Slide 1

Ndotja e detit Adriatik dhe Jon

Ujrat detare

Bregdeti shqiptar prbhet nga vijat bregdetare t Detit Adriatik dhe Detit Jon.Ndryshimi mujor i nivelit t detit shkaktohet nga ndikimet e variueshme q psojnfaktort hidrometeorologjik. Niveli m i lart i detit vrehet gjat muajve nntor dhe dhjetor sepse errat e forta jugore n kt periudh e shtyjn masn ujore n drejtim t veriut, duke shkaktuar rritjen e nivelit t detit. Niveli m i ult i detit vihet re n muajt korrik dhe gusht, q sht edhe periudha m e qet e vitit. Nj tjetr faktor q ndikon s teprmi n nivelin e detit, sht lvizja e errave t forta nga deti n tok dhe e kundrta, sidomos kur veprojn errat e forta t jugut, pasi ato kan shpejtsi t lart dhe zgjasin gjat. Lartsia e valve varion nga minimumi prej 60cm n maksimumin prej +175cm. Temperaturat e ujit t detit kryesisht prcaktohen ngarrezatimi diellor, por varen edhe nga ndikimi i ujrave t mbla, errave, rrymave detare, valve etj. Temperaturat m t larta vrehen gjat muajve korrik dhe gusht,kur rrezatimi diellor sht n maksimum ndrsa temperaturat m t ulta vihen re n shkurt

Ndotja e ujit

Sot n bot,konstatohet se gjysma e t gjith njerzve t planetit,ballafaqohet me mungesn e rezervave t ujit t pijshm,rreth gjysma jetojn n shtpi jasht standardeve apo pa shtpi fare. Dihet se 71% t siprfaqes s planetit ton sht e mbuluar me uj,po ashtu dihet se jeta sht shfaqur n uj dhe sht e lidhur ngusht me ujin.Prandaj, ndotja e ujit sht e rrezikshme jo vetm pr njeriun,por edhe pr organizma t tjer. Ndotja e ujit mund t jet fizike,kimike dhe biologjike.Si kriter pr prcaktimin e cilsis s ujit merren treguesit fizik,kimik dhe biologjik.Tregues fizik t ndotjes s ujit jan:temperatura,era,shija,ngjyra,transparenca.prcjellshmria elektrike e ujit etj.Tregues kimik i cilsis s ujit merret vlera e Ph[aciditeti dhe alkaliteti ose baziteti},pasraj stabiliteti dhe agresiviteti{fortsia}i ujit.Tregues biologjik t ndotjes s ujit merret prania e viruseve,e baktereve,kpurdhave,nematodave,insekteve etj. Pa uj planeti yn do t ishte nj top guri i zhveshur,pa tok pjellore dhe pa atmosfer.Roli i ujit pr qeniet e gjalla dhe planetin sht i shumfisht:ai sht mjedis jetsor n t cilin jetojn shum qenie t gjalla,sht burim i ushqimit dhe i materieve t domosdoshme minerale.N kohen e sotme uji sht edhe burimi i resurseve energjetike[hidroenergjia].Uji sht materie e pazavendsueshme[ujin mund ta zvendsoj vetm uji], i cili n natyr qarkullon vazhdimisht.Gjat ktij qarkullimi ai kontaminohet me gazra toksike,mikroorganizma ,materie minerale e radioaktive.Pr t jetuar qeniet e gjalla,uji q e konsumojm ose q jetojn n t,duhet t jet i pastr. Me shekuj njeriu ka hedhur mbeturina n uj.Sot ujin e ndotin komunikacioni ujor, agrokemikatet[pesticidet dhe plehrat artificiale nga tokat bujqsore,],sapunet detergjentet,zbrthyesit nga amvisria dhe fabrikat,pastaj metalet[p.sh.,plumbi dhe zhiva]nga proceset industriale,agjensat infektiv si dhe temperatura.T gjith kta ndots e gjejn rrugn deri n lum e nga andej prcillen deri n det ose n oqean.Ndotja e ujrave mund t jet siprfaqsore,e thell,bregdetare dhe e limaneve.N ndotjen e ujrave rol t madh ka edhe erozioni i tokave.Lumenj do vit bartin sasi t mdha t dheut i cili prmban materie kimike si plehra,pesticide dhe insekticide.Megjithat, ndotja e ujrave po bhet pr dit e m tepr problem serioz.Ndotja e ujrave mund t jet,siprfaqsore,e thell,bregdetare dhe e limaneve.Burimet e ndotjes jan mbeturinat e ushqimit,hedhurinat industriale,teknologjike dhe kanalizimet e qyteteve.N ndotjen e ujrave rol t madh ka edhe erozioni i tokave. Lumenjt pr do vit bartin sasi t mdha t dheut i cili prmban materie kimike si: plehra,pesticide dhe insekticide.Pesticidet jan agjens kimik t cilt asgjsojn dmtuesit,pra llojin e caktuar,mirpo shpeshher duke i eleminuar dmtuesit dmtohen edhe ata organizma q jan t dobishm.Ujrat n afrsi t qyteteve prmbajn mikroorganizma, ku prezenca e tyre sht e pranishme m shum n ujrat pak t lvizshm.Mikroorganizmat mund t vendosen n indet e peshqve dhe guacave me t cilat njerzit infektohen pas konsumimit.Sot n bot pr do vit smuren me mija persona nga smundjet q barten me uj.Ndotja sht prezente gati dokund rreth qyteteve t mdha.

Mbrojtja e ujit nga ndotja

Mbrojtja e ujit nga ndotja bhet n disa mnyra: 1. Me eliminimin e shkaqeve t ndotjes s ujit, 2. Me zvoglimin e sasis s materieve ndotse n uj, 3. Me ndrmarrjen e masave t posaqme t pastrimit. Shkalla e ndotjes s ujit mund t zvoglohet me montimin e instalimeve t veqanta pr spastrimin e ujrave t ndotura si dhe ndalimin e plot t shprlarjes s mbeturinave t nafts nga tankert dhe nga anijet me mundsi bartse m t dhe se 400 bruto tonelata t regjistruara,n dete relativisht t vegjl,n Detin Mesdhe, n Detin e Zi,n Detin Kaspik etj. Krahas ksaj,mbrojtja e ujit nga ndotja mund t bhet edhe duke ndaluar hedhjen e ndotsve n uj,pastaj me mnjanimin ose zvoglimin e pollutantve n uj,duke qarkulluar uji i ndotur npr sisteme t mbyllura etj. Zvoglimi i sasis s lirimit t materieve ndotse n uj sht form e rndsishme e lufts kundr ndotjes.Kjo nnkupton vendosjen e filtrave prkats dhe e sistemeve pr fundrrim n vendet ku lirohen ujrat e ndotura si dhe ftohjen e obliguar t ujit para se ai t lirohet n rrjedhn e lumit ose n ndonj recepient tjetr. Nj form e mbrojtjes s ujrave rrjedhs nga ndotja sht edhe mbrojtja speciale e burimeve,planifikimi i lokacionit t deponive pr hedhurina sa m larg ujrave rrjedhse,zvoglimi i prdorimit t pesticideve dhe plehrave artificiale n bujqsi si dhe pyllzimi dhe ruajtja e toks nga erozioni{kur prehen pyjet krojet shterrin}. Me konventa ndrkombtare ndotja e ujrave sht e sanksionuar. Por,vshtir sht t binden njerzit q t mos e ndotin ate.Prandaj, sht me rndsi vetdijsimi dhe edukimi i popullats pr shfrytzim racional t resurseve ujore. Mbrojtja e ujrave nga ndotja sigurohet me ndales,me prkufizim dhe me pengim t shkarkimit t materieve t dmshme dhe t rrezikshme n ujra si dhe marrjen e masave pr ruajtjen dhe prmirsimin e cilsis s ujrave.

Ndotja e ujit mbyt gjallesat

Rndsia e ujit pr botn e gjall sht e madhe sepse luan nj rol parsor n zhvillimin e tyre.Prezenca e materieve organike t pasura me amoniak,nitrate,fosfate e stimulon rritjen e bimve ujore-algave dhe fitoplanktoneve,t cilat n uj lirojne prodhimet metabolike,q ia ndrrojn ujit shijen dhe ern.N disa raste kto ndikojne n mnyr toksike n peshq dhe gaforre.Rritja e vegjetacionit bimor n uj shpenzon sasi m t madhe t oksigjenit dhe kshtu nuk e mundson ekzistimin e peshqve . Derdhja e prbrsve t ndryshm t cilt prmbajn materie t dmshme shkakton ngordhjen e gjallesave. Shpeshhere ndodh q qytetart e pa ndrgjegjshm t hedhin n lumenj grumbuj betonesh t cilat shkaktojne katastrofat ekologjike. Ne ekosistemet te demtuara,pr shkak te humbjes se biodiverzitetit dhe kercenime te tilla si zhdukja e habitatit,ngrohja globale,ndotesit e ndryshem ose speciet pushtuese,bota e eger dhe ekosistemet jane me te prekshme nga smundjet.Ngrohja globale sjell pasoja te tilla si rritja e temperatures ne siprfaqen tokesore si dhe shkrirjen akujve ne polet.Rritja e temperaturave ne pole sjell jetesen e pamundur te kafshve qe jetojne ne keto vende.Shkrirja e akujve sjell gjithashtu rritjen e nivelit te ujit dhe zhdukjen e kafsheve dhe bimeve prane deltave ose prane brigjeve detare.Gjithashtu rritet edhe erozioni ne siprfaqe t ndryshme ,qon ne zhdukjen e kafsheve dhe bimeve qe jetojne prane brigjeve detare. Shtimi i algave qe rriten ne lumenj te ndryshem,jane helmues dhe keshtu ata ulin masen e peshqeve ne lumenj,helmojne ujerat e pijshme dhe behen burim per shtimin e agjenteve bakteriale.

Deti Adriatik dhe Jon

Ujerat e bregdetit Adriatik, por edhe te nje pjese te detit Jon, rezultojne te ndotur me mbetje organike dhe urbane. Specialistet tregojne se nje pjese e mbetjeve urbane qe shkarkohen ne det edhe nga lumenjte, kane precipituar dhe kane mbuluar edhe ne tabanin e detit, duke krijuar shtresa mbeturinash te cilat nuk mund te pastrohen me asnje metode.

Gjithashtu, mungesa e trajtimit te ujrave te zeza nga impiantet ka bere qe shume zona bregdetare te jene problematike per shendetin e qytetareve. Per nje kohe te gjate ne zonen e bregdetit ka mungese te investimeve per te siguruar mbrojtjen e faunes. Kjo ka bere qe shume specie ujore te rrezikojne zhdukjen.

Specialistet e mjedisit kerkojne qe te ndalohet gjuetia e peshqve dhe e molusqeve me dinamit, pasi kjo po sjelle edhe demtim te natyres. Ndertimet pa kriter ne nje pjese te madhe te bregdetit shqiptar kane sjelle ndotje te vazhdueshme te ujrave dhe reres ne keto zona.

Deti Jon I pasur me Nafte dhe Gaz

sht konfirmuar se n Jon ka naft dhe gaz. Lajmi u b i ditur e, kompania norvegjeze e krkimit t hidrokarbureve, Petrolium Geo Services, pas krkimeve disa mujore.Zvendspresidenti i firms norvegjeze PGS, Svir Stradenes tha se, n detin Jon ekzistojn rezerva t mdha hidrokarburesh.Ndrsa media greke ka publikuar sot t dhna nga dosja q kompanis norvegjeze PGS i ka drguar kryeministrit Samaras dhe hartn e ekzistencs s rezervave t nafts dhe gazit nn det.Msohet se rezultatet e krkimeve t kompanis norvegjeze PGS kan mbrritur n kryeministri, n nj dosje sekrete dhe sipas informacioneve, rezultatet vlersohen si shum t knaqshme pr qeverin Samaras.Sipas ktyre dokumenteve, fushat me interes t veant ndodhen pran ishujve t Jonit, n veri dhe perndim t ishullit t Korfuzit, ku anija krkoi gjat ditve t para t muajit nntor, n Paksos, Lefkada, Zakinthos, Kefalonia dhe n Katakolon, zona t cilat jan hulumtuar dendur nga anija norvegjeze dhe jan nnvizuar n hartn e nafts dhe gazit, si t pasura me rezerva t mdha.Jashtzakonisht i rndsishm sht fakti se kompanit gjigante e urdhruan anijen pr t kryer krkime t mtejshme, gj q tregon interesin e madh pr depozitat e nafts n kto zona. Kompani t mdha, si ajo amerikane EXXON MOBIL dhe francezja TOTAL jan shprehur shum t interesuara pr dy zona t veanta n Jon.Ministri grek i energjis, Evangelos Livieratos vuri n dukje se "kompania norvegjeze shtoi krkimet nga programi fillestar me 46% dhe kjo sipas tij, do t thot shum". Ekspertt theksojn se fakti q kompania norvegjeze rriti buxhetin e saj origjinal nga 70 mln euro n 100 mln euro, sht tregues i interesit dhe perspektivs s mir.Sipas t dhnave zyrtare nga qeveria greke,n vjesht do t ket prfunduar analiza dhe interpretimi i t dhnave dhe n vitin 2014 duhet t jen prcaktuar territoret ku do t fillojn shpimet.Krkimet pr hidrokarbure n Jon dhe Jug t Krets filluan n nntor t vitit 2012 dhe para pak ditsh u njoftua zyrtarisht prfundimi i tyre. Krkimet u zhvilluan n nj rreze prej 12.431 kilometra, hapsir q tejkalon planzimin fillestar.

Nj ekip prej pesmbdhjet oqeanografve nga Kroacia, Italia dhe Sllovenia, ka hulumtuar detin Adriatik gjat dhe pas stuhis s fuqishme n fund t janarit dhe gjysms s par t shkurtit t viti 2012.Deti Adriatik Ka nj siprfaqe 138.595 km katror, thellsia m e madhe arrin 1330 m. Temperatura mesatare e ujit n korrik arrin 23,2 grad celsius, ndrsa ajo mesatare vjetore 17,5 grad celsius. N jug kripshmria (saliniteti) arrin 38,32 promila, dukshmria n bregdet sht 5 m ndrsa n brendsi deri 45 m.Deti Adriatik sht njri prej dy deteve q lag brigjet e Shqipris. Bregu prgjat tij sht kryesisht nj breg ranor. N kt det derdhen shtat lumenj q rrjedhin prmes tokave shqiptare si: Drini i Bardh, Drini i Zi, Vjosa, Buna, Mati, Shkumbini dhe Semani.Uji i Adriatikut, m i dendur, m i ftoht dhe m i njelmt deri taniMatjet kan regjistruar dendsin m t lart t ujit t Adriatiku t njohur deri m tani , 30.6 kilogram pr metr kub . Gjithashtu sht shnuar temperatura m e ult e Adriatikut 3.9 grad celsius n nj thellsi prej 24 metra n Gjirin e Trieshtes. N t njjtn koh , kripshmria n Adriatikun verior sht rritur n 38.5 , qka do t thot se sht shkalla m m e lart e regjistruar ndonjher e kripshmris s detit. Stuhia e fort dhe me gjatsi kohore t madhe ka shkaktuar fundeosjen ujit jashtzakonisht t ftoht dhe t dendur n Gjirin e Triestes dhe rrymimin e tij prgjat fundit t detit n drejtim t jugut t Adriatikut.Rryma e detit ka arrit shpejtsin ndrmjet 30 deri 40 cm pr sekond , gj q pr ern t ciln e hasim pr qdo dit, shpejtsia sht e vogl, ndrsa sa i prket rrymave detare sht tepr e lart, tha dr . Ivica Vilibiq nga Instituti pr Oqeanografi dhe peshkim n Split.Zvoglim i prurjeve t lumenjve t Adriatikut ka shkaktuar rritjen e dendsis s ujit, n radh t par lumi Po.Profesori i Fakultetit t Shkencave Natyrore t Universiteti n Zagreb Damir Viliiq thekson se ky fenomen sht i rndsishm pr zhvillimin e organizmave detare . N pjesn kroate t detit Adriatik veanrisht sht e rndsishme rryma lindore e Adriatikut.Ajo sjell relativisht uj t pasur me me materje ushqyese n pjesn lindore t Adriatikut nga Deti Jon. Murlani gjithashtu pasuron shtresat e thella t Adriatikut me oksigjen i cili sht i rndsishm pr botn e tij t gjall, tha ai .Ndryshimi i kushteve klimatike mund t shkaktojn ndryshimin e rrjedhave hidrodinamike dhe biologjike q njohim sot. Ndryshimet globale mund t ndikojn n regjimin e errave, reshjeve , rrjedhave t lumenjve dhe t materjeve ushqyese n Adriatik , mandej mund t ndryshojn produktin biologjik t Adriatikut t cilin e kemi sot, ka konstatuar Viliiq , transmeton Dnevnik.hr.

Perdorimi I ujit , shkaktaret e ndotjes se tij dhe pasojat qe ka kjo tek njerzit .

Ndotja e t gjitha resurseve t mjedisit jetsor ka ndikim negativ pr shndetin e njeriut.Ndotja e ujit dhe prdorimi i tij bn ndikim t drejtprdrejt n shndetin e njeriut dhe l pasoja pr koh t gjat.Sot dihet se nga prdorimi i ujit t ndotur-flliqur,shkaktohen m shum se 200 smundje.Kto smundje shpesh kan marr me mijra viktima njerzore.N Kosov nuk ka monitorim t ujrave t ndotura urbane. Ujrat industriale jan nj ndr ndotsit kryesor t ujrave siprfaqsore dhe nntoksore.Ndotsit m t mdhenj jan:KEK,Feronikeli,Sharrvemi,MineraleteTreps,Kizhnics,Artans dhe minierat tjera.Si shkaktar tjeter i ndotjes s ujit jan edhe kriprat e tretura: kloridet,sulfatet ose bikarbonatet,natriumi,kaliumi,lalciumi,magnezi,t cilt koncentrohen gjat ujitjes s tokave,pastaj shiu i thart dhe veprimtarit industriale.Kshtu ,ndoten ujrat rrjedhse dhe ato siprfaqsore vazhdimisht.Koncentrimin e krips e rrisin edhe ujrat e liruara nga amvisrit dhe industria ushqimore,ndrsa burim tjeter i kripshmris s ujrave sht edhe kripa e prdorur gjat dimrit n rrugt automobilistike,q prdoren me mija tonelata brenda nj sezoni. Sot n bujqsi prdoret sasi e konsiderueshme e nitrateve pr stimulimin e prodhimtaris bujqsore.[mbi 400 kg pr hektar n vendet e zhvilluara]ndrsa sasi e konsiderueshme e ktyre nitrateve koncentrohet n ujrat e drenuara nn kultura,e cila arrin deri n 150 mg/l,q e tejkalon pr tri her kufirin e lejuar t koncentrimit n ujin e pijshm. Nitrati nuk sht toksik,por ai kthehet ndrkoh n nitrit ose n komponim organik nitrosamin dhe n pjesmarrje t vogl vetm me I mg/I paraqet rrezik potencial kancerogjen.Prezenca e tij paraqet problemin m akut t furnizimit me uj n vendet e zhvilluara.Detergjentet lars pastrues nuk jan t sigurt pr mjedisin t gjitha kto jan n shkall t ndryshme ndots t rrezikshm.Gjithashtu derivatet e ndryshme t nafts ,lubrifikant e makinave karburantet,jan veqanrisht t rrezikshme.

12RNDSIA E EKOLOGJIS N ZONAT BREGDETARE.Gjat vers n ekranet e televizioneve shihen pushues n bregun e detit,sidomospushues t rinj n bregun e Adriatikut,duke u ankuar n vazhdimsi pr ujrat e zeza, t cilat shpesh kan dal n siprfaqe dhe kan ndotur mjedisin ku jetohet dhe pushohet. Por ky nuk sht thjesht nj lajm elektronik q e marrim nga mediat dhe q mund t dyshojm mbi dika. Gjithmon e m shum dgjojm miq, t rinj, koleg pune apo fqinj e t afrm q marrin rrugn pr t kaluar pushimet jasht shtetit, n vende ku nuk ka as m shum diell, as mshum jod,as m shum kaltrsi se n vendin ton. Kur i pyet menjher t thon arsyen prse largohen: deti Adriatik, plazhi i Durrsit e m tej me kilometra m posht deri tek Mali i Robit jan tejet t ndotur. Aq m shum serioze bhet kjo gjendje, kur nj pjes e madhe e ktyre njerzve kan edhe banesat n zonat pr t cilat po flasim.Edhe Saranda, ndodhet prpara t njjtit rrezik. Sociologjikisht duhet pranuar se banort e Tirans, sidomos rinia do t thoja un, e kan braktisur prej vitesh plazhin e Durrsit. Ato plazhe, q qysh prej viteve 50 frekuentoheshin aq masivisht nga kjo grupmosh. Nuk ka nevoj t pyessh nj shok apo shoqe bashkmoshatare prse nuk pushojn n kt zon bregdetare afr Tirans. Problemi i vetm sht ndotja dhe papastrtit q mbizotrojn gjithandej.Ndotje ka kudo. Edhe n plazhe ka pasur ndotje prej kohsh. Sigurisht nuk sht mir q bregdeti yn sht i papastr. Dikur kishte ndotje t mjedisit, ndotje ekologjike, por jo nj degradim t till t thell. Katastrofa ekologjike ka ardhur pak e nga pak gjat ktyre viteve t fundit. Pikrisht ather kur dgjonim q udhheqsit tan t thoshin se e ardhmja e turizmit ton do t ishte e lidhur me transformimin e plazheve tona dhe shndrrimin e tyre n zona turistike si ato t Las Vegasit.Zhvillimi duhet t jet i qndrueshm. Ai krkon durim, maturi, respektim t ligjeve strikte t marrdhnieve t njeriut me natyrn q e rrethon. Ekologjia n rradh t par sht deg e filozofis dhe e sociologjis. Nuk sht thjesht energji e policis ndrtimore pr t shkallmuar karabina pallatesh t ngritura pa leje.Mosmenaxhimi si duhet i fekaleve, t cilat, pastaj, pas disa vitesh do t fillojn t hakmerren. Hakmerren jo vetm mbi turistet, jo vetm mbi njerzit e thjesht q jan t detyruar t prballen me to, por edhe mbi vet ata q i shkaktojn .

Nj det meplastik

Nse pr nj pecet letre t braktisur n plazh duhen tre muaj pr tu shprbr plotsisht, pr nj pipze plastike duhen rreth 20 -30 vjet, pr nj akmak duhen 100-1,000 vite dhe pr nje shishe plastike m shum se 1000 vite.do vit, rreth 10% prej 260 milion ton plastik t prodhuar prfundon n det: 20% e ksaj vjen nga anijet dhe platformat q gjenden n det, 80% vjen nga toka. N total bhet fjal pr 46 mij pjes plastik q lundrojn n do milje katror t oqeanit, nj det i vrtet mbeturinash i gjat rreth 2,700 km.Sipas t dhnave t grumbulluara nga WWF n dosierin n detet Adriatik dhe Jon mendohet t ket 3 miliard mbeturina lundruese ose t grumbulluara n tabanin (fundin) e detit, nga t cilat 70-80% plastik: qese, shishe, cigare dhe bishta cigaresh. Pr t krijuar nj ide rreth prqendrimit (t mbeturinave), mjafton t mendosh q ne detin ton (detin Mesdhe), me 2,5 milion km katror siprfaqe, ka 500 ton plastik, ndrsa n Oqeanin Atlantik, q shrihet pr m shum se 106 milion km katror, ka 1100 ton.Kto mikrofragmente plastike, m t vegjl se nj milimetr, mund t mbrrijn deri n tavolinat tona, t glltitur nga planktoni e m pas nga peshqit. Pr m tepr kto pjesza bllokojn shkmbimet e gazeve midis tabanit (fundit) t detit dhe ujit lart-qndrues (q qndron m sipr); mungesa e oksigjenit q krijohet ndryshon n mnyr thelbsore dhe shpesh shkatrron ekosistemet.

Shkarkimet urbane, industriale, bujqsore dhe blegtorale .

Deti Adratik dhe Jon jan br pritsit e shkarkimeve urbane, industriale, bujqsore e blegtorale. N ta derdhen jasht cdo kontrolli pesticidet dhe kimikatet e paprpunuara t tokave bujqsore, mbetjet organike, t cilat prmbajn fosfor e azot, viruse e baktere patogjene, metale t rnda, etj. Rritja e banorve n disa qendra urbane e ka br t pamundur procesin e vetpastrimit t detit, pr shkak t sasis s madhe t shkarkimeve urbane. Pervec ktyre faktorve, t cilt duhet t ishin nn menaxhimin dhe kontrollin e qeverive lokale, lists s gjat i shtohen edhe plehrat e pafundme t lna kudo prgjat bregdetit, prfshi ktu edhe nj ndr armiqt kryesor t gjallesave detare, qeset e plastmasit. Por ndotjet e drejprdrejta nga shkarkimet n det apo plehrat nuk jan t vetmet. Ndotja e lumenjve, sidomos npr zonat rurale, ku luginat e tyre jo rall jan vend-depozitimet e mbetjeve jan nj tjetr burim papastrtie. Edhe ndotja e ujrave nntoksore jep ndikimin e saj n kt vorbull t madhe. N mnyr t prmbledhur mund t thuhet se plazhet shqiptare jan n rrezik t madh. Nse disa prej tyre ende jan nn kufinjt e ndotjes, kjo nuk vjen pr shkak t menaxhimit t kujdesshm t tyre, por thjesht pr inertsi dhe frenkuentim jo masiv.

Dy nga indikatort m t rndsishm t cilsis s ujrave detare, t cil lidhen me mikroorganizma t ndotjes fekale jan: koliformet fekale (Fecal Coliforms FC) dhe enterokoku intestinal (Intestinal Enterococus IE). Fokusi bie kryesisht mbi kta dy indikator pasi derdhja e paprpunuar e ujrave t zeza n det sht burimi m i madh i ndotjes si dhe vatr e smundjeve infektive. Nga t dhnat e Institutit t Shndetit Publik, plazhet m t ndotura jan n Durrs, Kavaj, Vlor e Sarand. Ndrkoh q me cilsi m t mir paraqiten Borshi, Dhrmiu, Shngjini, Velipoja e Himara.

Ndikimi i shkarkimeve urbane ne zonen bregdetare.

N qytetin e Durresit, Vlores dhe te Lezhes mbetjet e lengeta urbane shkarkohen nepermjet stacioneve te pompimit. Ne qytetin e Durresit ujrat urbane shkarkohen te patrajtuara direkt ne det, ne zonen e Porto Romanos ne qytetin eVlores shkarkohen ne det ne zonen e Pyllit te Sodes, kurse ne qytetin e Lezhes shkarkohen ne lumin Drin.Ne keto stacione, vleresimii cilesise se ujerave urbane, mbeshtetet ne normat e shkarkimeve te lengeta urbanenga impiantet e trajtimit,te percaktuara ne legjislacionin shqiptar (VKM Nr.177, qe korespondojne me normat qe vendos Direktiva e Bashkimit Evropian per Shkarkimet e Ujerave Mbeturine Rezultatet mesatare te analizave tregojne se vetem permbajtja e Nevojes Kimike per Oksigjen (NKO) rezulton brenda normave te lejuara.Ujerat urbane ne keto stacione rezultojne me perqendrim te larte te lendes organike te biodegradueshme, me permbajtje te larte te lendeve pezull dhe fosfori total qe kalon vlerat kufi. Ujerat urbane te shkarkuara nepermjet hidrovorit ne Durres dhe ne Vlore paraqiten me nivel me te larte ndotje se ujerat e shkarkuara nga hidrovori i qytetit te Lezhes.Krahasimi i rezultateve te monitorimit ne vitet 2006-2009 tregon se ujrat urbane te shkarkuara ne zonat bregdetare kane nivel te larte ndotje.Permbajtja e NKO rezultonbrnda normave te lejuar, ndrsa permbajtja e NBO dhe e fosforit rezulton me tendenc ne rritje ne qytetin e Durrsit, ne nivel t qendrueshem ne qytetin e Lezhes dhe nje tendence ne ulje ne qytetin e Vlores. Permbajtja e lendeve pezulltejkalon normat e lejuara, kurse fosfori total eshte pothuaj dy here mbi normen.

Treguesit e ndotjes kimike :Nevoja Kimike per Oksigjen (NKO),Nevoja Biologjike per Oksigjen (NBO),NH4NO2NO3 PO4temperatura, pH, saliniteti, oksigjeni i tretur, lendet ne pezulli

Treguesit e ndotjes mikrobiale :

Koliform fekale,Streptokok fekal Treguesit e substancave te rrezikshme :

PbHgCdGjendja ushqyese e zonave detare.

Rezultati sht mbshtetur n vlersimin e katr treguesve: klorofili i prgjithshm , fosfori e azoti i prgjithshm dhe tejpamja e ujrave. Nga t dhnat, gjendja ushqyese ne plazhin e Sarands ishte oligotrofe kurse ne plazhin e vlores, gjendja ushqyese e ujrave ishte mesotrofe. Njkohsisht, raportet e pigmenteve fotosintetike (Chla/Chlb dhe Chla/Chlc) si dhe sasit relative t tyre n mjediset e monitoruara shfaqin luhatje n hapsir dhe koh, t cilat . shprehin qart ndryshueshmrin e gjendjes ushqyese n to gjat periudhs s monitorimit.

Treguesit kryesor t prdorur pr matjen e prodhimtaris s trupave ujor ishin klorofilia, fosfori dhe azoti i prgjithshm, dhe tejpamja, e cila lejon klasifikimin e gjendjes ushqyese t tyre. Domosdoshmria pr zhvillimin e sistemit kompleks t treguesve organik dhe inorganik, pr nj studim m t plot dhe monitorim t ecuris s gjendjes ushqyese t lagunave sht paraqitur n: Konferencn e Katrt Evropiane t Ministrave t Mjedisit, Aarhus (Korrik, 1989, Danimark). Raportet teknike t Agjencis Evropiane t Mjedisit, Kshillit t Evrops dhe t shum projekteve mbi studimin e lagunave tregojn se ato jan ekosisteme me biodiversitet t lart.

Gjendja ushqyese sht klasifikuar n katr nivele: oligotrofe (ujra t qarta blu, vlera shum t ulta t ushqyesve dhe algave), mesotrofe (ujra pak t gjelbr, t qart, vlera mesatare t ushqyesve dhe algave), eutrofe (ujra t gjelbrt t errt, vlera m t larta t ushqyesve dhe algave) dhe hipertrofe (ujra t tejngopur me fosfor dhe azot, zhvillim i madh i fitoplanktonit, ujra t trubullt) Dukuria e eutrofikimit sht pasoj e ktyre faktorve: paksim i ujrave t mbla, prania e ndotjeve organike dhe inorganike, ujkmbim jo i mjaftueshm i ujrave det-lagun, dhe erozioni.

Prcaktimi i qelizave t algave n trupat ujor kryhet duke matur prmbajtjen e klorofileve n fitoplankton; kto jan pigmente me ngjyr jeshile q kapin energjin e rrezatimit diellor dhe e transferojn at n molekula t tjera gjat procesit t fotosintezs.

Klorofilia sht prbrsi m i rndsishm n krahasim me klorofilet e tjera (klorofilet b, c1 c2) dhe prqndrimi i saj sht shprehje e biomass s fitoplanktonit; pr rrjedhoj, prmbajtja e klorofilit a bn t mundur klasifikimin e trupave ujor sipas gjendjes ushqyese .

Vlerat e larta n uj sjellin: ulje t tejpamjes, ndryshim t ngjyrs s ujrave (duke e br at m t gjelbr), dhe ndonjher uji shfaq er dhe shije jo t kndshme. Fosfori sht nj ushqyes kryesor dhe prgjegjs pr zhvillimin e algave, i cili ka lidhje t drejtprdrejt midis prqendrimit t fosforit, klorofilit a (biomass s algave) dhe tejpamjes s ujrave.

Qllimi i ktij studimi ka qn vlersimi i gjendjes ushqyese t trupave ujor t disa ekosistemeve ujore te zonave detare t cilat jan ekosisteme t rndsishme t Shqipris, me shum rndsi pr peshkimin dhe akua kulturn, pr turizmin dhe edhe pr vet shndetin e njeriut

Monitorimi I cilesise mikrobiologjike te ujerave te plazheve kryesore te ShqiperiseProblemet e rrezikut shendetesor nga larja ne ujrat e ndotura, jane tenjohura ne te gjithe rajonin e Mesdheut dhe ne bote, por gjithashtu edhe ne vendin tone,sa kohe qe ujrat urbane te qyteteve bregdetare te vendit tone,shkarkohen direkt ose indirekt pa asnje lloj trajtimi,gje qe sjell ndotjen e ujrave te Detit me mikroorganizma patogjene dhe substance kimike ndotese.Po ashtu lumenjte derdhin ne det sasira te medha lendesh organike dhe ndotesishqe I marrin pergjate rruges se tyre per ne det.Shtimi I popullates ne zonat bregdetare ka shtuar sasine e shkarkimeve ne det dhe mundesine e ndikimit negative mbi shendetin e populates. Ne keto kushte eshte kryer studimi per monitorimin mikrobiologjik te ujerave te plazheve te vendit.

Ne,informacionin e Institutit te Shendetit Publik raportohen qarte rezultatet, duke vleresuar per cdo moster te analizuar, te gjithe parametrat e parashikuar ne kontrate dhe sipas frekuences dhe metodologjise se fiksuar ne te.Me poshte jepen rezultatet sipas ujerave te plazheve te analizuara:

Plazhi I Durresit.Eshte prezente ndotja mikrobiologjike e ujrave te larjes. Kapaciteti I rrjetit te kanalizimeve eshte shume I vogel, kjo ben qe ujrat e zeza te derdhen ne mjediset e plazhit e disa raste edhe ne det: Stacioni Gostivari paraqitet me nje ndotje te moderuar me 2 indekset e ndotjesFekale mbi norme, por lehtesisht mbi normat e rekomanduara.

Plazhi I Kavajes Ky plazh eshte monitoruar qe nga plazhi I Golemit deri tek Malii Robit.Stacionet e kampinimit ne kete plazh jane 8.Lehtesisht te ndotura paraqiten stacionet 2 dhe 8 ku vlera e mikroorganizmave tendotjes fekale jane brenda kufijve te lejuara;Satcionet 6 dhe 7 kane vetem nje nga indekset maksimale mbi normat e rekomanduara, pra paraqiten me ndotje te moderuar;Stacionet 3 dhe 4 jane stacionet me te ndotura mbi vlerat minimal edhe maksimale te mikroorganizmave indikatore te ndotjes fekale.

Plazhi I Velipojes Ne kete plazh jane monitoruar 4 stacione kampionimi, ne pjesen me te populluar te kesaj zone. Sa kohe qe ne kete plazh nuk ka shkarkime te ujrave urbane gjate gjithepjeses se shfrytezueshme te tij, verehet qe ne stacione ka vetem nje ndotjete lehte mikrobiologjike

Plazhi I Shengjinit.Ky eshte plazhi me I madh ne zonen e Veriut dhe I monitoruar me 5 stacione kampionimi. Vihet re nje ndotje e lehte ne disa prej stacioneve te kampionimit per shkak te faktit qe stacioni I pompimit te ujerave shpesh here per arsye te mungeses se energjise elektrike nuk funksionon dhe ujerat urbane mund te dalin ne vendet edemtuara te rrjetit te kanalizimeve ne siperfaqe te tokes.Keneta e Kenalles komunikon me detin dhe indirect mund te ndose ujerat e larjes, por sidoqofte ndikimi i saj ne ujerat e detit eshte I pakte.

Plazhi I VloresKetu jane analizuar 8 stacione kampionimi. Ne perfundime terhiqet vemendja qe:Ne stacionet 6, 7 dhe 8 nuk ka presence ndotjeStacioni 3 eshte me I ndoturi: te kater indekset e ndotjes fekale dalin mbi normate rekomanduara per qellime kreative); Me dy tre indekse mbi normat e rekomanduara dalin edhe stacionet 1, 2, 4 dhe 5.

Plazhi I Dhermiut, Himares dhe Borshit Rezulton se keto plazhe jane ende tepandotur dhe jane praktikisht plazhet me cilesine me te mire mikrobiologjikene te gjithe bregdetin tone deri tani.

Plazhi I SarandesEshte monitoruar me 4 stacione kampionimi. Rezulton se indekset e ndotjes fekalejane akoma Brenda normave te rekomanduara per larje. Ne keto kushte, ky plazh ka cilesi te mire te ujrave te larjes. Rekomandime Trajtimi I ujrave urbane dhe jetesore perpara derdhjes ne ujrat siperfaqsore e ne det eshte prioriteti kryesor qe do te ndikoje ne ruajtjen e pastersise se ujrave te larjes; Forcimi I kuadrit ligjor per ruajtjen e ujrave siperfasore nepermjet vendosjes ne nje kohe sa me te shkurterte normave te shkarkimeve urbane dhe industriale; Inventirizimi I burimeve tendotjes, sasive dhe perberjes se tyre; Forcimi I kuadrit ligjor dhe institucional permenaxhimin e planifikuar te zonave bregdetare mbeshtetur ne nje plan kombetarte zhvillimit te bregdetit, Hartimi I nje profilit te cdo plazhi ne vendin tone mete gjitha te dhenat gjeografike, hidrogjeologjike dhe vecanerisht sipas shkalles sepastertise se ujrave te larjes per mbrojtjen e shendetit publik.