necip fazıl kısakürek vatan haini degil buyuk vatan dostu vahiduddin

8/7/2019 Necip Fazl Ksakrek Vatan Haini Degil Buyuk Vatan Dostu Vahiduddin

1/96

Necip Fazl Ksakrek

Vatan Haini deil, Byk Vatan Dostu SultanVahidddin

NECP FAZIL KISAKREKVatan haini deil, byk vatan dostu, Sultan 6 nc Mehmed Vahidddin

TAKDMBu eser, 6-7 yl nce bir gazetede tefrika edildi, peinden kitap halinde kt;ve ne gazetede, ne de kitap olarak yaynlanmasndan herhangi bir takibe urad.Fakat bir mddet sonra nereden ve nasl geldii belirsiz bir tepki neticesi,Vahidddin'i temize karmak Atatrk'e hakaret sayld, kitap toplatld ve

mahkemeye iletildi. Mahkeme, mellifinin kendisini savunmaya bile lzumgrmedii, bu bakmdan hkim huzurunda boy gstermeye ihtiya hissetmedii,dnya grmze aykr bilirkiilerin de bir azdan susuz bulduu bu eser


2/96

hakknda bedahet slbiyle beraet karar verdi. Fakat hkm Temyizce bozuldu vetam da mahkmiyetin eiine srldmz bir anda, Af Kanunu ii kurtard.imdi eseri tekrar nerederken u lye dayanyoruz:1 Bir eyi vmek, onun zddn yermek deildir. Gndz medhetmekle geceyizemmetmi olmak manas alnamaz. En iptida ve sadece hissiyle hareket eden birtoplulukta bile, hukuk anlay olarak byle bir abese yer bulunamaz.

2 Eer gndz medhedenin ruhunda geceye kar ayrca ve gizli bir nefretvarsa, bu nefret aa vurulmadka ve dndan bir arete kavumadka sadecekimsenin el uzatamayaca bir vicdan meselesi olarak kalr ve hibir trlsulandrlamaz.3 Kald ki, eserde bu nokta da ele alnm ve Vahidddin ile Atatrk arasndabir muhasebe yaplmaya kadar gidilmi ve herhangi bir vehim tefsirine de imknkalmamas iin, hkm, 226 nci sahfede, yeni bir ilve olarak verilmitir.Bu bakmlardan eserimizi, hem belirttii tarih dvaya dayanak olmak, hem dememleketimizde kanuna riayet diye bir ey bulunup bulunmadn gstermek gibiiki bal hizmet gayesiyle ve rahat gnlle nerediyor ve her eyi Hakka ve hakduygusuna smarlyoruz.N.F.K.

KKYirmi yalarnda var, yoktum. Birka yldr Beylerbeyinde oturuyorduk.Beylerbeyi ile engelky arasndaki iki yan narl Yallar Boyu Caddesinebaknrdm. O zamanlar toprak, imdi asfalt bu yolun stnde, akamlar,Havuzbana kadar yrmek, oradan engelky istikametine sarkmak, iskeleyigeip Kuleli'ye doru uzanmak en byk zevkimdi.engelky iskelesinden hafif bir yokula sahil yoluna knca, sada, dik birgeidin ulatrd sed zerinde sk bir aalk ve ortasna den, saray ufa,yayvan, beyaz, ahap bir kk... Vahidddin Efendi kk...Pancurlar kapal bu kkde hibir hayat eseri yok... ehzadeliinde sahibi, sonOsmanl Padiah Altnc Mehmed Vahidddin birka yl evvel bir ngiliz harpgemisine atlayarak, Boazn ve Marmarann sulariyle beraber vatann brakpgitmitir. Artk o herkesin gznde bir vatan haini...Vatan haini sanlan bu, 36 nc ve sonuncu Osmanl mparatorunun ehzadelikkkne her nazar atmda, iime, akamn alacaliyle beraber ayr bir lolukkerdi.O tarihten 30 ksur yl sonra yazacam Canm stanbul iirinden iimeyerlemeye balayan ilk glgeler:Tarihin gzleri var, surlarda delik delik;Servi, endaml servi, ahirete perdelik...Bulutta aha kalkm Fatih'ten kalma kr at;Prlantadan kubbeler, belld bir milyar krat...ahadet parmadr ge doru minare;Her nakta o mna: leceiz, ne are?...Hayattan canl lm, gnahtan baskn rahmet;Beyolu tepinirken alar Karacaahmet.

Boaz gm bir mangal, kaynatr serinlii;amlca'da, yerdedir gklerin derinlii.Oynak sular yalnn alt katna misafir;Yeni dnyadan mahzun resimde eski sefir-Kerakam camlarnda yangn kan skdar,Perili ahap konak, koca bir ehir kadar.Bir ses, bilemem tanbur gibi mi, ud gibi mi?Cumbal odalarda inletir Ktibim!...Yedi tepe stnde zaman bir gergef iler!Yedi renk, yedi sesten saysz beliriler...Eyp ksz, Kadky ssl, Moda kurumlu,Adada rzgr, uan eteklerden sorumlu.Her afak Hisarlarda oklar kar yayndan;

Hl lklar gelir Topkap Sarayndan.


3/96

Birka parasn aldmz bu iir, olanca kaneleri ve harabeleri, enliklerive matemleri, saadetleri ve bellariyle, stanbul'un, son Padiah Vahidddinzamannda balad son mnalardan rldr.Akam st, engelky srtlarndan hayal meyal grnen Topkap Saraynauzannz! Kulak kesilecek olursanz, Sarayn dar ve karanlk koridorlarndakoan ve rastgele kaplar yumruklayan Deli Mustafa'nn lklarn duyarsnz:

Osman gel, Osman gel, beni bu saltanat yknden kurtar!Hac Bekta- Vel'nin srtn svazlayp: ismin Yenieri olsun! Devlete mbarek ol!Dedii byk idealin askeri dne dolaa, Trklerin Padiah ve mslmanlarnHalifesi Gen Osman', uyuz bir at srtnda, hamam olanlar gibi baldrlarnimdikleye imdikleye Yedikule surlarna gtrecek, hayalarn skarakbayltacak ve narin boynundan iple boacak kadar alalmtr.Merzifonlu Kara Mustafa'nn Viyana nnde verdii korkun bozgun... istanbul'adoru yol boyunca at lleri, kavuklar, sorgular, adr ykntlar, toparabalar ve sancaklar... Kinatn Efendisine ait mukaddes liva, ancak ve g-bel kurtarlabilmitir. O gn bugn, sonsuz ve perian mdafaa r... Dinllerindeki hikmetleri anlamayan ve kapkara nefsine uydurmaya bakan kapkaramiza mnasna ham yobaz ve kaba softa elinde, eya ve hdiselere dikkatetmekten ve bu aziz uuru dine balamaktan ciz bir cemiyet... Her n istanbul'adoru krpla krpla eritilen imparatorluk; ve nihayet, tek are diye,anlamakszn dman taklit etmekten baka yol bulamam politikaclar...Topyekn sahte kahramanlar ve srmal cceler geidi Tanzimat; ve Rus arnnvasflandrd Tanzimat tipi: Hasta Adam!Nihayetin nihayeti olarak da, bir devrin ebed-mddet sfatl devletini, tampaylalaca anda 33 yl ayakta tuttuktan sonra tahttan indiriliiyle beraberbalayan ve temelinden kne ahit olan byk atabey, Ulu Hakan kinciAbdlhamid Han... Peinden, devlet ykc ve millet uurucu byk kasrgaykendi zamannda grmeye memur, ezel tevekkl ve ebedi teslimiyet rnei ikinciaabey, Sultan Read... Onun da peinden...Ah, bu kkn dndrdkleri!Beylerbeyi ile Kuleli arasndaki yol, yaprak hrtlariyle kark iniltisesleri veren btn bir tarih berzah...Beylerbeyi ile Havuzba arasndaki Yallar Boyu Caddesi, gzmde, eski stanbularistokrasisinin son renk ve izgilerinden bir takm seyrek hayaletlerin grnpsiliniverdii esrarl bir dehlizdi. Hl, dik ve kolal yakas ve krmzkravatndan vaz gememi, fakat fes yerine bana gln bir kasket oturtmueski haremaasi; hzl yryecek olsa mafsal yerlerinden krlp dklecekmigibi ar ar srklenen, sap fildii bastonlu ve fantezi yelei altnkstekli, ihtiyar merutiyet emeklisi; ecinnilere karktna hkmettirici,vakur olduu kadar rkek bir edaya brl, banda siyah trban, srtnda siyahmanto ve ayaklarnda siyah bebe iskarpin, gemi zaman hanmefendisi... YallarBoyu Caddesinde, ite her biri, br kaybolduktan sonra uzun arayla belirenseyrek hayaletler...Bugn zerinde, iporta mal kbik atlarn (ye -ye) sesleriyle hrldad,mini etekli kzlar ve favorili delikanllarn sel gibi rldad ve arsz

otobsler ve dolmularn zrldad bu yollarda, 40 yl nce, artk batmaktaolan mazi gneinin son akisleri... te, Beylerbeyi camiine bitiik smail Paa yals, pln Londra GzelSanatlar Akademisinde gsterilen mehur Hasip Paa yals, Msrllarn kk,eski muharrirlerden eyh Muhsin-i Fni'nin yals, filn, falan... Ve nihayetengelky iskelesinin ilerisindeki setde Vahidddin Efendi kk...Bir zamanlar Vahidddin Efendi kknn ksm ksm kiraya verileceini haberalm ve kk gezmeye gitmitim:Naslsa kaldrlamam, karlamam birka billur avize... Gnei, tAbdlmecid devrine kadar maziyi kurcalayc bir menurdan geiren renklicamlar... Tavanlarda rutubetten kherele pamuklarnn peeledii naklar...Yaldz itah, ipekten ktlar kabaran duvarlar... Ve birdenbire, uzaklardanAbdlmecid devrinde, Krm Harbi zamannda, Sardunyal, Fransz ve ngiliz

svari zabitinin cins atlar zerinde, cicili bicili elbiseleriyle yanyana,


4/96

Selimiye klasna doru yryn hayal ettiren bir name ; grnmez birnoktadaki arkl duvar saatinden bir mar...Pirinten, kfl ve soluk tokmaklarn evirip girdiim her odada, ne doruhafif eik duruu, dndan ziyade iini seyreden gzleri, burun stneilitirme gzl ve dk kr byklariyle o vard. Bir koltua oturmu, saelini koltuun kenar yerine dayam, odaya birinin girmesini bekliyordu.

Kapsnn almasn bekledii oda, tarihti!...ehzade Vahidddin Efendinin, dantell besleme nlkleri gibi di ve mark,Avrupahnn pi mimar dedii (Barok-Rokoko) bozmas saraylara (Dolmabahe veBeylerbeyi saraylaryle, Mecidiye Kasr vesaire) nispetle Boazn, kuytu birkesinde, bir sed zerinde, sk aalarla gizlenmi bu soylu ahap kk bana okadar ahsiyetli ve manal grnd ki, ismi vatan hainine karlm olantalihsiz hkmdarn, tam da mparatorluk kerken ykk saltanat tahtnageirilmek zere doldurduu ileli hayat, ke ve bucak, her izgi ve renktenokur gibi oldum. Sanki o, evvel, trl facialar iinde Osmanl tahtn uzaktanseyretmek, sonra da bu tahttan top-yekn i ve d intikamlarn alnaca gn,zerine geip tek bana hedef tekil etmek zere bu kuytu noktaya itilmiti.

ABDLMECDVahidddin, Birinci Dnya Savann son bulduu 1918'de, tam 57 yanda sonOsmanl padiah olarak taht'a getiine gre, doumu Abdlmecid devrinin sondemlerinde... 1 ubat 1861...Abdlmecid devri, yani Franszlarn (la belle epoque gzel r) dedii, Batmedeniyetinin en prltl hengmesi... Biraz evvel Sardunyal, Fransz vengiliz svari zabiti halinde tablolatirdmz cicili bicili niforma btnAvrupaya hkim... Rugan ekme potinler stnde suhyali dar pantolon ve ipekyakal, kuyruklu ceket iinde ve silindir apka altndaki Avrupa sivili de aynhuzur ve muvazene tablosundan bir rnek... Garbn, henz byk buhranndan uzakbulunduu, kapitalist devletlerin geri milletleri smrmekten baka bir eydnmedii, birikmi byk Bat sermayelerinin de Dou istikametindekendilerine mahre arad bir dnya manzaras... Sosyalizma henz bir fikir,bir nazariye, bir (antitez), bir hayal mahiyetinde... Komnizma, lmSosyalizma veya Alman Kollektivizmas isimleriyle (Karl Marks) ve (Engels)inellerinde yourulmaktaysa da, henz o da (kakofoni - bed seda) olmaktan ileriyegeebilmi deil... Birka yl sonra toplanacak olan Birinci (Enternasyonal) veonu takip edici (Manifest Komnist Komnist Beyannamesi), kahve falnda Batcemiyetinin lmn gren bir falclktan daha ileri bir gereklik belirtmeyicibir hazrlk saylyor ve sadece tehlikeli bir fantazya biliniyor.Bat medeniyetinin, ballar akan atlam bir incir gibi en olgun ve azsulandrc hengmesinde akn Trkiye'yi Abdlmecid'den daha canl kimremzlendirebilir?engelkyndeki Vahidddin Efendi kknn dndrdkleri arasnda dokunduumuzTanzimat devresi garip bir vitrindir. Su ile zeytinya gibi daima biri, sttekalan ve asla birbirine ileyemeyon tezatlar vitrini... Bu vitrinin ba eyas,

tepesinde bir sorgu parldayan limon kabuu fesli, gs srma srma nak,uzun setreli, darack pantolonlu ve rugan ekme potinli gen PadiahAbdlmecid... Marur kavuk, mahzun alvar ve mahcup stik pabu, bakn, yarmasr bulmaz bir sre iinde yerlerini nelere brakyor?... Sade o kadar m?...Kimsenin, kaykla Sarayburnu nlerine geip, Topkap Sarayna bitiik BadatKkyle, ona birka adm mesafede Mecidiye Kasrn kyaslamaya niyeti yok, veyaanlay msait deil...Gerekten, artk kandilleri kararmaya balayan Dou kubbesiyle, iinden renkrenk sihirbaz klar fkran Bat ats arasndaki soyluluk ve gereklikfarkn, birbiriyle omuz omuza, bu iki binadan daha ak, hibir ey belirtemez.ine kapank, sar, derinliine manal ve en asl vekar izgileriyle mhrlahsiyet bidesi Topkap Saray yannda (Barok - Rokoko) kusmuu, ahsiyetsizlikkmesi Mecidiye Kasr, ne aryor? Ksa bir zaman sonra, dnya apnda mbed

Sleymaniye Camiine bititirecekleri gecekondularla, deniz kumundan, ingene


5/96

bohas, elvan elvan menevili (kbik) art sefertas apartmanlar, ilkyzszlk dersini Mecidiye Kasrndan, yahut onu kuranlarn ruhundan m aldlar?Aka grlmektedir ki, yce sanatkr Mimar Sinan, yerini, iskambilktlariyle kat kat ev kanlara brakmtr ve bu yeni evin yklmas iin,kuvvetli bir rzgr deil, hafif bir soluk kfidir. Abdlmecid rnda meydanakmaya balayan bu bitkinlik hlinin tam bir biti ve tkeni noktasna

ataca n, acaba hangi devir olacak ve sultana isabet edecektir? Ve o sultan,ayn cereyana kaplp bu biti ve tkenii gerekletirmekte ayrca, az veyaok, messir mi olacak, yoksa her ey olup bittikten sonra, hdiseler zerindetek sorumluluu olmakszn, seyahatten dnen babann, kaza kurban, cenaze doluevini teslim almas gibi, sabr ve tahammlde kahramanlk st kahramanlkisteyen bir vaziyete katlanmak zorunda m kalacaktr?Sual budur ve eserimizin ilk harfinden sonuncusuna kadar her bahsin iindekimna rzgr yalnz bu sual istikametinde esmektedir.Biz, artk alafrangaln balad 1839 devletiyle ondan 3 asr evvelki devletarasndaki fark, Topkap Sarayna karlk Mecidiye Kasr, kaneye mukabilkmes saymakta devam edelim.Tanzimattan 79 yl ilerisine doru ksa bir muhasebe:Aynayla k aksettirircesine alafrangaln tam bir nfuz halinde ruhunailedii ilk padiah, Abdlmecid...Osmanl hanedan sllesi, hemen hemen kendisinden kopmak zere bulunan ve damdandama karlarak hayat ve nesli kurtarlan ikinci Mahmud'un byk olu...ikinci Mahmud, bir vuruta Yenierilii kaldrm, yunanllk ve Hristiyanlkkarna hizmet ettii sabit olan Patrik Grigoryos'u Fener'deki Patrikhanekapsnda astrvermitir. Byleyken, henz yeni ordu ve devlet mayasntutturamayan ve bir nevi bolukta kalan ikinci Mahmud, Navarin'de donanmasmahvolduktan ve Hnkr skelesi Muahedesiyle adet Moskof himyesi altnagirdikten sonra, kendi z valisi Mehmed Ali Paa ordusuna kar duramayacakkadar zayf...Msr ftihi Yavuz Sultan Selim neslinden gelen ve o nesli yrtmekte son kalan,ikinci Mahmud'un haline bakn ki, ordusu, anavatan Anadolu'nun cenubunda, Nizipovasnda, kendi z valisine malp olur ve o srada Trk ordusunda mtehasssolarak bulunan Prusyal yzba (Molteke), istikbalin (Byk Molteke)si, tamtaarruz zaman ordu kumandannn mneccimbadan haber beklediini duyuncakaputunu srtna geirip byle bir orduda alamam! diye, basar, gider!Devletin, kendi z valisini Moskoflara ikyet edecek ve beni memurumdankurtar! diye el ap, tarih dmanndan yardm isteyecek kadar alaldhengmede, kinci Mahmud, Nizip bozgunu haberini almadan kzkardei EsmaSultann amlca'daki kknde ld.31 yl ve 16 gn padiahlk etmi ve Osmanl Devletinin en nzik dnmnoktasnda birtakm manasz ve fikirsiz iddetlerden baka bir ey gsterememi,hussiyle etrafl bir dnya muhasebesine uzak kalm olan ikinci Mahmud, lmtarihi 1255 ylnda, 1 seneden beri mthi bir i burkuntusuna, korkun bir ruhdarlna uram bulunuyordu. Yerinde duramyor, koltuuna yerleemiyor, atnasrayamyor ve imparatorluunun k atrdilariyle sarsld bir demde,Topkap Saraynn bouk pencerelerinden amlca srtlarnn (akam gneini

aksettirici camlarna bakp gizli gizli alyordu. Osmanl mparatorluununcieri stndeki yara, ikinci Mahmud'un cierlerine sirayet etmi, cierlerindeoyuk oyuk ukurlar amt.Doktorlarn tavsiyesi: Cier ufunetine uram bulunuyorsunuz! amlca taraflarnda bir hava deiimiyapmanz uygun olur!Ve amlca'da, kzkardei Esma Sultann kasrnda, Avrupal bir doktorun verdiiil sonu 3 saat uyku... Uykunun peinden biraz yemek istei ve stste iileniki ubuk ttn...Vay; Padiah iyi mi oluyor? Sarayda bir tel.. bir kaynama, bir evk, birsevin...Fakat btn bunlar yalanc almetler... Kurbanlar kesiliyor, veba yzndenkarantinada bekletilen 200 hac salveriliyor, bortan hapsedilmi insanlarn

hesaplar tasfiye edilerek kendilerine zindan kaplar alyor, gece havafiekler atlp istanbul semalar parltya bouluyor, fakat ertesi gn


6/96

birdenbire arlaacak ve ruhunu teslim edecek olan kinci Mahmud'un kibetideitirilemiyor. yle ki, kinci Mahmud can ekiirken, artk iyi olduuzannyla enlikler, barmalar, armalar, atlamalar ve zplamalar devamdadr.Cenaze, trbesi sonradan yaplmak zere, emberlitata, yannda kinciAbdlhamid de bulunacak olan yere doru gtrlrken, Divanyolu boyunca sralhalk avaz avaz baryor:

. Padiahm; bizi brakp da nereye gidiyorsun?Bu lk, Abdlmecid, Abdlziz, Murad, Abdlhamid, Reat ve Vahidddin'lerboyunca Osmanl mparatorluunun girdii Srat Kprs rn belirten nehazin bir mna ihtizaz eder.1255 sayl yl... ikinci Mahmud'un ld, Abdlmecid'in tahta kt veTanzimat Fermannn Glhane Meydannda okunduu netameli sene...airin 'Bir, iki; iki delikAbdlmecid oldu melikDiye tarih drd, Trk tarihini ikiye blc mehur 1839 yl...Abdlmecid 16 yanda, yeni bula ermi bir delikanldr; ve babasndan miras,ayn cier yarasnn narin ve nahif vcudunda istidadn tamakta, fakatbeyninde uur ve strabn duymamaktadr,. kinci Abdlhamid devrine kadarpadiahlarca duyulmayacak, ondan sonra Sultan Read'da tam bir idrk ktlnearpacak, arkasndan son Osmanl padiah 6. Sultan Mehmed Vahidddin'inruhunda,. olduka derin, fakat sesi kmaz ve eseri grlmez ekilde yuvalanacakolan byk ac...Abdlmecid bu acya en yabanc mikyasta, kollarn Avrupallk ve alafrangahlaat ve 20 ksur yl, maddede ve mnada, cierlerindeki oyuklar derinletiricibir hayat srmekten ileriye geemedi.Tarihi (Angelhard)n Trkiye ve Tanzimat isimli eserinde Avrupa'y honudetmeye almaktan baka politikas yoktu! diyerek ahsiyetsizliini tesbitettii Mustafa Reit Paa, yalnz isminin bana ttihatlarca eklenmi glnsfatla Byk Reit Paa elinde, gen ve toy Abdlmecid, taht'a kt sene,teftisiz ve murakabesiz, tahlilsiz ve muhasebesiz alafrangalk rotasnimzalayan ilk kaptan oldu. Eski ve her tarafndan su alan devlet gemisini budefa kayalklara srmek ve madd-manev Bat ; sermayesine borlanmakmarifetin, hibir eyin farknda olmayarak temsil etti.Sahte inklplarn drtiyle getirdii yeniliklerin banda, Bat kasasnailk defa el amak ve yine ilk defa kt para kararak yerli iktisat nizamnaltst etmek vardr.Trk' tasfiye etmek zere kendi kendisini Batnn celld yerine koyan Moskoflemine kar, bu lemin fazla gelimesine raz olmayan ve daima Trkninkrazn hedef tutan Avrupann snts roln kabullendi ve ittifaklarnagirdi ve ancak bu yolla Moskoflara kar durabilmenin baarsna (!) erdi.istanbul ve skdar sokaklarnda, ngiliz, Fransz ve talyan niformalarnnsrmal cmb lerine meydan at ve (la belle epoque gzel r) iklimininbtn renk ve izgilerine brnmeye can att.Bu can atn ilk tezahr, vereme mstait Padahn kadn ve iki iptilsdr.Sarayburnu ile Haydarpaa arasn dolduracak mikyasta denize atlan paralar,

ehzade ve sultan dnlerinde 1001 gece masallarn karartc debdebe ve onagre sraf... Kzkardeinin dillere destan ziyafetlerinde, kafes arkasndan,yar bellerinden yukars rlplak sefarethane madamlarn seyretmeler...slm Halifesi ve Osmanh Padiah olarak ilk defa Frenklerin nianlarn kabuletmeler ve gsnde murassa (Lejyon d'nr) nian, Fransz Sefarethanesindebaloya katlmalar... Hsl, altnda ve karanlnda vatan csseli bir hastayatan semadan,, gne, ay ve yldz yerine trl sun' ve hava Avrupafieklerinin sahte ve aldatc k serpintileri...Kilise ihtilflarn o trl- himayelerle idare etti ki, ark Meselesimuharriri Avrupal, yle konumak zorunda kald:- Halifenin Hristiyan kiliselerinin banisi (kurucusu) olduunu grmek, dorusugarip manzara!...Krk yan doldurmadan otuz ocuu oldu. Bunlardan 23 ncs Mehmed

Vahidddin... lk iki kzdan sonra ncs Sultan Murad, beincisi Abdlhamid,sekizincisi Mehmed Reat...


7/96

23 nc ocuk Mehmed Vahidddin henz Baba! diyebilecek aa erimedenAbdlmecid, veremden ve sefaletten ld.nhitat gnlerindeki Roma'y kskandracak kadar muhteem bir ziyafetten sonragaseyan, yataa d, Beikta'taki Ihlamur Kkne kapan ve bu defa kankusarak 25 Haziran 1881 de ruhunu teslim edi...Son ehzadesi Mehmed Vahidddin henz 4 aylktr.

ABDLAZZAbdlmecid'in son yllar, istanbul halk iin derin bir inkisar devresi...Sultan Mahmud'un arkasndan bizi brakp da nereye gidiyorsun? diye baranhalk hakl kmtr. Glhane meydannda, bal-mumundan mze mankenlerinebenzeyen murassam fakat ii bo vezir elbiseleri, dvalarn koruyamaz olmuulema sarklar, plnlarn ok iyi kavrayc sefir niformalar, zift renkli vemaksatl ruhan klklar ve olanca tepkisi bu hallere aval aval bakmaktanibaret halk ynlarnn eit eit kyafetleri karsnda okunan 1839fermanndan, bitik bir Padiahtan baka bir ey kalmamtr. Asrlar boyunca neHal Seferleri, ne de cepheden toslamalarla, dize getirilemeyen vatan, imdiiinden tedariklenme taklit ajanlarnn yayd mikroplar yznden hasta edilmive bitik hle getirilmitir. Btn bu hesapsz ve anlaysz gidiin hametlkuklas Padiah da, ayniyle mparatorluuna e, kadn ve iki elinde bitik....Sadrzamna yazd Hatt- Hmayununda da, israflarn ve hesapszlklarnitiraf edecek kadar gafil...yle ki, aslnda ne olduu biraz sonra grlecek olan Veliaht Abdlziz Efendi,bir pehlivan edasyle caddelere kt veya ciritte at koturduu zaman halkonu,> madd adelelerine bakp ruh adelelerine de mlik sanmakta ve istikbalinkurtarcs sfatiyle alklamaktadr.Abdlziz, yaa Abdlmecid'den pek az farkl olarak taht'a geer gemez,Sadrzam Kbrsl Mehmed Paaya bir Hatt- Hmayun gndererek herkesi ve hereyi yerli yerinde ibka ettiini bildirdi. 1255 (1839) ve 1272 fermanlaretrafnda herkes ve her ey yerli yerinde sabit... bka ve devam siyaseti...Yeni padiahn syleyecek yeni bir eyi olmad ve ruhunda, kollarndakiadelelere e bir kuvvet tamad, ilk Hattndan bellidir. Bu Hat ylebiter: Tebaamn asayi ve refah hakknda olan arzu-yu ahanem istisna kabuletmeyeceinden edyan Ve akvam- muhtelif eden (baka din ve rktan) bulunanlardahi cmleten taraf-i hmayunumdan adalet ve himmet ve hsn- halleri emrindedikkat-i mtesaviye (eit dikkat) greceklerdir. Cenab-i Hakkn mlkmze ihsanbuyurmu olduu eshab- azime-i servet (zenginlik sebepleri) ve samann tevessu-u tedricisi ki, sye-i makderetvye- saltanatmzda cmlenin saadet-i halinimcin olacak terakkiyat- sahihadr. Onlarn ve Devlet-i Aliyyemizin stikllkaziye-i mhimmesinin (ehemmiyetli l) indimizde itirafkr olduunu dahitekrar ederim, Hazreti Fey yaz- Mutlak, Habib-i Ekremi hrmetine cmlemizimuvaffak buyura; min!Mal buhran son haddinde... Karada meselesi kangrenlemekte... Hersek

ayaklanmakta... Avrupa, ie her n daha keskin bir el atma tavriylegerginlemekte...Ltfi Tarihine gre Abdlziz'in ilk ileri unlar:Valide Sultana bin kese maa tahsisi... ehzadelerin her ay Hazine-i Hassamdanaldklar 4190 altnn (bugnk parayla 3 milyon lira), sultan maalar gibiMaliyeye ykletilmesi...Clusunun nc gnnde Eyb'de Hazreti Halid Trbesinde kl kuananAbdlziz, yl evvel dnyaya gelip de doumu gizli tutulan olu IzzeddinEfendinin haberini Hatt- Hmayun ile iln etti. Eski bir det gereincedoumu gizlenen ocuk Eyb'de bir evde sakl tutulmaktayd.Eski Tanzimat paalarnn u, bu makamlara getirilmesi ve una bu kadar, buna ukadar bin kuru tahsisler...Abdlmecid'in delice israflarndan zgn ve bezgin halk, yeni Padiahtan

mteassp bir tasarruf davran beklerken, aksine, onu selefinden daha savurucugrmekle kk dilini yutacak hale geldi.


8/96

Bu esnada (1862) Londra istikraz... Bu parayla gya eski istikraznbaarszl giderilecek ve kt paralar ortadan kaldrlacakt. Kt paramevcudu 13 milyon lira deerinde... Kaime isimli bu paray, birka milyoneksiiyle ancak karlayabilecek bir miktar istikraz edilebildi. 500 milyonyerine yalnz 200 milyon frank... O da, yzde altm esham olmak zere, senedeyzde alt faizli ve yzde iki amortismana ve z kaynaklarmzn verimine

el koyucu mahiyette... Ttn, tuz, damga ve patent inhisar Avrupalda...Dyun-u Umumiyenin balangc...Abdlziz'in devlet aacna a yapmak yerine onu kknden zehirlemek mnasnaen byk marifeti, Abdlmecid'den balayan Osmanl borcunu tam 300 milyon altnakarmak oldu. Bugnn parasiyle -en aa 200.000.000.000 (ikiyz milyar)lira...Bu dvada dikkat edilecek en ince nokta; sosyalizma ve peinden komnizmanntezgahlanmakta cduu, Bat kapitalizmasnn en stn ve kudreti) derecesinevard ve topyekun Douyu smrmek ve mamul eyasna istihlk pazar bulmakiin kendisine mahre arad o devirde, dorudan doruya Osmanlmparatorluuna ynelinmi olmasdr.Bat, bylece bir gn, ii ordularna havale etmek ve son ameliyat yapmakzere, vatanmza, zahirde besleyici,, hakikatte ldrc bir kan vererekiinden hissedar oluyor ve Trk lkesinde bu emeline yardmc zmreyi de tahtamankenler gibi usta bir marangoz eliyle yontmu bulunuyordu. Tanzimat mamulbtn sahte inklplar... Bu dvann kolayca kseye oturtulacak padiaholarak da, iyi yrekli, sf kalbli, fevkalde haysiyetli, byk apta erefduygulu, fakat ku beyinli Abdlaziz'den daha uygunu bulunamazd.Ulu Hakan kinci Abdlhamid Han isimli eserimizde Vahiduddin'in bykaabeyine ait ocukluk, genlik ve ehzadelik iklimini izerken temas ettiimiznoktalara bu defa baka bir slpla ve baz yerlerde ayniyle dokunmakzorundayz. Kald ki, Mehmed Vahiduddin'in ocukluk, genlik ve ehzadelikdnyasna bir de olgunluk merhalesi halinde ikinci Abdlhamid ve Mehmed Readrlar bindiine gre izgiyi balang noktasndan yrtmeliyiz., Elverirki, szlerimiz tekrar deil, tekrir belirtsin... Avrupal, Trkiye'yi topuundansana kadar borlandrdktan sonra, alacaklarnn tahsili bahanesiyle memleketverimlerine el uzatc (Dette Publique Ottomane Osmanl Halk Borcu) isimli birmessise kurup Trkiyeyi hacz altna almak ve ileride siyas ve asker mdahalesebebi olarak iktisadi hegemonya altnda tutmak politikasn gtmekteydi. teDyun-u Umumiyenin gerek ve biricik mnas!...Dyun-u Umumiye ile at ba yryen Mekteb-i Sultan isimli GalatasarayLisesi de, krkrne Batllk ve Batclk cereyannn oca ve bu cereyanabal eyrek mnevverleri yetitirme tezgh... Bir de ayn dvann memleket iisarraflna memur, devlet bankas selhiyetinde (Banque Emperiale Ottomane Bank- Osman-yi ahane), yni Osmanl Bankas...Bir Yahudi geni kuran bu messeseler arasndaki i ahengi ve birbirine pasverme dehs o kadar parlakt ki, Batllama gayesinin hamur teknesi Mekteb-iSultanden birincilik ve ikincilikle kanlar, emin ve sadk mridler (!)sfatiyle brlerine imtihansz kabul edilirlerdi.Devlet borcu olarak 300 milyon altna ykseldiini kaydettiimiz (astronomik)

mebl, kinci Abdlhamid'e ait eserimizde, resm kaynaklara gre 150 milyoningiliz lirasdr; bu rakamn, baz gizli imtiyazlar, yollar ve hususteebbslerle 300 milyona karld zerinde de iddialar mevcuttur.Bizim rolmz, hdiselerin u kadar m, bu kadar m? eklinde basit kemmiyetcephelerine ait ayrntl tahkikler olmad, sadece emin malmlara bal yenibir fikir terkibinden ibaret bulunduu iin, esas bakmndan asgar kemmiyetinde deitiremiyecei kymet hkmn oylece mahyalatirabiliriz:150 milyon ngiliz liras, yahut 300 milyon Trk altnndan ibaret o zamankidevlet borcu, bugnn lleriyle biri en aa 100, br 200 milyar liraolarak byk mali ifls ve iktisad esareti iln etmeye bol bol kfidir!Abdlziz Hann, Bizans ruhlu mabeyn erkn tarafndan, nasl elleri suylabalanan bir padiah olduunu, kinci Abdlhamid'e ait eserimizdetablolatrmtk. Annesi Pertevniyal Kadn Efendinin arslanm, arslanm! diye

stne titredii ve hakknda baka bir vasf tanmad Sultan Abdlziz,fkelenip kkredii zaman stanbul'un kaldrm talarn bile rpertecek apta


9/96

dndan grltl mizacna ramen, muhteem bir sirk at kadar da seyislerininemrine bal bir insand. u kadar ki, bu sanatkr seyisler, muhteem sirk atnkamyla deil, yerlere kapanarak eilip kalkmalariyle idare ediyorlard.Padiahn dndan hkim, iinden mahkm bu seciyesi de, 5 - 10 yl iindetereddiye giden Tanzimat hareketinin, Frenk eliyle izilmi, yal boyalevhasnda bir ehamet heykelidir.

Abdlziz'in, Bat kapitalistlerine borlanarak yaptrd saraylar ve satnald donanma zerindeki kymet hkm yine br eserimizdebillrlatrlmtr. Hibir ahsiyet ve mimar kymeti olmayan ve Avrupalnn,padiahlar mill dva sahalarndan karc bir nevi tevkifhaneye benzeyensaraylarla, lfta dnya ikincisi, hakikatteyse bir deniz kuvvetinin esasunsuru (materyal), (personel) ve (muharrik kuvvet) bakmlarndan sfrn altndabir donanma... Abdlziz'in btn cann ve maln verdii bu donanma, tahttanindirilecei zaman sarayn kuatan ve toplarn pencerelerine diken ilk kuvvetolacak ve donanmam, donanmam! diye kendisini pencereden pencereye atcPadiah, deta hesapszlk ve fikirsizliin sonu hlinde lh bir ceza olarakbu manzaray grr grmez yere yklacaktr. z bnye iinden kmayp, kediyearslan penesi takarcasna illetli vcuda kaynatrmak istenilen ve hem kendideeri, hem de kullanlma kabiliyeti bakmndan ahane bir yalandan ibaret olanbir donanma... Bu donanma, o gnden bugnedek srp giden (Felix Culpa Mes'utCinayet)lerin ilklerindendir.Mehmed Vahidddin Efendinin ocukluunu ve hangi dvayla beslenerek bymekteolduunu belirten bir iklim olarak izdiimiz bu tablo, tarih muhasebemizin candamarn gsterir ve tesine ait btn olu veya olamaylarn ifresini zer.Abdlziz'in, desterelenen taht zerinden annesinin arslanim, arslanm!lklaryla bir salhane hayvan gibi devrildii gne kadar kpren hdiseleriartk ksa ve kaba izgilerle zletirebiliriz:Bir trl kk kurutulamayan kaimeler yznden 4 misli kymetlenen altn vepahallaan hayat... Nn- aziz isimli ekmein okkas 110 ve francala- 140paraya kyor. (Bugne kyasla yine nebereket, deil mi?)...Yunan meselesi ve (Mavro Kordato) ile balayan ve o gnden beri stanbul'ukollayan Megalo dea); Sultan 6. Mehmed Vahidddin zamannda tam patlak verecekve yarn asrlk hesabn bu Padiaha ykleyecek olan kkl dva...Trkn evi alevler iinde yanarken yukar katta satran oynarcasna giriilenkomik iler, terifat oyunlar ve bir nevi, Bat asalet unvanlarna denk rtbehesaplar... Vezir, bl, l evveli, l snisi, mtemayiz ve nihayet sayyadklp drdncde biten unvanlar... Bu unvanlar tayanlara devletinefendim!den balayp gayretl efendim! tbirinde biten hitap ekilleri... Vedaha nice payeler ve Mecid nianna ek Osman nian... Baz kiilere verilendrt murassa, Osman niannn bedeli on bin altn... Padiah bu nianiyleylesine marur ki, kendisi bat devrinin sultanyken Bursa'ya gidip devletkurucusu yce Osman'n sandukasna onlardan birini asmaktan ekinmiyor; ynidevlete ismini veren Gaz Sultann sanki mkfatlandrcs mevkiine geiyor!Galata'da Sandk Rizeli Sofu Baba isminde birinin eski ra Mehmed Ali,evvel damad, derken sadrzam olduktan sonra Abdlziz'in iradesiyle Mabeyn

Mrl, Seraskerlik, Kapudan- Deryalk, Tophane ve Shhiye Nazrlklar, birde Hazine-i Hassa Nazrln ayn zamanda ve nefsinde topluyor. Karada veBosna Hersek meselelerinin arkasndan Moskoflarn sevk ve idaresi altnda(panislvizm - slv Birlii) davas... Sadece bu lyle delik deik, yrtkprtk Avrupa Trkiyesi... Kan ve ate iinde bir lem... Girit ihtillini dekatarsanz, Avrupa; Trkiyesinin Akdenizdeki cenubundan ba layp imalinekvrlan ve Karadeniz boyunca ilerleyen bir kska iinde bomaya altklareski Devlet-i Ebed Mddet...Msr valilerinin hidiv nvaniyle deitirilen ve ona gre imtiyaz stneimtiyaza boulan yeni makamlar... Artk babadan oula bir miras mal halindekibu makamn mparatorluk dna kaydrlmas iin vezirlere yedirilen korkunservetler... Hidiv smail Paann altnlariyle dolmayan cep kalmyor ve bu hal okadar tab saylyor ki, vezirler bu ie kap yolda muamelesi tbirini lyk

gryorlar. br taraftan da kardei smail Paay kskanan Prens MustafaFazl'n sadece nefsan bir hn olarak giritii szde ilk hrriyet mcadelesi;


10/96

ve iinde Namk Kemal'in de bulunduu Gen Osmanllar partisini himaye etmesive Namk Kemal ile Ziya Paay Avrupaya karp desteklemesi...Sahte kahramanlarmz, Prens Mustafa Fazl Babli ile anlar anlamaz birpaavra gibi gurbet illerinde sokaa atlacak ve onlar da ileride affhhaneye snp vatana dneceklerdir.Politikada, edebiyatta, ilimde, teknikte ve top-yekn fikirde korkun bir

sathlik, slk, ahsiyetsizlik...Nihayet dnyann en ibretli ve glnl bakmndan zevkli temaas olarak,Osmanl padiahlarnn 32 ncisi, fakat giritii iin birincisi sfatiyleAvrupaya seyahat... Beraberinde yeenleri ehzade Murad ve Abdlhamid Efendiler,olu Yusuf zzeddin, Ni'te hristyan lecek olan Fuad Paa olduu halde,Paris'in (Elize) ve Londra'nn (Bukingam) Saraynda boy gstermeler... Bu, kkarkl, dallar da sun' ve takma Garp meyveli garip adam Muhterem Sleyman'ntorunu, yle mi?.,. Avrupal bu yeni Trk' hayret Ve istihzal bir nezaketleseyretmekte ve ona kafesteki avna mahsus bir hrmet gstermektedir.ehzade Vahidddin Efendi henz bula ermemi bir ocuk olduu iin seyahatkadrosunun dndadr ama, bu ziyareti iade edecek olan nc Napolyon veamcasnn (pltonik) bir akla bal bulunduu Imparatorie (Ojeni) ye yaplacakdevlet btesi apnda enlikleri grecektir. Memurlarn alt aydr maaalamad bir zaman ve meknda Beykoz kasriyle Dolmabahe arasn ren havafiekler Abdlziz'e bu iin daha fazla devam edemiyeceini nasl ihtaretsin?...Abdlmecid'in byk olu Sultan Murad'a nasip olan birka aylk saltanat, enkk kardei ehzde Vahidddin Efendiyi henz dnmeye balad demlerdeyakalar. Bul alarnda ve ya 15 sularndayken... Delikanlln eiindekibu gen adamla taht arasnda Abdlhamid, Mehmed Read ve Yusuf zzeddinEfendilerden ibaret birka kademe vardr.Bu sralarda Vahidddin Efendi, zaif, nahif, hastalkl bir gen namzedi...Hastalktan hastala aktarma yoliyle geen gen ehzade, denilebilir ki, buhaliyle devletin en sadk timsali...Mehmed Vahidddin Efendinin, ocukla delikanl aras bu devresinde, hayat,dnce, zevk ve temayllerine ait fazla birey bilmiyoruz. PadiahlndaMabeyn Baktibi Ali Fuad Trkgeldi'ye defalarca sylediine gre (Grapiittiklerim Fuad Trkgeldi) onun ocukluk ve genlii trl hastalklariinde gemitir. Osmanl tahtna birka basamak uzaklktaki ehzade, bu yzdenlykiyle okumaya, cidd bir tahsil grmeye bile imkn bulamamtr. Hasretektii ilim ve kemli, padiahlnda ve en olgun zamannda dile getirebilen venefsini eksik grebilen bir insann gerek kltr mnasna, hatt ilimden teyene byk bir fazilet belirttii meydandadr. lmiyle bbrlenenler deil,bilgide noksann itiraf edenlerdir ki, en ok bilenlerdir.ehzade Mehmed Vahidddin Efendi, Sultan Murad devrinde, saraynn, canfesperdeleri hafif soluk penceresinden, nekahat baygnl iinde, Boazn rperensularn seyrede dursun... Koca imparatorluk, (4) numaral mason Mithat Paa vebenzerleri elinde, padiah elbisesi biimli deli gmlei tarafndan temsiledilmekte; ve ite alafranga hkmdar Abdlmecid Hnn en byk olu SultanMurad, Osmanl halife ve padiahlar arasnda (1) numaral mason olarak da,

yahudilik ve kozmopolitlik ktne kaydedilmi bulunmaktadr.ehzadeliinde ii gc kk yaptrp yktrmak, sonra tekrar yaptrp yineyktrmakla geen, bylece huzur ve muvazaa sahibi olamayan Sultan Murad'n birmerasim nnda ne trl akl d hareketler gsterdii, cinnetini aklszpadiah isteklilerinin bile gzleyemez olduu ve meydna, her eye ve niceistismarcya ramen, kendi kendisine, bombo bir taht kt, nbeti mutlakasra bekleyene brakmak zorunda kalnd, basit malmlardan...Byle oldu ve veliaht Abdlhamid Efendi, ksa zamanda gsterecei Ulu Hakanvasfna doru, ykl 33 yl durdurmak zere 34 nc padiah olarak taht'ageti.Bu arada Mithat Paann, veliaht kkne gidip-Abdlhamid Efendi ile grt,pazarla giritii ve Kanun-i Esas mevzuunda ondan sz ald gibirivayetler, sadece Abdlhamid dmanlarnn-deersiz ve seviyesiz

martavallarndan ibarettir.


11/96

Ulu Hakan kinci Abdlhamid Hn gzmzde-apayr ve husus bir mevzu tekilettiine, kalemimizin bal olduu en byk tarih (tez)ini heykelletirdiine veeserini ayrca verdiimiz ve vermekte devam edeceimiz byk ve merkez ahsiyetmakamnda bulunduuna gre, Sultan Vahidddin vesilesiyle yeniden ele alnarakve nokta nokta tesbit edilmek ihtiyacnn stndedir. Byle olunca imdiyapacamz, Ulu Hakann ahsiyet ve eserini bir ka sahifelik dar kadro iinde

ve kaln izgilerle prldatmaya alp Vahidddin'i yetitiren ve onun ruhunurgletiren vasat, yine Vahidddin cephesinden belirtmektir.ikinci Abdlhamid Hn'n clsiyle taht nbetinde ncle geen Vahidddin,btn ahsiyettini 15 yandan 48 yana kadar 33 yl bekledii ve bu aradagenliini, olgunluunu, hatt ihtiyarlk" balangcn idrak etii D'evr-iHamd iinde idrak etmitir.Her eyden evvel kaydedelim ki, birok kaynan haber verdii gibi, ikinciAbdlhamid'in en fazla sevdii kardei, hatt topyekn ehzadeler arasnda enziyade benimsedii yakn, Mehmed Vahidddin Efendidir. Ulu Hakan, ehzadeMehmed Vahidddin Efendide kendisine madde benzerlii iinde byk bir mnbenzerlii buluyor ve onu sk sk huzuruna arp arzularn soruyor ve ilidl sohbetine muhatap klyordu.Bu mn yaknlnn mterek temel izgisi, din alkas ve slmiyetball...Kolayca ve rahata iddia edilebilir ki, 36 Trk Padiahnn iinde en dindar,vecd ve hayette en ilerisi, mutlaka Abdulhamid, peinden de gsterilmesi mmkn isim varsa mutlaka aralarna girecek olan Vahidddin'dir. Bu hususlii,dorudan doruya mevzuumuzun iinde bir laboratuar katiyetiyle tesbit etmekborcumuz olsun...Shh vaziyetindeki zaiflik ve nahiflik boyuna devam eden Mehmed VahidddinEfendi, byk aabeyinin devrinde yine trl uzv rahatszlklar iinde gidipgelirken, ruh ynnden en huzurlu rn yaar. Zira imparatorluun, i ve dsaiklerle tam bir uurum kenarna itildii hengmede onu dmekten koruyabileceksanatkr eli grmektedir. Bu, Ulu Hakan Abdlhamid Hn'dr.te Abdlhamid'in iradesine zt ve mehur Rus Sefiri (Ignatyef)den daha fazlaMoskof emellerine yol aarcasna Mithat Paa hediyesi olarak gelen 93 isimliTrk - Rus Harbi!.. Btn Avrupay hlimize gldren Hali Konferans iinde101 pare top sesiyle iln ettikleri, sahte kahramanlar marifeti sahteMerutiyet... inde Avrupa, (emperyalizm) ajanl, kozmopolitlik, masonluk veyahudilik tuzaklarnn mayn tarlas gibi kmelendii ve Devleti Aliyyeyiparalama gayesinden baka hibir ie yaramaz hiziplerin yuvaland ilkmeclis... Ve Ulu Hakann ilk ulu iradesi: Bu millet henz kendi ruhunu Avrupa mamul hrriyet nizam iinde temsilettirmenin rdne ermemitir! Meclisi feshediyorum!Fesih iradesinin ruhu bundan ibaret...Abdlhamid'i, tamamiyle arzu ve iradesi dnda giriilen Birinci Merutiyetteebbs ve Trk - Rus Harbi neticesinde ilk felketler savulduktan ve nisbbir skn gerekletikten sonraki 31 yllk hkim devresinde ylecezletirebiliriz:

SYAS DEH37 yl ilerideki Birinci Dnya Harbini piirmeye doru giden ngiliz - Almanrekabetinden en byk fayday salama ve Trkiyeyi kuatc tehditler nndedaima birini brnn karsna karma dehs... Bu deh, Alman Birliininkurucusu ve Trk dman (Bismark)a en byk darbeyi vuracak ve Kayzer Vilhelm'epolitika inceliklerini Abdlhamid'den rendim dedirtecektir.Balkanlar, Girit, Msr, Akabe, Hicaz ve Yemen mes'elelerini, her biri devletbnyesini zehirleyici hle gelmeden yattran, uyuturan, tesirsiz klan ve birgn topyekn cebe indirilecekleri artlar zeminini engellemeye doru giden deayn deh...


12/96

DAR DEHEn byk deeri haber alma lsne balayan bu deh, hafiyelik tekiltnkurmakla, milleti birbirine drmek ve nefsn ihtiraslarna hizmet etmek gibihasis ve sefil bir gaye takip etmemi, aksine, binbir gizli cereyann rtmeyealt devlet temellerindeki rahneleri tkama vazifesini ilk defametodlatrmtr. Bugnn Mill Emniyetinden tutunuz, Batnn btn

(entelicens) teekkllerindeki tohum Abdlhamid'indir. Onu hafiye kullanmaklasulayanlar, kendisini devirdikten sonra sadece nefsn hrslar urundaTekilt- Mahsusay kuranlardr.Ayn idar dehnn yalnz liyakate deer verici, gelitirici ve yetitiriciprensipi, Abdlhamid devrinde byk mareal (Gazi Osman, Ahmed Muhtar veEthem Paalar) ve Ahmed Cevdet, Abdurrahman Paalar gibi dnya apnda ilim vefikir adamlar ve yedekte bekliyen bir sr sadrzam namzedinin toplanmasiylesabittir.Ermeni ve Yahudilere, hususiyle masonlara kar alnan kstekleyici tedbirlerde, politika dehsiyle iice idar dehnn en parlak numunesi...

KTSAD DEHlk ii saray masraflarn ksmak olan ve bu yzden Galata bankerlerine boretmemi tek ehzade-olduu iin Pinti Hamid diye anlan byk ahlk vetasarruf seciyesi ki, astronomik devlet borlarn Hazine-; Hassas gelirindenve Kse-i Hmayunundan deyerek yzde ikiye kadar drm ve saltanatboyunca darya tek kuru borlanmamtr.Hamidiye sularna kadar zccaciye, hal, kuma sahalarnda nice tesis ve dahanice tima yardm ats onun eseri... Byk tren yolu siyaseti, (Selanik -stanbul, Selanik - Manastr, zmir - Kasaba) hatlarndan sonra, iki muazzamdemiryoliyle, onda, siyas ve iktisad dehnn en yksek derecesini kaydeder.Biri, ngiliz tehlikesine kar mukabil Alman tehdidini diken Anadolu - Badat,br de slm Birlii idealinin yolunu ve ynn gsterici ve Moskof'undanngilizine kadar her taraf aptrc, 2000 kilometrelik Hicaz imendferi...Abdlhamid'in saltanat erevesinde hdiselerden szdmz vasflar, birkaubede daha belirtilmek ihtiyacndadr:

HARSI LDou ruhu iinde Batnn olanca mspet bilgilerini devirmek, ve benimsemek,bnyeye maletmek lzumuna inanan Abdlhamid, memlekette ilk defa, birokvilyete mil olarak sanayi mektepleri zincirini halkalam ve sonu ahanesfatiyle mhrlenen btn yksek tahsil ocaklarn kurmutur.

ASKER L

mrnde; tek harp veren (1597 - 1313 Yunan Harbi) Abdlhamid, onda da geni birseferberlie girimek tel ve zilletine dmeksizin biricik Rumeli ordusiyle veen ksa zamanda Atina kaplarna dayanm ve Yunanllar susta durdurtup dvel-i muazzama aabeylerinden imdat isteme vaziyetine getirmitir. Ayrca, Dyun-uUmumiye borcunun byk ksmiyle satn alnp hibir ie yaramyan ve durduuyerde devlet btesini kemiren skarta donanmann (materyel), (personel) vemuharrik kuvvet zaafn kestirip onu Halic'e tkamak ve btn kuvveti karaordusuna vermekle, sevk ve idare d umum gr kymeti olarak stn askerlikanlayn ispat etmitir. Halbuki bu nokta, vatan kurtarcl yerine onavatan hainliini isnada kadar gittikleri yerdir. Abdlhamid, dmanlarna karnerede zayf ve nerede kuvvetli olacan derinden derine kestiriyor, ona greasker bir pln takip ediyor, zahiri ve aldatc sslerden kanyordu.Saraydan idare edildiini ne srerek ktledikleri nice asker harekt ancak bu

sayede muvaffak olmu veya byk bir hezimete inklp etmekten kurtulmu vetopyekn devlette olduu gibi, bilhassa askerlikte en mhim baar faktr olan


13/96

gizlilik, yine ve ancak bu sayede salanabilmitir. Devlet srr uuruna malikve bu uuru messirletirmi bulunan en stn Osmanl hkmdar Abdlhamid'-dir-

ADL L

Adalet ilerine asla karmayan, ondan Kur'n emirlerine mdahale edercesineekinen Abdlhamid, adl l bakmndan yalnz hudutsuz ve tarihte esiz birmerhamet ve atfetin temsilcisi olmu ve 33 yllk hkmdarl iinde kaatilbir haremaasndan baka hi bir ferdin idam hkmn imzalamam gerisini hepebed hapis ve srgne evirmekle yetinmitir. Abdlhamid'in, hrriyet yalaniylegelen Makedonya apulcularnn karsna Hassa Ordusu ile kmamasnda ve benimyzmden tek damla Mslman kan aktlmasna raz deilim! demesindeki sebepde onun bu merhamet ve tevekkl cephesine bal ve belki tenkidi kabil biricikzaafdr. Ermeni icad Kzl Sultan tabiriyle, yeni domu ocuklarn beyninisalata yapp yercesine kan iicilii dillere destan edilen bu mazlum tcidar,hakikatte, karnca ezmekten bile saknan vel mizal bir merhamet fellisidirVe hakknda kprtlen yalanlarn tam ve kmil zdddr.Memleketin en vicdanl adliyecilerinden kurulu yksek mahkemenin idam hkmn,yine memleketin en stn ahsiyetlerine mtala ettirip hemen hepsi ve bilhassaPlevne kahraman Gazi Osman Paa tarafndan mutlaka idam arttr! reyiniald hlde karar bozup Mithat Paay Taife srmekle kalan, sonra da aslamecbur olmad bu af ve atfet hareketine kar Mithat Paay bodurdu!iftirasn eken Abdlhamid, bu bahiste de ap hayale smaz bir bidedir.Hrriyet ehidi tabiriyle hem Mithat Paada, hem de Namk Kemal'de mukaddesehitlik vasfn yerin dibine geirenler bilmelidir ki, Abdlhamid'in bunlaraverdii ceza valilik ve mutasarrflkla beraber ayda yzlerce altn Ihsan-ahaneden baka bir ey olmam, ve o devirde srgnlk bir nevi kazanendstrisi hline getirilmitir.Bundan sonra Abdlhamid'i ruh ve miza noktasndan da kymet hkmne balaypson hdiseler iinde erevelemek, o devrin mna iklimi boyunca 48 yana kadarilerliyen Mehmed Vahidddin Efendi zerindeki tesirleri hesaplamak ve artkkahramanmz evel ikinci ve sonra dorudan doruya veliaht sfatiyle sahneyedavet edici merutiyet rna yeni bir fasl aarak girmek icap ediyor.

VEHML ABDLHAMDDelilie yakn bir vehim basks altnda gsterdikleri Abdlhamid'de buhususiyet, btn hile ve ykc tertipleri hayal edebilen bir zek ifadesiolduu iindir ki, ba meziyetlerinden biri iken, dmanlarnn iine gelmemive aalk bir illet diye ne srlmtr. Vehimli olduu muhakkak bulunan,fakat asla onun penesinde zebun hale gelmeyen ve hayl kuvveti yoliyle kararnriyazi mahededen sonra veren Ulu Hakan, bu haliyle filozof (Bergson) un bdaEdici Hayal lsne en canl misaldir. Hayal zeknn ta kendisi, en stntecelli ekli ve kumandandan moda bulucusuna kadar her iubeyine gerekliolduuna, hat Allah bulmakta biricik melekeyi belirttiine gre Vehimli

Abdlhamid yaftasnn hakikatte ne byk bir meziyet ifade ettii kendikendisine zahirdir. Vehimli Abdlhamid olmasayd, mparatorluk 33 yl deil, 3yl bile dayanamazd. Nitekim ondan sonra da ancak 10 yl dayanabildi.Allah ve Resulne her trl mikyas st iman mstesna, yine filozof (Dekart)nsistemli phesi btn devlet ilerinde ve ahs mnasebetlerinde,Abdlhamid'deki tecellisini kimsede bulamamtr. ,

DNDAR ABDLHAMDDaha nce dokunduumuz ve 36 padiah arasnda en parla olarak gsterdiimiz bunokta Abdlhamid'de ylesine derindir ki, bir Avrupalya slma en kk,zerrece aykrlk mevzuunda kabul edebilecei hibir tviz hayal edilemez!szn syletmitir. Abdlhamid btn hayat sresince, susarken, konuurken, i

grrken ve uyurken yalnz Allahn ve milletini dnmtr.


14/96

MTEFEKKR ABDLHAMDHibir zaman derinliine ve stn bir irfanla besli bir fikir adam olmamasnaramen gayet derin bir sezi plnnda btn sahte inklplar ve kahramanlaranlayan ve bu kksz gidii engelleyen ve ite bu yzden saysz dman kazanan,milli ruh kkne bal, felket devresinde ilk ve son devlet reisi...

AHSYLE ABDLHAMDDaima eldivenli, daima temiz, ar derecede edep ve terbiye sahibi, lmyatanda bile doktoruna giyinip de kan, odasna bir hademe girince ayaakalktn belli etmemek iin masasndan bir kt alyormu gibi hareket edecekkadar Allah'a mahviyet gsteren, ahane heybetiyle de Alman veliahtnaptran, en ileri Avrupaldan daha gerek Avrupal ve en stn arkldan dahastn arkl, esrar zlememi ve mnas gme getirilmi yce Halife ve UluHakan...te Mehmed Vahidddin Efendi, 15 yandan balayarak 48 yana kadar byle birtcidarin inkraz durdurucu havas iinde yaad, en sevgili aabey olarakbirdenbire vatan topyekun kntye gtrmek zere Ulu Hakan' deviren ttihadve Terakki simli ekiya oca ve onun kukla padiah Sultan Read devresine,inkraz gerekletikten sonra taht'a. arlmak gibi bir kader art altndagirdi.

KE DORU

TTHAD ve TERAKKMAHUD cemiyet... ttihat ve Terakki... Tanzimatla balayan deri st Batkopyacl ve ucuz inklplk hareketinin ii gzkarala ve komiteciliedkmekli... Tahlilsiz, teftisiz, muayenesiz, murakabesiz, Bat Kltrnedndan srtnm ve Batnn iporta mal mefhumlarna (hrriyet, adalet,msavat) kaplanm macerac eyrek aydnlarn ekavet oca...Abdlaziz devrinde kurulan ve sahas ok dar kalan Gen Osmanllarn peinden,Abdlhamid zamannda tohumu atlp fidan gelien ve aac yetien ittihat veTerakki, Ulu Hakan' devirdikten sonra 10 yl iinde mparatorluu inkrazasrklemek marifetini yerine getirir ve olanca vebalini 6. Mehmcd "Vahidddin'inzaif ve nahif omuzlarna yp basar gider; silinir, kaybolur!Bu bakmdan, vatann olduu kadar 6. Mehmed Vahidddin'in dorudan doruyakaatili ttihat ve Terakki'dir; ve onun en az fenal, ancak merhameti yzndendevirebildii kinci Abdlhamid'e dokunmutur. kinci Abdlhamid'a edilenfenalk (vatana edilen ayr) ancak ahsdir. Vahidddin'in ahsna ise hibirey yaplmad halde bu bedbaht zat, artk yklm bulunan vatann altndabraklmak suretiyle bellarn en byne arptrlmtr. Vahidddin'i tehisve tesbit etmenin en ince izgisi de budur.Byle olunca ittihat ve Terakki vakasn Abdl-hamid'e olduu kadar, hatt

biraz daha fazlasiyle Vahidddin'e balamak doru olur.talya tarihinde byk bir rol oynayan (Karbonarlerin, balangta, eski birta kmr ocanda toplanm be kiiden meydana gelmesi gibi, ttihat veTerakki, protoplazmasn 1889 ylnda, Tbbiyye-i hanenin kuytu birkesinde kurar. lk gnllleri, ocuk denilebilecek yata, (romantik) vesath be adet delikanldr. Ohri'li ibrahim Temo, Arapkir'li Abdullah Cevdet(ileride dinsiz itihat gazetesi sahibi), Diyarbakrl shak Skt, KafkaslMehmed Raid ve Bakl Hseyin zade Ali... Bunlar, 1889 ylnn 21 Mays gnTbbiyye'nin izbe bir noktasna ekilirler ve balarn koparmaya baladklarKur'n yerine bilmem ne zerine and iip, Kzl Sultan (!) ve rejimine karhareket fikri etrafnda birleirler ve bu birliin ilk hcresini rerler. lkisim de Ittihad- Osmandir-Henz tamamiyle iptida, hatt, nazar ve edeb, en dorusu hayal ve (fantezik)

safhada bulunan bu topluluk zerinde ilk kymet hkm udur:


15/96

Bunlardan en kuvvetli ve iddetlisi, daima olduu gibi, anavatan d, Makedonyahavasnn yuurduu, suyun te yanndan bir tip, br ikisi de ayn ekilde,Moskof kltr gbresi iinde boy atm insanlar ve yalnz ikisi Anadoluocuu... Bata Abdullah Cevdet isimli (hakikatte Advullah Cevret) olmak zereite bu iki Anadolu genci de, btn kk alkalarn kesmi veya kesmek zere ikiters bnye rnei...

Bunlardan Abdullah Cevdet isimlisi, Tevfik Fikret ve Hseyin Cahit'le beraber,hatt onlarn nnde ve onlara fikir rehberlii edercesine memlekette lkmtaamz, saldrgan kfr bayran aandr. Doktor (D'uzi)nin slm; Tarihiisimli zehir ana kitabn Trkeye evirip nice krpe vicdanlar kurutan vekendi gibi birka tbbiyeliyi, imnlarn kaybetmek yznden intihara srklemiolan lnetli...Ben Abdullah Cevdet'i dinsiz tihad kard demlerde 19 - 20 yalarndabir gen iken tandm. Henz edeb hretimin balarndaydm. Caalolunda,Yerebatan taraflarnda, zerinde ran tlk hatla tihat, ayrca daFranszca Idjitihat yazl i yeri ve apartmannda... Sleyman Nazif'in osuretten hayay dest-i Hak (Allah'n eli) trnakla yrtmtr! dedii menhus veiek bozuu ehresini grr grmez midem buland ve ondan sonra her mahedebende bu ruh mide bulantsn teyid etti. Ekferin bana hayranl omertebedeydi ki, bu yeni airin fotorafn tihadn kapana koyuyor ve beniTrklerin (Bodler)i diye takdim ediyordu. Fakat b vmeler sonradan ayniyleAllahsz Nurullah Ata tarafndan da olduu gibi bana zerrece tesir etmiyor vearadaki ruh ve dnya gr fark yznden bu esfel tiplere snamyordum.Ruh hasisliiyle bir arada madde cimriliiyle maruf, Allah ve Resul dmanAbdullah Cevdet, bir kenarda unutulmu ve hakk verilmemi bir insan, btninklplarn ilk tebircisi bir mtefekkir olduunu zanneder ve ufunet doluiini ekerek yle derdi: ittihat ve Terakki'yi kuran, benim! Abdlhamid'e kar ilk hareket bayranaan benim. Sonra ttihatlar iktidara geince unutulan ve bir kede braklanda benim! Ha! Mustafa Kemal'in btn inklplar benden kopya olduu hlde(henz Abdullah Cevdet'in iddetle taraftar olduu yeni harf inklbolmamt), onca da takdire mazhar olamayan, benim!Bylece, ttihat ve Terakki'yi kuranlardan (prototipik - ba rneklik) birmahiyet, dvann iyzn izaha yeter.lk teekkl aylarca ve yeni mensuplarna ramen (fantezi) plnnda kaldktansonra, birden, o srada Avrupada bulunan birinin eline dverdi ve bu yoldan,deta Avrupada merkezlemenin bedava nimetine erdi.Avrupada bulunan biri, ittihatlarn bir ara byk hrriyet mcahiditandklar, sonra da belki hakl olarak yerin dibine batrdklar, frenkvrikesilmi stbeyaz sakall, mehur Ahmed Rza... Merutiyetten sonra Ayan(Senato) reisliine getirilecek olan bu ihtiras ve menfaat kumkumas, ohengmede Bursa Ziraat Mektebi Mdrdr ve Bursann Nilfer gazetesindemakaleler neretmekte ve resm gnler kinci Abdlhamid hakknda (tpk Servet-iFnun'da Tevfik Fikret'in yapt gibi) en yakas almam medhiyeler,dalkavuknmeler yaynlamaktadr, ite bu Ahmed Rza, 1889'da Pany sergisimnasebetiyle oraya gitmi ve Fransa'dan Abdlhamid'e slahat lyihalar

yadrmaya balamtr. Maksad, bir ayann emniyette bulunduu bir diyardanykselttii tatli-sert nidalarla Hkmdarn dikkat nazarn ekmek, bu yoldanmmkn olursa paye kapmak, olmazsa Hrriyet Kahramanl safna gemektir.Abdlhamid'in hatralarnda, ingiliz Ali Beyin olu diye gsterdii, annetarafndansa bsbtn yabanc bir kan tayan Ahmed Rza, Paris'tekifaaliyetiyle, ekirdek kuruluun toy delikanllarn byleyiverdi. lk kadroyakatlanlardan Ahmed Verdn, Doktor Nzm, Ali Zht isimli genler, hkmetindikkat nazarlarn zerlerine ekecek nmayilere giriip Paris'e svmakzorunda kalnca Ahmed. Rza'nn eteklerine yaptlar ve bu, evvel zenti,sonra meccani, daha sonra sahte kahraman, cemiyetlerinin ilk kafas makamnaoturttular, ttihat ve Terakki ismi, ite o sralarda, Paris'le stanbul arashaberlemeler sonunda takld-Ahmed Rza, Fransz aklclk mezhebinin kurucularndan (Ogst Kont)a

kaplanm, onu peygamber saym, onun (pozitivizm - mspetilik) felsefesini


16/96

din kabul etmi ve akl putlatrmi bulunuyordu. Bir mecliste, Allahainanmad ileri srlnce yle demiti: nanmamak olur mu? Benim de inandm, balandm bir hakikat var:(pozitivizm), akl, mspet gr mezhebindenim ben. Akla iman ediyorum!te, bu, drtte kan frenk Ahmed Rza, Frengistanda tohumunu atmaya balayancemiyeti ilk defa olarak isimlendirdi, yni vaftiz etti. (Pozitivizm)in remzi

olan (Ordre et Progres - Nizam ve Terakki) tbirini ne srerek... Genler butbir zerinde kk bir ameliyat yaptlar ve (Ordre) kelimesini, birlikmnsna gelen (Union) lfziyle dei tirerek (Union et Progres - Itthat veTerakki)yi kelimeletirdiler. Bylece cemiyet, frenk dncesinin frenktbirinden doma kliesini Ttirkeye evirmekle isimlendirilmi oldu.Kuruluundan iki yl sonra zas 12'ye varm olarak stanbul'un Edirnekapisdndaki Mithat Paa banda gizli ve (romantik) toplantlar yapan (fantezik)teekkl, ksa zaman iinde, zmir ve am taraflarnda, kendisine denk havalarve insanlar buldu. Bilhassa yksek tahsil snfndan genler ve gen zabitlerarasnda maya tutmaya balayan bu yeni dva (!) Ahmed Rza'nn Paris'teyaynlamaya balad Meveret gazetesiyle (1895) gzleri bsbtn zerineeker oldu. Artk, kaytl olsun olmasn, aydn geinen herkeste cemiyete dorubir temayl... deta moda zevki... Bu vasat, saraya ve Abdlha mid'e kar,iin iin, alttan alta kprten itima z'mrelerse malm... Bata Yahudiler,dnmeler ve masonlar, btn bir kkszlk dnyas...Cemiyetin ilk beyannamesini Abdullah Cevdet kaleme alyor; Avrupaylamuhabereleri de Galatatadaki Fransz postahnesi ve Harbiye muallimlerinden (!)(Toustim) Paa idare ediyor. Ayn mektebin retmenlerinden rksulu Ahmed Beyde (ileride paa), bu frenk asll, Trk dostu (!) paayla elele... Cemiyet,Avrupa ve Msr taraflarnda slenir ve Trkiyede kvlcmlanrken artk saraycamalm hle geliyor ve Kzl Sultan dedikleri maraz merhamet abidesinindenekli srgnleriyle bu kahramanlar, deta isizlik ve meteliksizliktenkurtarlm olarak imparatorluun ke ve bucaklarna nefyedilmeyebalanyorlar. Fakat bu tedbir, yanna bol gda maddeleri braklarak azgnkediyi uval iinde br mahalleye aktarmaktan baka bir eye yaramyor; ve akediler bir taraftan oalrken, bir taraftan da atldklar yerlerden dnptekrar evin at arasnda veya bodrum katnda toplanmaya devam ediyorlar.Btn endstrilerini Abdlhamid'in msamaha ve merhamet zaafna dayayanttihatlar, kendilerine gre, bonmare arslan eklinde, dii kesmez vepenesi yrtmaz bir padiah aramaya balyorlar. Kstahlk ve gzkaralklar ohle gelmitir!.Srada ehzade var:rade ve dayatma kabiliyeti, pelteyi beton gsterecek kadar zaif, veliaht MehmedRead Efendi...Her n bir buhrandan tekine geen Yusuf Izzeddin Efendi...nc veliahd yerinde, ya 40'a merdiven dayam engelky srtlarnda iri vesk aalardan bir hisar arkasna ekilmi, taht zerinde istekli ve mitligrnmeyen Mehmed Vahidddin Efendi...Yusuf zzeddin Efendiyi bir kalem atyorlar; Vahidddin Efendiyi, vakar venefsini korumakta gsterdii dikkat yznden ve ayrca byk aabeyi ile

aralarndaki karlkl sevgi bakmndan Abdlhamid-i sni'nin snisi diyevasflandryorlar ve olanca mitlerini, kendileri iin biilmi kaftan, SultanRead'a balyorlar. Ve harekete geiyorlar. Mehmed Read Efendi Mevlevdir. Neyapmal ? Beyolu (Yksek Kaldrm) Mevlevi Tekkesi eyhini elde edip onunvastasiyle Veliaht'a hulul etmeli!.. O devirde Mevlevlik zorlu bir kapolmad gibi eyhini elde etmek de zor olmuyor. Read Efendinin karsna kphrriyet, msavat, adalet kem-km ediyorlar ama, o biilmi kaftan, pelteseciyede, kendilerini anlayacak ve destekleyecek kadar bir hamle ve karariktidar bulamyorlar.Padiahlnda boyuna tekrarlamak zere, Mehmd Read Efendinin her hdisekarsnda tavr u drt kelimeye smaktadr: Memnun oldum, mahzuz oldum.Hemen karar veriyorlar:


17/96

Yusuf zzeddinde i yok! Vahidddin habisin biri! Read ise destekimiz deil,ancak biz iktidara getikten sonra padiahmz olabilir. 'Mumla arasakbulamyacamz bir padiah.'...Ve 1897 ylnn ortalarnda Abdlhamid'e kar bir darbe kararn veriyorlar.Yksek Kaldrmdaki Mevlevi Tekkesinin eyhi Abdlkadir Efendi, henz taslakhlindeki bu ihtill heveslilerini o kadar tutuyor ki, kudretli padiah ve Ulu

Hakan Abdlhamid Han'n murakebe penesi altndaki Yldz Sarayna kadar szyorve orada bz silhorlarn, Sultan devirme iinde yardmn istemeyedekteebbsten ekinmiyor. Onun da gayesi, Osmanl tahtnn zerinde Mevleviklahn grmek...Karar Paris'e, Ahmed Rza'ya uuruyorlar. Gelen cevap, gz karalktan bakabir esas ve usul tanmayan cakac yavru horozlar ldrtyor: Ya hareket muvaffak olamazsa bizim Fransa'da hlimiz nice olur? FransaHkmeti hepimizi hudut d etmez mi?Al sana, stanbul merkeziyle Paris mihrak arasnda bir kopu...stanbul'da Hac (!) Ahmed Beyin reisliindeki Umum Merkez, Ahmed Rza'nncemiyetten ihracna karar veriyor; derken bir jurnal zerine hepsi birdentutulup saraya dolduruluyor ve oradan daraacna gnderilmek yerine deneklisrgn lemine karlyorlar. lk umum merkez de bylece, kendi kendisinekapanyor ve ttihat ve Terakkinin ilk devresi nihayete eriyor.Temo soyadn tayan, suyun te tarafna bal, ilk messislerden brahim,Romanya ve Bulgaristan'da; Ahmed Rza, Doktor Nzm ve kumpanyalar Fransa'da;u bu, svire'de; filn falan Msrda slenmeye ve mihraklamaya baksn!.,. 21Aralk 1896 tarihinde svire'nin Cenevre ehrinde Osmanl htill Frkaskuruluyor. Ayn mayadan ve stanbul Merkezinin dmesi zerine daha canlhareket edilmesini isteyenlerden bir grup... Artk ierideki kundak tepelenipsndrlm, yank lekeli bir bez paras halindedir ve kendilerince btn mit,vatann pencerelerinden seyrettikleri Bat ve imal rzgrlarnn savurduukvlcmlardadr. Bu kvlcmlar, vatan yakmak iin Hallar Dnyasnda atefleyen, kafa katlarnda Mslman ve Trk yazl insanlarn nefesleri...svirede kurulan Osmanl htill Frkasnn ilk ii ermenilerle mnasebetkurmak, onlardan destek istemek ve Mslmanlarn Halifesi ve Trklerinpadiahna ortaklaa bir suikast tertibi fikrinde birlemek oldu. htillFrkas, nce hedefini ve dvasn aklayc bir beynname yaynlayacak,peinden Ermeniler Istanbuldaki Trk fedalerine bomba verecekler... Sonradanbomba verilmesi iinin Tuna boyunda bir noktada yaplmas dnld ve bombalarbrahim Temo'nun teslim alp diledii yere sevketmesi kararlatrld. Dorudandoruya Trk d-manlariyle Trk ismi altnda Trklk dmanlarnn bu temasna,Zarifyan isimli Ermeni araclk ediyordu.Fakat mahut hedef ve dva beyannamesinin nerine ramen Trk dman ErmenilerleTrklk dman szde Trkler anlaamadlar, bomba al veriini yapamadlar;bylece slamlarn Halifesi ve Trklerin padiahn bombalamak erefi (!) yalnzErmenilere kald.te ihtill beyannamesinden birka para:Osmanllar! Biliriz ki, kudurmu bir kpei gebertmek farzdr! te bugne kadarkan dkmekten saknm olan Osmanl htill Frkas artk zalimlerin haddini

silhla bildirmeye ve mazlumlarn intikamn almaya iyice karar verdi!Zabta gruhu ve asker takm yolumuzu kesmeye kalkrsa aramz ancak lmayrabilecektir. Evet, leceiz, ldreceiz, keseceiz, bieceiz, yakacaz,ykacaz! Hi kimseden pervamz yok!O canavar Padiahn Yldzn sndrecek ve kln semaya doru savuracak olan(dinamit)ler bile elde, belde hazrdr. Halkn selmeti, herhangi noktaygsterirse oraya atlacaktr.Ya hak, ya lm! diyerek Meclis-i Mebusan atrmak ve u zalim hkmetikknden skp atmak zere biz ie sellemehssellm balayacaz, bildiriyoruz!(Mhr) htill Frkas. Ya hak, ya lm!O sralarda Avrupadaki faaliyet iinde, mehur Doktor Kadri Rait Paaya kadarnice mruf ahslar arasnda, Tunal Hilmi ve byk edip Sleyman Nazif'i degryoruz. Bu Tunal Hilmi, 20 yl sonra ttihatlarn kertecei imparatorluk

enkazndan birkan kurtarabilmek, yni ttihat pisliini temizlemekgayesiyle balayacak olan stikll Harbi ve peinden Cumhuriyet devresi ilk


18/96

meb'uslar arasnda yer bulacak; zavall Sleyman Nazif ise, yardm ettiitarafn ykt vatan harabesi nnde, stanbulun igali gn, dillere destanKara Bir Gn yazsn kaleme alacaktr.Vahidddin, engelkyndeki kknde, sessiz hkrklarla Boaz seyrededursun!...Byk hdiseler herkese bilindii, kkleri bykleri dourma bakmndan kk

deerlerine ramen hafza ve hatralarda yaayamad iin onlar yaya takipederken brlerinin zerinden (fze) hziyle gemeyi tercih ediyoruz.ttihat ve Terakki'nin byk hdiseler r, 19'uncu Asrn son yllariyle 20nci Asrn ilk seneleri arasndadr ve cemiyetin, byk aksiyon merkeziniSelanikte kurmasiyle balar ve stanbul zerine sevkettii, beyaz kee klhlfedailer ve Hareket Ordusiyle sona erer. Ahmed Rza yine sahnededir ve onunlaberaber baz isimler destanlamakta... Enverler, Niyaziler, Taltlar, bu sonrn son perdelerinde sahneye karlar; ve dada ardna takt bir geyiklehrriyet avna kan, fakat eceli sahneye kmasna msaade etmedii iinkartpostallarda sembolleen palabyk Niyazi Bey mstesna, daha nice yeni aktrve figranla beraber, mparatorluun kne kadar tam 10 yl sahnede kalrlar.Selanik devresinde ttihat ve Terakki (bir aralk Terakki ve ttihat) azyerine tabanca namlusundan baka bir i leti tanmayan ve her kapy acmaymuncuu silhta bulan bir ekya ocadr. Ocaa bu ruh sinince de artkeski, szde fikircilere hibir rol kalmamtr. Mesel: Enver'in fevkaldelikvasflar arasnda en hayran olunan nokta, onun, ismini, tabancayla, noktanokta, hedef tahtasna yazabildiidir.Btn fikirleri, beyaz kee klahlara siyah ibriimle iledikleri ya hrriyet,ya lm. dvizinden ibaret...Selanik devresinde ocaa sindirilen bu ruh, yle tlsmldr ki, hepsinde,bugnn futbol heyecanna benzer ve umumiyetle kaatil etelerinde grlr bircinayet vecdi, hkm srmektedir.Abdlhamid'in paasn Selanik'te, telgrafhaneden karken yere sererler, dahanicelerini, nian tlimi yaparcasna kurunlarlar ve ileride, stanbul'da, kprstnde ve umum meydanlarda, bir kurunda susturacaklar gazetecilere doru,boyuna tabanca (egzersiz)i yapmakta devam ederler. Bu ruhu; en tesirliatlarna dman yerine dinda ve yurttalarn hedef tutmak ruhunu, mayatutturmaya baladklar zabit tipine alamaya bakarlar.ou, deli vecdi iinde rpnan ve saral bir eytan cezbesi yaayan genttihatlarn ideal diye anladklar ve kolayca yaydklar ruh haleti, iteyalnz ve yalnz, bu cana kyma kltr ve sanatna dayanr. ttihat ve Terakkiekavet ocann gide gide nihayet varabildii biricik mezhep ruhiyat, ehvethalinde bir cinayet cezbesi ve bu cezbenin yin zevki olmutur.yirminci Asr balarnda iyice billrlamaya balayan bu manzaraya kar UluHakan Abdlhamid Hnn yapaca, Selnii mna bakmndan berhava etmek, btnelebalarn toplayp vaktiyle Mithat Paay Brindizi'ye ve sonra Cidde'yetayan zzeddin vapuru yerine khne Tir-i Mjgn gemisine doldurmak veSelanik aklarnda topa tutarak batrmakt.Yazk ki, Ulu Hakan'da her ey var, fakat bu ruh yoktu... O kadar yoktu ki, aynruhu ttihatlardan karlk alarak kopya etmeyi adet tenezzl sayyordu.

Netice:Zpladlar, hopladlar, bardlar, ardlar, ldrdler, yaktlar, Mabeynetelgraf stne telgraf yadrdlar, hop dediler, ht dediler ve Merutiyeti ilnettirdiler.Meclis-i Mebusanda, Ahmed Riza'nn reislik krss yannda, o anda vekarlarnda duran Abdlhamid'e hakaret ettiler, onu hrriyeti bomu ve milletihor grm olmakla suladlar. Buna da tahamml ve tevekkl gsteren Padiahdevirebilmek iin, nihayet, hilelerin en denisine bavurdular, 31 Martayaklanmasn tertiplediler. Kar olduklar dvay -eriat- kknden kaldrmayolunu amak ve bu iin bahanesini bulmak iin askerleri bizzat eriatistiyoruz diye ayaklann! eklinde kkrttlar ve kkrtcnn Abdlhamidolduunu iln ettiler. Masum ve cahil neferleri eriat de eriat! diyesokaklara ve meydanlara dktler. Bunlarn byk ksmn Ayasofya meydanna

kmelendirip oradaki Mebusan Meclisini (Cumhuriyetin 10'uncu yl dnmnde yananAdliye Saray) basmaya, baz mebuslar ldrmeye, her eyi krp dkmeye ve


19/96

yamalamaya kadar drtklediler. Sonra stanbul zerine apulcu alaylarndan,ismine Hareket Ordusu dedikleri bir gruhu yrttler, bu ordunun neferleriniPadiah kurtarmaya gidiyoruz! diye kandrdlar. Ayan ve Mebusan'i birletiripMill Meclis namiyle topladklar heyete, Said Paa gribi Abdlhamid'in eskibendelerinden, fakat sknca her defa bir ecnebi sefaretine snacak kadarbedbaht ve seciyesiz bir adam reis setirdiler; ve tahttan devirme kararn

ite bu orkestra efinin kaldrd denek ve gsterdii notaya gre, keman,borazan, davul, iln etti-in en hazin taraf, Tanzimattan beri gelen izgi boyunca her gn biraz dahabelli olarak btn dva eriat kaldrmaktan ibaretken ii yine eriata uydurmakgibi mnafka bir hnerden vaz geemediler ve hal'in fetvasn eyhlislmmakamndaki eyhlinkrdan kopardlar. Bu, ebedler boyu yz kara adam,Abdlhamid gibi hastalk derecesinde bir dindar, eriat hkmlerini bozmak vekitaplarn yakmak, israf ve zulm (!) gstermi olmakla sulad ve hal' caizolur mu? sualine elcevap: olur! hkmn bast; ve kumandanlarnn hassakuvvetleriyle kar durma teklifine hayr, benim yzmden tek damla mslmankan akmasna raz olamam! diyen Ulu Hakan Abdlhamid Han tahttan al aaedildi.Bundan byle ittihat ve Terakkiyi, 1918 mtarekesi gnlerine kadar, felketkular halinde memleket semalarndan geen hadiseler katar iinde takipedebiliriz.Gsterdiimiz gibi, Abdlhamid'i, srf merhamet ve hayata sayg damarn madengibi istismar etmek sayesinde devirdiler. Ve Abdlhamid'in en ince yufkadandaha ince ve yumuak diye vasflandrd, 65'lik Mehmed Read Efendiyi,Osmanl tahtna, cansz bir eya eklinde oturttular. Bylece, 14 yl sonramzeden bile kovulacak olan Osmanl taht ve hkmdarnn artk mze eyastelkki edilmeye baland r am oldular.

SULTAN MEHMED READkinci Abdlhamid gece yars Selnie, Yahudi (Altini) kkne gnderilirken,millet temsilcilerinden olmak iddiasndaki bir heyet; Mehmed Read Efendininhuzuruna kt ve ona, millet iradesiyle mslmanlarn halifesi ve Trklerinpadiah olduunu bildirdi.Hayat sresince abdestsiz gezmemi, btn Osmanoullar gibi din alkasn aslazayflatmam, tek damla iki imemi, her trl haramdan kanm,ihtiyarlna dek sren ehzadeliinde hi bir kere politika ve dalavere ateineel uzatmam, yalnz tarih ve mesnevi okumu, fakat lemini d dnyayanaketmek cehdinden yoksun yaam, yamur suyundan temiz, ama temizleme fikirve enerjisinden mahrum, bu mavi gzl, beyaz tenli, pembe yzl, ak sakall,esaret apnda tevekkl ve teslimiyet heykeli ihtiyar, heyete kelimesikelimesine, nceden dzenledii u cevab veriyor: Otuz yldr itidalim muhafaza ettim. Bu mddet zarfnda milletiminselmet ve saadetine dua ettim. Mademki millet beni istiyor; bu hizmetiteekkrle kabul ederim. Benim birinci emelim er'i-i erif ve Kanun-u Esasmucibnce icra-y hkmet etmektir. Milletimin arzu ve amalinden zerrece inhiraf

etmem. Cenab- Hak muvaffakiyet ihsan ederse bahtiyarm.Abdlhamid devrini gizlice ktleme ve itidal gsterilmesi ok zor bir zamanolarak belirtme yoliyle ttihatlara bir nevi avans mahiyetindeki bu kof ve boszler; her ey eriat ykmaya doru giderken, hem eriat gaye kabul ettiinisylemek, hem karsndakilere gayesi sanki 'oymu gibi davranmak ve vatanhizmetini eriatte olduu kadar Kanun-u Esaside grmek, stelik millet arzu veemellerinden dnmeyeceine iaret etmekle de millet yerine geen ittihatlartatmin etmeye bakmak noktasndan, sinsi bir slp iinde tezat ve zaaflarn enhazinini ereveler ve sultanlkla sultann ne hale drldne en vecizmisali verir.O zamanki Harbiye Nezareti (imdiki Universite)nin nnde sraya dizildikleriResne taburlar mill (Arnavut) klyla yeni padiah selmlarken meydandolduran her renk ve izgi, mevhum hrriyet noktas etrafnda btn bir

kozmopolitlik ve gaflet dnyasn resmetmektedir.


20/96

Sahneyi gzleriyle gren tarihi Ahmet Refik'in bana anlatt bir mahedeyegre halktan biri yanndakine soruyor: Kim bu hrriyet?br cevap veriyor: Yeni padiahmz, efendimiz!Kimse farknda deildir ki, bu yenisi (hrriyet), gelmi ve geleceklerin en

zalimi olacak, asla tahtndan indirilemeyecek ve her devrin putu olarak eldenele devredilip gidecektir.Madd ve manev ekavet oca ttihat ve Terakki devresi zerindekigrlerimizi kendi gzlmzden tesbit ederken bizzat Mehmed Vahidddin'inllerini dile getirdiimizi, adet onu konuturduumuzu sanyoruz.Denilebilir ki, Mehmed Vahidddin, kinci Abdlhamid Han'dan balyarak SultanRead'a kadar belirttiimiz btn kymet hkmlerinde, slp ve tahlil farkyleortamzdr. Bu ortakl gstermekte de, hayatnn son devresi olan talyada,(San Remo)da, bugn hayatta bulunmayan eski nazr ve askerlerden birinesyledii szler ahittir. Rahmetli Paann, ismiyle ortaya kmak istemeyenolunda grdmz not defterinde, Vahidddin'e ait u cmleler vardr: Byk biraderim Abdlhamid Hn Hazretleri Yavuz Sultan Selim'den sonragelseydi Osmanl padiahlar arasnda en stn mertebeyi ibraz eder ve devleti,i ve d dmanlarna kar en muhkem ve salbetli bnyeye kavutururdu. Bumny, bana, kendi z aziyle de ma ve ifade ettii olmutur. Fakat en nazikve tehlikeli devrede geldi, 33 sene btn felketlere ve maziden kalma dertlerekar koymay bildi, hastay lmden korudu ama, ayrca mstakil bir shhat vesaadet getiremedi. Onu, kan aktmaya asla msait olmayan dindar mizac yzndenttihat ve Terakki ykt ve zaten sra icab, Abdlmecid oullar arasnda enhalim selim, efik, refik, mtevekkil, mtehammil, iradece zaif ve siyasetehafif olann buldu. Ona tac giydirdi ve onu bana t eyledi. Bylece, 600yllk devleti 6 ylda harcama yoluna girdi ve 9 ylda kertti- Tarihimizi.yahudilerin, masonlarn, dnmelerin leti olarak millete onlardan daha bykfenalk edebilmi, haric ve dahil hibir dman mevcut deildir.Kelime kelime Sultan Vahidddin'in dudaklarndan dklen bu Gzleri aynen tesbitettikten sonra, onun son cmlesindeki byk hakikati ele alalm.ttihat ve Terakki, btn byk kedamanlariyle dorudan doruya mason ve gizliYahudi kurmay-r?n sevk ve idaresine yn tutmu ve yol alm bir tevekkldr.Beynelmilel gizli Yahudi kurmay, Abdlhamid gibi, islm birlii ve Trkbtnl bakmndan en tehlikeli ahsiyet sayd bir hkmdara, murakabesizBat taklitisi ve talihsiz hrriyet nracs toy genlerden ibaret ttihatlarvastasiyle en byk darbeyi indirdikten sonra, onlar yapayalnz vemparatorluu batrmakta serbest brakm, Trablus ve Balkan felketleriarkasndan da tilf manzumesi (ngiltere, Fransa, Rusya ve sonunda Amerika)tarafn tutarak, bu defa ayn ittihatlar Trk vataniyle beraber yok etmektaktiini gtmtr. Btn bunlar olurken de ittihat ve Terakki Komitesindeuur, (matador)un tuttuu krmz beze hcum eden azgn boannkindenfarkszdr. ttihat ve Terakki, hibir eyin farkna varmadan, daha dorusufarkna varmasna meydan verilmeden yahudinin oyunca olmutur.Komitenin evvel yahudi leti ve peinden kurban olmasndaki temel tehis,

girift kklere bal olarak yle yerindedir -ki, ttihatlarca iktidarageildikten bir mddet sonra rejimlerine (ideoloji) tedarik etmek iin bavurulan Trklk bile, dorudan doruya yahudi eseri olmasa da, vasatn yahudilerin hazrlad ve rol almasn kolaylatrd bir itir.Olduka cins bir fikir adam olarak yaratldktan sonra dnyalar aras bykmuhasebede lm dnemecini kivrlamayan ve inkr uurumuna yuvarlanan ZiyaGkalp, itilmn iinden deil, sadece slmn yerini almak zere icat ettiiTrklk yolunda ne byk bir yahudi himayesi greceinden veya yahudilere nezengin bir istismar sahas atndan gafildi.Tek hrsi, Kur'anda Allah'n lanetledii yahudinin hncn almak ve evketlislm temsilcisi Trk' bu bakmdan ykmak olan korkun seciye, elbette ki onudevirmeye doru her harekete kredi aacak ve her trl yardm (plasman)nyapacakt. Nitekim bu bakmdan ykmak olan korkun seciye, elbette ki hem ucuz

tarafndan, hem de tahrifilik yoliyle kaptran yahudi filozof (EmilDurkaym)dr. Ondan sonra da ayn dva etrafnda ykseltilen vecd seslerinde


21/96

(Yeni Turan - Halide Edip) ve kurulan teekkllerde (Trk Oca), ou Trklklealkasz ve Anadolu mayas dnda tipler vardr. Sleyman Nazif'in u (espri)sine kadar yerindedir: (Ci, c, c, cu), Trkede meslek edatlardr. Kahveci, arabac, kmrc,sabuncu, gibi. Nasl kahveci kahve, arabac araba, kmrc kmr, sabuncu dasabun demek deilse, Trklerin de ou Trk deildir.'

Trklk vecdinde Halide Edib Advar gibi bir yahud dnmesinin sanatnderliine kalkmas ve her biri Trk snrlar dna bal ve yabanckltrl (ou Moskof Kltrnden) ahslarn dvaya mesi hereyi izahayeter.Afallam, iyice afallatlm gerek Trk unsurunun, devlette olduu gibi,afallamada da (1) numaral adam Sultan Read, ite, belki kuvvetli bir din bave ahlk saffeti iinde, btn bu ilerin daha nice siyas ve asker intiharhareketleriyle beraber, kor, sar ve dilsiz turasdr. ekillendirdii zamanve mekn erevesi bakmndan da, btn bu inceliklerin belirtilmesindevesile...Artk 50 sini am bulunan Vahidddin ise, biraz sonra gzden geireceimiz,veliahtlk ve bir n evvel taht'a kavuma emeli iinde, vezirleri 3 tudan 3tye inen mparatorluun ak izmihlal gidii onunde btn kann iineaktmaktadr. Ayn not defterinden; Sabahlara kadar uykusuz, Devlet-i Ebed Mddetin pek yaknda zeval bulacakaygsiyle kvranmakta ve nmdeki yar deli Veliahte (Yusuf Izzeddin) bakpbsbtn hayflanmaktaydm.Trablus-u Garp tecavz ile Balkan Harbi Allah tarafndan, Abdlhamid'idevirmenin ve ondan mahrum -kalmann iki ar ukubetidir.Ukubetlerin ukubeti Dnya Sava ise son idam hkm...Trablus-u Garp tecavz, hrriyet iln edilir edilmez devlet bnyesine kuvvetyerine ne mthi bir zaaf geldiinin ve artk mparatorlukta imal Afrikaykoruyabilecek bir g ve btnlk kalmadnn makarnac talyanlar tarafndanbile kefedildiini ve hemen istismar vesilesi yapldn, yani Merutiyetinklbna Trk' diriltici deil, ldrc gzle bakldn gsterir. Demekki, Osmanl mparatorluu mevzuunda Avrupann kollad dem hulul etmi, vdedolmutur.Balkan Muharebesi ise, o zamanki Fransz (llstrasyon) mecmuasnn kapandakm ve 38" yl sonra Byk Douda kopyas yaynlanm korkun birfotorafn dilinden udur: Kumanda heyeti ve zabit snfna ileyen politika zehiri yznden ordununbozulmasiyle, a bil, silhsz ve arksz Anadolu arslannn dnkkarakulaklar (sar srtlan, uyuz akal, topal kstebek gibi arslan dalkavuusfl hayvanlar) karsnda verdii ac ve haysiyetsiz bozgun...Merzfonlu Kara Mustafa'nn Viyana nlerinde verdii ve Peygamber Sancannbile dman eline-dmek zere bulunduu ve ancak birka iman hamiyetlisitarafndan kurtarlabildii ve artk hezimet rmz at byk bozgundanbalayarak btn bozgunlarmz iinde en feci ve belki toplaycs olan Balkanmalbiyeti sonunda, elimizden-gelebilen tek ey, kendi kendimizi namussuz ilnederek numune mekteplerinde arklar sylemek olmutur. Aynen:

1328 de Trk namusu lekelendi, of!; Of, of!... Ah, ah!...Acaba bu dnyada namusunun lekelendiini mektep ocuklarna arklarla ilmettiren bir rejim grlm mdr?Balkan Harbinden nce ittihatlara kar zabitlerden kurulu bir Halskran -Kurtarclar grubu peydahlanmtr ki, kibrit aevi gibi akp snm, fakatbir aralk Komiteyi sarsar ve iktidardan uzaklamaya zorlar gibi olmutur. tebu hengmede ttihatlar, bir kere rtm bulunduklar ordunun fecikibetinden kendilerini sorumlu tutmamak ve arkasndan Babli basknnadavranmakla, ifte su altndadrlar: Evvel, bizzat hazrladklar felketdeminde garip bir manevrayla ortadan silinivermek, sonra da her eyin kaybolduuanda ortaya kp yeni felketlere zemin amak...Babli baskn, devlet kuvvetini, ihtiyar ve apal sadrzamn bileklerindeki

gce kadar inmi grmekten gelen bir nefs emniyeti iinde, birka delitarafndan baarlm, gzkaralikta olduu kadar aklszlkta da misilsiz bir


22/96

harekettir. Fakat memleketin o zamanki artlarna gre, en byk akln daiinden kamayaca ekilde dhice... Dnn ki, o srada sadrzam odasnnarka tarafnda talim etmekte olan bir ble, camlar krp verilecek bir emir,baskn hemen durdurabilir ve dhice hareketi aptalca bir neticeyebalayabilirdi. Azn aar gibi olan Harbiye Nzr yerlere serilmi, tiriltiril titreyen sadrzama istifas yazdrlm ve hemen saraya koularak yeni

kabine yksek tasdike sunuluvermitir. Daima ve her eyden memnun ve mahzuzSultan Read'n bir imzas ve herey olup bitti!Umum Harp hemen hemen kapya gelmitir. Merkez ittifakn (Almanya, Avusturya-Macaristan, talya) karsna muhiti tilf (ngiltere, Fransa, Rusya) dikilmive bir harp kopacak olursa bata Amerika bulunmak zere, kkl bykl btndnya devletlerinin itilf kuvvetleri safnda yer alaca belli olmutur.Dnya, Bat medeniyeti bnyesinin metabolizma ihtilline ve temsilciler arasndaAnglo-Saksonlar ve Franklardan Germenlere doru el deitirme mcadelesinesrklenmektedir. Ba messir olan bu ruh sebebin yannda da d bahane,ngiliz - Alman sina ve iktisad rekabetidir. 19'uncu Asrn ikinci yarsndabalayan ve gitgide gelien Bat buhran, Avrupalda, kendi z icad msbetbilgi letlerini ruh bir meyyide etrafnda toplayamamak, onlara hakim olamamakeklinde balam ve sosyalizma; peinden komnizma ile de, yeni keifleringetirdii yeni dertler eklinde beslenmekte devam etmitir. Bu yeni keiflerinbanda, Dnya Savandan sonra putlatrlmaya kadar gtrlecek olan makinevardr, itima snflarn aralarn aan, hnerli cemiyetlere yepyeni istihsalsahalar ve onunla beraber yepyeni istihlk pazarlar gsteren, bylece bambakabir politika dnyas douran makine, bir i ve d tahrip leti halinde gemiazya alnca, btn dva, onu en iyi kullanacak toplulua ve o topluluunstnlk iddiasna kalm ve ite kyamet bundan kopmutur.Hl ayn dert zerinde rpnan ve ne Birinci, ne de kinci Dnya Harbleriyleurunu kusabilen insanlk bu muazzam ruh, itima, sna ve iktisadi problemiyaarken Trkiye'de manzara nedir?Daha harp balamadan malp tarafn belli olduu yne doru kayan, o ynn sertkumanda, atafatl niforma, bal peteinden daha intizaml ordu hendesesine(Alman Ordusu) dndan k ve top-yekn dnyadan gafil, be gzkara elindezaman ve mekn d bir vatan...Sarayn manzaras ise gaflet stne gaflet arzetmekte... -be gzkara elinde,dnyadan, dnyann nereye gittiinden habersiz, zaman ve mekn d vatanda, buhalden de gafil, btn saatleri durmu ve hacmi sathlm bir saray...Edebiyat- Cedidenin romanda nispeten en haysiyetli temsilcisi Halid ZiyaUaklgil, Mabeyn Baktibi bulunduu o sralarda grdklerini anlatrken, hereyden evvel, hametli Topkapdan glzetli pi mimar (Barok) ve (Rokoko) yadm olan saray, dndan olsun, grr gibidir: Ne zaman deniz cihetinden baklsa, insanda, Avrupanin nde ve makbul slpartlar dairesinde vcuda getirilmi, vakur, ciddi knelerinden ziyadeekerlemeci cameknlarn ssleyen yapma pastalarn ifratla bytlerekdondurulmu bir rne tesirini uyandran Dolmabahe...Gerekten haysiyet ve ahsiyet sahibi bir gr...Bundan sonra Halid Ziya, Saray ve tesi ilmiyle kaleme ald hatralarnda

zlim, korkaklna ramen her tehlikeye gs gerecek kadar gzpek birpadiah, ancak kendi mevcudiyeti ve emniyeti iin igal ettii tahtndan skpkopararak menfaya gnderen bir zmre tarafndan baktip sfatiyle gnderilmiadam...te saray, ite onun dndan daha ahsiyetsiz ve kudretsiz olduu meydandabulunan ii; ve ite baktibini bile ttihatlarn gnderdii memnun oldum,mahzuz oldum!. tekerlemecisi bare Sultan Mehmed Read...

VELAHTLIKBtn bu hallerin tam bir tahlil ve terkibini yapabilecek kafada olmasa bilesezi bakmndan ktln hissettii ve acsn ektii muhakkak bulunanMehmed Vahidddin Efendi, o sralarda her hareketine hkim bir tel iindedir:

Veliahtlk tel...


23/96

Bu tel nedendir ? Mahvolmaya doru giden Devlet-i Aliyyeyi kurtarabilmekiin kendisini lzumlu grmesinden ve bu sebeple bir n evvel taht'a ulamakzere ne gemek istemesinden mi, yoksa sadece nefs hrsna uyarak Taht- li-bahta kurulmay arzulamasndan m?Bu iki ihtimalden herhangi birini gerekletirici tarih bir vesikaya malikdeiliz. Her ikisi de olabilir; ve ikinci ihtimal, tarihin en byk mazlumlar

arasnda msabaka alsa, her halde dereceye girmesi muhakkak olan Vahidddin'ibyk vatan dostu olmak vasfndan drmez. Taht nefsi iin isteyen bile, herhalde stnde uyumak iin deil, bir ey yapmak iin ister.Kald ki, Osmanl tahtnn o hengmede belirttii ineli f manzaras, onucazip klmaktan ok uzak; ayrca Vahidddin tarafndan ileride sylenen szlerruhunu ve muradn ifadede pek ak olduuna gre, ondaki veliahtlk telnavatan kaygsndan baka mna verilemez.Vahidddin'in veliahtlk tel, nnde bulunan asl veliaht Yusuf zzeddinEfendiden geliyordu. Abdlziz'in byk olu Yusuf zzeddin, Abdlmecid'in kkolu Vahidddin ile arka arkaya, sra sraya gelmi bulunuyorlar. kinciMahmud'un iki olu Abdlmecid ve Abdlziz kollarndan gelenler arasndakiekime ayrca malm ve Abdlziz'den sonra hkmdar boyunca hep Abdlmecidoullarnn hkm srd, ortada...te Mehmed Vahidddin de, aabeyi srasnca devam eden, Abdlmecid oullargidiinin kendisinde birdenbire tkanmasndan ve araya Yusuf zzeddin gibi birakl hastasnn girmesinden fevkalde kaygya dm bulunuyordu.Gerekten vatan kaygsna balanabilecek olan his ve onun trl tezahrlerinedair Halid Ziya'nn anlattklar iinde, evvel ehzadelere ait u ruh haletivardr: Bunlarn hepsi gece yataklarna girince tavanda izilen ihtimallere bakarakkendilerinden evvel gelenleri sayarlar; ve sabahleyin gzleri gnein ipek kumaperdeler arasndan szan klarn yklayarak, acaba bu gece ka tanesieksildi, diye soru tururlard.Daha sonra veliahtln artlar: Veliaht olmak ve zaman gelince btn memleketi ayaklarnn altnda grmekiin iki art lzmdi: Ekber (en byk) ve ered (en olgun) olmak...Bundan sonra Halit Ziya hikyeye geer: Gznnde iki ekber vard: Abdlzizolu Yusuf zzeddin ve Abdlmecid olu Vahidddin... ve resmen tek bir veliahtolmak lzmgelir. Bu ikinin en by olan Yusuf zzeddin... O da bylednyordu. Fakat Vahidddin bu fikirde deildi. Onun husus ve ahsdncelerine gre veliaht iki olmalyd.Bunu, zamann padiahndan, hkmetinden balayarak en kk ferde kadar herkesbilmeli, tanmalyd. Hususiyle veliaht olan zat bunu kabul etmeliydi. Buiddiay ilk gnden ne srd ve ilk gnden, asl veliahtn, sinirli,, buhranl,tehevvrl (fkeli) kar durmasiyle arpt.Bylece, Vahidddin'in, kendisine gelinceye kadar ilk defa olmak zere,veliahtlk dvasnda ortaya yeni bir tez atm olduu meydana kyor. Acaba buteziyle Vahidddin u gerektirici sebeplere kadar dnm mdr: Veliaht, ileride birinden biri tercih mevzuu tekil etmek zere iki olmaldr.Bunun, ya fark gibi kuru bir kemmiyet imtiyaziyle baa gemeye sed ekici ve

keyfiyet lsn davet edici bir fazilet olmasndan baka, namzetler arasndaehliyet yar ve nefs murakabesi bakmndan da byk faydas vardr. Byle birusul (monari) iinde bir nevi demokrasi ls olur.Veliahtn iki olmas fikri dorudan doruya Vahidddine ait olduuna gre bufikri yukardaki inceliklerden mahrum grmek hakszlk olur. Zira srf ahsmlhazasiyle byle bir fikir hibir kymet ifade etmez. Eer Vahidddin sradanve dk vasfl bir insansa ikinci veliaht olmakla hibir ey salayamaz;srann ndekine ve sonra kendisine gelmesi icap eder. Yok, eer Vahidddinikinci veliahtl istemekle, rakibine ait baz menf ve kendisine mahsus mspettaraflar muhasebe ettirmek istiyorsa o halde hakikat kendi kendisine ortayakyor ve bu istek sadece hakkn tecellisine yardm ediyor demektir ki, o zamanda kimsenin sz sylemeye mecali kalmaz ve yukardaki gerektirici sebepler kendikendilerine meydana gelir.


24/96

O zamanki Mabeyn Baktibi ve ttihatlarn saray casusu romanc Halit ZiyaUaklgil, Vahidddin'in olgunluuyla Yusuf zzeddin'in ruh illetini azndankarrcasna manzaray yle tespit ediyor: Bu iddiay neye istinad ettirdi? Belki ered (en olgun) olmak artna... Oda, vel-i ahdin de (veliahtn) herkes tarafndan grlp bilinen garip hallerinibiliyordu. Bunlar gze arpacak kadar meydandayd- Onun fazla olarak husus

haber vastasiyle, gizli ve tertibli grnle rtl garipliklerine de vukufuvard. Pek ince bir ruh aratrcs olan bu zt (Vahidddin) hkmetmektegecikmemiti ki ortaya yalnz bir vel-i ahd-i sni iddias atvermekte nndengidenin zihnine gnden gne byyecek, her dakika bir zehir damlas aktarak,nihayet btn mevcudiyetini karmakark bir vehim haline getirecek birhastaln mayasn koymak mmkndr. Zten zemin bu maraz tohumununserpilmesine pek uygundur. Abdlziz bir nev deli deil miydi? Btn saltanato deliliin eid eid grnleriyle dolmam myd? Nihayet akbeti,hakikaten en yakn faraziye olarak intihar kabul edilmedi mi? O da bilinenhastaln bir zarur neticesi olmuyor muydu? Hayalimde, Vahidddin'i bumuhakeme silsilesini yrtrken ve neticeyi tahmin ederek gzlerinin iinde birtatmin edilme mnasiyle glmserken gryorum-Biz saraya girer girmez bu dvann en yakn ahidleri olduk. Yusuf zzeddin'ibaz vesilelerle saraya geldike grrdk. Vcudunun kck yapsna ne kadarkibir, azamet ve gurur sdrmak mmknse onlarla dolu olarak, fakat hereydenziyade gzlklerinin altna kendisinden saklanm esrar arar bir meraklabulank akan baklarndan balyarak, selm veren parmaklarna, merdivenlerdenkan admlarn, kendisine mahsus odada huzura kabul zamann beklerken boyunadolaan bacaklarna kadar, hatt kesik kesik, tutuk tutuk, hafakanatutulmucasna ksa cmlelerle syleyiine kadar, her halinde farkederdik ki,vehim gnden gne bymekte ve artk sarih bir delilik mahiyetini almak iinvesile bekleyen bir sabit fikir olmaktadr. Bunu anlamak in ruh mtehasssolmak icap etmezdi. Ona kahvesini, erbetini gtrp de zehirlemek korkusiylered edildiini grerek geri dnen Enderun efendisine kadar hep gryorduk ki,bir hasta karsndayz.Halit Ziya'nn Vahidddin hakknda dosta olmaktan ziyade nefret hissine yaknbir ruh haletiyle izdii bu resimde aka belli hususlik, onun ince bir ruharatrcs, husus haber alma tekiltna malik, akll, tedbirli, arbalbir ahsiyet olmasna mukabil, Yusuf zzeddin Efendinin, ihtiras iinde yanan,rpnan ve her gn eameti neticeye 'doru biraz daha yaklaan bir deli namzediolduudur. Bu vaziyette Vahidddin'in gnlnde kk bir vatan ak varsa, deliyeenini kstekleyip ne gemeye almasndan daha yerinde bir hareket olamaaz.ifte veliahtlar arasndaki, birinin (histerik) bir kadn gibi tabakgcrtsndan bile i burkuntusu geirme, brnn de muvaffak olmak iin hervastaya ba vurma hallerinden ibaret manzara, Halit Ziya'nn hatralarndagerekten en gzel tablosunu bulmutur: Yusuf zzeddin'de bu vehim, kendisinin veliahtlktan azledilecei,Vahidddin'in, biraderi Padiah ve onun vastasiyle hkmeti kandrarak kendiyerine gemeye muvaffak olaca tarzndayd. lk nce uykuda bir ylan gibiuyuuk duran bu vehim yava yava uyanarak dilni karm ve yuvasndan ban

kaldrarak artk saklanmaya lzum grmeyen bir cekingensizlikle (garip kelime!),usanmadan etraf yoklamaya balamt. ,Kimleri yoklamad? Karanlklardarmcekler tarafndan kendi hakkn avlamak iin rlen alar kimler bilir dyedndyse birer vesileyle onlar davet ederek soruturmaya balad, kendizannyla ustaca tuzaklar kurarak onlardan esrar anlamaya alt. Dahasonralar hastalk ilerledike ii aztarak, bu konumalara deta bir istintakhkimi gibi yemin ettirmekle balar oldu.Bunlar birer birer anlatmak bkknlk verir. Yalnz umum bir izgi indetoplamak lzmgelirse diyeceim ki, Yusuf zzeddin, hasmn kk drmekmmkn olan hibir vesileyi karmamakta inad eder, kk dmek tabiaticabnda olmayan Vahidddin de onun maraz tohumuna su verip bu maraz beslemekfrsatn asla karmazd.Ve hikayeci, hikyesinin en renkli yerine geliyor:

Bu cmleden olarak ikisinin de hazr bulunmas icap eden alaylar, merasimler,ziyafetler, seyahatler saylabilir. Bu vesileden biri knca Vahidddin mutlaka


25/96

katlma hakkn ne srer, Yusuf zzeddin derhal kirpileerek btn dikenlerinidikerek kzgnln aa vururdu.Bir alay mnasebetiyle Vahidddin ikinci veliaht sfatyla (kendi kendisineyaktrd bu sfat her vesileyle ne srerdi) Yusuf zzeddin'le bir aradabulunmak fikrni alamt... Belki de bu iki hasm biraz daha arptrmakiin bu fikir hnkrn kendisinde domutu. Her ne ise; bu iin yerine

getirilmesi bana brakld. (Eyvah!) dedim, Yusuf zzeddin kprecek! Vahidddinpek al bilir ki, bu teklifi kabul ettirmek mmkn deil! O halde niin?Hnkrn arzusuna uymamak ithamn rakibine ykletmek iin... Yahut fikirhnkrn bir oyunudur; brini kzdrmak, tekini krmak iin... ekile rsarasnda kalan ben oluyorum! Ezilmemenin bir yolunu bulmal... Franszlarndedii gibi lhna ile keiyi idare etmeli... Kim lhna, kim kei; bunu halletmeksz konusu deil... Bu dnce ile Yusuf zzeddinin yanna girdim. (Efendimiz,selm ediyorlar...) diye baladm. Her gelen haberin arkasndan ne kacak diyerperen bu hasta adam derhal ayaa kalkarak aasn bekledi:(Gelecek alayn pek uzun olmamasn dndler. Acaba zt- fahimaneleriVahidddin Efendi biraderinizle bir arabada bulunurlar m, diye soruyorlar.)Ah! Bu birader tbiri! Elisabeth ile Marie Stuart da birbirlerine sevgilihemire derlerdi ve bu tabir birini dieri aleyhine suikast tertip etmekten,tekini dierinin kellesini uurtmaktan alkoyamad!..Yusuf zzeddin batan aa sarsld, titredi, yutkundu ve zorla nutkagelmicesine (yle ise beni affetsinler, alayda bulunmayacam! O zatla yanyanabulunmak bence mmkn deildir) dedi. Kendi kendime (Onu o da bilir amma aynkitabn iki cildi gibi sizin hemen yannzda bulunmak hakkn herkese gstermekistiyor!) diye dndkten -sonra rsle ekicin arasndan ustalkla ekilmekaresini u hal tarznda aradm:(Zt- fahimneniz bu merasimin balca bir uzvusunuz. Msaade buyurulursaevketmeap Efendimize arzedeyim: Bir arabadan fazla bir uzunluk kmaz;Vahdddin Efendi biraderiniz ayr bir arabada bulunurlar)Oturdu. Bu hal ekli ona da mnasip grnm oluyordu. Ben bu taraf razettikten sonra neticeyi hnkra arzetmeliydim. Ona da kullanlacak lisan yleolmak lzm geliyordu; (Bir arabada ikimiz de birbirimizi skarz. Efendimizmsaade buyururlarsa ayr ayr arabalarda katlsnlar), dediler.Hnkr belki de bu neticeyi bekliyordu. (yle ise Vahidddin Efendiye bilgiveriniz. Sonra ayr ayr buraya davet edersiniz!..)Vahidddin'e gidince onu da odasnda geziniyor buldum. htiraslarn oturduuyerde sndrmeye muvaffak olamayan bu adam mutlaka gezinir, yahut oradan orayaseirtirdi. Ksaca: (evketmeap Efendimiz, zt- fahimnelerinin gelecek alaydabulunmalarn arzu buyuruyorlar. Binmeniz iin istab- mireden bir landon ihzarolunacak.) dedim. (Arz- kran ederim) dedi ve bu i de bu suretle bitti. Bugarip dvann nmzde daha nice halledilecek zorluklar vard.Bu Vahidddin meselesi bizler iin hem elendirici, hem zc bir dram idi ki,her perde aldka yeni yeni sahneler gsterirdi.Bunlardan biri Seyidler geid resmi ve onu takib eden Edirne seyahati olduVeliahtlar aras istirkap, birinin ben yaa daha bym, saltanat benimhakkm!, brnn de ben aklca olgunum, oysa deli! Tahtn temsili bana

der! eklindeki ekime, Sultan Read zerinde hibir mdahale tesiridourmuyor, umum mnada hayattan el ekmi hkmdar bu mevzuda da adetselhiyetsizliini ima eder gibi duruyor, bazen de, tabiat icab, ekimeyikztrc vesileler hazrlamaktan geri kalmyordu. Sultan Read'n kkkardei Vahidddin'i, yeeni Yusuf zzeddin

necip fazıl kısakürek vatan haini degil buyuk vatan dostu vahiduddin

Documents