necip-fazıl-kısakurek-son-devrin-din-mazlumları

8/2/2019 Necip-Fazl-Ksakurek-Son-Devrin-Din-Mazlumlar

1/115

Necip Fazl Ksakrek _ Son Devrin Din Mazlumlarwww.kitapsevenler.comMerhabalarBuraya Yklediim e-kitaplar Aada Ad Geen Kanuna stinadenGrme zrller in HazrlanmtrEkran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplar Dinliyoruz

Amacm Yayn Evlerine Zarar Vermek DeildirBu e-kitaplar Normal Kitaplarn Yerini TutmayacandanKitaplar Beyenipte Engelli Olmayan Arkadalar Sadece Kitap Hakknda FikirSahibi OlduundaAada Ad Geen Yayn Evi, Sahaflar, Ktphane, ve Kitaplardan TeminEdebilirlerBu Kitaplarda Hi Bir Maddi karm Yoktur Byle Bir eyide DnmemBu e-kitaplar Kanunen Hi Bir ekilde Ticari Amal KullanlamazBilgi Paylatka oalrYaar MutluNot: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EKMADDE 11. - Ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilimve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir

ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya ncbir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu,vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braillalfabesi ve benzeri 87matlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanundangrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekildesatlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz vekullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerinbulundurulmasve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesindedeneme yaynna geilmitir.T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi BakanlAnkaraBu kitaplar hazrlanrken verilen emeye harcanan zamana sayd duyarakLtfen Yukardaki ve Aadaki Aklamalar SilmeyinTarayan Yaar Mutluweb sitesiwww.yasarmutlu.comwww.kitapsevenler.come-postayasarmutlu@kitapsevenler.com [email protected]@hotmail.com [email protected] Devrin Din MazlumlarYAZAN:NECP FAZIL KISAKREKToker YaynlanNuruosmaniye Cad.No. 79 STANBULTel.: 221123Dizgi - Bask Kitab hazrlayan Kapak Dzeni Birinci bask ylTOKER Matbaas M. Kemaleddin Keeci Grbz Azak 1969TAKDMBu eser, Tarih Boyunca Byk Mazlumlar dan sonra beklenmesi ve ona eklenmesigereken bir bahsi ereveliyor. mn ve ideal urunda umum mazlumluk davasnnok yakndan, z hayatmzdan, yakn tarihimizden ele alnmas ve husus plndagsterilmesi... Bu yakn tarih ve husus pln, tti-had ve Terakki ile balaypCumhuriyetle yerletiini grdmz slm nefretinin zeminini izer ve o zeminzerinde en kuduz zalim klciyle drlen masum balarn hikyelerini anlatr.Bu hikyeleri, zaman ve mekn artlarna gre mmkn olabildii kadarifadelendirme ve mna-landrma yolunda elimizden geleni yaptk; ve sebep venetice hkmn, son zamanlarda inkiafna a-hid olduumuz slm dvasnn dostve dman ku-tublar tanmak gibi bir borcu yerine getirmeleri kaydiyleokuyucunun takdirine braktk.


2/115

Allahtan, mazlumluumuza nihayet verecek sabahn nurlu afan diliyoruz.,N. F. K.DEVRELERB1YK DOU ideolocyasn bilenlerce en derin ve mahrem sebepleriyle malm olduugibi, eer din balarnn ruhunu kaybettii devir Kanun ve Tanzimat aras ise

kastla zlmeye baland devir de Tanzimat ve Merutiyet arasdr.Tanzimat devri, Bat'nn maymunvri kopyas hareketi olduuna ve hibir zamandnyalararas mahsup srrn kefettirici bir nefs ve tarih murakabesine yolamadna gre, herey, vicdanlarda ldrc bir slm phesiyle balamkendorudan doruya tslmiyete kar ve aykr grnmenfi, her n kfr dnyasnaivaz verici ahmak bir idare-i maslahatlkla, hem imn, hem de inkrcephesinin yarm, hatt eyrek adamlar elinde tt-tihad ve Terakki Komitesinekadar gelmitir.Bu bakmdan, ister Kanun sonras, ister Tanzimat devrinde, slmiyet, feci biridraksizlik yznden mnda zulm grr ve eya ve hdiselere tahakkmkudretinden derken, szde kaim bulunduu ve henz resmen aleyhine dnlmemiolduu iin, din adamlar kadrosuna herhangi bir zulm eli uzanamamtr.8

DEVRELERYni Merutiyete kadar din adamlar kadrosunda mazlumlar aranamaz.Merutiyetle Cumhuriyet aras 15 yllk sre, kabukta slmiyet yaftasna veKanun-u Esasi de devletin resm dini tslmdr kaydna ramen artkIslmiyetin kh resm, kh yar resm ve kh husus ellerde rtlmeye ve iteresm, yar resm ve husus plnlarda byle bir kast gdlmeye balandngsterir.Ziya Gkalp' slmiyet esas zerine kurmak deil de, slmiyetle yerdeitirmekten baka gayesi olmayan posa milliyetilii, Enver ve CemalPaalarn Birinci Dnya Savanda apkaya doru yol amak niyetiyle icatettikleri Enveriye ve Cemliye serpular, yine Enver Pa-a'nn kumar parasgibi harcad Trk ordusunu dnmek yerine Trk Elifbasna musallat olmasve Ltin alfabesi eklinde birbirinden ayr ve rabtasz harflerle bir imlhayal etmeye kalkmas, Tevfik Fikret ve Abdullah Cevdet'lerin alen inkrasapmalar ve mill ruh kkn rtc kalem faaliyetlerine girimeleri,felketin Tanzimat ile beslenen mikroplarna ilk tecelli zemini olarakMerutiyet devresini ereveler.Byleyken, akllarnca medenlemeye engel saydklar slmiyete kar dmanlkbsbtn resm ve alen plna kamaz, daima tutuk ve kekeme bir zemin zerindecereyan eder ve tam tezahrn bulmak iin Cumhuriyet yllarn bekler.Bu yzden, Merutiyet devresinde de din mazlumlar bakmndan fazla bir misalemlik bulunmuyoruz.Fakat, ters tarafndan, 31 Mart vak'as gibi, din adamlarnn zulm eklindegsterilip hakikatte din ve din adamlarna bir tuzak olarak tertip edilenhdiseyi baa almak zorundayz.Birinci Fasl31 Mart Vak'asM. LD 1909 ylnn 31 Mart (Rum 1325 - 13 Nisan> Sal sabah, stanbul, uzakve yakn btn semtlerini dehete boan tfek sesleriyle yatandan frlad.Zaten tarih ehir, tabilik d bir hayat srdnn, yaprak kmldamaz birhavada zelzele bekler gibi bir hl iinde olduunun farkndadr.Taksim'den Fndkl ve Tnel istikametinde ikiye ayrlan, bir ksm Beikta'asapan, sonra geriye dnen ve bu iki hat zerinde sokak sokak yelpaze gibiblnp Aya-sofya Meydannda toplanmaya doru ilerlileyen kollar, istanbul'unmahmur semalarn kurunlariyle delik deik etmektedir.Bunlar, bir gece baskn eklinde sabaha kar stanbul zerine ullanm birekiya srs deil, hakik asker... ttihadlarn Merutiyet Muhafzlarismiyle ve131 MART VAKASI


3/115

bir inzibat vesilesiyle Rumeliden getirtip Taksimde Ta-klaya yerletirdikleriavc taburlar...Zabitlerini iplerle balayp klada hapsetmiler, silh depolarnyamalamlar ve ilerindeki btn tfek ve mermileri ele geirmilerdir.nlerine kabilene; ne yapmak istediklerini, hareketlerinin neye varacandnp dnmediklerini sorabilene ak olsun!...

Yn psikolojisine gre ahlannca ate ve dan daha lf anlamaz hle gelenbir gruh, btn inzibat balarn krm, eline vatan mdafaas iin verilensilh eriat gibi mukaddes bir kelimenin maskesi altnda nefsa-niyet letiolarak kullanmaya kalkmtr.Sultan Hamd [*] piyesinde gsterdiim gibi onlara sorunuz ve her sualinizeayn klie cevab alacanzdan emin olunuz :

Ne istiyorsunuz? eriat istiyoruz! eriatten ne anlyorsunuz? eriat istiyoruz! eriat kimler ve nasl bozdu ki, eriat istiyorsunuz? eriat istiyoruz! eriati tam yerine getirecek ve btn dnyada r-nekletirecek insanlar

olarak kimleri gryorsunuz ki, eriat istiyorsunuz? eriat istiyoruz! eriati getirmenin ilmine, irfanna, zeksna, siyasetine, i murakabesine,d muhasebesine malik misiniz ki, eriat istiyorsunuz?

eriat istiyoruz![*] Ulu Hakan Abdlhamd Hn, Yunus Emre ve Siyah Pelerinli Adampiyeslerim serisinin birinci kitab olarak yaynevimiz tarafndanneredilmitir.SON DEVRN DN MAZLUMLARI11Heyhat! Bu trl eriat istei, onun btn kinat kuatc ve ferd - itimasonsuz saadeti tekeffl edici hikmetlerine yabanc olmak bakmndan hiistememeye nispetle daha zararldr; ve zaten yahudi, dnme, masontahriklerinden ibaret olan bu hareket, o mukaddes nizam, gafil insanlarerevesinde karartmak iindir.Gizli niyet, gafil srlerin ahsnda evvel eriati tepelemek, sonra da ovesileyle, biricik eriat bals ve koruyucusu Abdlhamd'i devirmek...Merutiyeti iln ettikten ve Mebusan Meclisini atktan sonra memleketmeselelerini mill iradeye ve hakkn Allaha havale etmi bir halife ve padiahsfatiyle, sessiz ve hareketsiz, saraynda oturan kinci Abdlhamd Han'nseyrettii manzara :Vatan bir nda Yahudi havrasna dnm ve her kafadan bir ses ifadesiyle(kakofoni) lerin en ldrtcs hkm srmeye balamtr. Ortada hrriyetisimli, ne olduu belirsiz, kiminin insan, kiminin hayvan, kiminin nebat,kiminin cemd sand, putlatrlm bir lftan baka hibir mevcutkalmamtr. Mutlakiyet gnlerinde sansre tbi tutulduu, yni kuduz dilerineazlkl tasma geirildii iin zulme uram farzedilen matbuat, imdibamuharrirlerinin kpr stlerinde kurunlanmas suretiyle kuduz kpekmuamelesi grmeye balamtr. Ayn matbuatn ttihat ve Terakki finolar,serseri koularnda bile duyulmam kfrlerle Padiaha ulumakta ve Ulu Hakanbu alaklklar, sessiz sessiz saraynda takip etmektedir. Siyaset orduyukemirmekte, Balkan Yarmadasndaki Trk lkesini kuatan dnk tebeadevletikler artk ev sahibini talan etme gnnn geldiini anlayphazrlanmakta, ierideki ekalliyetler de yzszlk ve azgnln her trlsneba vurmakta, koca Anavatan, masum ve mahzun Anadolu ise, basz ve rehbersiz,bu hle1231 MART VAKASIgafil bir hayret ve dehetle bakmakta ve imparatorluk her tarafndanatrdamakta, kendi kendisine yarlmakta, kopmakta, dklmektedir.Bu vaziyette Abdlhamd'in, zaten bata yapmas gerektii gibi eriat bahsinietmeksizin, derhal ordularn harekete geirip, hak adna, halk iradesi


4/115

dolandrclm ortadan kaldrma ve yine hak adna eski hkimiyetini iadeetmesi icap ederdi.Ne mmkn!.. Kendisine mutlaka bir su aranmas lazmsa, tad Kzl Sultandamgasna ramen yalnz hastalk apnda merhameti gsterilecek olan kinci Ab-dlhamd Hn bu mevzuda kararn oktan vermi ve kendisine hamle ve harekettelkin edenlere yle demiti:

Benim yzmden tek dam mslman kan aktlmasna raz deilim! lh kaderne ise, o tecelli eder.Makedonyann netameli rzgriyle stanbul zerine sevkedilen ve Padiahkurtaracaz! yalaniyle yola karlan srleri yalnz nlerine ekmek veHassa Ordusunun birka birliine havale etmek durdurmaya yeterken, Abdlhamdkendisi iin bir kahve emretmekten daha basit bu tedbiri kabul etmemi ve kanaktamad iin, vatan ileride kana boacaklara boyun emiti.Hdise, dokunduumuz gibi, aslnda en bir istismara vesile edilmek zere vehakikati ters - yz etme yoliyle, sulu gstermek istedikleri din dvasnavurulan ilk darbedir; ve her noktasiyle sahtekrca tertiplenmi bir ttihat veTerakki oyunudur.yle ki:1 Hdiseyle, gerek din temsilcilerinin hibir alkas yoktur.

SON DEVRN DN MAZLUMLARI132 eriat isteriz! diye gya ayaklanan ynlar, eriatn ruh ve gayesizerinde en kk bir bilgi ve anlay sahibi deildir.3 Ayaklanan hi kimse yok, sadece ahslarnda din dvasnn maskara edilmekistendii, ayaklandrlm bir zmre vardr.4 Gaye, Yahudiler, dnmeler ve masonlarca, din inceliklerine en uzakinsanlar kkrtarak, tadklar veya tamak iddiasnda bulunduklar mukaddeseriat kaynan toy ve mukallit komitecilere inetmektir.5 Ve nihayet, tertibi Ulu Hakan kinci Abdlhamd Hn/a balayarak, tacndaTevhid Kelimesi prldayan byk hkmdar topyekn tasfiye etmek...6 Abdlhamd, balangta kendisini hayret ve dehete boacak kadar(srpriz) tesiriyle karlad ve teskini iin elinden geleni yapt hdiseyitam gelime nndan istismar etmek ve basz askerleri bir nda tekiltlandrpHassa birlikleriyle desteklemek ve balarna gemek imkn apak ortadadururken bunu yapmam ve tevekkllerin en masumu iinde sonuna kadarhareketsiz kalmtr. Hdise onun eseri olsayd armut pi, azma d! hlinegelen ese* meyvesini vermez miydi?7 lemde, 31 Mart Vak'as kadar, (mizansen) lerin en budalas hlinde tertipedilmiken, ithamlarn en glnc eklinde Abdlhamd'e mal edilmek istenmi veyeni nesillere yutturulmu, abes aheseri bir misal gsterilemez.Tarihi smail Hami Danimend, Sadrzam Tevfik Paann ilm ve hususvesikalarndan meydana getirdii 31 Mart Vak'as adl eserinde Abdlhamd'eait masumiyeti izah ve 9 madde iinde ispat ederken, bizim ahsen malikbulunduumuz en byk vesikadan mahrumdur.1431 MART VAK'ASIBu vesika, (pozitif) hendese ispatlan gibi, 31 Mart komedyasnn Abdlhamdtarafndan yaplmadn deil de, kimlerce ve ne trl krklendiini, itirafadayal tam bir hccet hlinde gsterir.Yahudi, dnme ve mason telkinleriyle hdiseyi tertipleyen ttihatlar, bumevzuda balca iki kiiyi kullanmlardr: Malm ve mehur beden terbiyecisiSelim Srr ile filozof Rza Tevfik...Bakn, nasl?Birinci hapsim 1947 ylnda Byk Dou'da nerettiim, Rza Tevfik'inAbdlhamd'in Ruhaniyetinden stimdat isimli iiri yzndendir. Ondan sonraFranszca bir aksiklopenin hakkmda kaydettii gibi niversitelerimi geenzindan hayatma balang tekil ve 20 ksur gn devam edici bu ilk hapse, buiiri yaynladm iin Trk milletine hakaret isnadiyle atlmtm.nce, itham yerlerini noktalayarak iiri bir ksmiyle gz nne serelim :Nerdesin evketli Abdlhamd Hn? Feryadm varr m brighna? lm uykusundanbir lhza uyan! .............................. bak gnahna!


5/115

Tarihler adn and zaman, Sana hak verecek ey koca sultan!! Bizdik utanmadaniftira atan Asrn en siyas Padiahna!Divne sen deil, meer bizmiiz, Bir rk iplie hlya dizmiiz. Sade delideil, edepsizmiiz, Tkrdk atalar kbleghna!SON DEVRN DN MAZLUMLARIMilliyet dvas fska brnd Rida-y diyanet yerde srnd, Trkn ruhu zorla

si grnd, Hem Peygamberine, hem Allahna.Sonra cinsi buruk, ahlk fena, Bir sr tredi, girdi meydana Nerden ktbunca veled-i zina? Yuh olsun onlarn ham ervahna!ste, ilk zamanlarda, ttihat ve Terakkinin dolaplarna kaplp ona var gcyleyardm eden, sonra her eyi gren ve anlayan ve zt istikamete dnen RzaTevfik, bu iiriyle, ihtiyarlnda ektii vicdan azabn dile getirmekulviyetini gstermi ve Abdlhamd'in bykl mevzuunda dvamza en bykvesikay hazrlam bulunuyordu.Hayal ve kbus leminde bile Trk milletine hakaretle en kk alkasdnlemeyecek olan bu iirin hangi gayeyle yazldn tahkik etmek iinAvukatm Abdurrahman eref L, mahkeme karariyle, o srada has-tahnede bulunanRza Tevfik'i hkim refakatinde suale ekmeye gitmi ve byk bir heyecan iindeyatandan dorulan hasta adamdan resmen u ifadeyi almt:

Ben bu iiri, Trk milletine hakaret kasdiyle deil, tamamiyle aksi olarak,Trk milletini lme gtren bir zmreyi tehir ve Abdlhamd Hn'a edileniftiralar tes-bit gayesiyle yazdm. 31 Mart vak'asn tertipledii isnadaltnda tahtndan al aa edilen byk Hkmdar, bu isnatla, sade iftiralarndeil, tertiplerin de en hamine hedef tutulmutur. 31 Mart tertipleyenittihatlar ve bu ie memur edilenler arasnda bizzat ben varan! 31 Martkkrtma ve krkleme iini Selim Srr (Tarcan) ile R-1631 MART VAK'ASIza Tevfik idare etti. Hasta yatandan sylediim bu szlere tarih kulankabartsn!u anda mebus ve gazeteci, Avukat Abdurrahman eref L ile refakatindeki hkimve mahkeme ktibi sa ol-.duklarna gre, hdisenin iyzn, en arpc vesikahlinde takdim ederim.Bu kymet hkmlerinden sonra, braktmz yerden .alarak 31 Mart vak'asmnhikyesine devam edelim :smail Hami Danimend'in eserinden, vak'anm cereyan ekline ait nakil:31 Mart, yni 13 Nisan Sal sabahndan 24 Nisan Cumartesi sabah Selanik'tengelen Hareket Ordusu stanbul'a girinceye kadar 11 gn sren bu mehur irticavak'a-snda en mhim hareket, birinci gn ilk kurunlar havaya skldktansonra Ayasofya meydanndaki Meclis binasna yryen silerin:

eriat isteriz!Nralariyle balam, bz sarkl mebuslar aaya inip nasihat etmekistemilerse de hibir tesiri olmam, siler yalnz eriat deil, daha bakaeyler de istemi, Sadrzam Hseyin Hilmi Paa ile Meclis-i Mebsan Reisi AhmedRza Beyin istifalariyle ttihadlarn nefyi ve alayl zabitlerin vazifelerineiadeleri de istenilmi, mtemadiyen atlan kurunlar bz kazalara sebep olmuve nihayet o srada Meclis'e gelen Adliye Nzn Nzm Paa yanblkla Ahmed RzaBey zannedilerek kalbinden vurulup ldrlm ve Lzkyye Mebusu Mehmed efikArs-lan da yine yle bir yanlla kurban gitmitir. Bu 11 gnlk irticadevrinin en mhim vak'alarndan biri de Yldz Sarayn topa tutmak istediindenbahsedilen (sr- Tevfik) svarisi Ali Kabul Bey'in kendi gemisindekibahriyeliler tarafndan Yldz'a gtrlp ldrl-SONT DEVRN DN MAZLUMLARI17meinde gsterilir: siler Sultan Hamd'in pencereye gelmesini istemiler veKabul Kaptan, onun muhalefetine ramen gznn nnde ldrmlerdir.Sokaklarda ve kpr stnde .bz gen zabitlerin de Mektepli olduklar iinldrldklerinden bahsedilirse de says belli deildir. Bu badirede (Tanin) ve(ry- mmet) gibi bz gazetelerin idarehaneleri de tahrip ve yamaedilmitir.


6/115

Sadrazam Hseyin Hilmi Paa vak'ann kt gn saraya gidip istifa ettiktensonra bir dostunun evinde saklanm ve ertesi gn btaraflndan dolayherkesin itimdn kazanm olan Hriciye nzn Tevfik Paa yeni kabineyitekile me'mur olmutur. Askerin isiemedii Meclis-i Meb'usan Reisi Ahmed RzBey'le birok ttihat mebuslar da saklanmlardr.Sulian Hamid'in vak'a esnasndaki vaziyeti ok drsttr. Zuhurunda hibir dahli

ve tesiri olmayan irtica hareketinin kendi lehindeki seyrinden istifdeyi bileaklndan geirmemi olduunu isbt edecek resm bir vesika vardr. silermerutiyetin aleyhinde bulunduklar ve hatt mehur Dervi Vahdeti (Volkan)gazetesinde Meclisin kapatlmasn istedii halde, Sultan Hamid yeni Sad-TzamPaa'ya hitb*' eden Sadret Hatt- Hmynunda Kanun-^-esasnin muhafazasile asayiin idmesi lzumundan bahsetmi, ihtillin ilk gn Mbeyn BaktibiCevad Bey'i silere gndererek istedikleri eriat'e daima olduu gibi riayetedileceini ve isyandan vazgetikleri takdirde haklarnda Aff- umum ilnedeceini bildirmi, bu hl iin biraz yatmasna sebep olmusa datahrikilerin tesiriyle siler ertesi gn tekrar azgnla balam ve nihayetasker zerindeki nfuzundan dolay yeni kabinede Harbiye nezretine tyinedilen TesalyaF. 2

1831 MART VAKASIkahraman mir Gazi Edhem Paa da Pdih nmna si askerlere gidip bir keredaha teskine almtr. Kendi sarayn muhafaza eden kinci Frka efrad bilesilere tarafdar olduu iin. Sultan Hamid'in nasihatten fazla bir ey yapmasve mesel asker bir tenkil hareketine kalkmas maddeten imknszdr.Hdise zerine Hnkra ekilen u edepsiz telgrafa bakn:Padiah, iftihar ediniz! Bir irtica mel'anetiyle biny- merutiyyet hedm vehkmet-i mstebidde ikaame edildi. Umum bir milletin hukukunu muhafaza etmekvazifeden iken bu irtica keml-i mehretle tatbik olundu. M-levves bir stanbulhalknn ml-i mel'nnelerine te-bean otuz milyon kuvvetinde bir millet-imuazzamamn eyd-i kahriyyeye geirilmesi istenildi. Fakat heyhat! Ocehennemlikler iin buna muvaffakiyet deil, mezr- a-dem nasb olacaktr.Bundan evvel size Hilmi Paa kabinesinin mevki-i iktidara getirilmesi hakkndakilzum ve vcbu m'ir ekilen telgrafnmeye muayyen olan mddet dhilinde cevapvermediiniz iin ite btn millet ve ordu stanbul'a yryor. Baknz, bukudret-i kahhra mlik olan millet nasl istihsl-i matlab edermi! Milletinkudreti ve ordunun satveti altnda tevkifaat- Same-dniyyeye bizleri mazharedip ikaa eden alaklar derhal dar-aacma ektirsin! Bundan baka hi bir trlicraatn bizi msterih edemiyeceini ve milletin bu suretle intikamnnalndna dair bugn saat onikiye kadar cevap gelmedii takdirde bata ordumuzkumandan olduu halde btn ordu ve milletle yarn stanbul zerine yrneceisuret-i kat'iyyede bilinsin! te artk bizim iin lmek var, dnmek yoktur!Osmanl ittihad-ve-Terakk Cem'iyyeti Merkez-i umumsiSON DEVRN DN MAZLUMLARI19Bu telgraf; bizzat hdise mrettiplerinin suu Ulu Hakan'a nispet etmelerinaekienaat ve dorudan doruya eriat ykmak emelleri bakmndan hayszlk venamussuzlukta esizdir.Bin kere tekrarlasak da yeri olduu gibi, suu, eriat ballarna atarakonlarn ahslarnda bu ball tepelemek, arkasndan da Abdlhamid'i btnbtn tasfiye etmek plnndan ibaret 31 Mart Vak'asm, phesiz ki.ttihatlara frsat verici baz hdiseler beslemekte ve gelitirmekteydi.Bunlar arasnda baz alayl zabitlerin ordudan karlmalar, medresetalebelerinin askere alnmalar, ilericilik tasla baz subaylarn, askere: Hocalarla katiyyen grmeyeceksiniz! Askerlikte diyanet meselesi aranmaz veAllahtan baka kimse tannmaz! Halk, ttihat ve Terakki Cemiyetininelindedir!Tarzndaki telkinleri (31 Mart Hdisesi - S. 22 - smail Hami Danimend), ksazamanda halkta meydana gelen hayal sukutlar ve inkisarlar, ttihatlar dinsizve mason kuklas kabul edici halk kanaati, bu arada baz yaynlar ve bilhassaDervi Vahdeti isimli basit ve dvay temsil etmekten ciz bir ahsa karlan


7/115

(Volkan) gazetesi ve giriilen hcumlar byle bir tepkiyi hazrlarken kartarafa tepeden inme bir tegallp frsatn ilham etmekte rol sahibiydi.ttihat ve Terakki, kendi eseri, bu plnsz, mihraksz, tekiltsz, devlettarafndan desteksiz tepkiyi, ortada mukavemet diye bir eye imkn bulunmadngrmekten ve btn bunlar evvelce hesap etmi olmaktan gelen bir gzkaralklave istismarlarn en kstahiyle karlam; ve eer Padiah dileseydi birka saat

iinde Hassa ordusuna tepeletecei muhakkak bir sry Selanik'ten yolakararak Payitaht ele geirmeyi bilmitir. Y-20_________________. --------------------- 31 MART VAKASIni, saray bahesine soktuklar birka bekiye kendilerine uzaktan yumruksktrmak yoliyle, ttihat ve Terakki komitecileri baheye girip, etrafndakoskoca muhafz halkasna ve btn bir halk barikadma ramen saray talan etmekansna ermilerdir.Abdlhamid, her ide kendi z dvasna engel, dmanlarna da yardmc bir ruhhaletine sahiptir ki, onun ismi merhamettir.Ve ite stanbul kaplarnda Hareket Ordusu!..Birka komiteci elinde bu uursuz srnn stanbul'a giriini, o srada SadrzamTevfik Paann Berlin'deki oullarna ktiplik eden Ali evki Beyden daha canlve renkli ifade edebilen olmamtr. Ali evki Bey, Tevfik Paann oluna

yazd uzun mektupta, bilhassa u k-sumlarla tabloyu en mahrem erevedeizmektedir:^ Selmlk merasiminden sonra Davutpaa ve Rmiz klalarnn Hareket Ordusutarafndan igal edilmi olduu hakknda heyecanl bir haber aldk. Bununsebebi, bo kalan klalardaki askerlerin Selmlk merasimine gitmiolmalaryd.Edhem Paa pr-tel gelip haberi getirdi.Aradan biraz geince Padiah alelacele baban saraya artt. Baban giderken,annenle ikisi arasnda messir bir sahne oldu.Baban annene:

Ben bu akam eve dnebileceimi zannetmiyorum! Eer lecek olursam ocuklarmaiyi bak.Dedi.Bu sahnenin, annen Melek Hanmla benden baka ahidi olmad halde hepimizmatem iindeydik. Yldz Saray ile klalara her n bir hcum bekliyorduk.SON DEVRN DN MAZLUMLARI21Mektup, birka paragraf sonra yle devam ediyor:Sabahleyin alaturka saat onbuua doru Melek Hanm beni armak iin koakoa aa indi. Korkudan titriyor ve u szleri glkle sylyordu:

Harp balad!Taksim Meydanna yerletirilip Topu klasn hedef ittihaz eden toplarlatfek seslerinden baka bir ey iitmiyorduk. Kapmzn nndeki caddeaskerlerle dolmutu. Bunlar Selnikten gelmi olan eski Avcu kt'ala-rmnefradyd. Klalarndan kam olan bu askerler bir taarruza uradklartakdirde mukabelede bulunmak zere hazrlanyorlard.Sokakta mtemadiyen mavzer kurunlar yayor ve hatt bizim baheye biledyordu.Annen, alacak bir soukkanllkla bana dedi ki:

Bu top gllelerinin klalar yakacaklar muhakkaktr ama, ilerindekaynaan kehleleri ldrp ortal temizliyecekleri de phesizdir!Sonra pencereleri ap gramofon ald takdirde sokaklar dolduran s^askerlerin sknet bulup bulamayacaklarn sordu. Ben de pek tabi olarakkendisini o fikirden vaz geirdim.Klalarnda teslim olmadklarna piman olan si askerler affedilmelerini teminedecek bir re aryorlard. Ben kendilerine bir nutuk irad edip hepsinietrafma topladktan sonra bombardman edilmekte olan klalarna gtrmek vesilhlarn teslim ettirip af olunmalarn temin etmek zere sokaa ktm.Fakat konan arkasndaki camiin nnde bizim ahbanm geirmi olduuCehennem azabn duyunca o sevdadan vaz getim. Halil2231 MART VAKASI


8/115

Aa, silerin muhasara kuvvetlerine teslim olmak istediklerini grncekendilerine camie girip tfeklerini teslim almeti olarak kapmm nnebrakmalarm teklif etmi, bunun zerine ilerinden nefer silhlarnzavallnn stne evirmi... Nihayet oraya biriken mahalle halknn ricalarsayesinde adamcaz lmden kurtulup ahra snm.Kurun sesleri de, bombardman da ikindiye doru nihayet buldu. nk artk

btn klalar teslim olmutu; yalnz Takla akama kadar mukavemete devametti.Kurun sesleri durur durmaz ben yaya olarak sokaa ktm ve baban grmek iinsaraya doru yrdm. Kamilen msellh asker kaaklariyle dolup tasan sokaklardabz hammallarla tulumbaclar da dolayordu. Btn caddeler harp sahnelerinednmt. Nihayet sa, salim Yldz'a vsl oldum. kapc ile iki askermuhafazasndaki saray kapsndan geip babann Edhem Paa ve Cevad Bey'legrmekte olduu odaya girdim; koridorlarda ne bir uak, ne de bir hademegrebildim: Hepsi kamt!Babanla 'yanndakiler bana ehirden havadis sordular; grp iittiklerimianlattm. si askerlerin sokaklarda silhlariyle dolatklarn ve can vermedentfeklerini vermiyeceklerini sylediim zaman Edhem Paa (Harbiye Nazr)hayretler iinde kald. sileri teslim olmaya mecbur etmek iin Hareket Ordusu

devriyelerinin sokaklarda dolamaya balayp balamadklarn sordu. Bilmediimisyledim.Edhem Paa'nn btn vukuata alelade bir seyirci gibi, hatt iyi haber alamayanbir seyirci gibi hid olduunu ve Mahmud evket Paa'nn plnndan bihaberbulunduunu anladm.SON DEVRN DN MAZLUMLARI23Baban benimle beraber bitiik odaya geti. Geceyi hi gz yummadan geirdiinisyledi. Saat dokuza kadar uyank kaldktan sonra biraz istirahat etmek iinkana-peye uzanm ve nihayet saat onda top ve tfek sesleriyle uyanmt.Pdih Rumeli askerinin Sadkat ve merbutiyetin-den son derece emin ve msterihgrnyordu. Babana ite bu emniyetle:

Onlarn hepsi benim evltlanmdr ve hepsi Msl-nandr; hi bir zaman banafenalk etmezler.Demiti.Baban saraya gitmekle hayatn tehlikeye atm, fakat ok mhim bir hizmettebulunmutu: Yldz klalarn muhasara eden mfrezeler sayca mahsurlardan dahazayft. Muhasara edilen kuvvetler mhimmat almak iin depolara saldrmlar vemukavemete hazrlanmlard. Bunun zerine baban muhasaray idare eden evketPaa ismindeki kumandanla Enver Bey'e haber gnderip muvaffak olmalar iin dahafazla kuvvet getirmelerini bildirdi. Onlar da imdilik daha fazla kuvvet celbineimkn olmadn arzettiler. te bunun zerine silerin muvaffakiyetlerindendoabilecek neticelerin vehmetini hesap eden baban onlar birbirlerindenayrmak suretiyle zayflatma arelerine bavurdu. Kimisine Padiahn muhasarakuvvetlerini kardee kabul edip silhlarn teslim etmelerini istediindenbahsettirdi ve kimisine de tfeklerini alp memleketlerine gidebilme msaadesiniverdi. te bunun zerine bin kadar asker skdar tarafna geince bo kalanklalar muhasara kuvvetlerinin eline gemi oldu.Grlyor ki Sadrzam Tevfik Paa, inmeli ve yatalak bir hkmetin reisisfatiyle adet ttihatlarn ie-2431 MART VAK'ASrriden memuru gibi hareket etmekte ve Hareket Ordusunun iini abuk bitirmesineyardm etmektedir. Vaziyet bu kadar periandr.Vak'a srasnda sarayn hali o kadar ackldr ki, Trk cemiyetinin asrlardrne kadar rtldnden ve Abdlhamid Hn'n ne erden pten insanlarlaevrili olduundan deta nianedir. Tam 33 yl dhice idaresiyle cemiyetinseciye zaafn peeleyen, darya gstermeyen ve devaml bir yalnzlk hayatsren Abdlhamid, kk bir buhran zuhur edince btn yldzlarn dklmesine veiyzlerinin meydana kmasna mni olamamtr.Hareket ordusu stanbul surlarnn nnde boy gsterir gstermez sarayda ne biruak, ne bir kapc, ne bir bahevan, ne bir ah, ne bir ktip, ne bir


9/115

haremaas kalm; btn hizmetiler ve Bendegn kadrosu bam ald gibikam ve saa sola snmtr. Tek emriyle Hassa Ordusunun tek tmenine,Hareket Ordusunu tek darbede inetmek gcndeki Padiah, sarayda tek bana,sadece harem halkndan ve iki yaknndan ibaret kalmtr. yle ki, Makedonyakaynakl apulcu srsn mutlaka tepelemek, bunun iin de hassa ordusunukullanmak gerektiini, nnde diz kerek istirham eden bir kumandana,

Abdlhamid, kap aralndan bir kadn elinin uzatt kahveyi eliyle alpvermek zorunda kalm, mirin tel ve strab zerine de: Ne yapalm Paa, i bize dt! Btn etrafm kat!Cevabn verip, bildiiniz gibi, silhl mukabele ve mukavemeti kkndenreddetmitir.Manzaray, Sadrzam Tevfik Paann oluna yazlan mektup pek gzel izer :Yldz Saraynn bom-bo olduu anlalyordu. Herkes kamt. Askerlertfekleriyle odalara kadar girmi-SON DEVRN DN MAZLUMLARI25lerdi. Baban doru padiahn huzuruna gitti. Btn adamlar kendisini terkedipgitmilerdi! Sultan Ha-mid babana ac ac dert yanarak kendisine sadkzannettii btn adamlarnn ekilip gitmi olduklarndan ve hi kimsenin

imdadna yetimediinden bahsetti. Sonra szne yle devam etti: Ben sizi bana daha merbut ve daha sdk zannederdim. u perian halimigryorsunuz da beni bu vaziyetten kurtaracak bir ey yapmyorsunuz. Bensizden selmetimi temin hususunda daha fazla gayret beklerdim. Odalarmakadar girmi olan u vahilerden kat'iyyen emin deilim. Her hangi biranda, her hangi birinin sngs almda can vermekten mtemadiyen endieediyorum. Eer isterlerse beni hal'etsinler; ama u herifleri bamdansavsnlar ve hayatmn masuniyetini temin etsinler..Sarayn suyu ve elektrii kesilmi, kilerlerde de tek kiilik gda malzemesikalmamtr. Yzmilyonlarn Halife ve Padiah, harem halkiyle beraber atr.Nihayet saray kuatan Hareket Ordusu birliklerine ba vuruluyor ve onlardan akalm saray adna gda maddesi isteniyor. Ltfedip bir araba ekmekgnderiyorlar.

Bu ekmee biraz da katk bulamaz myz? Ricasna da u cevab veriyorlar : Biraz da katksz ekmek yeyin!Nihayet rf idare ve Divan- Harp... Hareket Ordusunun Yeilkyde(Ayastefanos), manev ota iinde toplanan ve Meclis-i Umum-i Mill yitekil eden Mebu-san ve Ayan Meclisleri; bata her skt zaman ecnebileresnmakla maruf Said Paa olmak zere Abdl-hamid'e hiyanet mesleininustalarndan ibaret ttihat ve2631 MART VAKASITerakki dalkavuklarnn ie meru bir ekil vermek gayretleri ve din adna enbyk dinsizlik vesikas olan mehur fetva...eyhlislm Mehmed Ziyaddin imzasn tayan bu fetva, Trk tarihini dinceldet ve sadakatla dolduran ulv eyhlislmlara karlk, korku ve menfaatfetvalar vermekten ekinmemi sfliler arasnda en sfli olandr. En bykhasleti dindarlk olan Abdlhamid'i din adna sulamakta ve bylece, gayesi bazgafilleri din adna harekete getirip dindarl ezmek olan ttihat ve Terakkizlimlerine hizmet etmektedir. Demek ki, ilk din mazlumlarna zemin aan tertip,dayanan yine dinde gstermek suretiyle kfrn en zehirli ubesi olanmnafklkta bir aheser vermekte ve buna let olacak eyhlislm dabulmaktadr.Evvel, ayniyle fetvay okuyalm: FETVAYI ER'mm-l mslimn olan Zeyd baz mesil-i mhim-me-i er'iyyeyi ktb-ier'iyyeden tayy-u-ihrc ve k-tb-i mezkreyi men--hark-u-ihrak ve Beyt-l-ml'de tebzr--isrf ile msevveg-i er' hilfnda tasarruf ve bil-sebeb-ier' katl- haps ve tarb-i raiyye ve sair gne mezlimi itiyad eylediktensonra salha rc etmek zre ahd--kasem etmi iken yemininde hnis olarak ahvlve umr-i mslimni bil-kl-liyye mhtel klacak fit-ne-i azme ihdasnda srarve mukatele kaa etmekle me-nea-i mslimn Zeyd-i mezbrun tagallbn izleettiklerinde bild- slmiyyenin cevnib-i kesresinden mez-bru mahl


10/115

tandklarna dir ahbr- mtevliye vrd edip mezbrun bekaasnda zararmuhakkak ve zevalindeSON DEVRN DN MAZLUMLARI27salh melhuz olman Zeyd-i mezbra mamet ve Saltanattan feragat teklif etmekveya hal'etmek suretlerinden hangisi erbb- hall--akd ve evliyy-^ umur

tarafndan rcah grlr ise icras vcib olur mu?El-cevb : olur.KETEBEHU-L-FAKRES-SEYYD MEHMED ZIYDDNUFYE ANHUKelimesi kelimesine tercmesi:Mslmanlarn ba olan Zeyd (filn adam) baz mhim eriat meselelerini eriatkitaplarndan sildirir ve karr ve eriat kitaplarn yasaklar ve yakarmslman-larm hazinesini israf eder ve din l dnda kullanr, tebaasndin hkmlerince aykr ekilde ldrr, hapseder, srer ve ayrca bir ok zulmalkanlk haline getirir; ve sonra doru yola gelmek zere ahd ve yemineder de yeminini ineyerek mslmanlarm halini ve ilerini tamamiyle bozanbyk fitneler karmakta devam eder ve kan dklmesine sebep olursa,

mslmanlarm vastalar o adama ait basky kaldrdklarnda slmmemleketlerinin bir ok yerinden adam tahtndan indirilmi tandklaryslunda haberler gelince, adamn yerinde kalmasnda zarar ve yerindenatlmasnda fayda grld takdirde, adgeen Zeyd'e saltanattan vazgemesi teklif edilmek veya dorudan doruya tahtndan indirilmekyollarndan i bamdakilere elverili saylan hangisiyse yerine getirilmesivcib olur mu?Cevap: Olur!Bu fetvaya gre Abdlhamid, eriat kitaplarn deitirmek, bozmak veyakmak, devlet hazinesini keyfine2831 MART VAKASIgre harcamak ve israf etmek, tebaasn da kanunsuz ldrmek, zindanlara atmakve srmekle sulandrlmaktadr ki, ithamlarn birden gnee katran kuyusudemek apnda birer yalandr.Sadece mason ve dnmelerin din tahrifisi kitaplarn yaktran, 3 milyonaltnlk Dyun-u Umumiye borcunu kesesinden deyen ve saltanat boyunca tekbir harem aas kaatil mstesna hibir idam kararn imza etmemi olan birPadiah bu mcadelelerde sulamak her misalde de ak'a kara demekten vevakalar tam zt-lariyle ele almaktan farkszdr. Ve baknz, gya din eliyledini tepelemek iin hangi alaklk derecesine kadar d-lmektedir!Ve Padiah tahttan indirdiler. Sahneyi, Baktip Ali. Cevat Beyden dinleyelim :Meclis-i Ayan zasndan ve yveran- ehriyrden Bahriye Feriki Arif HikmetPaa ile ermeni katolik cemaatinden Aram Efendiye Meclis-i Mebusan zasndanBra mebusu, Jandarma levas Esat Paa ve Selanik mebusu Cemaat-i MuseviyyedenEmanel Karasu Efendiden mrekkep bir heyet gelerek bilvasta vuku bulan arz -zerine heyetin huzura girmesi ferman buyruldu. Zat- Hmayunlar birka gndenberi ikamet buyurduklar kk Mabeyn tesmiye olunan dairedeki salondabulunuyorlar idi. Heyet ve miralay Galip huzura girdiler. ehzade AbdurrahimEfendi hazretleriyle abd-i hakir ve dier baz hademe salon kapsnn yanndabulunan paravanann nnde durduk. Heyetten Esat Paa Biz Meclis-i Me-busa?tarafndan geldik. Fetvay- erif var. Millet seni hal' etti. Ama hayatnzemindir dedi. Bunun zerine Zat- Hmayunlar kemal-i metanet ve vekar ilemumaileyhe biraz takarrub ederek Bu ii ben yapmadm. Se-SON DEVRN DN MAZLUMLARIbep olanlar millet arasn, bulsun! Ben milAtimin iyilii iin altm. Hepsimahvoldu. Hepsinin stne snger ekildi! Kaderim byle imi. Msebbiblerinivarsn millet bulsun! Yalnz bir ricam var. O da hayatmn raan sarayndamuhafaza edilmesidir. Ben orada hasta biraderimi bunca sene muhafaza ettim.Yarn baheden oluk ocuumla beraber oraya giderim. Zaten ben yorulmu idim.Hibir ey istemem ve hibir eye karmam. Milletten bunu rica ederim.buyurdular. Esat Paa ile Arif Hikmet Paa hsyat- ahanelerinin emniyette


11/115

olduunu ve ancak mahall-i ikamet tyini iin bir gna memuriyeti elmayp buarzuy- ahanelerini Meclise bildireceklerini beyan ederek gittiler ve Zat-ahane de yanndaki odaya avdet buyururlar iken, bana bakarak Bu ilere sensebeb oldun buyurdular. Ben de alayarak dedim ki: Efendimiz, ben ne yaptm vene yapabilirim? Ben gebermeli idim de bu gn grmemeli idim.Sultan Abdlhamid Han- Sni hazretleri aklen ve cismen kavi ve metin, sahib-i

kiyaset ve fetanet bir padiah- vakur ve mekn olduu halde, madde-i hal'intevehhm ve tahayyl ve hatt hn-i telffuzda hal' kelimesine mabeheti olanhal kelimesi bile muvazene-i asabiyesini mteessir ve mjiteheyyic ettiicihetle, daire-i kitabete bu kelimenin istimalinden daima tevakki ve ihtirazolunur idi. te bunun iin vkeldan ve ulemadan ve m-irandan velhasl ealve esafilden bir snf halk ve vehim ve hayali bin trl ekil ve surete sokupkendilerine ser-maye-i terakki ve maiet ittihaz ederek, Zat- Hmayunlarnn bubabdaki zaafndan istifadeye kyam etmilerdir ki, bu alaklar memleket vehalkn ve sultan Abdlhamid Hn Hazretlerinin felketini mucib olmutur.Abdlhamid Hnn, teden beri phelendii Baktibine nihayet nasl hitapettiini gryor, onun bu itha-3031 MART VAK'ASr

ma kar da neler gevelemeye altn gzden karm-yoruz. Gerekten phemevzuu olan bu ahs, Hnkr'm hal'i tebli eden heyete sylediklerini degizlemektedir.Ulu Hakan, hal'in tebliinde takdir Allahndr mealinde yasin sresinden biryet okumu, peinden Esad Paaya Yahudi Karasu'yu gstererek: Trklerin padiah ve Mslmanlarn Halifesi olan bana, hal'ini tebli iinu yahudiden bakasn bulamadnz m? Bu adam siz, Trk ve Mslman olarakkarma karmaktan utanmyor musunuz? demitir.Derken Selnie, yahudiliin Abdlhamid'den intikam halinde Selniin yahudiAltini kkne gnderilii...Abdlhamid'in Selnie gnderiliine ait, Baktip Ali Cevat BeyinFezlekesinden, vesika mahiyetinde bir tesbit:Geen aramba gecesi saat yedi raddelerinde Ab-dlhamid-i Sani, ihzar olunanbir tren ile Selnik'e gnderilmitir.Trenin hareketinden evvel Sirkeci stasyonu mikdar- kfi askerle taht-umuhafazaya aldrlm ve Hareket Ordusu Birinci Frka Kumandan Hsn Paa veDersaadet Polis Mfetti-i Umumisi Miralay Galip Bey dahi zrhl otomobil ileistasyona gelmilerdi.Abdlhamid-i Sani bir arabada ve maiyeti dahi dier bir ka arabada olduklarhlde saat yediye yakn imendifer istasyonuna getirilmilerdir.Abdlhamid'in azimetine tahsis edilmi olan tren, ark Demir Yollar Mdir-iUmumisi Msy Gross'un r-kbuna mahsus olarak yaplm gayet mzeyyen bir vagonile dier bir vagondan ibaret idi.Abdlhamid, redingot beyaz yelek iktisa etmi idi. Vehinde a!m-i yeis ve kedernmayan oluyordu. Abdl-SON DEVRN DN MAZLUMLARI31hamid'in maiyetinde onbir kadn, iki harem aas ve daha bir ka hademebulunuyordu. Kk mahdumu Abdrra-him Efendi dahi birlikte idi.Abdlhamid'in ikameti iin Selanik'te Altini kk tahsis edilmitir. Bu kkSelnik'in en gzel binasdr.Abdlhamid'in yannda orta byklkte anta bulunuyordu. Sirkeci istasyonundabir bardak Tadelen suyu istemi, suyu getirene 30 kuru kadar bahi vermitir.Tren nsflleyli bir saat elli dakika geerek hareket etmi ve dn geceSelnik'e varmtr.Abdlhamid'i Selnik'e gtren zat Binba Fethi Bey olup maiyetinde bir miktarasker vardr.Dini vesile ederek, dini tepelemek ve Abdlhamid'i devirmek taktiininmazlumlar, stanbul meydanlarn dehete boan ayakl sehpalarda, bir srgafil, belki de safdil insan oldu.Hareket Ordusu, bedavadan vaziyete hkim olunca rf dare iln etti, Divan-Harb m kurdu ve dnmelerden ilk Trk zabiti olan, Avc Taburlar kumandam


12/115

Binba Remzi Beyi (Remzi Paa) bu Divan- Harb iine memur ederek, eriatisteriz diye bartt gafillerin elebalarm teker teker ipte sallandrd.Son D?vrin Diri' Mazlumlar adn verdiimiz eserimizde bu gafiller hibirahsiyet rol oynamasa da (anonim) olarak ilk din zulmnn, ou isimsizrnekleridir; ve hakikatte bu zulm, birdenbire gze grnmeden Abdlhamid'ihedef tutmaktadr. Fakat biz, srf dine, milliyetine ball yznden Yahudi

intikamna urayan yce Hkmdar dorudan doruya ele almakszn, birtakmgafiller ve safdiller plnnda mcerret dine kar giriilen Yahudi oyununu,memleketimizde din mazlumluu rm ilk aan hareket olarak baa almakihtiyacm duymu bulunuyoruz.3231 MART VAKASIFert ve ferd ahsiyet plnnda din mazlumlar bundan sonra gelecek veCumhuriyet devri erevesinde tecelli edecektir.Yahudi ve mason kuklas ttihat ve Terakki'nin dini batrrken nasl bir dinmaskesi kullandn Cemiyet-i lmiye-i slmiye isimli teekkln 2 Nisan1325 tarihli u beyannamesi ahittir:MEBUSAN-I KRAM HEYET- MUHTEREMESYLE MLLET NECBE! OSMAN1YYEYE:Esselmn aleykm...

Mebusan- kiramdan bazlarnn emniyet-i hayatiye-lerince endieye derekistifa etmek niyetinde bulunduklar ve ahaiimizce istibdadn avdeti ihtimalindenkorkulmaya baland hakknda baz hissiyat ve istitlat hasl olduuanlaldndan meveret ve merutiyetin er'i e-rif-i Ahmed ahkmna katiyyenmuvafk olduunda zerre kadar tereddd olmayan ve derv-i istibdatta ktb-islmiyemizin klhanlarda yakldn henz unutmayan Cemiyet-i lmiye-islmiyenin ahkm- er'iyeye hadim olacak Meclis-i Mebusanmzla merutiyet-imeruamzm muhafazas urunda btn efradiyle son dereceye kadar sarf- mesaiyeazmetmi olduu ve merutiyetin muhafazas iin bezl-i hayat etmeyi bir farza-idiniye bildii cihetle, bugne kadar istifa edenler veya firara tasadd etmeksuretiyle mstafi addolunacaklardan maada, ms-lim ve gayr-i mslim mebusan-kirama, ulema ve btn milletin itimad berkeml olup badema istifaya teebbsedenler hain-i vatan addedilecekleri cihetle cmlesinin kemal-i hakkaniyet veadalet ve istikamet dairesinde ifay- vazifeye mdavemetleri ve tevfikat-rabbaniyeye mazhariyetleri hususunda kemal-i hulsi kalb ile dergh-SN DEVRN DN MAZLUMLARI ____;------------^ 33icabet-i Rabb-i muttele ref-i niday- tazarru edilmekte olduu ve ruhaniyet-iMuhammediyyeye msteniden btn millet zahiriniz bulunduu arz ve beyan olunur.anl asker evltlarmzdan da ricamz udur ki, sknet ve itaatlerini muhafazaederek ulemay- eriatn nasihatla-riyle mil olsunlar ki, Cenab- Hak davatanmza selmet, dnya ve hirette cmlemize saadet ihsan buyursun, .min.31 Mart hdisesi, ortada fert ve ahsiyet ismi bulunmayan bir umumlik plnnda,ileride dine kar giriilecek zulmn ilk hazrlayc. ve gelitirici ikliminigetirmi-iir.F. 3kinci Fasiskilipli Atf HocaK ERT erevesinde ilk din mazlumluunu, nklp tarihine gz atar atmaz,skilipli Atf Hocada gryoruz. Bu muazzam ehit, hibir alkas bulunmayanapka tepkisinin ruhu farzedilmek veya bu mevzuda eriat lsn temsil ediciahsiyet kabul edilmek gibi bir zehaba kurban gitmitir. Dvamz kanun vehkmete herhangi bir isyan tavr almadklar halde mazlumlatrlan masumlarolduu iin, Atf Hocay, ite bu soydan bir zulmn ba kurbanlarndan biriolarak, esasen zaman srasna gre de icap ettii gibi, baa alyoruz.Atf Hocann hayat batan baa macera ve ile doludur. Temsil ettii parlakdin ahsiyet her devrin din (al-lerji)si belirten hareketlerini Atf Hocayaynelttii iin ilk tutuklan Merutiyetin banda ve Mahmut evket Paasuikastnn pheliler kadrosu iindedir. ttihatlara, hususiyle DonanmaCemiyeti faaliyetleri bakmn-36SKLPL ATIF HOCA


13/115

dan byk yardmlar dokunan ve bu is iin Nazar- e-riatte Kuvve-i Bahriye veDerriye isimli bir eser kaleme alan Atf Hoca Zlime yajdm edene Allah aynzlimi musallat eder mealindeki hads gereince ayn tti- . hatlarn zulmneuram ve Komite kendisini Mahmut evket Paann ldrlmesi zerine harmanettii din adamlar arasnda Eser-i Cedid isimli bir vapura bindirerek SinopKalesine srmtr.

Oradan orum'a, arkasndan Boazlyan'a ve peinden Sungurlu'ya srgn vederken: Affedersiniz; bir yanllk oldu! Hitabiyle serbest brakl...Bir de stelik teselli mkfat: Atf Hoca, ptida Dahil Medresesi UmumMdr...Medreseyi ksa zamanda yle slah ediyor ki, ismi her tarafa yaylyor ve hemmadde, hem de mna cepheleriy-le rnek medresenin ne demek olduu grlyor.Ecnebiler bile bu rnek medresenin manzarasna hayran... Bir gn Amerikaneliliinden bir grup Atf Hocay ziyarete geliyor, ona slmiyet hakkndasualler yneltiyor ve ayrlrken ihtiramlarn en taknn gsteriyor. Gruptanyal bir Amerikal Atf Hocaya yle hitap ediyor:

Keke gen olsaydm da talebeniz sfatiyle yannzda kalsaydm. Sizden feyzalsaydm...

Dnyaca mehur bir talyan msteriki de eyhlislmlk kapsna ba vurarakbaz suallerine cevap istiyor. Onu Atf Hocaya gnderiyorlar. Atf Hocaylasaatlerce grp ilmine hayran kalan msterikin szleri:

Ben Arap ve Hind illerini gezdim ve bir ok din limiyle grtm. Hibiribeni sizin kadar doyuramad. Yllardr fikrimi hrmalayan en kark ve giriftmeselele-SON DEVRN DN MAZLUMLARI _________________ 37ri siz zdnz. Her tarafa yaylan hretinizin ne kadar hakl olduunu imdianlyorum.Atf Hoca, slm leminin her tarafndan mektuplar alyor, birok dergide kanyazlar ve baz risaleleriyle Fas'tan Hindistan'a kadar adn ulatrmbulunuyordu. Hatt Fransa'da msteriklerin yaynlad bir dergi, kendisindenyksek bir telif creti karlnda slmiyete ait yazlar istemiti.Baz ecnebi idareler altnda bulunan slm topluluklar, Trkiyeye heyetlergndererek Atf Hocay ziyaret ettirirler ve bata medreseler bulunmak zeregiriilecek slah hareketlerini Atf Hocadan renmek isterlerdi.Atf Hocadan faydalanmak isteyen slm leminin banda Krm vard.Atf Hocaya belki makamlarn en stn olan ayakl sehpann hazrlanmaktaolduu gnlerde Krm Mslmanlarnn reisi stanbul'a gelmi, Atf HocayKrm'a davet etmi ve kendisine Evkaf Nezaretiyle beraber Krm'daki btn dinmesseselerin slah iini sunmutu. Fakat Atf Hoca, bu teklife, benzerlerineverdii cevapla mukabele etmiti:

Vatanmdan ayrlamam! slm kalknma dvasnn i merkezi Trkiye'dir.Baka bir yer olamaz!Atf Hoca, yalnz ezberleme bir ilimle deil, o ilmin tefekkr hassas ve enince hikmetleriyle de doluydu. Yani gerek ve derin mmin...Hoca, bir akam Yldz Saraynda Vahidddin'in iftar sofrasnda... Tam birAvrupal edasiyle yemek yiyor ve atal - ban bir diplomat itinasiylekullanyor. Beyaz sark altnda bu zarafet edas Sultann gznden kamad:

Sizi tebrik ederim Hoca Efendi Hazretleri; atal-bak kullanmaktaki zarif vehkim edanz pek been-38SKLPL ATIF HOCAdim. Halbuki atal - bakla yemek yemeyi gnah sayanlar bile var...Hoca, gzel yzn parldatan bir tebessmle cevapverdi:

Hayr, evketmaab; bu ide hi bir gnah yoktur! Peygamber Efendimiz, atalnprensibini ortaya koyan ucu trtll bir dal parcasiyle de yemek yedikleri gibi,kendilerinden sonra icat edilen temizlik vastalar ve faydal letlerinkullanlmasnda da hibir din engel dnlemez!Bundan sonra Atf Hoca, baz yeniliklere kar bid'-at iddiasiyle karduranlarn halini ve bid'at snrlarnn ince noktalarn izah ediyor ve btn


14/115

iftar sofrasn kuatanlarla beraber Padiahn hayranln kazanyor.Kendisine, ayrlrken bir hediye vermek isteyen Hnkra da, eine az rastlanrbir faziletin u szleriyle karlk veriyor:

Kulunuzu ihsan ahnays altrmamanz niyaz ederim, Efendimiz!Padiah bsbtn hayran...Atf Hocada, madd menfaat tiksintisi ve hediye kabul etmemek prensibi o kadar

kklemiti ki, bir gn evine, karsnn iyi baklava yapt ifadesiyle birtepsi getiren eski ve emektar bir odacsnn masum ricasn da reddetmi; veertesi gn, adamn kalbini almak arzusiyle yle demiti:

Hediyeni kabul edemediim iin beni affet evldm! yle bir meslek ve dvazerindeyim ki, madd menfaatin miskal kadarna bile tahamml edemez.Atf Hoca, ayn zamanda slm ruhun byk hamle ve hareket (aksiyon) mizacnada sahip...SON DEVRN DN MAZLUMLARI39Teali-i islm : slmn Ykselii isimli bir cemiyetigalinde ilk protestokurmu ve zmir'in Yunanllarca sesi bu dernekten ykselmitir.Atf Hoca, bu dernein kurucusu ve reisi sfatiyle, yanna o devrin din

limlerinden bir heyet alarak, igal altndaki stanbul'da bulunan tilfkuvvetleri mmessillerine gidiyor. Yunanllarn zmir'i igal etmeleriniiddetle protesto ediyor ve istilclarn ehrelerini hayret ve dehetizgileriyle dolduran u szleri sylyor:

Kt politika yznden zebun dm bir milletin zaafn bu dereceye kadaristismar etmek, hibir din ve insaf lsne sdrlamaz! Gayeniz, Trkmilletinin ahsnda slama darbe vurmaksa bunu aka bildiriniz ki, biz de onagre bamzn aresine bakalm!ESERLER:Japonya Byk Elisi Baron Uida, stanbul'a ayak basar basmaz, ilk i olarak,resm ziyaretlerinin peinden, hreti Japonya'ya kadar erien Atf Hocayziyaret etmi, onunla babaa saatler geirmi, ayrlrken de yle demiti:

Sizin gibi birjka hoca daha olsayd slmiyet btn Douyu, bu arada daJaponyay fethederdi.te bu tesir ve mnann sahibi Atf Hoca, din yolundaki gayretlerinin fikirzemini olarak Atf Efendi Ktphanesi ismiyle bir yayn erevesi kurmu ve ueserleri kaleme alp neretmiti:Mir'at-l-lslm (slmn Aynas)slm Yoluslm nDin-i Islmda MskiratNazar- eriatte Kuvay- Berrye ve Bahriye ;iskilipli tf -hocaTesettr- er' (er' rtnme) Muayyene-tt-Talebe (renci lleri)Medeniyet-i er'iye (eriat Terakkileri)Ve bu 9 eserden sonra, kendisini daraacna gndermekte mil olan veya kendisigibi bir adamn yaatlma-mas fikrini ilham eden mehur eseri: FRENK MUKALLTLCumhuriyetin birinci yln tamamlamaya doru gittii bir zamanda (1340 -1924)ve henz Islmi ller hor grlmeye balamamken, hususiyle apka Kanunundanmevsimlerce evvel kan bu eser, ahsiyet ve as-liyet mdafaacs ve slmruhuna tam uygun bir fikir yaps arzeder ve sahibini mimletmekten ve ilkfrsatta yok etmek frsatn alamaktan baka bir su belirtmez. Zira AtfHoca, herhangi ezberci bir eriat adam deil,, din fke ve hamlesine sahip, sonbir ahsiyettir ve byle-lerinin yaatlmas, giriilecek baz iler bakmndanok korkulu...TEVKF EDLSene 1926... Sonbahar... skilipli Atf Hocann, Aksaray'da, Lleli'de, Fethibeycaddesinde 14 numaral evi...Hoca, ikinci kattaki odasnda sedire oturmu, Akam namaznn ezann bekliyor.Birden yakndaki camiin minaresinden yank bir ses... Hoca, ezan, iinden


15/115

kelimesi kelimesine tekrar ettikten sonra kbleye dnyor ve tekbir getirereknamaza giriyor.Tam o anda bir zil sesi... Kap alnmakta... Atf Hocann haremi Zahide Hanmkapda... Darya sesleniyor:

Kim o? Atf Hocay grmek istiyoruz!

SON DEVRN DN MAZLUMLARI41 Hoca namazda... Siz kapy an da... Bekleriz...Kadn kapy ayor. Klk ve edalar phe verici adam... Sivil olduklarhalde ayn meslekten olduklarn ihtar eden, niformaya benzer bir slp birliiiindeler... Baralmda, yeni kabul edilmi bulunan apka Kanunumuzun tatbikatnaait (ftr) biimindeki rnekler...Mehul insanlar ieriye girip talkta beklemeye balyorlar.Zahide Hanm, kadnlara mahsus bir sezile bu adamlardan tevakku halinde...

Ne istiyorsunuz Hocadan? Arzunuz nedir?Biri, gayet kapal ve sinsi bir tavr ve tonla cevap veriyor:

Greceiz... Kendisiyle grlecek bir iimiz var!.

Zahide Hanm yukarya kp selm vaziyetinde bulduu kocasna-vaziyeti haberveriyor: Aada meymenetsiz suratl birka adam sizi grmek istiyor. Hallerinibeenmedim.Atf Hoca, gayet vekarl, aaya inerken en byk tela, Melhatisimli,biricik kznda ahit oluyor.Gelenleri gren gen kz fevkalde rkm, babasna komaktadr:

Baba, kim bunlar? Ne istiyorlar? Sakin olun! Heyecana kaplmann mnas yok... Ben de bilmiyorumgelenleri... imdi greceim... Ama ka gndr etrafmda dolanan hafiyeklkl insanlara baklrsa her halde polis...Atf Hoca, gayet metin aaya inip gelenlerle karlayor:42SKLPL ATIF HOCA

Selmn aleykm... Aleykm-s-selm... Ne istiyorsunuz? Evi aryacaz! Siz polis misiniz?Evet, Birinci ube memurlarndan.

Bu hususta resm bir vesikaya, mahkeme kararna malik misiniz?__Hayr; fakat aldmz emir byle!.__ Emir kfi deil... Kanun selhiyetinizi tesbit edici bir vesika lzm... Amabuyurun, hakkm aramyorum, her taraf arayabilirsiniz!Memurlar st kata karak Atf Hocann ktphanesine giriyorlar. Hoca,kendilerini, rahat i grmeleri iin yalnz brakyor ve yatak odasnaekiliyor. Memurlar, girdikleri ktphane odasnda tavana kadar ykselen kitapraflarna atlyor ve tek tek kitaplar elden geirmeye balyorlar. Yazmasasnn da stn ve gzleri en kk kt parasna kadar eleniyor ve zavalldin adamnn yllardr en titiz emekle nizamlad oda, yangn yerinedndrlyor.Manzaray kap aralndan takip eden kz Melhat, birdenbire yere dpbaylyor. Atf Hoca bir taraftan kzn ayltmaya alrken, br taraftan daharemine, misafirlere kahve piirmesini tenbihlemeyi ihmal etmiyor.Zahide Hanm nefretle haykryor :

Aman efendi, evimizi basanlara bir de kahve mi ikram edeceiz?Atf Hocann cevab:

Ziyan yok hanm, onlar da insan ve mslman... Ne yapsnlar, emir kuluonlar...Kahveler piirilip getiriliyor, Atf Hoca onlar memurlara eliyle ikram ediyor.SON DEVRN DN MAZLUMLARI


16/115

Evin aranmas gecenin ge vaktine kadar srd. bittikten sonra polisekibinin efi Hocaya yle hitap etti:

imiz bitti Hoca Efendi, alacaklarmz aldk. imdi i sizi Mdriyetegtrmeye kald!Haremi ve kz birer lk sesi karrken Hocada arpc bir vekar vetevekkl:

Buraya kadar m emir aldnz? Evet, Hocam! Elinizde, tabi bir tevkif mzekkeresi de yok!.. Dedik ya, emir byle... Hem biz sizi tevkif etmiyoruz ki... Be dakikaiin Mdriyete kadar gelip birka tesbitten sonra evinize dneceksiniz!

yle olsun, diyor Hoca; kapnza kadar da gidelim. Buyurun!..Hoca, bana sarkl fesini ve srtna latasn geirirken, kadnlar hkrahkra alamaktadr. Melhat, babasna sarlm, haykrmakta:

Baba beni kimlere brakp da gidiyorsun? Seni Allaha emanet ediyorum.. Allahn kaderine ba emeyi biliriz!Atf Hocann daraacnda ehid oluundan bir mddet sonra btn bu tevkiftablosunu izen Melhat Hanm : *.

Babam, diyor; ite bu son grmd.

Atf Hocay Mdriyette bir hcreye tkyorlar. Penceresi tepeden avlu tarafnaalan lo ve pis bir oda... inde (banko) dedikleri tahta bir sradan bakaeya yok...Memurlar :

imdi arlrsn! in biter, evine dnersin! Diyerek Atf Hocay diridiri topraa gmmlerdir.Ne soran, ne arayan, ne de hesaba eken... Fakat Atf Hocay en ok zen ey,btn bunlar deil de, namazlarnSKLPL ATIF HOCAkaybetmemek kaygs... O gece yatsy karmamak iin abdest almak zerekapsn vurup izin almak istedii halde kendisine ses veren olmuyor. Sabahnamaz iin de ayn ey... Bu in ikencesine benzer vaziyet karsnda Hocannektii acy hayal edebilmek lzm... Ne evinde su belirtici bir eybulunabilmi ne de suunun ne olduuna dair bir itham karsnda kalmtr.Sabahleyin Zahide Hanm Mdriyette:

Kocam grmek istiyorum! Hayr, diyorlar; gremezsin.. Hi kimseyle temas edemez! Yasak!..Bu manzara karsnda ii burkulan bir polis memura dayanamyor ve ZahideHanma:

Bir dakika, hanm, diyor; ben gidip Hocayla greyim, bir istei veyadiyecei olup olmadn size haber vereyim!Memur gidip geliyor:

Cevab u: yiyim, merak etmesinden, Allaha balansnlar! Bana yalnz biryatak gndersinler! Baka bir ihtiyacm yok!..Kadncaz koa koa evine gidiyor; iman renkli ve slm kokulu, bembeyaz vemisk gibi araflarla kaim bir ilte ekip, Mdriyete getiriyor ve polismirine yalvaryor:

Yannzda bir dakika, bir dakikack, grmeme izin vermez misiniz bizimefendiyi?

Hayr, diyorlar; gremezsiniz!Zahide hanm, mell mell Llelideki evine dnyor.Kziyle alarken, dertleirken hi beklenmedik bir anda alman kap... Kapda,ayn kaktan km un helvalar gibi brlerini andran, sivil polisklkl biri:

Ben Birinci ubedenim! Hoca Efendiye byk sayg ve sevgim var... Btneserlerini okudum ve baz ders-SON DEVRN DN MAZLUMLARI45lerinde bulundum. Tel ve strabnz tahmin ettiimV iin siziteselliye geldim. Hi merak etmeyiniz! Mdriyete getirilen evrak vekitaplar arasnda sorumluluu gerektirir bir ey bulunamad. Pek yakndaserbest braklmas lzm...


17/115

Fakat Hoca, Mdriyetteki lo hcresinde, yere serilmi dantell ve ilemeliyatana oturmu, doup battn gremedii gneleri sayklamakta ve gnlergetii halde bir trl hesaba ekilmemekte, mdafaasn yapabilecei bir ithamile karlamamakta... Sadece e-kiya elinde bir rehine gibi, bekletilmekte...Gnn birinde Zahide Hanmn kulaklarna, erimi kurun gibi dolan bir haber:

Hocay Trabzon'a gnderiyorlar!

Zahide Hanm bana rtsn ekip Mdriyete kouyor ve Birinci ube Mdrnnkarsna dikiliyor: Hocay Trabzon'a gnderiyorlarm... yle mi?Mdr, kalar atk baryor;

Kimden aldn bu haberi? Hemen sylemezsen evine dnemezsin!Zahide Hanm,*xiaha sert haykryor:

Kimden aldmsa aldm! Bana bu haberi filn memur verdi mi diyeyim? Byle birey olmu olsa bile isim verebilir miyim?.. Halbuki yok byle bir memur!.Ben kocam hakknda bilgi istiyorum sizden... Hakkm istiyorum!Bildirmeye mecbursunuz! Siz mslman deil misiniz? Nedir, u Moskofgvuruna yaplamyacak eyleri, mslman bir din adamna reva grmeniz?Kadn ylesine kyor ve tepiniyor ki, mdr aryor ve hibir mukabeledebulunamyor, sadece fkesi bana vuran bu kadn bandan savmay dnyor:

46SKLPL ATIF HOCA

ekil, hanm, karmdan ve evine git! Neticeyi tevekklle bekle! Biz de emirkullarndan bakas deiliz!Ayn gn Zahide Hanmn kapsnda, ii tam bir iman ve merhamet ateiylekaynayan memur:

Hanm, hemen ban rt ve frla! Hocay Galata-dan kalkacak olan vapuragtryorlar.. Belki yolda yakalarsn!.Deli gibi frlayan Zahide Hanm, Kpr stnde kocasn yakalyor. ki polisarasnda, ancak kaatillere mahsus bir emniyet tertibat iinde Galata rhtmnadoru gtrlmektedir.Zahide Hanm kocasnn zerine atlyor:

Efendi, efendi!Polisler Zahide Hanm iddetle iterek kocasiyle konumasna engel oluyorlar.Arkadan gelen nc bir-memur, kadncaz yaka - paa srklemeye balyor.Kadn, kaplan gibi atlp kocasna mendil iinde bir ey uzatyor:

Para!Ve ancak bunu syleyebiliyor.Kadn, manzaraya dehetle gzn diken bir halk yn iinden srkleyipuzaklatryorlar.Atf Hocay, Trabzon yerine Giresun'a gtrdler. Kendisini hesaba ekecekstikll Mahkemesi oradaym.. Bu Mahkeme karsnda Atf Hoca, hkim eliyleyontulmu, nurn bir masumiyet heykeli eklinde boy gsterdi. Mahkeme, AtfHocay sulandrc hibir vesika, delil, iaret hatt ahadet bulunmadntesbit ve Hocay stanbula iade etti.yle ki, Mahkeme zasndan biri u ak beyanda bulunmaktan kendisini alamad:SON DEVRN DN MAZLUMLARI47 Alim ve fazl bir din adamn trl eziyetlere sokup bo yere buraya kadargndermiler-!.. Ortada itham sebebi olabilecek hibir ey yok!..Atf Hoca, stikll Mahkemesi heyetiyle ayn vapurda stanbula gnderildi. Fakatevine gnderilecei yerde Polis Mdriyetine teslim edlimek artiyle...-Atf Hoca, yine Mdriyetteki mahut hcresinde...Bu defa, kontrolden geirilerek, evine bir mektup yazmasn kabul ediyorlar.te, kelimesi kelimesine mektup :Bugn Karadeniz vapuru ile stanbula getirildim. stikll Mahkemesi heyeti debizimle beraber stanbul'a geldi. Giresunda vukua gelen bir hdisede kitapdolay-siyle beni alkadar zannettiler. Bilhare alkam olmad tebeyyneyledi. Oraca olan sy-i zandan hals oldum. naallah burada da hals olurum dayaknda kavuuruz Bizim talebeden Hamdi Efendi vastasile size bir sepet elmagnderdi. Lehlhamd shhat ve afiyet yerindedir. naallah cmleniz de


18/115

iyisinizdir. Tabi Polis Mdriyetine sevkolunduk. Orada yoklarsnz. KzmMelhat merak etmesin, mektebe devam ve iine dikkat etsin! Semih olan neyapyor. Yaramazlk ediyor mu? Mektebine devam etsin, dersini gzel gzelokusun! naallah yaknda gelip o'nu dinleyeceim. Baki shhat ve selmetinizitemenni eylerim.Atf Hocann, mektubunda, Giresunda vukua gelen bir hdise diye iaret ettii,

sulandnlmasnda esas tutulan bahane udur :Giresunda belki de bir tertip eseri olarak garip ve muvazenesiz bir adam,sokak ortasnda avaz avaz hayk-rarak apka giymeyeceini iln ediyor. Polisleradam yakalyorlar ve suale ekiyorlar :SKLPL ATIF HOCA__ Niin giymezmiin apkay?Adam, herhalde tertip icab, roln u cevab vererekoynuyor:__ stanbulda, yksek din limlerinden Aif Hocaylamektuplaim. Kendisi, bana cevap olarak, eriatn apka giyilmesine msaadeetmediini ve bu fiilin din gziyle kfr olduu cevabm verdi. Ben de bununzerine apka giymemeye karar verdim!Hdisenin bir tertip eseri olduu uradan belli ki, kimse bu garip ve

muvazenesiz adama: apka giymemeye karar verdinse bu kararn sokaklarda ve halk arasndabarmak lzumunu neden duydun ve nereden aldn? Bunu da sana Atf Hoca mtelkin etti?Diye sormuyor.stikll Mahkemesinin bilgisi dnda politikann tertibi olan bu i,stanbuldan balatp stanbul'a intikal ettiriliyor; ve ite din vecdi iinde,hain ve hasis dalavereleri grmesine imkn olmayan masum Hoca, srf FRENKMUKALLTL eserinin sahibi olduu iin, en di bir tertiple, vak'a mahalliGiresunda stikll Mahkemesi karsna karlyor. Fakat Mahkeme, tertiplerinbu kadar disine kymet vermiyor, mahut garip ve muvazenesiz insan Atf Hocannkendisine yazdn iddia ettii mektubu karp gsteremiyor, mektubukaybettiini sylyor, Atf Hoca da hkimlere :

Ben bu adamn yzn ryamda bile grmedim ve kimseden byle bir mektupalmadm!Deyince, hakikat, anadan doma bir plaklkla mey-dana kyor.Ortada, kala kala FRENK MUKALLTL isimli kitap kalyor ki, bu mcerretilm eser de, apka kanu-49.SON DEVRN DN MAZLUMLARI________________nundan ok nce neredildii ve hi de byle bir teebbs tahmin yoliyle kalemealnmad iin herhangi bir su tekil etmekten uzak bulunuyor.yleyse, stikll Mahkemesinin kendisini takip d brakmasna ramennedir Atf Hocann zerinde hi gevemeyen siyas bask... udur ki, Atf Hoca,herhangi bir fiiliyle sulu deil, zatiyle, imniyle, din asabiyetiyle, s-lmahsiyetiyle suludur ve bunlarn su olduu iddia edilemeyeceine gremutlaka kanunca yasaklanm bir fiil bahane edilerek ortadankaldrlmaldr. Bu ii de, ilk verildii Mahkeme yerine getiremedii, oderecede kara bir vicdan tamad iin imdi bir bakasna, birincininyapamadn yerine getirebilecek ikinci bir organa ba vurmak gerekiyor.yle oldu, Atf Hoca, Ankarada adalet tevziiyle megul olan en korkun stikllMahkemesine, Kel Ali na-miyle maruf Ali etinkayanm bakanlk ettii Mahkemeyesevkedildi.Kocasndan ald mektup zerine doru Mdriyete koan Zahide Hanma verilencevap :

Hoca, bir saat kadar evvel Mdriyetten karlarak, Ankara'ya gnderilmitir.Kadncaz derhal Haydarpaaya kouyor, orada kocasn buluyor ve memurlarnmerhametinden faydalanarak, tevkifinden beri ilk defa Atf Hoca ile doya doyakonuuyor ve ite Giresun Mahkemesine ait btn tafsilt kocasndan oradaalyor.Derken ddk sesleri ve dnen tekerlekler... Atf Hoca, nc mevki birkompartmann penceresinde, hngr hngr alayan eine diktii gzleri yal,


19/115

kle k-le kaybolmaktadr. Ankara onun iin, ayakl sehpann arsasndanbaka bir yer deil...F. 450___________________------------------ SKLPL ATIF HOCA.Ankara istikll Mahkemesi Atf Hocayla birlikte birok hocann muhakemesine

hazrlanmaktadr. Bunlar arasnda Uakl Hoca Sleyman, Uak mam - HatipMektebi Mdr Antepli Salih Efendi, Bozkrl Ahmed ve Sul-taniyeli DurmuHocalarla Dastanl eyh erefddin ve arkadalar vardr. Bunlarn hepsi apkadvasna muhalefetten ve Rize, Erzurum, Giresun, Sivas ve sair yerlerdekitaknlklar krklemekten sank...Bilhassa Uak mam - Hatip Mektebi Mdr Antepli Salih Hoca, en fazlasktrlanlardan... Aralarnda apka hadiseleriyle hibir alkas olmadhlde ithamn merkezi yerinde tek ahsiyet yine Atf Hoca...Mahkeme Reisi Antepli Salih Hocaya soruyor :

skilipli Atf Hocay tanyor musunuz? Kendisiyle herhangi bir mnasebetinizoldu mu?Salih Hoca cevap veriyor :

skilipli Atf Hocay teden beri tanrm. Kendisine bz ticar eya da

gndermitim. stanbul'a her gidiimde kendisini ziyaret etmek mutadmd.Mahkeme Reisi, u gayet manl nokta zerinde duruyor : Eserlerini okudunuz ve yaylmalarna altnz m? Salih Hoca, gayet safdilve samim, mukabele ediyor:

Evet, geen yln ubat aynda, bana, FRENK MUKALLTL isimli eserinden60 nsha gndermiti. Bunlar satamadm. Ramazanda stanbul'ageldiim zaman da, kendisini Hakkakler deki kitap dkknnda grdm.Bakan, bu ifade karsnda her suu FRENK MUKALLTL eserinde grrcesineSalih Hocay sktryor ve bu kitaptan kendisine hangi tarihte gnderilmi;SON DEVRN DN MAZLUMLARI _------------------------ 51olduunu soruyor. Salih Hoca, gn gnne hatrlayama-yaca cevabn verince dedayatyor :

Ayn olsun, hatrlaynz!Kitabn gnderildii yl ve ay malm olunca, Bakan i niyetini azndankaryor :

Tamam! te o srada bahriyelilerin serpularnda, apkaya doru birhareket olarak kk bir siper-i ems (Gnee siper olacak knt) kabuledilmiti.yi ama, apka kanununa arada bir hayli zaman mesafesi olduu dnlmyor;bylece, apka aleyhindeki bir fikrin kanundan nceki intiar bile su saylmoluyor.Hukuk vaziyet ve netice :Atf Hoca, kanundan sonra apka aleyhinde hibir tavr almam ve fikirsarfetmemitir.Atf Hoca, apka hdiselerinden hibiriyle alkalanmam ve bu ie karanfertlerin hibiri zerinde telkinde bulunmamtr.Kanaatini yalnz vicdannda saklam ve bu kanaatin apka kanunundan ok nceeserini yazm bulunduu iin idam edilmesi gerekmitir.Bu sebepledir k, apka hdiselerine katlanlara, kendi z fiillerinden evvel,Atf Hoca'mn eserini okumu olup olmadklar sorulmaktadr. Sanki hdiseyitopyekn krkleyen yalnz bu eserdir ve o yazlm olmasayd hibir hdisekmayacak olduunda phe yoktur.Ayn tarihte, stanbul'da, Beinci Asliye Ceza Mahkemesinde bir duruma cereyanediyordu :stanbul'da Evkaf Umum Mdrl Kuyud-u Vakfiye Mdr zzeddin Bey isimlibiri, apkaya svp sayd iin savclka hkim huzuruna karlm vekendisi-52SKLPL ATIF HOCA


20/115

ne bu apka nefretini kimden ald sorulmamt. Halbuki stikll Mahkemesiiin byle deildi: Onca, apka aleyhtar hareket, din duygusundan deil, AtfHoca'nn eserinden geliyordu.te yalnz bu maksatladr ki, stikll Mahkemesi, apka isyanna karanlarAtf Hoca etrafnda halkala-mak istedi ve aynen u karar verdi ve isyanclarayle hitap etti:

Harektnzn, Erzurum, Giresun, Rize, Sivas isyanlarnda mil olanstanbul'daki Atf Hoca ve hempalarnn meselesiyle alkadarlna vkf olanheyet dvanzn onlarla birlikte bir kl olarak ryetine karar verdi.Atf Hoca'nn hempalar dedikleri ahslar arasnda, srf din hviyetlerindensank olarak mehur ilim adam Tahir'l - Mevlevi ve daha birka kiibulunuyordu. -Bu muhakemeler arasnda Mara isyan da ayr bir yer tutuyordu. Maralmaznunlardan eski Mara Mebusu Hasip Efendi, Reisin :

Niin apka giymedin ve giymiyorsun? Sualine u cevab vermiti: Mara malm, batanbaa MSLMAN diyardr. Lzm olduu kadar apkagetirilmemi olduundan ben de bama giyecek apka bulamamtm. Bundan dolayda buraya gelinceye kadar bam ak gezdim. Bunun su olduunubilmiyordum. Hibir kanunda da esasen Ba ak gezmek yasaktr ve crmdr

diye bir kayt ve madde yoktur!Mara apka isyan muhakemesinin br sanklar da ayn eyi sylemiler,kanunun neri zamannda Maras'ta ve hibir dkknda apka bulunmadn ve buyzden53SON DEVRN DN MAZLUMLARI ________:----------------baak gezdiklerini bildirmiler ve bunun su saylmayacan ileriyesrmlerdir.Bu arada Sleyman olu Mehmet isimli birinin, Mara isyan kafilesinin banageip, elinde bayrak:

apka giymiyeceiz!Diye bard tespit ediliyor ve reis maznunlara soruyor :

Ya buna ne dersiniz? Bu kafilede bulunanlar ayn sua itirak etmi demekdeil midir?Cevap :

Olabilir efendim; takdirinize kalm bir i... Epey uzun sren Mara isyandurumas sonunda7 idam, 7 kiiye onbeer, 9 kiiye onar, 1 kiiye de 3 yl hapis karan...Ocak (1926) aynn 21 inci Perembe gn celsesinde Giresun apka isyan veirtica hareketi durumasna baland. Bu harekette alkalar olduklar grlenFatih Trbedar Hac Hasan, Konyal Hoca Tahir, Dastanl Fettah, EinliMustafa, Yalk zade Hseyin Efendiler de iin iinde...Reis bunlara, hususiyle Yalk zade Hseyin Efendiye sual yneltiyof*:

skilipli Atf Hocay tanr msnz? Ve siz, Yalk zade, onunkitaplarndan Tesettr-i Nisvan : Kadnlarn rtnmesi adl eserle FRENKMUKALLTL ni sparta'ya gnderdiniz mi?

Hayr! Hayr!Mara isyan, btn sebep ve messirleriyle ortadadr ve bu bakmdan AtfHoca'nn telkin ve tahrikine bahane tekil etmeyecek kadar ak manldr. Fakatumum bakla apka isyannn ruhu bilinmekte devam eden54SKLPL ATIF HOCAAtf Hoca, yer yer btn durumalarda, bazlarnn ken-disininkiylebirletirilmesi eklinde daima gdc farze-dilmekte ve merkez itham mevkiinimuhafaza etmektedir.Nihayet, Mara, Giresun ve Trabzon muhakemeleri peinden, sra Atf Hocanmkinegeliyor.Atf Hoca heyet nne karlmadan, ayn tarzda, fakat hafif bir ithama hedeftutularak hesaba ekilen ve aralarnda mer Rza (Dorul) ve Dastanl SeyyidTa-hir gibi muharrirler de bulunan bir grup vardr. Bunlardan Yeni Kafkasyamecmuas sahibi Seyyid Tahir Efendi u ifadeyi veriyor :


21/115

Anadolu, Kafkasya ve Asya Trklerini birbirine tantmak ve yaklatrmakiin neriyat yapyorum. Hepimiz din kardeiyiz ve bu kardelik merkezindebirlemeliyiz. Benim dva ve gayem bundan ibarettir. apka meselesindeherhangi menfi bir telkin ve rolm olmamtr.Reis :

yi ama, diyor; siz vaktiyle svire'de bulunduunuz sralarda apka

giymekte tereddt etmemi bir insan olduunuz halde, burada, apka giymekistemediiniz, stelik banza sark geirdiiniz syleniyor. Ne dersiniz? Sark, bellibal ekliyle snnettir; ve snnete uymay istemek herMslmann hakkdr.Tevhid-i Efkr Gazetesi muharrirlerinden mer Rza (Dorul) un ifadesi:

1890 ylnda Kahire'de dodum. Msrlym ve Msr tbiiyetindeyim. Din veitima makaleler yazarm.mer Rza'nm bu balangc reis Ali etinkaya'y fena halde sinirlendiriyor:SON DEVRM DN MAZLUMLARI------------------------ 55

Bu nasl giri? Msrl olduunuzu syliyerek kendinize bir imtiyaz maryorsunuz? Bu memlekette ecnebi rol oynayarak bir hak sahibi olabileceinizimi sanyor-nuz? Size, bu tavr zerinizden atmanz ihtar ederim!

mer Rza ezilip bzlyor ve azndan estafrul-lah, affedersiniz!kelimelerinden baka bir ey kmyor.mer Rza'nn bu tavr o zamann Halk Partili kalemlerine o kadar giran geliyorki, Falih Rfk Atay Hki-miyet-i Milliye gazetesinde balyor haykrmaya: Trk milletine apka giydiriyoruz diye tekmil memleketi al kana boyamakisteyen mrtecilerle beraber stikll Mahkemesi iskemlesinde tesadf ettiimizbu halis Mslman, ngiltere devlet-i fehimesiyle mftehir bir Msrl gururiylebakyor. te eriat kahramanlarnn iyz. ki sene evvel Ankara dmanlartarafndan bulan-drlan su durulduka, vaktiyle grmediimiz ne facialarmeydana kacak, cbbelerini pasaport bohasna evirmi ne sarkl ecnebileretesadf edeceiz!1926 ylnn 26 Ocak Sal gn, Atf Hoca, ilk defa stikll Mahkemesihuzurunda...Bakanlk makamnda Kel Ali... Ayrca Kl Ali ve Necip Ali'le... Aliisminin, mnada ve kelimede delletine ters tarafndan mazhar zl ete...Dinleyici yerleri tklm tklm... Zira apka isyannn ruhu kabul edilen insanmuhakeme edilecei gibi, onunla beraber Tahir-l-Mevlev de hesaba ekilecektir.Umum efkrda kanaat u :Btn aramalara, taramalara ramen Atf Hoca zerinde apka isyaniyle alkal enkk bir itham vesile-56SKLPL ATIF HOCAsi bulunmadna, en basit bir tevik ve tahrik izine rastlanmadna grebereet karar emindir.Bu umum efkr bilmiyordu ki, Atf Hocann mahkm edilmesi iin, delil, vesika,itham unsuru diye bir eye ihtiya yoktur ve o mbarek adam, kendisiyle,hviyetiyle ve ahsiyetiyle evvelden hkmldr.Atf Hoca, kl ehresiyle, hkim makamndaki tiplerin karsnda...

Oturunuz! Oturdu. ahit, kitap Abdlziz!Kitap Abdlziz ahit parmaklnda:

Ben siyasetle megul bir insan deilim. Kitap basmak ve satmakla geinirim.Bastm ve sattm kitaplarn gtt gayelerle de hibir itirakimyoktur. Atf Hocay Bblide ve irfan muhitlerinde herkesin tand gibiben de tanrm. imdiye kadar nerettii risale ve kitaplar, arzettiimgibi, srf meslek alkam dolaysiy-le sattm. Bahsedilen FRENKMUKALLTL kitabndan da sattm. Kimlere sattm bilemem. Bir senedenfazla zaman gemi bulunuyor. Yalnz u kadarn syli-yebilirim ki, bendenkitap satn alanlar mnevver kiilerdir.kinci ahit, yine Bblinin mehur kitaplarndan Mihran Efendidir:


22/115

Atf Hocay ahsiyle tanmam. Fakat kitap yazan bir lim olarak bilirim.Birok eserini sattm. Bu arada, bahis mevzuu eserden de 25 adet sattmhatrlyorum.

Kimlere sattnz da hatrlyor musunuz? Ermeni kitap glmsedi: Nasl hatrlayabilirim? Vapur bileti satan gie memuru kimlere biletverdiini hatrlayabilir mi?

57SON DEVRN DN MAZLUMLARI ________________ Ukallk etme! Dosdoru cevap ver! Bastne efendim! Kitap sattm 25 kii arasnda bence maruf hi kimseyoktur.

Kangi tarihte sattnz da bilmiyor musunuz? Kitabn yeni kt zaman... Demek ki, iki yl kadar nce... Bir kitap,kt ilk anlarda satlr. Sonra sat seyrekleir.

Yani apka kanunundan biraz evvel ve sonraki tarihlerde satm deilsiniz? Evet efendim! ekilebilirsiniz! Tahir'l-Mevlev Efendi, ayaa kalknz!Tahir-I-Movlev ?yakta...

Uratnz i nedir?

Darefaka mektebinde edebiyat muallimiyim. im - gcm okumak veokutmaktr. Bal olduunuz bir cemiyet var mdr? Evvelce ttihat ve Terakki Cemiyetindeydim. Bir aralk Teaali-i slmCemiyetine de girmitim. imdi hi birinden deilim. Arzettiim gibiyalnz okumak ve okutmakla megulm.

Tear.li-i lsm*'Cemiyetinden niin ayrldnz? Bu cemiyete sf mnada dine hizmet etmek, sl-miyete inkiaf vermekiin ilm bir gaye urunda girmitim. Adnn da dellet ettii gibi,Cemiyetin gayesi de esasen buydu. Fakat bir mddet sonra baz cemiyetmensuplar hedefi bulandrdlar. Yalnz yola saparak ilm gayeden uzaklatlar.Cemiyeti siyasete let etmek temaylne dtler. Bunun zerine, Cemiyetingidiini ilm gayeme' uygun grmediim iin ekilmek zorunda kaldm.Peinden, mukadder sual:58SKLPL ATIF HOCAl l

Atf Hocay elbette tanrsnz! Nasl tanrsnz? Tahir-l-Mevlevtereddtsz cevap verdi:

Alim ve fazl bir hoca olarak tanrm. Vatanna bal birok mnevveryetitirmi, kanaatlerinde celdet sahibi bir insan... Atf Hoca geen KurbanBayram bana sokakta tesadf etmi ve eyhlislm Mustafa Sabri EfendininKuva-y Milliye aleyhinde bir beyanname hazrlattn ve bunu btndin limlerine imzalatmak zere gezdirmekte olduunu sylemiti. O zamandoru eyhlislmlk dairesine giderek Mustafa Sabri Efendiyi grmtk. Buharekete iddetle itiraz etmi ve demitik ki: Nasl olur, vatan mdafaasyolundaki bir harekete din temsilcilii makam nasl byle bir mukabeledebulunabilir? Hem, din kisvenin siyaset klna brnne-si nasl caizolabilir? Bu iten vaz gein ve siyasetten elinizi ekin! 20 bin nsha baslpdatlan bu beyannameyi imzadan, ben ve Atf Hoca kandk ve ona iddetlekar koyduk. Bunun zerine beni Zirar.t Nezaretindeki vazifemden attlar.u arzettiim keyfiyet beni ve Atf Hocay izah eder kanaatindeyim.Reis ihtar etti:

Bu hikyeleri geelim! Siz, Atf Hocann FRENK MUKALLtTL eserindendattnz ve sattnz m?

Evet, eserin intiarnda 5 nsha sattm. Bu kadar yeter! Oturunuz!Reis Atf Hocay ayaa kaldrd.

Sra sizde...


23/115

Atf Hoca, sakin ve mtevekkil, stikll Mahkemesi yelerinin nazarlarkarsnda... Hep kendi mihveri etrafnda gidip gelen bu dolambal yollardansonra sra ken-disindedir.SON DEVRN DN MAZLUMLARI__________________ 59lk sual:

Bu zamana kadar baka bir mevkufiyetiniz oldu mu?

Evet! Otuzbir Mart hdisesinde, aynen byle, sebepsiz olarak tevkif edildimve bir hafta kadar tutuklu kalmtm. Ondan sonra da Mahmut evket Paavakasndan tr Sinop'a srldm. Sebebini hl bilemediim bu srgn debirbuuk yl devam etti.

Nasl olur da sebebini bilmezsiniz? Bildirmezlerse nasl bileyim? Sorduum halde doyurucu bir cevap alamadm.Ancak, sonunda affedersiniz, bir hatadr oldu! dediler ve beni braktlar.Demek ki, sebep hatadan ibaretmi!Reis, Atf Hocaya, onu kemirmek isteyen gzlerle bakt:

Ne zamandan beri siyasetle urayorsunuz?Atf Hocann dudaklarnda mahzun bir tebessm:

Hi bir zaman siyasetle uramadm. Kitaplarm arasnda bile bu mevzudatek eser yoktur. Btn hayatm din ilim ve irfana balam bulunuyorum.

Ya tekil ettiiniz cemiyetler? Onlar da ilm cemiyetlerdir. Yalnz bir defa siyasete benzer bir harekettebulundum ama, o da vatan kayg-siyledir ve gnlk politikann stndedir.Yunanllarn zmir'i igali zerine bir beyanname hazrlayarak, stan-bulda,tilf Devletleri mmessillerine vermi ve bu en tecavz protesto etmitik.Eer bu hareketimize siyasetle uramak denebilirse, ite tek vakam bundanibarettir.

Kurduunuz cemiyetlerden de bahsediniz!Cemiyet-i Mderrisin i kurdum. sminden de anlalaca gibi,mderrislerimizin haklarn korumak iin...SKLPL ATIF HOCA ftI'

Ayn zamanda muhta talebelere yardmc ve faydal olmak iin... Byle bircemiyetin siyasetle en kk bir alkas olamaz. Arzettiim gibi, ben, ilimadamym; siyasete, bir kuun bala yabanc olduu kadar uzam. Ne bu zamanakadar siyasete yanatm, ne de bundan sonra yanaabilirim.Reis, karanlk gzleriyle Atf Hocann saffet dolu yzne tkrd:

Boyuna siyasetle uramadnz sylyorsunuz ama, sizin ondanbaka iiniz olmadn iddia edenler var..Atf Hoca mrldand:

Olabilir! Bir eyin sylenmesi baka, yaplp yaplmad baka... Benimhayatm meydanda... imin gcmn siyaset olduunu syleyenler, nerede, nezaman, nasl ve ne ekilde siyaset yaptm gstersinler!..

Bu hususta en byk delil FRENK MUKALLTL isimli eserinizdir. Bu eserine zaman ve hangi gayeye hizmet etmek iin yazdnz?

Senelerce evvel ve mcerret bir gaye urunda yazdm.. ahsiyet sahibi olmagayesi... Yoksa u veya bu hkmet teebbsne kar durma fikriyledeil... Taklitiliin her trls ktdr. te karnzda Japonyamisali!.. Garbn btn terakkilerini elde ettikten sonra ahsiyete ve millan'aneye sadk kalmann rnei... Japonlar, Asyal bir topluluk adna,Avrupanm btn ilmini, fennini, usuln, sistemini devirdikten vebenimsedikten sonra kendi z ruhuna smsk bal kalmann daima ibret dersiniverecektir. Benim de o eserde gttm gaye, hikmet mminin kaybolmumaldr, nerede bulsa alr mealindeki hadis gereince, Avrupay, iyi vefaydalSON DEVRN DN MAZLUMLARI____________________ gjtaraflarndan ve bnyemizde eriterek, hazmederek benimsemek... Fakat ruhcevherimizi asla fesada uratmadan btn bunlar kendi ahsiyet vahidimizzerine ekleyerek yapmak ve di mukallit seviyesine dmemek... te bu gayeyigden, mcerret fikirlerden ibaret olan ve asla mahhas ve siyas bir meseleyi


24/115

hedef tutmayan eserimi, daha evvel kaleme aldm halde, ancak 1340 (1924)ylnda bastrabildim.

Eseri bastrmadan evvel kimseye gsterdiniz mi? Bu suale bilhassa evet! demek isterim. Hem de una buna deil, resmmakamlara gsterdim. Eserden 8 nsha kopya ettim ve bunlardan ikiernshasn stanbul Maarif Mdrlyle Matbuat Umum Mdrlne gnderdim.

Okudular, tetkik ettiler ve sonunda beni tebrike kadar vardlar Hoca efendi,ok nazik ve mhim bir mevzuata el atmsn, emeklerin kutlu olsun, seni takdirve tebrik ederiz! dediler. Usul icab olarak da eserin resm neir msaadesiniverdiler.Reis akn :

Demek byle oldu? Aynen byle oldu! Alkal makamlardan sorulabilir. Resm ruhsat "tezkeresidosyamda mevcuttur. Takdim etmitim.Reis duraklad, dnd ve homurdand:

apka Kanunundan sonra bu kitaptan sattnz m? Asla!.. Kararname ve kanun ktktan sonra kitaptan tek nsha bilesatlmamtr. Ama ondan evvel alp okumu olan birok insan bulunabilir.

Bu kitabn apka nklbna kar bir cereyan dourduu, inklba aykr

duygu ve dnceler aladI62iskilipli Atf hocave kt tesirler brakt iddiasna ne dersiniz?Atf Hoca doruldu:

Yanltr derim! apka nklb bu eseri ho grmeyebilir, sevimsiz, hatttehlikeli bulabilir; fakat kendisine kar yazlm bir eser olmad iin onusulandramaz!Atf Hoca bir an daldktan sonra dudaklarn kprdatt:

Bu eser intiar ettii zaman bir gazete aleyhinde baz yazlar yazm, banahakaret etmiti. Ben de bu gazeteyi mahkemeye vermitim. Aleyhimdeki yazlarnhedefi, eserimin zararl ve zehirleyici olduuydu. Mahkeme heyeti kitabnzararl olmadn, hakaretin ise vki olduunu kabul ederek gazeteyi nakdcezaya arptrd. Bu karar da dosyamdadr. Lzum grlrse mahkemedensorulabilir.Reis :

Son Telgraf gazetesi, deil mi?Atf Hoca :

Evet efendim!apka aleyhtarln yasaklayc kanundan evvel yazlm ve yaynlanm, nerinehkmete tebrik edilerek izin verilmi, stelik zararszl adaletcihazlarndan birince resmen dorulanm bir eserin ne ekilde sulan-drlabilecei btn bir mesele... Mahkeme heyeti akn ve ne yapaca zerindeapp kalm vaziyette... Mutlaka beraat ettirilmesi gereken adam mutlakakaydiyle nasl lme mahkm edebilecek?Atf Hocann mdafaas o kadar keskin ve siyasdir ki, artk onu mahkmedebilmek iin:

Halis dindar olmak kabahati yznden aslacaksn? Demekten baka are yoktur.SOM DEVRN DN MAZLUMLARI _------------------- 6326 Ocak Sal gn tek celsede bu hale gelen ve bir kmaza giren muhakeme, ondansonraki safhalarda, hep Atf Hocaya su tedariki iin zorlamalarla geti. Ayntevik ve telkincilik ithamiyle mevkuf bulunanlar, geni bir halka eklindeHocayla yzletirdiler ve artk tekrar-lana tekrariana bayatlayan mahut sualkarsnda kaldlar:

FRENK MUKALLtTLI kitabndan ka tane sattnz? Kanundan sonra dasattnz m? Bu kitab yaymakla hangi gayeye hizmet uurunu takip ettiniz?Cevap, evvelce de verilenlerin ayn:

er beer sattk. Kanundan sonra tek nsha bile satmadk ve hibirtavsiyede bulunmadk. Gayemiz, yasaklanmam olan bir mevzuda slm hkm veahsiyet lsn gstermekti, suumuz yoktur.


25/115

Atf Hoca sz istedi: Reis Beyefendi. Msaade buyurursanz Mahkemenin iini kolaylatran ve biritiraf halinde crmm tes-' bit edeyim!Reis Kel Ali, bir trl tutamad avn z ayaklariyle yanna geldiini grenbir canavar neesiyle atld:

Syleyiniz! *' Ben, hamdolsun, mslmamm! Biricik gayem de slmm hakikatleriniyaymaktr. Bu, eer bir susa, sabittir. Eserim bu gayeyi gder. Bu dasabittir. Fakat apka Kanunundan evvel yazlm ve ondan sonra asla ortadagrnmemitir. Bu da sabit... apka isyann krkleyenlerle en kk alka vemnasebetim olmad da sabit... Eer btn bu sabit ler arasnda benimahkm..edebilecek bir nokta varsa Mahkemeniz hkm vermekte serbesttir. Fakat illesu aramaya kalkmak, tecelli eden bedahetlere gre bouna zahmettir.4SKLPL ATIF HOCABu hitap, hak fkesinde'n gelmesine ve en stn perdeden hakk temsil etmesineramen, Kel Ali'nin ikin yanaklar stnde mthi bir tokatt. Nitekim Kel Ali

bu tokat en ar bir tesir halinde hissetti ve belki de arl yznden,hiddet yerine ylan gibi slk alarcasna, u sinsi mukabelede bulundu: Brakn da, hakknzdaki hkm biz takdir edelim! Muhakeme, bu tarzda epeysrd.Son ara kararlardan biri:

Mddei-yi Umumnin esas hakknda iddiasn okumas iin, muhakeme 2 ubat1926 Sal gnne braklmtr,Ve sonra sanklara hitap :

Siz de o gne kadar mdafaalarnz hazrlarsnz!Sanklar veya pein mahkmlar, (Malatya dvas mnasebetiyle benim de grdmve h--zr sngerine dnm kara dvalar arasnda cinnet terleri dktm)Ankara hapishanesinde nabzlarn sayarak 2 ubat' bek-leye dursunlar; Mahkemeyelerinden Kl Ali Bey stanbul'da zevk ve sefadadr ve gazetecilere ubeyanatta bulunmaktadr: Atf Hoca ve arkadalarnn muhakemeleri bitmi gibidir. Pek yaknda iddia vemdafaalar dinlenecek ve karar bildirilecektir. Edilen muhakemeler sonundavardmz kanaat udur ki, son irtica hareketleriyle stanbul'un hibir alkasolmamtr. Esasen mahkemenin stanbul'da bulunduu zaman yaplan tahkikat da buneticeyi vermi ve ondan sonraki muhakemeler ayn eyi teyid etmitir.Bu beyanat bir mahkeme yesine yakmayacak soydan siyas bir az ve bu aradaihsas- rey, yani karar65SON DEVRN DN MAZLUMLARI _________________evvelden hissettirme tavr belirtse de Atf Hoca'nm susuz olduuna dair akbir vicdan fotorafndan baka bir ey deildi. Atf Hoca stanbul'dabulunduuna ve stanbul'u temsil ettiine gre, masumiyetinin Kl Ali a-ziyletasdiki ortadayd.ubat'm 2 nci gn ndeyiz. Mahkeme salonu ine atlsa yere dmez tasvirindenbir numune... Btn merak stikll Mahkemesi Mddei-yi Umumsinin nediyeceinde... Herkes bilir ki Mddei-yi Umum davac mevkiinde olduuna gre enmbalal cezalan isteyebilir. Mah-Tceme bu istekle kaytl olmad vetarafsz bulunduu iin hemen her defa istenilenden azmi, hi olmazsaiste-nilenin aynm verir; fakat fazlasn verdii, hele htill Mahkemelerigibi fevkalde mahkemelerde grlm eylerden deildir. Bu bakmdan halk,Mddei-yi Umumnin isteyeceine gre iskontosunu yapmak zere taraf tutmamakamnn iddiasn merakla beklemektedir.Mddei-yi Umum Necip Ali, ayaa kalkt, elinde koca bir tomar, soniddianamesini ar ar okumaya balad. Batan baa zan, phe, ind tefsir vehayal zerine kurulu ve hibir noktasnda hccet ve delile istinat etmeyen birsr ve bir seri vehim...Vard netice aynen u:


26/115

apka ve bu yzden meydana gelen hdiselerin milleri olmakla maznun bulunanehastan (ahslardan) Babaeski sabk mfts Ali Rza Hocann idamna,skilipli Atf, Sleyman, Fettah, Tahir, Mes'ut, saati Sleyman,Erzurumlulardan Osman, Mehmed, Telgraf Mdr Halid, Yusuf Kenan Hoca veefendilerin de er seneden az olmamak zere hapis ve kree konulmalarna,Hasan lu Samih, Ara irketi Mdr Cafer smail, Sabuncu-

F. 566SKLPL ATIF HOCAzade Mustafa ve Zht ile Tahir-l-Mevlev Hocalarn nefyine, Tevhid-i Efkrmuharrirlerinden mer Rza'nm hudut haricine tardna, Gostuvar'l Hseyin,berber Mustafa, Ispartal Hseyin ve kardei ile kitap Mihran ile hsan Mahfiefendilerin de beraatlarna karar verilmesini talep ederim.Mddei-yi Umum Necip Ali'nin bu ceza istei, dinleyicileri byk bir hayret veinkisara uratt.Babaeski Mfts Ali Rza Efendi hakknda istenen idam cezas hibir esasadayanmad gibi, Atf Hoca ve arkadalarnn er yl hapse mahkmiyetlerinintalebi de, ak masumiyetleri nnde zalimce bir istekti.Fakat teselli u noktada toplanyordu:

ddia makam Atf Hocaya, en zalim tarafndan nihayet 3 yl hapsi lykgrdne ve fevkalde mahkemelerde mddei-yi umumnin talebinden stn cezaverilmesi grlmemi eylerden olduuna gre her halde kurtulu emindir.Mahkeme Reisi maznunlara hitap etti :

Yarn mdafaalarnz ve son szleriniz dinlenecektir. Hazrlannz!Maznunlar, balar nlerinde, eneleri gslerine mhl, hapishaneyiboyladlar. Herbiri arkalarndan kilitlenen demir kaplardan getiler vehcrelerine daldlar.Atf Hocayla Tahir'l - Mevlevi konuuyorlar...Tahir'l - Mevlevi, bir mumdan daha az k veren,, pasl ve lekeli bir ampulaltnda Atf Hocaya diyor ki:

Siz, Efendi Hazretleri, artk kurtuldunuz demektir. Mddei-yi umumnintalebine gre size nihayet basit67SON DEVRN DN MAZLUMLARI___________________bir hapis cezasndan baka bir ey veremezler. Birka aydr mevkuf bulunduunuziin o da mevkufiyetinize saylr ve hals olursunuz.

Allah bilir! Evet; fakat Allah bildiini gstermektedir. Bizim srgn cezamza gelince,zerre miktar kymeti yok... Zaten vatann her yeri bize srgn... Bu kadarhafifiyle kurtulduumuza bin kr...

Fakat henz karar kmad. km sayabiliriz.Yats namazndan sonra Atf Hoca yatana oturdu ve mdafaasn yazmaya balad.Arkada da ayn ile megul... Bir aralk, gnlerdir uykusuz, sabahlara kadarnamaz ve niyazla vakit geiren Atf Hoca hafife dald. Giyimli olduu halde,ba ta duvarda, ellerinde yarm kalm mdafaas, gzleri yumulu, kendindengeti. Arkada Tahir'l-Mevlev bu manzaraya bakarak mrldand:

Zavall, lim ve fazl, byk bir adam! Bu muydu ilim ve faziletinin mkfat?Bu tasvir ve sizlerin roman slp ve hayaliyle hibir alkas yoktur. En yaln(realite) vaka... Bana bu manzaray izen ve szleri anlatan, 1932 ylnda,Sahaflarda, Raif Karadeniz'in kitap dkknnda, bizzat Tahir'l -Mevlevi'dir.KERAMETAtf Hocann uykusu uzun sryor. Tahir Hoca mdafaasn yazmakta devam ederkenAtf Hoca birdenbire gzlerini ayor. Yznde, harikulade derin ve ince birtebessm...8SKLPL ATIF HOCATahir'l - Mevlevi'nin gzleri hayretle ve alabildiine ak... Sanki 24 saatiine sacak byk kerameti imdiden sezmitir :

Ne o, Hocam, abucak uyanverdin? Atf Hoca gayet sakin : Uykudan murad hasl oldu!


27/115

Yni, beklediim ryay grdm! Yni?Tahir'l - Mevlevi hayet ve dehetle rperiyor :

Ne grdn?Atf Hoca yatanda dorulmu ve mdafaasn karalad ktlar elindebzmtr :

Kinatn Fahrini grdm. Bana Yanma gelmek , dururken ne diye mdafaakaralamakla urayorsun? dedi.Tahir'l - Mevlevi kendinden gemi gibidir :

Ne diyorsun? Beni idam edecekler! Allahn sevgilisine kavuacam! Ryann sadk olduuna hi phem yok... Allah Resulnn grnd ryayafesad karamaz. u var ki, mddei-yi umumnin 3 yl hapis istedii bir dvadaidam karar kmasna akl erdirmek imknsz... Kafam ilemi-yir!

Greceksin ki, beni asacaklar! Baka bir eye aklm ermez! Ferman en bykkapdan geliyor!

Syleyecek sz bulamyorum! Doru! Zaten sze ne lzum var! te mdafaam yrtyorum! Yapmayn! Siz onu mahkemede okuyun da ne olursa olsun!

69SON DEVRN DN MAZLUMLARI___________________Atf Hoca, nurlu yznde ayn tebessm mdafaasn yrtyor ve sonra bir kdriinde toplayp kese iine alyor ve cebine koyuyor.Ertesi gn mahkeme salonu her zamankinden kalabalk... Hkm gn...Gazeteciler, fotoraflar, halk iinde drt dnmekte... Dinleyiciler birbirininstnde, yalnz kafalariyle grnyor.Mahkeme Reisinde ta gibi bir hl ve hislerini gizlemek isteyen bir tavr : Mdafaalar balasn!Herkes, elinde bir kt, uzun veya ksa mdafaasn, deiik tonlarlaokuyadursun... Reis ta gibi...Atf Hoca, mtevekkil ve mahzun, srasn beklemekte...Bilmem ne kadar zaman geti.Reis elini Atf Hocaya uzatt :

Sra sizde... Atf Hoca kalkt.Aynen : Hacet yok efendim; mdafaay mucip bir suum olmad esasen tebeyynetmitir. Vicdannzn verecei hkme intizar ediyorum!Reisin mukabelesi:

Mahkemenin adaletinden emin olabilirsiniz! Oturunuz.Reisin tavrnda hafiflemi gibi bir hl... Sanki Atf Hoca mdafaasn yapacakolsa Reiste vicdanna malb olma ihtimali varm gibi...

Muhakeme bitmitir! Heyet kararlan tespit etmek zere mzakereye ekiliyor!70SKLPL ATIF HOCASabrszlk son haddinde... t yok... Sanki kalblerin arp ve sktunrakkas iitiliyor. Bir saat geti. Heyet, karanlk dolu gzlerle gelip yeriniald.Reis elindeki kd zabt ktibine uzatt:

Karar okuyunuz!!Bir sr lftan sonra birdenbire nlayan cmle :

BABAESK MFTS AL KIZA LE MDERRSLERDEN SKLPL ATIF'IN DAMINA...Btn salon, jandarmalar, polisler, mbairler, hatt masalar ve sralar biledonmutu.Artk kararlarn gerisini dinleyen yok...br maznunlardan byk bir ksm, beer, onar yla mahkm: TAHR'L - MEVLEVile MER RIZA hakknda ise BERAET...Atf Hocada hibir aknlk almeti mevcut deil... Gayet sakin ve adet vecdiinde... Ryada grd Allah Resulnn mucizesi gereklemitir. Bu mucizeninkendisine ait keramet pay ise esiz bir nimet ve tkenmez bir hazine...Atf Hoca, ancak yanndaki Tahir'l - Mevlevi'nin duyabilecei bir seslefsldyor.


28/115

Aynen : Zalim ve kaatillerle elbette Maher gnnde hesaplaacaz!stikll Mahkemesi Reisi Kel Ali'nin yksek perdeden sesi :

Kararlarn infaz iin mahkmlar karnz!Sakrdayan kelepeler ve herhangi bir sz sylememeleri iin itile kakladarya karlan mazlumlar...

SON DEVRN DN MAZLUMLARI ____________________ 7!ubat (1926) aynn 3 nc aramba gnn 4 ubat Perembeye balayan gece...Atf Hoca, idamlklara mahsus hcrede... st ta, all ta, drt yan ta...Talar alyor; simsiyah bir rutu-t>et gzyaiyle alyor.Demir kapnn tepesinde parmaklkl bir pencerecik-ien baka hibir menfezyok... Duvarda, gerekince prangaya vurulacaklara ait kocaman bir halka ve onabal uzunca bir zincir.. Bir de teneirvr tahta bir kerevet...Atf Hoca, bu, kuzudan daha mdafaasz mazlum, prangaya vurulmamtr. Bukadarna ihtiya grlmemi... Kerevetin yan banda da bir testi su ve birsomun ekmek... Ekmein hibir lzumu yok; fakat su, abdest almak iin son derecelzm... Nitekim Atf Hoca hcreye kapatldktan beri testinin suyuyarlanmtr. Ekmek ise olduu gibi duruyor.Gece yans... Koridorda yanan kfl lmbann demir kapdaki pencerecikten szan

ve ancak secde yerini gsterebilen ... Hepsi o kadar...Eer o srada bir gardiyan veya hapishane memuru pencerecikten baklayd,grecei manzara uydu :Kbleye dndrlm kerevetin stnde, sarkl bir adam, ellerini yukaryakaldrm dua etmektedir:

Allahm; senin ve Resulnn akndan ve emirlerini mdafaa etmekten gayrmurad olmayan kuluna rahmet nasip eyle!Atf Hoca bu vaziyette saatler geirdi. Sakalnda elmastan daha parlak gzyadamlalar...Bir aralk nnden geen bir ayak sesine haykrd :

Olum!72SKLPL ATIF HOCAPencerecikte bir kafa :

Ne istiyorsun, baba? Saati soracaktm! Sabahn drd.. Demek bir saat sonra sabah namazn klabilirim. Saatim yok! Bana haberverebilir misin?

Bakalm...Bu tafsilt da, o zamanlar Ankara Adl Tabibi olan Fahri Ecevit'ten 1930'daaldm.Atf Hocaya sabah namazm haber veren olmuyor. Fakat saat 5 sularnda ayaksesleri, birden, bir sr insann skn ettiini bildiriyor. Mddei-yi Umum,Adl Tabip, bir hkim, jandarma blk kumandan, hapishane mdr vesaire...

Haydi, diyorlar, Atf Hocaya; hakkndaki hkm infaz edilecektir!Atf Hocann ilk ve son sz u iki cmle:

Saat ka? Bei eyrek geiyor! Sabah namazn klmama izin verir misiniz? Ankara Hapishanesininnndeki meydanckta ikidaraac... Biri Atf Hocaya, br de Babaeski Mftsne ait...Bir gvercin kadar korku hissi vermekten uzak Hocay arkasndankelepelememiler, ltuf ve merhamet (!) gstermilerdir.Atf Hoca sephann altndaki alak masann stnde...Sor

necip-fazıl-kısakurek-son-devrin-din-mazlumları

Documents