26 24,00 25 23,94 27 24,37

Bartın 60 15,79 53 16,96 55 17,13

Kaynak; URAK (Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), 2011

Ġl 2009-2010 Genel Endeks

Sırası 2008-2009 Genel Endeks

Sırası 2007-2008 Genel Endeks

Sırası

Ġstanbul 1 1 1

Ankara 2 2 2

Ġzmir 3 3 3

Bursa 4 4 4

Kocaeli 5 5 5

EskiĢehir 6 6 6

Tekirdağ 7 8 8

Antalya 8 7 11

Adana 9 9 7

Gaziantep 10 11 10

Zonguldak 13 20 29

Karabük 38 33 37

Bartın 42 44 51

167

BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi incelendiğinde 2009-2010 sonuçlarına göre Bartın ilinin bir önceki seneye göre 7 sıra gerilediği belirlenmiĢtir. BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt

Endeksi‟nde Karabük ili ise yıllar itibariyle devamlı olarak ilerleme kaydeden iller arasındadır (Bkz.

Tablo 41).

Tablo 42: Yıllar Ġtibariyle Zonguldak, Karabük, Bartın Ġlleri MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik

Alt Endeksi

Ġl Sıralama

2009-2010 MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi

Değeri

Sıralama

2008-2009 MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi

Değeri

Sıralama

2007-2008 MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi

Değeri

Zonguldak 25 0,5584 28 0,4838 27 0,4751

Karabük 45 0,2003 50 0,1085 51 0,1062

Bartın 61 0,0412 60 0,0487 59 0,0531

Kaynak; URAK (Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), 2011

MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi bazında Karabük devamlı olarak ilerleme

kaydeden iller arasındadır. Bartın ise gerileyen illerden biridir.

Tablo 43: Yıllar Ġtibariyle Zonguldak, Karabük, Bartın Ġlleri Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi

Ġl Sıralama

2009-2010 Ticaret

Becerisi ve Üretim

Potansiyeli Alt Endeksi

Değeri

Sıralama

2008-2009 Ticaret

Becerisi ve Üretim

Potansiyeli Alt Endeksi

Değeri

Sıralama

2007-2008 Ticaret

Becerisi ve Üretim

Potansiyeli Alt Endeksi

Değeri

Zonguldak 11 20,36 34 16,28 19 17,47

Bartın 32 16,57 52 14,39 30 16,14

Karabük 55 12,43 31 16,62 21 17,36

Kaynak; URAK (Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), 2011

Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli ve EriĢilebilirlik Alt Endekslerinde Karabük sürekli

gerileyen bir il konumunda iken Zonguldak ve Bartın ise geliĢme kaydeden iller arasındadır.

Tablo 44: Yıllar Ġtibariyle Zonguldak, Karabük, Bartın Ġlleri EriĢilebilirlik Alt Endeksi

Ġl Sıralama

2009-2010 EriĢilebilirlik Alt Endeksi

Değeri

Sıralama

2008-2009 EriĢilebilirlik Alt Endeksi

Değeri

Sıralama

2007-2008 EriĢilebilirlik Alt Endeksi

Değeri

Zonguldak 9 60,59 15 50,86 29 38,08

Bartın 44 34,23 47 29,60 58 23,52

Karabük 49 29,83 48 29,29 47 28,32

Kaynak; URAK (Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), 2011

168

Zonguldak, EriĢilebilirlik Endeksi‟ne göre önemli geliĢme kaydeden iller arasındadır. Bunun en önemli nedeni Zonguldak iline tarifeli uçak seferlerinin baĢlamıĢ olmasıdır. Bunun yanı sıra Zonguldak

ilindeki ulaĢılabilirlikle ilgili bu değiĢim Zonguldak Saltukova Havalimanına oldukça yakın olan Bartın

ilini de etkilemekte ve ilin ulaĢılabilirlik Endeksinde her yıl olumlu geliĢme kaydettiği görülmektedir. Bununla birlikte Karabük ili her yıl bir puan gerilemektedir.

5.2.1. Zonguldak Ġli Ulusal Rekabetçilik Analizi

Genel Endeks Sırası 13

Genel Endeks Değeri 26,38

BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi Sırası 26

MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi Sırası 25

Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi Sırası 11

EriĢilebilirlik Alt Endeksi Sırası 9

Grafik 7: Zonguldak Ġli Rekabetçilik Endeksi

Kaynak; URAK (Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), 2011

Ġller arası Rekabetçilik Endeksi Genel Endeks sıralamasında yıllar içinde devamlı olarak

yükselen Zonguldak, 2007-2008‟de 29. sırada yer alırken, 2008-2009‟da 9 sıra ilerleyerek 20. olmuĢtur. Ġl, 2009-2010 Genel Endeks değerine göre Türkiye‟nin 81 ili arasında en rekabetçi 13. il olarak tespit

edilmiĢtir. 26,38 Genel Endeks değerine sahip olan Zonguldak‟ın rekabet gücünü meydana getiren alt endeksler incelendiğinde; EriĢilebilirlik Alt Endeksi‟nin payının % 57,43 olduğu, bunun sırasıyla %22,75

oranındaki payı ile BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi‟nin ve % 19,29‟luk payı ile Ticaret

Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi‟nin takip ettiği saptanmıĢtır. MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi‟nin ilin rekabetçiliğine katkısı ise % 0,53 oranındadır.

BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi sıralamasında 2007-2008 yılında 27. sırada yer alan Zonguldak, 2009-2010 sıralamasında 2008-2009‟a göre 1 sıra gerileyerek 26. sırada yer

almaktadır. Alt endeksin değiĢkenleri incelendiğinde bir önceki seneye göre ilin; KiĢi BaĢına DüĢen Otomobil Sayısı bakımından 4 sıra gerileyerek 26. olduğu, KiĢi BaĢına DüĢen Öğretim Üyesi‟ne ait

sıralamada 30. sıradan 27. sıraya yükseldiği ve KiĢi BaĢına DüĢen Uzman Hekim Sayısı‟na iliĢkin

sıralamada ise 15 sıra gerileyerek 33. olduğu görülmektedir. KiĢi BaĢına Mevduat Miktarı bakımından 3 sıra ilerleyerek 6. olan Zonguldak‟ın, ġehirleĢme Oranı‟na ait sıralamada 75. sıradaki konumunu

koruduğu tespit edilmiĢtir.

Ġlin rekabet gücünde en az paya sahip olan MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi‟ne

ait değiĢkenler incelendiğinde Zonguldak‟ın; ilde 100 Milyon Dolar‟ın Üzerinde Ġhracat Yapan Firma

Sayısı bakımından 16. sırada yer aldığı, Son BeĢ Yıla Ait Marka Tescil Ortalaması‟na göre ise 1 basamak ilerleyerek 50. sıraya yerleĢtiği tespit edilmiĢtir. Son BeĢ Yıla Ait Faydalı Model Tescil Ortalaması‟nda

46. sıradan 42. sıraya ilerleyen il, Son BeĢ Yıla Ait Endüstriyel Tasarım Tescil Ortalaması‟na iliĢkin

169

sıralamada 38. sıradan 43. sıraya gerilemiĢtir. 2007-2008 dönemi Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeks sırası 19 olan Zonguldak‟ın, 2008-2009 yılı sonuçlarına göre 34. sıraya gerilediği, 2009-2010

döneminde ise 81 il içinde 11. sırada yer aldığı görülmektedir.

Alt Endeksin 2009-2010 değiĢkenleri incelendiğinde ilin Bir Önceki Seneye Göre Ġlde Açılan ġirket Sayısındaki DeğiĢim Oranı‟na göre 12. sırada yer aldığı tespit edilmiĢtir. Bununla birlikte, ildeki

Toplam Kamu Yatırımı (Enerji ve HaberleĢme-UlaĢtırma hariç)‟nda 28. sıradan 16. sıraya yükselmesi, Sanayi Elektrik Tüketim Miktarı‟na iliĢkin sıralamada 1 basamak ilerleyerek 10. sırada yer alması ve Bir

Önceki Seneye Göre Ġlde Kapanan ġirket Sayısındaki DeğiĢim Oranı‟na göre 70. sırada bulunması ilin

rekabetçiliğine olumlu yönde katkıda bulunmuĢtur.

Zonguldak‟ın, EriĢilebilirlik Alt Endeksi‟ne ait sıralamada yıllar itibariyle devamlı olarak

yükseldiği, 2007-2008‟de 29. sıradayken, 2008-2009‟da 14 basamak ilerleyerek 15. olduğu tespit edilmiĢtir. Ġl, 2009-2010 Alt Endeks değerine göre 81 il arasında en rekabetçi 9. il olmuĢtur.

Zonguldak‟ın EriĢilebilirlik Alt Endeksi‟nde düzenli olarak yükselmesinin önde gelen nedenlerinden birinin ile dıĢ hat ve iç hat düzenli uçak seferlerine baĢlanmasıdır. Demiryolu ağına bağlı olan ve limanı

olan ilin, HaberleĢme ve UlaĢtırma Alanında Kamu Yatırımı bakımından bir önceki seneye göre 4 sıra

ilerleyerek 27. sırada yer aldığı tespit edilmiĢtir.

5.2.2. Karabük Ġli Ulusal Rekabetçilik Analizi

Genel Endeks Sırası 38

Genel Endeks Değeri 17,51

BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi Sırası 17

MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi Sırası 45

Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi Sırası 55

EriĢilebilirlik Alt Endeksi Sırası 49

Grafik 8: Karabük Ġli Rekabetçilik Endeksi

Kaynak; URAK (Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), 2011

Ġller arası Rekabetçilik Endeksi 2007-2008 sonuçlarına göre 81 il arasında en rekabetçi 37. il olarak tespit edilen Karabük, 2008-2009 döneminde 33. sıraya yükselmiĢtir. Ġl, 2009-2010 Genel

Endeks sıralamasında Türkiye‟nin 81 ili arasında en rekabetçi 38. ili olmuĢtur. Ġlin 17,51 olan Genel

Endeks değeri, alt endeksler detayında incelendiğinde bu değere EriĢilebilirlik Alt Endeksi‟nin % 42,58 oranında katkı sağladığı, bunu sırasıyla % 39,38 ile BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi‟nin

ve %17,75 ile Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi‟nin takip ettiği tespit edilmiĢtir. MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi‟nin ilin rekabetçiliğindeki payı % 0,29 oranındadır.

Karabük‟ün yıllar itibariyle düĢüĢ gösterdiği iki alt endeksten biri olan EriĢilebilirlik Alt Endeksi‟ne ait değiĢkenler incelendiğinde otoyol ağına bağlı olmayan ilin, HaberleĢme ve UlaĢtırma

Alanında Kamu Yatırımı çeken iller arasında geçen seneye göre 58. sıradan 66. sıraya gerilediği

saptanmıĢtır. Kilometrekare BaĢına DüĢen Araç Sayısı bakımından 41. sıradaki konumunu koruduğu

170

görülen Karabük‟ün, Alt Endeksin 2007-2008 sonuçlarına göre 47. sırada olduğu, 2008-2009‟da ise 48. sıraya gerilediği görülmektedir. Ġl, 2009-2010 Alt Endeks değerine göre 81 il arasında en rekabetçi 49.

il olmuĢtur.

BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi‟ne ait 2007-2008 sıralamasında 21. olan Karabük, 2008-2009‟da 20.‟liğe, 2009-2010‟a ise 17. sıraya yükselmiĢtir. Ġl sırasının alt endekste

düzenli olarak artmasının nedenlerini tespit etmek amacıyla değiĢkenler incelendiğinde ilin; KiĢi BaĢına DüĢen Uzman Hekim Sayısı bakımından 6. sıradan 3. sıraya yükseldiği ve Ġldeki Bir Yüksek Öğrenim

Programından (Yüksek Lisans dahil) Mezun Olan KiĢi Sayısı‟na iliĢkin sıralamada 54. sıradaki konumunu

koruduğu görülmektedir. KiĢi BaĢına DüĢen Otomobil Sayısı bakımından bir önceki sene olduğu gibi 10. olduğu tespit edilen Karabük, KiĢi BaĢına Mevduat Miktarı‟na ait sıralamada 34. sırada ve Mesleki ve

Teknik Okul Mezun Sayısı bakımından 56. sırada yer almaktadır.

Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi 2007-2008 verilerine göre 21. sırada yer alan

Karabük, 2008-2009‟da 31. sıraya, 2009-2010 sonuçlarına göre ise 55. sıraya gerilemiĢtir. Karabük‟ün alt endeksteki rekabetçiliğinde tespit edilen bu gerilemenin nedenlerini belirlemek için değiĢkenlere ait

değiĢimler incelendiğinde; Ġldeki Toplam Kamu Yatırımı (Enerji ve HaberleĢme-UlaĢtırma hariç)‟na ait

sıralamada 72. sıradan 78. sıraya gerilediği, Sanayi Elektrik Tüketim Miktarı acısından 1 sıra gerileyerek 28. sırada yer aldığı ve Tahakkuk Eden Vergi Miktarı bakımından 54. sırada yer aldığı gözlemlenmiĢtir.

Ġhracat Hacmi bakımından 59. sıradan 49. sıraya ilerleyen il, Bir Önceki Seneye Göre Ġlde Acılan ġirket Sayısındaki DeğiĢim Oranı‟nda 74. sırada, Bir Önceki Seneye Göre Ġlde Kapanan ġirket Sayısındaki

DeğiĢim Oranı‟na ait sıralamada ise 8. sırada yer almaktadır.

MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi 2007-2008 sonuçlarına göre 51. sırada yer alan Karabük‟ün, 2008-2009‟da 50. sıraya yükseldiği, 2009-2010 Alt Endeks sonuçlarına göre ise 81 il

arasında 45. il olduğu görülmektedir. Son BeĢ Yıla Ait Marka Tescil Ortalaması bakımından bir önceki seneye göre 1 sıra yükselerek 62. sırada yer alan il, ĠSO 500 Büyük Sanayi KuruluĢu Listesine Giren

Firma Sayısı‟na ait sıralamada 28. sırada bulunmaktadır. Alt endekse ait bir diğer değiĢken olan Son BeĢ Yıla Ait Endüstriyel Tasarım Tescil Ortalaması‟na iliĢkin sıralamada 2 sıra gerilediği görülen il 57.

sırada yer alırken, Son BeĢ Yıla Ait Faydalı Model Tescil Ortalaması‟nda 4 basamak gerileyerek 62.

olmuĢtur.

5.2.3. Bartın Ġli Ulusal Rekabetçilik Analizi

Genel Endeks Sırası 42

Genel Endeks Değeri 16,66

BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi Sırası 60

MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi Sırası 61

Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi Sırası 32

EriĢilebilirlik Alt Endeksi Sırası 44

Grafik 9: Bartın Ġli Rekabetçilik Endeksi

Kaynak; URAK (Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu), 2011

171

Ġller arası Rekabetçilik Endeksi Genel Endeks sıralamasında yıllar içinde devamlı ilerleme kaydeden Bartın‟ın, 2007-2008 sonuçlarına göre 51. sırada iken, 2008-2009‟da 44.sıraya yükseldiği

belirlenmiĢtir. Ġl, 2009-2010 sonuçlarına göre ise Türkiye‟nin 81 ili arasında en rekabetçi 42. il olarak

tespit edilmiĢtir. 16,66 Genel Endeks değerine sahip olan Bartın‟ın rekabet gücünü meydana getiren alt endeksler incelendiğinde; EriĢilebilirlik Alt Endeksi‟nin payının % 51,38 olduğu, bunu sırasıyla %

24,87‟lik oranı ile Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi‟nin ve %23,69 ile BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi‟nin takip ettiği saptanmıĢtır. MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt

Endeksi‟nin ilin rekabetçiliğine katkısı ise % 0,06 oranındadır.

Ġlin rekabetçilik gücünde en büyük paya sahip olan EriĢilebilirlik Alt Endeksi‟nde Bartın‟ın yıllar içinde devamlı bir yükseliĢ gösterdiği;2007-2008 sonuçlarına göre 58. sırada yer alırken, 2008-2009

yılında bu sıralamada 11 basamak ilerleyerek 47. olduğu, 2009-2010 EriĢilebilirlik Alt Endeksi bazında ise en rekabetçi 44. il olduğu tespit edilmiĢtir. Alt endeksin değiĢkenleri incelendiğinde; HaberleĢme ve

UlaĢtırma Alanında Kamu Yatırımı bakımından 70. sıradan 79. sıraya gerilediği görülen Bartın‟ın, Kilometrekare BaĢına DüĢen Araç Sayısı‟na iliĢkin sıralamada 27. Sıradaki konumunu koruduğu tespit

edilmiĢtir. Demiryolu ağına bağlı Zonguldak Havaalanı‟nın iç ve dıĢ hat uçak seferleri ile eriĢilebilir

olması bu alt endeksteki rekabet gücünü etkileyen diğer önemli faktörler olarak saptanmıĢtır.

Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi‟nin değiĢkenleri incelendiğinde Bartın‟ın; Bir

Önceki Seneye Göre Ġlde Acılan ġirket Sayısındaki DeğiĢim Oranı‟na göre 8. olduğu tespit edilen ilin, Bir Önceki Seneye Göre Ġlde Kapanan ġirket Sayısındaki DeğiĢim Oranı‟na göre ise 62. sırada yer aldığı

tespit edilmiĢtir. Bartın‟ın; Sanayi Elektrik Tüketim Miktarı‟na iliĢkin sıralamada 65. sıradan 63. sıraya

yükselmesi ve Tahakkuk Eden Vergi Miktarı‟na göre 1 sıra yükselerek 67. sırada yer alması da ilin bu alt endeksteki sırasını olumlu yönde etkilemiĢtir. Ġl, alt endeksin 2007-2008 sonuçlarına göre 30. sırada

yer almıĢ olup, 2008-2009 döneminde 52. sıraya gerilemiĢtir. Alt endeksin 2009-2010 sonuçlarına göre ise Bartın, 81 il arasında en rekabetçi 32. ili olmuĢtur.

Bartın‟ın BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt Endeksi‟ne ait sıralamada yıllar itibariyle değiĢimi incelendiğinde, 2007-2008‟de 55. olan ilin, 2008-2009‟da 53. sıraya yükseldiği, 2009-2010

sonuçlarına göre ise 60. sıraya gerilediği görülmektedir. Alt endeks değiĢkenlerinde Bartın‟ın; KiĢi

BaĢına DüĢen Hastane Yatağı Sayısı‟na göre 44. sıradan 46. sıraya gerilediği, KiĢi BaĢına DüĢen Mevduat Miktarı‟nda 18. sıradaki konumunu koruduğu ve ġehirleĢme Oranı bakımından 80. sırada yer

aldığı tespit edilmiĢtir.

Ġlin alt endeksteki gerilemesinde etkili olan diğer değiĢkenler arasında ise KiĢi BaĢına DüĢen

Mesken Elektrik Tüketim Miktarı‟na iliĢkin sıralamada 19. sıradan 30. sıraya gerilemesi ve Ġlde ĠĢlenen

Suç Sebebiyle KiĢi BaĢına Ceza Ġnfaz Kurumu‟na Giren Hükümlü Sayısı‟na ait sıralamada sırasının artarak 15. olması gösterilebilir.

MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi‟ne ait sıralamada her sene düĢüĢ gösteren Bartın‟ın, bu alt endeksin 2007-2008 sonuçlarına göre 59. sırada yer alırken, 2008-2009 döneminde

60. sıraya, 2009-2010 döneminde ise 61. sıraya gerilediği saptanmıĢtır. Alt endeksi oluĢturan

değiĢkenler incelendiğinde; Son BeĢ Yıla Ait Patent Tescil Ortalaması‟na iliĢkin sıralamada 42. sıradan 46. sıraya gerilediği görülen ilin, Son BeĢ Yıla Ait Faydalı Model Tescil Ortalaması‟na göre 7 sıra

gerileyerek 67 sırada yer aldığı ve Son BeĢ Yıla Ait Endüstriyel Tasarım Tescil Ortalaması‟nda ise 64. sıradan 66. sıraya gerilediği tespit edilmiĢtir.

5.3. Uluslararası Rekabetçilik Analizi

Turizmde uluslararası rekabet, 1980 ve 1990‟lı yıllarda artıĢ göstermiĢ, özellikle 1990‟lı yıllar, dünya turizminin istikrarlı olarak büyümeye devam ettiği, ancak rekabet ortamının giderek yoğunlaĢtığı

bir dönem olmuĢtur. Sektörün bu dönemdeki hızlı büyümesinde ve rekabetin giderek hız kazanmasında, uluslararası alandaki küreselleĢmenin baĢlangıcı olan ve 1980 sonrasında yaĢanan mali

liberalleĢme akımları, Doğu Avrupa ülkelerindeki siyasi rejimlerin hızla liberal yapılara dönüĢerek,

seyahat özgürlüğü önündeki kısıtlayıcı engellerin kalkması gibi siyasi ve ekonomik temel tercihlerdeki değiĢiklikler belirleyici etkiye sahip olmuĢtur (Urak.org, 2011).

Ekonomik kalkınma bölgesel kalkınmanın en önemli unsurlarından biridir. Ekonomik kalkınmada rekabetçilik önemli bir rol oynamaktadır. Sürdürülebilir rekabet avantajı elde edebilen

uluslar ekonomik olarak hayatta kalabilmektedirler. Bir sektörün uluslararası rekabet pozisyonunu bilmek ve bu duruma göre rekabet stratejileri geliĢtirmek, ilgili sektörde faaliyet gösteren oyuncuların

172

ihtiyaç duyduğu önemli noktalardan birisidir. Bu bağlamda, Porter‟ın elmas modeli kullanılarak TR 81 Bölgesi turizm sektörünün uluslararası rekabetçilik analizi yapılmıĢtır. Analiz çalıĢmasında

derinlemesine mülakat yöntemi kullanılmıĢ, sektörde faaliyet gösteren iĢletme sahip ve/veya

yöneticilerine, üniversiter kurumlarda çalıĢan turizm akademisyenlerine, illerde görev yapan kültür ve turizm müdürlerine ve sektördeki diğer kanaat önderlerine literatür taraması ile elde edilen bulgular

ıĢığında sorular yöneltilerek gerçekleĢtirilmiĢtir. Model her alt değiĢkenin uluslararası karĢılaĢtırmalı analizine dayanmakta ve rekabet

değerlendirmelerine ait notlamalar: (+) Uluslararası Rekabetçiliği Yüksek, (+/-) Uluslararası

Rekabetçiliği Orta ve (-) Uluslararası Rekabetçiliği DüĢük Ģeklinde kullanılmaktadır.

Tüm değiĢkenler dikkate alındığında, genel olarak, TR 81 Bölgesi turizm sektörünün

uluslararası rekabette orta düzey bir pozisyona sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca, ġekil 3‟de de görüldüğü gibi, sektörünün girdi koĢullarının yüksek, talep ve kümelenme koĢularının orta, firma

stratejilerinin düĢük, devletle ilgili koĢullarının ise düĢük düzeyde olduğu tespit edilmiĢtir.

Girdi KoĢulları

Girdi koĢulları, doğal kaynaklar, stratejik konum, tarihi eserler ve müzelerin durumu, kaplıca

kaynaklarının durumu, bilgi ve insan kaynaklarının seviyesi, çevre ve mekânsal yapı ve ulaĢım altyapısının durumu gibi alt değiĢkenlerden oluĢmaktadır.

Doğal Kaynaklar (+)

TR 81 Bölgesi, doğal kaynaklar, jeomorfolojik oluĢumlar, orman alanları, flora ve fauna

zenginliği açısından turizm sektörüne kaynak olabilecek birçok değer içermektedir. Bölgenin doğal

zenginlikleri envanteri içerisine Küre Dağları Milli Parkı, Yedigöller, Gümeli Tabiatı Koruma Alanı, Yenice ormanları, Safranbolu Kanyonları, Zonguldak Mağaraları, bölgedeki flora çeĢitliliği öne çıkan

değerlerdir.

173

Devlet

Firma Stratejisi ve Rekabet

Yapısı

(-/+) TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Hizmetleri

(-) TeĢvik Sistemi

(-) Yasal Mevzuat

(-) Firma Stratejisi

(-) MarkalaĢma ve ĠletiĢim Yönetimi

(-) Yabancı Tur Operatörleriyle ĠĢbirliği

(-) ĠĢletmelerin Yönetim Yapısı

(-) Kapasite Kullanım Oranı

Girdi KoĢulları

Talep KoĢulları

(+) Doğal Kaynaklar

(+) Stratejik Konum

(+) Tarihi Eserler ve Müzeler

(-/+) Ġnanç Turizmi

(-/+) Kaplıca Kaynakları

(-/+) Bilgi ve Ġnsan Kaynakları

(-) Çevre ve Mekansal Yapı

(-/+) UlaĢım Altyapısı

(-/+) Gelen Turist Sayısının Durumu

(-/+) Alternatif Turizmin Ürünleri

(-/+) Ġç Talebin Durumu

Ġlgili ve Destekleyici KuruluĢlar

(-/+) Konaklama Tesislerinin Durumu

(-/+) Yeme - Ġçme Tesislerinin Durumu

(+) Zonguldak Karaelmas Üniversitesi

(+) Karabük Üniversitesi

(+) Bartın Üniversitesi

(-/+) Orta Öğrenim Kurumları

(-/+) Sivil Toplum KuruluĢları

(-/+) AlıĢveriĢ Mekanlarının Durumu

(+) Bölgede Güvenliğin (AsayiĢ) Durumu

(-) Turist Rehberliği Hizmetleri

(-) Seyahat Acentası ve Tur Operatörü Hizmetleri

(-) Yerel Yönetimin Sektöre BakıĢ Açısı

(-/+) Kamu Yönetimi Hizmetleri

(-) Kontrol ve Sertifikasyon KuruluĢları

ġekil 5: TR81 Bölgesi Turizm Sektörü Rekabetçilik Analizi (Orta -/+)

ZONGULDAK, KARABÜK,

BARTIN ĠLLERĠ TURĠZM SEKTÖRÜ REKABETÇĠLĠĞĠ

174

Stratejik Konum (+)

Türkiye yüzölçümünün binde 1,2‟lik bölümünü kaplayan TR 81 Bölgesi, 9.700 km² yüzölçümü

ile Karadeniz Bölgesi‟nin Batı Karadeniz bölümünde yer almaktadır. Bölge 31°17‟ – 33°09‟ Doğu

boylamları ile 40°48‟ - 41°50‟ Kuzey enlemleri arasında konumlanmıĢ olup bölge, batısında Düzce, güneybatısında Bolu, güneydoğusunda Çankırı, doğusunda Kastamonu illeri ve kuzeyde Karadeniz ile

çevrelenmiĢtir. Türkiye‟nin en büyük Ģehri olan Ġstanbul‟a ortalama 400 km ve baĢkenti Ankara‟ya ortalama 250 km uzaklıktadır. Bölge ile Ankara ve Ġstanbul arasındaki karayolu ulaĢımı TEM otoyolu (E-

80) ve D-100 karayolu ile sağlanmakta, TEM otoyolu bölgenin 100 km yakınından geçmektedir.

Bölgenin metropollerle ulaĢımının TEM otoyolu ile kolay sağlanması, yakın metropollerdeki nüfus yoğunluğunun fazla olması, bölgenin turizm sektöründeki rekabetçilik gücünü olumlu Ģekilde

etkilemektedir.

Tarihi Eserler ve Müzelerin Durumu (+)

Tarih araĢtırmalarına göre Zonguldak Karabük, Bartın illerinin geçmiĢi çok eskiye dayanmakta Karabük ve Bartın‟da ilk yerleĢimler Tunç Çağına (M.Ö. 3000) kadar uzanmaktadır. Bölgede ağırlıklı

olarak Hititler, Frigler, Persler, Hellenler, Romalılar, Bizanslılar, Anadolu Selçuklu ve Candaroğulları

Beyliği, Osmanlı Ġmparatorluğu hüküm sürmüĢ ve bu topraklarda sayısız tarihi ve kültürel eser bırakmıĢlardır. Bölgede ağırlıklı olarak Hellenistik, Roma ve Bizans döneminden kalan antik kentlere

(Hadrianapolis, Kimmistine, Tieion), bu uygarlıklardan kalan kaya mezarlarına rastlanmaktadır. Bunun yanı sıra bölgede Türk-Ġslam eserleri de çoğunluktadır. Candaroğulları, Anadolu Selçuklu ve

Osmanlılardan kalan camiler, türbeler, tarihi evler, çeĢmeler, han ve kervansaraylar hala ayaktadır.

Bölgenin tek müzesi Amasra ilçesinde bulunmakta olup müzede Hellenistik, Roma, ve Bizans Dönemine ait küçük buluntular, Hellenistik, Roma, Bizans ve Ceneviz dönemlerine ait mermer eserler

ile Geç Osmanlı Dönemine ait küçük eserler ve yörenin giyim-kuĢam özelliklerini yansıtan giysiler sergilenmektedir.

Bölgenin en önemli kenti UNESCO Dünya Mirası Koruma Listesi‟nde yer alan ve uluslararası olarak da tanınan Safranbolu‟dur. Safranbolu‟nun kültür ve tarihi kent imajı bölgeye önemli bir değer

katmaktadır.

Ġnanç Turizmine Yönelik Varlıklar (-/+)

Bilindiği gibi inanç turizmi yüz yıllardır önemini koruyan bir seyahat hareketidir. Bölge inanç

turizmi kapsamında önemli sayılabilecek potansiyele sahip olup ağırlıklı olarak Türk-Ġslam eserlerinin hakim olduğu bir bölgedir. Bölgenin en eski camisi 1453 yılında yapılan ve Eflani ilçesinde bulunan

Küre-i Hadid Camisidir. Safranbolu 18. ve 19. yüzyıla tarihlenen camileri ile bölgenin inanç turizmi

açısından en zengin potansiyele sahip olan ilçesidir.

Hristiyanlık açısından ise Ereğli Cehennemağzı mağaraları bölgenin en önemli inanç turizmi

potansiyel alanıdır.

Kaplıca Kaynaklarının Durumu (-/+)

Bölgedeki en önemli termal kaynak Eskipazar ilçesinde bulunan Akkaya Termal Su Kaynağı ile

Zonguldak Kozlu‟da bulunan AĢağıçayır kaplıcasıdır.

Bilgi ve Ġnsan Kaynaklarının Seviyesi (-/+)

TR81 Bölgesi turizm sektöründe çalıĢacak yeterli ölçüde ve nitelikte önemli bir iĢ gücü potansiyeline sahiptir. Bölgede orta ve yüksek öğretim düzeyinde turizm eğitimi veren onlarca okul

bulunmaktadır. Hizmet sektörünün vazgeçilmez kaynağı olan genç ve dinamik nüfus, bölgedeki turizm sektörü için önemli bir rekabet avantajı oluĢturmaktadır. Bununla birlikte sektörün zorlukları, nitelikli

iĢgücünün turizmin geliĢmiĢ olduğu diğer bölgeleri tercih etmesi gibi nedenlerle nitelikli iĢgücünün

bölgede tutulması güç olmaktadır.

Çevre ve Mekânsal Yapı (-)

TR81 Bölgesinde önemli ölçüde çevresel kirlilik yaĢanmaktadır. Kalitesiz hava ve su kaynakları bölgenin rekabetçiliğini etkilemektedir. Karabük‟te ilde bulunan Demir Çelik Fabrikası nedeniyle önemli

175

ölçüde hava kirliliği yaĢanmaktadır. Çevre Bakanlığı verilerine göre Karabük, 2008-2009 kıĢ sezonunda en kirli 10 il arasında 4. sırada yer almaktadır. KıĢ dönemi (1 Ekim-31 Mart) 150 μg/m3 PM (Partikül

Madde) ortalamasıyla Karabük, 178 μg/m3‟lük PM sınır değerine oldukça yaklaĢmıĢ bulunmaktadır.

Ġlde bulunan sanayi tesislerinin yanı sıra ildeki hava kirliliğinin bir diğer nedeni ısınma amaçlı yakıtlardan çıkan baca gazlarıdır (saglik.gov.tr, 2011).

Zonguldak da SO2 (Kükürt Dioksit) ve PM kirliliğinden ciddi boyutlarda etkilenen kentlerden biridir. Açık kömür iĢletmeciliği, kente yakın bölgelerdeki termik santrali (ÇATES), demir çelik (Erdemir)

gibi endüstrinin, kalitesiz kömürün kullanıldığı ısıtma sistemlerinin kentte yaĢanan hava kirliliğinde etkili

olduğu görülmektedir. Zonguldak ili sınırları içinde bulunan Filyos ve Gülüç Çayı, Devrek, Alaplı Irmakları, Üzülmez,

Kozlu Dereleri, yerleĢim birimlerinden kaynaklanan evsel, sanayi nitelikli katı ve sıvı atıkların yeraltı ve yerüstü su kaynaklarına karıĢması ile kirlenmektedir. Ayrıca Filyos Nehri, KARDEMĠR‟in atık sularını

herhangi bir arıtma iĢlemine tabi tutmadan Yenice Çayı‟na deĢarj etmesi nedeniyle yüksek demir ve mangan içermektedir. Yenice Çayı‟na verilen bu kirlilik çayın Filyos Çayı ile birleĢmesi sonucu su

kalitesini düĢürmektedir.

UlaĢım Altyapısının Durumu (-/+)

Bölgenin tek havaalanı olan Saltukova Havaalanı Zonguldak sınırları içerisinde olup

Zonguldak‟a 60 km, Bartın‟a 38 km. ve Karabük‟e ise 100 km uzaklıktadır. Uluslararası uçuĢlara da açık olan havaalanından Almanya Düsseldorf‟a tarifeli seferler düzenlenmektedir. Bu havaalanı dıĢında

bölgeye en yakın olan havalimanları Ankara ve Ġstanbul‟da bulunmaktadır. Bölgenin uluslararası

turizmden pay alması için Saltukova Havalana tarifeli sefer sayısının artması ve charter uçuĢları için uygun hale getirilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte bölgede bir hava alanının bulunması bölgenin

rekabet gücünü önemli ölçüde arttırmaktadır.

Bölgeye ulaĢımda karayolu taĢımacılığı oldukça geliĢmiĢ olup Ankara, Ġstanbul, Ġzmir, Konya,

Antalya gibi illere karĢılıklı seferler düzenlenmektedir. Bölgenin TEM otoyoluna yakın olması ve tüm seferlerde bu yolun kullanılması bölgeye ulaĢımı konforlu hale getirmektedir. Bölge illeri arasındaki yol

ağı son yıllarda yapılan yol çalıĢmaları ile birlikte nitelik kazanmıĢ olup bu durum turizm sektörünün

rekabet avantajı kazanmasına olumlu olarak yansımıĢtır.

Talep KoĢulları

Talep koĢulları, gelen turist sayısının durumu, alternatif turizm ürünleri, ve iç talebin durumu gibi alt değiĢkenlerden oluĢmaktadır.

Gelen Turist Sayısının Durumu (-/+)

Bölgeye gelen yabancı turist sayısı yıllara göre sürekli artmaktadır. Örneğin 2005 yılında Bölgeye gelen yabancı turist sayısı 28.000 civarında iken 2010 yılında bu oran % 18‟lik bir artıĢla

33.000 kiĢiye ulaĢmıĢtır. Safranbolu gibi marka kentlerde özellikle Uzakdoğulu (Tayvan, Japonya, Güney Kore) turistlere rastlanmaktadır. Ancak bu rakam turizm açısından geliĢmiĢ diğer ülkelerin

Ģehirleri ile kıyaslandığında çok küçük bir rakamdır. Öte yandan, Bölgede iç turizm oldukça canlıdır.

2010 yılında bölgeyi yaklaĢık 415 bin kiĢi ziyaret etmiĢtir.

Alternatif Turizm Ürünleri (-/+)

Bölge, alternatif turizm ürünlerinden 12‟si doğaya (dalıĢ turizmi, akarsu turizmi, termal turizm, kanyoning, ekoturizm, yayla turizmi, mağara turizmi, botanik turizmi, kuĢ gözlemciliği, dağ turizmi,

bisiklet turizmi, kelebek gözlemciliği) ve 4 tanesi kültürel varlıklara (kültür turizmi, inanç turizmi, etkinlik turizmi, gastronomi turizmi) yönelik olmak üzere toplam 16 farklı turizm çeĢidi için önemli bir

potansiyele sahiptir. Örneğin; Bölgede kültür turizminin yapıldığı Safranbolu ilçesi kanyoning, trekking

amaçlı olarak gelen ziyaretçi sayısında her yıl artıĢ kaydetmektedir.

Ġç Talebin Durumu (-/+)

Türkiye‟de iç turizm talebi ağırlıklı olarakm kıyılara ve deniz turizmine yöneliktir. Talebin bu özelliğinden en çok yararlanan ilçe Amasra‟dır. Ancak son yıllarda değiĢen turist motivasyonlarına bağlı

olarak kültür turlarına olan ilgi de artmaktadır. Bu bağlamda Safranbolu ilçesi dikkate değer sayıda

turist (yılda yaklaĢık 150 bin) almaktadır. TR81 Bölgesini 2010 yılında 415 bini yerli ve 33 bini yabancı

176

olmak üzere toplam 450 bin kiĢi ziyaret etmiĢtir. Bu rakama günübirlikçi turistler de dahil edildiğinde bölgeyi ziyaret eden turist sayısı 1 milyon 250 bin kiĢiyi bulmaktadır. Bölgede istatistiki verilere

yansımayan ancak önemli bir ekonomik hareketlilik yaratan günübirlikçi turistler de turistik talep

açısından hatırı sayılır bir varlık oluĢturmaktadır.

Ġlgili ve Destekleyici KuruluĢlar

Ġlgili ve destekleyici kuruluĢlar ana değiĢkeni, konaklama tesislerinin durumu, yeme-içme tesislerinin durumu, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Karabük Üniversitesi, Bartın Üniversitesi, Orta

Öğrenim Kurumları, Sivil Toplum kuruluĢlarının faaliyetleri, alıĢveriĢ mekanlarının durumu, kent

güvenliğinin durumu, turist rehberliği hizmetleri, seyahat acentası ve tur operatörlüğü hizmetleri, yerel yönetimler, kamu yönetimi hizmetleri, Ar-Ge kurum ve/veya kuruluĢları ve kontol ve sertifikasyon gibi

alt değiĢkenlerden oluĢmaktadır.

Konaklama Tesislerinin Durumu (-/+)

Bölgede Kültür ve Turizm Bakanlığı ĠĢletme Belgeli 40 tesiste 1420 oda, 3128 yatak, Belediye Belgeli 158 tesiste 2247 oda, 5380 yatak bulunmaktadır. Bölgede bulunan toplam 198 tesiste 3667

oda ve 8508 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Mevcut turizm yatak kapasitesinin doluluk oranı %15

civarındadır. Öte yandan, nitelikli turistik talebe yönelik yatak kapasitesi yetersiz kalmaktadır.

Yeme-Ġçme Tesislerinin Durumu (-/+)

Bölgede belirli bir hizmet kalitesine ulaĢan önemli sayıda restoran bulunmaktadır. Bu restoranlar ağırlıklı olarak turizm sektörünün geliĢmiĢ olduğu Safranbolu ve Amasra ilçelerinde

yoğunlaĢmaktadır. Bölgede faaliyet gösteren otellerin yiyecek içecek üniteleri nitelikli servis hizmeti ve

yemek kalitesi sunmaktadır. Bölgede yöresel yemek kültürü oldukça geliĢmiĢ olup bölge gastronomi turizmi açısından önemli bir rekabet avantajına sahiptir.

Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Karabük Üniversitesi, Bartın Üniversitesi (+)

Bölge üniversiteleri bölge dahilinde faaliyet gösteren ve turizm sektörüne önemli destek

sağlayan kurumlar olarak dikkat çekmektedir. Bölgedeki üniversitelerin Meslek Yüksekokulları (Safranbolu MYO, Bartın MYO, Zonguldak MYO, Devrek MYO, Çaycuma MYO) bünyelerinde önlisans

eğitimi veren 6 tane Turizm ve Otel ĠĢletmeciliği Programı bulunmaktadır. Ayrıca Karabük Üniversitesi

Safranbolu MYO‟na bağlı Turizm Animasyonu ve Turizm Rehberliği Programı, Karaelmas Üniversitesi Devrek MYO‟na bağlı AĢçılık Programı, turizm sektörüne doğrudan destek vermektedir. Bunun yanısıra

2011 yılı itibariyle Karabük Üniversitesi‟nde Turizm Fakültesi açılmıĢ olup henüz öğrenci alınmamıĢtır. Ayrıca Safranbolu MYO‟nda henüz öğrencisi olmayan AĢçılık Programı açılmıĢtır.

Orta Öğrenim Kurumları (-/+)

TR81 Bölgesinde sektöre yönelik olarak Turizm ve Otelcilik Meslek Liseleri ile Kız Meslek Liseleri hizmet vermektedir. Bölgede Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı orta ögretim düzeyinde eğitim veren

iki Turizm ve Otelcilik Meslek Lisesi (Amasra ve Safranbolu Turizm ve Otelcilik Meslek Lisesi) ile altı Kız Meslek Lisesinde Yiyecek-Ġçecek Hizmetleri Programı (Bartın, Karabük, Safranbolu, Zonguldak, Ereğli,

Alaplı Kız Meslek Liseleri) ve bir Kız Meslek Lisesinde ise Konaklama-Seyahat Programı (Safranbolu

Anadolu Meslek ve Kız Meslek Lisesi) bulunmaktadır.

Sivil Toplum KuruluĢlarının Faaliyetleri (-/+)

Bölgede turizm sektörüne yönelik olarak sivil toplum kuruluĢları (Safranbolu Turizm ĠĢletmecileri Derneği, Safranbolu Kültür ve Turizm Vakfı, Safranbolu Doğa Sporları Spor Kulübü

Derneği, Turizme Katkıda Bulunan Esnaflar Derneği, KurucaĢile Ekoturizm Derneği, Amasra Kültür Turizm Derneği, Bartın Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği, Bartın Turizm Derneği, Bartın

Otelciler ve Turizmciler Derneği, Zonguldak Fotoğraf Derneği) bulunmaktadır. Ancak, bu sivil toplum

kuruluĢlarının etkin bir Ģekilde çalıĢtıklarını söylemek güçtür. Öte yandan, Safranbolu Turizm ĠĢletmecileri Derneği bölgede turizmin geliĢtirilmesine ve pazarlanmasına yönelik çalıĢmalar

yürütmektedir. Bu kapsamda her yıl EMITT Fuarına ve Travel Turkey Ġzmir Fuarı‟na katılınmakta ve bölgesel olarak kiralanan standlarda Safranbolu Bölgesi tanıtım ve pazarlama çalıĢmaları

yürütülmektedir.

177

AlıĢveriĢ Mekânlarının Durumu (-/+)

Bölgede tursitlerin yararlanabilecekleri çeĢitli alıĢveriĢ merkezleri bulunmaktadır. Bunlar;

Zonguldak Demirpark AVM, Ereylin AVM, Karabük Kares AVM, Onel AVM, Safranbolu Safranpark AVM.

Bölgede Güvenliğin (AsayiĢ) Durumu (+)

Turizm sektöründe güvenlik son derece önem arzetmektedir. Bölgede önemli sayılacak

herhangi bir asayiĢ sorunu yaĢanmamaktadır. Bölge bugüne kadar herhangi bir terör saldırısına uğramamıĢtır. Bölgede turitlere yönelik herhangi bir saldırı gerçekleĢtirilmemiĢtir. Bölgede güvenlik

emniyet kuvvetleri tarafından sağlanmakta olup, teĢkilat olarak ĠçiĢleri Bakanlığı‟na bağlı olarak görev

yapmaktadır. Emniyet kuvvetleri, Safranbolu‟da turizm faaliyetlerinin nitelikli olarak yerine getirilmesinde de görev yapmakta özellikle hafta sonlarında artan trafik, trafik polislerince

düzenlenmektedir.

Turist Rehberliği Hizmetleri (-)

Bölgeye gelen turlar genellikle kendi rehberlerini de beraberinde getirmektedir. Ancak Safranbolu‟ ya gelen turlar zaman zaman yerel rehberlik hizmeti almaktadırlar. Bölgede doğaya yönelik

gezilerde rehberlik yapan Safranbolu‟da iki, Zonguldak merkezde bir seyahat acentası bulunmaktadır.

Zonguldak‟ta faaliyet gösteren acenta ağırlıklı olarak trekking turlarına rehberlik etmektedir. Safranbolu‟daki doğaya yönelik rehberlik hizmetlerinde ise kanyon turları ile trekking turları ağırlıklıdır.

Ayrıca Zonguldak‟ta, Safranbolu‟da ve Amasra‟da birer Turizm DanıĢma Ofisi bulunmaktadır.

Seyahat Acentası ve Tur Operatörü Hizmetleri (-)

Bölgede uluslararası ölçekte faaliyette bulunan seyahat acentası ve tur operatörü

bulunmamaktadır. Bölgede bulunan seyahat acenta sayısı 21 olup tur operatörlüğü hizmeti verilmemektedir. Acentaların 17 tanesi A Grubu, 4 tanesi ise C Grubu acentalardır (tursab.org.tr,

2011). Bölgede bulunan acentalar ağırlıklı olarak yerli halkın seyahat organizasyonunu yapmaktadır. Az sayıda acenta ise gelen yerli ve yabancı ziyaretçilerin bölgesel tur organizasyonunu (günlük geziler,

biletleme iĢlemleri v.b.) yapmaktadırlar.

Yerel Yönetimin Sektöre BakıĢ Açısı (-)

Bölgede yerel yönetimlerin sektöre göstermiĢ oldukları ilgi illere göre farklılık göstermekte olup

Zonguldak‟ta ve Bartın‟da yerel yöneticilerin turizm sektörüne ilgi gösterdiklerini söylemek güçtür. Ancak turizmin göreceli olarak geliĢmiĢ olduğu Safranbolu, Karabük yerel yöneticileri sektörle yakından

ilgilidirler. Bunun yanı sıra Eskipazar Belediyesi ilçede turizm sektörünün geliĢmesi amacıyla çaba harcamakta olup Akkaya Termal kaynağından yararlanmak amacıyla bölgeye bir konaklama tesisi inĢa

etmek için çalıĢmalarını sürdürmektedir. Bazı illerde ve ilçelerde yerel yönetimin sektöre yönelik

stratejik planları mevcut olmasına rağmen bu planların da etkin bir Ģekilde yerine getirilmediği gözlemlenmektedir.

Kamu Yönetimi Hizmetleri (-/+)

Bartın ilinde kamu yönetimi hizmetleri ile ilgili en önemli faaliyet ulaĢımın niteliklerinin

arttırılmasına yönelik olarak karayolu inĢaatlarına ağırlık verilmesidir. Bölgenin yakın illerle olan

karayolu bağlantısı inĢaatı devam etmektedir. Bartın Valiliği, Bartın 2023 çalıĢması kapsamında turizm sektörüne önemli yer ayırmıĢ ve Bartın ilinin 2023 gelecek projeksiyonlarının dikkate alındığı çalıĢmayı

kitap halinde bastırmıĢtır. Karabük Valiliği, bölgede turizme yönelik olarak en etkin çalıĢan kamu kurumlarından biri olup

Yenice ve Eskipazar Trekking rotalarının belirlenmesi ve iĢaretlenmesi çalıĢmaları yapılarak sonuçlar kitap halinde basılmıĢ ve ilgi gruplarına dağıtımı gerçekleĢtirilmiĢtir.

Karabük Üniversitesi‟ne bağlı Safranbolu Turizm Fakültesi açılması kararı Bakanlar Kurulu

tarafından onaylanmıĢ olup gelecek yıl bölüme öğrenci alınması planlanmaktadır. Karabük üniversitesi‟nin iki ayrı Safranbolu konağının restorasyonu ile oluĢturulan uygulama konukevi

bulunmaktadır. Benzer Ģekilde Safranbolu Kız Teknik Lisesi de bir konağı uygulama oteli olarak iĢletmekte ve yerli ve yabancı turistleri ağırlamaktadır.

178

Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı, turizm sektörüne yönelik olarak hazırlanan projelere finansal destek sağlamakta olup, kamu kurumları ve sivil toplum örgütleri ile KOBĠ‟lerin turizm sektörü ile ilgili

projelerini desteklemektedir.

Ar-Ge Kurum ve/veya KuruluĢları (-)

Bölgede sektöre yönelik bilimsel nitelikli araĢtırma gerçekleĢtiren bir Ar-Ge kurum ve/veya

kuruluĢ faaliyet göstermemektedir.

Kontrol- Sertifikasyon KuruluĢları ve Belgelendirme (-)

Sertifikasyon ve kontrol iĢletmenin karĢılayacağı minimum kalite standartlarını içermektedir.

Belgelendirme, ürün, hizmet ve süreçler için kalite sürekliliği sağlamakta olup, ürün dizaynından, üretim sürecinden, satıĢ sonrası hizmetlere kadar tüm süreçlerde kalite kontrol sistemlerine

odaklanmayı gerektir; ve bu iĢlemler genellikle kontrol ve sertifikasyon kuruluĢları tarafından yerine getirilmektedir (urak.org.tr, 2011).

Bölge düzeyinde belediye belgeli otel ve yeme-içme tesislerinin denetimleri yetersizdir. Safranbolu ilçesinde zaman zaman Safranbolu Belediyesi, Karabük Üniversitesi, Esnaf ve Sanatkarlar

Odası, Turizm ĠĢletmecileri Derneği gibi kurum ve kuruluĢlardan oluĢturulan bir ekip belediye belgeli

otellerde denetim yapmaktadır. Öte yandan, bölgede sektörün hizmet kalitesini yükseltecek sertifikasyon kurumları bulunmamaktadır.

Firma Stratejisi ve Rekabet Yapısı

Firma stratejisi ve rekabet yapısı koĢullarını, firma stratejisi, markalaĢma ve iletiĢim yönetimi,

yabancı tur operatörleri ile iĢbirliği, konaklama iĢletmelerinin yapısı, sektör oyuncuları arasında iĢbirliği

ve güven ve kapasite kullanım oranı gibi alt değiĢkenler oluĢturmaktadır.

Firma Stratejisi (-)

Bölgede sektörün stratejik karar alma yapısının düĢük olduğu görülmektedir. Diğer bir ifade ile sektör gerek makro düzeyde gerekse mikro ölçekte stratejik kararlar alma ve kısa-orta-uzun vadeli

hedefler ve programlar düzenlemede yetersiz kalmaktadır.

Sektör iĢletmelerinin büyük oranda tercih ettiği strateji maliyet temelli olarak gerçekleĢmekte,

iĢletmeler yoğun Ģekilde fiyata dayalı rekabet stratejisi uygulamaktadır. Buna karĢın çok az iĢletme

farklılaĢtırma stratejisi uygulamaktadır. Turizm sektöründe paket turların payının artması bu eğilimin bir sonucu olup, Ģiddetli rekabetin uzun vadede sektöre zarar vereceği tahmin edilmektedir. ġirketler

günü kurtarmaya çalıĢırken, geleceğe yönelik planlar yapacak zaman bulamamakta ve uzun vadeli stratejiler geliĢtirememektedir.

MarkalaĢma ve ĠletiĢim Yönetimi (-)

Sektörün markalaĢma yapısı da diğer destinasyonlara kıyasla oldukça düĢük düzeyde kalmaktadır. MarkalaĢma ve imaj ve iletiĢim yönetimi uzun ve sabır gerektiren bir faaliyet olup,

sektörün sürdürülebilir rekabet avantajı kazanmasında son derece önemlidir. Bölgede destinasyon ve ürün bazında uluslar arası markalaĢmayı sağlayabilen tek destinasyon Safranbolu ilçesidir. Bununla

birlikte sektör iĢletmelerinin markalaĢma düzeyi oldukça zayıftır.

Yabancı Tur Operatörleriyle ĠĢ Birliği (-)

Bölgede Safranbolu‟ya yönelik tur düzenleyen uluslararası tur operatörleri bulunmakta bu

turların müĢterileri genellikle Uzakdoğulu turistlerden oluĢmaktadır. Ancak yabancı turist getiren tur operatörlerinin düĢük fiyatlı anlaĢmalar yapması, yerli tur operatörlerinin sektör üzerindeki hakimiyeti

oyuncuların rekabetçilik güçlerini azaltan unsurlardır.

Konaklama ĠĢletmelerinin Yönetim Yapısı (-)

Bölgedeki turizm tesisleri genelde küçük ve orta ölçekli iĢletmeler olduklarından yönetim yapısı

aile iĢletmesi tarzındadır. Bu nedenle yönetsel uygulamalar zaman zaman bilimsel temele dayanmayan bir biçimde gerçekleĢtirilmektedir.

179

Sekör Oyuncuları Arasında ĠĢbirliği ve Güven (-)

Bölgedede faaliyet gösteren oyuncular arasında iletiĢimin düĢük düzeyde olduğu tespit

edilmiĢtir.

Kapasite Kullanım Oranı (-)

Bölge‟de faaliyet gösteren ana oyuncuların iĢletme kapasitesi dikkate alındığında iĢletme

kapasitesinin sayısal olarak yeterli ancak niteliksel açıdan sektörün yetersiz kaldığı görülmektedir. Bununla birlikte kapasite kullanım oranlarının zayıf olması, ağırlıklı olarak hafta sonu turizmine yönelik

bir pazar yapısının olması nedeniyle kapasite kullanımı tüm yıla yayılamamakta, iĢletmeler dinamik

yapılarını kaybetme riski ile karĢı karĢıya kalmaktadır. Kapasite kullanım oranı yani iĢletmelerin ortalama doluluk oranları ise oldukça düĢük düzeyde (yıllık % 15) seyretmektedir.

Devlet

Devlet koĢulları 3 farklı alt değiĢkene bağlı olup, Kültür ve Turizm Bakanlığı hizmetleri, teĢvik

sistemi ve yasal mevzuat gibi alt değiĢkenlerden oluĢmaktadır.

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Hizmetleri (-/+)

Kültür ve Turizm Bakanlığı hizmetleri açısından değerlendirildiğinde, Bakanlığın bölge

teĢkilatlarındaki çalıĢmaları, görev ve yetkileri dâhilinde sağlıklı bir Ģekilde yürütülmektedir. Bununla birlikte Bakanlığın bölgeye yönelik olarak iyi bir tanıtım ve pazarlama stratejisinin olmayıĢı, istatistiki

verilerin toplanmasında yetersiz kalması, sektörle ilgili bilimsel verileri üretememesi Bakanlığın bölgeye yönelik eksik/yetersiz stratejileri arasında sayılabilir. Tarihi yapıların korunması gibi hizmetler de

yeterince geliĢmemiĢ durumdadır. Ayrıca Bakanlığın müzecilik faaliyetleri de yetersizdir.

Bununla birlikte, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığının bölgeye yönelik çalıĢmaları bulunmaktadır. Örneğin, tarihi miras kenti olan Safranbolu‟daki tarihi eserlerin korunması ve restorasyonu çalıĢmaları

ile Safranbolu‟nun pazarlanması konusunda Bakanlığın önemli çalıĢmaları bulunmaktadır.

Yatırım TeĢvikleri (-)

Devlet birçok sektör için olduğu gibi turizm sektörü için de yatırım teĢvikleri uygulamaktadır. Ancak bölgede faaliyet gösteren turizm iĢletmeleri yüksek faiz oranları nedeniyle bu teĢviklerden

yeterince yararlanamadıklarını ifade etmektedirler.

Yasal Mevzuat (-)

Yasal mevzuat açısından değerlendirildiğinde, bölgede faaliyet gösteren turizm sektörü

oyuncuları mevcut yasal mevzuattan Ģikâyetçidirler. Yürürlükte olan Orman ve Mera Kanunları ve bölgede bazı Ģehirlerin ve alanların SĠT alanı ilan edilmesi nedeni ile TR 81 bölgesi sınırlarında turizm

sektörüne yönelik altyapı ve üstyapı yatırımlarına kısıtlama getirilmiĢtir.

180

5.4. Amaç-Hedef-Stratejiler

TR81 Bölgesi sahip olduğu alternatif turizm ürünleri ile Türkiye ve Dünya turizminden önemli ölçüde pay alabilecek bir potansiyele sahip olmasına rağmen, turizm pazarından düĢük bir pay

almaktadır. Bölgenin turizm pazar payının arttırılması için yeni yaklaĢımlara, iyi bir vizyona ve bölgenin turizm potansiyeli ile orantılı, hedeflere ve bölgeyi bu hedeflere götürecek stratejilere ihtiyaç

bulunmaktadır.

Bölgenin 21. yüzyılda turizm sektöründe ulaĢılmak istenen büyüme hederlerini yakalayabilmesi için, en uygun geliĢme hedeflerini ve bunlarla tutarlı geliĢme stratejilerini belirlemesi gerekmektedir.

Turizmin hızlı bir büyüme ile beklenen hedeflere ulaĢması, bu sektördeki yerel potansiyeli en üst düzeyde kullanabilme becerisine bağlı olduğu kadar, uygun yatırım alanlarının belirlenmesi ve

geliĢmeyi sağlayacak mali kaynak tahsislerinin elde edilmesine de bağlıdır.

Bölgede turizm sektörünün geliĢmesine yönelik en önemli stratejik amaçları Ģunlardır;

Bölgedeki yüksek turizm potansiyelini harekete geçirerek alternatif turizm ürünleri geliĢtirmek,

Bölgenin belirlenen tematik turizm türleri açısından ve sunduğu nitelikli turistik hizmetler

bakımından tüm dünyada ve Türkiye‟de tanınmasını sağlamak,

Kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ile turizm sektöründen alınan pazar payını sürdürülebilir

bir biçimde arttırmak, Küresel ve ulusal ölçekte bölgenin rekabet edebilirliğini arttırmak.

Bölgenin turizm sektörü ile ilgili olarak aĢağıdaki hedeflere ulaĢması beklenmektedir:

Bölgede gerçekleĢtirilebilecek turizm faaliyetlerini (ürünlerini) tanıtmak ve pazarlamak,

Bölgenin Zonguldak-Karabük-Bartın ya da Kuzeybatı Karadeniz destinasyonu olarak bütüncül

bir yaklaĢımla pazarlanması, Bölgenin turizm değerlerini (kültürel ve doğal) ulusal ve uluslararası alanda tanıtmak ve

pazarlamak amacıyla, belediyelerin, sivil toplum kuruluĢlarının, turizm sektörünün ve ilgili diğer

kurumların katılımı ile ulusal ve uluslararası düzeyde etkin bir tanıtım ve pazarlama faaliyeti

yürütülmesi. Rekabetten ziyade sinerjik etkiye dayanan iĢbirliği faaliyetleri, bölge tanıtımında daha etkin olunmasını sağlayacaktır.

Alternatif turizm türlerine yönelik turizm yatırımlarının arttırılması, yerel iĢletmecilerin

teĢviklerle yeni yatırımlara özendirilmesi, Bölgeye gelen turist sayısının gelecek 10 yılda % 50 oranında arttırılması,

Sektörde eğitimli ve kalifiye insan gücü istihdamının arttırılması, sektörde çalıĢan iĢgörenlerin

en az % 50‟sinin turizm eğitimi almıĢ (sertifikaya dayalı kurslar, ortaöğretim ya da

yükseköğretim düzeyinde) insan gücünden oluĢması, Bölgede üç ilin turizm sektörü temsilcilerinin oluĢturduğu bir örgütlenmeye gidilerek

destinasyon yönetim biriminin oluĢturulması, etkin yetkilerle donatılmıĢ bir destinasyon

yöneticisinin seçilmesi ve bütüncül bir destinasyon yönetim planının ve stratejik turizm planının

hazırlanması, Bölgeye gelen turistlere yerel turizm hizmetlerini (günlük turlar, rehberlik hizmetleri) sunan tur

operatörü ve seyahat acentası gibi aracı kurumların çoğalmasını ve turizm rehberliği

faaliyetlerinin arttırılmasını sağlayıcı önlemleri almak, bu kurumların artması için gerekli teĢvikleri sağlamak,

Doğal çevrenin korunması ve iyileĢtirilmesine yönelik tedbirleri almak ve uygulamak suretiyle

bölgenin çevre kalitesini ve yaĢam standartlarını yükseltmek.

Bu kapsamda; bölgenin turizm sektörü geliĢme stratejileri Ģu Ģekilde belirlenmiĢtir:

DeğiĢen turist motivasyonları dikkate alınarak bölgedeki turist talebini artıracak ve kiĢi baĢına

turizm harcamalarını yükseltecek rekabet gücü yüksek olan turizm çeĢitlerine ağırlık

verilmelidir. Bu turizm türleri Zonguldak ili için ekoturizm, mağara turizmi, yayla turizmi, trekking, dalıĢ turizmi, kuĢ ve kelebek gözlemciliği, etkinlik turizmi, kültür turizmi (Filyos) ve

gastronomi turizmi olarak belirlenmiĢtir. Karabük ili için değerlendirilebilecek en önemli turizm ürünleri; ekoturizm, kanyoning, botanik turizmi, kelebek gözlemciliği, trekking, bisiklet turizmi,

kültür turizmi, gastronomi turizmi, inanç turizmi gibi turizm türleridir. Bartın ilinin potansiyeli

yüksek olan turizm kaynakları dikkate alındığında Bartın ilinde ekoturizm, yayla turizmi, trekking, botanik turizmi, kelebek gözlemciliği, deniz turizmi (yelken yarıĢları gibi deniz sporları

181

aktiviteleri), kültür turizmi, gastronomi turizmi gibi turizm ürünlerinin ön plana çıkarılması gerekir.

Bölgenin her ili için rekabet gücü en yüksek olan birkaç turizm ürününün ilk once ulusal

ölçekte sonrasında ise uluslararası olarak tanıtımının ve pazarlamasının sağlanması. Turistik

ürünlerin pazarlanmasında öncelikli olarak iç turizm talebinin yaratılması hedeflenmelidir. Zira bir bölgede geliĢmiĢ olan bir iç turizm talebi dıĢ turizm talebini de beraberinde getirecektir.

Ürünün niteliği arttıkça uluslararası pazarlara açılınmalıdır. Ġç turizmin geliĢtirilmesinde doğa sporları ya da kültür motivi ile hareket eden turistler, Ġstanbul, Ankara, Ġzmir gibi büyük

metropol pazarlar, iyi eğitimli, gelir düzeyi yüksek, 25-55 yaĢ arası gruplar (performans

gerektiren doğaya dayalı turizm biçimleri için örneğin, kanyoning, mağara turizmi, sualtı dalıĢ turizmi gibi) hedeflenmelidir. Uluslararası pazarlar olarak da öncelikli olarak Avrupa pazarları

(sonrasında ABD pazarı) hedeflenmeli bu amaçla pazar analizleri yapılarak, farklı ülkelerdeki grupların tatil motivasyonları üzerinde yapılacak ampirik araĢtırmalarla hedef kitle seçilmeli ve

pazarlama çabaları bu pazarlarda yoğunlaĢmalıdır. Bölgenin pazarlanmasında “Safranbolu” markası pazarlama faaliyetlerinde kullanılarak bölge ile

ilgili olarak kamuoyunda ve turizm pazarında farkındalık yaratılabilir ve ziyaretçilerin ilgisi

bölgeye çekilebilir.

Bölgede bulunan turizm kaynaklarının tematik rotalarla (Örneğin; ekoturizm rotası, dini rotalar,

yiyecek-içecek rotaları v.b.) pazarlanması bölgenin destinasyon imajını güçlendirecektir. Böylece bu rotaların oluĢturduğu ağa (zincire) üye olacak iĢletmelerin pazarlama maliyetleri de

azalacak ve pazarlama faaliyetlerinde güçler birleĢtirilecektir. Bölgedeki Uluyayla, Gümeli ve Bacaklı yaylası gibi bol oksijenli alanlarda Avrupa‟nın yaĢlı

nüfusunun (60 yaĢ üzeri) dinlenme ve tedavi taleplerine cevap verebilecek rehabilitasyon

merkezleri kurulması yönünde planlama çalıĢmaları yapılmalıdır.

Bölgede yapılacak yatırımlarda yerel yatırımcılara öncelik verilmelidir. Böylece bölge

ekonomisinde sızıntı yaĢanmayacaktır. Kırsal alanlarda bulunan turizm tesislerinde yerli halkın istihdamı teĢvik edilmelidir. Böylece iç göç bir dereceye kadar önlenebilecektir.

Bölgede kalıĢ süresinin uzatılması ve seyahat beklentilerinin en üst düzeyde karĢılanması için

spor, eğlence, alıĢ-veriĢ merkezleri gibi ikincil hizmet tesislerine yönelik lojistik-destekleyici yatırımlar yapılmalıdır.

Yukarıda illere göre ön plana çıkarılması önerilen turizm çeĢitleri ile ilgili turizm yatırımları

teĢvik edilmeli, bu amaçla KOBĠ desteği sağlanmalıdır. Ürün arzının çeĢitlendirilmesi, düĢük olan doluluk oranlarının artırılması açısından gereklidir.

Turizm yatırımlarının gerçekleĢtirilebilmesi için projeler üretilmeli ve bu projelerin AB

kaynakları gibi çeĢitli dıĢ kaynaklardan fonlanmasını sağlayıcı projeler geliĢtirmelidir.

Alernatif turizm türlerine yatırım yapmak isteyen yatırımcılara proje üretme konusunda yerel

yönetimlerce ya da illerde bulunan ya da kurulacak olan proje merkezlerince teknik yardım ve destek sağlanmalı, bu yatırımcılara orta ve uzun vadeli finansman desteği verilmelidir.

Pazarlama faaliyetleri, ürün farklılaĢtırma, yüksek kalite ve müĢteri beklentisini karĢılama oranı

ilkesi üzerine kurgulanmalı, fiyat rekabetinden (düĢük fiyat uygulaması) kaçınılmalıdır. Turizm yatırımlarında doğayla bütünleĢen küçük ölçekli, az katlı tesislere öncelik verilmelidir.

Kırsal alanlarda çok katlı tesislerden kaçınılmalıdır.

Geleneksel el sanatlarının yaĢatılması ve desteklenmesi için yerel yönetimlerce çalıĢmalar

yapılmalı, geleneksel el sanatlarını kullanarak hediyelik eĢya üretimi teĢvik edilmelidir. Bu amaçla hem bu sanatların unutularak ortadan kalkmasını engelleyici hem de gelir getirici

fonksiyonu ile sürdürülebilirliğini sağlayıcı olması için kurslar düzenlenerek, hediyelik eĢya

çeĢidi ve üretimi arttırılmalıdır. Diğer taraftan oluĢturulacak “El Sanatları Köyü” modeli ile gelen turistlerin bu sanatları uygulamaları, günümüz turistinin daha aktif olma güdüsünü tatmin

edecek Ģekilde eğitsel bu tecrübeden yararlanmaları ve kendilerini geliĢtirmeleri de sağlanacaktır.

Bölgede ziyaretçi sayısının artması amacıyla bölgeye ulaĢım kolaylığı sağlanmalı, bu amaçla

Ġstanbul ve Ankara gibi büyük metropollerden turist akıĢı sağlamak için bölgedeki tek havalanı

olan Saltukova havaalanına yönelik uçak seferleri, uçuĢ sayısı ve uçuĢ noktaları arttırılmalı, bölgeye Ankara kalkıĢlı hızlı tren seferlerinin konulmasını sağlamak amacıyla ilgili kurumlar

harekete geçirilmeli, ihtiyaç halinde siyasilerden destek alınmalıdır.

182

Eğitimli ve nitelikli turizm iĢgücünün bölgede kalmasını sağlayıcı tedbirler alınmalı, iĢgörenlere

yönelik iĢletme ve bölge sadakati yaratılmalıdır. Bu amaçla iĢgücünün bölgede kalmasını sağlayıcı projeler geliĢtirilmelidir.

Turizm hizmeti sunacak olan tesisler için sivil mimarlık özelliği taĢıyan ve koruma altına alınan

tescilli yapılardan fonksiyonel olarak yararlanılmalıdır. Bu eserlerin turizme kazandırılması

yoluyla sürdürülebilirliği de sağlanacaktır.

5.5. Uygulanması Gerekli Politikalar

Yukarıda belirlenen amaç ve hedeflere ulaĢılmasında sektöre yol gösterecek olan ve genel

ilkeleri belirleyen politikalar ise Ģunlar olmalıdır:

Turizm Biçimi ve Hedef Kitle ile Ġlgili Politikalar

Bölgede kitle turizminden kaçınılmalı, küçük grup (10-15 kiĢi) seyahatlerinin ve bireysel

seyahatlerin arttırılmasına yönelik politikalar uygulanmalıdır. Bu bağlamda bölgenin hedef pazar seçimi bireysel seyahatler planlayan turistler olmalıdır.

Turizmin geliĢme yönü alternatif turizm türlerinin geliĢtirilmesine yönelik olarak belirlenmeli,

geleneksel turizm türlerinin bölge için yeterli potansiyel yaratmadığı dikkate alınmalıdır. Geleneksel turizm biçimleri yani deniz turizmi bölgede tamamlayıcı turistik ürün olarak

kullanılabilir. Tek baĢına potansiyel değeri azdır/yoktur. Farklı turizm türleri ile çok çeĢitli hedef

kitlelere ulaĢmak rekabet gücü açısından önem taĢımaktadır.

Ġstihdam politikası

Sektörde eğitimli ve kalifiye iĢgören çalıĢtırılması, bu bağlamda ihtiyaç duyulan alanlarda

bölgede faaliyet gösteren yükseköğretim ve ortaöğretim düzeylerinde turizm eğitim kurumlarının ve programlarınının arttırılması, sertifikaya dayalı turizm kursları ile iĢgören

kalitesinin arttırılması gerekmektedir.

Kültürel Mirasın Korunması ile Ġlgili Politikalar

Kültürel mirasın, kültürün ve geleneksel yaĢam biçiminin korunması bölgedeki en temel

politikalardan biri olmalıdır. Turizmin geliĢmesinin toplum kültürü üzerinde yaratacağı olumsuz

etkiler göz ardı edilmememlidir. Turizmin geliĢtiği yerlerde yaĢayan halk hem yatırımcı olarak, hem tüketici olarak hem de yerel

kültürün üreticisi olarak turizmin merkezinde yer almaktadır. Dolayısıyla turizme yönelik

politikaların belirlenmesinde yerel aktörlerin de katılımı gerekmektedir. Tepeden inme turizm kalkınması bu insanları dıĢlarken aynı zamanda turizmin önemli bir kaynağı olan kültürel

unsurların da marjinalleĢmesine yol açmaktadır.

Sürdürülebilir Turizm Politikaları

Turizm iĢletmeleri doğal çevre ile uyumlu olmalı çok katlı, doğal çevreye uymayan yapılardan

kaçınılmalıdır. Kırsal alanlardaki yapılar geleneksel dokuyla örtüĢen nitelikte olmalıdır. Kırsal

alanlarda doğal çevre ile uyuĢmayan yapılara izin verilmemelidir. Hassas ekosistemlerde, geleneksel yaĢamın değiĢikliğe ve zarara uğrayacağı alanlarda turistik

geliĢmeye izin verilmemelidir. Ġzin verildiği koĢullarda ise turistik yapılaĢma ve ziyaretçi sayısı

sınırlanmalıdır. Tüketim denetim altına alınmalıdır.

Turizmin bölgede geliĢmesine yönelik olarak ekolojik prensiplerin belirlenmesi, Sit alanlarının,

koruma alanlarının, Milli Parkların oluĢturulması, tesis sayılarının, ziyaretçi ve araç sayılarının denetim altında tutulması gerekmektedir.

Turizm bölgelerinde sürdürülebilirlik ilkesi esas alınmalı, turizmin geliĢtirileceği alanlarda

taĢıma kapasitesi belirlenmeli, bu bölgelerin stratejik planları ve eylem planları hazırlanmakıdır. Turizm sektörünün sürdürülebilir geliĢiminde yerel aktörler, kültürel ve ekolojik kaynakların

kullanılmasında rol almalıdır. Bölgede yaĢayan yerli halk, hem kalkınma sürecinden hem de

bunun getirilerinden yararlanması için karar verme mekanizmalarına dâhil edilmelidir.

Yatırım Politikaları

Sektöre yatırım yapacak giriĢimciler yerel yönetimlerce desteklenmeli, doğal dokuyu

bozmayan, çevre ile dost yatırım projelerine uygun yatırım ortamı (arsa tahsisi, nakdi teĢvik

araçları ) sağlanmalıdır.

183

Bölgede kırsal alanların turizm amaçlı olarak geliĢtirilmesine ve kalkınmasına yönelik politikalar

hakim olmalı, kırsal alanlarda turistik yatırımların geliĢtirilmesi temel ilkelerden biri olmalıdır.

UlaĢtırma Politikaları

UlaĢtırma ile ilgili olarak ise bölgede var olan demiryolu ağının iyileĢtirilmesi ya da yeniden

inĢaası, demiryolu ulaĢımının canlandırılması, karayolu ulaĢtırmasında kalitenin artırılması,

denizyolu ulaĢtırmasının teĢvik edilmesi temel ulaĢım politikaları olmalıdır.

Pazarlama Politikaları

DüĢük fiyat politikalarından kaçınılmalı, rekabet ürün farklılaĢma ve kalite üzerinden

yapılmalıdır.

Diğer Politikalar

Bölgesel ve ulusal etkinlikleri, festivalleri teĢvik edici politikalar geliĢtirmelidir.

Konaklama arzı müĢterilerin kalite beklentilerine uygun bir biçimde sağlanmalı, yeni

yatırımlardan ziyade öncelikle mevcut kapasitenin iyileĢtirilmesi politikası güdülmelidir.

185

SONUÇ, DEĞERLENDĠRME VE ÖNERĠLER

Önemli rekabet avantajı kaynaklarına sahip olan Türk turizm sektörü son yıllarda dikkate değer geliĢmeler kaydetmiĢtir. Özellikle 21. yüzyıl baĢlarından itibaren sektörün istikrarlı bir biçimde

büyümesi gelecekte de sektörün aynı hızla büyümeye devam edeceğini göstermektedir. Ülkemizin sahip olduğu stratejik konum, elveriĢli iklim, uygun coğrafî yapı, doğal kaynaklar, genç ve dinamik

nüfus, kültürel ve tarihsel miras bu geliĢmede oldukça önemli etken olmuĢtur. Son yıllarda büyük atılım

göstererek ülkemizin en önemli sektörlerinden birisi haline gelen turizm faaliyetleri, günümüzde sadece kıyı bölgelerine yönelik geleneksel turizm biçiminden farklılaĢarak ülkemizin ve bölgelerin bölgesel

kalkınma hamleleri çerçevesinde alternatif turizm potansiyellerinin de değerlendirilebileceği çeĢitli turizm türlerine yönelmiĢtir.

TR81 Bölgesi alternatif turizm çeĢitlerinin büyük bir kısmını bünyesinde barındıran önemli turizm destinasyonlarından birisi olarak ulusal ve küresel turizm pazarında hak ettiği yeri almaya

çalıĢmaktadır. Bu bağlamda bölge, yaklaĢık 20 çeĢit alternatif turizm faaliyetini içeren turistik

kaynaklara sahiptir. Bölge özellikle doğaya dayalı turizm kaynakları açısından zengin olup geliĢtirilebilecek turizm çeĢitleri açısından da bu kaynaklar öne çıkan turizm değerleridir. Bununla

birlikte tarih ve kültür markası olan Safranbolu‟nun bölgede bulunması, bölgenin kültüre dayalı turizm çeĢitlerinin geliĢmesinde rakiplerine göre göreceli bir fark yaratmaktadır.

Alternatif turizm türlerine göre bölgede tespit edilen turistik kaynak sayıları aĢağıdaki tabloda

verilmektedir:

Tablo 45: Bölgedeki Turistik Kaynakların Sayısı

Turizm Türü Zonguldak Ġli Karabük Ġli Bartın Ġli

Deniz Turizmi - - 9 plaj

Su Altı DalıĢ Turizmi 10 dalıĢ noktası - -

Mağara Turizmi 3 mağara 4 mağara 2 mağara

Ekoturizm 5 Ģelale 2 doğal güzellik/korunan alan

1 Ģelale 5 doğal güzellik/korunan alan 4 göl/gölet

4 Ģelale 1 doğal güzellik/Milli Park

Yayla Turizmi 2 yayla 2 yayla 4 yayla

Botanik Turizmi 12 endemik takson 11 tabiat anıtı ağaç 54 takson

7 endemik takson

Kelebek Gözlemciliği 90 tür 99 tür 90 tür

KuĢ Gözlemciliği 280 tür - -

Akarsu Turizmi 3 su kaynağı 3 su kaynağı 1 su kaynağı

Kanyon GeçiĢi - 7 kanyon -

Doğa YürüyüĢü 12 güzergah 48 güzergah 7 güzergah

Bisiklet Turizmi 7 güzergah 9 güzergah 7 güzergah

Termal Turizm 1 termal kaynak 1 termal kaynak -

Kültür Turizmi 2 el sanatı, 2 antik kent, 1 müze, 1 kale, 1 dini yapı

Tarihi evler, 2 han, 2 hamam, 1 su kemeri, 2 köprü, 31 tarihi çeĢme, 1 kale, 1 eski hastane binası, 1 kilise, 1 etnoğrafya müzesi, 2 çarĢı, 6 gezi evi, 2 kaya mezarı, 2 antik kent, 5 geleneksel el sanatı,

Tarihi evler, 1 müze, 1 kale, 1 yol anıtı, 1 köprü, 2 el sanatı

Etkinlik Turizmi 4 etkinlik/festival 1 etkinlik/festival 2 etkinlik/festival

Ġnaç Turizmi 1 dini merkez 9 camii, 2 türbe 2 camii

Bölgede öncelikli yatırım alanları ve bu alanlarda geliĢtirilebilecek öncelikli turizm türleri aĢağıdaki tablolarda (Tablo 45, 46 ve 47) verilmiĢ olup, bu turizm türleri ve alanların belirlenmesinde

turistlerin değiĢen tatil motivasyonları, eğilim ve beklentileri ile bölgenin rekabet gücü oluĢturabilecek turizm kaynakları dikkate alınmıĢtır. Bu yatırım alanı ve turizm türü önerilerinin gelecek yatırımlarda

dikkate alınması bölge turizminin geliĢmesine ve rekabet edebilirliğine katkı sağlayacaktır.

186

Tablo 46: TR81 Bölgesi Zonguldak Ġli Turizm Sektörü Öncelikli Yatırım Alanları, Turizm Türleri ve GeliĢtirilecek Faaliyetler

Ġli Öncelikli Yatırım Alanları GeliĢtirilebilecek

Turizm Türleri Faaliyetler

Zonguld

ak

Harmankaya ġelalesi, GüneĢli ġelalesi Değirmenağzı ġelalesi Madencioğlu ġelalesi Hacımusa Deresi (ġelaleler)

Trekking

- Güzergâhların belirlenmesi ve iĢaretlenmesi - Altyapı ve üstyapı çalıĢmalarının (WC, dinlenme alanı, yiyecek-içecek hizmeti) yapılması - Rehberlik hizmetlerinin geliĢtirilmesi

Yedigöller Milli Parkı Trekking - Trekking parkurlarının iĢaretlenmesi - Rehberlik hizmeti sağlanması

Gümeli ve Bacaklı Yaylaları

Yayla Turizmi, Botanik Turizmi, Kelebek Gözlemciliği Trekking, Bisiklet Turizmi

- Yayla evlerinin restorasyonu ile konaklama kapasitesinin arttırılması - Bölgeye yakın yerleĢim alanlarında pansiyonculuğun geliĢtirilmesi - Rehberlik hizmetlerinin (kelebek gözlemciliği ve botanik turizmleri için) geliĢtirilmesi

Zonguldak Karadeniz Kıyıları Sualtı DalıĢ Turizmi - DalıĢ Klübü/DalıĢ Okulu açılması - Öncelikli dalıĢ alanlarının belirlenmesi

Kızılelma, Cumayanı Mağaraları Mağara Turizmi

- Ziyarete uygun hale getirilmesi için gerekli iç ve dıĢ düzenlemelerin yapılması - Mağaracılık klüp ve derneklerin çoğalması - Mağaralara yönelik rehberlik hizmeti sağlanması

Dirgine Çayı ve Vadisi Rafting Trekking

- Rafting Sporları Merkezi kurulması - Rafting sporu dernekleri/klüplerinin oluĢturulması - Rehberlik hizmetlerinin (trekking için) geliĢtirilmesi

Filyos Çayı KuĢ Gözlemciliği Kanoing Bisiklet Turizmi

- Rehberlik hizmetlerinin (kuĢ gözlemciliği için) geliĢtirilmesi - Seyahat acentaları tarafından kanoing turları düzenlenmesi - Bisiklet güzergâhlarının iĢaretlenmesi

Filyos: Filyos Kalesi ve Tieion Antik Kenti

Kültür Turizmi - Kazı çalıĢmalarının tamamlanması

Maden Müzesi (Çaydamar Maden Müzesi)

Kültür Turizmi Endüstriyel Turizm

- Ziyarete uygun hale getirilmesi için gerekli düzenlemelerin yapılması

Elpek Bezi Kültür turizmi - Hediyelik eĢya tasarımı ve ürünlerin pazarlanması

Yöresel Yemekler Gastronomi Turizmi - Yöresel yemek yapan yiyecek-içecek ünitelerinin açılması

Devrek Bastonu Kültür Turizmi - Hobi atölyelerinin (özel ilgi atölyeleri) kurulması, kurs açılması ve bu atölye çalıĢmalarının tanıtılması ve pazarlanması faaliyetleri

Karadeniz Ereğli Etkinlik Turizmi - Etkinlik ve Festivallerin arttırılması - Etkinliklerin tanıtımı ve pazarlanması

187

Tablo 47: TR81 Bölgesi Karabük Ġli Turizm Sektörü Öncelikli Yatırım Alanları, Turizm Türleri ve GeliĢtirilecek Faaliyetler

Ġli Öncelikli Yatırım Alanı GeliĢtirilebilecek Turizm

Türleri Faaliyetler

Kara

bük

Yenice ormanları Karakaya Bölgesi Kızılkaya Bölgesi

Botanik Turizmi Kelebek Gözlemciliği Trekking Bisiklet Turizmi

- Güzergâhların belirlenmesi ve iĢaretlenmesi - Altyapı ve üstyapı çalıĢmalarının (WC, dinlenme alanı, yiyecek-içecek hizmeti) yapılması - Seyahat acentalarının tur programları organizasyonu - Rehberlik hizmetlerinin geliĢtirilmesi

Keltepe KuĢ Gözlemciliği - Rehberlik hizmetlerinin geliĢtirilmesi

Bulak Kanyonu Soğanlı Çayı Vadisi Tokatlı Kanyonu Düzce Kanyonu Yacı Kanyonu Sırçalı Kanyonu ġeker Kanyonu

Kanyoning

- Güzergâhların belirlenmesi ve iĢaretlenmesi - Rehberlik hizmetlerinin arttırılması -Doğa sporları klüp ve derneklerinin oluĢturulması - Seyahat acentalarının tur programları organizasyonu - Altyapı ve üstyapı çalıĢmalarının (WC, dinlenme alanı, yiyecek-içecek hizmeti) yapılması

Eskipazar Trekking Parkurları Trekking - Rehberlik hizmeti sağlanması - Seyahat acentaları tur organizasyonları

Safranbolu Trekking Parkurları Trekking - Parkurların iĢaretlenmesi - Rehberlik hizmeti sağlanması - Seyahat acentaları tur organizasyonları

Safran yetiĢtiriciliği Botanik Turizmi Kırsal Turizm

- Turistlere yönelik kısa süreli safran yetiĢtiriciliği kursu düzenlenmesi - Safran toplama dönemlerinde tur organizasyonu

Akkaya Termal Su Kaynağı Termal Turizm - Altyapı ve üstyapı yatırımlarının tamamlanması - Konaklama tesisi inĢaası

Kimistine Antik Kenti Kültür Turizmi - Kazı çalıĢmaları yapılması

Hadrianapolis Antik Kenti Kültür Turizmi - Kazı çalıĢmalarının tamamlanması

Araç Çayı Kanoing Trekking Bisiklet Turizmi

- -Seyahat acentaları tarafından kanoing turları düzenlenmesi - Trekking ve bisiklet turizmi için güzergâhın iĢaretlenmesi

Safranbolu Camileri Küre-i Hadid Camii YirmibeĢoğlu Cuma Camii

Ġnanç Turizmi - Pazarlama ve bölgenin inanç turizmi açısından konumlandırılması

Yörük Köyü Kültür Turizmi - Pazarlama ve tanıtım faaliyetleri - Konaklama tesisi sayısının arttırılması - Ev pansiyonculuğunun geliĢtirilmesi

Hacılarobası Köyü Kültür Turizmi - Pazarlama ve tanıtım faaliyetleri - Konaklama tesisi sayısının arttırılması - Ev pansiyonculuğunun geliĢtirilmesi

Safranbolu Geleneksel El Sanatları Bakırcılık Demircilik Yemenicilik

Kültür Turizmi

- Hobi atölyelerinin (özel ilgi atölyeleri) kurulması, kurs açılması ve bu atölye çalıĢmalarının tanıtılması ve pazarlanması faaliyetleri

Yenice AhĢap ĠĢlemeciliği Sandalye üretimi KaĢık üretimi Baston üretimi

Kültür Turizmi

- Hediyelik eĢya üretimi (çocuk oyuncakları, ahĢap ev, hediyelik bastonlar, kaĢıklar) - - Hobi atölyelerinin (özel ilgi atölyeleri) kurulması, kurs açılması ve bu atölye çalıĢmalarının tanıtılması ve pazarlanması faaliyetleri

Yöresel Yemekler Gastronomi Turizmi - Yöresel yemek yapan yiyecek-içecek ünitelerinin açılması

Safranbolu Etkinlik Turizmi - Etkinlik ve festivallerin arttırılması - Etkinliklerin tanıtımı ve pazarlanması

188

Tablo 48: TR81 Bölgesi Bartın Ġli Turizm Sektörü Öncelikli Yatırım Alanları, Turizm Türleri ve

GeliĢtirilecek Faaliyetler

Ġli Öncelikli Yatırım Alanı GeliĢtirilebilecek Turizm

Türleri Faaliyetler

Bart

ın

Bartın Karadeniz Kıyıları Deniz sporları (Yelken yarıĢları) Sualtı DalıĢ Turizmi

- Öncelikli dalıĢ alanlarının belirlenmesi - Klüp ve derneklerin kurulması (su sporları için) - DalıĢ Klübü/DalıĢ Okulu açılması (su sporları için)

Güzelcehisar Mogada Kızılkum

Bisiklet turizmi - Rehberlik hizmetlerinin geliĢtirilmesi -Seyahat acentaları tarafından tur organizasyonu

Ulukaya ġelalesi Aksu ġelalesi

Trekking

- Altyapı ve üstyapı çalıĢmalarının (WC, dinlenme alanı, yiyecek-içecek hizmeti) yapılması - Rehberlik hizmetlerinin geliĢtirilmesi

Uluyayla

Yayla Turizmi Kelebek Gözlemciliği Trekking Bisiklet Turizmi

- Altyapı (elektrik, su) ve üstyapı çalıĢmalarının (WC, dinlenme alanı, yiyecek-içecek hizmeti) yapılması - Rehberlik hizmetlerinin geliĢtirilmesi - Konaklama imkânlarının arttırılması - Yakın köylerde ev pansiyonculuğunun geliĢtirilmesi

Küre Dağları Milli Parkı

Trekking Botanik Turizmi Bisiklet Turizmi Kamp Turizmi

- Altyapı (elektrik, su) ve üstyapı çalıĢmalarının (WC, dinlenme alanı, yiyecek-içecek hizmeti) yapılması - Rehberlik hizmetlerinin geliĢtirilmesi - Konaklama imkânlarının arttırılması - Tampon zondaki köylerde ev pansiyonculuğu faaliyetlerinin arttırılması

Ġncivez Mağarası Mağara Turizmi

- Ziyarete uygun hale getirilmesi için gerekli iç ve dıĢ düzenlemelerin yapılması - Mağaralara yönelik rehberlik hizmeti sağlanması

Amasra Ģehri

Kültür Turizmi ġehir Turizmi Etkinlik Turizmi KuĢ Gözlemciliği

- Pazarlama ve kültür turizmi konumlandırma çalıĢmalarının yapılması - ÖKA (Önemli KuĢ Alanları)‟nın Belirlenmesi

AhĢap Yat Yapımcılığı, KurucaĢile

Kültür Turizmi

- Hobi atölyelerinin (özel ilgi atölyeleri) kurulması, kurs açılması ve bu atölye çalıĢmalarının tanıtılması ve pazarlanması faaliyetleri - Turistlere yönelik kısa süreli model yat yapımcılığına kursların açılması

Tel Kırma Kültür Turizmi

- Pazarlama faaliyetleri - Turistlere yönelik kısa süreli kursların açılması

Yöresel Yemekler Gastronomi Turizmi - Yöresel yemek yapan yiyecek-içecek ünitelerinin açılması

Yukarıda belirtilen turizm çeĢitlerinin yanı sıra bölgede varolan ancak önemli rekabet gücü oluĢturmayan turizm türleri (örneğin deniz turizmi) diğer turizm türleri ile birleĢtirilerek turistin

tatminini sağlayacak bir turizm faaliyeti oluĢturabilir. Bu turizm türlerinin pazarlanmasında ve tur organizasyonlarının planlanmasında bölge seyahat acentalarına önemli görevler düĢmektedir. Ancak

bölgede seyahat acentası sayısının az olması, faaliyette bulunan acentaların ise bölgeye gelen

turistlerden çok yerli halkın seyahat orgaizasyonu konusunda yoğunlaĢmaları önemli eksikliklerden biridir. Seyahat acentalarının bölgenin tanıtımı ve pazarlamasında etkin rol oynaması sağlanmalıdır.

Elmas modeli kullanılarak yapılan TR81 Bölgesi turizm sektörünün (alternatif turizm) rekabetçilik analizi sonucu, sektörün orta seviyede bir rekabetçilik gücüne sahip olduğu tesbit

edilmiĢtir. Sektörün Değer Zincirini (Value Chain) oluĢturan temel ve alt değiĢkenler tek tek

uluslararası kıyaslamaya tabi tutularak derecelendirilmiĢ, zincirin eksik ve/veya zayıf halkalarının tamamlanması ve/veya güçlendirilmesi için aĢağıdaki öneriler sunulmuĢtur.

Sektörü girdisini oluĢturan doğal kaynakların zenginliği önemli bir rekabet avantajı sunarken, nitelikli konaklama iĢletmelerinin yetersizliği ve bölgenin her tarafında etkin bir Ģekilde faaliyette

189

bulunmaması önemli bir eksiklik olarak görülmektedir. Bu bağlamda, bölgedeki konaklama iĢletmelerinin nitelikleri arttırılmalı ve/veya nitelikli konaklama iĢletmelerinin sayısı, yeme-içme

tesislerinin sayısı özellikle yöresel yemek üreten restoran, cafe, gibi tesislerin sayısı arttırılmalıdır.

Sektöre yönelik hafta sonu turizmi talebi tüm yıla yayılmalı, uluslararası talep bağlamında özellikle Avrupa pazarlarında pazarlama çalıĢmalarına ağırlık verilmelidir. Bu amaçla çeĢitli ülkelerde

yapılan uluslararası fuarlara (Örneğin; Berlin Turizm Fuarı, Türkiye‟de EMITT fuarı) destinasyon olarak katılınabilir.

Bölge kültür turizmi açısından Safranbolu ile öne çıkmıĢ olmasına rağmen diğer illerdeki zengin

kültürel potansiyel de değerlendirilmelidir. Zengin kültürel potansiyeline rağmen bölgede müzecilik faaliyetleri zayıfır. Bu nedenle Eskipazar‟da yer alan Hadrianapolis antik Ģehri ve Filyos‟ta bulunan

Tieion antik Ģehirlerinden çıkarılan eserlerin korunması ve aynı zamanda yöreye yönelik yapılacak ziyaretlerde ziyaretçilerin uğramaları amacıyla bu yerlere müze yapılmalıdır.

Alternatif turizm türlerini büyük bir çoğunluğunun gerçekleĢtirilebileceği bir bölge olmasına rağmen, talebin mevsimlik olması, hafta sonu turizminin ağırlıklı olması bölgedeki kalıĢ sürelerinin az

olmasına dolayısıyle de turistik tesislerin düĢük kapasite ile çalıĢmalarına neden olmakta, bu durum

iĢletme maliyetlerini yükseltmekte ve verimliliği azaltmaktadır. Bu problemin aĢılmasında pazarlama stratejileri kapsamında pazarın ve ürünlerin çeĢitlendirilmesi çalıĢmaları yapılmalıdır.

Bölge, genç ve dinamik bir nüfus potansiyeline sahip olmasına rağmen, sektör nitelikli ve tecrübeli eleman bulmakta sıkıntısı çekmektedir. ĠĢgücünün hem sayısal hem de niteliksel düzeyinin

yükseltilmesi için, insan kaynaklarına yatırım yapılmalı hizmet içi eğitimler artırılmalı, bu konuda ulusal

ve uluslararası kuruluĢlar, bölgedeki üniversiteler ile iĢbirliğine gidilmelidir. Ayrıca meslek liselerinin ve üniversitelerin ilgili bölümleri ile sektörün koordinasyon içinde bulunmasının, eğitim görmekte olan

insan potansiyelinin sektöre en üst seviyede fayda sağlacak Ģekilde yetiĢtirilmesi sağlanmalıdır.

Bölgedeki turizm çeĢitliliğinin tanıtılması, farkındalık yaratılması ve tutundurulması için tanıtım

CD‟leri hazırlanmalı, artık her otobüste bulunan televizyonlarda bölgenin kısa tanıtım CD‟leri yayınlanmalıdır.

Bölgenin bazı yörelerinde yaĢanan ulaĢım sorunu çözülmelidir. Bu amaçla karayollarının

nitelikleri arttırılmalıdır. DüĢük nitelikli Bartın-Karabük karayolu, Yeniçağa-Zonguldak hattı iyileĢtirmelidir.

Bölgenin temel problemlerinden biri de sanayi kurumlarının yarattığı kirliliktir. Hava ve su kalitesinin oldukça düĢük olduğu bölgede kirlilik konusunda makro önlemler alınmalıdır. Karabük Demir

Çelik Fabrikası‟nın atıklarını Araç Çayı‟na deĢarj etmesi engellenmelidir. Bölgede doğalgaz kullanımının

kıĢ mevsiminde katı yakıtlardan kaynaklanan hava kirliliği azaltacağı tahmin edilmektedir.

Bölgede bazı yerlerde sektöre yönelik sivil toplum kuruluĢlarının turizm faaliyetleri yok denecek

kadar azdır. Sektöre yönelik sivil toplum kuruluĢlarının faaliyetleri etkin hale getirilmeli ve diğer turizm faaliyetleri ile koordine edilerek sinerjik bir etki yaratılmalı, faaliyetler uyumlaĢtırılmalıdır.

Bölgede ziyaretçilere rekreatif hizmetler sunan eğlence mekanları, tematik parklar, sanat

galerileri, tiyatrolar v.b. gibi yardımcı hizmetleri sağlayacak tesislerin eksikliği hissedilmektedir.

Keza bölgeye gelen ziyaretçilere sunulan rehberlik hizmetleri de zayıftır. Özellikle doğaya

yönelik turlar ayrı bir eğitim, tecrübe ve uzmanlık gerektirmektedir. Bu açığın kapatılması ya da azaltılması için bölgesel kurslar açılarak gelen ziyaretçilere kılavuzluk imkanı sağlanmalıdır. Bunun yanı

sıra bölgede sadece üç tane enformasyon hizmeti sunan ofis bulunmakta olup enformasyon hizmetleri geliĢtirilmeli, her kentin merkezinde ve çevre yoluna yakın bir bölgede Turizm Enformasyon Ofisleri

açılmalıdır. Bakanlığa bağlı turizm nformasyon ofisleri yanı sıra ilgili Ģehirlerin belediyeleri de bu

hizmetin sunulmasında enformasyon ofisleri açarak katkı sağlayabilirler.

Sektörün ana oyuncularının rekabet stratejileri farklılaĢtırma stratejisi üzerinde yoğunlaĢmalı ve

sektör oyuncuları arasındaki iletiĢim artırılmalıdır. Ulusal ve uluslararası turizm faaliyetleri yakından takip edilmeli, sektör oyuncuları sık sık bir araya gelerek sektörün geliĢimine yönelik ortak stratejiler

üretmelidirler.

Bölge genelinde turizme yönelik sektörü yönlendirecek ve stratejik planlama çalıĢmalarını yürütecek, sektörün rekabet stratejilerini tasarlayacak vizyon sahibi bir bölgesel destinasyon yönetim

örgütü kurulmalıdır. Bu örgütün yöneticiliğini bölgede etkin olan bir kurum (BAKKA, üniversiter

190

kurumlarda görev yapan turizm bilim uzmanları v.b.). gerçekleĢtirmelidir. Bu yöneticiler ilgili çalıĢmalar için yetkilendirilmelidir. Turizm sektörünün geliĢmesi ve daha etkin olarak faaliyet göstermesi çabaların

aynı amaca doğru yönlendirilmesine ve uyumlaĢtırılmasına bağlıdır. Destinasyon yöneticisi bu makro

bakıĢ açısı ile tüm destinasyonu göz önünde bulundurmalıdır. Bundan sonraki çalıĢmalarda kümelenme analizi gerçekleĢtirilmelidir.

191

KAYNAKÇA

Kitaplar

Alpözen, O. (1975). Türkiye‟de Sualtı Arkeolojisi. Akbank Yayınları Kültür Kitapları Serisi No:1.

AĢçıoğlu, E. (2001). Bartın, Bartın Ticaret ve Sanayi Odası Yayını, Bartın.

Avcıkurt, C. (2008). Turizm Sosyolojisi. Ankara: Detay Yayıncılık.

Birge, J.K. (1994). The Bektashi Order of Dervishes, Luzac Oriental, London.

Çakıcı, C, Kızılırmak, Ġ. (2004). Turizmde Bölgesel Ortak Tanıtım Faaliyetleri ve Önemi: Doğu Karadeniz Bölgesinde Yapılan Bir AraĢtırma ve Sonuçları, Karadeniz Teknik Üniversitesi Turizm ve

Otelcilik Meslek Yüksekokulu Yayın No:1, Trabzon.

Çelikdönmez, Ö., Yılmaz, Ö., Korum, R. (2009). Baston Tarihi Devrekten Bastonla Tarihe BakıĢ,

Ankara: Kalkan Matbaacılık.

Çilsüleymanoğlu, S. (1996). Bartın Halk Kültürü, Cilt 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

Çilsüleymanoğlu, S. (1996). Bartın Halk Kültürü, Cilt 2, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

Demir, C., Çevirgen, A. (2006). Turizm ve Çevre Yönetimi Sürdürülebilir GeliĢme YaklaĢımı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

Ġçöz, O. (2005).Turizm Ekonomisi (3. baskı), Ankara: Turhan Kitabevi.

Ġçöz, O., Yılmaz, B.S. (2006). Organik Tarım ve Turizme Etkisi (Eko- Turizm), Ġ. Hakkı Eraslan ve

Ferhat ġelli (Ed.),Sürdürülebilir Rakabet Avantajı Elde Etmede Organik Tarım Sektörü

Sektörel Stratejiler ve Uygulamalar, Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu Derneği Yayınları,Yayın No: 2006/1, Ġstanbul.

Kara, T. (2005). Safranbolu Yörük Koyu Köyümüzde Geleneksel YaĢam Örf ve Adetlerimiz, Ankara: Grafiker Yayınları.

Karabük Ticaret ve Sanayi Odası. (2008). Karabük Ġli Kalkınmasına Yönelik Mevcut ve Alternatif Yatırım

Alanları, Karabük ve Ticaret Odası Yayını, Karabük.

Kirwan, G.M, K.A. Boyla, P. Castell, B. Demirci, M. Özen, H. Welch ve T. Marlow.(2008). The Birds of Turkey: a Study of the Distribution, Taxonomyand Breeding of Turkish Birds, Londra: Christopher Helm.

Kozak, N., Kozak, M. ve Kozak, M. (2006). Genel Turizm Ġlkeler-Kavramlar, Ankara: Detay Yayınevi.

Mclntyre, G., Hetherington, A. ve Inskeep, E. (1993). Sustainable Tourism Development: Guide for

Local Planners, World Tourism Organization, Spain.

Middleton, V.T.C. (1995). Overall Tourism Product (icinde) SF Wittand L Moutinho, Tourism Marketing and Management Handbook, Prentice Hall, UK. ss: 334-341.

Noyan, B. (1998). Bütün Yönleriyle BektaĢilik ve Alevilik I, Ankara: Ardıç Yayınları.

Olalı, Hasan. (1984). Turizm Dersleri, Ġzmir: Ġstiklal Matbaası,

Olalı, Hasan. (1990). Turizm Politikası ve Planlaması. Ġstanbul: ĠĢletme Fakültesi Yayını.

Özgüç, N. (1998). Turizm Coğrafyası. Özellikler. Bölgeler, Ġstanbul: Çantay Kitabevi.

Poon, A. (2002). Tourism, Tecnology and Competitive Strategies, Wallingford: CAB International.

Porter, M. (1990). The Competive Advantage of Nations, London: The Macmillan Pres Ltd.

Porter, M. (1998). On Competition, Boston: The Harvard Business Review Book Series.

Porter, M.E. (1980). Competitive Strategy: Techniques for Analyzing Industries and Competitor, New

York: The Free Press.

Richardson, J.I., Fluke, M. (2004). Understanding and Managing Tourism, Sydney: Pearson Education.

Ritchie, J.R.B, Crouch, G.I. (2003). The Competitive Destination, England: CABI Publishing.

192

Sakaoğlu, N. (1999). ÇeĢmi Cihan Amasra, Ġstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını

SarıbaĢ, M. ve diğerleri. (2008). Zonguldak Ġli BiyoçeĢitliliği, Ankara: Gözde Ofset Matbaacılık Ltd. ġti.

ġenok, Y. F. (2001). Türkiye DalıĢ Rehberi. Ġstanbul: Net Turistik Yayınları A.ġ. Yay.

Türker, N., Çetinkaya, A. (2009). Batı Karadeniz Bölümü Ekoturizm Potansiyeli, Ankara: Detay Yayıncılık.

Ürger, S. (1993).Genel Turizm Bilgisi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Basımevi. Yayın No:53.

Makaleler

Aksoy; N. (2011). Safranbolu-Eflani Katır Yolu. Sırtçantam, Ġstanbul.

Arslanoğlu, Ġ. (2001). Alevilikte Temel Ġnanç Unsurları ve Pratikler, Türk Kültürü ve Hacı BektaĢi Veli AraĢtırma Dergisi, 20.

Avcı, N. (2007). Turizmde TaĢıma Kapasitesinin Önemi, Ege Academic Review, 7 (2), ss. 485-501.

Azcan, G. (2011). Hepinize Merhaba, Miras Dergisi, Sayı 1, Safranbolu.

Demirarslan, D. (2011). Eski Bir BektaĢi YerleĢimi: Yörük Köyü‟nde Evler ve Odanın OluĢumu, Türk Kültürü ve Hacı BektaĢi Veli AraĢtırma Dergisi, 58.

Eğrikavuk, M. (2011). Safranbolu Bölgesi ÇalıĢmaları”, Obruk Mağara AraĢtırmaları Dergisi, 4, Ġstanbul.

Emekli, G. (2005). Avrupa Birliği‟nde Turizm Politikaları Türkiye‟de Kulturel Turizm, Ege Coğrafya Dergisi, 14, ss. 99-107.

Go, M.F. ve Govers, R.(1999): The Asian perspective: Whichinternational conference destinations in Asia are the mostcompetitive? Journal of Convention & Exhibition Management, Vol. 35.

No. 5. pp. 50–60.

Kalafat, Y. (1999). Türkiye‟de Halk Ġnançları ve Alevilik, Türk Kültürü ve Hacı BektaĢi Veli AraĢtırma Dergisi, 9.

Karadeniz, V. (2009). Gökgöl Mağarası ve Turizm Potansiyeli, Turkish Studies International Periodical Forthe Languages, Literatureand History of Turkishor Turkic Volume 4/8 Fall.

Kızılırmak, Ġ. (1996). Türkiye‟de Yayla Turizmi ve Karadeniz Yaylaları, Anatolia, 6, ss. 63-65.

Sargın, S. (2006). Yalvaç‟ta Ġnanç Turizmi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (2), 1-18.

Simon, F. J G., Narangajavana, Y. ve Marques, D. (2004). Carrying Capacity in the Tourism Industry:

A Case Study of Hengistbury Head, Tourism Management, 25, (2), ss, 275-283.

Sözen, M. (2011). Karaelmas KuĢ Cenneti, Seyahatname, Sayı:1.

ġahinbaĢ, Ġ. (2011). Safranbolu‟dan Eflani‟ye Katır Yolu. Sırtçantam, 39, Ġstanbul.

YaĢar, O. (2011). Saros Körfezi Kıyılarında Su Altı DalıĢ Turizmi, ZeitschriftfürdieWelt der Türken, 3

(1), ss. 33-55.

Bildiriler

Altıparmak, M. (2002). Turizmin ÇeĢitlendirilmesi, Sürdürülebilir Turizm ve Planlama. Turizm Bakanlığı

II. Turizm ġurası Bildiriler Kitabı, II. Cilt, Ankara

Bakırcı, M. (2002). Ekoturizm, II. Turizm ġurası Bildirileri, 2.

Çağatay, A., Yurdaer M. ve KırıĢ R. (2002). Eko–Turizm Ġçin Mekan ve Yerel Toplulukların Katılımının

Planlanması. T.C. Turizm Bakanlığı, II. Turizm ġurası Bildirileri, II. Cilt, Ankara.

Çubuk, M.(1996).Sürdürülebilir Turizm; Turizm Planlamasına Ekolojik YaklaĢım, 19. Dünya ġehircilik

Günü Kollokyumu, Mimar Sinan Üniversitesi, Ġstanbul.

Kara, T. (1999). Yörükler, I. Ulusal Tarih Ġçinde Safranbolu Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Türk Tarih

Kurumu, Ankara.

Karagöz, M. ve Akçin, H. (2011). Zonguldak‟ta TaĢkömürü Havzasında 1850‟lerden Günümüze Mülkiyet

Sorunları, Zonguldak Kent Sempozyumu Bildiriler kitabı, TMMOB.

193

Memlük, Y. ve Yılmaz, B. (2000). Bartın Kenti Açık ve YeĢil Alanlarının Bugünkü Durumu, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası, Peyzaj Mimarlığı Kongresi, Ankara.

Neven, D. ve Droge, C.L.M., (2001). A Diamond for the Poor? Assessing Porter‟s Diamond Model for

the Analysis of Agro-Food Clusters in the Developing Countries, Proceedings of the 11th Annual World Food and Agribusiness Forum and Symposium, Australia.

Ozaner, S. (2002). Ekoturizm Nedir? Ne Değildir? 2002 Dünya Ekoturizm Yılının Amacı Nedir?, Turizm Bakanlığı, II. Turizm ġurası Bildirileri, II. Cilt, Ankara

Öztürk, B. (2011). Tios / Tieion (Zonguldak - Filyos) Antik Kenti Epigrafik ÇalıĢmaları ve Tarihsel

Sonuçları, . Uluslararası Karadeniz Kültürü Kongresi, Sinop.

Sonat, A. (1991). Çevrenin Turizm Planlaması Ġçindeki Yeri, II. Ulusal Turizm Kongresi Bildiri Kitabı,

KuĢadası.

Topay, M. (2004). Bartın-Uluyayla‟nın Ġklim Turizmi (Klimatizm) Açısından Potansiyeli, Batı Karadeniz

Bölümünün Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi Sempozyumu, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Safranbolu Meslek Yüksekokulu.

Türker, N., Yıldırım, M., Gül, T. (2011). Kültürel Mirasın Etkinlik Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi:

“Sinoplu Diyojen Felsefe Günleri ve Genç Filozoflar Festivali, I. Uluslararası Karadeniz Kültürü Kongresi, Sinop.

Türker, N., Yıldırım, M., Gül, T. (2011). Kültür Turizm Bağlamında Yörükköyü’ndeki Bektaşi-Yörük Kültürü ve Köy Sakinlerinin Turizm Algıları, I. Uluslararası Karadeniz Kültürü

Kongresi, Sinop.

Raporlar

Atik, A.S. (1999). Bartın Ġl Turizm Envanteri ve Turizmi GeliĢtirme Planı Açıklama Raporu, Bartın Valiliği

Yayını, Bartın.

Bartın Ġl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü. (2001). 2000 Yılı Bartın Ġlinin Yıllık Sanayi, Ekonomik ve Ticari

Durumu Hakkında Rapor, Bartın.

BaĢbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı. (2010).Türkiye Turizm Raporu.

Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı. (2010). Batı Karadeniz Bölgesi (Zonguldak-Karabük-Bartın) Bölge Planı

2010-2013, I. Sürüm.

Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Bolu Zonguldak Ġl Çevre

Müdürlüğü. (2010). Yedigöller YeĢilöz Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Yönetim ve GeliĢme Planı. Bolu-Zonguldak

Devlet Ġstatistik Enstitüsü BaĢkanlığı. (2000). Genel Nüfus Sayımı-Nüfusun Sosyal ve Ekonomik

Nitelikleri, Zonguldak.

Devlet Ġstatistik Enstitüsüsü. (1990). Genel Nüfus Sayımı Daimi Ġkametgaha Göre Göçün Sosyal ve

Ekonomik Nitelikleri.

Devlet Planlama TeĢkilatı. (1997). Zonguldak-Bartın-Karabük Bölgesel GeliĢme Projesi, Mevcut Durum

Raporu, Cilt 2.

Devlet Planlama TeĢkilatı. (2003). Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması

AraĢtırması

DĠE. (2000). Zonguldak Genel Nüfus Sayımı.

Demirkaya, Ġ. (2011). YayınlanmamıĢ Filyos Turizm Master Planı, Zonguldak

Laflı, E. (2008). Hadrianoupolis-Eskipazar, Paphlagonia Hadrianoupolis‟i Arkeolojik Kazıları, 2006-2008 Kazı notları.

Özcan, Ü. (2001). Bartın Sürdürülebilir Kalkınma Planı 1. AĢama Sonuç Raporu, Bartın Belediyesi

Yayını, Bartın.

194

Özcan, Ü. (2002). Bartın Sürdürülebilir Kalkınma Planı 2. AĢama Sonuç Raporu, Bartın Belediyesi Yayını, Bartın.

Zonguldak Belediyesi. (2003), Zonguldak Bölgesi (Zonguldak, Kozlu, Kilimli) Planlama ve Tasarım

Projesi 2. Nüfus ve ĠĢgücü Analizi Raporu, Zonguldak

Zonguldak Belediyesi. (2003). Zonguldak Bölgesi (Zonguldak, Kozlu, Kilimli) Planlama ve Tasarım

Projesi 9. Doğal & Tarihi Çevrenin Korunması ve Endüstri Mirası. ODTÜ Mimarlık Fakültesi ġehir ve Bölge Planlama Bölümü Crp 401 Planlama Projesi, Zonguldak.

Zonguldak Belediyesi. (2003). Zonguldak Bölgesi (Zonguldak, Kozlu, Kilimli) Planlama ve Tasarım

Projesi Açık Alanlar, Rekreatif ve Spor Alanları Grubu Raporu. ODTÜ Mimarlık Fakültesi ġehir ve Bölge Planlama Bölümü Crp 401 Planlama Projesi.

Zonguldak Belediyesi. (2007). Analiz Raporları.

Zonguldak Belediyesi. (2007). Konut Raporları.

Zonguldak Belediyesi. (2007). Zonguldak (Merkez) Nazım Ġmar Planı Açıklama Raporu.

Zonguldak Ġl Çevre Müdürlüğü. Zonguldak Belediyesine Ait Atık Suların Bertarafına ĠliĢkin Fizibilite

Etüdü. Zonguldak.

Zonguldak Ġli Çevre Durum Raporu. (2003).

Zonguldak Valiliği Brifing Raporu. (2003).

Zonguldak Belediyesi. (2007). Zonguldak Bölgesi (Zonguldak, Kozlu, Kilimli) Planlama ve Tasarım Projesi Merkez ve Altmerkezler Grubu Raporu. Zonguldak.

Zonguldak Valiliği, Sanayi ve Ticaret Ġl Müdürlüğü. (2003). Zonguldak Ġli Sanayi, Ticaret ve Ekonomik

Durum Raporu, Zonguldak.

Ġl Turizm Envanterleri ve BroĢürler

Bartın Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2002). BasılmamıĢ Ġl Turizm Envanteri, Bartın.

Bartın Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2007). Kültür Kenti Bartın‟ı KeĢfedin, Bartın Ġl Kültür ve Turizm

Müdürlüğü Yayını, Bartın.

Bartın Ġl Özel Ġdaresi. (1998). Cumhuriyetimizin 75. Yılında Bartın, Bartın Ġl Özel Ġdaresi Yayını, Bartın.

Bartın Valiliği. (2008). Bartın 2023, Ġl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü, Bartın.

Bartın Valiliği. (2008). Bartın Ġli Su Kaynakları Yönetimi Stratejisi, Ġl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü, Bartın.

Karabük Valiliği (Eskipazar Kaymakamlığı). (2010). Eskipazar Doğadan Tarihe YürüyüĢ Parkurları, Karabük.

Karabük Valiliği (Yenice Kaymakamlığı). (2010). Yenice Ormanları Doğa YürüyüĢ Parkurları, Karabük.

Safranbolu Belediyesi. Safranbolu, Safranbolu Belediyesi Kültür Müdürlüğü.

Safranbolu Kaymakamlığı. (1999). Müze Kent Safranbolu, Safranbolu Hizmet Birliği Kültür Yayını, 1,

Ġzmir.

Safranbolu Kaymakamlığı. (2011). Safranbolu Doğa YürüyüĢ Parkurları, Safranbolu Hizmet Birliği

Kültür Yayını, 26, Ġstanbul.

Sakaoğlu, N. (1987). Amasra‟nın Üçbin Yılı, Zonguldak Valiliği Yayınları, 2, Zonguldak.

Sanayi Bakanlığı. (2003). Bartın Ġli Ekonomik ve Ticari Durum Raporu, Bartın Sanayi ve Ticaret Ġl

Müdürlüğü, Bartın.

Sanayi Bakanlığı. (2003). Zonguldak Ġli Ekonomik ve Ticari Durum Raporu, Zonguldak Sanayi ve

Ticaret Ġl Müdürlüğü, Zonguldak

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı. (1995). Bartın Ġli Sanayi Potansiyeli ve Yatırım Alanları Tespiti AraĢtırması,

Sanayi AraĢtırma ve GeliĢtirme Müdürlüğü, Ankara.

195

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı. (1995). Bartın Ġli Yöre GeliĢim Etüdü Ön Raporu, Sanayi AraĢtırma ve GeliĢtirme Müdürlüğü, Ankara.

Standart. 2001). Batı Karadeniz‟in Ġncisi Bartın, Ekonomik ve Teknik Dergi, Ġstanbul.

Zonguldak Valiliği Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2010). Zonguldak Rehber Kültür Dizisi 3, Ankara.

Tezler

Bahar, O. (2004). Türkiye‟de Turizm Sektörünün Rekabet Gücü Analizi Üzerine Bir Alan AraĢtırması: Muğla Örneği, Muğla Üniversitesi Ġktisat Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi.

CoĢkun, Ġ.O. (2004).Turizm Politikası ve Planlaması Ġçin En Uygun Talep Öngörü Yönteminin

Belirlenmesi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm ve Otel ĠĢletmeciliği Ana Bilim Dalı, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi.

Emir, S. F. (2002). Bartın ve Çevresinin Turizm Coğrafyası, Ġstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi.

Ġpar, M. S. (2011). Turizmde Destinasyon MarkalaĢması ve Ġstanbul Üzerine Bir Uygulama, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm ĠĢletmeciliği ve Otelcilik Anabilim Dalı,

YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi.

Kemik, C. (1986). Bartın Evleri ve Kentsel Değerleri Üzerine Bir AraĢtırma, Yıldız Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi.

Kesim Güngör, E. (2010). Turistik Yörelerde Memnuniyet ve Geleceğe Yönelik Ziyaretçi DavranıĢları Antalya Örneği, Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi.

Sezer, M. S. (2010). Türkiye Turizm Sektoründe Müze Turizminin Payının Değerlendirilmesi, Hacettepe

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi.

Yılmaz, B. (2001). Bartın Ġli ve Yakın Çevresi Peyzaj Potansiyelinin Saptanması ve Değerlendirilmesi Üzerine Bir AraĢtırma, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, YayımlanmamıĢ

Doktora Tezi.

196

Ġnternet Kaynakları

Doğru, N. (2004). Zonguldak, Bartın, Karabük Bölgesel GeliĢme Projesi, Kentsel Ekonomik AraĢtırmalar Sempozyumu,Cilt 1, ss. 103-113. http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/keas-I.pdf EriĢim

Tarihi: 25.08.2011

Dokuzuncu BeĢ Yıllık Kalkınma Planı (2006). http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan9.pdf EriĢim Tarihi:

12.09.2011

European Commision Eurostat,

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Tourism_employment,

EriĢim Tarihi: 08.08.2011

Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını

Önleme ve Kontrol Programı, Türkiye‟nin Hava Kirliliği ve Ġklim DeğiĢikliği Sorunlarına Sağlık Açısından YaklaĢım. Eylül 2010, Ankara. http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-

72617/h/yaklasim.pdf EriĢim Tarihi: 22.09.2011

http://www.bartin.bel.tr EriĢim Tarihi: 22.08.2011

http://www.bartin.edu.tr EriĢim Tarihi: 22.08.2011

http://www.bartin.gov.tr EriĢim Tarihi: 22.08.2011

http://www.bartinkultur.gov.tr EriĢim Tarihi: 22.08.2011

http://www.die.gov.tr EriĢim Tarihi: 08.08.2011

http://www.dpt.gov.tr EriĢim Tarihi: 18.08.2011

http://e-dergi.atauni.edu.tr/ EriĢim Tarihi: 28.08.2011

http://karabuk.meb.gov.tr EriĢim Tarihi: 08.09.2011

http://karabuknufus.gov.tr EriĢim Tarihi: 08.08.2011

http://www.batikaradenizsualtidenizcilik.com EriĢim Tarihi: 08.09.2011

http://www.cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/.../konaklama/.../TurizmHareketleri.pdf EriĢim

Tarihi: 20.08.2011

http://www.devrekhaber.net EriĢim Tarihi: 24.08.2011

http://www.eflanimuftulugu.gov.tr EriĢim Tarihi: 08.08.2011

http://www.ekoturizmdernegi.org/ekotur.asp EriĢim Tarihi: 11.08.2011

http://www.eskipazar.bel.tr EriĢim Tarihi: 08.08.2011

http://www.goisrael.com/Tourism_Eng/Articles/Newsletter/Tourism+Ministrys+2011-2012+Marketing+Budget.htm, EriĢim Tarihi: 14.09.2011

http://www.karabuk.bel.tr EriĢim Tarihi: 08.08.2011

http://www.karabuk.edu.tr EriĢim Tarihi: 08.08.2011

http://www.karabuk.gov.tr EriĢim Tarihi: 08.08.2011

http://www.karabukkultur.gov.tr EriĢim Tarihi: 12.09.2011

http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/ EriĢim Tarihi: 12.09.2011

http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-43088/ EriĢim Tarihi: 24.09.2011

http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-93380/turizm-tesvikleri.html?vurgu=te%c5%9fvikler EriĢim Tarihi: 10.10.2011

http://www.kultur.gov.tr EriĢim Tarihi: 28.08.2011

http://www.kultur.gov.tr/TR/belge/1-19418/eski2yeni.html EriĢim Tarihi: 24.09.2011

http://www.leisuregrouptravel.com EriĢim Tarihi: 26.09.2011

197

http://www.milliparklar.gov.tr/DKMP/HomePage.aspx?sflang=tr EriĢim Tarihi: 04.10.2011

http://www.ovacik.bel.tr EriĢim Tarihi: 04.09.2011

http://www.safranbolu.bel.tr EriĢim Tarihi: 04.09.2011

http://www.safranbolu.gov.tr/sayfa.asp?sayfaID=20 EriĢim Tarihi: 26.09.2011

http://www.scotland.gov.uk/Publications/2009/12/21143709/7 EriĢim Tarihi: 14.09.2011

http://www.trakel.org EriĢim Tarihi: 25.10.2011.

http://www.tuik.gov.tr/IcerikGetir.do?istab_id=185 EriĢim Tarihi: 21.09.2011

http://www.tuik.gov.tr EriĢim Tarihi: 10.10.2011

http://www.turizmdebusabah.com. Batı Karadeniz‟de GeliĢme Sorunu ve Turizm

http://www.tursab.org.tr EriĢim Tarihi: 28.08.2011

http://www.urak.org/urak/index.php EriĢim Tarihi: 18.10.2011

http://www.urak.org/URAK_Yayinlar/2008BuluVeEraslan.pdf EriĢim Tarihi: 25.10.2011

http://www.world-tourism.org EriĢim Tarihi: 25.09.2011

http://epp.eurostat.ec.europa.eu EriĢim Tarihi: 15.089.2011

http://www.yenicaggazetesi.com. EriĢim Tarihi: 04.09.2011

http://www.wttc.org EriĢim Tarihi: 08.09.2011

http://www.yenice.bel.tr EriĢim Tarihi: 04.09.2011

http://www.zonguldak67.com EriĢim Tarihi: 12.09.2011

http://zonguldak.meb.gov.tr/cografya EriĢim Tarihi: 12.09.2011

Kesen, N. (2005). Türk Turizm Sektörünün Yararlanabileceği AB Fonları,

www.izto.org.tr/NR/rdonlyres/271E2928-83D9-49BD.../TURIZM.pdf EriĢim Tarihi: 22.08.2011

Kültür veTurizm Bakanlığı (2007) 2023 Türkiye Turizm Stratejisi. http://www.kultur.gov.tr/TR/belge/1-61449/turizm-stratejisi-2023.html

Muğla Bölgesi Turizm Sektörünün Uluslararası Rekabetçilik Analizi Raporu, Muğla Valiliği, (2010).www.kenttv.net/fotogaleri/havci/rekabet.pdf, Erisim: 05.08.2011

Turizm Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu (2006). http://plan9.dpt.gov.tr/oik49_turizm/49turizm.pdf

EriĢim Tarihi: 13.09.2011

Türkiye Cumhuriyeti BaĢbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Türkiye Turizm Sektörü Raporu,

http://www.belgeler.com/blg/288t/turkiye-turizm-sektoru-raporu EriĢim Tarihi: 07.08.2011

World Economic Forum. (2010). www.weforum.org,The Travel & Tourism Competitiveness Report

EriĢim Tarihi: 5.08.2011

World Tourism Organisation, http://unwto.org/ EriĢim Tarihi: 08.08.2011

World Travel and Tourism Council,

http://www.wttc.org/eng/Tourism_Research/Economic_Research/ EriĢim Tarihi: 08.08.2011