NEGEN FACETTENVAN EENHEID

Het enneagram als wegwijzer naar onze essentie

A.H.Almaas

NEGEN FACETTEN

VAN EENHEID

Het enneagram als wegwijzer naar onze essentie

A.H. Almaas

Altamira-Becht - Haarlem

© 1998 A-Hameed AliOorspronkelijke titel: Facets of Unity - The Enneagram of Holy Ideas Oorspronkelijke uitgever: Shambhala Publications, Boston, Ma.

Voor het Nederlandse taalgebied:© 2002 Uitgeverij Altamira-Becht BV, Postbus 160, 2060 AD Bloemendaal (e-mailadres: post@gottmer.nl)Uitgeverij Altamira-Becht BV is onderdeel van de Gottmer Uitgevers Groep BVVertaling: Fransje de Waard Omslagontwerp: Ivar Hamelink Zetwerk: Picadia, HaarlemDruk en afwerking: Drukkerij Wormgoor, Almelo

ISBN 90 6963 531 3 / NUGI 612

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b j° het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, St.b. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dienen de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te worden voldaan aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen).Voor het overnemen van gedeelten uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

Voor meer informatie over de boeken van Altamira-Becht: www.altamira-becht.nl

Met liefde en dankbaarheidopgedragen

aanDr. Claudio Naranjo

die mij in het spirituele werk heeft ingewijd,mij in de kennis van het Enneagram heeft geïntroduceerd,

en die door zijn pionierswerk in de integratievan psychologisch inzicht en spirituele beoefening

mijn interesse in die richting heeft geïnspireerd.

INHOUD

Dankwoord

Voorwoord door Oscar Ichazo Inleiding

Deel Een: PerspectiefHoofdstuk 1: Een korte geschiedenis van het Enneagram Hoofdstuk 2: Overzicht van de Heilige IdeeënHoofdstuk 3: De Diamantbenadering en de Heilige Ideeën

Deel Twee: Levend Daglicht en Basisvertrouwen Hoofdstuk 4: Basisvertrouwen Hoofdstuk 5: Levend Daglicht Hoofdstuk 6: De Verzorgende Omgeving Hoofdstuk 7: Liefdevol Licht en het Beest Hoofdstuk 8: De Werkelijke WereldHoofdstuk 9: De Heilige Ideeën en Basisvertrouwen

Deel Drie: Werken met de Heilige IdeeënHoofdstuk 10: Oriëntatie op de Heilige Ideeën Hoofdstuk 11: Heilige WaarheidHoofdstuk 12: Heilige Alwetendheid, Heilige Transparantie Hoofdstuk 13: Heilige Wil, Heilige Vrijheid Hoofdstuk 14: Heilige Volmaaktheid Hoofdstuk 15: Heilige Wijsheid, Heilig Werk, Heilig Plan Hoofdstuk 16: Heilige Oorsprong Hoofdstuk 17: Heilige Liefde

Hoofdstuk 18: Heilige Kracht, Heilig VertrouwenHoofdstuk 19: Heilige Harmonie, Heilige Wet, Heilige Hoop

Conclusie

Referenties

DANKWOORD

Dit boek zou er niet gekomen zijn zonder het niet genoeg op waarde te schatten en toegewijde werk van bepaalde individuen. De redacteuren, Sandra Maitri, Alia Johnson en Byron Brown, zijn er met inzet en intelligentie in geslaagd om van de oorspronkelijke teksten van lezingen die ik een aantal jaren geleden gaf, een leesbaar en toegankelijk boek te maken. Ze hebben me daarmee een onschatbare dienst bewezen, waarvoor ik dankbaar ben.Ik wil ook Sue Clarry bedanken voor haar belangrijke assistentie bij het oorspronkelijke redigeerwerk, Sheri Harms voor haar vaardige en noodzakelijke bureauredactie, Byron Brown voor zijn organisatie en lay-out en Sara Norwood Hurley, uitgever van Diamond Books, voor haar onvermoeibare toewijding en steun aan het project, en aan alle individuen die eraan werkten.Tevens ben ik dankbaarheid verschuldigd aan Claudio Naranjo, van wie ik de overgedragen kennis van het Enneagram leerde, alsmede aan Oscar Ichazo, de bron van overdracht van deze specifieke kennis, die zo goed was om dit boek van een voorwoord te voorzien.

A.H. Almaas

VOORWOORD

A H. Almaas brengt in dit beknopte en vaardig geschreven boek opnieuw een studie over de voornaamste thematiek van zijn serie onderzoeken, die hij zeer toepasselijk de Diamantbenadering noemt, welke in wezen bestaat uit de bestudering van de totaliteit van het bewustzijn die op reis is naar de transcendente staat van het Pure Bewustzijn, ook bekend als het Diamantbewustzijn, in het bijzonder in de Diamant-soetra. Dit is ook te vinden in het Platform van de Zesde Patriarch, en dezelfde onderzoeking en ontdekking wordt aangetroffen in de

platonische, stoïcijnse en neoplatoonse doctrine van anamnesis (Gr.) of de 'doctrine van de herinnering van de eeuwige Ideeën of Vormen'. Het mystieke en transcendentale kernpunt van deze doctrine is dat we de eeuwige Ideeën kennen van voor onze geboorte, en dat we ze slechts kunnen her-ontdekken door ons bewustzijn terug te volgen naar zijn natuurlijke oorsprong, die ongeboren is en als allerhoogste kwaliteit het vermogen bezit om zichzelf te laten weerspiegelen in de eeuwige Ideeën of platonische Vormen.Almaas was ooit leerling bij Claudio Naranjo, die bij mij leerde in 1969 in Santiago en in 1970 in Arica, beide in Chili. Naranjo is een van de beste theoretici van deze tijd, en hij heeft zijn overduidelijke bekwaamheid, alsmede zijn gedegen wetenschappelijke presentatie en intellectuele integriteit, aangetoond door zijn leer-lingen een nauwkeurige overdracht mee te geven van wat ik had onderwezen, en van het precieze punt waarop mijn leer een structuur veronderstelde die logisch, metafysisch en psychologisch was, en in het algemeen, een spirituele structuur. Het is deze spirituele structuur die onze gehele cyclus van ervaringen, die de schatten van ons geestelijke leven vormen, in beweging houdt. Op dat moment in 1969 presenteerde ik de structuur van het bewustzijn in een ladder van zeven verschillende niveaus, die elk een gedragspatroon voortbrengen dat als een stelstel onderling verbonden versnellingen functioneert, resulterend in een organisch geheel, waarin het onderliggende niveau wordt omvat en verklaard door het daarboven gelegen niveau. Dit is uiteraard puur platonisme, maar zoals al mijn leerlingen weten, was de zevenvoudige ladder slechts een onderdeel van een veel grotere structuur in mijn theorie, die ik de codenaam Scarabee heb gegeven, die wederom een ladder vormt en zeventien verschillende, onderling verbonden niveaus heeft. De inhoud van zowel deze grotere ladder als de samengestelde, zevenvoudige ladder is ontwikkeld als een integraal onderdeel van mijn theoretische stelling, waarin elk niveau en zijn inhoud deel is van een structuur die het fundament van de dingen verklaart, in overeenstemming met de inherente wetten van de zevenvoudige ladder (de `Wet van Zeven' zoals te vinden in Plato's Timaeus, de Chaldeeuwse Orakelen en de Hermetica). Vanwege de verbindingen tussen de niveaus van de Scarabee hebben ze een directe onderlinge relatie en invloed, die wordt beschreven in Pythagoras' `doctrine van de boventonen': wanneer een bepaalde toon klinkt, produceert het een onmiddellijke reactie in dezelfde noten op de andere ladders. Dit grotere stelsel presenteer ik in een boek waaraan ik momenteel de laatste hand leg. Het is zaak om heel duidelijk te stellen dat de zevenvoudige structuur op zichzelf compleet is en dat het de totaliteit van het systeem in een gecondenseerde vorm weerspiegelt. De noodzaak om in 1969-1970 een samengesteld geheel aan te reiken, was van belang vanwege de behoefte van mijn leerlingen om zich de methode snel en helder eigen te maken teneinde deze in de praktijk te brengen, aangezien de gehele leer begrepen moet worden als

een `levende filosofie' die niet belichaamd kan worden tenzij deze beoefend wordt. Een nog dieper niveau van belichaming treedt op door in een groep te werken, les te geven en de methode van analyse aan anderen over te dragen. Omdat de leer stevig in de logica en retorica geworteld is, wordt deze via directe stellingen en met wetenschappelijke helderheid uiteengezet. In navolging van Plato hebben de neoplatonici de structuur van de psyche op basis van de Getallen van Pythagoras samengevat in tien principes, die worden geïnterpreteerd als Universele Principes en in mijn systeem als de Tien Goddelijke, Heilige Ideeën, waarvan de tiende de Eenheid van het pleroma van het Ene is. Bij Proclus worden de tien getallen van Pythagoras in zijn `Platonische Theologie' geanalyseerd, die inderdaad de hoogst denkbare kiem vormt van alle theologieën sinds die tijd tot nu toe. Op dezelfde manier zijn we dank verschuldigd aan Plotinus, die Plato's `doctrine van het Ene' uitwerkte voor zijn 'doctrine van de totale transcendentie van de geest in de pure en absolute transcendentaliteit van het Ene'. We erkennen eveneens zijn uiterst belangwekkende `doctrine van de drie-eenheid', waarin alle monaden een manifestatie in zich dragen van hun eigen interne Eenheid, in de vorm van een onderling verbonden en wederzijds afhankelijke triade, en waarin, aangezien er uitsluitend monaden bestaan, de hele werkelijkheid een consequentie is van de innerlijke beweging van een triade (de `Wet van Drie' in Plato's Timaeus, de Chaldeeuwse Orakelen en de Hermetica). In mijn systeem wordt de doctrine van de drie-eenheid in logische termen geanalyseerd door de logica van ruimte, tijd en cyclussen, zoals geopperd in Trialectics, die fundamenteel is voor het afleiden van de verschillende niveaus van het systeem en zijn structuur. Zoals ik eerder zei, heeft Naranjo de zevenvoudige structuur zoals ik die had voorgesteld, aan zijn leerlingen overgedragen, en direct nadat hij met mij had gewerkt, zette hij zijn eigen onderzoekingen voort, met name naar de psychologie van het systeem, vanuit het perspectief van de gestaltpsychogologie, dieptepsychologie en cognitieve principes. Naranjo werkte vooral met het Enneagram van de Passies, dat uiteraard het psychologische niveau van het systeem vormt. Vervolgens kwam Naranjo voor de dag met voortreffelijke psychologische inzichten in de passies en fixaties, en hun relatie met de gehele psyche. Op deze manier voerde hij een volstrekt deugdelijk perspectief op van de negen psychologische types, of, zoals Naranjo ze toepasselijk noemde, de 'enneatypes'. Tevens heeft hij het systeem als kennistheorie of epistemologie onderzocht. Ook heeft hij zijn onderzoek gericht op een semantische visie op de ware betekenis van de namen van de Heilige Ideeën, en zinspeelt hij op een ontologie die daarop is gebaseerd. Feitelijk is mijn eigen ontologische verklaring van het probleem van Zijn als zodanig en Zijn dat onstabiel en constant in wording is, gebaseerd op de uiteenzetting van de negen Heilige Ideeën, die het inherente vermogen hebben om ons hele zelf te transformeren en transmuteren door middel van meditatie en contemplatie, of volgens het

`theoretische leven' of het contemplatieve leven en zijn verwerkelijking in de Entelecheia of de Oerkracht zoals te vinden in Boek Lampda (XII) van de metafysica van Artistoteles. In mijn systeem krijgt het tranformerende vermogen van de Heilige Ideeën de technische naam psychokatalysatoren, die op dezelfde manier fungeren als eenvoudige chemische elementen, katalysatoren genaamd, die door hun aanwezigheid chemische veranderingen tot stand brengen zonder dat ze daarbij zelf veranderen. De Heilige Ideeën moeten worden voorgesteld als negen stralen die door het Goddelijke Ene en het Heilige Bewustzijn geprojecteerd worden, en wanneer zij samen aanwezig zijn, wordt het pleroma voortgebracht en hun oorspronkelijke, natuurlijke, ongeboren en onsterfelijke staat ontsluierd en verwerkelijkt. Dit voert ons direct binnen bij de theologie, de theogonie of de oorsprong van het goddelijke, en bij de filosofische antropologie die de vraag stelt: `Wat is de mens?', die wordt beantwoord met de stelling dat de mens slechts op zichzelf compleet is wanneer hij verkeert in een staat van verlichting en zelfrealisatie, die kan worden bereikt door het werken met de Negen Heilige Ideeën.En nu presenteert Almaas in dit boek een ontologische analyse van de Heilige Ideeën, waarbij hij met zijn methodologie van de Diamantbenadering de dieper gelegen antwoorden, visualisaties en perspectieven van de Heilige Ideeën onderzoekt. Zoals Naranjo het systeem vanuit het perspectief van de psychologie bekeek, zo komt Almaas met dezelfde deugdelijkheid met dit boek voor de dag, een gedegen onderzoek vanuit het perspectief van de ontologie, zonder ergens uit het oog te verliezen dat elke Heilige Idee in feite een direct en volmaakt pad is naar de herkenning, en vooral naar de anamnese die de drie metafysische delen van zelfherinnering, zelfontdekking en zelfrealisatie omvat. Op elegante en bekwame wijze biedt Almaas deugdelijke onderzoekingen van het Enneagram van de Negen Heilige Ideeën, volgens een benadering van analyse en beoefening die zonder twijfel het inzicht in de transcendente aard van de Heilige Ideeën zal bevorderen en versterken. Dit boek is beslist gericht op een enorm publiek dat in toenemende mate laat blijken aangetrokken te worden tot het werken met het systeem van het Enneagram, en de lezers van dit werk zullen zonder meer waardevolle kennis tegenkomen door zich bloot te stellen aan de leiding van Almaas' hermeneutische interpretatie en wijze van onderzoek, die leidt tot de existentiële ervaring van de Goddelijke Heilige Ideeën.

Oscar Ichazo september 1998

INLEIDING

De meesten van ons geloven dat spirituele verwerkelijking een kwestie is van gelukkiger, vrijer en nobeler worden, waarbij de hoofdlijnen en de categorieën van ervaring binnen ons vertrouwde beeld van de werkelijkheid in stand blijven. Deze houding ligt ten grondslag aan de algemene overtuiging dat 'groeiwerk', inclusief psychologisch werk, tot spirituele transformatie kan leiden. Die overtuiging weerspiegelt het feit dat we onvoldoende begrijpen dat de fundamentele paradigma's van ons wereldbeeld, die onze dagelijkse ervaring bepalen, een intrinsiek deel vormen van het web van onwetendheid dat ons stevig binnen de ego-ervaring gebonden houdt.Totdat we spirituele transformatie direct ervaren, begrijpen we niet werkelijk dat deze transformatie gepaard gaat met zulke radicale veranderingen in onze ervaring van onszelf en van onze wereld, dat het geen kwestie is van een getransformeerd individu worden; we zien eerder in dat de werkelijkheid die gerealiseerd wordt iets is dat niet door begrippen als `individu' of `wereld' begrensd kan worden. Juist de principes en categorieën van ervaring die we als onbetwistbare waarheden zien, worden getransformeerd. Wat een radicale transformatie ondergaat, is juist ons beeld van wat werkelijk bestaat, en de modus van dat bestaan. Met andere woorden, spirituele bevrijding betekent dat iemands ervaring en perceptie verschuiven naar een andere dimensie van bestaan, die haar eigen perspectief heeft, en verder dat deze dimensie het centrum en fundament van de ervaring wordt.Ons zelfgevoel transformeert wanneer Zijn essentiële aard bereikt, de ontologische aanwezigheid die puur Zijn is. Hoeveel psychologisch groeiwerk we ook doen, het is nooit voldoende om dit teweeg te brengen, omdat het psychologische niveau, zoals we dat in onze normale ervaring kennen, een vervormde en onvolledige ervaring van ons innerlijk is, aangezien het geen contact met Zijn heeft. Psychologische observatie en verwerking zijn nodig voor het transformatiewerk, maar als deze transformatie werkelijk spiritueel moet worden, hebben we toegang tot de dimensie van Zijn nodig.Mensen leven typisch in een staat van stilgezette ontwikkeling, waarin het psychologische domein ons bewustzijn beheerst. Ons potentieel bereiken houdt in dat we onze ontwikkeling, die voorbij het psychologische niveau leidt naar dat van Zijn of de geest, weer op moeten pakken. Onze ervaring bij het bereizen van dit pad is dat psychologisch inzicht en spirituele ervaring zo met elkaar verweven en verbonden zijn, dat ze het beste kunnen worden gezien als een continuüm van niveaus van menselijke ervaring. Met dit inzicht besloot ik om dit boek te publiceren, dat een studie is van de types van het Enneagram vanuit het perspectief van de Heilige Ideeën. Deze Ideeën zijn objectieve beschouwingen van de werkelijkheid; hun verwerkelijking zorgt voor vrijheid van de waanvoorstellingen

van de ego-ervaring en daarom van het gebied van de fixaties. Onze benadering van het Enneagram van de Heilige Ideeën is geworteld in ons perspectief en onze methodologie van spirituele ontwikkeling, de Diamantbenadering.Nieuwkomers in het werk van spirituele transformatie zullen dit boek een opening vinden, waardoor zij gebieden die voorheen onbekend waren, kunnen waarnemen, en misschien ervaren. Diegenen die met behulp van het Enneagram flink aan zichzelf hebben gewerkt en die de hoofdtrekken van hun psychologische karakter hebben geïdentificeerd, zullen ervaren dat dit werk een manier biedt om in contact te komen met datgene wat achter de gefixeerde structuren ligt. Diegenen die zich een tijd lang oprecht met het werk van spirituele transformatie hebben beziggehouden, en die een aantal diepe ervaringen van hun ware aard hebben gehad, zullen een hoeveelheid kennis ontdekken waarmee zij gemakkelijker toegang krijgen tot de verschillende dimensies van Zijn.De kennis in dit boek is het meest zinvol voor de student die veel zelfobservatie en onderzoek heeft gedaan, en die veel manifestaties van Zijn heeft ervaren. In dit boek zullen we het hebben over het overgangsstadium tussen de persoonlijke en de onbegrensde verwerkelijking van Zijn. Het persoonlijke niveau houdt de verwerkelijking van Zijn als de essentie van de individuele ziel in; het onbegrensde niveau houdt het herkennen van Zijn als de ware aard van de kosmos als geheel in. Deze overgang vormt dan ook de verschuiving van de identiteit van het persoonlijke naar het universele.Dit boek gaat in op ons zicht op de waarheid van de kosmos, de waarheid van het menszijn en de relatie tussen die twee. Het verkent het spirituele pad in relatie tot God, de wereld en de ziel - de drie primaire elementen in iedere spirituele leer. Het objectieve of verlichte zicht op de kosmos kan door middel van vele systemen en terminologieën worden uitgewerkt, zoals het soefi-systeem van de goddelijke namen of het boeddhistische systeem van de boeddhakwaliteiten en -families. Ik zal dit zicht uitwerken door gebruik te maken van het systeem van het Enneagram, in het bijzonder het Enneagram van de Heilige Ideeën.

DEEL EEN

PERSPECTIEF

HOOFDSTUK 1

EEN KORTE GESCHIEDENISVAN HET ENNEAGRAM

O m te begrijpen wat het Enneagram is, is het nodig om iets van zijn geschiedenis te weten. Het negenpuntige symbool van het Enneagram verscheen in het moderne Westen voor het eerst rond 1900 op belangwekkende wijze op het toneel via de leer van G.I. Gurdjieff, een Armeense mysticus. Gurdjieff lijkt het geleerd te hebben van een geheime school in het Midden-Oosten, een school die doortrokken was van een spirituele traditie van op zijn minst tweeduizend jaar oud. Voor zover wij weten, onderwees hij niet het Enneagram van persoonlijkheidsfixaties, dat op het moment het meest bekende Enneagram is. Dit Enneagram, dat de laatste jaren populair is geworden, is vooral afkomstig van Claudio Naranjo, een Chileense psychiater en leraar, die het van Oscar Ichazo leerde, een Zuid-Amerikaanse spirituele leraar. Het is niet duidelijk welke delen van deze Enneagramleer bij Ichazo zijn ontstaan, en welke door Naranjo zijn toegevoegd of uitgewerkt in het kader van diens uitgebreide kennis van de dieptepsychologie. Naranjo, van wie wij de kennis over het Enneagram opgedaan hebben, bracht het in verband met de school in het Midden-Oosten waaraan Gurdjieff gelieerd was, maar stelde duidelijk dat hij de basiskennis van het Enneagram van Oscar Ichazo heeft.Volgens Naranjo is het idee dat het figuur van het Enneagram een objectieve plattegrond vormt van de werkelijkheid in zijn uiteenlopende manifestaties en dimensies, ontstaan in deze aloude school. Door de plattegrond van het Enneagram te gebruiken kan iemand gedetailleerd inzicht krijgen in iedere dimensie van erva-ring. Twee categorieën van Enneagrammen hebben betrekking op de innerlijke ervaring: de ene betreft de ego-ervaring (en weerspiegelt een fundamentele spirituele onwetendheid), zoals de Enneagrammen van de Fixaties en de Passies, en de andere gaat over de essentiële ervaring (en weerspiegelt spirituele verlichting), zoals de Enneagrammen van de Deugden en de Heilige Ideeën. Niet alleen zijn er interne verbanden in elk Enneagram, maar er zijn ook zeer specifieke relaties tussen de diverse Enneagrammen.Er zijn de laatste jaren verschillende boeken over het Enneagram verschenen, die zich met name richten op het Enneagram van de Fixaties of ego-types. De ideeën in deze boeken zijn afgeleid van Naranjo's lessen in de jaren zeventig. De meeste van deze publicaties stellen het Enneagram voor als in wezen psychologisch, en gebruiken het vooral als een typologische methode. Terwijl het Enneagram zeer bruikbaar is als methode voor het identificeren en verhelderen van het psychologisch functioneren, kent het veel indrukwekkender mogelijkheden dan deze beperkte toepassing.Onze visie op de hogere toepassingen van het Enneagram komt overeen met die van Ichazo en Naranjo. In zijn boek Enneagram - je persoonlijkheid verklaard (Naranjo, 1994) stelt Naranjo het Enneagram voor als een middel tot zelfobservatie en -onderzoek, dat deel van het grotere werk van spirituele realisatie is. Hij werkt

uit hoe de persoonlijkheidskenmerken van de negen egotypes (die Naranjo `enneatypes' noemt) uitdrukkingen zijn van het verlies van het contact met Zijn, onze wezenlijke aard, en daarmee laat hij tegelijkertijd zien dat de werkelijke waarde van deze kennis is dat deze ons helpt om dat contact weer te herstellen. Bij het beschrijven van de Passies, de emotionele pijlers van elk enneatype, stelt Naranjo bijvoorbeeld dat zij `...ontstaan vanuit een achtergrond van verduistering van dat wat bestaat; dat het verlies van een gevoel van ik-ben-heid een hunkering-naar-zijn in leven houdt, die zich openbaart in de gedifferentieerde vorm van de negen emoties van het ego'. (Naranjo, 1994) Deze visie op de gefixeerde passies van de enneatypes als zijnde gerelateerd aan het verlies van het contact met Zijn, weerspiegelt het perspectief van de kennis die met het Enneagram is overgeleverd, zoals in Ichazo's opvatting: `Iedere persoon ontwikkelt een stijl van compensatie voor het gemis, de ontologische leegte die de kern van het ego vormt. We zeggen dat er negen basisstijlen of gezichtspunten van egofixatie zijn.' (Belibreu, 1982, pag. 13) Hoewel dit eveneens Ichazo's visie is, vormt Naranjo's onderzoek de eerste gepubliceerde beschrijving van hoe ieder karaktertype in verband staat met het verlies van contact met Zijn. Naranjo's werk, zowel als dat van Helen Palmer, aan het in verband brengen van de types met vormen van intuïtie, en het onderscheid dat Don Riso en Russ Hudson maken tussen de psychologische structuren van de types (Palmer, 1997; Riso en Hudson, 2000), maken het ons mogelijk om deze studie van de hogere Enneagrammen naar voren te brengen zonder een leer over het Enneagram van persoonlijkheidstypes te hoeven verschaffen.In de loop van de ontwikkeling van ons werk, de Diamantbenadering, zagen we dat iemands zelfinzicht met behulp van het Enneagram eenvoudig en systematisch georganiseerd kan worden. Dit stelde ons in staat om sommige Enneagrammen op een nieuwe en soms diepzinniger manier te begrijpen, en leidde tevens tot de formulering van nieuwe Enneagrammen. Onze opvatting van het Enneagram is dan ook het product van de ervaringsgewijze integratie van de algemeen aanvaarde kennis van het Enneagram, die in de eerste plaats is opgedaan bij Naranjo, met onze eigen ontdekkingen.De overgeleverde visie is dat de kennis die in het Enneagram is gelegen, een objectieve kennis van de werkelijkheid is. In onze ervaring is dat juist. We vatten de objectiviteit van het Enneagram onder meer in die zin op dat zij door iedereen met het benodigde vermogen, die de aard van de werkelijkheid doeltreffend onder-zoekt, direct kan worden waargenomen. En aangezien het een getrouw model van de werkelijkheid is, kan iemand de daarin gelegen kennis niet uitputten. De kennis van de werkelijkheid is zowel onbegrensd als onuitputtelijk: elke leer heeft een specifieke manier om de werkelijkheid te beschrijven en geen van deze manieren put alle mogelijke ervaring uit. Het Enneagram is een structuur die de openbaring van de waarheid over Zijn en over mensen als deel van dit Zijn vergemakkelijkt.

We beschouwen dit boek als een nieuwe bijdrage aan de kennis van het Enneagram.

HOOFDSTUK 2

OVERZICHT VAN DE HEILIGE IDEEËN

Iedere Heilige Idee vertegenwoordigt een bepaalde directe gewaarwording van de werkelijkheid, als een specifiek kenmerk of facet van de onverduisterde gewaarwording van wat is. De negen Ideeën verschaffen ons dan ook een veelomvattend zicht op de objectieve werkelijkheid. De overgeleverde visie op het Enneagram is dat de fixatie van elk enneatype de uitdrukking is van een beperkt mentaal perspectief op de werkelijkheid, en dat elk van de negen egoperspectieven het directe resultaat is van het verlies of de afwezigheid van de verlichte gewaarwording van een van de Heilige Ideeën. Het Enneagram van de Fixaties weerspiegelt het begoochelde of ego-gebonden zicht op de werkelijkheid, en drukt daarmee het verlies van de verlichte blik uit, die wordt vertegenwoordigd door het Enneagram van de Heilige Ideeën.Het idee dat iedere fixatie het resultaat is van het verlies van een bepaalde ongeconditioneerde gewaarwording van Zijn, impliceert dat uiteindelijke vrijheid van deze fixatie slechts mogelijk is door middel van de ervaringsgewijze verwerkelijking van de corresponderende Heilige Idee. Dit wordt weerspiegeld in Naranjo's definitie van de Heilige Ideeën: `aspecten van de werkelijkheid met het verdienstelijke vermogen om de fixatie of impliciete cognitieve dwaling te laten oplossen.' (Naranjo, 1994) De leer dat de fixaties ontstaan als het gevolg van het verlies van de Heilige Ideeën gaat veel dieper dan de conventionele psychodynamische opvatting, die psychologische patronen in verband brengt met de vroege vormende ervaring. Wanneer we uitsluitend op het psychologische niveau met het Enneagram werken, blijven we op het psychologische niveau steken. Wanneer we daarentegen met het Enneagram werken als deel van een grotere spirituele oefening, komen we bij een veel diepgaandere realisatie van de waarheid, en dus tot een vrijheid van persoonlijkheidspatronen die letterlijk onvoorstelbaar is vanuit het perspectief van het ego. Ichazo beschouwt het werk met het Enneagram van de Heilige Ideeën als noodzakelijk voor de bevrijding uit de fixaties. Hij noemt de Heilige Ideeën de 'psychokatalysatoren' die nodig zijn voor het werk van 'psychoalchemie'. Hij gelooft dat het ego zich ontwikkelt vanwege het verlies van het contact met Zijn: `Wanneer we ons afkeren van onze oorspronkelijke volmaaktheid, onze compleetheid, onze eenheid met de wereld en God, creëren we de illusie dat we iets van buiten onszelf nodig hebben om compleet te worden. Deze afhankelijkheid van iets buiten ons is wat het menselijk

ego tot stand brengt.' (Bleibreu, 1982, pag. 9-10)Naranjo bespreekt de visie dat de enneatypes het verlies van het contact met Zijn weerspiegelen niet vanuit het perspectief van de Heilige Ideeën. Zijn behandeling van de relatie tussen de enneatypes en het verlies van contact met Zijn richt zich op het Enneagram van de Passies, en hij zet daarbij uiteen hoe de specifieke passie die ieder enneatype beheerst het verlies van het contact met Zijn weerspiegelt en laat voortduren. Dit is een belangwekkende en bruikbare leerstelling, en in termen van spirituele oriëntatie bepaald een stap vooruit ten opzichte van de Enneagram-publicaties die geen nadruk leggen op de relatie van het ego met het verlies van het contact met Zijn. Toch blijft de relatie tussen de enneatypes en Zijn in Naranjo's visie nog vrij algemeen. Deze laat niet zien waarom en waar de verschillen tussen de enneatypes ontstaan. Naranjo gebruikt het concept van Zijn of Essentie in algemene zin, zonder te verwijzen naar de verschillende objectieve manieren om deze te ervaren, zoals het Enneagram van de Heilige Ideeën dat doet.Wij zijn ons niet bewust van enig gepubliceerde studie die in detail laat zien hoe en waarom de enneatypes en hun mentale fixaties zich ontwikkelen op een manier die de ontwikkelingsfactoren in verband brengt met de teloorgang van de Heilige Ideeën. We zijn ons ervan bewust dat Ichazo een opvatting of theorie over dit proces heeft, maar hij heeft deze niet gepubliceerd, en wij hebben slechts een aantal beperkte en algemene fragmenten opgepikt uit diverse bronnen, die op zijn visie betrekking hebben. In dit boek onderzoeken we hoe het contact met Zijn verloren gaat en hoe dit wordt weerspiegeld in het verloren gaan van het perspectief van de Heilige Ideeën. De centrale veronderstelling van deze studie is de overgeleverde visie, zoals boven besproken, dat de fixaties weerspiegelingen zijn van het verlies van de Heilige Ideeën. We bespreken iedere Heilige Idee in detail, en laten zien hoe het verlies daarvan leidt tot de ontwikkeling van de overeenkomstige fixatie. Elk verlies manifesteert zich als de ontwikkeling van een bepaalde dwaling, een onjuiste kijk op de werkelijkheid, de kern van wat Naranjo een `impliciete cognitieve vergissing' noemt.Een Heilige Idee is een bepaald ongeconditioneerd, en daarom objectief, door ervaring opgedaan begrip van de werkelijkheid. Vanuit het perspectief van een Heilige Idee wordt de werkelijkheid bijvoorbeeld ervaren als een niet-dualistische eenheid van Zijn, en het verlies of de afwezigheid van deze Heilige Idee leidt tot de dwaling van dualiteit, die tot uitdrukking komt in de overtuiging dat er in de werkelijkheid uiteindelijk afzonderlijke objecten bestaan. Er zijn negen specifieke dwalingen die het verlies of de afwezigheid van de negen Heilige Ideeën weerspiegelen. Deze dwalingen functioneren als de primaire principes van het bestaan van het ego. Elke dwaling vormt de kern van een psychologisch complex, dat we beschouwen als het hart van die specifieke fixatie.C.G. Jungs idee van complexen, die elk een psychologische constellatie vormen,

met een archetype als kern, lijkt op ons idee van de kern van een fixatie. Zijn idee wordt bondig verwoord door de jungiaanse analyst Nathan Schwartz-Salant: `Complex: een emotioneel beladen groep van ideeën of beelden. In de "kern" van een complex bevindt zich een archetype of een archetypisch beeld.' (Schwartz-Salant, 1982, pag. 180) De Heilige Idee kan gezien worden als het archetype in de kern van ieder type. Jung besprak de Heilige Ideeën uiteraard niet als archetypen, maar zijn definitie van archetypes zou de Heilige Ideeën wel omvatten:

...het archetype vertegenwoordigt het authentieke element van de geest, maar een geest die niet met het menselijke intellect gelijk mag worden gesteld, aangezien hij van de laatste de spiritus rector is. De essentiële inhoud van alle mythologieën en alle religies en alle ismes is archetypisch. (Jung, 1959, pag. 76)

Elders gaat Jung er verder op in:

Daarom spreekt hij [St. Augustinus] in De Diversis guaestionibus LXXXIII van de 'ideae principeles' die op zichzelf niet gevormd worden ... maar in het goddelijke inzicht zijn bevat. Archetype is een verklarende parafrase van de platonische eidos. Voor ons doel is dit een passende en nuttige term, omdat deze ons meedeelt dat, voor zover het de collectieve onbewuste inhouden betreft, we te maken hebben met archaei of, ik zou zeggen, oertypes, dat wil zeggen met universele beelden die sinds de allervroegste tijden hebben bestaan. (Jung, 1959, pag. 4-5)

Of we de fixatiekernen nu al dan niet als complexen zien en de Heilige Ideeën als archetypes, de kern van elk enneatype functioneert als zijn centrale psychologische constellatie en vormt de nucleus van de fixatie. De diverse karakteristieken van elk enneatype zijn simpelweg de vanzelf verschijnende manifestaties van deze kerncomplexen, en bestaan uit verschillende zelfbeelden, objectrelaties, ego-afweermechanismen, psychologische patronen, stijlen van gedrag en cognitie enzovoort. Deze kernen bepalen dus de differentiërende kenmerken die elk enneatype kwalitatief van de

andere onderscheiden*. (* De kenmerken van het uiterlijke deel van de fixatie - het schild - is vollediger te begrijpen door de bepalende invloed te onderzoeken van een ander hoger Enneagram, dat we in de Diamantbenadering gebruiken. Dit Enneagram weerspiegelt de Heilige Ideeën op het niveau van de essentiële aspecten.) Preciezer gezegd: de kenmerken van ieder enneatype weerspiegelen zijn innerlijke kern, en de verschillende kenmerken van de negen types weerspiegelen de verschillende complexen van de kernen. En aangezien het bepalende middelpunt van elke kern een specifieke dwaling is, die precies de teloorgang van die bepaalde

Heilige Idee weerspiegelt, wordt het duidelijk dat het de Heilige Ideeën zijn die uiteindelijk verantwoordelijk zijn voor de verschillen tussen de enneatypes.

HOOFDSTUK 3

DE DIAMANTBENADERING EN DE HEILIGE IDEEËN

Zoals we hebben aangegeven, bouwt het onderhavige werk voort op de opvatting van de Heilige Ideeën, zoals deze zich heeft ontvouwd in de context van de ontwikkeling van de Diamantbenadering. Tegelijkertijd biedt het perspectief van de Heilige Ideeën in feite een context om een deel van de grondslag voor de innerlijke werkmethode, die de Diamantbenadering vormt, te begrijpen. De Diamantbenadering heeft zich in een context ontwikkeld waarin de opvatting van het Enneagram als een kaart van de werkelijkheid en een heilige psychologie besloten ligt.

WERKELIJKHEID ALS EENHEIDDe Heilige Ideeën vormen een plattegrond van het zicht op de werkelijkheid als eenheid. Elke Heilige Idee is een kijk op de werkelijkheid, die een inzicht in de heelheid en eenheid van de wereld of het universum weerspiegelt, van mensen en van het functioneren van de werkelijkheid. Het inzicht in de eenheid - de non-duali-teit van de verschillende elementen en dimensies van bestaan en manifestatie - is een element van ieder traditioneel spiritueel inzicht. Zowel oosterse als westerse leerstellingen die een methode van innerlijk werk naar de realisatie van de werkelijkheid kennen, voeren onvermijdelijk naar de perceptie van de ongescheidenheid van mens en wereld, de fysieke wereld en het bewustzijn, godde-lijk en wereldlijk. Vele van deze leerstellingen zien het menselijk lijden als iets dat voortkomt uit de onwetendheid rond deze waarheid, dat wil zeggen uit de gescheidenheid of vervreemding van het gewaarzijn van het heilige of werkelijke.In de Diamantbenadering komen we meerdere dimensies van Zijn tegen die een gewaarwording van non-dualiteit betreffen. Veel zoekers die bij het inzicht van eenheid of ongescheidenheid in de buurt komen, of erover lezen, associëren de idee van eenheid met een soort homogeniteit. Zo neemt de zoeker bijvoorbeeld op één bepaald niveau direct waar dat alle manifestatie van één enkel medium is gemaakt. In deze waarneming ligt de nadruk op het gewaarzijn dat alles gemaakt is van hetzelfde iets, van één substantie, en vormt het onderscheid tussen verschillende aspecten van de manifestatie geen deel van de ervaring. Dit is wat we eenheid noe-men. Een ander niveau waarin een gewaarwording van non-dualiteit optreedt, is het niet-conceptuele, dat wil zeggen het directe gewaarzijn van de werkelijkheid, dat fundamenteler is dan en voorafgaat aan het conceptuele denken. Ook hierbij is er

een gevoel dat er `één ding' is waaruit de hele werkelijkheid bestaat, en vanuit dit perspectief is het duidelijk dat er geen afzonderlijke objecten bestaan. De werkelijkheid kan er op dit niveau uitzien als een massief `blok', dat zelfs conceptueel niet gescheiden kan worden.Een ander niveau van perceptie dat het gewaarzijn van nondualiteit bevat, is wat we enigheid* (* Noot van de vertaler. Eenheid is hier de vertaling van unity (E.), dat verwijst naar het aspect van het verenigd-zijn van de werkelijkheid. Enigheid wordt hier gebruikt als vertaling van oneness, dat het aspect uitdrukt dat er slechts één enkele werkelijkheid is.) noemen. In deze perceptie is er een helder gewaarzijn van ongescheidenheid, maar binnen in die hele, verenigde werkelijkheid is er onderscheidingsvermogen aanwezig. Je ziet de verschillende kleuren, vormen en bewegingen binnen de manifestatie, zonder dat die verschillen zich voordoen als scheidende grenslijnen. Het is duidelijk dat het hele universum één levende, harmonieuze manifestatie is. Onderscheiden vorm en beweging worden gezien als gebeurtenissen in een geheel, niet als de beweging van afzonderlijke delen.Een specifieke bijdrage aan het proces van innerlijk werk die door het inzicht van de Heilige Ideeën wordt geleverd, is de idee dat de principes en wetten die de manifestatie reguleren, begrepen kunnen worden, en dat dit begrip ons tot verwerkelijking van de eenheid kan brengen. Er is een bepaalde, specifieke ordening in alle niveaus van manifestatie, en er is een continuïteit tussen dat wat Ichazo de kosmische orde of wetten noemt, en alle niveaus van de werkelijkheid, met inbegrip van het fysieke en het psychologische. De Heilige Ideeën betreffen het objectieve begrip van de relatie van het individu met het grotere geheel. We gebruiken de kennis van de Diamantbenadering om een bepaald zicht te ontwik-kelen op hoe de Heilige Ideeën in verband staan met de fixaties door van elk enneatype de specifieke effecten van het verlies van contact met het gewaarzijn van de eenheid te onderzoeken. Het contact met de eenheid verliezen is het gevoel kwijtraken dat je deel bent van Zijn, deel van de manifestatie en van de stroom van het geheel van de manifestatie. Met andere woorden, de dwaling van afgescheidenheid van het geheel neemt negen vormen aan, die het verlies van de negen Heilige Ideeën vertegenwoordigen.Zoals in de loop van dit deel duidelijk zal worden, is de methode van de Diamantbenadering vanaf het begin gebaseerd op het perspectief van de eenheid, zoals geopenbaard door de Heilige Ideeën. Op hetzelfde moment kan er in het begin niet van de student worden verwacht dat hij deze visie begrijpt of op waarde kan schatten; integendeel, studenten beginnen met te werken aan de feitelijke, beperkte ego-identificaties waarin zij zich bevinden. Waarheidsliefde en openheid voor de beperkingen van de begoochelde egostaat staan centraal in de methode. Daarom wordt bijvoorbeeld als centrale houding in het onderzoek door de student van zijn karakter de houding aangemoedigd van toelaten, dat wil zeggen van

proberen om een niet-veroordelende, niet-controlerende positie in te nemen ten opzichte van alles wat in zijn innerlijke ervaring opkomt. Zodoende weerspiegelt de beoefening de Heilige Ideeën van Heilig Werk en Heilige Wil. Het inzicht van Heilig Werk is dat het egozelf niet weet wat er zou moeten gebeuren, en dat iemand uitsluitend deel kan nemen aan het Heilige Werk van het geheel door zich bezig te houden met wat waar is in het hier en nu. Het inzicht van Heilige Wil is dat het functioneren van de werkelijkheid als geheel zich voltrekt in iemands proces van ontvouwen, en dat het het gemakkelijkste pad is om je persoonlijke inspanning of wil aan dit functioneren over te geven. Een andere manier waarop het perspectief van de Heilige Ideeën wordt weerspiegeld in de methode van de Diamant-benadering is het systematische onderzoek van de specifieke patronen die iemands egokarakter besturen. Deze methode contrasteert met andere die de student aanmoedigen om direct op de grond van Zijn of gewaarzijn te mediteren, en daarbij de afleidende inhoud van gedachten en gevoelens, die als relatief onwerkelijk beschouwd worden, te negeren. De Diamantbenadering verschilt eveneens van methodes die proberen om specifieke veranderingen in een bepaalde overtuiging of karaktertrek van studenten aan te brengen.Het is niet gemakkelijk om te beseffen hoe diepgaand zowel ons dagelijkse functioneren als onze inspanningen om naar realisatie van de . werkelijkheid te werken, worden geregeerd door de dwaling van het afzonderlijke bestaan van het zelf. Deze dwaling maakt de werkelijke transformatie van iemands zicht op zichzelf en de wereld totaal onmogelijk, aangezien de wortel van het lijden van het ego juist dat idee van gescheidenheid is. Het werken met het perspectief van de Heilige Ideeën en met de specifieke knelpunten en moeilijkheden die voortkomen uit het verlies van de eenheid is een krachtig instrument om de mogelijkheid van werkelijke transformatie te scheppen, voorbij alles wat voorstelbaar is via psychologisch of groeiwerk.

HET BEGRIJPEN VAN DE VROEGE ONTWIKKELINGIn de loop van de gedetailleerde bespreking van iedere kern en van hoe deze voortvloeit uit het verlies van het contact met de specifieke Heilige Idee onderzoeken we ook hoe de ervaring in de vroege kindertijd dit verlies veroorzaakt. De hoofdstukken in deel twee gaan met name over de omstandigheden aan het begin van het leven die maken dat een individu zich afwendt van de dimensie van Zijn, of daarvan losraakt. We bekijken D.W. Winnicotts werk over de invloeden van de vroege verzorgende omgeving op de ontwikkeling van het zelf (Winnicott, 1965), en breiden zijn inzicht uit met de dimensie van Essentie of Zijn. We verduidelijken de manifestaties van Zijn - de essentiële dimensies - die in de vroege omgeving van een kind nodig zijn om de ervaring van het zelf of de ziel te dragen, zodat zijn ontwikkeling een `continuïteit van zijn' is, zoals Winnicott zou zeggen.

We zien hoe een omgeving waarin zulke manifestaties van Zijn ontbreken de ziel ertoe brengt om zo te reageren dat ze het contact met haar Zijnsheid, haar essentiële kern en aard, kwijtraakt. Ontoereikendheid in de verzorgende omgeving leidt niet alleen tot het verlies van het contact met Zijn in het algemeen, maar in het bijzonder tot het verlies van iemands specifieke Heilige Idee.Het is deel van de overgeleverde theorie van het Enneagram dat iederen wordt geboren met het vermogen om alle Heilige Ideeën te herkennen, maar dat er daarvan één speciaal gevoelig, sterk of overheersend is. Het is deze die het sterkst wordt aangetast door de ontoereikendheid van de vroege ervaring. Dit betekent dat iemands enneatype bij de geboorte wordt bepaald, en daarom onafhankelijk is van iemands vroege levensomstandigheden. Dit is zonder meer een controversieel idee. We hebben geen gegevens om het te bewijzen of te weerleggen, en het doet er voor onze opvatting niet speciaal toe. We zouden dezelfde opvatting hebben als we zouden stellen dat de vroege ervaring bepaalt welke Heilige Idee het meest wordt aangetast. Dit zou weer andere vragen opwerpen, zoals welk soort verzorgende omgeving tot het verlies van een bepaalde Heilige Idee leidt, maar die vraag is niet van belang voor deze studie.De ontoereikendheid van de vroege verzorgende omgeving leidt niet alleen tot het verlies van het contact met Zijn, zoals wordt weerspiegeld door het verlies van een bepaalde Heilige Idee, maar tevens tot het verlies van basisvertrouwen, dat een aangeboren, onbetwist en preverbaal vertrouwen in de werkelijkheid is. Dit verlies leidt tot specifieke wantrouwende reacties, die niet alleen worden bepaald door de ontoereikendheid van de verzorgende omgeving, maar ook door de bepaalde dwaling die voortkomt uit het verlies van de bepaalde Heilige Idee. De specifieke dwaling, de specifieke reactie van wantrouwen en de bepaalde manier waarop het zelf de ontoereikendheid van de verzorgende omgeving ervaart, (de specifieke moeilijkheid, die in kwalitatieve zin weer wordt bepaald door de specifieke dwaling), vormen de elementen van de bepaalde kern van iedere fixatie. Deze drie elementen ontwikkelen zich gelijktijdig als gevolg van het verlies van het contact met Zijn, dat tenminste gedeeltelijk voortvloeit uit de ontoereikendheid van de vroege verzorgende omgeving.Het tweede deel van dit boek bespreekt vervolgens het basisvertrouwen, de vroege verzorgende omgeving en de specifieke manifestatie van Zijn, die in verband staat met een adequate verzorgende omgeving, Levend Daglicht. Deel drie is een gedetailleerde bespreking van de Heilige Ideeën en de ontwikkeling van de fixaties tijdens het verlies van de Ideeën.

INTEGRATIE VAN HET ENNEAGRAM IN DE DIAMANTBENADERINGEr is een aantal punten ten aanzien van de kennis in de hoofdstukken over de Heilige Ideeën waarop we zouden willen wijzen. Ten eerste maakt onze opvatting

geen aanspraak op rechtzinnigheid. We beweren niet dat deze deel is van de overgedragen kennis over het Enneagram, van Naranjo, Ichazo of welke esoterische school in het Midden-Oosten dan ook. We zijn begonnen met de overgeleverde veronderstelling dat het kwijtraken van de Heilige Ideeën verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van de fixaties, en met name van de Heilige Ideeën en hun definities van Ichazo, maar het gedetailleerde inzicht dat we van iedere Heilige Idee en haar relatie met het corresponderende enneatype geven, komt uit de leer en persoonlijke ervaring van de auteur. Als referentiepunt begint ieder hoofdstuk met Ichazo's definitie zoals deze via het Arica Instituut in 1972 naar buiten is gebracht. Onze opvatting van de Heilige Ideeën is begonnen bij deze definities, maar vervolgens hebben we zelfstandig onze eigen opvatting over de Ideeën ontwikkeld, waarbij we soms dicht bij Ichazo's visie zijn gebleven, en soms niet. We beweren niet dat ons perspectief zijn visie weerspiegelt, want we kennen zijn visie niet voorbij de definities. De opvatting die we geven van hoe het verlies van Zijn en het verlies van contact met de Heilige Ideeën optreden in relatie tot de vroege verzorgende omgeving, de resulterende specifieke dwalingen en de elementen waaruit de negen kernen bestaan, vormen oorspronkelijke bijdragen. Dit betekent niet dat er elders geen overeenkomstige of vergelijkbare beschrijvingen bestaan, maar als ze bestaan, zijn wij ons daar niet van bewust.We benadrukken dit punt om duidelijk te maken dat de informatie in dit boek onze integratie weerspiegelt van delen van het Enneagram in ons eigen perspectief, de Diamantbenadering. In deze benadering gebruiken we theorieën en concepten uit verschillende spirituele en psychologische scholen, en ontwikkelen we die in wisselwerking met onze eigen persoonlijke ervaring. Onze integratie van elementen van de Enneagram-kennis in het perspectief van de Diamantbenadering lijkt bijvoorbeeld op onze integratie van Margaret Mahlers theorie van separatie-individuatie, waarbij haar theorie wordt uitgebreid met de essentiële dimensie, zoals in ons boek De parel van Essentie wordt beschreven (Almaas, 2000). Ze lijkt ook op onze integratie van elementen van soefistische kennis over de lataif, de innerlijke subtiliteiten, en van de vijf stadia van bewustwording van de Boeddha uit het Mahayana-boeddhisme.Het is van belang om bij het lezen van dit boek in het oog te houden dat we het Enneagram bekijken vanuit een bepaald perspectief, dat kan verschillen van andere gezichtspunten, zelfs van die van de bronnen van de overgeleverde kennis. Met name de Arica-leer van Oscar Ichazo bekijkt het Enneagram binnen het perspectief van zijn eigen systeem. Zijn formulering van de toepassing, de betekenis en de relatie ervan tot het grotere vraagstuk van spiritueel werk is eigen aan zijn perspectief, en lijkt heel anders dan die van ons. Veel van de boeken over het Enneagram die in omloop zijn, gebruiken het als een typologisch systeem, en op zijn best als gereedschap voor psychologische observatie en verwerking. Helen

Palmer legt zich toe op het Enneagram als een instrument voor het ontwikkelen van intuïtie of innerlijke wijsheid, terwijl dr. Naranjo het lijkt te beschouwen als gereedschap voor psychologische observatie en verwerking als onderdeel van het werken aan spirituele transformatie. Don Riso's boek draagt een hoop onderscheid aan ten aanzien van Enneagramtypes en hun psychologische bronnen en manifestaties.Wij gebruiken het Enneagram als gereedschap en landkaart op specifieke momenten in ons werk van spirituele ontvouwing. Aanvankelijk gebruiken we het als een pscyhologische kaart die helpt bij de zelfobservatie en -bestudering. Studenten werken ook met onze theorie van de gaten (zie Essentie, Almaas, 1995), die het verlies van Essentie en de daaruit voortvloeiende ontwikkeling van de persoonlijkheid beschrijft.. Vervolgens begint het werk van het blootleggen van de essentiële aspecten. De theorieën uit de dieptepsychologie over objectrelaties, narcisme en dergelijke maken het overgrote deel uit van het gereedschap dat wordt gebruikt om toegang tot de verschillende essentiële dimensies te krijgen. Het Enneagram wordt dan op specifieke punten gebruikt als landkaart van bepaalde niveaus van de werkelijkheid om de spirituele transformatie te vergemakkelijken. Het werk aan de Passies en de Deugden helpt studenten bijvoorbeeld in het proces van het zuiveren van de ziel. Het Enneagram van de Heilige Ideeën is het nuttigst op het punt tussen persoonlijke en kosmische verwerkelijking van Zijn, zoals eerder is opgemerkt.Zoals bij andere concepten van uiteenlopende scholen gebruikt onze benadering het Enneagram voor het doel van direct, empirisch inzicht. Het wordt niet alleen toegepast voor psychologische observatie en typologie, en evenmin alleen als gids voor verschillende spirituele oefeningen, maar specifiek voor het leiden en on-dersteunen van het open onderzoek van iemands ervaring. Deze leiding en ondersteuning van open en intelligent onderzoek zijn het hoofddoel van het huidige boek.

VRIJHEID VAN DE FIXATIESTerwijl het zinvol is om je enneatype te kennen en het onderzocht te hebben, is dit niet de voornaamste oriëntatie van deze studie. Onze oriëntatie is dat de negen Heilige Ideeën representaties van één werkelijkheid zijn, die elk een ander facet van de directe gewaarwording ervan naar voren brengen. De negen dwalingen zijn principes die inherent zijn aan alle egostructuren; ze liggen ten grondslag aan de totaliteit van het bestaan van het ego. Inzicht krijgen in de dwalingen die inherent zijn aan je ervaring is niet alleen zinvol om door te kunnen dringen in je eigen fixatie, en deze te begrijpen, maar belangrijker nog, om de principes te kunnen begrijpen die de basis van de ego-ervaring vormen. Los van je eigen specifieke enneatype is het belangrijk om alle negen kernen te observeren in je eigen ervaring,

en om ervaringsgewijs door te dringen in alle negen dwalingen die je ego-ervaring gaande houden. In onze ervaring is dit belangrijker dan je specifieke dwaling herkennen, omdat hoe dieper we doordringen in wat onze ervaring bepaalt, hoe meer de universele principes, en de barrières om die te realiseren, in hun geheel worden herkend. Op dat moment wordt je specifieke enneatype minder belangrijk.Alle negen dwalingen samen vormen de verduisterde en geconditioneerde ervaring van het egobestaan, en alle moeten ze worden herkend en doorzien om iemand die ervaring te kunnen laten overstijgen. Iemands werk aan zichzelf moet ertoe leiden dat hij toegang krijgt tot het niveau van Zijn, want het is de vervreemding van Zijn die de grondoorzaak vormt voor de ego-ervaring. Terwijl psychologische verwerking een noodzakelijk deel van het werk is, kan zelfs de grootste hoeveelheid psychologische verwerking de ziel niet uit de egofixatie bevrijden. Uiteindelijk moet Essentie te voorschijn komen en het bewustzijn transformeren. Daarom kan het werk met de Enneagrammen van de egodimensies, zoals die van de Fixaties en de Passies, nooit helemaal voltooid zijn, behalve door de dwalingen die eraan ten grondslag liggen door te prikken, en deze dwalingen kunnen niet worden doorgeprikt, behalve door directe ervaring van de Heilige Ideeën. Alleen deze directe ervaring van de dimensie van Zijn en een integratie ervan die de dwa-lingen als dwalingen en niet als onbetwistbare waarheden aan het licht brengt, kunnen de ziel fundamenteel uit haar fixaties bevrijden.Het aanvankelijke enthousiasme dat iemand ervaart bij het leren kennen van de Enneagrammen van de Fixaties en de Passies, en de helderheid die dit aan iemands ervaring toevoegt, mogen het feit niet verhullen dat vrijheid van de Fixaties en Passies geen gemakkelijke zaak is. Het is niet genoeg je psychologische patronen te doorzien om er vrij van te kunnen zijn, en bovendien is het niet mogelijk om jezelf volledig en nauwkeurig te zien zonder de aanwezigheid van de ervaring van Zijn. Het kennen van de kaart van het Enneagram van de Fixaties, hoe grondig en gedetailleerd ook, is niet voldoende om transformatie, laat staan bevrijding, teweeg te brengen.Het werk aan de kernen en hun centrale dwalingen is moeilijk, en jezelf voor de gek houden wat betreft hun toegankelijkheid zal tot frustratie leiden. Het vereist een aanzienlijke ervaringsdiepte, een zekere mate van spirituele transformatie en, zeer waarschijnlijk, precieze leiding. Daar is de directe, empirische verwerkelijking van de Heilige Ideeën nodig, en dat is geen gemakkelijke taak. Je komt er niet door je op je gemak met een of ander pad bezig te houden dat comfortabel aanvoelt en je beeld van de werkelijkheid niet bedreigt. Diepgaande inzet, totale toewijding en een steeds groter wordende openheid voor wat mogelijk is, zijn een aantal van de benodigde ingrediënten om je pad naar transformatie te laten voeren.Hopelijk doet dit ons beseffen hoe immens de taak van ware spirituele verwerkelijking is, zonder welke iedere idee van bevrijding niet meer dan

dagdromerij is. Met dit in gedachte hopen we dat dit boek in zekere mate zal bijdragen aan de inspanningen van hen die serieus met hun spirituele transformatie bezig zijn, en van hen die de transformatie van anderen ondersteunen.

DEEL TWEE

LEVEND DAGLICHT EN BASISVERTROUWEN

HOOFDSTUK 4

BASISVERTROUWEN

We beginnen onze verkenning van de Heilige Ideeën met het onderzoek van een bepaalde gesteldheid of oriëntatie van de ziel, die er de grondslag van vormt. De relatieve aanwezigheid of afwezigheid van deze gesteldheid in ons individuele bewustzijn, of onze ziel, is van grote invloed op onze oriëntatie op Zijn, of daarvan weg. Wanneer deze staat aanwezig is, beweegt de ontwikkeling van de ziel zich in de richting van Zijn; wanneer deze relatief afwezig is, ontwikkelt de ziel zich meer richting ego. De ziel ontwikkelt altijd een ego en een identificatie ermee, op grond van de aard van de kinderlijke hulpeloosheid, de fysieke belichaming en de conceptuele ontwikkeling (zie hoofdstuk 22 in De Parel van Essentie, Almaas, 2000); de mate van gefixeerdheid en volledigheid van deze identificatie zal echter grotendeels worden beïnvloed door de mate waarin deze staat aanwezig is. Door deze te begrijpen, kunnen we zien waarom spirituele ontwikkeling voor sommige mensen relatief gemakkelijk lijkt en voor anderen moeilijker, en ook waarom deze ontwikkeling zich bij sommige mensen vanzelf lijkt voor te doen, maar bij de meeste mensen helemaal niet. De mate van aanwezigheid of afwezigheid van deze kwaliteit verklaart deze verschillen in ontwikkeling niet geheel, maar is daarbij wel een zwaarwegende factor.Om het belang van deze gesteldheid te begrijpen, moeten we begrijpen wat er gebeurt in het proces van spirituele transformatie. Het ego is een psychische structuur die is gebaseerd op gekristalliseerde ideeën over wie wij zijn en wat de wereld is. We ervaren onszelf en de wereld door het filter van deze structuur. In het spirituele ontwaken verbinden we ons met die dimensies van ervaring die door de egostructuur verduisterd worden. In ons werk, de Diamantbenadering, is deze ontwikkeling een geleidelijk proces van beweging door de verschillende facetten van deze egostructuur heen - bepaalde ideeën en beelden waarmee we ons hebben geidentificeerd en die we voor waar hebben gehouden.

HET BELANG VAN BASISVERTROUWEN

De eerste stap in dit proces, waarin we elke sector van het ego aanpakken, bestaat uit twee delen. Het eerste is het gewaarworden van de specifieke overtuiging of identificatie waaruit de structuur bestaat - het werkelijk waarnemen en ervaren daarvan. Het tweede is het laten oplossen van dat facet van de egostructuur. Dit laatste is het moeilijkste in het proces van transformatie, omdat dit betekent dat we een deel van onze identiteit loslaten, en deze overgave kan worden ervaren als een ontbinding, een desintegratie, een fragmentatie, of als een gevoel dat we uit elkaar vallen. Dat ogenblik kan zeer pijnlijk of angstaanjagend zijn, omdat het oude gevoel van identiteit afbrokkelt en wegvalt, en je niet weet wat ervoor in de plaats zal komen - als er al iets voor in de plaats komt. Datgene waaraan je je hebt vastgehouden, voelde echt aan, en nu ben je bezig het los te laten en kom je op onbekend terrein, dat niet in kaart is gebracht. Het voelt alsof je in een afgrond springt, en dat kan angstaanjagend zijn.Als deze sprong in de afgrond gemakkelijk is, verloopt iemands transformatie ook meestal gemakkelijk. Maar als het moeilijk is om identiteiten uit het verleden los te laten - heel pijnlijk of ongewoon angstaanjagend - zal iemand de neiging hebben om het oude vast te blijven houden en zich op het ego te blijven richten. Wat het verschil uitmaakt, is de aanwezigheid van een bepaald soort vertrouwen, dat we basisvertrouwen noemen. Het is een onuitgesproken, impliciet vertrouwen dat dat wat optimaal is, zich zal voordoen, het gevoel dat wat er ook gebeurt uiteindelijk goed is. Het is het vertrouwen dat de werkelijkheid uiteindelijk goedaardig is; dat de natuur, het universum en alles wat bestaat in wezen goed en betrouwbaar is; dat datgene wat er gebeurt, het beste is wat er gebeuren kan. Basisvertrouwen is een niet-conceptueel vertrouwen in de goedheid van het universum, een vanzelf-sprekend, impliciet vertrouwen dat er iets in het universum en de menselijke aard en het leven is dat inherent en fundamenteel goed en liefdevol is en ons het beste toewenst. Dit aangeboren en ongeformuleerde vertrouwen in het leven en in de werkelijkheid manifesteert zich als de bereidheid om die sprong in de afgrond te wagen.Wanneer dit vertrouwen diep is, manifesteert zich dat in hoe je je leven leidt, niet noodzakelijkerwijs in wat je voelt of wat je denkt. Basisvertrouwen wordt ervaren als een vanzelfsprekend gevoel van veiligheid en zekerheid, dat intrinsiek is aan de manier waarop je handelt en leeft. Wanneer het diepgaand aanwezig is, is dit vertrouwen zozeer deel van het materiaal van je ziel, dat het niet iets is waar je over nadenkt - het is preconceptueel, preverbaal, en predifferentieel. Bovendien is het zo fundamenteel, dat gebeurtenissen en omstandigheden in je leven het niet kunnen verstoren.Om deze reden is basisvertrouwen anders dan ons gebruikelijke psychologische gevoel van vertrouwen. Ons gewone vertrouwen in mensen en situaties is in hoge mate voorwaardelijk en afhankelijk van vertrouwdheid en betrouwbaarheid.

Pijnlijke ervaringen of persoonlijk verraad kunnen ons vertrouwen in de externe en interne elementen van ons leven verstoren. Gewoon vertrouwen is dus van weinig waarde bij de stap in het onbekende, omdat die elementen altijd aan verandering onderhevig zijn.Basisvertrouwen is daarentegen niet een vertrouwen in iets, in een persoon of een situatie, en wordt daarom ook niet gemakkelijk aangetast door bepaalde levensomstandigheden. In plaats daarvan geeft het je een impliciete oriëntatie, waar je je in alle omstandigheden bij kunt ontspannen en in aanwezig kunt zijn. Je voelt in je botten dat het goed zit met je, en dat het goed zal blijven zitten, ook als de gebeurtenissen op dat moment teleurstellend of pijnlijk, of zelfs volkomen rampzalig zijn. Als gevolg daarvan leid je je leven op zo'n manier dat je zonder meer in de afgrond springt, zonder je er zelfs maar een beeld van te vormen dat je goed terecht zult komen, aangezien je het impliciete gevoel hebt dat het universum voor je zal zorgen. Je leven wordt zelf een spirituele reis, waarin je weet dat als je ophoudt met proberen, ophoudt met moeite doen, ophoudt met grijpen, ophoudt met je aan mensen, dingen en overtuigingen vast te houden, alles in orde zal komen, dat alles goed terecht zal komen. Dit betekent niet dat het loslaten of laten oplossen van structuren per se prettig zal zijn - dat is niet waar je op vertrouwt. Zelfs als het niet prettig is, zelfs als je bang bent, weet je toch op de een of andere manier dat deze ontbinding goed zal uitpakken. Het vermogen om de meest problematische fase van spirituele transformatie te aanvaarden - de ontbinding van vertrouwde structuren en identiteiten - komt uit dit aangeboren gevoel van veiligheid en zekerheid voort. Het is moeilijk om het over basisvertrouwen te hebben, omdat het daarmee expliciet wordt gemaakt, terwijl het in wezen impliciet is. Diegenen die het hebben, denken er nooit over na, twijfelen er nooit aan, weten zelfs niet eens dat er zoiets bestaat. Wanneer ze iemand zien die het niet heeft, vragen ze zich af waarom hij het zo moeilijk heeft, waarom hij niet weet dat alles goed zal komen. In diegenen die het basisvertrouwen nooit zijn kwijtgeraakt is er een soort onschuld. Alleen wanneer je het bent kwijtgeraakt en het bewust weer tot ontwikkeling brengt, begrijp je hoe het is om het niet te hebben.

DE AANWEZIGHEID OF AFWEZIGHEID VAN BASISVERTROUWENBasisvertrouwen is de manier waarop de ziel is afgestemd op een basiswet van de werkelijkheid, namelijk het feit dat ons gevoel een afzonderlijke en geïsoleerde entiteit te zijn niet klopt, het feit dat onze ego-ervaring van isolatie en hulpeloosheid een illusie is, die is gebaseerd op de identificatie met de wereld van de fysieke manifestatie. De wetenschap dat we allen deel van één werkelijkheid zijn, betekent dat onze ware aard niet door ego-ervaring of het fysieke lichaam wordt bepaald, en niet fundamenteel aangetast of vernietigd kan worden. Als de individuele ziel in contact staat met deze werkelijkheid van ongescheidenheid, dan

zal zij dat weerspiegelen door te functioneren op een manier die die wetenschap uitdrukt. Echter, voor iemand die het contact met de ongescheidenheid is kwijtgeraakt, zal het optreden van de eerste er zo vol vertrouwen uitzien, dat het onverantwoord lijkt. Zelfs voor het bewuste verstand van de eerste persoon kan haar eigen optreden mysterieus lijken als ze niet met de ervaring van ongescheidenheid in contact is. Daarom kan zij alleen maar voelen dat ze er simpelweg op vertrouwt dat alles goed komt, maar dat zo impliciet doet, dat het bijna voelt alsof ze het weet. Wanneer de ziel de bewuste ervaring heeft een afzonderlijk individu te zijn, kan ze het contact met de impliciete ongescheidenheid alleen ervaren als het gevoel van de goedaardigheid van het leven, als basisvertrouwen.De meeste mensen hebben niet veel basisvertrouwen; ze geloven dat het goed is om in sommige situaties vertrouwen te hebben en in andere niet. Er moet aan bepaalde voorwaarden zijn voldaan voordat ze vertrouwen kunnen hebben. Dat is geen inherent vertrouwen in het leven. Dat is voorwaardelijk vertrouwen. Wanneer basisvertrouwen vooropstaat, beïnvloedt dat iemands leven totaal. Ieder van ons heeft een zekere mate van basisvertrouwen; het is niet iets dat we al dan niet hebben. Zonder enig vertrouwen zouden we niet kunnen functioneren. Het manifesteert zich in het dagelijks leven in de manier waarop je op je lichaam vertrouwt op basis van de fysieke wetten van de natuur. Tenzij je blind bent, vertrouw je er bijvoorbeeld op dat als je je ogen open hebt, ze zullen functioneren en dat je kunt zien. Het is zo'n fundamentele oriëntatie, dat het moeilijk vertrouwen te noemen is; je neemt het zonder meer aan. Wanneer je 's nachts gaat slapen, neem je zonder meer aan dat je de volgende dag wakker zult worden. Je zegt niet tegen jezelf: `Ik vertrouw erop dat het in orde komt als ik in slaap val'; je doet gewoon je ogen dicht en gaat slapen. Dat je bent begonnen aan het werk van spirituele transformatie geeft aan dat je een mate van basisvertrouwen hebt die ver uitstijgt boven dat wat je in het functioneren van je lichaam hebt, en in de loop van het Werk dat je doet, zal dit vertrouwen zich verdiepen en meer geïntegreerd raken.Basisvertrouwen geeft ons het vermogen om ons over te geven, het vermogen om los te laten, het vermogen om in het onbekende te springen. Als je vertrouwen hebt, heb je geen verzekering nodig dat de dingen in orde komen, omdat je impliciet weet dat de dingen in orde komen. Het is geen vertrouwen in iets bepaalds, omdat het preconceptueel is - het gaat vooraf aan je gedifferentieerde ideeën over waar je op vertrouwen kunt. Basisvertrouwen ligt dus zelfs voorbij het vertrouwen op God, omdat het gevoel dat je op God vertrouwt betekent dat je al een concept van God hebt.De aanwezigheid van basisvertrouwen geeft aan dat je het aangeboren besef hebt dat het leven wezenlijk goedaardig is en dat die goedaardigheid onafhankelijk van jou en van jouw handelen bestaat. Je zult dit besef hebben in de mate waarin jouw

aarding in het universum ongestoord is gebleven. De relatieve aanwezigheid of afwezigheid van basisvertrouwen is een kwaliteit van de buik, iets waarin je hele wezen al dan niet geaard is. De verstoring van basisvertrouwen is een zwaarwegende factor in de ego-ontwikkeling, omdat het perspectief van het ego lijnrecht tegenover het besef van basisvertrouwen staat. Het egoperspectief ontstaat vanuit het gebrek aan dit vertrouwen. Het is gebaseerd op wantrouwen, op paranoia, op angst, op de overtuiging dat er niet goed voor je gezorgd zal worden en dat het universum er niet is om je te dragen op de manier die je nodig hebt. Deze overtuiging zorgt ervoor dat je gelooft dat je op allerlei manieren moet manipuleren en spelletjes moet spelen om ervoor te zorgen dat je krijgt wat je nodig hebt en dat de dingen gaan zoals ze moeten gaan.

DE ONTVOUWING VAN DE ZIELNu kunnen we zien hoe de aan- of afwezigheid van basisvertrouwen cruciaal is voor de eerste stap in het proces van de transformatie, van welke sector van het ego dan ook. Deze stap wordt pas voltooid door het opgeven van de specifieke structuur waaraan we ons vast hebben gehouden. Basisvertrouwen geeft je het vermogen en de bereidheid om de beelden, identificaties, structuren, overtuigingen, ideeën en concepten los te laten - de overblijfselen van het verleden waaruit het ego bestaat.In deze eerste stap is de tweede inbegrepen: als je bereid bent om je over te geven, dan ben je bereid om te zijn. Je bent bereid om niet te proberen de dingen te veranderen, ze niet te manipuleren, niet aan ze te duwen en te trekken. Je bent bereid om gewoon aanwezig te zijn, wat op zichzelf een soort verwerkelijking is. Eerst is er dus de dood van het oude; als tweede is er de verwerkelijking van Zijn. Als je geen basisvertrouwen hebt, zul je volgens je conditionering reageren op wat zich voordoet en zul je je proces de ene of de andere kant op willen zien gaan. Je zult jezelf niet gewoon aanwezig laten zijn; je zult gespannen en verkrampt zijn. Basisvertrouwen is dus nodig om je in staat te stellen het ego te laten sterven, en ook om je bereid te laten zijn er gewoon te zijn, zonder te reageren.Ook de derde stap van de transformatie vereist basisvertrouwen. De derde stap is de dingen zich spontaan en natuurlijk te laten ontwikkelen zoals ze dat willen, zonder dat je probeert om ze in bepaalde banen te leiden die ze volgens jou zouden moeten volgen. Dat betekent dat je niet probeert om de loop van je ontwikkeling te bepalen of de een of andere kant op te sturen. Als je dus basisvertrouwen in je proces hebt, ben je niet alleen bereid om in de afgrond te springen, ben je niet alleen in staat om te zijn met wat er ook maar opkomt, maar vertrouw je er ook op dat je goed terecht zult komen, welke kant het ook opgaat. Dit maakt de natuurlijke ontvouwing van je ziel mogelijk, zodat die zich opent voor je innerlijke wezen.Als er dus basisvertrouwen is, zal de ziel haar oude structuren gemakkelijker loslaten, zal zij zich gemakkelijker nestelen in het gewoonweg zijn, en ertoe neigen

om haar proces zich te laten ontrollen zonder er zich mee te bemoeien, wat vanzelf tot essentiële ontwikkeling zal leiden. Zonder basisvertrouwen zal de houding van het ego overheersen; de ziel zal een impliciet vertrouwen in haar leven en proces missen. Het ego zal proberen om de dingen in eigen handen te nemen en te manipuleren, door ze een bepaalde kant op te duwen, wat uitmondt in een verdere isolatie en verschansing van het ego.Basisvertrouwen is een inherente gesteldheid van de ziel. Jouw ziel heeft basisvertrouwen zoals je botten calcium hebben. Zo fundamenteel, zo basaal is het wezen van de ziel. Het is voorbij nietconceptueel; het is zelfs geen ervaring. Het geeft onze ervaring eerder een gevoel van gemak, van veiligheid en zekerheid, en een staat van zorgeloosheid in onze geest. Een gebrek aan basisvertrouwen blijkt duidelijk uit alle onzekerheden van het ego. Zoals bij alle kwaliteiten waarbij een gevoel van ondersteuning hoort, blijft de aanwezigheid van de kwaliteit die aan basisvertrouwen ten grondslag ligt meestal onbewust en impliciet, totdat haar afwezigheid gevoeld wordt. En aangezien egostructuren en -activiteiten verbonden zijn met het gevoel van het gebrek aan vertrouwen, zal de aandacht van de persoonlijkheid zich vooral richten op dit gebrek, op angst, op het piekeren en plannen en compenseren voor het gevoel van gebrek aan ondersteuning. Dit is waarom we kunnen zeggen dat deze kwaliteit inherent is aan de ziel, terwijl het gevoel van gebrek aan ondersteuning op hetzelfde moment in de bewuste ervaring overheerst.Hoe meer basisvertrouwen er is, hoe soepeler het proces van verwerkelijking en transformatie kan verlopen. Als we basisvertrouwen missen, wordt het voor ons belangrijk om het te ontwikkelen. Ontwikkeling betekent hier niet het opbouwen van een of andere nieuwe ervaring van onszelf. Het betekent het ervaren van de factoren die de oorspronkelijke, diepgaande contactbreuk met de werkelijkheid hebben veroorzaakt, en in het bijzonder het herhaaldelijk ervaren van de fundamentele waarheid van ongescheidenheid, net zo lang totdat de ziel opnieuw kan rusten in het besef van die waarheid. Elke nieuwe ervaring van de essentiële waarheid verdiept het zielscontact met haar eigen basisvertrouwen.

LEVENSGEMAK EN LEVENSVRIJHEIDOp een bepaalde manier vormt basisvertrouwen de bodem voor het proces van spirituele ontwikkeling, maar bovendien heeft het invloed op de kwaliteit van ons gehele leven. Het geeft ons het gevoel dat ons leven zich vanzelf ontvouwt, en zich beweegt en verloopt op manieren en in richtingen die we misschien nog niet kennen of begrijpen, maar waarvan we vertrouwen dat ze in orde zullen zijn. Als er basisvertrouwen is, zit er aan ons leven een gevoel van vrijheid. Dan ontstaat het verlangen om te weten waar de dingen heen gaan, niet vanuit de wens om de ontwikkeling te controleren, maar vanuit eenvoudige nieuwsgierigheid.

Wanneer je vanuit basisvertrouwen functioneert, ligt dat besloten in hoe je leeft, hoe je omgaat met anderen, hoe je optreedt in de wereld, hoe je je leven organiseert. Het is een fundamentele kwaliteit voor het leven als mens, en bovendien een noodzakelijkheid voor het transformatiewerk. We kunnen zien in welke mate het al dan niet aanwezig is door te kijken naar hoe we ons leven leiden. Basisvertrouwen manifesteert zich meer via ons handelen dan via onze gedachten of gevoelens, aangezien het een weten van de buik is en het weten van de buik zich via handelingen laat zien. Het is dus een soort weten dat we gewoonlijk niet -als een weten beschouwen.Om basisvertrouwen in actie te kunnen begrijpen, moeten we het onderscheiden van de neiging van het ego tot traagheid en nietsdoen. Het hebben van basisvertrouwen betekent niet dat je niet handelt. Het betekent niet dat als iemand een geweer op je richt, je dan niets doet om jezelf te verdedigen. Het betekent dat je vertrouwen hebt in je impuls om weg te rennen - je hebt vertrouwen in je inherente, intelligente functioneren. Net zo betekent het vertrouwen dat het universum voor je zal zorgen niet dat je de hele dag in bed blijft. Het universum zal voor je zorgen door je op te laten staan en je aan de slag te laten gaan. Het universum ontvouwt zich optimaal, en een deel van die ontvouwing gebeurt via jou en jouw handelingen.Wanneer je veel basisvertrouwen hebt, ben je moedig en authentiek. Je neemt risico's. Je houdt je capaciteiten niet verborgen. Je neemt met hart en ziel aan het leven deel en doet wat je gepast lijkt, in het vertrouwen dat het goed komt. Zonder veel basisvertrouwen ben je verlamd door angst om te falen en afgewezen te worden. Als je op zoek bent naar een partner, betekent basisvertrouwen dat je het risico neemt om met iemand te praten tot wie je je aangetrokken voelt. Je mag dan misschien een beetje bang zijn, maar die angst is niet zo'n probleem en je gaat er toch op af. Als ze je afwijst, wat dan nog? Je voelt dat je veerkracht hebt. Tenslotte zijn er miljoenen mensen in de wereld. Maar zonder basisvertrouwen kan afwijzing voelen alsof het het einde van de wereld is. Je voelt je hopeloos. In basisvertrouwen zit dus werkelijke hoop, die we zullen bespreken als we bij de Heilige Idee van Heilige Hoop zijn.Wanneer jouw basisvertrouwen dieper wordt, geeft het je een innig gevoel van ontspanning, die je ziel zich spontaan en natuurlijk laat ontvouwen. Het vertrouwen heeft een zodanig effect op je geest, dat je begint te zien dat het goed is, wat er ook gebeurt, ook al is het pijnlijk, en dat dingen waarvan je had gedacht dat ze verkeerd waren, helemaal niet verkeerd blijken te zijn. Je krijgt een andere kijk op dingen, een fundamentelere blik op het universum. Je ziet dat alles wat in de wereld bestaat precies goed is, en dat wat er ook gebeurt precies goed is, dat wat er is niet groter of kleiner gemaakt kan worden. Dit is de Idee van Heilige Volmaaktheid. Om deze waarheid te zien, moet je op het universum vertrouwen. Wanneer basisvertrouwen

een zekere diepte heeft, zie je het universum via de Heilige Ideeën. Als er een beetje basisvertrouwen is, zie je het universum via een gesloten geest, door het filter van de gefixeerde structuren van het ego.Wanneer we niet de liefdevolle omarming van het universum voelen, kunnen we geen basisvertrouwen hebben. Hoe kun je werkelijk loslaten en jezelf er gewoon laten zijn als er geen vertrouwen is dat de dingen fundamenteel in orde zijn, dat wat er ook gebeurt gepast is? Als je dit vertrouwen niet hebt, ben je constant bang, constant gespannen, constant in gevecht met de werkelijkheid - van binnen en van buiten. We moeten ons basisvertrouwen dus heroveren. Al het werk aan onszelf is nodig omdat ons basisvertrouwen niet volledig is. Als het dat wel was, zou je je volledig ontspannen voelen en zou je spontaan uitgroeien tot dat wat je eigenlijk zou moeten zijn.Omdat ons basisvertrouwen niet volledig is, vechten we, verzetten we ons, worstelen we; en vervolgens hebben we oefeningen en onderricht nodig om te zien dat onze worsteling vruchteloos is, en eigenlijk het probleem is. We willen allemaal vrede hebben met onszelf, met ons leven, met welke situatie we ook maar te maken hebben. We weten niet hoe dat moet, en daarom worstelen en vechten we altijd met onze werkelijkheid en proberen we iets van harmonie en ontspanning teweeg te brengen, iets minder angst en gepieker. Maar alles wat we hoeven doen, is ophouden met worstelen met onszelf en de werkelijkheid. Wanneer er wordt gezegd dat het lijden ophoudt wanneer je verwerkelijkt en verlicht bent, wordt daarmee bedoeld dat het gevecht ophoudt. Verlichting is geen kwestie van geen pijn voelen, maar van er niet mee vechten.

BASISVERTROUWEN EN VERWERKELIJKINGBasisvertrouwen is dan ook synoniem met verwerkelijkt zijn, met tot rust gekomen zijn, met niet worstelen. Wanneer we zeggen `niet worstelen', bedoelen we niet worstelen met jezelf. Dat betekent niet dat je je niet hoeft in te spannen. Als je hout moet hakken, hak je hout, maar je aarzelt niet en vraagt je niet af of het wel een goed idee is om het te doen, en je veroordeelt jezelf niet om hoe je het doet. Je hakt gewoon hout. De meesten van ons kunnen dat niet zomaar doen, omdat we met onszelf aan het worstelen zijn. Wanneer we het onderzoeken, ontdekken we dat we met onszelf worstelen omdat we geen vertrouwen hebben. We hebben er geen vertrouwen in dat, als we ons ontspannen, we de capaciteiten zullen hebben, de intelligentie zullen hebben, de kracht zullen hebben, de compassie zullen hebben die we nodig hebben om ons leven aan te kunnen. We hebben er geen vertrouwen in dat de werkelijkheid, zoals die is, fundamenteel in orde is en ons zal bijstaan en ondersteunen zonder tussenkomst van onze kant. Basisvertrouwen is leren dat het leven te doen is, werkbaar is; dat we ons erbij kunnen ontspannen en het gewoon kunnen laten zijn. Het is het vertrouwen dat het universum zelf ons ondersteunt, en

dat we de hulpbronnen in ons hebben om om te gaan met wat het leven ons ook maar biedt.Basisvertrouwen betekent dus voldoende vertrouwen hebben om je denken te laten ophouden, om van binnen stil te zijn en te weten dat als er iets is dat je moet weten, die wetenschap zal komen. Het betekent erop vertrouwen dat als je iets moet doen, je ertoe in staat zult zijn. Het betekent het accepteren en vertrouwen van de stilte, de verstildheid, de Zijns-heid. Als we niet vertrouwen, kunnen we ons denken niet laten zwijgen en onszelf niet laten verstillen. We denken dat we altijd aan de gang moeten zijn, en zijn altijd bezig om het een of ander te laten gebeuren of juist niet te laten gebeuren, en laten ons hoofd en ons lichaam dus niet met rust. We geloven dat als het stil is in ons hoofd, bepaalde informatie er niet zal zijn wanneer we die nodig hebben. We geloven dat als ons lichaam stil is, we niet in staat zullen zijn om in actie te komen wanneer dat nodig is.Zonder basisvertrouwen hebben we geen vertrouwen in ons wezen, in onze innerlijke hulpbronnen en in het universum waaruit we geboren zijn en dat ons voortdurend ondersteunt, voortdurend voor ons zorgt en ons zal blijven voorzien van alles wat we werkelijk nodig hebben. Zonder dat vertrouwen ervaren we ons-zelf niet als de kinderen van het universum die we werkelijk zijn. We ervaren onszelf als verlaten, verstoten, in ons eentje achtergelaten - en niet slechts in ons eentje, maar ook gebrekkig en met onvoldoende vermogens. We ervaren onszelf als alleen, geïsoleerd, afscheiden, niet verzorgd door het universum, en op hetzelfde moment als klein, onbekwaam en verstoken van datgene wat we nodig hebben om voor onszelf te zorgen. Dus leven we in een voortdurende staat van angst. Dit is de basistoestand van het ego.Om basisvertrouwen ervaringsmatig te begrijpen en te ontwikkelen, om onszelf over te geven, los te laten en te ontspannen bij wat er is, is niet eenvoudig, omdat ons denken zo complex is geworden door te pogen klaar te komen met onze onwetendheid en ons wantrouwen. Onze geest is in zoveel stukken opgesplitst, die voortdurend in gevecht zijn met de werkelijkheid en met elkaar. Omdat onze geest zo gecompliceerd en chaotisch is, is er een hoop werk, intelligentie en energie voor nodig om door te dringen in de dichte complexiteit en duisternis, en te ontdekken wat de eigenlijke waarheid van de werkelijkheid is. De werkelijkheid zelf is simpel en doodgewoon, maar we kunnen die eenvoud niet zien, we kunnen het gewone van onze natuurlijke staat niet zien.Laten we eens naar een paar voorbeelden kijken om te begrijpen wat we bedoelen met eenvoud en complexiteit. Hoe vaak gebeurt het dat je honger hebt en iets eet en er werkelijk vrede mee hebt, zonder erover in een of ander conflict met jezelf terecht te komen, te piekeren of het wel het goede moment is om iets te eten of niet, of je te veel of te weinig eet, of alleen maar eet omdat je maag leeg is en je maar weinig wil eten? Je geest compliceert de ervaring door erover na te denken, er

opmerkingen over te maken, het te veroordelen, je te vertellen dat je nu niet zou moeten eten of dat je slecht bent omdat je eet wat je wilt. Of je bent bijvoorbeeld moe en je wilt je gewoon ontspannen en misschien de krant lezen of een beetje tv kijken, maar laat je denken jou alleen? `Hoe kan ik rust nemen wanneer er dingen zijn die ik nog moet doen? Hoe zit het met mijn verantwoordelijkheden? Verspil ik gewoon mijn tijd of niet? Zwicht ik voor de verleiding? Ik had eerder rust moeten nemen - ik ben moe omdat ik mezelf niet genoeg tijd geef om uit te rusten.'Als je jezelf observeert, zul je van binnen een vrijwel continu commentaar horen afdraaien. Een deel van jezelf is altijd bezig kritiek te leveren op wat je doet, voelt en denkt, en je te vertellen dat het verkeerd is om dit of dat te voelen of te denken, dat je het niet goed doet en het nooit goed zult doen, dat je in wezen sowieso een slecht iemand bent, dat je het niet zus maar zo moet doen enzovoort. Hoe zit het met gewoon rust nemen als je moe bent? Hoe zit het met gewoon even gaan zitten, je boek lezen, een kopje thee nemen, tv kijken zonder iets anders te doen? Kun je dat?Als je aan jezelf begint te werken, wordt de situatie zelfs nog ingewikkelder. Je zit daar tv te kijken en je gaat denken: `Ik zou geen tv moeten kijken - ik zou moeten mediteren of een of ander heilig boek moeten lezen in plaats van naar dit stomme televisieprogramma te kijken.' Je maakt jezelf het leven zuur door je stemming te bekritiseren: `Ik zou kosmischer moeten zijn en niet naar deze stomme serie moeten kijken.'Dat is ons lijden; dat is onze pijn. We laten onszelf niet met rust om gewoon te kunnen zijn. Zelfs wanneer we mediteren komt het zelden voor dat we gewoon zitten en onszelf laten zijn. `Doe ik het wel goed? Er gebeurt niks. Ik zit mijn tijd te verdoen.' Zelden zitten we gewoon en laten we gebeuren wat er gebeurt. Dat is wat we bedoelen met de wrijving die ontstaat omdat we geen vertrouwen hebben.Als basisvertrouwen je ervaring bezielt, is je psyche ontspannen. Je ziel heeft vrede met zichzelf en met je situatie, en rust in het vanzelfsprekende vertrouwen dat het universum voor je zorgt, dat je hebt en zult krijgen wat je werkelijk nodig hebt, en dat de dingen hanteerbaar zijn. Als we werkelijk dit vertrouwen, deze diepe ontspanning hebben, wordt het mogelijk om ons leven te leven vanuit liefde, vanuit waardering voor het leven, vanuit plezier in wat het universum ons voorschotelt, en vanuit compassie en vriendelijkheid voor anderen en voor onszelf. Zonder dat leven we ons leven op een defensieve manier, in conflict met anderen en met onszelf, en worden we op onszelf gericht en egoïstisch. Basisvertrouwen terugvinden is onszelf opnieuw verbinden met onze natuurlijke staat, waarvan we gescheiden zijn geraakt. Wanneer we van nature van de werkelijkheid doortrokken zijn, is onze ziel of ons bewustzijn volledig transparant voor de waarheid dat wij en het universum één zijn, dat we door de werkelijkheid worden gedragen, dat die werkelijkheid in diepste wezen goed is, en dat wat er gebeurt onvermijdelijk in

orde is, omdat het voortkomt uit die inherente volmaaktheid. Wanneer je dit begrijpt, wordt het duidelijk waarom het zo moeilijk is om te ontspannen en los te laten, en waarom het zo belangrijk is om ons basisvertrouwen terug te winnen.

HOOFDSTUK 5

LEVEND DAGLICHT

Wat bepaalt of een ziel basisvertrouwen heeft? Basisvertrouwen is het effect op de ziel van een bepaald aspect of een bepaalde kwaliteit van Zijn, die we Levend Daglicht noemen. We noemen het zo omdat, als iemands waarneming subtiel ge-noeg is om de substantie van zijn bewustzijn visueel te zien en kinesthetisch te voelen, het er feitelijk uitziet als daglicht en wordt gevoeld als een levend bewustzijn. Het wordt ervaren als iets onbegrensds, in de zin dat het niet door iemands lichaam wordt begrensd, maar eerder wordt ervaren als iets waar alles van gemaakt is. Het is een universeel gevoel van aanwezigheid in de zin dat het alles doordrenkt en overal is. Het eerste niveau waarop het wordt ervaren is dat je waarneemt dat het overal is; het tweede niveau is dat je ziet dat alles eruit afkomstig is; en het diepste niveau is dat je weet dat alles ervan gemaakt is. Op dit diepste niveau zie je dat alles in het universum zijn oorsprong heeft in, baadt in en bestaat uit Levend Daglicht.Deze kwaliteit heeft vele verschillende namen in verschillende spirituele tradities. Zij wordt goddelijke liefde genoemd, bewuste aanwezigheid, universele liefde, Christusbewustzijn of Christusliefde. In de hindoetraditie wordt het satchitananda genoemd, waarmee de ervaringskwaliteiten van dit aspect van Zijn worden uitgedrukt. Sat betekent aanwezigheid of waarheid, chit betekent bewustzijn of gewaarzijn, en ananda betekent gelukzaligheid, genot of liefde. Deze drie kwaliteiten vormen de ervaringen van Levend Daglicht in elk van de drie centra. Wanneer het via de geest wordt ervaren, wordt het ervaren als licht en bewustzijn. Wanneer het via het hart wordt ervaren, wordt het ervaren als universele, onbegrensde liefde. Wanneer het via de buik wordt ervaren, wordt het ervaren als een doordringende, bewuste aanwezigheid. Wanneer je het in je buik voelt, voel je dat je wordt gedragen, omvat, omhuld door een liefdevolle aanwezigheid, en dat deze aanwezigheid datgene is wat werkelijk in de wereld bestaat.

ONBEGRENSDE DIMENSIES VAN ZIJNLevend Daglicht is de meest toegankelijke van wat we de onbegrensde dimensies noemen. We noemen ze dimensies in die zin dat, hoewel ze ieder als één medium worden ervaren, ieder alle kwaliteiten van onze Ware Aard, de essentiële aspecten, in zich draagt. Levend Daglicht is de eerste van deze onbegrensde of universele

dimensies, wat betekent dat we hier beginnen te zien dat het hele universum bezield en bewust is - doordrongen van een intelligent bewustzijn. Het wordt soms ervaren als een gevoel van zegening, wat in het soefisme baraker wordt genoemd. Omdat Levend Daglicht een onbegrensde dimensie is en op hetzelfde moment de bron van basisvertrouwen, functioneert het als de geschikte `holding' voor de ziel bij de overgang van de individuele ervaring naar de onbegrensde eenheid van Zijn. De dimensies zijn onbegrensd en universeel in de zin dat de ervaring van het ermee verbonden bewustzijn niet beperkt is tot iemands individuele ervaring, maar eerder wordt herkend als de waarheid ten aanzien van alles, als iets dat het hele universum doordrenkt. De andere onbegrensde dimensies zijn elk een stap dichter bij, of een subtielere differentiatie van wat we het Absolute noemen, de uiteindelijke werkelijkheid, de dimensie die het verst afstaat van het alledaagse menselijke bewustzijn. Vanwege hun toenemende nabijheid tot het Absolute zijn de andere onbegrensde dimensies steeds moeilijker te bespreken en te bevatten, terwijl Levend Daglicht de onbegrensde dimensie is die het menselijke bewustzijn het meest ter beschikking staat en het gemakkelijkst begrepen wordt. De onbegrensde dimensies verschijnen tegelijkertijd en zijn niet van elkaar te scheiden; ze geven structuur aan de eenheid van Zijn. De dimensie van Levend Daglicht is een uitdrukking van de goedheid, overvloed, schoonheid en liefdevolle kwaliteit van Zijn.Dit idee van het universum als bewust en bezield, levend en intelligent, kwam heel vroeg in de geschiedenis van het menselijk bewustzijn op. Het is een van de oudste en meest fundamentele ideeën in religie, spiritualiteit en filosofie. In de hermetische traditie van het oude Egypte bijvoorbeeld, werd het universum, of de kosmos zoals men het noemde, beschouwd als een levend wezen. Dit idee werd verder ontwikkeld in de diverse monotheïstische tradities die in het Midden-Oosten ontstonden, en was al vanaf Pythagoras een onderdeel van de hellenistische opvatting. Het is pas sinds de wetenschappelijke revolutie van de laatste tweehon-derd jaar dat we het universum als wezenlijk fysiek beschouwen.We kunnen Zijn in elk van zijn onbegrensde dimensies ervaren, waarbij elke dimensie een aspect van zijn tijdloze waarheid openbaart en een noodzakelijke bodem biedt voor ervaring en voor het leven. De ervaring van dit levende bewustzijn op het niveau van Levend Daglicht is dus dat het universum doordrenkt is van liefde, dat het liefde is, en dat alles erin een uitdrukking van liefde is. Het is de ervaring van het universum als een uitdrukking van intrinsieke goedheid of positiviteit. Voor mensen betekent goed liefdevol. Als iemand je het beste wenst of positieve gevoelens over je heeft, zeggen we dat die persoon je mag en van je houdt, en zodoende noemen we deze kwaliteit liefde. Het universum wordt hier als wezenlijk liefdevol ervaren, waarbij het universeel zodanig functioneert dat het leven zich op een positieve manier ontvouwt, en persoonlijk op zo'n manier dat je

uitgroeit tot wat je kunt zijn - en je bestemming vervult.

BASISVERTROUWEN EN LEVEND DAGLICHTLevend Daglicht, deze tedere en liefdevolle aanwezigheid, wordt ervaren als de oorsprong van alle bewustzijnsstaten, en bovendien als de oorsprong van alles. Als deze liefdevolle aanwezigheid wordt herkend als de ware aard van alles wat bestaat, wordt het universum gezien als welwillend, omdat het van goedaardigheid is gemaakt, en daarom iets is waarop je kunt vertrouwen. De ziel voelt zich gedragen door het universum, op een liefdevolle, gepaste manier behoed, verzorgd, gesteund en bemind.Deze universele, bewuste aanwezigheid wordt niet alleen als liefdevol ervaren, maar ook als zacht, lieflijk, vriendelijk en delicaat, en geeft je het gevoel dat het universum je in een liefdevolle omhelzing heeft. Als het universum als geheel, en alles wat erin bestaat, doordrongen zijn van, samengesteld zijn uit en een uit-drukking zijn van deze fundamentele, liefdevolle aanwezigheid, is het logisch dat je je ontspannen en vol vertrouwen voelt en het gevoel hebt dat er voor je gezorgd zal worden en dat de dingen in orde zullen komen.Basisvertrouwen is het impliciete vertrouwen in de werkelijkheid, dat voortvloeit uit de ervaring van deze kwaliteit, deze dimensie van Zijn. Het is het vertrouwen dat je, zelfs als je valt, gedragen zult worden. Als je loslaat, zal het in orde komen. Als je jezelf toestaat om niet te weten, zul je geleid worden. Als je niet manipuleert, zal er voor je worden gezorgd op een manier die bij jou past. En zoals we zeiden, manifesteert het zich in onze manier van leven, de manier waarop we ons gedragen, de manier waarop we ons verhouden tot ons leven en tot het universum in het alge-meen. Het kleurt onze relatie met alles. Als je je werkelijk vol vertrouwen voelt, ben je ontspannen en stromen al je energieën; je kunt heel creatief worden, je wordt moedig, je kunt allerlei dingen in gang zetten en je kunt ten volle leven. Er is overgave, ontspanning, een onbezorgde houding over het bestaan en over het leven, een gevoel dat het goed is zoals de dingen zijn en dat het goed is zoals ze verder zullen gaan. Hierdoor kunnen dingen zich ontwikkelen op een manier die bij iemand past, zonder tussenkomst van het denken, dat werkelijk niet weet hoe we ons zouden moeten ontvouwen. Als je basisvertrouwen diep is, vertrouw je erop dat je je zult ontvouwen tot datgene wat je zou moeten zijn, zonder dat je die ontvouwing hoeft te sturen.

HOOFDSTUK 6

DE VERZORGENDE OMGEVING

We zullen ons nu richten op de voornaamste barrière voor het en volle ervaren van

basisvertrouwen - we willen begrijpen wat bij jou het Levend Daglicht op de vlucht gejaagd heeft! Zoals we in detail in eerdere boeken hebben beschreven (Essentie, de Parel van essentie, De Innerlijke Diamant deel 1, 2, 3), raakt elke gedifferentieerde kwaliteit van Zijn of elk essentieel aspect los van onze ervaring en komt stil te staan in zijn ontwikkeling, terwijl wij ons door de diverse ontwikkelingsfasen en -subfasen van de vroege jeugd bewegen. De omgevingsfactoren die in deze fasen problematisch waren, dragen bij aan de psychodynamische knelpunten die in verband staan met de specifieke aspecten die in elke fase overheersen. De essentiële kwaliteit van Kracht gaat bijvoorbeeld min of meer voor onze ervaring verloren in samenhang met wat er gebeurde in de periode dat we ons van moeder losmaakten. Problemen rond versmelting, die in verband staan met het essentiële aspect van Versmeltende Liefde, worden grotendeels gevormd door wat er gebeurde tijdens de symbiotische fase, toen we ons één met moeder voelden. De psychodynamische knelpunten die we rond ieder aspect van Zijn hebben, worden dus bepaald door onze ervaring tijdens de daarmee verbonden periode. Wanneer het gaat om de essentiële kwaliteit van Levend Daglicht, dat de ziel basisvertrouwen geeft, is de situatie echter anders. Het specifieke punt dat verband houdt met deze kwaliteit heeft meer te maken met het geheel van onze vroege ontwikkeling dan met een bepaalde periode. Onze verbinding met Levend Daglicht wordt beïnvloed door de algehele bodem of achtergrond van het hele proces van rijping en ontwikkeling.De feitelijke ervaring van Levend Daglicht kan ons helpen deze bodem en de ermee samenhangende punten te begrijpen. Wanneer je je bewust wordt van de kwaliteit van Levend Daglicht, die het gevoel van basisvertrouwen met zich brengt, heb je de ervaring dat alles op een diepgaande, intrinsieke manier in orde is - niet dat er geen pijn of moeilijkheden zijn, maar dat de dingen te hanteren zijn. Je hebt het gevoel dat er voor je wordt gezorgd, dat je wordt gedragen, zoals we zeiden, en als deze ervaring zich verdiept, zul je voelen dat je wordt omvat en getroost door een zach-te, liefdevolle, vriendelijke aanwezigheid. Het voelt alsof je omgeving zacht, ondersteunend, beschermend en begrijpend is. Je kunt het letterlijk ervaren als het gevoel door een prachtige, lichte liefde vastgehouden te worden. Je kunt ook het gevoel hebben dat alle delen van jou bij elkaar gehouden worden, zodat ze kunnen uitgroeien en zich kunnen ontwikkelen tot alles wat ze in zich hebben.

BASISVERTROUWEN EN HOLDINGVanuit de directe ervaring van Levend Daglicht kunnen we zien dat de situatie in de kindertijd die bijdraagt aan het gevoel van basisvertrouwen datgene is wat in de psychologische literatuur de `verzorgende omgeving' wordt genoemd. Degene die verantwoordelijk is voor het concept van holding is D.W. Winnicott, een belangrijk figuur in de Britse objectrelatieschool. Wat hij de verzorgende omgeving noemt, is

de omgeving gedurende zo'n beetje het eerste levensjaar, de babyperiode voordat het kind een afzonderlijk zelfgevoel begint te ontwikkelen. Aanvankelijk is die omgeving de baarmoeder; later zijn het de armen die je vasthielden, je moeders schoot, misschien je vader of andere mensen, de omgeving van je wieg, je slaapkamer, je huis - de hele situatie. `Verzorgende omgeving' betekent hier dus het totaal van de entourage en de algemene sfeer ervan tijdens de jaren van vorming en ontwikkeling. In deze omgeving staat moeder centraal, maar blijft het niet tot haar beperkt.Het kind kan de omgeving als min of meer verzorgend ervaren. Als de omgeving een goede verzorgende omgeving is, laat deze je voelen dat je op zo'n manier wordt verzorgd, beschermd, begrepen, bemind en gedragen dat je bewustzijn - dat in het begin ongevormd, vloeibaar en veranderlijk is - zelfstandig spontaan en natuurlijk kan groeien. De ziel is wat dit betreft net een kiemplantje. Een kiemplantje heeft een bepaalde verzorgende omgeving nodig om uit te kunnen groeien tot een boom - de geschikte grond, voldoende water, de juiste voedingsstoffen, de juiste hoe-veelheden licht en schaduw. Als het niet de geschikte verzorgende omgeving heeft, zal het niet gelijkmatig en gezond groeien, en groeit het misschien helemaal niet.Een goede verzorgende omgeving is zodoende de omgeving die de menselijke ziel nodig heeft om uit te groeien en zich te ontwikkelen tot wat zij kan worden. Ze moet een gevoel van veiligheid en zekerheid bieden, het gevoel dat er voor je wordt gezorgd en dat je daarop kunt rekenen. Je ziel heeft een omgeving nodig die betrouwbaar is, consistent en afgestemd op je behoeften, en die voor je zorgt vanuit empathie met die behoeften. Dit is de ideale omgeving voor menselijke groei. Als de omgeving een goed soort holding biedt, zul je basisvertrouwen ervaren. Wanneer er geen extreme verstoring en geen intense, onopgeloste frustraties of problemen zijn, wordt er geen onzekerheid gewekt en kun je rusten in een fundamenteel gevoel van welzijn. Je wereld voelt zeker, veilig, samenhangend en op een liefdevolle manier betrouwbaar, en zodoende ontwikkel je je met een fundamenteel vertrouwen in de werkelijkheid. Je voelt je gesteund in je gevoel van verbondenheid met het universum, en je inherente vertrouwen erin wordt bevestigd door een goede verzorgende omgeving. Je vertrouwen in de werkelijkheid is niet getart geweest, en komt daarom niet eens in je bewustzijn op; de verzorgende omgeving is opgenomen in je besef van de wereld.Basisvertrouwen is inherent in de zin dat als alles goed gaat rond de holding van de omgeving, het kind niet eens aan vertrouwen of zekerheid denkt. Om Winnicott te citeren:

Het is in dit soort kwesties rond moederlijke zorg en holding vanzelfsprekend dat wanneer de dingen goed gaan, het kind op geen enkele manier kan weten waarin het naar behoren wordt voorzien en wat het onthouden wordt. Aan de andere kant,

wanneer de dingen niet goed gaan, zal het kind zich niet zozeer bewust worden van het falen van de moederlijke zorg, maar van de resultaten van dat falen, wat die ook mogen zijn; dat wil zeggen, het kind wordt zich ervan bewust dat het reageert op een of andere inbreuk. (Winnicott, 1965, pag. 52)

Slechts wanneer er een of andere verstoring in de holding is, begint zich de ervaring van het gebrek aan vertrouwen en zekerheid voor te doen. Met andere woorden, voordat het voelt alsof de dingen verkeerd gaan, merkt het kind niet dat de dingen goed gaan. Als er een verstoring komt en die houdt weer op, vergeet het kind die en neemt het de verzorgende omgeving weer voor lief. Als een of ander gebrek aan holding echter voort blijft duren, of met tussenpozen alsmaar terugkomt, zal het kind de holding niet voor lief nemen, angstig worden en zijn gevoel van basisvertrouwen kwijt beginnen te raken.

HOLDINGDe gewaarwording van de verzorgende omgeving is een alomvattende ervaring. Winnicott beschrijft deze als volgt:

Holding: Beschermt tegen fysiologische kwetsing. Houdt rekening met de gevoeligheid van de babyhuid - aanraking, temperatuur, gehoorgevoeligheid, visuele gevoeligheid, gevoeligheid voor vallen (werking van de zwaartekracht) - en met het ontbrekende besef bij de baby van het bestaan van iets anders dan zichzelf. Het omvat de hele routine van verzorging overdag en 's nachts, en is voor geen twee kinderen hetzelfde, omdat het deel is van het kind en geen twee kinderen hetzelfde zijn. Het volgt ook de heel kleine veranderingen van dag tot dag, die horen bij de groei en ontwikkeling van het kind, zowel fysiek als psychologisch. (Winnicott, 1965, pag. 49)

Fysiek vasthouden is het meest voor de hand liggende voorbeeld van de verzorgende omgeving. Baby's worden graag door moeder of vader vastgehouden, maar ze moeten wel goed worden vastgehouden. Iedereen kan een baby dragen, maar niet iedereen kan een baby zo vasthouden dat het kind voelt dat het geliefd is, dat ermee gecommuniceerd wordt, dat het begrepen wordt, dat het kan versmelten, dat het veilig is, dat men zich naar zijn lichaam vormt. Zoals Winnicott zegt:

Er moet opgemerkt worden dat moeders die het in zich hebben om afdoende zorg te bieden, in staat kunnen worden gesteld om het nog beter te doen wanneer er voor henzelf gezorgd wordt op een manier die de wezenlijke aard van hun taak erkent. Moeders die het niet in zich hebben om afdoende zorg te bieden, kunnen niet alleen door middel van instructie goede moeders worden. Holding omvat met name het

fysiek vasthouden van de baby, dat een vorm van liefde is. Het is misschien de enige manier waarop een moeder haar liefde aan de baby kan laten zien. Er zijn er die een kind kunnen vasthouden en anderen die dat niet kunnen; de laatste zorgen al snel voor een gevoel van onveiligheid bij de baby en voor angstig huilen. (Winnicott, 1965, pag. 49)

Wanneer een baby wordt vastgehouden op een manier die ondersteuning geeft, voelt het kind zich gedragen op een manier die lijkt op hoe het in de baarmoeder werd gedragen, en is er minder onderbreking in het dragen tussen het leven in het lichaam van de moeder en dat erbuiten. Dit gevoel van holding zal voor het kind zijn gevoel van basisvertrouwen niet verstoren, en het effect zal zijn dat Levend Daglicht - de liefhebbende en ondersteunende dimensie van Zijn - een intrinsiek deel van zijn gevoel van de werkelijkheid blijft. De holding raakt diep in zijn bewustzijn geïntegreerd en het resultaat is een gevoel van basisvertrouwen in de werkelijkheid. Het gevoel van basisvertrouwen van het kind zal in de relatie met de moeder en de verzorgende omgeving ontstaan, en zich tot de wereld en het hele universum gaan uitstrekken. Dit zal het kind de kans geven om op te groeien en zijn volledige potentieel te ontwikkelen.Een goede verzorgende omgeving is niet alleen een kwestie van het door de moeder liefhebben en fysiek verzorgen van haar kind; ook het emotionele klimaat binnen de familie is deel van de verzorgende omgeving. Als er bijvoorbeeld spanning tussen de ouders is, zal het kind dat voelen en wordt zijn gevoel van basisver-trouwen enigszins verstoord. De aan- of afwezigheid van broertjes en zusjes en hun onderlinge relaties hebben ook invloed op de holding van de omgeving, net als de feitelijke fysieke kwaliteiten van de omgeving. Of deze chaotisch, somber of te lawaaiig is of het kind te weinig stimulatie biedt, heeft allemaal invloed op de hoe-veelheid holding die hij of zij ervaart. Wat er met de familie als geheel gebeurt, is eveneens van invloed. Als de familie in een moeilijke financiële periode zit en er een gevoel van angst en onzekerheid bij de ouders leeft, zal dat niet alleen de directe relatie van de ouders met het kind beïnvloeden, maar ook voor een angstige omgeving zorgen, waarin men alsmaar moeilijkheden of gevaar verwacht. Als het kind in oorlogstijd opgroeit, zal de holding daar ook onder lijden. Lichamelijke trauma's, zoals ziekte van het kind of van een of allebei de ouders, zullen worden ervaren als verstoring van het gevoel gedragen te worden, en zodoende van het ge-voel van basisvertrouwen. Het effect van de verstoringen die zich voordoen, zal wel worden verzacht en gematigd naarmate de omgeving in het algemeen verzorgend is. De verzorgende omgeving omvat het psychologische, fysieke, emotionele en spirituele - het geheel van de wereld waarin het kind leeft. In de mate waarin de omgeving de diverse manifestaties van de ziel ondersteunt, voelt de ziel zich door de omgeving gedragen en daarmee wezenlijk met het universum

verbonden. De ziel kan haar Zijns-heid dan ononderbroken ervaren, zonder verstoringen vanuit de omgeving, en dat gevoel van Zijns-heid kan zich ontwikkelen en verder rijpen. Het kind voelt dat het een onscheidbaar deel is van het universum, als een unieke expressie daarvan.Hoewel zijn concept van de continuïteit van Zijn enigszins verschilt van het onze, komt Winnicotts opvatting dichtbij:

Met `de zorg die hij van de moeder ontvangt' is elke baby in staat om een persoonlijk bestaan te hebben, en begint daarmee iets op te bouwen wat een continuïteit van Zijn kan worden genoemd. Op basis van deze continuïteit van Zijn ontwikkelt het overgeërfde potentieel zich geleidelijk tot een individueel kind. Als de moederlijke zorg niet afdoende is, komt het kind niet werkelijk tot leven, aangezien er geen continuïteit van Zijn is; in plaats daarvan wordt de persoonlijkheid opgebouwd op basis van reacties op de inbreuk vanuit de omgeving. (Winnicott, 1965, pag. 54)

De verzorgende omgeving is daarom van fundamenteel belang voor de continuïteit van Zijn van het kind, voor zijn gevoel van is-heid. Deze continuïteit zorgt ervoor dat het kind zich tot een volwassen mens kan ontwikkelen; dat is wat we het proces van individuatie noemen. Wanneer de omgeving niet voldoende dragend is, niet voldoende voorziet in wat het kind nodig heeft, treedt er een verstoring op in de continuïteit waarin het kind zichzelf kan zijn. Deze verstoring uit zich als een feitelijke ontbinding van het gevoel van Zijns-heid, en dat manifesteert zich dan als een reactie op de verstoring in de omgeving. Zoals Winnicott het stelt:

Als een resultaat van geslaagde moederlijke zorg wordt er in het kind een continuïteit van Zijn opgebouwd, die de basis is van egosterkte; terwijl het resultaat van ieder falen van de moederlijke zorg is dat de continuïteit van Zijn wordt onderbroken door reacties op de consequenties van dat falen, met egoverzwakking als resultaat. Dergelijke onderbrekingen betekenen vernietiging en staan duidelijk in verband met pijn van psychotische kwaliteit en intensiteit. In het ergste geval bestaat het kind uitsluitend op basis van de continuïteit van reacties op de inbreuk, en van het herstellen van zulke reacties. Dit is in scherpe tegenstelling met de continuïteit van Zijn die mijn voorstelling van egosterkte vormt. (Winnicott, 1965, pag. 52)

HET VERLIES VAN HOLDINGWanneer het kind niet de ondersteuning krijgt om zichzelf te zijn, reageert het door te proberen om de verzorgende omgeving tot stand te brengen of te herstellen. Als de inbreuk blijft doorgaan, zal het kind blijven reageren in een poging om de

situatie het hoofd te bieden, door te proberen om de dingen in orde te krijgen, zodat het zich gedragen voelt. De reactiviteit in antwoord op de inbreuk of verstoring vanuit de omgeving vormt de poging van het kind om zichzelf te voorzien van wat het nodig heeft, zodat het kan overleven en zich kan ontwikkelen. Als er geen hol-ding is, of als die niet betrouwbaar is, zal het kind proberen zichzelf, zijn ouders en/of de omgeving te manipuleren om deze alsnog teweeg te brengen. Het kind kan allerlei manieren gaan ontwikkelen om zijn ouders te behagen, door dingen voor hen te doen, door hen te amuseren of door zijn eigen behoeften weg te stoppen. Aan de andere kant kan het proberen om hen van hun problemen af te leiden, een driftbui krijgen om hun aandacht te krijgen of gaan manipuleren of de boel bedonderen om te proberen de holding terug te krijgen.Omdat het op het verlies van de holding moet reageren, kan het niet langer gewoon zijn, en daarmee is de spontane en natuurlijke ontvouwing van de ziel verstoord. Als deze reactiviteit gaat overheersen, zal de ontwikkeling van het kind op die reactiviteit gebaseerd zijn, en niet op de continuïteit van de Zijns-heid. Als zijn ontwikkeling in een onveilige omgeving is gebaseerd op reactiviteit, zal het, kind zich los van Zijn ontwikkelen, en daarom zal zijn ego datgene zijn wat zich het meest ontwikkelt. Als haar ontwikkeling zich vanuit de continuïteit van Zijn ontvouwt, zal zijn bewustzijn in zekere mate in zijn essentiële aard verankerd blijven, en zal zijn ontwikkeling de rijping en uitdrukking van die aard vormen.Hoe minder holding er in de omgeving is, hoe meer de ontwikkeling van het kind gebaseerd zal zijn op deze reactiviteit, die in wezen een poging is om een onbetrouwbare omgeving te hanteren. Het kind zal mechanismen ontwikkelen om overweg te kunnen met een omgeving die niet te vertrouwen is, en deze mecha-nismen vormen de basis van het zich ontwikkelende zelfbesef, of ego. Deze ontwikkeling van het bewustzijn van het kind is dan gegrondvest op wantrouwen, en wantrouwen vormt zodoende een deel van de basis van de ego-ontwikkeling. Het bewustzijn van het kind - zijn ziel - verinnerlijkt de omgeving waarin het op-groeit, en projecteert die omgeving dan terug op de wereld.

EGO-ONTWIKKELING EN BASISWANTROUWENIn het ego bevindt zich dus impliciet een fundamenteel wantrouwen van de werkelijkheid. Het falen van de verzorgende omgeving leidt tot de afwezigheid van basisvertrouwen, die vervolgens de ontkoppeling van Zijn tot gevolg heeft, welke tot reactiviteit leidt, wat een ego-activiteit is. Het Enneagram brengt de verschillende manieren in kaart die het ego ontwikkelt om de afwezigheid, de verstoringen, de scheuringen en de onderbrekingen van de holding te kunnen hanteren. De reactie van Punt Een is om te proberen de holding tot stand te brengen door zichzelf te verbeteren. Voor Punt Twee is dat het ontkennen van de behoefte aan holding, maar het niettemin manipuleren en verleiden van de omgeving om erin

te voorzien. Voor Punt Drie is het het ontkennen van de behoefte eraan, maar het tegenover zichzelf doen alsof `ik het zelf wel kan. Ik weet hoe de werkelijkheid kan zijn en hoe ik me zal ontwikkelen en ik zal ervoor zorgen dat het gebeurt'. Voor Punt Vier wordt het verlies of de afwezigheid van Zijn geneutraliseerd door te ontkennen dat men van Zijn is losgeraakt, terwijl men op hetzelfde moment probeert om de omgeving holding te laten bieden door te trachten deze - en zichzelf - te controleren. Voor Punt Vijf is de reactie om weg te blijven van het gevoel van verlies en de inbreuk niet direct te voelen, door zichzelf terug te trekken en te isoleren en daarmee de hele situatie te ontlopen. Voor Punt Zes is de strategie die van meer in contact zijn met de angst en het wantrouwen, en defensief en paranoïde ten opzichte van de omgeving zijn. Voor Punt Zeven is het om te plannen hoe het in orde gemaakt kan worden en te fantaseren over hoe dat zal voelen, in plaats van de pijn van het verlies van de holding te voelen. Voor Punt Acht is het het kwaad worden over het verlies van de holding en het vechten met de omgeving om die terug te krijgen, gerechtigheid proberen te krijgen en wraak te nemen voor de pijn. Voor Punt Negen is de reactie om het allemaal glad te strijken, te doen alsof ,alles in orde is en het leven op een mechanische en doodse manier te leven. Dat is hoe de negen enneatypes zich ontwikkelen: vanuit de reactie op het kwijtraken van basisvertrouwen.Naarmate de omgeving adequate holding verschaft, kan het kind zich ontwikkelen in de context van een continuïteit van Zijn die de individuatie van de ziel - iemands unieke belichaming van Zijn - mogelijk maakt en ondersteunt. Omdat de mate van holding en van inbreuk verschilt, en omdat geen enkele verzorgende omgeving zonder gebreken is, ontwikkelen we typisch een echt (essentieel) en een onecht (ego)zelf, in wisselende verhoudingen. Gewoonlijk ontbreekt het basisvertrouwen niet helemaal, maar het is zelden volledig. Absoluut basisvertrouwen hebben is volledig verwerkelijkt zijn.Hoe meer we ons identificeren met het onechte zelf, de persoonlijkheid, hoe meer we ons identificeren met de afwezigheid van basisvertrouwen. Om basisvertrouwen te ontwikkelen, en als uitvloeisel daarvan meer contact en identificatie met Zijn, moeten we het tekort aan holding ervaren, dat in onze ziel gegrift staat. Zoals met alle andere aspecten of dimensies van Zijn, moeten we ons eerst door de weerstand tegen het ervaren van de afwezigheid of het `gat' ervan heen werken, en wanneer we dit gat dan ten volle ervaren, zal de ontbrekende kwaliteit tevoorschijn komen. l let effect van het gat van Levend Daglicht in de vroege jeugd wordt in de volwassenheid op veel manieren ervaren. In emotionele zin wordt het ervaren als de behoefte aan holding en het gevoel dat niets of niemand je ondersteunt. Misschien verdedig je je wel tegen het gevoel van de behoefte zelf met een gebrek aan vertrouwen dat er ook maar iemand voor je zal zijn. De behoefte aan holding kan worden ervaren als een verlangen om verzorgd te worden, de behoefte om

feitelijk lichamelijk vastgehouden te worden, de behoefte aan iemand die jou ziet en jou ondersteunt. Dit kan leiden tot de lichamelijke gewaarwording van een soort leegte in je buik, waardoor je je voelt alsof je in een kille en onherbergzame ruimte zweeft. Deze leegte draagt het gevoel in zich dat je wilt worden vastgehouden, maar dat niets of niemand dat doet. Zoals we hebben gezien, was het centrale element in de holding in de babytijd het lichamelijke vasthouden en verzorgen, maar het gevoel van holding is ook algemeen, inclusief het gevoel emotioneel en mentaal gedragen te worden. Uiteindelijk is het het gevoel dat je ziel gedragen wordt.Onszelf het gat van de holding te laten ervaren is een cruciale stap in het terugwinnen van ons contact met de dragende dimensie van Zijn, Levend Daglicht. Je gevoel van basisvertrouwen groeit ook elke keer dat je ervaart dat de omgeving steunend op je reageert, en elke keer dat je ervaart dat je op de een of andere manier gedragen wordt. Elke keer dat je in het proces van spiritueel werk je gewone besef van de werkelijkheid en van wie je bent, overstijgt - elke keer dat je in de afgrond springt, met het gevoel uit elkaar te vallen en te versplinteren, en met de bijbehorende angst - en ervaart dat Zijn erdoorheen komt en je een gevoel van ondersteuning, van opluchting, van bevrediging en betekenis geeft, wordt je basisvertrouwen sterker. Hoe meer ervaringen je hebt waarin je omgaat met pijnlijke gevoelens en herinneringen, en ze weet op te lossen, zodat je je kunt verbinden met verschillende aspecten van je wezenlijke aard, hoe meer dat gevoel van vertrouwen tot leven komt. Hoe meer je ziel gedragen wordt en hoe meer basisvertrouwen er wordt ontwikkeld, hoe meer je je zult ontvouwen. Het verschaffen van deze holding voor wie jij werkelijk bent, is een van de functies van een spirituele leer en een leraar. Het hele Werk bouwt dus vertrouwen op.

HOOFDSTUK 7

LIEFDEVOL LICHT EN HET BEEST

Wanneer we ons bewust beginnen te worden van het universum als een liefdevolle intelligentie, die dient om ons zo te ondersteunen en te dragen dat we ons op ons gemak ontwikkelen en ontvouwen, en wanneer we het niet-conceptuele en non-verbale vertrouwen voelen dat daaruit voortkomt, kan het goed zijn dat zich een bepaald psychodynamisch punt aan ons voordoet. Dit punt vormt een specifieke barrière voor het ervaren van Levend Daglicht, met name op het niveau van het hart, waar we het aanduiden als Liefdevol Licht. De barrière is een soort weerstand, die vaak de vorm aanneemt van een diepgaande scepsis over het bestaan van zo'n liefdevolle intelligentie: `Dat klinkt mij als een hoop new age gewauwel in de oren!' Of het kan de vorm van kwaadheid aannemen: `Als er zo'n intelligentie is,

waar heeft die dan mijn hele leven uitgehangen? Waar was die toen ik haar nodig had?'

JE RELATIE MET GODDeze reacties zijn manifestaties van ongeloof in, wantrouwen over, gebrek aan vertrouwen in, paranoia over, achterdocht over, een gevoel van verraad door, woede over of zelfs haat voor deze intelligentie. Het is hier jouw relatie met deze intelligentie die - als je er theïstisch naar kijkt - jouw relatie met God is. Als jouw denken meer onpersoonlijk geörienteerd is, ga je ervan uit dat deze relatie bestaat uit jouw reacties op de intelligentie of aanwezigheid, welke dan ook, die het universum bezielt - die in functionele zin hetzelfde is als het concept van God. Deze reacties hebben een geschiedenis van pijn, frustratie en een gevoel door God verraden te zijn, en ze zijn universeel in de zin dat iedereen die met een ego geïdentificeerd is, ze in een of andere vorm ervaart.Zoals we zeiden, is de egostructuur gebaseerd op ervaringen in de vroege jeugd, die op de ziel een afdruk van een tekort aan holding achterlaten, wat leidt tot het verlies van contact met de liefdevolle en ondersteunende dimensie van Zijn. Herhaalde ervaringen van fysieke en/of emotionele pijn, en inbreuk of verwaarlozing vanuit de omgeving maken dat de ziel reageert, in een poging om de holding teweeg te brengen. De ziel ervaart zichzelf als afgesneden, alleen, afgescheiden, geïsoleerd, en voelt dat ze voor zichzelf moet zorgen en zichzelf moet helpen om te overleven. Dit is hoe de fixaties zich ontwikkelen.Het wantrouwen dat de grondslag van de ego-ervaring vormt, is gebaseerd op het niet ervaren van de goedheid van het universum. Vanuit dit wantrouwen ontstaat wat we het Beest noemen, dat deel van het ego dat niet alleen gefrustreerd en kwaad is, maar bovendien het goede en het positieve haat. Wanneer je het Beest ervaart, en er is een beetje liefde, dan haat je die en wil je die vernietigen. `Waar hing het uit? Waar was het toen ik het nodig had?' of `God is zogenaamd volkomen liefdevol en genadig en mededogend, maar als dat zo is, waarom ben ik dan zo ongelukkig en waarom is de wereld dan zo'n puinhoop?' Dit deel van het ego heeft het bewustzijn van een jong kind en het kan deze dingen niet rationaliseren, zoals volwassenen doen, door zichzelf te troosten en uit te leggen dat `God me op de proef stelt'. Zelfs al kan een kind er zich geen beeld van vormen, dan kan het nog iets hebben van `Als God er niet i5 wanneer ik Hem nodig heb, dan deugt God niet. Als ik open en kwetsbaar blijf, krijg ik er weer van langs, dus wat heb ik nou aan Hem? Ik wil Hem niet - ik haat Hem. Hij bezorgt me alleen maar meer problemen - ik vertrouw op Hem en dan word ik gekwetst. Ik kan beter op mezelf aangewezen zijn en Hem vergeten. Niks geen vertrouwen meer - het is mooi geweest.'Onze relatie met God ligt diep en is onbewust. Het is niet zo dat ons bewuste verstand ons vertelt wat die is, of zou moeten zijn; het is hoe we ons in onze botten

over God voelen. Zolang je dat niet verwerkt hebt, blijft iedereen een zekere woede houden tegenover God of het universum, welke voorstelling je daar ook van hebt. Iedereen heeft zich ongelukkig, in de steek gelaten en gekwetst gevoeld, en heeft zich woedend over God verbaasd - waar bleef de hulp, waar bleef de steun, waar bleef de holding, waar bleef de liefde, waar bleef de zegen? Zulke gevoelens liggen in veel mensen verscholen achter hun idee van zichzelf als godvrezend of gelovig. Bij zulke mensen bedekt hun trouw aan God vaak meer haat tegen God dan bij niet-gelovigen, omdat er meer reden is om kwaad op Hem te zijn: `Ik geloof in U - ik weet dat U er bent, dus waar bent U? Zeker even met andere mensen bezig?' Deze gevoelens moeten bewust worden gemaakt en verwerkt worden voordat we deze liefdevolle aanwezigheid stelselmatig als een kracht in ons leven kunnen ervaren. Dat betekent dat je opzij moet zetten wat de kerk je heeft verteld over hoe je relatie met God is of zou moeten zijn, wat er in de moskee of de synagoge is verteld, om er echt achter te komen wat jouw ziel ten diepste gelooft en voelt over deze intelligentie die we God noemen.

De kwestie van het Beest komt op wanneer Levend Daglicht via het hart ervaren wordt, als een kwaliteit van licht die liefdevol en ondersteunend is. Het Liefdevolle Licht is wat sommigen het Christusbewustzijn noemen: universele, onbegrensde, onvoorwaardelijke liefde en licht. Als het Liefdevolle Licht opkomt en invloed op de egoactiviteit krijgt, zorgt het er specifiek voor dat de hoop van het ego vervliegt. Liefde heeft een werking in het nu, terwijl hoop iets voor de toekomst is. Dus wanneer de liefde opkomt, heeft ze invloed op de egohoop, en hoe meer je die hoop loslaat, hoe meer de egoactiviteit ophoudt. Het Liefdevolle Licht komt op als ge-volg van het zien van de hoop als een centraal deel van de egoactiviteit. Maar het Liefdevolle Licht maakt het Beest wakker, de structuur van de haat die is ontstaan als reactie op het kwijtraken van de Christusliefde. Het Beest wordt gevoeld als weerstand en verzet tegen het Liefdevolle Licht. Het is dan ook niet verbazenddat het Beest of de duivel in veel mythologische verhalen een glansrol vervult.

HAAT EN HET BEESTWanneer je het Beest ervaart, kun je jezelf ook werkelijk als een soort duivel ervaren, met hoorntjes, rode ogen, een staart enzovoort. Veel mensen ervaren deze structuur expliciet. Het voelt alsof je hoorntjes en een staart krijgt en alsof je vol woede en haat zit. Je wilt alleen nog maar vernietigen.Als je je haat uitleeft, is dat uiteraard destructief. Maar veel mensen denken dat alleen al het voelen van de haat destructief is. Nu kan het voelen van de haat sommige mensen ertoe brengen om zich lichamelijk uit te leven en destructief te zijn, en dat moet vermeden worden. Maar de meeste mensen - tenzij ze niet goed weten welk gedrag gepast is - hebben de neiging om zich al te verzetten tegen het

uitleven van de haat als ze net het Beest direct beginnen te ervaren.Het is moeilijk te zeggen waarom de specifieke ervaring van het Beest opkomt. Ik denk dat het beeld van de duivel dat we in boeken zien, voortkomt uit de feitelijke ervaring van haat. Het is niet zo dat je een beeld van de duivel krijgt omdat je dat ergens hebt gezien. Dat beeld komt uit een oorspronkelijke ervaring, hoewel het moeilijk te zeggen valt waarom de oorspronkelijke ervaring die bepaalde vorm aanneemt. Het kan met de spanningspatronen van het lichaam te maken hebben, of met de energiestroming in het systeem tijdens zo'n toestand. Maar het lijkt een archetypisch beeld te zijn.Het Beest is een heel' specifiek onderwerp, dat verband houdt met de essentiële kwaliteit van Macht. De essentiële Macht van de ziel zit verstrikt in en is verwrongen door de haat en de trots van de Beeststructuur. Wanneer je de zwarte haat toelaat, kun je voelen hoe je zelf de duivel wordt - een reusachtige, zwarte en machtige demon met een geweldige trots en een destructieve haat. Je torent misschien boven de stad uit, je kijkt ernaar en lacht. Je bent misschien vervuld van een machtige, destructieve, koele, kalme en berekenende haat. Je ervaart misschien de absolute onbeduidendheid van alles wat je ziet. Wanneer je deze energetische structuur laat opkomen en er de oorsprong van begrijpt, werpt dat licht op diepliggende punten ten aanzien van vroege niveaus waarop de ziel is losgeraakt van de liefde.Als je in staat bent om de haat te voelen zonder je te verzetten of hem uit te leven, zal de haat transformeren tot essentiële Macht. Deze Macht kan doordringen in de dwalingen die de reactiviteit van het ego in stand houden, en kan de ziel stil genoeg laten worden om de kwaliteit van liefde invloed te geven op haar staat en haar perceptie.Deze Beeststructuur staat in verband met een andere primitieve structuur in de ziel, die voortkomt uit frustratie over voeding en liefde op zeer jonge leeftijd; deze structuur noemen we de Jakhals en deze heeft te maken met de ervaring van negatief versmelten (zie hoofdstuk 20, De Parel van Essentie, Almaas, 2000). De staat van de Jakhals is een meer dierlijk gevoel, waarin de ziel de kwaliteit heeft van zwaar lijden, tergende frustratie en agressie. Wanneer dit gebeurt, ervaar je de feitelijke negativiteit in de ziel, die voor een deel opkwam in reactie op frustratie, en ook in reactie op het in de symbiotische fase versmolten zijn met de moeder terwijl zij in een negatieve staat was. Deze structuren van negativiteit komen aan het licht wanneer de diep ontspannende en openende werking van het Liefdevolle Licht de ziel raakt. Op deze manier kunnen deze structuren worden gezien en begrepen, hoewel ze niet gemakkelijk door te werken zijn, omdat ze zulke vroege, primitieve wortels hebben.Nog een reden waarom de noodzaak om met haat om te gaan vanzelf opkomt wanneer we met de kwaliteit van Levend Daglicht (of het Liefdevolle Licht)

werken, is dat je zoveel frustratie en ongeluk in anderen om je heen ziet, en je gewoonlijk niet Gods liefde en genade direct waarneemt, die er zou moeten zijn. Vooral wanneer je binnen een theïstische traditie leeft, wordt je verteld dat God genadig is, dat God goed is, dat God je altijd zal helpen. Ondertussen heb je het grootste deel van je leven, vanaf dat je een kind was, altijd pijn en verdriet gehad. Waar was Gods liefde? Als een kind zie je God zich helemaal nergens mee bemoeien, omdat je als kind denkt dat God een soort iemand is die je zal komen helpen. Maar zo iemand zie je niet opduiken en jouw ellende weghalen. Dus voel je je door God teleurgesteld en gekwetst, en vervolgens natuurlijk boos en vijandig tegenover Hem. Die boosheid wordt tegen het Liefdevolle Licht gericht, omdat je erin teleurgesteld bent. Het is je niet te hulp geschoten. Je voelde je door God in de steek gelaten.De punten rond negativiteit, reactiviteit, haat en in het bijzonder de duivelachtige structuren die we hier bespreken, worden vaak verwaarloosd in spirituele wegen waarin de nadruk op liefde ligt. Onze ervaring in de Diamantbenadering is dat wanneer deze structuren niet verborgen of verworpen worden, maar in het licht gebracht en begrepen, de werkelijke waarheid van de liefdevolle aard van het universum toegankelijk wordt en in de doorlopende ervaring van de ziel geïntegreerd kan worden.

HOOFDSTUK 8

DE WERKELIJKE WERELD

Tijdens de ontwikkeling van het ego vormt zich een zelfbeeld, dat in verband staat met een gevoel van identiteit. Dit zelfbesef vormt zich in relatie tot en in samenhang met jouw geïnternaliseerde beelden van je ouders - de belangrijkste mensen in jouw leven - en van jouw beeld van de wereld. Je kent jezelf en de wereld om je heen via je geïnternaliseerde representaties. (Zie De Parel van Essentie, Almaas, 2000 voor een gedetailleerde bespreking van dit proces.) Bij degenen die in theïstische culturen leven, ontwikkelt zich bovendien een interne representatie of een beeld van God. Wanneer je in aanraking komt met het concept van God, ontwikkel je een idee van wat God is, en een relatie tot dat idee, waarin jouw zelfrepresentatie in relatie tot God besloten ligt. We vormen dus een Godsvoorstelling, een zelfrepresentatie en een relatie tussen die twee. In psychologisch taalgebruik is dat onze `objectrelatie' met God.

DE GODSVOORSTELLINGJouw onbewuste beeld van God bepaalt hoe je je verhoudt tot de intelligentie van het universum, datgene wat groter is dan jij als individu en groter dan je ouders als

individuen. Dit onbewuste beeld van God beïnvloedt dus in zekere mate jouw idee van de wereld, die neerkomt op het geheel van de verzorgende omgeving. Om een kloppende relatie te hebben met wat werkelijk bestaat, met de Intelligentie die voorbij alle uiterlijke verschijningen ligt, moet je de Sluiers, die jouw zicht daarop verduisteren, optillen. Een van die sluiers wordt gevormd door jouw geprojecteerde beelden, en het belangrijkste daarvan is jouw onbewuste Godsvoorstelling. Vanaf het begin wordt God ons meestal voorgesteld als degene die of datgene wat voor ons en het hele universum zorgt en op ons past, en zodoende is ons gevoel van basisvertrouwen en van holding innig met ons idee van God verbonden. Het beeld dat we ons van Hem hebben gevormd, bepaalt de mate van ons basisvertrouwen. Hoe meer dat beeld liefdevol en ondersteunend is, hoe meer we ons kunnen ontspannen en kunnen rusten in de wetenschap dat er voor ons gezorgd zal worden. Hoe minder ons beeld van Hem die kwaliteiten heeft, hoe banger we zijn, denkend dat we moeten worstelen, dat we braaf moeten zijn en op de een of andere manier anders, en dat we anderen en onszelf moeten manipuleren om te krijgen wat we nodig hebben.Jouw Godsvoorstelling is een amalgaam, dat is ontstaan uit je vroege ervaring met je moeder, je ervaring met je vader, uit wat de cultuur om je heen over God heeft verteld, wat je geleerd hebt toen je naar de kerk of de synagoge ging, wat je op school, op televisie en elders over God gehoord hebt, en uit de beelden die je in verband met God of met religie hebt gezien. Je relatie met God wordt met name beïnvloed door je relatie met je ouders, aangezien zij in het begin goden voor je waren, in de zin dat zij de volledige zorg voor jouw leven droegen. Vanuit jouw perspectief als heel jong kind leken je ouders almachtig en alwetend. Omdat je zelfgevoel in de eerste maanden van je babytijd met je moeder versmolten was en je voor het grootste deel nog in Zijn verbleef, bevat het gevoel van je moeder bovendien veel aspecten van de Zijnservaring. Al deze ervaringen met je moeder en je vader en de religieuze ideeën waarmee je in contact kwam, vormen je onbewuste beeld van God. In theïstische culturen is het beeld van God meestal antropomorfisch, waarbij het menselijke en bovenmenselijke eigenschappen aanneemt; maar zelfs als je ouders atheïst of boeddhist waren, heb je je waarschijnlijk een beeld van God gevormd.We hebben het hier niet over je directe ervaringen van God, maar over wat je geest denkt dat God is. Veel mensen, met name diegenen die in het Werk terechtkomen, hebben als kind ervaringen gehad waarvan ze later begrijpen dat het directe ervaringen van God waren. Deze ervaringen hebben in het algemeen geen invloed op onze ideeën over de intelligentie die we God noemen, net zomin als wat ons rationele, bewuste denken ons over Hem vertelt dat heeft. Het is een concept over Hem dat we in ons onderbewuste houden, iets waar we emotioneel diep in geloven en dat we projecteren op de objectieve, universele kracht die er is.

DUALITEIT VAN GOD EN DE WERELDNu zullen we onze aandacht richten op het andere aspect van wat het universum is - de wereld. De wereld, wijzelf en God zijn geen verschillende dingen, maar ze worden in ons denken van elkaar gescheiden tijdens onze groei en ontwikkeling. Gelijktijdig met het verlies van onze ware verbinding en aangeboren eenheid met de werkelijkheid tijdens onze jeugd, vormen zich allerlei indelingen, dualiteiten, splitsingen en scheidingen in ons denken. In een overwegend christelijke cultuur zoals de onze, is de scheiding tussen God en de wereld een van de voornaamste indelingen. Er is het hemelse koninkrijk en er is de aarde. Er is het spirituele en er is het fysieke.Wanneer we ons dus op het spirituele pad begeven, geloven we onbewust dat we op weg naar de hemel gaan. We denken dat het pad een kwestie is van naar een spiritueel universum gaan, dat we op de een of andere manier gescheiden van de fysieke werkelijkheid zien, van het hier-en-nu, van de wereld waarin we leven. Deze diepe splitsing zit ingebakken in de westerse cultuur, en westerse religies ondersteunen deze ook daadwerkelijk. Alle theïstische religies bekijken de dingen in principe door deze dichotomie; er is God en er is de fysieke wereld. Hun religieuze formuleringen zijn daarop gebaseerd, en pas wanneer je bij de mystieke elementen van deze religieuze tradities komt, is deze splitsing te doorzien.Deze splitsing waarin hemel en aarde twee verschillende dingen zijn, is niet de schuld van de westerse cultuur, maar eerder een weerspiegeling van een eigenschap van de ontwikkeling van het ego zelf: zijn verlies van het contact met de werkelijkheid. Tijdens onze ontwikkeling schiet onze omgeving onvermijdelijk tekort en zal zij ons niet volledig kunnen ondersteunen. Het spirituele element - onze essentiele aard - wordt zelden volledig of zelfs maar gedeeltelijk ondersteund, terwijl onze fysieke aard, ons verstand en onze emoties veel meer ondersteuning krijgen. Omdat we geleidelijk aan het contact verliezen met datgene in ons wat niet ondersteund wordt, trekt het spirituele zich uit ons bewustzijn terug en raakt afgesplitst. Terwijl we van nature de geest zijn die zich in een lichaam manifesteert, worden we tijdens de ontwikkeling van ons ego blind voor die werkelijkheid. Het is analoog aan kleurenblind worden, waarbij je maar een deel van het spectrum ziet. We zien de fysieke wereld, maar we zien er niet de fundamentele of spirituele component van. We zouden dit zien en ervaren van slechts een deel van wat we zijn en wat er om ons heen is, essentiële blindheid kunnen noemen.Als we het hele spectrum zien van dat wat bestaat, zien we de dingen zoals ze zijn; maar als een deel van ons zicht geblokkeerd is, als we deze blindheid hebben, zien we slechts een deel van wat er is, maar denken we dat wat we zien alles is wat er is. Wanneer we dus essentieblind zijn, is de wereld voor ons slechts fysiek en nemen we aan dat als er een spirituele werkelijkheid is, die ergens anders is. Deze

overtuiging wordt ondersteund door onze Godsvoorstelling, aangezien God, met zeldzame uitzonderingen, wordt gezien als van de wereld afgescheiden. Dit is een van de dingen die ons basisvertrouwen verstoort en het in zekere zin vernietigt: hoe kun je basisvertrouwen hebben wanneer je de ware werkelijkheid van de wereld niet ziet, wanneer dat wat je ziet, een fysieke wereld van willekeurige en zinloze gebeurtenissen is, wanneer je er de spirituele aard niet van ziet, wanneer je niet ziet wat er goedheid aan geeft, wat er volmaaktheid aan geeft, wat er betekenis aan geeft? We zien een lege wereld, een wereld zonder God, een wereld zonder Zijn, een wereld zonder liefde, een wereld zonder bewustzijn, en we denken dat dat is hoe de wereld werkelijk is.Dus hoe kunnen we dan vertrouwen hebben? We denken natuurlijk dat de wereld ons niet zal geven wat we nodig hebben, en dat het helemaal aan ons is als we willen overleven. Maar omdat we de spirituele dimensie in onszelf al evenmin zien - in wezen is ons ego op dit gevoel van tekort gebouwd - zien we niet dat we ook werkelijk het vermogen hebben om voor onszelf te zorgen. Dit gevoel van tekort is de psychologische manifestatie van ons gebrek aan contact met onze spirituele diepten.Zoals we zagen, wordt ons beeld van God bepaald door onze vroege omgeving, en ontwikkelt het zich vanuit onze relatie met onze ouders, met andere belangrijke figuren in onze vroege jeugd en uit wat we van vrienden, de kerk, school en andere invloeden geleerd hebben. Deze zijn alle samengevoegd tot een beeld van God, samen met onze relatie met dat beeld. Onze relatie met God weerspiegelt daarom onze relatie met onze vroege omgeving.

DE VOORSTELLING VAN DE WERELDHetzelfde gebeurt met de wereld. De manier waarop we de wereld zien, is een reflectie van onze vroege omgeving, en we zien hem vrijwel zoals we onze omgeving vroeger ervaren hebben. Net zoals we ons een Godsvoorstelling hebben gevormd, zo hebben we ons een voorstelling van de wereld gevormd, die we in het algemeen aanduiden met de wereld van representaties. En net zoals je je een beeld vormt van wie je bent, dat essentieblind en daarom onvolledig is, zo gebeurt hetzelfde met je innerlijke voorstelling van de wereld. In werkelijkheid is jouw beeld van jezelf nauw verbonden met jouw beeld van de wereld, aangezien ze beide ontstaan vanuit jouw ervaring van jezelf in de omgeving van je vroege jeugd. We zien onszelf en de wereld via deze beelden, die zich vele jaren geleden gevormd hebben, en zodoende ervaren we onszelf en de wereld in overeenstemming met beelden uit onze jeugd.Dit staat in verband met het bekende psychologische fenomeen van overdracht, waarin we beelden van mensen uit onze vroege jeugd projecteren op mensen in ons huidige leven. Onbewust zien we deze persoon als onze moeder en die persoon als

onze vader, met het overeenkomstige beeld van onszelf in relatie tot hen, en brengen daarmee deze oude relaties opnieuw tot leven. Op dezelfde manier projecteren we een beeld van de wereld op onze huidige ervaring ervan, op basis van onze vroege ervaring. Deze voorstelling van de wereld is een synthese van vele beelden. Ze is in de eerste plaats gebaseerd op onze vroege ervaring met onze moeder, aangezien zij de centrale figuur in die omgeving was, maar omvat ook het geheel van de omgeving die we als kind ervaren hebben. Vanwege onze essentiële blindheid is onze voorstelling van de wereld haast onvermijdelijk die van een wereld zonder diepte, zonder bewustzijn, zonder aanwezigheid, zonder God, zonder waarheid. Het is een lege huls, een projectie van moeders lege borst.Zolang je de wereld ziet als los van God of als verstoken van Essentie, kun je je essentiële aard niet werkelijk permanent herkennen, ervaren of belichamen. Wij zijn niet iets dat los van de wereld staat - het gevoel van gescheidenheid is slechts een mentale constructie - en daarom is het onmogelijk om de wezenlijke aard van de een te zien zonder die van de ander te zien. Wanneer we de dichotomie doorzien, wanneer we voorbij ons wereldbeeld kunnen kijken, dan zien we dat de fysieke wereld een werkelijkheid heeft die gelijk is aan onze essentiële aard wat betreft zijn aanwezigheid en bewustzijn, en zien we dat de wereld volmaakt en goedaardig is. We zien, met andere woorden, dat de fysieke wereld van een bewuste, liefdevolle aanwezigheid is gemaakt, en deze herkenning ligt ten grondslag aan het gevoel van basisvertrouwen.

DE WERELD ALS GODSVERSCHIJNINGEr zitten allerlei kleuringen aan deze gewaarwording. We kunnen haar ervaren als hemel en aarde die één worden en het hemelse koninkrijk op aarde brengen, waarbij we de wereld als een manifestatie van Gods liefde zien, de wereld als een manifestatie van God zelf, of zien dat de wereld werkelijk bestaat. Wat al deze verschillende ervaringen gemeen hebben, is dat we zien dat de wereld, mensen, de fysieke werkelijkheid, handelingen en verschijnselen allemaal reflecties of manifestaties zijn van een liefdevolle aard. Het is de waarneming dat de wezenlijke aard van alles een liefdevolle, bewuste kwaliteit is, of we het nu hebben over fysieke objecten, mensen, handelingen van mensen of fysieke verschijnselen. Ze worden allemaal gezien als manifestaties van die liefdevolle, bewuste aanwezigheid. Als we dit werkelijk zien, zijn we al in de hemel. Waar je ook kijkt, is er harmonie, schoonheid en liefde. Los van of iets er nu lelijk of mooi uitziet, de wezenlijke liefdevolle kwaliteit overstijgt alle verschijningsvormen.Dit is de meest wezenlijke mystieke ervaring. In tegenstelling tot andere spirituele ervaringen, zoals een innerlijke ervaring van Essentie of het besef van de genade die op je neerdaalt, is de mystieke ervaring de herkenning en ervaring dat alles, niets uitgesloten, een liefdevolle, bewuste aanwezigheid is. Dit bewustzijn kan op

verschillende niveaus en binnen verschillende dimensies worden ervaren, maar het centrale kenmerk ervan is een levendigheid, een werkelijkheid, een waarheid, een diepte.Wanneer je deze mystieke ervaring hebt, waarin je de liefdevolle aard van het universum ziet, dan zie je in dat het geen politiek is die vrede op aarde zal brengen. Je ziet dat je de wereld op geen andere manier harmonie kan bezorgen dan door de harmonie te zien die er al is. Je ziet dat uiterlijke harmonie een uitdrukking moet zijn van innerlijke harmonie; anders zal ze zich nooit manifesteren, omdat iemands kijk op de wereld een projectie zou blijven van de innerlijke begoochelingen van gescheidenheid en conflict. In wezen heeft iedereen deze projectie, en iedereen ligt ermee overhoop; we proberen haar te veranderen of te verbeteren, vechten er in ons hoofd mee en veranderen er hier en daar iets aan, maar zonder er in wezen uit te komen. Als je de innerlijke aard van de werkelijkheid echt herkent - en ziet dat die liefdevol is, dat die vreugdevol is, dat die overvloedig is - dan zul je vanuit die herkenning leven en zul je handelen met het doel om die herkenning ook in anderen teweeg te brengen.Dit is waarom spirituele leraren zich zelden bezighouden met maatschappelijke verandering. Ze zijn er niet tegen, maar ze zien dat het de problemen in de wereld niet zal oplossen, aangezien die problemen op verwrongen waarnemingen gebaseerd zijn. Dat is ook waarom sommige boeddhisten de eed afleggen om van hun persoonlijke verlichting af te zien totdat alle voelende wezens verlicht zijn - als alle voelende wezens verlicht zijn, zou dat overal op aarde ware vrede en harmonie betekenen. Vanuit het standpunt van het kabbalistische pad en het soefipad is werken aan jezelf geen kwestie van jezelf bevrijden; het is eerder een kwestie van God helpen leven, God helpen om zich in de wereld te manifesteren. Anderen zien aan jezelf werken als helpen om Gods lijden te verminderen; aangezien God de wereld is, is het lijden van de wereld Zijn lijden. Hoe meer we zien dat de ware aard van de wereld harmonie en liefde is, hoe minder er algemeen lijden zal zijn en hoe meer God bewust via iedereen zal leven. Wanneer je dit ziet, zie je dat de theïstische en boeddhistische benaderingen aan hetzelfde werken: of je het nu hebt over de verlichting van alle levende wezens of het bestaan van God via alle levende wezens, je hebt het over alle ogen van het universum die dezelfde harmonie zien.Wanneer je de knelpunten en barrières begrijpt die we hebben beschreven als iets in jouzelf, en je er een voor een aan werkt, beginnen ze geleidelijk aan weg te vallen. Dan lossen de externe beelden, externe ideeën, externe structuur, het hele externe omhulsel van de ervaren wereld zachtjes en rustig op in een heerlijk zachte, donzige, lieflijke, ondersteunende aanwezigheid. Hoe meer we ons op deze manier door het universum gedragen voelen, hoe meer we onszelf van binnen kunnen laten ontspannen en hoe meer onze wezenlijke aard onze ervaring kan bezielen.

HOOFDSTUK 9

DE HEILIGE IDEEËN EN BASISVERTROUWEN

We kunnen het nu gaan hebben over het Enneagram van de Heilige Ideeën in relatie tot de kwestie van basisvertrouwen. De negen Ideeën zijn op te vatten als gedifferentieerde manieren waarop we datgene kunnen zien wat basisvertrouwen mogelijk maakt - negen verschillende manieren om de wezenlijke grondslag en werkelijkheid van de liefde waar te nemen. Basisvertrouwen is niet-conceptueel, zoals we zeiden. De Heilige Ideeën bevinden zich in het conceptuele domein, en zijn voor ons voldoende van elkaar te onderscheiden om basisvertrouwen in taal uit te kunnen drukken. Een andere manier om dit uit te drukken is dat de Heilige Ideeën negen verschillende gewaarwordingen of zienswijzen van God zijn, als je het theïstisch uitdrukt, of van onze wezenlijke aard, als je het niet-theïstisch zegt. Ze zijn de onverduisterde gezichtspunten van de verlichte geest, universele manieren om de werkelijkheid te ervaren, in de zin dat ze onveranderlijk zijn, aangezien ze de gewaarwording vormen van wat objectief gezien bestaat.

DE VERLICHTE GEESTHet perspectief van de Heilige Ideeën is het zicht dat verschijnt wanneer er vrijheid is van welke gefixeerde positie dan ook. Dat is wat we bedoelen als we het hebben over bevrijding of verlichting. Verlichting wordt niet als een specifieke ervaring gezien, maar juist als een ervaring en begrip van hoe de dingen zijn. Dat omvat ookhet basisvertrouwen, dat wil zeggen de gesteldheid van de ziel wanneer zij in contact is met Zijn in zijn verschillende dimensies, met inbegrip van de kwaliteit van Levend Daglicht. Het zicht van de verlichte geest houdt evenmin in dat men in een bepaalde staat is; het is juist wat er wordt waargenomen wanneer men vrij is van de behoefte om in welke staat dan ook te zijn. Het is het perspectief van wat soms de `natuurlijke staat' wordt genoemd - hoe de werkelijkheid verschijnt voordat het ego iemands waarneming verduistert.De Heilige Ideeën zijn dus negen verschillende facetten van het verlichte zicht op de werkelijkheid, negen verschillende expliciete gewaarwordingen die van elkaar te onderscheiden zijn wanneer het basisvertrouwen overheerst. De fixaties die in het Enneagram van Persoonlijkheden worden beschreven, zijn negen verschillende facetten van het verwrongen zicht van het ego. Wanneer we met het Enneagram werken, is dat geen kwestie van zien wat er in ons bewustzijn ontbreekt, zoals we in de theorie van de gaten doen, maar van zien hoe ons bewustzijn zo verwrongen is dat de werkelijkheid er op een bepaalde manier uitziet. Iemands fixatie is niet iemands egostructuur, dus we kijken niet naar een bepaalde psychische structuur. We richten ons meer op een bepaalde kronkel die het hele ego heeft, een bepaalde

verdraaiing die invloed heeft op alle onderdelen ervan. Je hele ego is verdraaid op een manier die invloed heeft op alle structuren erin, en die ze een bepaald gevoel meegeeft, een bepaalde smaak, een bepaalde stijl, die het totaal van je ervaring kleurt en filtert. De verwrongen kijk van het ego verdraait de bewustzijnsstaat van de ziel op een manier die er een bepaalde houding aan geeft, een bepaalde visie die het gehele bewustzijn beïnvloedt en die de identiteit van het ego haar specifieke ondersteuning en kleuring geeft.Bij het bestuderen van elke Heilige Idee en haar bijbehorende fixatie zullen we haar centrale kronkel blootleggen, de primaire, verwrongen kijk op de werkelijkheid, die maakt dat iemands ziel door het ego gestructureerd blijft in plaats van in haar natuurlijke staat te verblijven. Het ego heeft de ziel zo beïnvloed dat zij zo ver van haar natuurlijke staat is afgeraakt, dat zij een geheel nieuwe kijk, een heel leven en een heel universum in het leven heeft geroepen, die een illusie zijn.

OBJECTIEVE WERKELIJKHEIDDe Heilige Ideeën werkelijk begrijpen is met een onverduisterde blik naar de werkelijkheid kijken, is zonder verwringing ervaren en leven en handelen. Op deze onverwrongen manier ervaren betekent dat we begrijpen wat het is om mens te zijn, en wat het leven en het universum zijn. Het betekent dat we erachter komen wat de natuurlijk staat van een mens is die zijn leven in deze wereld leidt. Het betekent dat we ontdekken hoe we in een natuurlijke staat kunnen leven zonder daarbij te bedenken wat onze staat is of dat we al dan niet verlicht zijn. Het is het zien van de werkelijkheid zoals die objectief is - een ervaring die onafhankelijk is van hoe je haar ervaart.Er is een soefiverhaal waarin drie blinde mannen een olifant aftasten zonder hem te kunnen zien. Elk van hen concludeert hoe de olifant eruitziet op basis van het deel dat hij aftast. Zoals in dat verhaal zouden jouw ervaringen momentopnames of glimpen van uiteenlopende delen van de objectieve werkelijkheid kunnen zijn, of ze zouden er verdraaiingen van kunnen zijn. Jouw verschillende ervaringen kunnen jou laten denken dat je de olifant begrijpt, terwijl je in feite slechts zijn slurf of knie of staart vasthebt, en het geheel daaruit afleidt. De objectieve werkelijkheid is het totaal van de olifant, niet de verschillende ervaringen ervan. Onze onverduisterde ervaringen van de werkelijkheid bevestigen het zicht op de objectieve werkelijkheid, waarbij het zicht de integrerende factor is, de bodem voor al deze ervaringen.De oogst van het pad is het vermogen om in de objectieve werkelijkheid te leven. Met het begrip van het zicht op de werkelijkheid kun je onderscheiden hoe elk van je ervaringen een weerspiegeling van deze werkelijkheid is, een verdraaiing, een benadering. Het zicht in zijn geheel kan niet volledig bevat worden, totdat het individu tot een diepe verwerkelijking komt. Maar dat weerhoudt ons er niet van

om te proberen te begrijpen wat dat zicht is. Deze poging helpt ons om ons werk op onszelf te richten, omdat ons begrip van wat de werkelijkheid is, bepaalt hoe we ons eigen bewustzijn van minuut tot minuut en van dag tot dag benaderen. In wezen worden de methodologie en feitelijke beoefening van de diverse spirituele wegen bepaald door de specifieke opvatting van de werkelijkheid waaruit zij zijn ontstaan. Aangezien de zienswijze van elke zuivere leer een verklaring van de ene werkelijkheid is, komen de diverse scholen met elkaar overeen; waar ze in verschil-len, wordt bepaald door het specifieke zicht op de werkelijkheid die door elk pad wordt benadrukt. Wanneer je je met een pad bezighoudt, moet je het zicht van die leer begrijpen om je helemaal aan het werk te kunnen wijden - om op het pad gericht te zijn en de juiste houding te hebben ten opzichte van de beoefening ervan in je leven. Het begrip van het verlichte zicht zoals dat door de Heilige Ideeën wordt geopenbaard, helpt ons om de grondslag van de specifieke methodologie van de Diamantbenadering te zien: de ontvouwing van het bewustzijn door middel van het heldere en precieze begrip van het bewustzijn. Dit begrip zal tevens een levenswijze onthullen die deze manier van aan onszelf werken ondersteunt.De Heilige Ideeën vormen dan ook objectieve aanschouwingen van de werkelijkheid, de werkelijkheid gezien door de ogen van onze natuurlijke staat. We noemen ze Ideeën omdat ze het perspectief vormen van het ontwaakte centrum in het hoofd, het hogere intellectuele centrum. Zijn negen verschillende gezichts-punten op de werkelijkheid, gezien zonder het subjectieve filter van het ego, en deze aanschouwingen zijn alleen mogelijk als het basisvertrouwen diepgaand in iemands ziel geïntegreerd is. Vanuit een monotheïstisch gezichtspunt betekent het begrijpen van de Heilige Ideeën het op een bepaalde manier waarnemen van God, het waarnemen van de dingen vanuit het perspectief van God, of het waarnemen van de dingen vanuit het gezichtspunt van de ziel in relatie tot God, afhankelijk van met welke Heilige Idee men werkt.

DIFFERENTIATIES VAN BASISVERTROUWEN IN DE HEILIGE IDEEËNHieronder zullen we iedere Heilige Idee kort bespreken door ons met name te richten op haar relatie met het basisvertrouwen. In deel drie zullen we ze ieder diepgaand onderzoeken. We zullen beginnen met de Heilige Idee voor Punt Acht, Heilige Waarheid. Wanneer basisvertrouwen overheerst, opent het hoofdcentrum zich en nemen we het feit van de werkelijkheid waar. We zien dat het universum in zijn totaliteit - alle niveaus, het fysieke incluis - op een wezenlijke manier bestaat en dat dat bestaan de zuivere werkelijkheid is. We zien dat het hele bestaan de manifestatie is van God, het Goddelijke Wezen, de Ware Aard - welke naam je er maar aan wilt geven. Heilige Waarheid is dus de gewaarwording dat God bestaat als de totaliteit van het bestaan - dat Hij zowel datgene is wat bestaat, als het bestaan van datgene wat bestaat - en dat God niet iets is dat los van het universum

staat. Wanneer het basisvertrouwen diepgaand geïntegreerd is, zien we dat alles is doortrokken van de levende aanwezigheid of het bewustzijn dat we Levend Daglicht of Liefdevol Licht noemen. Het zou ook God genoemd kunnen worden, liefde, bewustzijn, aanwezigheid of Zijn. Deze gewaarwording van het bestaan is het perspectief van Heilige Waarheid.De volgende Idee is dat van Punt Negen, Heilige Liefde. Dit is de gewaarwording en het begrip dat deze zuivere werkelijkheid het bestaan van liefde is, dat zij liefde is, en haar handelen liefdevol. Een andere manier om dat te zeggen is dat het universum functioneert volgens goedaardige wetten. Gezien vanuit het perspectief van Heilige Liefde is het hele universum doortrokken van, gedragen door, geschapen door en gemaakt van een bewustzijn dat vol liefde is. Op Punt Negen wordt dus de aard van de Levend-Daglicht-dimensie van Zijn waargenomen.Wanneer in de ziel het basisvertrouwen de overhand heeft, neem je niet alleen het wezenlijke bestaan van het universum waar als een aanwezigheid met een inherent liefdevolle aard, maar zie je ook dat het volmaakt is. Dit is het perspectief van Heilige Volmaaktheid, de Heilige Idee van Punt Een. Niet alleen wordt het bestaan als volmaakt gezien, niet alleen wordt alles erin gezien als precies goed, maar ook wordt alles wat er gebeurt als juist gezien. Zijn wordt gezien als iets dat een juistheid in zich heeft, en ook de manier waarop het funtioneert wordt als juist gezien. De aanwezigheid van basisvertrouwen leidt dus niet alleen tot de aanvaar-ding van wat is, maar tevens tot een besef van de volmaaktheid van wat is. Heilige Wil, de Idee van Punt Twee, is de gewaarwording dat alles wat er gebeurt het functioneren van dit ware bewustzijn is. Uit deze gewaarwording volgt een aanvaarding van de wil van het universum, die leidt tot Heilige Vrijheid, een andere naam voor de Heilige Idee van dit punt. Als je contact hebt met de aanwezigheid van Zijn en bent vervuld van het Levende Daglicht, zie je alles wat er gebeurt als het functioneren daarvan, en zodoende is het zinvol om je over te geven aan wat er gebeurt. Je weet dat alles wat er gebeurt in orde is, en door je er niet tegen te verzetten, verwerkelijk je een besef van vrijheid, een besef van stroming. Heilige Vrijheid heeft dus te maken met de relatie van de ziel tot de werkelijkheid.De Heilige Idee voor Punt Drie is Heilige Hoop, Heilige Wet of Heilige Harmonie. Heilige Hoop is de gewaarwording dat, omdat alles wat er gebeurt het functioneren van een goedaardige werkelijkheid is, de dingen zich vanzelf in de goede richting bewegen. Er is vertrouwen dat de natuurlijke ontvouwing van het universum volgens inherent optimaliserende wetten werkt, en dat de dingen daarom correct evolueren; daarom hoef je de zaken niet in eigen hand te nemen om ze te laten gebeuren. Er is een impliciete hoop, en niet zozeer een hopen dat de juiste dingen zich zullen voordoen.Heilige Oorsprong is de Heilige Idee voor Punt Vier. Dit is de gewaarwording dat wij als individuele zielen, en daarnaast alles wat bestaat, afkomstig zijn uit en deel

uitmaken van de liefdevolle aanwezigheid van Zijn. Zijn is onze oorsprong, onze substantie, onze natuur. Vanuit dit perspectief zien we dat in het basisvertrouwen het besef van verbinding met onze Bron besloten ligt.Heilige Alwetendheid, die soms Heilige Transparantie wordt genoemd, de Heilige Idee voor Punt Vijf, heeft weer betrekking op de relatie van de ziel tot de werkelijkheid. Alwetend betekent alles-wetend, dus het perspectief hierbij is dat in de aanwezigheid van basisvertrouwen de ziel de werkelijkheid kent - maar zij kent deze specifiek als een eenheid. Dit is de gewaarwording, de realisatie, het inzicht dat alles wat bestaat met elkaar verbonden is en één iets vormt. De grenzen die het ego ervaart, zijn uiteindelijk niet echt, en dus zijn afscheiding en isolatie illusies. De aanschouwing van Heilige Alwetendheid is de gewaarwording dat je jezelf niet werkelijk kan afscheiden, aangezien we allemaal één iets zijn, en elk idee van grenzen tussen onszelf en alles wat er in het universum bestaat, is uiteindeljk loos. Alwetendheid is de manier waarop God de dingen kent - als een geheel, als één ding zonder afscheidingen. Vanuit dit gezichtspunt zien we wat God ziet: Alles is één.De volgende Idee, dat van Punt Zes, is Heilig Vertrouwen of Heilige Kracht. Ze laat ons weten dat in het basisvertrouwen het geloof of vertrouwen besloten ligt dat de werkelijkheid of God woord zal houden, ons zal steunen, er in principe voor ons zal zijn. Heilig Vertrouwen is de Idee die het dichtst bij het basisvertrouwen zelf ligt; het is een gedifferentieerde gewaarwording van basisvertrouwen. Zoals we zeiden, is basisvertrouwen niet gedifferentieerd genoeg om een gevoel of een idee te zijn; wanneer het expliciet wordt, noemen we het Heilig Vertrouwen.Heilige Wijsheid, Heilig Werk of Heilig Plan is de Idee voor Punt Zeven. Wanneer er basisvertrouwen in de werkelijkheid is, zien we niet alleen dat de dingen goed zijn zoals ze zijn en dat wat er gebeurt optimaal is, maar we krijgen ook iets mee van hoe de dingen zich ontvouwen. We hebben een idee van wat de evolutie van een mens richting bewustzijn inhoudt, hoe de natuurlijke, spontane evolutie van de menselijke ziel eruitziet. Het Heilige Plan is daarom Gods Plan - de gewaarwording van de richting van de ontvouwing van de ziel wanneer zij in contact met Zijn is - de blauwdruk van waartoe een mens bestemd is om uit te groeien. Vanuit het perspectief van Heilig Plan zien we dat het universum zo functioneert dat mensen compleet kunnen worden. Een mens wordt compleet wanneer God volledig in dat mensenleven wordt afgegoten, wanneer de macrokosmos in de microkosmos wordt herhaald. Dat is wat er in sommige spirituele tradities wordt bedoeld met de mens die het beeld van God wordt.Heilig Werk is de feitelijke evolutie, het proces van die ontvouwing zelf. Heilig Werk is Gods werk en bestaat uit de ontvouwing van het bewustzijn van de ziel tot de gewaarwording van het hele universum, en alle inspanningen die we in die richting leveren. Het Werk is dus deel van het Heilige Werk, en daarbij streven we

ernaar om onze ziel op het Heilige Plan af te stemmen door aanwezig te zijn. Handelen in het nu is in werkelijkheid Heilig Werk, en zulk handelen maakt dat de ziel evolueert en ontwikkelt volgens de natuurwetten van haar ontvouwing - volgens het Heilige Plan van hoe een mens zich ontwikkelt.

BASISVERTROUWEN EN DE FIXATIESZoals we gezien hebben, is basisvertrouwen impliciet in deze negen Ideeën aanwezig en wordt het ook door hen opgewekt. Aan de andere kant vormen de Heilige Ideeën de gedifferentieerde gezichtspunten over het universum, over de werkelijkheid, over onszelf en het leven, die aanwezig zijn wanneer het basisvertrouwen zich stevig heeft verankerd. In de taal van de overgeleverde kennis van het Enneagram heet het dat, wanneer het buikcentrum open is en verbonden met het centrum van de aarde, het hoofd in de hemel tussen de sterren opengaat en je de wereld dan via de negen Ideeën waarneemt. Terwijl je de wereld waarneemt via alle Ideeën, zal elk individu de wereld het sterkst waarnemen via de Heilige Idee die bij zijn of haar enneatype hoort. Ieder van de enneatypes, met zijn gefixeerde kijk op de werkelijkheid, vormt een constellatie rond de afwezigheid van de bijbehorende Heilige Idee. We kunnen zeggen dat het gefixeerde mentale gezichtspunt van elk enneatype gewoon een blinde vlek is, en dat de specifieke blindheid de ontbrekende waarneming van de Heilige Idee van dat type is. De centrale blinde vlek van iedere fixatie is dus de afwezigheid van basisvertrouwen - veroorzaakt door het verbreken van de verbinding met de wezenlijke grond van Levend Daglicht, dat gedifferentieerd wordt ervaren. Het verlies van basisvertrou-wen dat elk enneatype ervaart, is daarom niet te scheiden van het verlies van een van de Heilige Ideeën.Iemands fixatie is dan ook het gevolg van een onjuistheid of verdraaiing in hoe deze de werkelijkheid waarneemt. Volgens de overgeleverde leer van het Enneagram zal deze onjuistheid gecorrigeerd worden als je de werkelijkheid begrijpt en ervaart via het onverwrongen perspectief van de Heilige Idee die bij jouw enneatype hoort. Dit is waarschijnlijk waarom de Heilige Ideeën door Ichazo `psychokatalysatoren' worden genoemd; ze katalyseren het transformatieproces in de ziel van identificatie met het ego tot identificatie met Zijn als wie en wat je bent. Dat is één manier om het proces van transformatie te doorlopen. Vanuit het perspectief van de Diamantbenadering zien we echter dat basisvertrouwen door contact met de kwaliteit van Levend Daglicht zich opnieuw moet vestigen, en dat we als gevolg daarvan de Heilige Ideeën vanzelf zullen ervaren en zodoende de werkelijkheid objectief zullen zien. We hebben gezien dat, wanneer we ons door de psychodynamische problemen rond basisvertrouwen heen werken, we vanzelf de Heilige Idee van onze fixatie beginnen waar te nemen. Wanneer de Heilige Ideeën begrepen worden, leren we om te ervaren en te leven in de werkelijkheid, met haar

essentiële kwaliteiten en onbegrensde dimensies. Basisvertrouwen ontsluit het hogere intellectuele centrum en biedt ons het zicht op de Heilige Ideeën, en dat bevrijdt ons uit de begoochelingen van het ego en helpt ons om ons bewustzijn zich te laten vestigen in de eenheid van Zijn.

DEEL DRIE

WERKEN MET DE HEILIGE IDEEËN

HOOFDSTUK 10

ORIËNTATIE OP DE HEILIGE IDEEËNIn deel drie van dit boek zullen we werken aan het zoveel mogelijk begrijpen van de werkelijkheid zoals die feitelijk is. Dit betekent het onder ogen zien van de fundamentele, principiële, universele foutieve opvattingen en ideeën over hoe de dingen zijn. Zoals we al zeiden, is het geen kwestie van het onder ogen zien van een tekort in jezelf, maar eerder van het blootleggen van je begoochelingen. Een begoocheling is iets dat je voor waar aanneemt, maar wat niet waar is. Het is een kronkel in je denken, die je waarneming verdraait. De oplossing ervan is niet een bepaalde bewustzijnsstaat, maar een gecorrigeerd zicht op de werkelijkheid, dat maakt dat alle staten te ervaren zijn. Het werken aan deze verdraaiing in je waarneming is daarom een kwestie van je denken veranderen, van je perspectief veranderen, van je filosofie over de werkelijkheid, het leven en jezelf veranderen.Dit is uiteraard geen simpele zaak, en je zult onderweg de nodige weerstand tegenkomen naarmate dit inzicht zich in je ervaring begint voor te doen en niet louter intellectueel blijft. De meeste mensen willen hun denken niet veranderen. Ze zijn misschien bereid om moeilijke, emotionele staten te ervaren, mits er de belofte is van een of andere heerlijke staat aan het eind van de tunnel. Maar het lijkt misschien helemaal niet zo wenselijk om werkelijk je denkkader te veranderen.Omdat de Heilige Ideeën gedifferentieerde manieren zijn om dat wat is te zien, zijn ze conceptueel en staan ze zodoende in verband met het hogere intellectuele centrum. Ze op een ervaringsniveau begrijpen komt neer op het openen van het

hoofdcentrum. Het perspectief van de Heilige Ideeën waarmee we zullen gaan werken is het zicht op de werkelijkheid dat verschijnt wanneer het hoofdcentrum open en actief is, en functioneert. Wanneer dit centrum dicht is, wordt iemands perspectief op de werkelijkheid gefilterd door de negen dwalingen van de fixaties. Door een voorproefje te krijgen van hoe de werkelijkheid er objectief uitziet, worden de dwalingen op een systematische manier onder ogen gezien. Elke dwaling is een zeer specifiek en diepgeworteld idee over jezelf en de werkelijkheid, uitgekristalliseerd tot een overtuiging, die op een specifieke manier onjuist is. Ons werk met de enneatypes is daarom geen kwestie van ingaan op de details van hoe ieder type te werk gaat, maar van zien hoe de kern ervan het resultaat is van fundamentele misvattingen over de werkelijkheid, die recht te zetten zijn door het werkelijk begrijpen en waarnemen van de corresponderende Heilige Idee.

EGODWALINGENAls je de negen Heilige Ideeën scherp ziet, geeft dat ruimte aan de objectiviteit over wat is, en legt dat zodoende de dwalingen automatisch bloot. Op het niveau van de ervaring vormen de dwalingen bepaalde manifestaties in de persoonlijkheid, die niet lijken te veranderen, hoeveel je er ook aan gewerkt hebt, hoe vaak je je ook met de betrokken thema's hebt beziggehouden, en welke essentiële staten je ook ervaren hebt. Je gelooft bijvoorbeeld dat er iets aan jou niet klopt. Dit idee is niet ongedaan te maken door de aanwezigheid van welk essentieel aspect dan ook, omdat het niet het gevolg is van een innerlijk tekort aan contact met Zijn. Het is eerder een misvatting die voortkomt uit het niet begrijpen van de Idee van Heilige Volmaaktheid, en zolang je die niet begrijpt - dat je van nature juist precies goed bent - zal het gevoel blijven dat er iets niet klopt. Het is geen kwestie van een aspect van je Ware Aard dat niet beschikbaar is voor je bewustzijn; het is dat er een bepaalde verdraaiing is, een bepaalde kronkel in hoe je denkt, hoe je jezelf en de werkelijkheid waarneemt, die teruggedraaid moet worden.We richten ons dan ook niet zozeer op een bepaalde bewustzijnsstaat, maar op het rechtzetten van onze begoochelde gezichtspunten. We richten ons op ons fundamentele, totale zicht op de werkelijkheid - ons begrip en onze waarneming ervan. De kwaliteit van Levend Daglicht is de genade of de zegen die voor dit proces nodig is, maar ze is er niet de uitkomst van. De uitkomst is het loslaten van een gefixeerde cognitieve positie ten opzichte van de werkelijkheid.Het Enneagram is een plattegrond of ontwerp dat je helpt om de werkelijkheid te begrijpen en je erop af te stemmen. Het is als een prisma, dat negen verschillende objectieve perspectieven op de werkelijkheid afzonderlijk van elkaar laat zien, met hun negen overeenkomstige begoochelde gezichtspunten. De negen dwalingen van de enneatypes zijn gewoon verschillende manieren om hetzelfde verwrongen standpunt over de werkelijkheid uit te drukken - dat van het gestructureerde deel

van de ziel, het ego. Hoewel jouw bepaalde fixatie je hele ervaring een specifiek aroma geeft, kun je niet één begoocheling hebben en de andere niet, omdat ze alle met elkaar verweven zijn en gewoon negen verschillende manieren zijn om hetzelfde uit te drukken. In het systeem van het Enneagram wordt het ego gesymboliseerd door een negenkoppige draak, wat betekent dat, hoewel elke fixatie een specifieke dwaling vormt, ze elk een deel van hetzelfde schepsel vormen.We zullen dus de specifieke details van elke Heilige Idee bestuderen. We zullen onderzoeken wat elke Idee betekent, wat er de waarnemingservaring van is en welke dwaling het gevolg is van het ontbreken ervan. We zullen doordringen tot de kern, tot de diepte van elk van deze dwalingen, elk van deze koppen van de draak, die de kronkel in de ziel zelf is waaraan het hele enneatype ontspruit. Elk van deze kernovertuigingen over de werkelijkheid is het tegenovergestelde van de corresponderende Heilige Idee, en is dus een onheilige idee, een gecorrumpeerde idee. De dwalingen leiden tot vervreemding van de werkelijkheid, weg van de harmonie en rijkdom die in Zijn besloten liggen.We zullen zien hoe het verlies van elke Heilige Idee tot een bepaalde dwaling over de werkelijkheid leidt, hoewel de dwaling niet de kernervaring van ieder enneatype onthult. Het is eigenlijk meer de kiem van iedere fixatie, in de zin dat het een verwrongen idee over de werkelijkheid is, iets mentaals, een overtuiging. Deze overtuiging impliceert de ontbrekende Heilige Idee, maar verklaart niet geheel hoe het enneatype zich vormt.

FIXATIEKERNENDe eigenlijke vorming is een specifiek patroon dat door alle enneatypes gevolgd wordt. Om het te begrijpen, moeten we teruggaan naar ons begrip van basisvertrouwen, hoe het zich verhoudt tot de verzorgende omgeving, hoe de verzorgende omgeving zich verhoudt tot Levend Daglicht en hoe de objectieve werkelijkheid zich in gedifferentieerde vorm manifesteert in de Heilige Ideeën. We hebben gezien dat het gevoel van holding in de omgeving de integratie van en het ononderbroken contact met Levend Daglicht in de ziel mogelijk maakt, en dat wanneer deze dimensie deel van de ervaring is, het gevoel van niet-conceptueel, non-verhaal basisvertrouwen opkomt. Wanneer dit vertrouwen conceptueel ervaren wordt, openbaart dat het perspectief van de Heilige Ideeën.Het verlies van het gevoel van holding zal leiden tot het verlies van het contact met Levend Daglicht, en dit zal voor elk enneatype uitmonden in een specifiek gevoel van tekort. De afwezigheid van holding wordt ervaren op een manier die wordt bepaald door de specifieke Heilige Idee die verloren is gegaan, en wordt dan ervaren als een specifieke pijnlijke, deficiënte en moeilijke staat, die we de specifieke moeilijkheid van dat enneatype noemen. De specifieke dwaling, de verwrongen kijk op de werkelijkheid die het resultaat is van het verlies van de

specifieke Heilige Idee voor dat enneatype, vormt het specifieke gevoel van tekort. Het gevoel van tekort is als het ware de belichaming van die conceptuele formule-ring. De dwaling geeft ook vorm aan hoe ieder enneatype op zijn specifieke moeilijkheid reageert. We hebben gezien hoe de afwezigheid van holding leidt tot een gebrek aan vertrouwen, wat er op zijn beurt weer voor zorgt dat de ziel een reactie vertoont, in plaats van haar natuurlijke ontvouwing voort te zetten, en hoe ieder enneatype een bepaalde manier heeft om op zijn uiterst pijnlijke gevoel van tekort te reageren. We noemen dit de specifieke reactie van elk enneatype. Vanuit de interactie tussen de specifieke moeilijkheid en de manier waarop daarop wordt gereageerd, de specifieke reactie, vormt zich de kern van elk enneatype. Vanuit die kern ontstaan alle emotionele en gedragsmatige patronen die bij dat type horen.In deel twee bespraken we hoe de Heilige Ideeën het expliciet gemaakte basisvertrouwen vormen. Het belichamen van basisvertrouwen is belangrijker dan het begrijpen van de Heilige Ideeën, omdat het onze waarneming overstijgt van wat wel en wat niet de werkelijkheid is. De Heilige Ideeën dienen als negen toegangen tot basisvertrouwen, omdat wanneer ze begrepen worden, het hoofdcentrum opengaat, Levend Daglicht in het lichaam afdaalt en het, wanneer het de buik bereikt, in het buikcentrum wordt geïntegreerd als een fundamenteel vertrouwen in de werkelijkheid. Terwijl het werken aan de Heilige Ideeën een manier is om basis-vertrouwen te ontwikkelen, zijn vanuit een ander gezichtspunt de Heilige Ideeën zelf het basisvertrouwen, dat rijpt tijdens het proces van menselijke ontwikkeling en groei.

DE DRIE HOEKEN VAN HET ENNEAGRAMHet Enneagram is volgens de traditie in drie hoeken verdeeld, die elk bestaan uit een van de punten die de binnenste driehoek vormen (Punt Negen, Zes en Drie) plus de twee punten aan weerszijden. Deze verdeling helpt de Negen Ideeën te verduidelijken. De Heilige Ideeën in de bovenste hoek, gevormd door de Punten Acht, Negen en Een, komen overeen met de objectieve perspectieven op het totaal van de werkelijkheid - de kosmos als geheel. Zij vormen het begrip van de werkelijkheid in termen van het totaal, met andere woorden, om theïstische terminologie te gebruiken, het begrip van wat God is. Vanuit een niet-theïstisch oogpunt is dat het begrip van wat totale volledigheid is. Deze drie Ideeën zijn het belangrijkst voor basisvertrouwen. Heilige Waarheid, Heilige Liefde en Heilige Volmaaktheid zijn de drie manieren die, wanneer ze worden gecombineerd, ons vertellen hoe de werkelijkheid in haar geheel is, of je dat totaal nu God, Goddelijk Zijn, de Goddelijke Gedachtegeest of Eenheid noemt.

Zicht op het totaal van de werkelijkheid

De Ideeën in de hoek die door de Punten Vijf, Zes en Zeven worden gevormd, zijn vormen van het zicht op de mens vanuit het perspectief van het geheel: hoe deze werkelijkheid in de menselijke ziel weerspiegeld wordt, wat de ware relatie van de mens tot deze alomvattende werkelijkheid is en hoe het totaal van de werkelijkheid in de individuele persoon tevoorschijn komt. Met andere woorden, deze Ideeën verhelderen hoe die werkelijkheid zich als mens openbaart. De Ideeën in de bovenhoek zijn onafhankelijk van de mens, terwijl die in de hoek van de Zes de ontwaakte of objectieve gezichtspunten van die totale werkelijkheid zijn, zoals ze in de mens weerspiegeld worden. Wanneer je jezelf ervaart via de Heilige Ideeën in de bovenhoek, ervaar je jezelf als God, niet als mens. Maar wanneer je jezelf via de Ideeën in de hoek rond Zes ervaart, ervaar je jezelf als een mens die een weer-spiegeling van de alomvattende werkelijkheid is.Dit begrip van wat de totale werkelijkheid is en wat een mens is vanuit het perspectief van die totale werkelijkheid, verschaft ons een begrip van wat doen is, wat functioneren is, wat leven is, en dat is waar de Heilige Ideeën naar verwijzen in de hoek die door de Punten Twee, Drie en Vier wordt gevormd. Zij vormen het zicht op het functioneren in relatie tot deze perspectieven, en ze verschaffen een werkelijk begrip van wat het betekent om te handelen. Ze hebben betrekking op hoe doen en functioneren plaatshebben, wie het doet en hoe iemand dat aanpakt. Deze hoek verschaft een begrip van wat leven vanuit een niet-egogebonden gezichtspunt is en helpt ons zodoende om spirituele beoefening in het juiste perspectief te zien. Omdat deze Ideeën laten zien wat functioneren en leven eigenlijk zijn en hoe ze plaatshebben, zul je, wanneer je ze begrijpt, weten in welke richting een bepaalde oefening leidt en of die je bij iets wat echt is, zal brengen of niet. We zouden al deze hoeken afzonderlijk kunnen bestuderen, maar om ervoor te zorgen dat de Ideeën gemakkelijker te begrijpen zijn, zullen we ze op een andere manier indelen. We zullen drie driehoeken maken, die elk worden gevormd door een Heilige Idee uit een van de drie hoeken, en dus een blik op het universum, een overeenkomstige blik op de mens en een blik op het functioneren vertegenwoordigen. De drie driehoeken bestaan uit (1) Punt Acht, Vijf en Twee - Heilige Waarheid, Heilige Alwetendheid en Heilige Wil, (2) Punt Een, Zeven en

Vier - Heilige Volmaaktheid, Heilige Wijsheid en Heilige Oorsprong, en (3) Punt Negen, Zes en Drie - Heilige Liefde, Heilige Kracht en Heilige Harmonie.

HOOFDSTUK 11

PUNT ACHTHEILIGE WAARHEID

Het gewaarzijn dat de kosmos nu objectief bestaat; dat dit bestaan zijn eigen definitie vormt, en voortduurt, of een individu het begrijpt of niet; en dat het individu de waarheid van de Werkelijkheid het meest volledig ervaart wanneer hij ieder moment voor het eerst ziet, zonder vooropgezette ideeën over wat er zou moe-ten gebeuren.

Ichazo, 1972

De Heilige Idee voor enneatype Acht is Heilige Waarheid. Het verwijst naar de eenheid van bestaan en omvat en overstijgt Essentie en het Absolute. Om te begrijpen wat de Heilige Waarheid is, moeten we eerst onderzoeken wat waarheid is.

WAARHEIDHet eerste type of niveau van waarheid dat we tegenkomen, is wat we relatieve waarheid noemen. Relatieve waarheid is het feit van wat er gebeurt, en we noemen die `relatief' omdat zij specifiek is voor de persoon, de situatie en het moment waarop de ervaring plaatsheeft; dit betekent dat zij voortdurend aan het veranderen is. De relatieve waarheid is bijvoorbeeld op dit moment dat je dit boek zit te lezen, en even geleden was de waarheid dat je iets anders aan het doen was. De relatieve waarheid hangt af van de situatie en vertelt ons de feiten van wat zich nu afspeelt. Deze waarheden zijn het meest voor de hand liggend en vormen de vertrekpunten van waaruit we in contact treden met een dieper gelegen niveau van waarheid.Als je je onderzoek van de relatieve waarheid van een situatie verdiept, zul je ontdekken dat de psychodynamische en existentiële fundamenten ervan zich beginnen te openbaren. Dan kun je op een gegeven moment datgene gaan ervaren wat we de essentiële waarheid noemen, de aanwezigheid van Essentie zelf. Laten

we bijvoorbeeld zeggen dat je ontdekt dat je fantaseert over een ijsje eten. De relatieve waarheid is dat dat is wat door je hoofd gaat. Als je het verlangen naar het ijsje onderzoekt, ga je je misschien realiseren dat je je alleen voelt en dat dat een gevoel met zich brengt dat je een bepaald soort contact mist. Wanneer je daarbij blijft, zie je dat je naar een bepaald soort liefde verlangt, die je aan je moeder doet denken. Je realiseert je dat je moeders liefde een beetje als een ijsje smaakt. Dat zou ertoe kunnen leiden dat je een kwaliteit van liefde gaat ervaren die zoet en zacht is, die maakt dat je je geliefd en bemind voelt. Als je contact legt met deze kwaliteit van liefde, ben je in contact met het feitelijke essentiële aspect dat je lang geleden gelijkstelde met je moeder. Dit niveau van waarheid van de situatie is de essentiële waarheid. Die waarheid is een kwaliteit van liefde die in jou aanwezig is, maar die op een relatief niveau slechts wordt gevoeld als zin in een ijsje.Op dit essentiële niveau krijgen de feiten van jouw situatie een soort betekenis, een soort rijkdom en diepte, omdat ze je binnenleiden in het domein van wat werkelijk bestaat, voorbij het oppervlak van de dingen. Een essentiële waarheid is geen gedachte, idee, reactie of handeling; haar voornaamste eigenschap is dat ze een ontologische aanwezigheid is - ze heeft een wezenlijk bestaan. Hoewel de relatieve waarheid van een situatie ons bij de essentiële waarheid ervan kan brengen, is het essentiële niveau niet afhankelijk van de situatie. Het bestaat op zichzelf; het is zijn eigen domein, met zijn eigen bestaan, onafhankelijk van wie wij zijn of wat wij doen.De essentiële waarheid helpt ons om te begrijpen wat er werkelijk gebeurt en wat er bestaat onder de uiterlijke verschijning van de dingen. Een fantasie van een ijsje eten is gewoon een beeld in je hoofd, en zelfs een echt ijsje verdwijnt of verandert nadat het is opgegeten. De liefde die het kan opwekken of weerspiegelen heeft echter een wezenlijk en onveranderlijk bestaan, hoewel je gewaarzijn ervan kan komen en gaan. Die liefde bestaat als een aanwezigheid die wezenlijk en werkelijk is; zij heeft energie, gevoelswaarde en potentie.Als we de zoektocht naar de waarheid in een situatie voortzetten, zal de essentiële waarheid zich blijven uitbreiden en de steeds diepere dimensies van Zijn openbaren, totdat we op een gegeven moment in contact komen met de vormloze dimensies van Zijn. Wanneer we Essentie voor het eerst tegenkomen, ervaren we deze in de dimensie van vorm, die in ons besloten ligt, met andere woorden: `Er is liefde in mijn hart, wil in mijn buik, helderheid in mijn hoofd' enzovoort. Op een dieper niveau breidt de aanwezigheid van Essentie zich uit en raakt haar begrenzingen kwijt, en realiseren we ons dat zij eigenlijk onbegrensd is. Dit is het begin van de ervaring van de vormloze of onbegrensde dimensies. De eerste vormloze dimensie die we meestal tegenkomen, zoals we in deel twee besproken hebben, is die van Levend Daglicht: een liefde die niet alleen binnen in jou bestaat, maar overal is - die alles doordrenkt en door alle grenzen heen dringt.

We hebben ons dus verplaatst van het feit van wat er gebeurt naar wat er werkelijk in jou bestaat, en van daaruit naar wat er voorbij je lichaam bestaat - wat er in de hele kosmos bestaat. In de onbegrensde dimensies heeft Essentie nog steeds de kwaliteit van een aanwezigheid, een volte en een rijkdom. Wanneer onze ervaring zich verdiept, blijven de onbegrensde dimensies zichzelf in voortdurend toenemende diepte openbaren, de een na de ander, terwijl we doordringen in steeds dieper gelegen concepten in onze geest, en deze dimensies zullen ons uiteindelijk naar de diepste, binnenste waarheid leiden - de absolute waarheid. Deze dimensie van het Absolute ligt voorbij alle concepten, inclusief dat van bestaan en niet-bestaan.Het is niet zo dat er een vormloze of onbegrensde dimensie is die in alles doordringt of die de essentie van alles is, aangezien we, door het op die manier te zien, een dichotomie in het leven roepen die niet bestaat. Het is geen kwestie van: er is een `ik' en er is mijn essentiële aard. De vormloze dimensies brengen een ander soort perceptie met zich, waarin Zijn een vormloze, onbegrensde, werkelijke aanwezigheid is, een wezenlijke aanwezigheid die niet door enige begrenzing wordt omvat. Wanneer je de pure, doorschijnende, in zichzelf bestaande onbegrensde aanwezigheid ervaart, dan zie je dat die niet alleen de wezenlijke aard van Essentie zelf is, maar ook van alles wat bestaat. We zien dan dat het universum uiteindelijk puur Zijn is, en dat dit pure Zijn ons niet alleen ondersteunt, bezielt en ons wezen is, maar, fundamenteler, dat wij ervan zijn gemaakt. Het is volstrekt onscheidbaar van wat wij zijn. Het doordrenkt en vult dus niet slechts het universum, maar is het universum. Dit inzicht dat er geen universum is los van deze pure, onbegrensde, op zichzelf bestaande Zijns-heid, is een vollediger niveau van de waarheid.De gewaarwording dat Zijn de totaliteit van alles uitmaakt, is wat in het algemeen een mystieke ervaring wordt genoemd. Voorafgaand hieraan kun je spirituele ervaringen hebben, maar wanneer je de eenheid en enigheid van het bestaan ervaart, zit je op het niveau van de mystiek. In de dimensie van Levend Daglicht ervaar je dat alles van liefde gemaakt is. Wanneer je om je heen kijkt, kan alles er bijvoorbeeld uitzien alsof het is gemaakt van een roze en zachte, diamantachtige zijden substantie, en is vervuld van een wonder, een schoonheid en een lieflijkheid.De ervaring van de onbegrensdheid die opkomt wanneer we de vormloze dimensies binnengaan, wordt dus het diepste niveau van de waarheid dat we waarnemen. Op het niveau van het Allerhoogste (de dimensie van Pure Aanwezigheid of Puur Zijn) realiseer je je bijvoorbeeld dat alles een doorschijnende Zijns-heid is. Je ziet dat het niet is alsof er een doorschijnende Zijns-heid in alles is, of dat alles daarin bestaat, maar dat alles de doorschijnendheid is. Het is binnen in de dingen, buiten de dingen en ertussenin. Er is geen plek die geen doorschijnende Zijns-heid is. Op dit niveau van het Allerhoogste is er geen scheiding tussen wat we - verschijning en

werkelijkheid noemen, de vorm en de betekenis. Ze zijn alle één iets; er is eenheid.De gewaarwording van deze eenheid verschijnt door louter te proberen de waarheid van de situatie te begrijpen. Het is geen kwestie van het opwekken van een bepaalde ervaring; je doet gewoon je ogen open voor wat er is. Wanneer je dit niveau van waarheid ervaart, neem je niet alleen deze inherente eenheid waar, maar zie je ook dat wanneer je bij een onbegrensde dimensie blijft, deze een volgende, diepere onthult. Dimensies van vormloos Zijn openbaren zich totdat we bij de oorsprong en bron van alle dimensies komen, het Absolute. Aanvankelijk ervaar je het Absolute misschien als de bron van alles, maar wanneer je ervaring rijpt, realiseer je je dat alles het Absolute is - dat er geen scheiding is. De volledige ervaring van het Absolute is dat er niets dan het Absolute is. Net zoals je hebt gezien dat in de dimensie van Levend Daglicht alles uit liefde bestaat, en dat op het niveau van het Allerhoogste alles uit Zijn bestaat, zien we hier dat alles uit het Absolute bestaat. Terwijl ons begrip van het wezen van de werkelijkheid zich dus verdiept, wordt het meer en meer mysterieus en niet-conceptueel, totdat het bij deze dimensie van het Absolute aankomt, waarin het wezen van de werkelijkheid zichzelf als een diep mysterie openbaart.

ALOMVATTENDE EENHEIDNiettemin is geen van de niveaus van waarheid die we beschreven hebben datgene waar de Heilige Idee van Heilige Waarheid naar verwijst. Heilige Waarheid is de gewaarwording dat al deze niveaus in feite één iets zijn, dat alle dimensies een volledige staat van eenheid vormen. Met andere woorden, alle dimensies van de werkelijkheid zijn volledig onscheidbaar van elkaar, en alle zijn ze hetzelfde iets. Dit is de gewaarwording dat er absoluut geen dualiteit is - niet horizontaal (tussen objecten) en niet verticaal (tussen dimensies). Dus hoewel we ervaren hoe we ons steeds verder in diepere en diepere dimensies van de werkelijkheid bewegen naar-mate ons onderzoek subtieler wordt, is de Heilige Waarheid de gewaarwording dat al deze dimensies tegelijkertijd bestaan. Zijn allemaal facetten van dezelfde werkelijkheid, en dus is het idee van een hiërarchie uiteindelijk illusoir.Laten we, om te begrijpen hoe alle dimensies als een eenheid bestaan, het voorbeeld van het fysieke lichaam nemen. Op het niveau van de relatieve waarheid zien we eerst de verschijning van het lichaam: we zien zijn vorm, we merken de ledematen op, het gezicht, de uitdrukking. Wanneer we onder de oppervlakte door-dringen, realiseren we ons dat er spieren, botten, organen, aders enzovoort zijn. Dit niveau zou corresponderen met de essentiële waarheid. Als we de aard van deze innerlijke componenten onderzoeken, zullen we zien dat ze allemaal van dezelfde moleculen zijn gemaakt. Deze moleculen blijken uit atomen te bestaan, die op hun beurt uit subatomaire deeltjes zijn opgebouwd. Deze niveaus zouden overeen-komen met de voortschrijdende waarheden van de vormloze dimensies. Wanneer

we hierin nog verder onderzoeken, ontdekken we dat deze uiteindelijk ruimte zijn, en daarmee corresponderen met het Absolute niveau. Zijn de subatomaire deeltjes of de organen gescheiden van de uiterlijke vorm van het lichaam? Nee. Al deze dimensies zijn aanwezig en dringen in elkaar door. Je zou niet één niveau weg kunnen halen en de andere laten zitten. Hoewel het Absolute de ultieme werkelijkheid is, die onveranderd blijft als je al het andere weghaalt, bestaan alle niveaus van de werkelijkheid aldoor als een totaliteit. Zij vormen een eenheid.Heilige Waarheid heft daarom de dualiteit op. Ze vertelt ons dat er niet zoiets is als een afzonderlijk, losstaand bestaan. We weten echter dat het gevoel van gescheidenheid fundamenteel is voor het bewustzijn van het egozelf. Daarom tart de Heilige Waarheid het ego-idee van gescheidenheid, en lost het uiteindelijk op.Terwijl we wel degelijk het gevoel van eenheid ervaren wanneer we een van de vormloze dimensies ervaren, is de gewaarwording hier die van de eenheid van de dimensies zelf. De boeddhisten noemen dit `totale volledigheid', terwijl de soefi's het de 'alomvattende staat' noemen, of het `Goddelijke Wezen', wiens alomvattende naam Allah is. Allah verwijst dan ook niet naar een bepaalde dimensie of staat, maar naar alles wat bestaat - op ieder moment, op al zijn niveaus en in al zijn dimensies - als een eenheid. Je zou de gewaarwording van de Heilige Waarheid dus objectieve waarheid kunnen noemen, de werkelijkheid, het universum in zijn totaliteit, het Goddelijke Wezen, de eenheid van bestaan of de totale volledigheid.Oscar Ichazo's definitie van Heilige Waarheid is: `Het gewaarzijn dat de kosmos nu objectief bestaat; dat dit bestaan zijn eigen definitie vormt, en voortduurt, of een individu het begrijpt of niet; en dat het individu de waarheid van de Werkelijkheid het meest volledig ervaart wanneer hij ieder moment voor het eerst ervaart, zonder vooropgezette ideeën over wat er zou moeten gebeuren.'Laten we dit eens uit elkaar halen en zien wat we ervan kunnen begrijpen. `Het gewaarzijn dat de kosmos nu objectief bestaat.' Hij zegt dat de totaliteit van alles wat bestaat, op al zijn niveaus (dat is wat hij bedoelt als hij het woord kosmos gebruikt), de nuheid van ervaring is en dat deze totaliteit objectief bestaat. Het is `zijn eigen definitie', wat betekent dat het niet afhangt van wat wij erover denken; `en duurt voort, of een individu het begrijpt of niet', wat betekent dat het feitelijk bestaat, of we het begrijpen of niet. Om de werkelijkheid volledig te ervaren moet iemand `ieder moment voor het eerst ervaren, zonder vooropgezette ideeën over wat er zou moeten gebeuren', wat betekent dat als we volledig open zijn en onze ervaring van het moment niet door onze subjectiviteit laten filteren, we zullen zien dat deze eenheid nu bestaat, waarbij dat nu niet naar tijd verwijst, maar naar het onmiddellijk begrepen bestaan van het universum zelf.Alles wat voorstelbaar en ervaarbaar is, bestaat dus op dit moment als één iets. De vormloze dimensies, de essentiële staten en de fysieke werkelijkheid bestaan niet los van elkaar, en evenmin bestaan fysieke objecten los van elkaar; er is nergens

enige scheiding - slechts volledige eenheid. Het alchemistische concept hiervan is het idee van de macrokosmos, de totaliteit van het universum.De soefistische kijk op deze Heilige Idee wordt uitgedrukt in het volgende gedicht van Shabistari, uit The Secret Garden.

Hij wiens grote ziel nooit door twijfel wordt gekweldWeet van een zekerheid dat er slechts één

Absoluut Bestaan is. Te zeggen `Ik ben de Heer'is slechts aan God: zijn persoonlijkheid

is niet bij u; inbeelding en gedachte liggen verborgen.Gods glorie kan door niemand worden gedeeld; daarin

zijn ik, u en wij niet, want allen zijn één.De persoon en het bestaan voegen zich tot één,

want eenheid staat geen onenigheid toe.Hij die vrij is van het zelf, wanneer hij die

vrijheid verkrijgt, weerklinkt door zijn echoënde ziel`Waarlijk ben ik God', en tot in de eeuwigheid

is de tegenstelling overweldigd, en danzijn de pelgrim en zijn voortgang nog slechts één.

Eendracht en vleeswording ontspruiten uit onenigheid,maar eenheid wordt uit pelgrimage geboren.

De orde der natuur ontspruit dus uit het bestaan,God wordt niet zijn slaaf en de mens wordt niet zijn God.

Eendracht en eenheid komen hier misschien nooit,want om twee in één te zien is de kernfout.

Schepper en geschapenen zijnEen droom gelijk, en dat wat lijkt te zijn, is niet.

Welke is dat atoom, groter dan het geheel?Er is één atoom groter dan het geheel –

Het bestaan; want zie, het universumIs, en toch is dat universum zelf Zijn.

Zijn is divers in uiterlijke vorm,maar in Zijn is innerlijke eenheid.

(Shabistari, 1969)

Shabistari zegt dat we om deze eenheid te begrijpen en ervaren, de Zijns-heid moeten ervaren. Het is slechts in de Zijns-heid dat we de eenheid gewaarworden. Als we vanuit het egoperspectief naar de werkelijkheid kijken, zien we geen

eenheid; we zien onenigheid, tegenstelling en dualiteit. Maar als we de Zijns-heid ervaren en ons erdoor laten leiden, zal het ons bij de vormloze dimensies brengen en bij de ervaring dat de dingen niet afzonderlijk van elkaar bestaan. Op dit niveau zien we dat gescheidenheid uiteindelijk niet echt is, en dat hoewel objecten los van elkaar lijken te staan, in werkelijkheid alle objecten feitelijk één iets vormen.Dit inzicht wordt vanuit een boeddhistisch perspectief in de volgende passage van de Tibetaanse lama Longchenpa uitgedrukt. Ze is afkomstig uit zijn tekst over de mantrayana tantra, die vanuit de staat van eenheid zelf werd geschreven, alsof deze zichzelf erin uitdrukte. Je zult merken dat de taal erin erg lijkt op die van sommige theïstische benaderingen.

Van alle ervaringen en levensvormen kan niet bewezen worden dat zij onafhankelijk bestaan van het feit dat zij een aanwezigheid zijn die voorafgaat aan je geest, net als een lucide droom.

Alles wat is heeft mij - universele creativiteit, pure en totale aanwezigheid - als zijn wortels.Hoe de dingen verschijnen is mijn wezen. Hoe de dingen ontstaan is mijn manifestatie.Gehoorde geluiden en woorden zijn mijn boodschappen, uitgedrukt in geluiden en woorden.Alle vermogens, vormen en het ongerepte gewaarzijn van de boeddha's;De lichamen van de voelende wezens, hun gewenningen enzovoort;Alle omgevingen en hun inwoners, levensvormen en ervaringen;Zijn de oerstaat van pure en totale aanwezigheid.

(Longchenpa, 1987)

Wanneer we ons niet realiseren dat alles wat we kunnen waarnemen niets anders is dan de manifestatie van ons denken, wordt dat in het boeddhisme samsara genoemd. Samsara, de staat van begoocheling, wordt vanuit Longchenpa's oogpunt gezien als het niet herkennen van de eenheid die er is.Wat hierna volgt is een ander gedeelte van You are the Eyes of the World, waarin de non-dualistische doctrine van dzogchen, of totale volledigheid, wordt beschreven.

[Omdat mijn creativiteit elke bevestiging en ontkenning overstijgt]Bepaal ik alle gebeurtenissen en betekenissen.

Omdat er geen objecten bestaan die mij niet zijn,Ben je voorbij perspectief of meditatie.

Omdat er geen bescherming bestaat anders dan ik,

Ben je voorbij het zoeken naar charismatische activiteit.Omdat er geen staat is anders dan ik,

Ben je voorbij het cultiveren van stadia.Omdat er in mij vanaf het begin geen obstakels zijn,

Ben je voorbij alle obstakels; het uit zichzelf verschijnende,ongerepte gewaarzijn is eenvoudigweg.

Omdat ik de ongeboren werkelijkheid zelf ben,Ben je voorbij concepten van de werkelijkheid: de subtiele werkelijkheid is

eenvoudigweg.Omdat er nergens is om heen te gaan, behalve naar mij,

Is men voorbij het belopen van paden.[Omdat alle boeddha's, voelende wezens, verschijningsvormen, existenties,

omgevingen, inwoners]Ontstaan vanuit de zuiverste staat van pure, totale aanwezigheid,

Is men voorbij tweeledigheid.Omdat het uit zichzelf ontstaande, ongerepte gewaarzijn al gevestigd is,

Is men voorbij de rechtvaardiging ervan; de overdracht van deze grootse leer verschaft directe toegang tot inzicht.

Omdat alle verschijnselen niet los van mij bestaan,Is men voorbij tweeledigheid. Ik geef aan alles vorm.

(Longchenpa, 1987)

Volgens de Idee van Heilige Waarheid bestaat de werkelijkheid dus wanneer deze objectief gezien wordt, niet uit verschillende delen. Zij bestaat, zij is nu, en zij is niet-tweeledig. Er is geen ik, geen jij, geen ander, geen universum los van God; geen universum los van de Leegte; geen jij en Essentie, geen persoonlijkheid en Essentie; geen fysiek lichaam en ziel - al deze onderscheidingen zijn illusies en bestaan uiteindelijk niet echt. Er is slechts één ding, en het kan niet eens `één' genoemd worden, omdat je het, als je het één noemt, vergelijkt met twee, en het niet één in contrast met twee is. Het is niet tweeledig, een ondeelbaar bestaan, hoe je er ook naar kijkt of erover denkt. Terwijl de verschillende scholen de nadruk kunnen leggen op verschillende kwaliteiten van deze eenheid, door deze bijvoorbeeld vanuit het perspectief van liefde of gewaarzijn te zien, is de bewering hier dat het feit van de eenheid fundamenteel voor de werkelijkheid is. Alle religies bevestigen dit idee van de alomvattendheid van de werkelijkheid. Een andere manier om dat te zeggen is dat God overal is, alom aanwezig. Heilige Waarheid is de manier waarop de leer van het Enneagram van de Heilige Ideeën dit inzicht uitdrukt.We moeten bedenken dat de aard van de gehele werkelijkheid niet slechts door Heilige Waarheid wordt uitgedrukt. Deze wordt door alle drie Heilige Ideeën boven

in het Enneagram beschreven.Als je werkelijk de eenheid van alle dingen ervaart, herken je ook de inherent liefdevolle kwaliteit van die eenheid. Het bestaan van Heilige Liefde is het bestaan van een liefdevolle, vriendelijke, positieve kwaliteit. Plato duidde de ultieme werkelijkheid aan met Het Goede, en gaf daarmee aan dat hij er de intrinsieke positiviteit van gewaar was. We zullen dit gedetailleerder onderzoeken in het hoofdstuk over de Heilige Idee van enneatype Negen. Als je de eenheid ervaart die door Heilige Waarheid wordt beschreven, zul je er ook de wezenlijke juistheid, Heilige Volmaaktheid, van ervaren. Je zult zien dat alles wat gebeurt volmaakt is, omdat alles precies zo gebeurt als het zou moeten. Je zult de schoonheid en har-monie zien van alles wat er gebeurt, omdat dat is wat er is: het is de waarheid van het moment, gezien zonder de tussenkomst van het perspectief van het ego. We zullen hier dieper op ingaan in het hoofdstuk over de Heilige Idee van enneatype Een. Deze drie Heilige Ideeën zijn met elkaar verbonden, en samen beschrijven ze het wezen van de werkelijkheid.In sommige tradities is er discussie over wat de ultieme werkelijkheid is: is dat het Absolute of is het de staat van totale volledigheid? De soefistische en kabbalistische tradities staan op het standpunt dat het Absolute de ultieme werkelijkheid is. De Indiase tradities zijn verdeeld: de vedantisten zijn van mening dat het Absolute het ultieme is, terwijl sommige yogascholen de staat van totale volledigheid als het ultieme beschouwen. De boeddhisten verschillen van mening: de Theravada-traditie gelooft dat het Absolute het ultieme is, terwijl de Tibetaanse boeddhisten verdeeld zijn. De Nyingmapa-sekte gelooft dat de staat van totale volledigheid het ultieme is, terwijl de Gelugpa geloven dat het Absolute het ultieme is.* (*) Wanneer ik andere religieuze of spirituele tradities en hun standpunten noem, beweer ik daarmee niet dat mijn begrip daarvan gezaghebbend is. Ik verwijs naar hun beschrijvingen en diverse staten en inzichten in het licht van mijn eigen ervaring, waarbij ik hun kennis via mijn eigen begrip uitleg. Iemand uit een bepaalde traditie zou kunnen zeggen dat ze net iets anders betekenen en dat ik hun betekenis verkeerd interpreteer. Wanneer ik naar een bepaalde traditie verwijs, bekrachtig ik die daarmee niet, of ben ik het zelfs maar met hun grondstellingen eens. Er zijn duidelijke verschillen tussen de Diamantbenadering en andere tradities, hoewel er qua perspectief ook veel overeenkomsten zijn. Ik gebruik gewoon voorbeelden uit andere tradities om het gemakkelijker te maken dingen te begrijpen die moeilijk in woorden uit te leggen zijn.

In mijn ogen is het niet nodig om tot een conclusie te komen, aangezien vrijheid niets te maken heeft met welke staat je ervaart of welke je als de ultieme beschouwt. De vraag is dus vooral hoe je `ultieme waarheid' definieert. Als je de ultieme waarheid definieert als datgene wat overblijft als alles wat weggehaald kan worden, weggehaald is, dan beschrijf je het Absolute. Het is de staat die het meest van alle creatie of conceptualisering ontdaan is, de werkelijkheid teruggebracht tot

haar eenvoudigste minimum. Als je de ultieme werkelijkheid definieert als de feitelijke staat die wordt ervaren als er geen manipulatie of conceptualisatie van je ervaring is, dan herken je die als de staat van totale volledigheid, omdat er geen dualiteit in aanwezig is. De staat van totale volledigheid is alomvattend, waarbij het manifeste en het niet-manifeste in nondualiteit bestaan. Alles is aanwezig, inclusief het Absolute, dat wordt gezien als de innerlijke aard ervan.In beide gevallen blijft de gewaarwording van de eenheid van al het bestaande - Heilige Waarheid - dezelfde. Het is de gewaarwording dat er geen afscheidingen en geen tweeledigheid tussen dingen zijn, dat alles één Zijns-heid is, één existentie. Dit is de werkelijkheid voorbij die van het ego, de ware existentie, onafhankelijk van de persoonlijke geest. Het omvat alles zonder enige afscheiding, en het maakt niet uit of je het God noemt, de Ene Geest, de staat van de Boeddha, de Tao of het Goddelijke Wezen.Het belangrijkste inzicht van Heilige Waarheid is dat de fysieke werkelijkheid en de ware existentie niet los van elkaar staan. De fysieke werkelijkheid is opgebouwd uit objecten die van elkaar te onderscheiden zijn. Als je de wereld uitsluitend via de lichamelijke zintuigen waarneemt, word je slechts afzonderlijke objecten gewaar, zoals mensen, bomen, dieren, rotsen, wolken, oceanen, de aarde. Als je alleen dit niveau waarneemt, dat de basis van het egoperspectief vormt, is het universum dat je ziet tweeledig. Maar als je gewaarwording niet door je ideeën verduisterd is, raakt je innerlijke gewaarwording ontstopt en ziet het universum er heel anders uit. Als je waarnemingsvermogens helder zijn, herken je dat er andere dimensies dan de fysieke werkelijkheid bestaan, zoals liefde, Zijns-heid en gewaarzijn. Op dit niveau van gewaarwording zie je dat er maar één existentie is, één homogeen medium. Dit medium omvat de fysieke werkelijkheid, die er slechts één bepaalde vorm van is. Objecten worden als objecten gezien, maar ze staan niet op zich - ze lijken meer op golven op het oppervlak van een oceaan, die geen bestaan hebben zonder het geheel van de oceaan. Differentiaties bestaan dus, maar ultieme scheidingen niet.

DE FYSIEKE WERKELIJKHEID EN NON-DUALITEITVerrassend genoeg laat deze gewaarwording van de eenheid de fysieke werkelijkheid zelf er meer en niet minder concreet uitzien. Deze lijkt meer driedimensionaal te zijn, met meer diepte. Gewoonlijk wordt bij het ervaren van de staat van Eenheid de fysieke werkelijkheid gezien als het oppervlak, met de onbegrensde dimensies als de onderliggende dieptes. Maar wanneer de onbe-grensde dimensies worden waargenomen als vervlochten met het fysieke, komt de driedimensionaliteit meer naar voren. Alles steekt duidelijk af, voelt echter aan, meer aanwezig, en op een bepaalde manier meer zichzelf.In de ervaring van non-dualiteit is het niet alsof de fysieke werkelijkheid een droom is die eruit voortkomt - die gewaarwording zou nog steeds dualistisch zijn.

Wanneer de dualiteit doorzien wordt, is de fysieke werkelijkheid doortrokken van de essentiële dimensie en worden de twee één. Dit geeft de fysieke werkelijkheid meer realiteit, meer substantie, meer existentie, meer betekenis, meer diepte en meer dimensie. Wanneer je naar mensen kijkt, lijken ze meer te bestaan en zien zelfs hun lichamen er op een bepaalde manier fysieker uit. Alle objecten en personen hebben een concreetheid en een bepaaldheid die maakt dat ze scherperzichtbaar zijn, meer aanwezig en completer, omdat jouw ervaring van hen de diepte van de ware existentie in zich heeft. Wanneer alles als het Absolute wordt waargenomen, heeft elk atoom, elke vorm diepte. Het Absolute ligt niet alleen aan alles ten grondslag, maar dringt in de gehele manifestatie door. Afhankelijk van welke dimensie je ervaart, krijgt alles wat je waarneemt de diepte en schoonheid van die dimensie.De werkelijkheid zelf wordt gezien als de schoonheid en de genade van die dimensie. De totaliteit van het universum is dus het Absolute of Allerhoogste, dat zich bijvoorbeeld als schoonheid manifesteert. Je lichaam, je gedachten en je gevoelens staan dan niet los van de waarheid, maar maken er onafscheidelijk deel van uit. Zij zijn de waarheid zelf. En de waarheid bestaat in elk atoom, elke gedachte, elk gevoel, overal. Zij is dus niet je innerlijke wezen: er is niets dan de waarheid.In de non-dualiteit is de eenwording volledig. Dit is heel anders dan iemands aanvankelijke ervaringen van de essentiële werkelijkheid, waarin jij en je lichaam er zijn, en Essentie binnen in jou gevoeld wordt. Laten we, om het verschil te begrijpen, veronderstellen dat de staat van Essentie die je ervaart de Parel is, de Persoonlijke Essentie. In dat geval heb je het gevoel dat een parel je buik of je hele lichaam vult. Stel je nu voor dat, in plaats van dat de parel je buik of je lichaam vult, elk van jouw atomen van die parel gemaakt is. Het gevoel van elk atoom als parel is nog steeds fysiek, maar voelt aan als de volte van het bestaan als parel. Dat is wat ik bedoel met eenheid. Het fysieke en het essentiële worden één. Het is niet zo dat het fysieke wordt gevuld door het essentiële, maar dat het fysieke het essentiële is. Op dezelfde manier als waarop je spieren uit atomen bestaan, zo is je hele lichaam opgebouwd uit Zijns-heid.Wanneer dit gevoel van éénwording volledig is en er geen tweeledigheid in je ervaring is, wordt de fysieke werkelijkheid zelf ervaren als de ultieme werkelijkheid. Dan wordt de hele fysieke werkelijkheid, inclusief al haar objecten en manifestaties, gezien als die schitterende, substantiële en fundamentele werkelijkheid. Ze is er niet los van, ze komt er niet uit voort en wordt er ook niet door gevuld - ze is het. Genade voltrekt zich niet aan de fysieke werkelijkheid; de fysieke werkelijkheid is zelf de genade, is de schoonheid, is God. Dit is wat de boeddhisten aanduiden met het Grote Zegel, de Mahamudra, waarin alles wat je voelt en ziet één is met de ware aard. Het is de eenheid van uiterlijke verschijning

en leegte. Dat is een manier om te begrijpen wat ik met eenheid zonder tweeledigheid bedoel. Er is geen enkele afscheiding, geen enkele verdeling, geen afstand tussen het oppervlak en de diepte - in feite is er geen oppervlak en geen diepte. Er is geen binnenkant en geen buitenkant. Ze zijn hetzelfde. De eenheid is de volledige vervlechting, de complete vermenging van binnen en buiten. Alles wordt van één kwaliteit, een en hetzelfde iets.Het ervaren van deze eenheid openbaart ons dat het leven schitterend is. Hiervóór, wanneer je jezelf van de staat van het fysieke naar de staat van het essentiële voelt bewegen, of van de persoonlijkheid naar de staat van het essentiële of van de onbe-grensde dimensies, is er het gevoel dat het leven een probleem is. De beste optie lijkt te zijn om aan het leven te ontkomen, en iemand kan ernaar verlangen om te verdwijnen of dood te gaan. Vanuit het perspectief van eenheid bestaat er niet zoiets als doodgaan, en ook niet zoiets als herboren worden. Er bestaat niet zoiets als egodood en ook niet zoiets als verlichting, aangezien je de eenheid al bent. Dat is de stand van zaken, aldoor en altijd - voordat je een ego ontwikkelt, wanneer het oplost en nadat je opgelost bent. Al die delen zijn de eenheid zelf, en je gaat dus helemaal nergens heen.Dit is waarom Longchenpa in het hierboven geciteerde gedicht aangeeft dat er geen paden zijn om af te lopen, geen staten om te bereiken en geen technieken om te gebruiken. Alles wat je hoeft te doen is inzien dat de staat van totale volledigheid de staat van alles op dit moment is. Als je niet tussenbeide komt of de dingen mani-puleert en ze gewoon laat zijn zoals ze zijn, zul je deze staat van eenheid ervaren, die ik soms de natuurlijke staat noem, omdat ze de dingen laat zijn zoals ze van nature zijn. Dat is de werkelijkheid, dat is verlichting, dat is God. Je hoeft niets te veranderen of ergens anders te zijn dan waar je bent. Zelfs als je narigheid ervaart, dan is die narigheid zelf de werkelijkheid, en er hoeft absoluut niets aan gedaan te worden.Dit inzicht verklaart waarom de werkelijkheid ook Heilige Volmaaktheid wordt genoemd, de Heilige Idee van enneatype Een. Heilige Volmaaktheid betekent dat alles op ieder moment volmaakt is omdat er nooit iets of enige ervaring is, die niet de werkelijkheid van de Heilige Waarheid is. Zelfs wanneer je jezelf ervaart als los van de werkelijkheid, dan is dat weer de werkelijkheid. Dus vanuit dit oogpunt is er voor niemand een noodzaak om ook maar iets te doen - je hoeft niet te oefenen, je hoeft jezelf niet te begrijpen, je hoeft niet aan jezelf te werken, aangezien alles, jijzelf incluis, al in deze staat van eenheid is.Het is vanuit dit perspectief dat sommige scholen, waaronder de boeddhistische Maha-Ati-school, zeggen dat beoefening niet nodig is - je hoeft niet te mediteren, in welke houding dan ook te zitten of welke godheid dan ook te visualiseren. De enige beoefening is je ontspannen, omdat je er al bent en er niets gedaan hoeft te worden. Dus wanneer je binnen die traditie een of andere egomanifestatie ziet,

ontspan je gewoon. Als je wat verder gevorderd bent, hoef je niet eens te ontspannen, omdat je al in de staat van eenheid bent, en ontspannen of niet ontspannen zijn zodoende irrelevant is.Dat is de grondslag van de beoefening van dzogchen, die door de Nyingma-sekte van het Tibetaanse boeddhisme onderwezen wordt. Het is een traditie die uitsluitend in het non-dualistische werkt, en er wordt van gezegd dat deze voor mensen is die superieure vermogens bezitten. Het idee is dat de staat van eenheid, de natuurlijke staat, niet iets is dat te bereiken valt; het is de stand van zaken op ieder moment. Als je denkt dat er iets te bereiken valt, creëer je een dualiteit, aangezien je daarmee impliciet zegt dat er een natuurlijke staat en een onnatuurlijke staat is. Vanuit het dzogchen-perspectief is de natuurlijke staat altijd de staat die zich voordoet; alleen herken je die niet alsmaar als zodanig. Zelfs wanneer je hem niet gewaar bent, verkeer je erin. Het enige verschil is dat wanneer er herkenning is, je plotseling de diepte, de concreetheid, de realiteit, de schoonheid, de harmonie en de elegantie ziet van hoe de dingen werkelijk zijn. Je ziet hoe de dingen al vol-maakt zijn, en dat is waarom een andere naam voor totale volledigheid de Grote Volmaaktheid is.De volmaaktheid van de werkelijkheid omvat zelfs wat we vanuit het egoperspectief onvolmaaktheid noemen. De werkelijkheid is een volmaaktheid die niet onvolmaakt kan worden. In de taal van het Enneagram is dat de Idee van Heilige Volmaaktheid. Zodra je ziet dat er buiten God niets bestaat, herken je dat alles volmaakt is, op ieder moment en op alle punten in de ruimte. Als God alles is wat bestaat, hoe kan er dan onvolmaaktheid bestaan? Wanneer je een bepaalde manifestatie niet prettig vindt en je de dingen anders wilt hebben, betekent dat alleen maar dat jij je niet hebt overgegeven aan de Heilige Wil. Je hebt je eigen vooroordelen en ideeën over hoe de dingen zouden moeten zijn, en die vormen de basis van jouw eigen persoonlijke religie!De Idee van Heilige Waarheid is dat er niets uitgesloten is. Het ego is niet uitgesloten, denken is niet uitgesloten, reactiviteit is niet uitgesloten, neurose is niet uitgesloten en het fysieke niveau is niet uitgesloten. Dat is omdat er niets is buiten het Ene, en er dus geen ander is. Uiteraard wordt, wanneer er één is en geen ander, `één' niet in de wiskundige zin gebruikt. Pythagoras leerde dat getallen bij drie beginnen: één is God, twee is de Logos en drie is het begin van de schepping. Aangezien de werkelijkheid één is en er geen ander bestaat, hoe zou er dan dualiteit kunnen zijn? Elke keer dat je een nieuwe ervaring van Zijn hebt, realiseer je je dus dat die deel is van het Ene, dat alle getallen omvat, zodat daardoor ook de twee, die het gevolg zijn van de nieuwe dimensie, omvat zijn. Dit is moeilijk voor te stellen, omdat dit Ene een oneindige existentie is. Aangezien het geen begrenzing heeft en de oneindige ruimte omvat, kun je je het niet voorstellen als de wiskundige ruimte. Wanneer je één gebied van de fysieke ruimte afbakent en dan een ander, kun je dan

zeggen dat er meer dan één ruimte is?Beide zijn onderdelen van en worden omvat door de alomvattende ruimte.De staat van eenheid, de ervaring dat alles uit één iets bestaat, doet zich binnen alle dimensies voor. Het gevoel ervan wordt steeds dieper, totdat je ervaart dat alle dimensies één zijn. Dat is een toenemende verworvenheid, die zich niet ineens voordoet. Je kunt bijvoorbeeld de eenheid van de dimensies van Levend Daglicht en het Allerhoogste ervaren, in welk geval de ervaring van eenheid de transparantie en helderheid van het Allerhoogste zal hebben, en tevens de witgele kleur en het gevoel van fijnbesnaarde liefde en elegantie van het Levend Daglicht. Of het gevoel van eenheid kan worden ervaren tussen de dimensies van het Naamloze (Niet-conceptuele) en het Allerhoogste. Maar de ervaring van de volledige eenheid is een veel moeilijker verworvenheid.In het algemeen ervaren de meeste mensen in het begin de eenheid terwijl ze een van de vormloze dimensies apart ervaren. Als dus iemand de staat van eenheid ervaart op het niveau van Levend Daglicht alleen, zou dat het gevoel zijn dat alles liefde is; of als iemand hem op het niveau van alleen het Allerhoogste ervaart, zou dat het gevoel zijn dat alles puur Zijn is, pure aanwezigheid. Nogmaals, dit is niet de ervaring dat alles van liefde of van Zijn is gemaakt - wat een ervaring van deze dimensies zou zijn die nog doortrokken is van dualiteit - maar dat het hele universum Levend Daglicht is of het Allerhoogste is. Dat is de staat van eenwording.In elk geval is het niveau waarop iemand de eenheid ervaart niet relevant voor de Idee van Heilige Waarheid. Het belangrijkste van de staat van eenwording is dat er geen twee bestaan. Het egobewustzijn is van nature op scheiding gebaseerd. Als er geen tweeledigheid in je bewustzijn is, is het ego niet-bestaand. De bestudering van de Heilige Ideeën is niet de bestudering van de bouwstenen van het ego - deze raken opgehelderd bij het bestuderen van de essentiële aspecten en de vormloze dimensies. Hier bestuderen we de principes die de bouwstenen van het ego bij elkaar houden.

DUALITEITIn deze studie van het Enneagram van Heilige Ideeën komen we het geloof in dualiteit dus tegen als het eerste principe dat het ego bij elkaar houdt. Dit is een van de subtielste en diepstliggende principes, zonder welk het ego niet zou kunnen bestaan en functioneren op de manier waarop het dat doet. Het ontstaat als gevolg van het verlies van de gewaarwording van Heilige Waarheid. Wanneer de gewaarwording van de werkelijkheid verloren gaat, wat erop neerkomt dat een van de Heilige Ideeën voor onze ervaring verloren gaat, is wat er ontstaat niet een bepaalde staat, maar een verwrongen, foutief, verkeerd idee over de werkelijkheid, dat we een dwaling noemen. Met andere woorden, het verloren gaan van elke

Heilige Idee leidt tot een specifieke dwaling die met dat punt op het Enneagram wordt geassocieerd. Een van de fundamentele eigenschappen van de werkelijkheid, zoals die door Heilige Waarheid wordt omschreven, is de non-dualiteit ervan. Wanneer de eenheid van de werkelijkheid niet wordt waargenomen, ontstaat de dwaling van dualiteit. Deze dwaling is de gewaarwording dat de verschillen en scheidingen tussen dingen een definitief bestaan hebben, dat dat de werkelijke stand van zaken is.Vanwege de manier waarop het denken functioneert, leidt het verlies van een Idee tot een misleidend idee over de werkelijkheid. Je kunt niet gewoon een principe van de werkelijkheid niet hebben, omdat het denken niet zonder kan. Dus als er geen gewaarwording van de wezenlijke eenheid van het hele bestaan is, dan is er de gewaarwording van dualiteit. Als er dualiteit is, is de eenheid verloren gegaan. Het verloren gaan van de eenheid is het verloren gaan van de toestand van de natuurlijke staat van totale volledigheid. In wezen is dat het verloren gaan van het Godsbewustzijn.Het geloof in dualiteit zal op zijn plek blijven zolang er niet het inzicht van Heilige Waarheid is. Het ego gaat van nature van dualiteit uit: het geloof dat wie ik ben uiteindelijk gescheiden en afzonderlijk is, en dat alle andere manifestaties ook gescheiden en afzonderlijk zijn. Dit resulteert in afscheidingen in ons denken tus-sen de uiteindelijke werkelijkheid en de wereld, geest en materie,Absolute Waarheid en relatieve waarheid, God en het universum, God en ikzelf, jij en ik, ego en Essentie. Dit geloof in scheiding is uiteindelijk een overtuiging die zo diep in de ziel is ingebakken, dat het een van de laatste dingen is waarvan we zelfs maar kunnen overwegen om het aan de orde te stellen, laat staan los te laten.Zelfs na het spirituele pad lange tijd bewandeld te hebben, kunnen we ons niet voorstellen dat dit een aanname zou kunnen zijn en niet de waarheid. We denken: `Dit is hoe de werkelijkheid is - dat weet iedereen. Mijn ouders geloven het, mijn leraren geloven het, wetenschappers schrijven boeken over hoe de dingen funda-menteel te scheiden zijn, en alles lijkt volgens deze kennis te werken.' Deze overtuiging is zo diep verankerd dat ze een organiserend principe is geworden voor de allerkleinste deeltjes van onze ziel. Zoals een magneet metaaldeeltjes ordent, zo ordent deze overtuiging onze ziel, waardoor we ons niet kunnen voorstellen dat het anders zou zijn.We wijzen, overdrachtelijk gesproken, altijd naar het noorden, en dus denken we dat de werkelijkheid zo is. Het loslaten van de magneet zou betekenen dat we ons realiseren dat die oriëntatie niet de werkelijkheid is en dat de dingen in feite veel vrijer stromen dan we dachten.Het idee van dualiteit ontstaat dan ook vanuit het verloren gaan van de Heilige Waarheid; en de Heilige Waarheid heeft, zoals eerder besproken is, de kwaliteiten van goedheid, van positiviteit, van liefdevol zijn. In Heilige Waarheid is

veelvoudigheid de eenheid op alle niveaus, en iedereen en alles is heilig. Het woord heilig wordt in de taal van het Enneagram niet in de gebruikelijke, dualistische manier gebruikt: als het tegenovergestelde van het slechte, het wereldse, het menselijke. Heilig betekent objectief, hoe de dingen werkelijk zijn achter de wolk van de ego-ervaring. Hier betekent heilig dus de objectieve waarheid. Wanneer je de staat van Heilige Waarheid ervaart, wordt alles gewijd, gevuld met een soort wonderbaarlijkheid, schoonheid en genade. Er zit een soort heiligheid aan de ervaring, en degenen die in deze staat leven, worden in de spirituele tradities `heilig' genoemd.

ERFZONDEDe ervaring van dualiteit is dus doortrokken van het verlies van die heiligheid, schoonheid en harmonie, en heeft daarom een negatieve bijsmaak. Dit verlies zal ervaren worden als het gevoel dat er iets fundamenteel verkeerd is. Datgene wat hier het dichtst bij in de buurt komt, is het gevoel van `erfzonde'. Je weet dat er iets vreselijks gebeurd is, maar je weet niet precies wat het is; je weet niet dat het het verlies van je natuurlijke staat is. De term dzogchen in het Tibetaans betekent letterlijk `de natuurlijke staat van de individuele mens', de toestand waarin alles precies is zoals het zou moeten zijn - en dat is wat je kwijt bent geraakt. Dit resulteert in een zeer diepe staat van iets dat we `zonde' noemen. Het voelt als een verbroken verbinding, een verlies, een val uit de gratie; je leeft niet langer in de Heilige Waarheid.Je voelt dat wat het meest waar en kostbaar is, verloren is gegaan en vernietigd is, en dat iets of iemand daar schuld aan heeft. Door het filter van de dwaling van dualiteit wordt het ene ding gezien alsof het in tegenstelling met iets anders is, en één kant is schuldig. De liefdevolle en volmaakte waarheid is verloren gegaan, en dus heeft iemand hier een misdaad of zonde begaan, en moet hij gevonden worden en gestraft. Dat is de positie van enneatype Acht, dat Egowraak is genoemd. Uiteindelijk geef je jezelf er de schuld van dat je niet langer goddelijk bent, en later wordt deze schuld op anderen geprojecteerd, om jezelf te beschermen tegen de zelfhaat die er anders het gevolg van zou zijn.Wanneer kinderen ervaren dat er iets misgaat, hebben ze de neiging om zichzelf de schuld te geven. Los van wiens fout het werkelijk is, leidt de kwaliteit van zelfbeschuldiging in het ego ertoe dat het kind er verantwoordelijkheid voor neemt. Zelfs wanneer kinderen lichamelijk of seksueel misbruikt worden, geloven ze altijd dat het hun eigen schuld is. Vanuit het perspectief van het Enneagram van de Heilige Ideeën hangt de diepte van het gevoel van zelfbeschuldiging niet af van wat er feitelijk gebeurt, maar vloeit deze voort uit de afwezigheid van de gewaar-wording van Heilige Waarheid. Overal ter wereld geven kinderen zichzelf er dus de schuld van dat ze hun gevoel van hun goddelijkheid zijn kwijtgeraakt, dat ze uit de

gratie zijn gevallen. Het gevolg is een diep en kwellend schuldgevoel, dat de voornaamste bron wordt waaromheen andere schuldkwesties zich later opstapelen.Op het moment dat je de schuld bij jezelf of bij anderen legt, ervaar je niet alleen het verlies van de kostbaarheid van de staat van eenheid, maar bevestig je ook het idee van tweeledigheid - dat er een jij en een ander is. Iemand de schuld geven, of je dat nu zelf bent of iemand anders, wijst er dan ook op dat het ego al vanuit de dwaling van dualiteit opereert. Als je in contact bent met de inherente eenheid van alles wat bestaat, als het allemaal één iets is, slaat het gewoon nergens op om iemand de schuld te geven.

EIGEN SCHULDUiteindelijk komt alle zelfbeschuldiging neer op onszelf er de schuld van geven dat we niet verlicht zijn. Universeel gesproken is er een kernplek binnen alle egostructuren waar we ons er schuldig over voelen dat we geen gerealiseerd wezen zijn. Het schuldgevoel heeft zoals we zagen, te maken met het feit dat je (in christelijke termen) uit het paradijs bent gegooid - maar je geeft God er niet de schuld van; je geeft jezelf de schuld. Hoe diepgaander je dat schuldgevoel gaat begrijpen, hoe meer je beseft dat je je er schuldig over voelt dat je niet echt bent. Dat is met name relevant wanneer je het essentiële aspect van de Point, de Essentiële Identiteit hebt gerealiseerd (zie The Point of Existence, Almaas, 1996). Hierbij zie je dat je binnen in jezelf een diep gevoel van schuld hebt meegedragen over het kwijtraken van het contact met je ware aard. Een gevoel van groot verraad komt op, niet alleen omdat je ouders je ware aard niet hebben gezien, maar omdat jij hem niet bent blijven zien. Jij hebt verlaten wat echt in jou is; jij hebt jezelf verlaten. Elk enneatype zal dit schuldgevoel op een iets andere manier ervaren, omdat het wordt gefilterd door de lens van ieders specifieke dwaling, maar dit schuldgevoel en deze zelfbeschuldiging om het verlies van het contact met Zijn zijn universeel voor alle ego-ervaring.De Bijbel vertelt ons dat Adam en Eva uit de Hof van Eden verdreven zijn om het eten van de verboden vrucht. Vanuit dit perspectief kunnen we zien dat de vrucht de ervaring van dualiteit is, de eerste afwijking van de staat van eenheid, de eerste deling. Omdat je dus niet in een staat van totale volledigheid bent, voel je je schuldig en slecht, en heb je een houding van jezelf straffen en haten. Die wordt geprojecteerd, en je probeert de situatie te verhelpen door wraak te nemen. Dat is de constellatie of het complex dat voortvloeit uit het kwijtraken van de Heilige Waarheid.Wraak is in feite de poging van het ego om de oorspronkelijke staat van eenheid terug te krijgen. Het is een manier om te proberen het schuldgevoel en de pijn kwijt te raken door middel van een ingewikkelde redenering, die ongeveer als volgt gaat. Iemand kwetst je, en de pijn brengt het verlies van het gevoel van eenheid met zich.

Dus neem je wraak door hem of haar op precies dezelfde manier te kwetsen, met het idee dat je door dat te doen, in staat zult zijn om je eigen pijn kwijt te raken en het gevoel van eenheid te herstellen. Dit is de redenering achter de bijbelse uitspraak `Oog om oog, tand om tand'.De negen dwalingen die voortkomen uit het verloren gaan van de negen Heilige Ideeën vormen de kiemen waaromheen zich de kernen van de negen enneatypes ontwikkelen, en hoewel elk daarvan overheerst in de egostructuren van dat type, zijn de negen in alle egostructuren aanwezig. De dwalingen vormen dan ook de negen principes, die inherent zijn aan alle egostructuren en levens die door het ego bepaald worden. We hebben gezien hoe het verliezen van de Heilige Waarheid leidt tot de dwaling van dualiteit, en hoe er uit dit verlies van de ware werkelijkheid - deze staat van `de val' - het pijnlijke gevoel van slechtheid, schuld en erfzonde ontstaat. Zelfbeschuldiging volgt uit het niet goddelijk zijn, en wordt tot zelfbestraffing en de poging om zich te wreken. Deze constellatie vormt de kern, de voornaamste psychologische constellatie die samenhangt met dit punt van het Enneagram, waaruit het gehele enneatype zich ontwikkelt.De Heilige Ideeën zijn verschillende vormen van de gewaarwording van de ziel in haar volledig open en transparante staat, dat wil zeggen de ziel in contact met Levend Daglicht. Het kwijtraken van deze staat van openheid en heelheid - of dat nu het gevolg is van de normale ego-identificatie met een afzonderlijk zelfgevoel of van de terugtrekking uit het contact met de ervaring, die hoort bij de reactie op een gevoel van verlies van holding - resulteert onvermijdelijk in het kwijtraken van het gevoel van eenheid, verbinding, volmaaktheid, liefde, stroming enzovoort.De kernconstellatie is in wezen één enkel proces met drie facetten: 1) Zoals we in deel een zagen, is het kwijtraken van een Idee hetzelfde proces als het kwijtraken van een gevoel van holding in de omgeving en het kwijtraken van basisvertrouwen. Het kwijtraken van Heilige Waarheid leidt dus tot de specifieke dwaling van dualiteit. 2) Verlies of ontoereikendheid van de verzorgende omgeving leidt tot de pijnlijke egostaat die we de specifieke moeilijkheid noemen. Hierbij mondt het verlies van holding, gefilterd door de dwaling van dualiteit, uit in de specifieke moeilijkheid van een gevoel van slechtheid, schuld en principiële zondigheid. 3 ) Het verlies van basisvertrouwen, gefilterd door de dwaling, leidt tot wat we de specifieke reactie van elk punt noemen, en net zoals het kwijtraken van een gevoel van holding resulteert in het verlies van basisvertrouwen, is de specifieke reactie een poging om met de specifieke moeilijkheid om te gaan. Hier is het de reactie van zelfbeschuldiging, die, zoals we zagen, is gebaseerd op het idee van tweeledigheid en tegenstelling, en die uiteindelijk tot bloei komt als de poging om wraak te nemen, die karakteristiek is voor enneatype Acht.De Heilige Waarheid omvat alles - ook het schuldgevoel en de zelfbeschuldiging. Ze is volledig en alomvattend; anders zou ze niet heilig zijn. Het idee dat sommige

manifestaties heilig zijn en andere niet, of dat sommige mensen door God zijn verkozen en anderen niet, is niet de Heilige Waarheid. De Heilige Waarheid verkiest iedereen - zij zijn er het leven van. De Heilige Waarheid manifesteert zich als de zoeker die de Heilige Waarheid zoekt. Het gaat er op de reis dus om dat de zoeker erachter komt dat hijof zij datgene is waarnaar gezocht wordt. Wanneer we dat weten, realiseren we ons dat we niet hoeven te zoeken.

HOOFDSTUK 12

PUNT VIJF

HEILIGE ALWETENDHEID, HEILIGE TRANSPARANTIE

Het bewustzijn dat, omdat elk individu innig verbonden is met de hele kosmos door de werking van objectieve wetten in zijn eigen lichaam, er geen afgescheidenheid of vervreemding bestaat, behalve als eengeestelijke hallucinatie. Omdat de kosmische wetten over alle aspecten van onszelf regeren, is er geen mogelijkheid om ons voor de kosmos te verbergen of de uitkomsten van natuurlijke processen te ontlopen. Wanneer we dat begrijpen, hebben we volledig vrede met ons verleden.

Ichazo, 1972

In het voorgaande hoofdstuk over Heilige Waarheid hebben we een van de drie Heilige Ideeën onderzocht, die licht werpen op de fundamentele aard van het universum wanneer dat objectief, dat wil zeggen zonder subjectieve filters, wordt gezien. We hebben gezien dat de kosmos een levend universum is, waarin alle niveaus en dimensies een eenheid vormen, en dat deze ene levende eenheid de ultieme waarheid van het bestaan is. De manier waarop dit universele zicht op de werkelijkheid in de menselijke ervaring wordt weerspiegeld, wordt beschreven door de volgende Heilige Idee die we zullen bespreken, Heilige Alwetendheid, die soms Heilige Transparantie wordt genoemd.Onze opvatting van deze Heilige Idee bouwt voort op Ichazo's definitie hierboven. Heilige Alwetendheid is de Universele Geest, de veelvoudigheid van het bestaan binnen de eenheid die door Heilige Waarheid wordt beschreven. De Universele

Geest omvat alles wat bestaat in al zijn verschillende manifestaties, met alle ver-schillende kleuren, de rijkdom en de voortdurende transformaties van de werkelijkheid. Het zou ook Gods Weten kunnen heten, aangezien wat God `weet' het hele universum is, in al zijn veelvoudigheid. Je zou kunnen zeggen dat Heilige Alwetendheid dezelfde gewaarwording is als Heilige Waarheid, maar met een ander accent. Bij Heilige Waarheid ligt het accent op de eenheid van het universum; het heeft allemaal `dezelfde smaak', zoals de Tibetaanse boeddhisten zeggen. Met Heilige Alwetendheid ligt het accent op de differentiaties en onderscheidingen binnen die eenheid. De focus ligt hierbij dus op de verschillende delen, in al hun verscheidenheid en veelvoudigheid, die samen het bindende geheel uitmaken. Het waarnemen van de werkelijkheid via het facet van Heilige Alwetendheid is als het kijken naar een heel Perzisch tapijt, waarbij je je echter richt op de verschillende ontwerpen die erin zitten.

EENHEID IN VEELVOUDIGHEIDHet accent in de gewaarwording van Heilige Alwetendheid ligt dus op de differentiatie in de eenheid van alles wat bestaat, op de verschillende aspecten en dimensies van het bestaan - maar deze diversiteit ontkent het feit van de eenheid niet. Terwijl Heilige Waarheid analoog is met het zien van je lichaam als een eenheid, ziet Heilige Alwetendheid dat je lichaam armen, benen, een gezicht, interne organen enzovoort heeft - waarvan er geen een los van het geheel is. Deze gewaarwording is een ander soort ervaring; het is het kijken naar dezelfde werkelijkheid vanuit een andere hoek: het zien van de heelheid van de werkelijkheid als een veelkleurig stuk stof.Je zou kunnen zeggen dat Heilige Waarheid de ervaring van eenheid is, terwijl Heilige Alwetendheid de ervaring van enigheid is - de gewaarwording dat alles onderling met elkaar verbonden is en niet gescheiden, dat alles de ene werkelijkheid van het levende universum vormt. Hier zien we alle sterren, de planeten, de bergen, de rivieren, de dieren en de mensen die er deel van zijn, zonder ze los te maken uit de context van de eenheid, de Heilige Waarheid.Het verschil tussen deze twee ervaringen van het wezen van de werkelijkheid wordt in de soefitraditie uitgedrukt door twee verschillende namen van God: Ahad, het innerlijke wezen, en Wahid, het uiterlijke wezen van de eenheid van het bestaan. De ervaring van de inherente eenheid van de werkelijkheid is het waarnemen van haar innerlijke wezen, terwijl de ervaring van haar veelvuldigheid het waarnemen van haar uiterlijke wezen is. In dezelfde traditie wordt de eenheid als Gods wezen gezien en de enigheid van verschijningsvormen als Gods gezicht. Heilige Alwetendheid verwijst naar hoe de dingen zich laten zien, naar het `gezicht' van het universum, en is ook wat er wordt bedoeld met de Universele Geest (zie hoofdstuk 16, De Innerlijke Diamant, boek 4, Almaas).

De andere benaming voor deze Heilige Idee, Heilige Transparantie, verwijst naar de eenheid zoals die wordt gezien vanuit het gezichtspunt van het individu. In plaats van `vanuit de lucht' naar het wezen van de werkelijkheid te kijken, dat overeen zou komen met het gezichtspunt van Heilige Waarheid, zien we het vanuit onze menselijke positie. Het is het inzicht in onze plek als mens binnen de eenheid van het bestaan, en vanuit dit gezichtspunt zien we dat we ieder een onscheidbaar deel van het geheel zijn, een cel in het kosmische lichaam, een deel van het `lichaam' van God, niet te scheiden van de objectieve werkelijkheid. De mens wordt dan herkend als een van de differentiaties van de Universele Geest.In de ervaring van Heilige Alwetendheid kun je zien dat je een onscheidbaar deel van het geheel bent, omdat je grenzen transparant zijn. Je ziet dat je een individu bent en een persoon, maar je bent niet los van de eenheid van het hele universum. Je bent net zomin van het universum te scheiden als je ogen van je gezicht. En, net als met je ogen, zie je dat je geen bestaan hebt los van de rest van het lichaam van het universum. Als mens weet je dat je een onscheidbaar deel van God bent, een bepaalde vorm van de objectieve werkelijkheid, een verlengstuk, als het ware, van Heilige Waarheid. Je ervaart jezelf als een individu, dat verschilt van andere dingen, met een bewustzijn dat zich op een bepaalde plek bevindt, en toch ervaar je jezelf ook als iets dat ononderbroken met al het andere verbonden is.De ervaring van transparantie is dus het ervaren van jezelf als een deel van de totaliteit, dat erdoor wordt ondersteund en er niet los van bestaat. Je ziet dat het niet mogelijk is om een bestaan los van de eenheid te hebben, en dat de eenheid op een bepaalde manier ook niet zonder jou zou kunnen bestaan. Niet alleen ervaar je jezelf als onscheidbaar van de eenheid, maar je ervaart jezelf als een verlengstuk van de eenheid. In de ervaring van Heilige Alwetendheid ben je een mens die ononderbroken met de eenheid verbonden is, en tevens een bepaalde vorm, een individualisatie, een verpersoonlijking van die eenheid. In zekere zin ervaar je jezelf dus als een zoon of dochter van God. Hierbij is de ervaring dat je niet alleen uit de eenheid van God voortkomt, maar dat je die ook nooit verlaat. Elk gevoel dat je geen deel van de eenheid van de werkelijkheid bent, is een begoocheling, een geestelijke hallucinatie. Het protoplasma van het universum loopt door in jouw protoplasma; je hebt een celmembraan om je heen, maar je bent deel van één hoeveelheid protoplasma, één levenskracht.De gewaarwordingen van de werkelijkheid die door Heilige Waarheid en Heilige Alwetendheid worden uitgedrukt, worden in veel tradities niet benadrukt, of zelfs maar duidelijk omschreven.Omdat ons pad in de Diamantbenadering inhoudt dat het gewone leven wordt getransformeerd tot een leven van spirituele ontdekking, zijn deze Heilige Ideeën heel belangrijk. Ze helpen ons te begrijpen hoe het mogelijk is om een uniek individu te zijn, dat op hetzelfde moment onscheidbaar is van de totaliteit van het

universum, door de verwerkelijking mogelijk te maken van wat we de Persoonlijke Essentie, of de Parel, noemen (zie De Parel van Essentie, Almaas, 2000 voor een grondige bestudering van de Persoonlijke Essentie). Deze verwerkelijking is de volledige persoonlijke belichaming van Zijn, of Zijn dat zich openbaart via het leven van een individu. Het houdt in dat we een volledig mens worden, die een orgaan is door middel waarvan het universum zichzelf ten volle kan ervaren.

OGEN VAN HET UNIVERSUMStel je het universum voor als een levend wezen, dat door middel van zijn differentiaties en ontwikkelingen steeds geraffineerdere levensvormen voortbrengt, die in staat zijn tot steeds subtielere en meer omvattende niveaus van ervaring. Iedere vorm is een manifestatie van dit wezen, en als zodanig voorziet iedereen liet van verschillende ervaringen van zichzelf. Iedere levensvorm is dus een manier waarop dit levende wezen, het universum, zichzelf ervaart. Een amoebe is een voertuig voor een bepaalde ervaring van zichzelf, en zo zijn een vogel en een mens dat ook. Maar mensen, anders dan andere levensvormen, verschaffen het universum bovendien een manier om naar zichzelf te kijken. En een volledig mens is een manier waarop het universum zichzelf volledig ervaart. De waarheid van de Heilige Alwetendheid kennen is weten dat jij de ogen van het universum bent. Wanneer je dat begrijpt, weet je dat het jouw werk is (zoals de Heilige Idee van enneatype Zeven, Heilig Werk, ons zal vertellen) om dat oog volledig transparant te maken en het helemaal open te doen, zodat je het universum een ervaring van zichzelf in al zijn dimensies, al zijn verscheidenheid, al zijn geuren en kleuren kan geven.Elke spirituele traditie heeft een ander verhaal om te verklaren waarom we hier zijn. Sommige zeggen dat het niet-manifeste het universum uit mededogen te voorschijn brengt, of uit liefde, of zelfs uit speelsheid. Wij beweren niet dat we de bedoeling van het menselijk leven kennen. In feite erkennen we de mogelijkheid dat het misschien niet eens mogelijk is om te weten waarom we hier zijn. Alles wat we werkelijk weten, is dat het niet-manifeste het universum voortbrengt - en dat weten we uit onze eigen ervaring, die de gewaarwording verschaft van de mens als individu en als orgaan van ervaring voor het hele universum. Je ervaart die als de gewaarwording dat het hele universum achter je staat, en dat jij een venster bent waar het doorheen kijkt.Deze gewaarwording verheldert onze opvatting van wat ons motiveert om aan spirituele transformatie te werken. Vanuit dit oogpunt zien we dat het niet is om onszelf van ons lijden te bevrijden, maar om een helder venster voor het universum te worden. Nu is het wel zo dat, wanneer je zo'n venster wordt, je als resultaat daarvan jezelf bevrijdt, maar als je je het op die manier voorstelt, blijf je een op zichzelf gericht en geïsoleerd individu, dat zijn best doet om vrij te worden. Dan blijft het hele conceptuele raamwerk waarbinnen je het Werk hebt geplaatst, door

het egoperspectief bepaald worden en in die subjectieve positie verschanst zitten. Je bewustzijn blijft zodoende in het ego geworteld en daar kun je dan niet vrij van worden. Spirituele ontwikkeling betekent waarnemen en ervaren, en het objectieve principe dat hier ontbreekt, is dat van Heilige Transparantie.Het Werk voor jezelf doen blokkeert je ontwikkeling. Het Werk doen teneinde een steeds helderder venster voor het universum te worden, is onzelfzuchtig; je doet het Werk dan vanuit nederigheid, vanuit liefde, en vanuit het opzij zetten van jouw zelf (jouw ego). In dat geval zal je ontvouwing gemakkelijker en spontaner plaatsvinden. Het is geen kwestie van denken dat jij, als afzonderlijk individu, God op die manier gaat helpen; dat is niet meer dan een subtielere manier om je gevoel van gescheidenheid uit te drukken. Het is een kwestie van je ware positie ten opzichte van God herkennen, je ware functie als mens, je ware verbinding met het universum - die erop neerkomt dat je een cel in het lichaam ervan bent. Het heroriënteren van je benadering van het Werk betekent niet dat je zou moeten proberen om controle over je motivatie uit te oefenen (wat trouwens sowieso onmogelijk is), of jezelf zou moeten veroordelen wanneer je ziet dat je op jezelf gericht bent. Het betekent eerder dat je, elke keer dat je ziet dat je vanuit zelfzuchtige motieven opereert, probeert om de barrière te identificeren die je belemmert om de dingen objectief te zien.

AFZONDERLIJK BESTAANWe hebben dus gezien dat Heilige Alwetendheid of Heilige Transparantie het zicht op de mens is dat overeenkomt met of ontstaat vanuit het zicht op de werkelijkheid die door Heilige Waarheid wordt beschreven. Vanuit het oogpunt van Heilige Al-wetendheid zien we dat wij als mensen onscheidbare manifestaties van de Heilige Waarheid zijn. Wanneer deze objectieve manier om jezelf en de werkelijkheid te ervaren, verloren gaat, ontstaat de specifieke dwaling die speciaal bij dit punt op het Enneagram hoort: de overtuiging dat jij een afzonderlijke entiteit bent, die op zichzelf staat, gescheiden van anderen en van het universum, gescheiden van God, gescheiden van alles.We hebben gezien dat er objectief niet zoiets als een afzonderlijk zelf bestaat; dus wanneer we onszelf als afgezonderd ervaren, zien we het verkeerd. De feitelijke werkelijkheid is dat we niet gescheiden zijn, maar de tegenovergestelde overtuiging is zo sterk, dat we onszelf voortdurend als afgezonderd ervaren. Deze overtuiging bepaalt je ervaring volledig. Het gevoel dat je een fort bent, met ondoordringbare muren om je heen die jou van al het andere afscheiden, is je feitelijke ervaring.De dwaling is hierbij niet dat je een individu bent, maar dat je een geisoleerd individu bent, met grenzen die je van al het andere afscheiden. Deze dwaling vormt de kern van enneatype Vijf, en de juiste sleutel die haar ontsluit, is Heilige Alwetendheid en Heilige Transparantie.

Als je gelooft dat je een afzonderlijk individu bent, is je zicht vertroebeld door subjectiviteit, aangezien je jezelf van God gescheiden houdt, wat niet kan. Er is maar één bestaan, en dat is God, de Heilige Waarheid, de objectieve werkelijkheid, de levende kosmos, het universum - hoe je het ook wilt noemen - dus het vasthouden aan de overtuiging dat je gescheiden bent, is als het scheppen van twee universa, het jouwe en de rest van de kosmos. Dan heb je een relatie met de rest van het universum, waarmee je de mentale constructie van deze fundamentele objectrelatie creëert. Met `objectrelatie' bedoelen we hier de constructie in het denken van een concept van jezelf in relatie tot het concept van het andere, of van de wereld. Vanuit het perspectief van Heilige Waarheid zien we dat er geen afzonderlijk zelf is. Met behulp van deze twee gezichtspunten kunnen we dus zien dat de beide kanten van de objectrelatie - het zelf en het andere - niet langer als echt worden ervaren.Er kan zich hierbij de vraag voordoen of er werkelijk iets als onafhankelijkheid bestaat wanneer we zien dat dat is hoe de dingen in elkaar zitten. Er bestaat wel zoiets als onafhankelijkheid, autonomie en uniekheid, maar niet voor het afzonderlijke zelf. Wanneer we objectiever ervaren, zien we dat ware onafhan-kelijkheid is dat je onafhankelijk bent van het denken, dat ons van het universum scheidt. Ware onafhankelijkheid is dan ook onafhankelijkheid van onechtheid. Wanneer we denken dat onafhankelijk zijn betekent dat je niet van anderen afhangt, of niet het een of ander nodig hebt, bewijst dat dat we door de subjectieve lens van het ego kijken. In werkelijkheid zijn we allemaal afhankelijk van elkaar en van de wereld om ons heen. Iedereen beïnvloedt iedereen, omdat onze levens met elkaar vervlochten zijn. Maar in feite is onze onderlinge afhankelijkheid nog veel diepgaander en diepzinniger. We zijn niet alleen van elkaar afhankelijk, maar we zijn feitelijk onlosmakelijk met elkaar verbonden, aangezien we allen van hetzelfde materiaal zijn gemaakt.Omdat we onze beslissingen over hoe we ons leven leven, nemen op basis van wat we geloven over het wezen van de werkelijkheid, zijn onze keuzes passender naarmate ons begrip objectie ver is. Op dezelfde manier wordt ons begrip van spirituele beoefening bepaald door hoe objectief we inzien dat onze grenzen door-laatbaar zijn en we aldoor in direct contact met alles staan. Zonder een op ervaring gebaseerd begrip van Heilige Transparantie zullen we aan onszelf blijven werken alsof we werkelijk afzonderlijke individuen zijn, en dat zal onze voortgang blokkeren. De waarheid van onze onderlinge verbondenheid vormt de grondslag van de methodologie van de Diamantbenadering, maar beperkt zich niet tot ons werk - het is een algemeen erkend principe in de meeste spirituele tradities.De teloorgang van Heilige Alwetendheid is dan ook de teloorgang van de gewaarwording van onze onderlinge verbondenheid, en wat uit dit verlies voortkomt is de overtuiging dat wij afzonderlijke entiteiten zijn. Deze overtuiging

is gebaseerd op de aanname dat de grenzen van ons lichaam de grenzen van ons bewustzijn, of van onze ziel, bepalen. Dit is een van de meest fundamentele prin-cipes van het ego. Het ego is allereerst een lichaamsego, in de zin dat de afbakeningen van het zelf die zich gedurende onze babytijd in ons bewustzijn vormen, gebaseerd zijn op onze zintuiglijke ervaring van ons lichaam als zijnde van andere objecten gescheiden. (Voor meer details hierover, zie Mahler, 1975, pag. 46) De dwaling is om ervan uit te gaan dat deze lichaamsbegrenzingen bepalen en beperken wie en wat wij zijn. Op het fysieke niveau is het waar dat ieder van ons lichamelijke grenzen heeft en dat dit lichaam los is van dat lichaam, maar op het niveau van het bewustzijn zijn deze grenzen doorlatend. De randen van ons lichaam bepalen niet waar wij eindigen en anderen beginnen, hoewel het wel zo voelt als we die overtuiging hebben. Wanneer we inzien dat die ervaring een dwaling is, zien we dat de egogrenzen die we hebben gebruikt om onszelf te bepalen niet meer dan geestelijke constructies zijn. We realiseren ons dan dat we ons hebben vastge-houden aan een beeld van ons lichaam om onszelf als entiteit te definiëren.Hoewel deze egogrenzen de basis van ons gevoel van afgescheidenheid vormen, gaat het idee dat we afzonderlijke entiteiten zijn dieper dan dat. Wanneer de ziel door het ego wordt gestructureerd, heeft zij in ons bewustzijn de vorm van het lichaam, of we ons daar nu bewust van zijn of niet. Wanneer zij niet door het ego gestructureerd wordt, kun je de ervaring hebben dat de ziel een gelei- en plasma-achtige vorm heeft, en haar toch ervaren als een afzonderlijke entiteit, die zij in feite niet is. Het is dan ook nauwkeuriger om het te hebben over een zielsstroom of zielsbeweging, in plaats van het een ziel te noemen, omdat dat klinkt als een afzon-derlijke entiteit. Het is meer een golf die door de voortdurende beweging van de stromingen wordt gevormd, onscheidbaar van de oceaan waaruit hij voortkomt.De golf is deel van de oceaan, maar is van de oceaan te onderscheiden. Wanneer je een golf bent, is het waar dat je niet de hele oceaan bent, maar net zomin ben je van de oceaan gescheiden. Zonder de oceaan zouden er geen golven zijn. Je zou kunnen zeggen dat het ego iemand is die gelooft dat zij of hij zonder de oceaan een golf kan zijn - stel je de moeite voor die het je zou kosten om dat staande te houden! Het overheersende gevoel zou zijn dat er geen steun is. Je zou alsmaar bezig zijn te proberen om jezelf overeind te houden! Dit is precies onze situatie zonder het perspectief van Heilige Alwetendheid.Gewoonlijk ervaren we de ware aard van onze ziel niet omdat we onszelf aan de hand van de grenzen van ons lichaam hebben gedefinieerd. We gaan ervan uit dat deze grenzen onze identiteit bepalen, door te geloven dat deze lichamelijke grenzen een wezenlijk en intrinsiek aspect zijn van wie wij zijn, terwijl zij in feite het meest oppervlakkige aspect vormen van wie wij zijn. Deze overtuiging dat de grens van het lichaam ons definieert, verstevigt in feite het gevoel van afgescheidenheid door een laag van oppervlaktespanning in de huid te creëren. Wanneer we de lichaams-

grens werkelijk ervaren, voelen we deze als een spanning aan de omtrek van ons lichaam.Het is niet zo dat lichamelijke grenzen niet bestaan - als dat het geval zou zijn, zou er geen differentiatie zijn, geen kleur, geen beweging. Zij bestaan wel degelijk, maar niet als scheidsmuren; bezien via het facet van Heilige Alwetendheid bestaan ze als differentiërende omlijningen, die vele verschillende smaken, structuren en kleuren laten zien, zonder te verduisteren dat het onderliggende wezen van alles Eén is. Het is alsof je verschillende kleuren verf in een vloeistof hebt laten druppelen; allerlei kleuren draaien erin rond, maar het is nog steeds allemaal dezelfde vloeistof. We zouden kunnen zeggen dat de grenzen een verschil bepalen, maar geen afscheiding. Ik ben dus verschillend van jou, maar niet van jou afgescheiden; mensen verschillen van elkaar, maar zij zijn niet van elkaar afgescheiden. Het bestaan van grenzen heft de onderliggende eenheid dan ook niet op. Grenzen zijn karakteristiek voor de objectieve concepten of noëtische vormen, en relevant op het niveau van schepping en bestaan. De grenzen en de vormen die zij definiëren, zijn als het ware karakteristiek voor de gedachten van God. Dat is waarom we het universum een geest noemen.Voor het ego betekent afgescheidenheid ondoordringbare grenzen, of isolatie, maar werkelijke afscheiding is iets heel anders. Werkelijke afscheiding betekent de verbijzondering vanuit de eenheid of, voor mensen, de individuatie. Het betekent de herkenning dat je ware aard niet door externe invloeden wordt bepaald. Op een diep, onbewust niveau houdt het de scheiding van je moeder in - scheiding in de zin dat dat wat jij als jouzelf beschouwt, niet door haar bepaald wordt. Dat is niet jezelf isoleren, maar eerder jouw uniekheid herkennen en een individu worden.Deze berg is niet hetzelfde als die berg. Ze zijn gescheiden in de zin dat ze elk uniek zijn, maar ze zijn verbonden doordat ze elk deel van de aarde zijn. Er is niet zoiets als een berg die op zichzelf bestaat. Het ego wil geloven dat het een berg is die van de aarde is losgemaakt, omdat het zichzelf niet ervaart als verbonden met de aarde. Werkelijke scheiding hebben betekent dat wanneer je een berg bent, je je realiseert dat je een bepaalde berg bent en niet die andere berg daar, en dat hoewel je unieke kwaliteiten hebt die die andere berg niet heeft, je er niet volledig van afgescheiden en geisoleerd bent.Vanuit het oogpunt van het ego valt het moeilijk te begrijpen dat grenzen ideeën en concepten zijn. Dat inzicht ontstaat wanneer je de ruimte ervaart op het niet-conceptuele niveau. Het is een andere gewaarwording dan zien dat concepten grenzen zijn, wat een toegankelijker gewaarwording is. Vanuit het perspectief van Heilige Alwetendheid zien we bijvoorbeeld dat compassie en volharding verschillende kwaliteiten van Zijn zijn, maar dat zij desalniettemin Zijn zijn - één iets. Je zou kunnen zeggen dat het Gods concepten zijn, gedachten in Gods geest, die er verschillend uitzien maar uit dezelfde bron voortkomen. Dat is waarom we

alle differentiaties die uit het Absolute voortkomen als universele concepten beschouwen, gedachten in Gods geest. (Voor een uitgebreidere bespreking van universele concepten of noëtische vormen, zie De Innerlijke Diamant, boek 4, Almaas)Zonder differentiaties zou er geen ervaring zijn, geen kennis, geen beweging, geen leven, geen universum - niets dan het nietmanifeste Absolute. Dit is waarom het begrijpen van het wezen van grenzen van belang is in termen van het begrijpen van de werkelijkheid. Iemand die uitsluitend Heilige Waarheid ervaart, uitsluitend de eenheid zonder differentiatie - zonder zelfs maar de concepten van ervaring, eenheid of differentiaties - leeft in geen enkele praktische zin. Zo iemand zou in een soort coma verkeren, een goddelijk coma. Wanneer je bij de essentie van de waarheid komt, verkeert deze uiteindelijke waarheid in een coma in de zin dat zij zichzelf niet kent. Zij is bewusteloos, omdat ze geen grenzen, geen onderscheidende kenmerken heeft. De differentiatie is volledig weg, dus zijn er geen verschillen. Zodoende valt er niets te zien, niets te ervaren. Dat is wat het tot het niet-manifeste Absolute maakt.Als je jezelf uitsluitend ervaart als het Absolute, zonder concepten, dan kun je niet functioneren in de wereld. Als je in diepe meditatie bent, kun je daarin zakken, maar je kunt op die manier niet rondlopen, omdat je bijvoorbeeld niet in staat zou zijn om een vrachtwagen te onderscheiden die op je afkomt. Een vrachtwagen is niets anders dan differentiërende omlijningen en grenzen - de Universele Geest die met een zekere dichtheid en met een zekere snelheid op je afkomt! Het is dus belangrijk om de Heilige Waarheid te zien, omdat zij het ultieme wezen van de werkelijkheid is, maar het is net zo goed belangrijk om Heilige Alwetendheid te kennen, omdat er zonder haar geen leven zou zijn, noch iemand om de Heilige Waarheid te kennen.In Heilige Alwetendheid verblijven is een schitterende staat, waarin je je menselijkheid behoudt zonder je goddelijkheid kwijt te raken. De totaliteit van het levende universum is aanwezig als je steun, je bodem en je innerlijke wezen, maar je bent nog steeds een persoon, die functioneert en het leven van een mens leidt. Er is geen enkele afgescheidenheid, dus het is niet alsof jij, als mens, en de eenheid twee dingen zijn die bij elkaar zijn gezet. Het is meer een twee-eenheid *(* Twee-eenheid is een psychologische term die wordt gebruikt om de staat te beschrijven die een baby verondersteld wordt te ervaren gedurende de symbiotische fase van zijn ontwikkeling (in de leeftijd van ongeveer twee tot zes maanden). Het lijkt zo te zijn dat moeder en baby deel zijn van één besloten systeem, twee entiteiten die deel van elkaar zijn en een gezamenlijke begrenzing delen, op dezelfde manier als waarop iemands hoofd in verband staat met iemands voet. `Vanaf de tweede maand markeert een vaag bewustzijn van het behoefte bevredigende object het begin van de fase van normale symbiose, waarin de baby zich gedraagt en functioneert alsof hij en zijn moeder een almachtig systeem vormen - een twee-eenheid binnen één gezamenlijke begrenzing.'

(Mahler, 1975, pag. 44) in de zin dat jij niet samen met de eenheid bestaat, maar er deel van bent, een verlengstuk, zonder je gevoel kwijt te raken dat je een mens bent. Er is een soort liefhebben en genieten van het levende universum en zijn eenheid, en door dat lief te hebben, heb je ook jezelf lief, aangezien je er een onscheidbaar deel van bent.

ISOLATIE EN TERUGTREKKINGZoals we gezien hebben, is er, wanneer dit gevoel van alwetendheid en transparantie afwezig is, een verwrongen waarneming, de dwaling dat je een afzonderlijke entiteit bent. Deze misvatting van afgescheidenheid is de kiem van het enneatype, die leidt tot het ontstaan van zijn ervaringskern. Voor degenen van dit enneatype is de specifieke moeilijkheid die voortkomt uit het verlies van het gevoel van holding de ervaring van zichzelf als klein, geïsoleerd, afgesneden, leeg en uitgeput - het is een staat van deficiënte isolatie. Deze manier van zich geïsoleerd, alleen en verlaten voelen als gevolg van het verlies van holding komt voort uit het geloof in afgescheidenheid, de specifieke dwaling van enneatype Vijf.De specifieke reactie op dit pijnlijke gevoel van deficiënte isolatie is om zich terug te trekken in een poging om zich te verbergen voor de werkelijkheid. Als je je klein, gebrekkig en geïsoleerd voelt, betekent dat dat je je niet in staat voelt om de werkelijkheid aan te kunnen, en dus is de reactie van dit enneatype om de omgang met de werkelijkheid te willen vermijden, zich ervoor te verbergen, te proberen om zich af te scheiden, terug te trekken, ervan weg te lopen, het contact ermee te verbreken - in wezen om geen contact te houden met wat de werkelijkheid dan ook maar opdist. Deze reactie impliceert wederom de dwaling van afgescheidenheid, aangezien je moet geloven dat je een afgescheiden individu bent om te geloven dat je je kunt verbergen voor of terugtrekken uit de werkelijkheid. Waar je het allermeest van af wilt, is de staat van ontoereikendheid zelf. Maar wanneer je je terugtrekt en je jezelf die niet laat ervaren, raakt dit gedrag veralgemeniseerd en ben je op het laatst alles aan het ontlopen in je poging te voorkomen om welke moeilijkheid, pijn of kwetsing dan ook te zien of te ervaren. Deze reactie escaleert tot het persoonlijkheidscomplex van enneatype Vijf, met zijn karakteristieke emotionele terugtrekking en doodsheid, en de splitsing tussen lichaam en geest. De kern van dit enneatype is dus een staat van verarming en de schizoïde afweer van terugtrekking en vermijding.Deze constellatie is een van de grondslagen van het ego, deel van zijn interne structuur en logica; je hoeft geen enneatype Vijf te zijn om die te ervaren. Zoals we zeiden, heeft ieder van ons alle enneatypes in zich, aangezien het de negen gedifferentieerde manifestaties van het ego zijn, hoewel één type in elk van ons meer uitgesproken is.Zoals we in deel een bespraken, werkt de kwaliteit van Levend Daglicht als een

oplosmiddel, dat alle grenzen laat smelten. Om die reden is het in ons werk de specifieke energie die nodig is om aan de Heilige Ideeën te werken. Het aspect van ruimte wist grenzen uit, terwijl Levend Daglicht ze in zichzelf oplost. In de aanwe-zigheid van Levend Daglicht verliezen grenzen hun ondoorzichtigheid, hun stugheid, hun afscheidende kwaliteit, en worden ze tot niet meer dan omlijningen. Het gevoel van afgescheidenheid wordt door liefde opgelost, en iedereen en alles wordt als liefde gezien, als een manifestatie van de oceaan van liefde. Wanneer we deze ervaring hebben, begrijpen we wat Heilige Alwetendheid betekent.Dan kunnen we tevens objectief begrijpen wat het is om een mens te zijn; het is een verlengstuk van de objectieve waarheid zijn. We zien in dat we, als mensen, waarnemingsorganen van het universum zijn en dat deze Heilige Idee de plaats van de mens in relatie tot het levende universum verheldert. Door middel van ons ervaart of kent het universum zichzelf ten volle, niet alleen fysiek, niet alleen emotioneel, niet alleen geestelijk, maar ook in alle spirituele dimensies.

DE VERLENGSTUKKWESTIEHet herkennen van jezelf als een waarnemingsorgaan en een verlengstuk van het levende universum brengt vaak een specifieke kwestie naar voren - in sommige mensen meer uitgesproken dan in anderen - die te maken heeft met gevoelens over ergens een verlengstuk van zijn. Jezelf ervaren als een verlengstuk van het universum zou wel eens niet zo'n aantrekkelijk idee voor je ego kunnen zijn, met name als je een karakteristieke behoefte hebt om het middelpunt van de aandacht te zijn. Je reactie zou kunnen zijn: `Wacht eens even! Ik ben van niemand een verlengstuk. Ik ben mezelf, ik besta als mezelf, dus ga weg met die onzin over een verlengstuk zijn! Dat we het toevallig over God hebben, maakt geen enkel verschil. Als er iemand een verlengstuk van iemand anders is, dan ben ik het die het verlengstuk heeft!' Als je altijd de baas geweest bent, kan de gedachte dat jij niet de touwtjes in handen hebt en niet de bevelen geeft, weerzinwekkend zijn.Aan de andere kant, als jouw persoonlijkheid is gebaseerd op een verlengstuk van je vader of moeder zijn en je die identiteit niet volledig hebt afgehandeld, zal dit beslist opkomen wanneer je deze kwestie van transparantie tegenkomt. Misschien realiseer je je dat je als een verlengstuk aan de gang bent geweest, en dat het daarom draaide wat betreft degene die je dacht te zijn. Misschien zie je dat je bent geworden wat je moeder wilde dat je zou worden - dat je fungeert als het verlengstuk van haar hoop, haar ideeën en haar karakter. Misschien heeft ze onbewust gewild dat jij haar hart, haar zelfgevoel of zelfs haar fallus zou zijn, en heb jij je gedragen alsof je dat verlengstuk ook was. Je hele besef van identiteit is gebaseerd op die relatie. Dat is wat het betekent om een verlengstuk te zijn: jouw bestaan hangt van die ander af, en daarom heb je in dit geval geen bestaan los van je moeder. Je bent slechts een weerspiegeling van het object, en dus zou de

scheiding van je innerlijke beeld van haar het verlies van je identiteit betekenen.Je kunt hier verschillende reacties op hebben. Wanneer je ziet dat je je als een verlengstuk hebt gedragen, kun je op de ervaring van transparantie reageren als op een uiterst onwenselijke staat: `Ik ben mijn eigen persoon en ik wil niemands verlengstuk meer zijn - het is genoeg geweest!' Uiteraard zal deze reactie de werking van Heilige Alwetendheid blokkeren. Aan de andere kant zou je kunnen zien dat je zonder de identiteit waarbij je iemands verlengstuk bent, zou voelen dat je niet weet wie je bent. Je zou er daarom aan gehecht kunnen blijven om iemands verlengstuk te zijn, zodat, wanneer je over transparantie hoort, je onbewuste reactie is: `Oh goed. Ik hoef niets te veranderen. Ik kan gewoon blijven zoals ik ben; ik zal gewoon het beeld van mijn moeder op het hele universum projecteren en Gods verlengstuk zijn.' Dat is uiteraard geen Heilige Alwetendheid. Het is het je blijven identificeren met een objectrelatie die ontstond bij je moeder, waarin je een beeld of geestelijke constructie bent die het verlengstuk is van een ander beeld - dat van je moeder. Dat verschilt nogal van de werkelijk ervaren gewaarwording van jezelf als een onscheidbaar en integraal deel van het geheel, waarvan het wezen gelijk is aan dat van jou. De overeenkomst, en dat wat aanleiding tot deze kwestie geeft, is het gevoel van afhankelijkheid, dat inherent is aan zowel de objectrelatie als aan de ervaring van Heilige Alwetendheid. Jouw bestaan hangt van het geheel af - dat is de werkelijkheid - en die stand van zaken staat de persoonlijkheid misschien niet aan.Je kunt met beide kanten van deze objectrelatie, die de verlengstuk-objectrelatie wordt genoemd, geïdentificeerd zijn, hetzij als het verlengstuk van iemand anders, hetzij als de centrale persoon met een of meerdere eigen verlengstukken. In beide gevallen ervaar je jezelf als een geestelijke constructie in relatie tot de constructie van iemand anders. Deze objectrelatie is narcistisch (dat wil zeggen betrekking hebbend op iemands identiteit), en dus voelt het kwijtraken ervan als een verlies van ondersteuning. Dit komt doordat, los van met welke kant van de objectrelatie je je identificeert, de identificatie de ego-identiteit ondersteunt. Je kunt je voelen alsof je jezelf kwijtraakt door jezelf als een verlengstuk van het universum te ervaren, aangezien de grenzen waarvan je hebt aangenomen dat ze jou definieerden, in die ervaring wegvallen. Of als je jezelf met een verlengstuk hebt geïdentificeerd, kun je voelen dat je jezelf kwijtraakt door jezelf als het middelpunt te ervaren en toch verbonden te zijn.Net als andere narcistische projecties is de verlengstuk-objectrelatie een vorm van versmolten overdracht waarin, hoewel we niet hetzelfde iets zijn, jij deel van mij bent, of ik deel van jou. We zijn enigszins gedifferentieerd, maar niet volledig gescheiden. Dit wordt duidelijk als je eraan gewend bent om de centrale figuur in deze objectrelatie te zijn, en je verlengstuk de dingen niet op de manier doet waarop jij ze gedaan wilt hebben. Je kunt je dan zeer gekwetst voelen en niet

gesteund, alsof een deel van je lichaam niet zo reageerde als je wilde. Dit gevoel van kwetsing is wat narcistische wond wordt genoemd, wat betekent dat iemands zelfgevoel zich op de een of andere manier aangevallen voelt.De kwestie van de verlengstuk-objectrelatie maakt het heel moeilijk om de Heilige Idee van Transparantie te ervaren en te integreren. Het is de reden dat iemand hetzij zich tegen de ervaring verzet, hetzij eraan gehecht raakt een verlengstuk te zijn op een manier die de persoonlijkheid blijft ondersteunen. Heilige Transparantie betekent de dingen ervaren zonder je persoonlijke denken. Dan ben je, als individu, een verlengstuk van het universum, een verlengstuk van de Heilige Waarheid - en niet als een geestelijke constructie, niet met een beeld in je hoofd dat je een verlengstuk van het universum bent. Het is uitsluitend als deel van de verlengstuk-objectrelatie dat we een beeld van onszelf hebben als de ene of de andere kant van een versmolten relatie.Na de behoefte om het middelpunt te zijn doorgewerkt te hebben, voelt het als een geweldige opluchting om een verlengstuk van het universum te zijn. Om het middelpunt van de verlengstuk-objectrelatie te zijn is een enorme klus, aangezien je je als God opstelt. In de pure ervaring van de directe vereniging met het levende universum weet je dat je als mens volledig ondersteund, volledig geliefd, volledig gedragen en volledig verzorgd wordt. Het levende bewustzijn van het universum is boven je, om je heen, binnen in je en je weet dat je er deel van bent. Dat brengt een heerlijk gevoel van ontspanning en blijheid met zich. Een gevoel van geweldige kostbaarheid en waarde welt in je op wanneer je ziet dat jij niet alleen het universum nodig hebt om te bestaan en erdoor ondersteund te worden, maar ook dat het levende universum zonder jou blind zou zijn. Het kan niet buiten jou.Heilige Alwetendheid of Transparantie is niet zomaar een kwestie van je vaag gewaarworden dat je een deel bent van iets groters dan jijzelf. Dat is nog maar het begin van de ervaring. De volledige ervaring is die van de totaliteit van het universum als een levende aanwezigheid waar jij een deel van bent; jij bent een bewustzijn dat zich bewust is van de totaliteit; je voelt je niet alleen een deel van het geheel, je ervaart dat geheel ook. Je bent het geheel gewaar zoals een golf de hele oceaan gewaar is, en de andere golven die er ook delen van zijn. Als je je wel een deel van iets groters voelt, maar je bent dat grotere geheel nog niet gewaar en je ervaart nog niet dat anderen eveneens delen van dat geheel zijn, dan wijst dat erop dat er nog wat ondoorzichtigheid in de ervaring is en dat je grenzen nog niet volledig transparant zijn.Je moet niet verwachten dat wanneer je Heilige Alwetendheid eenmaal ervaren hebt, je die alsmaar zult hebben. Bovendien zullen geen twee ervaringen ervan hetzelfde zijn, omdat elke ervaring afhangt van de dimensie van waaruit je haar ervaart. Je kunt jezelf bijvoorbeeld als een deel van alles ervaren en zien dat alles pure liefde is; of je kunt jezelf als een deel van alles ervaren en zien dat alles puur

Zijn is; of je kunt jezelf als een deel van alles ervaren en jezelf zien als een golf die oprijst uit de oceaan; of je kunt jezelf ervaren als een cel, die ononderbroken met alles verbonden is. Dat zijn allemaal ervaringen van Heilige Transparantie, ondergaan vanuit verschillende dimensies.De Heilige Ideeën zijn niet precies bewustzijnsstaten; ze zijn bepaalde manieren om de werkelijkheid te ervaren. Je zou dus een bepaalde essentiële staat kunnen ervaren en op hetzelfde moment al dan niet transparantie. Je kunt transparantie echter niet ervaren zonder een of andere kwaliteit van Zijn te ervaren, want wanneer je Zijn niet ervaart, ervaar je het ego, en de Heilige Ideeën zijn niet toegankelijk op het niveau van het ego.Wanneer we in deze Heilige Idee verblijven en beseffen dat wij unieke en individuele golven op de uitgestrekte oceaan zijn, begint onze behoefte aan scheidende grenzen te ontspannen. De onderscheidende wijsheid verandert onze gewaarwordingen: elke persoon, elk object, elke verschijningsvorm wordt echter tastbaarder en krijgt meer dimensie. Alles wordt echter en wezenlijker, terwijl het nog steeds impliciet een deel is van het grotere geheel. Je ervaart jezelf als een bepaalde, geïndividualiseerde persoon die op hetzelfde moment een onontwarbaar deel is van het weefsel van het levende universum. De randen tussen mensen en objecten zorgen niet meer voor inperking, ontbinding en isolatie. In plaats daarvan vergroten ze de werkelijkheid van het bestaan, door de schoonheid, de rijkdom en de uniekheid van iedere persoon en iedere existentie te openbaren. Alles is meer uitgesproken, heeft een duidelijker reliëf. Ons zelfgevoel is meer dat van een individu geworden, maar zonder dat dat besef van definitie ons losmaakt van de rest van het bestaan. De voorgrond van de gedifferentieerde werkelijkheid is hierbij scherp in beeld, tegen een achtergrond van Heilige Waarheid.

HOOFDSTUK 13

PUNT TWEE

HEILIGE WIL, HEILIGE VRIJHEID

Het gewaarzijn dat de Werkelijkheid, die zich in een bepaalde richting en volgens

vastliggende natuurlijke wetten voortbeweegt, stroomt met een zekere kracht. De gemakkelijkste manier om met deze kracht om te gaan is om mee te bewegen. Dat is ware vrijheid.

Ichazo, 1972

AIs de werkelijkheid een eenheid is van alles wat bestaat, die één existentiële Zijns-heid vormt, die leeft en vanuit zichzelf bestaat (Heilige Waarheid), en als wij als mensen onscheidbare delen en uitdrukkingen van deze Zijns-heid zijn (Heilige Alwetendheid), dan doet zich de vraag voor: wat betekent dat in termen van hoe we leven, oefenen en aan onszelf werken? Het derde punt van de driehoek die we hebben besproken, gaat in op deze vraag. De Heilige Idee van enneatype Twee heeft twee namen: Heilige Wil en Heilige Vrijheid. Elke naam vertegenwoordigt de Heilige Idee, bezien vanuit een andere positie. Vanuit het perspectief van het universum is deze Idee Heilige Wil; vanuit het perspectief van de mens is het Heilige Vrijheid.Zoals we bij ons onderzoek van Heilige Waarheid zagen, heeft de waarheid verschillende niveaus en subtiliteiten van begrip, en breidt ons besef van de waarheid zich verder uit naarmate we ons meer ontvouwen. We zien dat zij meer en meer omvat, of nog beter, ons inzicht omvat meer en meer waarheid, totdat we eindelijk de totaliteit zien die de Heilige Waarheid beschrijft. Zoals we zeiden, is Heilige Waarheid niet de verwerkelijking van een specifieke waarheid; het is niets anders dan het waarnemen van de werkelijkheid zoals die is. Als je de werkelijkheid waarneemt zoals zij is, dat wil zeggen objectief, dan ontstaan de waarneming, het gewaarzijn en het inzicht dat alles waarheid is en dat waarheid het bestaan van het universum is. Vanuit het perspectief van Heilige Waarheid is er alleen waarheid; er is niets anders. Wanneer je ziet dat er alleen waarheid is, zijn je waarneming en ervaring niet zoals ze gewoonlijk zijn. In deze staat ervaar je eenheid, enigheid, onderlinge verbondenheid en een staat van harmonieuze eenheid van de hele kosmos, waarin alles en iedereen op alle niveaus een homogeen geheel vormen. Dus wanneer we zeggen dat de waarheid alles is, beschrijven we de gewaarwording vanuit een diepe staat van bewustzijn, waarin alles zonder de projecties van de persoonlijkheid gezien wordt, en daarom een eenheid is die onwaarneembaar is voor de ziel die onder invloed van het ego staat.Als de Heilige Waarheid is dat het universum als een verenigde Zijns-heid bestaat, als een existentie die wezenlijk onverdeeld en niet tweeledig is, wat betekent het dan om volgens die waarheid te leven? Wat zijn de consequenties van dit inzicht in termen van je handelingen? Wat is dan functioneren, en wat is dan ergens iets aan doen? Dat zijn in feite vragen over verandering, en ze vereisen een begrip van Heilige Wil.

KOSMISCHE VERANDERINGIchazo's definitie van Heilige Wil is: `Het gewaarzijn dat de Werkelijkheid, die zich in een bepaalde richting en volgens vastliggende natuurlijke wetten voortbeweegt, stroomt met een zekere kracht. De gemakkelijkste manier om met deze kracht om te gaan is om mee te bewegen. Dat is ware vrijheid.' Met `vastliggende natuurlijke wetten', zo begrijpen we, bedoelt Ichazo dat er patronen zijn in hoe de dingen verlopen. Als je bijvoorbeeld op je ervaring reageert, raak je los van je Zijn. Wij gaan met dit inzicht nog iets verder door te zeggen dat als je je werkelijk overgeeft aan de Heilige Wil, je je zult realiseren dat je in feite een deel bent van deze kracht van de stroming van de werkelijkheid. Het is dan ook geen kwestie van ermee meebewegen, maar eerder van je realiseren dat er geen gescheidenheid bestaat, dat het allemaal één ontvouwing is. Je ziet tevens dat de ontvouwing niet alleen de veranderingen in het universum is, zoals de zon die opkomt en ondergaat, de regen die komt en gaat, en mensen die zich van de ene plek naar de andere bewegen. De ontvouwing is veel diepgaander dan dat; het bestaan van de aarde zelf is een deel van de ontvouwing, een deel van het scheppende vermogen van de werkelijkheid. Je ziet dat jouw bestaan een deel van het scheppende vermogen is. Het is niet zo dat er kleine veranderingen binnen een statisch universum plaatshebben, maar dat de verschuiving van de hele zaak het handelen van het universum zelf is.Laten we zeggen dat het nu midden op de dag is en de zon boven ons hoofd staat, en dat het over een aantal uren gaat schemeren en de hemel donker gaat worden. Jouw universum zal in die tijd van de ene staat in de andere veranderd zijn, van dag naar nacht. Als je je hand optilt en ermee op je hoofd krabt, is het universum dat je ervaart ook van de ene staat in de andere veranderd, maar in dat geval zeggen we dat wij een handeling hebben verricht. Als we Heilige Transparantie begrepen hebben en we weten dat wij niet los van de sterren bestaan, waarom noemen we verschuivingen in de relatieve positie van de zon en de sterren dan `verandering', terwijl we het op ons hoofd krabben een 'handeling' noemen? We kunnen dit onderscheid niet maken tenzij we geloven dat het universum een levenloos object is, dat met andere levenloze objecten gevuld is, en dat wij mensen levende dingenzijn, met onze eigen wil en het vermogen om het een of ander te doen.Vanuit het perspectief van Heilige Waarheid is het universum één oneindig organisme met meerdere niveaus. Daarom is dat wat we `handeling' noemen niets anders dan de veranderingen en transformatie die dit organisme ervaart. Als je dus de totaliteit van het universum waarneemt en ervaart als één levende Zijns-heid, dan zijn het op je hoofd krabben en het bewegen van de aarde rond de zon beide manifestaties van het universum dat zijn uiterlijke verschijning verandert. Dat betekent dat je hand bewegen, een gedachte hebben, tegen iemand praten, iemand aanraken, naar iemand toe lopen en in je auto rijden in dezelfde klasse van gebeurtenissen vallen als de explosies van de sterren, het verder uit elkaar bewegen

van de sterrenstelsels, het vallen van de regen en de vernietiging van een stad door een orkaan.Alles wat gebeurt, gebeurt als één verenigd functioneren. We noemen dat `functioneren' omdat we denken in termen van doen. Wanneer we het over onze handelingen hebben, zeggen we bijvoorbeeld: `Ik ben dit aan het doen, ik ben dat aan het doen', waarmee we ons subjectieve gezichtspunt aangeven. Als buiten-aardse wezens echter vanuit de positie van hun ruimteschip naar de aarde zouden kijken, zou hun zicht op ons heel anders zijn. Stel dat ze geen lichamen zouden hebben zoals wij en zich niet zouden gedragen en niet zo zouden functioneren als wij. Terwijl ze ons observeerden, zouden ze er niet noodzakelijkerwijs van uitgaan dat wij dit of dat aan het doen zijn; ze zouden misschien denken: `Die ene vlek op die planeet beweegt de ene kant op, en die andere vlek beweegt de andere kant op. Ze zouden misschien denken dat de aarde één organisme is, dat overal wiebeldingetjes heeft, of dat mensen haren op het planeetoppervlak zijn. Als deze wezens even groot als de aarde zouden zijn, zouden wij voor hen waarschijnlijk heel klein en onbetekenend lijken. Maar vanuit ons subjectieve gezichtspunt, met ons geloof in ons afzonderlijke zelfbesef, denken we: Ik ben dit en dat aan het doen, en de beweging van de sterren heeft niets met mij te maken. Als je de HeiligeWaarheid begrijpt, is het een noodzakelijke gevolgtrekking dat jouw handelingen niet losstaan van de beweging van de sterren. De enige barrière om dit in te zien is een emotionele en conceptuele: je gehechtheid aan het geloof in een afzonderlijk zelf. Als je gelooft dat jij uiteindelijk afgescheiden bent, lijken jouw doen en laten onafhankelijk van de rest van het universum.De gewaarwording dat alle veranderingen in het universum verenigd zijn als één harmonieus, onderling verbonden en gerelateerd functioneren, is nog niet die van Heilige Wil, maar eerder van Heilige Wet, de Heilige Idee van enneatype Drie, die we moeten begrijpen voordat Heilige Wil te begrijpen is. In de theïstische tradities wordt deze Wet schepping genoemd, omdat er op een bepaalde manier een voortdurende schepping van het universum gaande is. Als jouw kijk eerder religieus dan mystiek is, dan geloof je dat alles wordt geregeld en gedaan door God. Maar met de werkelijke ervaring van Heilige Waarheid is het objectieve zicht dat alles wat zich voordoet met elkaar verbonden is, omdat er geen afzonderlijke objecten bestaan, en dat alles wat er gebeurt veranderingen in de verschijningsvorm van één medium zijn; daarom is al het functioneren eenvoudigweg transformatie in de aanwezigheid van de Heilige Waarheid.

HET KOSMISCHE HANDELENOmdat wat zich voordoet het functioneren is van het organisme dat het universum is, is er geen willekeur in de veranderingen die daarbinnen optreden. Gebeurtenissen kunnen er vanuit ons subjectieve gezichtspunt willekeurig uitzien,

maar vanuit een objectief perspectief is te zien dat er een inherente intelligentie aan het werk is, die de dingen in een bepaalde richting laat bewegen. Zoals Einstein gezegd zou hebben: `God dobbelt niet met het universum.' Dit betekent dat het universum niet mechanisch functioneert; het is een levende, bewuste aanwezigheid, en zijn functioneren is een organische ontvouwing. De gewaarwording dat het functioneren van het universum een bepaald moment heeft en zich met een bepaalde intelligentie en een bepaalde kracht in een bepaalde richting beweegt, is de betekenis van Heilige Wil. Je ziet, met andere woorden, dat er een vereende wil in het totale functioneren van het universum is.Impliciet aan deze gewaarwording is het zien van alle verandering in het universum als een functioneren, een doen. Dat betekent dat de beweging van een ster een handeling is, en niet gewoon een verandering; het is de handeling van de Heilige Waarheid. Er zijn verschillende manieren om dit te ervaren. Als je bewustzijn dit van binnenuit de Heilige Waarheid ervaart, wat wil zeggen dat je wie jij bent als God ervaart, dan is de ervaring: `Ik laat de sterren bewegen, ik laat de energie in de zon ontploffen, ik doe dat allemaal.' Jouw gedifferentieerde bestaan is niet wat er in de ervaring van Heilige Waarheid voorop staat; wat wordt benadrukt is de eenheid, en zodoende zie je het functioneren vanuit het perspectief van die eenheid. Als er niet een soort identiteit is, geen `ik' in de ervaring, dan is er, eerder dan de ervaring vanuit het perspectief van God, gewoon het bestaan van het universum dat het allemaal blijkt te `doen', alles blijkt te laten bewegen. De eerste manier om de dingen te ervaren is theïstisch, wat de manier is waarop de dingen worden gezien in de tradities die zich richten op Godsverwerkelijking. Meher Baba is een voorbeeld van dit gezichtspunt wanneer hij zegt: `Ik doe alles.' De tweede manier is niet-theïstisch; de boeddhistische traditie legt de nadruk op de ervaring dat er geen centraal `ik' is, en daarom geen God om iets te doen. Beide zijn ervaringen van Heilige Wil, vanuit verschillende posities. We kunnen zeggen dat God of het universum, afhankelijk van je oriëntatie, uitmaakt wat er gebeurt. De aarde die rond de zon draait en wat je op dit moment ook maar ervaart, zijn het handelen van het universum.Als alles wat er gebeurt een transformatie van de Heilige Waarheid is, dan is alles wat er gebeurt het handelen van de Heilige Wil. Dit betekent dat alles - alle verandering, alle ervaring, elk proces - het handelen van de Heilige Waarheid is, dat voorkomt uit haar Heilige Wil. Daarom is de Heilige Wil van het universum of van God alles wat er op ieder moment gebeurt.Heilige Wil is dus niet iets mysterieus, maar slechts heel weinig mensen maken er werkelijk direct kennis mee. Het is een heel subtiele en diepgaande gewaarwording van het handelen van de Heilige Waarheid. Op hetzelfde moment kunnen we hem ervaren als alles wat er maar op ieder moment gebeurt, of het nu een exploderende supernova is of je superego dat jou aanvalt. Het is allemaal Heilige Wil.

VRIJHEID EN OVERGAVEHeilige Vrijheid, het andere aspect van deze Heilige Idee, is het begrijpen van het functioneren of de wil vanuit het perspectief van Heilige Transparantie. Heilige Transparantie, besproken in het vorige hoofdstuk, is de gewaarwording dat je bestaat als mens die volledig onscheidbaar is van het geheel. Daarom zijn jouw functioneren en jouw handelen onscheidbaar van het functioneren van het geheel en in volledige harmonie met dat functioneren. Je bent op een bepaalde manier een medeschepper, een deelnemer in het tot uitdrukking brengen van de Heilige Wil. Dat is de ervaring van Heilige Wil die handelt via jou, en we noemen die ervaring Heilige Vrijheid. Heilige Vrijheid betekent dan dat jouw handelen niet gescheiden is van het handelen van het universum, en dat dus jouw wil niet is gescheiden van de wil van het universum. Er bestaat daarom geen conflict tussen jouw wil en de wil van het universum; jouw wil staat niet tegenover die van het universum en is er niet mee in conflict.Zoals Heilige Transparantie is geworteld in Heilige Alwetendheid, is Heilige Vrijheid geworteld in Heilige Wil. Heilige Vrijheid is in wezen het ervaren van Heilige Wil vanuit het perspectief van een mens zijn, wat specifiek betekent dat je geen afzonderlijke wil hebt. Zoals je in Heilige Transparantie ziet dat je niet als een afzonderlijke eenheid bestaat, zo zie je in Heilige Vrijheid dat jouw wil niet als afzonderlijke wil bestaat. Wanneer je inziet dat jouw wil een deel van de wil van het geheel is, ben je vrij. Volledig in harmonie en volledig versmolten zijn met Heilige Wil is bevrijdend. Er is geen verzet tegen wat ei gebeurt, maar een verwelkomen ervan, aangezien jouw wil en die van het universum één zijn. Het is de gewaarwording van `Mijn Wil is de Uwe'. Je bent volledig in harmonie met Gods wil, er volledig aan overgegeven.Er wordt over de soefiheilige Rabia een verhaal verteld dat dit inzicht illustreert. Voordat ze stierf, gingen drie medesoefi's naar haar toe om een aantal subtielere punten van de leer te bespreken. De vraag waar ze over nadachten was: Wat is de beste en meest objectieve manier om gehoor te geven aan Gods tuchtiging? De eerste zei: `Haar lijdzaam ondergaan', waarop Rabia antwoordde: `Ik ruik ego.' De tweede zei: `Haar volledig verwelkomen', en Rabia antwoordde: `Dat is al beter, maar nog niet genoeg.' De derde soefi zei: `Er genot in vinden', waarop Rabia zei: `Nog beter, maar God zou er niet tevreden mee zijn.' Dus vroegen ze haar hoe zij het zag, en ze zei: `Als er disharmonie is, dan zie ik die niet, omdat ik God zie.' Wat Rabia bedoelde, is dat er volledige vergeetachtigheid ten aanzien van de tuchtiging is, omdat je de Heilige Waarheid ziet. Dus wat je ook ziet of ervaart, zelfs de tuchtiging, is de Heilige Waarheid. De Heilige Waarheid is alles, inclusief alles wat er gebeurt - wat we goed noemen, wat we slecht noemen, wat pijnlijk of plezierig voor ons is - alles is een deel van Heilige Waarheid.

Zodra je zegt dat je dit of dat niet leuk vindt, zonder je je af van en stel je jezelf tegenover het universum. Dit is het begin van de fixatie die bij enneatype Twee hoort. Wanneer er echter geen verzet is tegenover wat bestaat, is er overgave aan de Heilige Wil, en dat is vrijheid. Het boeddhisme en taöisme hebben het gezichtspunt dat vrijheid keuzeloosheid is, de realisatie dat er geen keuze is. Jij, het afzonderlijke individu, hebt geen keuze ten aanzien van wat er gebeurt. Zelfs de keuze om je over te geven geeft aan dat er nog een spoor van gescheidenheid is, want zelfs overgave is het handelen van Heilige Wil. Het is niet jouw handelen; het is de goddelijke interventie - wat betekent dat wat jou overkomt niet jouw doen en laten is. Wanneer je jezelf als een afzonderlijk zelf ervaart, ervaar je jouw zelf als iets dat doet, dat functioneert. Zodra je dat gezichtspunt overstijgt, realiseer je je dat je de hele tijd gedacht hebt dat jij de dingen liet gebeuren, terwijl de dingen in werkelijkheid gedaan werden.Wanneer je je realiseert dat je niet van de rest te scheiden bent, dan is een deel van die ervaring de gewaarwording dat handelen spontaan gebeurt, dat het vanuit de totaliteit ontstaat. Normaal gesproken ervaren we dat niet, omdat we onszelf nog steeds als afzonderlijke individuen ervaren, en dus de Heilige Waarheid, en daarmee de Heilige Wil, niet zien. Dat maakt het moeilijk om onszelf zelfs maar voor te stellen dat handelen op die manier ontstaat. Wanneer dat het geval is, moeten we oefenen om ons over te geven aan wat er gebeurt, oefenen om er volledig mee te zijn, en om geen ja of geen nee te zeggen tegen wat er gebeurt. Om werkelijk te begrijpen wat handelen is, is je eigen innerlijke ervaring de beste plek om mee te beginnen. Je aanvaardt noch verwerpt die; je duwt die niet weg en je houdt je er niet aan vast. Het is wat er gebeurt, en dat is het. Je neemt er geen standpunt over in en je neemt er geen houding over aan. Aangezien jij niet maakt dat het gebeurt en het niet jouw keuze is, is de beste benadering van je innerlijke leven om te proberen het niet te veranderen. Het ego is altijd aan het proberen om de dingen te veranderen, en als je je innerlijke ervaring observeert, zul je zien dat je in voortdurende onrust verkeert, omdat je bezig bent te proberen het een of ander te veranderen. Je probeert te ontspannen, je probeert rust in je hoofd te brengen, je probeert je beter of slechter te gaan voelen. Je bent je er altijd mee aan het bemoeien, en probeert om iets anders te laten gebeuren dan wat er feitelijk gebeurt. Dat kun je alleen doen als je gelooft dat jij je eigen afzonderlijke wereld hebt en dat jij de dingen daarin kunt laten gebeuren zoals jij dat wilt, terwijl jij in feite die keuze helemaal niet hebt. Je leeft vandaag niet omdat jij dat wilt, maar omdat het universum dat wil. Als je vandaag woede voelt, is dat omdat het universum daarvoor kiest. Als je vandaag liefde voelt, is dat omdat het universum dat zo beslist.Dit `kiezen' van de kant van het universum is niet hetzelfde als voorbestemming. Voorbestemming impliceert dat er ergens een gedetailleerd plan ligt waarin alles

wat gebeuren gaat al is vastgelegd. Wij hebben het hier over een universum dat intelligent en creatief is, waarin wat er het volgende moment gaat gebeuren niet gepland kan zijn, omdat het voort gaat komen uit dit moment, en niet uit een of ander plan dat ten tijde van de schepping is geschreven. Vanuit dat perspectief is er dus geen voorbestemming, maar is er ook geen vrije wil.Alles wat er gebeurt, is volledig spontaan. In niet-theïstische termen wordt alles gedaan door de wil van het geheel, of in theistische termen door de wil van God. Maar wanneer de meeste mensen aan Gods wil denken, stellen ze zich Hem voor als een mens die ideeën heeft over wat er gaat gebeuren, alsof hij een blauwdruk zou hebben en ervoor zou zorgen dat alles zich daarnaar zou schikken. Dat is een heel beperkt idee van God. Misschien is God wel zo intelligent dat hij het universum van moment tot moment, zonder blauwdruk, kan scheppen!Hiermee is niet gezegd dat er geen rode draad loopt door alles wat er gebeurt. Die draad is niets anders dan precies datgene wat nu gebeurt, waar jij op dit moment bent en hoe dit moment zich ontvouwt. Wanneer je begrijpt wat jouw toestand op dit moment is, en die blijft volgen terwijl deze zich ontvouwt, dan volg jij jouw rode draad. Dat is het Heilige Werk, de Heilige Idee van enneatype Zeven.De dingen ontvouwen zich dus volgens de Heilige Wet, op een manier die niet willekeurig is, maar evenmin vastligt. Wanneer we de intelligentie van het universum begrijpen, begrijpen we hoe dat mogelijk is. Deze intelligentie, die we het essentiële aspect van Briljantie noemen, hoeft niet op het verleden te steunen om te handelen. Deze intelligentie is zo lumineus, dat zij onmiddellijk en spontaan op de meest optimale wijze kan reageren, zonder terug te hoeven grijpen op wat er in het verleden is gebeurd. Als je niet gelooft dat God dat kan, geeft dat aan dat jouw beeld van God gebaseerd is op jouw eigen ego, dat alleen kan handelen op basis van wat jou in het verleden is gebeurd. Dat is alsof je zegt dat God net zo geconditioneerd is als jij, terwijl God waarachtig datgene is binnen in en om ons heen dat volslagen ongeconditioneerd is.Als we het universum zien als God, zien we het niet alleen als bewustzijn, maar ook als een soort pure intelligentie. Dat betekent dat het handelen ervan niet mechanisch of willekeurig is, maar volledig spontaan en vrij. Het universum manifesteert zich op ieder moment volledig spontaan, en dit spontane handelen is het handelen van de intelligentie, het handelen van het scheppende vermogen. De beste manier om ons voor deze realisatie te openen is dus om erin mee te gaan. Om vrij te worden, moeten we leren om ons over te geven, om mee te gaan met wat er gebeurt. Dat is de voornaamste methodologische grondslag voor ons werk; we blijven bij wat er is en laten het zich ontvouwen. Het enige wat we moeten doen, is onze situatie voldoende begrijpen om te zien hoe we geloven dat we kiezen wat er gebeurt, terwijl we dat in werkelijkheid niet doen.De volgende passage van Longchenpa beschrijft de dzogchenvisie op handelen en

beoefening - hoe we, met andere woorden, ons leven leven.

Laat wat je ook doet of wat er ook verschijntGewoon in zijn natuurlijke staat zijn, zonder iets van tevoren te bedenken.

Dat is de ware vrijheid.Bovendien,

De manier van leven volgens mij, de scheppende intelligentie,Vervult alle doelen door alles te laten zijn zonder te streven.

Omdat alles in deze innerlijke werkelijkheid besloten ligt,Is er niets om te aanvaarden of te verwerpen.

Wanneer hoop en vrees zijn uitgebannen, wordt zorgelijkheid overstegen.Wie het scheppingsvermogen in werking herkent

In de staat van gelijkheid waarin de drie tijden ongeboren zijn,Is het verbale begrijpen of niet begrijpen volledig voorbij.

Dit is de leer van het niet aanvaarden of verwerpen.

(Longchenpa, 1987, pag. 46)

Longchenpa noemt `scheppingsvermogen' het handelen dat wij Heilige Wil noemen, en `de staat van gelijkheid' is de staat van Heilige Waarheid. Dzogchen, het hoogste yana binnen de Nyingmapa van het Vajrayana boeddhisme, is de beoefening van zelfbevrijding, wat betekent dat alles wordt gezien als iets dat zichzelf aldoor aan het bevrijden is. Aangezien alles een functie van de Heilige Waarheid is, hoef je niets te doen om het of jezelf te bevrijden; je hoeft alleen maar te zien dat alles al vrij is. Binnen dzogchen is de fundamentele houding ten opzichte van de werkelijkheid dus die van niet-ingrijpen.In de Diamantbenadering leidt deze houding van niet-ingrijpen tot wat we niet-conceptuele vrijheid noemen, wat inhoudt dat er niets wordt nagestreefd - zelfs niet de ultieme staat van Heilige Waarheid. De beoefening is dan ook het cultiveren van de oriëntatie om zich niet te bemoeien met wat zich van binnen en van buiten voordoet, om gewoon te laten zijn wat er is.Laten we, om dit te illustreren, zeggen dat je kwaad bent. Als je je kwaadheid afwijst omdat je deze veroordeelt als iets wat niet de ultieme waarheid is, ben je het egoperspectief aan het bevestigen door je separatistische wil op te leggen aan wat zich voordoet. Voorkeur hebben voor de ene staat boven de andere, besluiten dat wat er in je opkomt niet goed is en anders zou moeten, zelfs verlicht willen zijn in plaats van waar je nu bent, wijzen allemaal op een identificatie met het ego, dat jou gevangen houdt in je ideeën over hoe de dingen zouden moeten zijn. Als je je in plaats daarvan realiseert dat je kwaadheid de vorm is waarin de Heilige Waarheid zich op dit moment manifesteert, zul je dat zo laten en niet proberen om dat te

veranderen. Dit is de beoefening die voortkomt uit het begrip van de Heilige Wil, en die jou ertoe zal brengen de Heilige Vrijheid te begrijpen. Je zult zien dat vrijheid niet wordt bepaald door de staat waarin je verkeert; het is juist je volledig overgeven aan de staat waarin je verkeert, welke dat ook is. Alleen dan kun je werkelijk vrij zijn, omdat dan alles wat gebeurt in orde is. Maar als je denkt dat vrijheid betekent dat je in een bepaalde staat bent, dan zul je op het moment dat je niet in die staat bent, denken dat het universum zich niet correct manifesteert, omdat dat wat zich voordoet niet datgene is wat er volgens jou gebeuren moet, en dan ben je je vrijheid alweer kwijt.Overgave aan de Heilige Wil is vrijheid, omdat je dan de werkelijkheid niet opzadelt met beperkingen, voorkeuren of voorwaarden. Je vindt alles wat gebeurt prima. Deze mate van overgave moet zich op alle niveaus voordoen. Het kan geen oppervlakkige overgave zijn, die is gebaseerd op een idee van wat spiritueel correct is. Je kunt niet zomaar tegen jezelf zeggen: `Ik geef me eraan over', terwijl je in je hart zou willen dat er iets anders gebeurde, en je daarmee je huidige ervaring verwerpt. Werkelijke overgave betekent dat je niet iets opzoekt of je ergens voor inspant. Het betekent volledig meestromen met het ontvouwen van de werke-lijkheid, `met de stroom meegaan' zoals we in de jaren zestig zeiden. Het betekent je overgeven aan Gods wil, aan de stroom van de Universele Geest. Wat Hij wil, wordt volledig welkom geheten, zonder weerstand, zonder oordeel en zonder voorkeur.Vanuit het perspectief van de driehoek van Ideeën waarmee we ons bezighouden, is het inzicht van de Heilige Ideeën over het handelen dus dat de werkelijkheid zich openbaart volgens haar eigen gerichtheid, haar eigen keuze, haar eigen wil. Ieder van ons is deel van die wil; ons hele bestaan is deel van dat ontvouwen. Ons hier volledig aan overgeven betekent de werkelijkheid onvoorwaardelijk aanvaarden, inclusief onze eigen staten en onze eigen handelingen. Dat betekent geen gelatenheid; het betekent aanvaarding en vanuit die aanvaarding reageren. Om gepast te reageren op iedere situatie waarin je je maar bevindt, of om te doen wat in het boeddhisme `juist handelen' wordt genoemd, is volledige aanvaarding van elke situatie vereist. Om ons eerdere voorbeeld te gebruiken, als er op de snelweg een vrachtwagen op je af komt denderen, is verlicht handelen niet dat je hem jou laat raken en ook niet dat je kwaad wordt dat de chauffeur jou überhaupt in gevaar brengt, maar dat je aan de kant gaat! Dit aan de kant gaan houdt echter niet in dat je de situatie verwerpt of er een emotionele reactie op hebt.Leren onderscheid te maken tussen egoreactiviteit en een gepast antwoord op wat het leven je voorschotelt, is een subtiel en complex proces. De dzogchen-beoefening is meegaan met wat er ook gebeurt, zonder zelfs maar te proberen het te begrijpen. Dat is gepast voor iemand die in de Heilige Waarheid verblijft. Maar de rest van ons moet onze reacties onderzoeken en begrijpen om te kunnen bepalen of

reactiviteit of onzelfzuchtige overgave de grondslag van onze daden is. Als je je uitleeft, heb je je niet aan de Heilige Wil overgegeven, maar aan de wil van het ego. Je overgeven aan de Heilige Wil betekent niet dat je een auto koopt die je je niet kunt veroorloven, of dat je elke keer dat je daar zin in hebt een stuk chocola neemt. Kortom, voor gepast handelen is inzicht nodig in je motivaties en in het niveau van de werkelijkheid waarin je geworteld bent. Als je je onafscheidelijk verbonden voelt met het hele universum, zullen je daden heel anders zijn dan wanneer je gelooft dat je geïsoleerd bent en door jezelf bent voortgebracht.Omdat het in het begin moeilijk is om te onderscheiden vanuit welke oriëntatie je handelen ontstaat, is het belangrijk om je te concentreren op de overgave aan wat zich van binnen voordoet. In het begin van het werk aan jezelf is je innerlijke ervaring niet vrij van oordelen en voorkeuren, en zullen je daden dat evenmin zijn. Maar wanneer je je innerlijke ervaring vrijmaakt, zul je de Heilige Waarheid begrijpen, en vanuit dat begrip zul je de Heilige Wil gewaarworden en Heilige Vrijheid gaan ervaren. Dan zullen je daden voortvloeien uit dat begrip; het zullen geen reacties meer zijn, maar spontane antwoorden. Maar zelfs als je handelingen aanvankelijk reactief zijn, zijn het nog steeds de handelingen van de Heilige Wil, dus terwijl je er niet op moet vertrouwen of erin op moet gaan, moet je ze ook niet verwerpen. Dat is een subtiel en lastig onderscheid.Het begrijpen van Heilige Wil geeft je een wezenlijke basis voor spirituele beoefening. Het laat je zien dat je om op één lijn te komen met de ultieme waarheid eerst moet inzien hoe jij in je werkelijkheid ingrijpt, hoe je in de weg staat, hoe je gelooft dat je een afzonderlijk individu bent, met je eigen wil. In plaats van je terichten op het bereiken van een bepaalde bewustzijnsstaat moet een zinnige beoefening gericht zijn op de vrijheid van het verlangen naar bepaalde staten. Ware vrijheid is niet de verwerkelijking van een bepaalde dimensie; ware bevrijding is vrij zijn van alle dimensies. Het is de vrijheid van het volledig aanvaarden van alles wat het universum via jou openbaart. Als het zich via jou als liefde openbaart, of als het Absolute, dan is dat hoe het zich openbaart. Als het zich openbaart als woede of als angst, dan is dat hoe het universum zich openbaart. Als individu is het niet jouw taak om uit te maken wat er gebeurt, maar om er in die mate in te berusten dat je inziet dat het niet eens mogelijk is om dat uit te maken. Dat is een volledige omkering van het standpunt van het ego.Vanuit het perspectief van Heilige Vrijheid betekent leven in overeenstemming met de waarheid dus de volledige overgave aan alles wat de werkelijkheid biedt. Als je daartoe in staat bent, zul je na verloop van tijd zien dat het geen kwestie is van je overgeven aan wat is, maar dat het universum ook dat doet. Je moet deze overgang doormaken om alles wat zich voordoet volledig te leren aanvaarden. Dat betekent dat je geen oordeel hebt over je ervaring of over iets anders dat zich in het universum voordoet, en mettertijd betekent dat dat je geen voorkeuren hebt. Je

komt werkelijk op een plek waar je geen voorkeur voor het Absolute hebt boven je lichaamsidentiteit. Als er een voorkeur bestaat, is er nog afgescheidenheid.We zien dus dat alles wat zich voordoet de uitdrukking is van Heilige Wil, en dat betekent dat deze verantwoordelijk is voor de transformatie van Heilige Waarheid. Je zult je nog wel herinneren dat Heilige Waarheid voortdurend transformeert; ze is nooit in een statische toestand. Zodra je je hand beweegt, weet je dat het universum niet statisch is; zodra je een geluid hoort, weet je dat het universum verandert. De Idee van Heilige Waarheid is dus het bestaan van het universum zien; de Idee van Heilige Wil is niet alleen het bestaan van het universum zien, maar ook zien dat het in een voortdurende staat van ontvouwing is, die we als verandering, beweging en handeling ervaren. Vanuit dat perspectief zien we dat vrijheid de volledige overgave aan en totale harmonie met de ontvouwing van het universum is. Dat is de Idee van Heilige Vrijheid; jouw wil en de wil van het universum zijn volledig ver-smolten en verenigd, en dus is er geen innerlijke wrijving. Het ene deel is niet bezig te proberen een ander deel te veranderen. Er is volledige innerlijke eenwording.

AFZONDERLIJKE WILAangezien Heilige Vrijheid de overgave is aan alles wat je ervaart, wijzen oordelen en pogingen om het veranderen erop dat er geen overgave aan de Heilige Wil is. Maar als je je tekort aan overgave veroordeelt, wijst dat op een nog groter tekort aan overgave aan de Heilige Wil. Overgave vereist geen bepaalde omstandigheden. Op ieder moment is er de mogelijkheid om de controle die je over de dingen probeert te krijgen, los te laten en het universum te laten zijn, in plaats van te geloven dat jij het anders kunt en moet organiseren. Egohoogmoed is de overtuiging dat jij je eigen wil hebt en dat jij je eigen gang kunt gaan, en de dingen in het universum kunt veranderen. Het is de overtuiging dat `ik het op mijn manier ga doen; ik ga ervoor zorgen dat de dingen zijn zoals ik ze hebben wil'. Deze hoogmoed manifesteert zich in het lichaam als een samentrekking van de fontanel boven op het hoofd, die het Levende Daglicht blokkeert, en dus het hele perspectief van Heilige Wil blokkeert.De specifieke dwaling die door het verlies van Heilige Wil ontstaat, is de overtuiging dat er zoiets bestaat als afzonderlijke entiteiten, die hun eigen wil hebben - het is de misvatting dat er een afzonderlijk jij bestaat die de dingen krijgt zoals jij ze hebben wilt. We zagen dat de dwaling die bij Heilige Transparantie hoort, is dat je een afzonderlijk zelf hebt; de dwaling hier is dat dit afzonderlijke zelf een wil en een keuze heeft, die losstaan van de rest van het universum. We zeggen hiermee niet dat je geen vrije wil hebt, maar dat je geen vrije wil hebt die losstaat van het geheel. Jij wilt je zin hebben, in plaats van te zien dat het universum zijn zin krijgt, door zich via jou te openbaren. We hebben gezien dat debeste benadering is om je aan het universum over te geven, en jezelf daarbij te

verwerkelijken. Dan zul je worden wie je werkelijk bent, want jij bent dat wat het universum nu eenmaal op ieder moment in jouw bewustzijn tot ontvouwing brengt.De volgende passage gaat in op wat je kunt doen wanneer je ziet dat je jezelf als een afzonderlijke entiteit beschouwt, en integreert de driehoek waarmee we ons bezighouden.

Weet dat de staat van pure en totale aanwezigheid een enorm uitspansel zonder middelpunt of rand is.

Het is overal gelijk zonder aanvaarding of verwerping.[Dit is de Heilige Waarheid.]

Vermeng het wezen van de geest en zijn gewoontepatronen tot niet-tweeledigheid.[Dit is de Heilige Alwetendheid.]

Omdat entiteiten, hetzij subjectief voorgesteld of direct ervaren,[wanneer je gelooft dat je een afzonderlijke entiteit bent of iemand of iets anders

als afzonderlijk ervaart]Aanwezig zijn als ornamenten van je eigen staat van zijn.

[Dit is de Heilige Transparantie.]Aanvaard of verwerp ze niet.

(Longchenpa, 1987, pag. 42)[Commentaar van de auteur tussen haakjes.]

Met andere woorden, zelfs wanneer je gelooft dat je een afzonderlijk zelf bent of losstaande entiteiten ervaart, zie dan in dat alles toch altijd de Heilige Waarheid is, dus aanvaard of verwerp het niet. Als je om het even welk deel van je ervaring aanvaardt of verwerpt, zelfs iets wat bedrieglijk is, dan ben je je aan het vereenzel-vigen met de overtuiging dat je een afzonderlijke entiteit bent. Dit is een heel subtiele les waarin de manier waarop men zijn beoefening doet, invloed heeft op wat men gelooft, en dat wat men gelooft, invloed heeft op hoe men zijn beoefening doet.Laten we ons nu specifieker richten op de misvatting die door het verlies van Heilige Vrijheid ontstaat. We hebben gezien dat er in de Heilige Vrijheid volledige overgave aan je ervaring is, zonder aarzeling, zonder bedenkingen, zelfs zonder een voorstelling van je overgave eraan. Wat gebeurt, gebeurt, punt. Dit is met inbegrip van al je handelingen, je gevoelens, je gedachten, je innerlijke staten. Anders ontstaat de dwaling dat er `een manier is die bij jou hoort', die anders is dan wat er gebeurt. Dat standpunt houdt een verwerping in van wat er gebeurt, en dus een verwerping van Heilige Wil.Door je te verzetten tegen wat er is, handel je in overeenkomst met de dwaling dat jij een afzonderlijke wil hebt en dat jij je zin kunt krijgen, zodat er iets anders zou gebeuren dan er gebeurt. Dat is een van de principes van het ego; dat jij een

afzonderlijke wil hebt en dat je een keuze hebt. Zelfs wanneer je gelooft dat je hulpeloos bent en niets voor elkaar kunt krijgen, is er de impliciete overtuiging dat als je niet zo hulpeloos zou zijn, jij je zin wel zou kunnen krijgen. Vanuit dit egoperspectief lijkt het voor de hand te liggen dat je een beetje met de dingen moet rommelen, zowel van binnen als van buiten. Dit manifesteert zich aan de buitenkant als het manipuleren van andere mensen, om ervoor te zorgen dat zij zich aanpassen aan hoe jij denkt dat ze voor jou zouden moeten zijn, en aan de binnenkant als het voortdurend evalueren van wat je ervaart om te zien of dat `goed' is of niet, en het proberen te veranderen als het niet voldoet aan je ideeën over hoe het zou moeten zijn. `In wat voor een staat ben ik? Oh nee! Ik zit reactief te zijn - dat is niet goed - ik zou gewoon maar moeten zijn. Nu ben ik aan Zijn. Goed zo, goed zo. Dat moet ik zo zien te houden,' enzovoort, alsof het aan jou zou zijn om je staat zus of zo te laten worden. Als je je ervaring gadeslaat, zul je deze voortdurende activiteit zien. Zodra je je met je ego identificeert, zit je midden in deze activiteit van proberen je beter te voelen, en niet bang of ongelukkig of leeg. Alle afweermechanismen van het ego zijn gebaseerd op dit principe van het veranderen van je ervaring, die te laten passen bij hoe je denkt dat ze zou moeten zijn.Zodoende is er een voortdurende innerlijke manipulatie gaande, die een uitdrukking vormt van de dwaling dat je een afzonderlijke wil hebt en dat je de dingen kunt krijgen zoals je ze hebben wilt, wat neerkomt op een afscheiding van de Heilige Wil. Je bent dan je vrijheid kwijt, want ware vrijheid betekent vrijheid van de inhoud van wat je ervaart. Of je nu jezelf als een afzonderlijke entiteit ervaart of als de Heilige Waarheid, of als transparantie, of als een gefrustreerde moeder, of als een overspannen zakenman, of als wat dan ook, dat is wat het universum op dit moment creëert. Het is pure magie, dus wie ben jij om tegen God te zeggen: `Ik vind het niet leuk wat ik nu ervaar. Waarom maak je er niet iets anders van?' Jouw wil werkelijk opgeven betekent dat je basisvertrouwen in het universum, in God of de werkelijkheid hebt, en daarmee zien we dat het gebrek aan basisvertrouwen de dwaling van dit enneatype in het leven roept.Als je je met je ego identificeert, ben je constant aan het worstelen met je ervaring. Zelfs wanneer je slaapt en droomt, ben je aan het worstelen. Heilige Vrijheid betekent het eind aan al het geworstel.Je zin krijgen is een gewichtige zaak voor de persoonlijkheid, en als je eraan denkt je aan Gods wil te moeten overgeven, kan het lijken alsof je daarmee je eigen wil opgeeft. Als je echter eerlijk en oprecht tegenover jezelf bent en je bij je ervaring blijft zonder te proberen om die op de een of andere manier te veranderen, dan kom je erachter dat je om je zin te krijgen, je eigenlijk aan jouw innerlijke waarheid moet overgeven. Het is geen kwestie van kiezen of niet kiezen; jouw zin is iets dat jou gegeven is. Het is de weg waarop je loopt, het landschap waar je doorheen

trekt. Je ontdekt dat het een enorme opluchting is om niet te voelen dat het terrein waar je doorheen loopt anders zou moeten zijn dan hoe het precies voor jou is.Onbewust verwarren we de overgave aan Gods wil - wat in feite gewoon neerkomt op aanvaarden wat er is - met het capituleren aan onze ouders. `Luister naar me. Doe wat ik zeg,' eisen ze. Wanneer we denken aan overgave aan Gods wil, zijn we geneigd te denken dat het een capitulatie aan een of andere grotere kracht zou zijn, in plaats van gewoon een volledige overgave aan wat zich voordoet. Daarom wordt alle verlies van autonomie en gekwetste trots die we als kinderen hebben ervaren, opnieuw geactiveerd. Dat is de enige manier waarop het ego kan begrijpen wat overgave is: `God zegt dat ik dit of dat moet doen, dus doe ik dat.' Dat komt voort uit een identificatie met de overtuiging - meestal onbewust en diep in onze ziel geworteld - dat we kinderen zijn die door hun ouders worden rondgecommandeerd.Wanneer het ego met de werkelijkheid te maken krijgt, richt zijn proces zich allereerst op het beslissen of het goed of fout is wat er gebeurt. De overtuiging dat zo'n oordeel kan worden geveld, wijst op de afwezigheid van Heilige Volmaaktheid. Als het ego besluit dat er iets mis is met de werkelijkheid, volgt daarop het idee dat je er iets aan kunt doen, wat wijst op de afwezigheid van Heilige Wil. De beroering van het ego is een onophoudelijke poging om zijn zin te krijgen, om zich beter te gaan voelen, om dit of dat te gaan ervaren. Maar je kunt niet veranderen wat er is, en daarom levert deze egoactiviteit je alleen maar ellende op, en zorgt die ervoor dat je je verstrikt voelt en vol frustratie zit. Frustratie treedt op wanneer je iets wilt en het niet krijgt, wanneer je probeert om jouw wil aan de werkelijkheid op te leggen door jezelf af te zetten tegen de zich ontvouwende stroom van het universum.Overgave is geen uitlevering. Het is heel belangrijk om daar onderscheid tussen te maken. Uitlevering betekent dat je toegeeft dat jij je zin niet krijgen kunt. Je ziet jezelf als een afzonderlijk zelf met een afzonderlijke wil, die door de werkelijkheid gedwarsboomd wordt. Dat is heel iets anders dan ware overgave, wat aanvaarding noch verwerping inhoudt, maar waarmee je ophoudt om je eigen wil van de werkelijkheid af te scheiden. Leren je over te geven betekent het blootgeven van je halsstarrigheid - de overtuiging dat jij een wil hebt die los van de werkelijkheid staat, en dat jij je zin kunt krijgen.

WARE WILOns begrip van wat wil is, verandert met de voortgang van ons werk. In het begin zien we de wil als het geduw en de inspanning van het ego in zijn poging om onszelf, anderen en de werkelijkheid zelf zich te laten aanpassen aan hoe het volgens ons zou moeten zijn. In ons werk noemen we dit valse wil, en wanneer we deze helemaal onderzoeken en onze identificatie ermee beginnen los te laten, komt er een gewaarwording van tekort bloot te liggen, dat een gevoel van castratie in

zich draagt. We voelen dat er iets ontbreekt, dat we niet voldoen, dat we geen innerlijke stevigheid of uithoudingsvermogen hebben. Dit pijnlijke gevoel van tekort uit zich vaak als de feitelijke sensatie van leegte op de plek waar we weten dat onze genitaliën zitten, en die kunnen helemaal leeg aanvoelen wanneer we ons door dit `gat' of gevoel van afwezigheid heen werken.*( * Telkens wanneer we in onze ervaring van een essentieel aspect zijn afgesneden, doet zich het gevoel van een gat voor, zowel fysiek als psychologisch. Fysiek komt de feitelijke sensatie op van een leegte of een niets in het specifieke lichaamsdeel dat met dat aspect verbonden is. Psychologisch zal het gevoel van een gat zich manifesteren als een gevoel van tekort, alsof er een deel van onze ziel ontbreekt. Daarom spreken we in de Diamantbenadering van gaten van de diverse essentiële aspecten.) Dit zijn allemaal aanwijzingen dat we het contact met de essentiële kwaliteit van de Wil kwijt zijn, waarvan de onechte wil een nabootsing is, een poging van de persoonlijkheid om datgene wat zij gelooft kwijt te zijn, weer in het leven te roepen.

Wanneer je bij dit gat blijft, begint de essentiële Wil in je bewustzijn op te komen, en wordt dan eerst ervaren als een gevoel van vastberadenheid - `Dat ga ik doen' - en een gevoel van vertrouwen. Terwijl je dit ervaart, zie je dat datgene wat je daarvoor `wil' genoemd hebt, op het niveau van de persoonlijkheid iets heel anders is dan de essentiële Wil. Op het essentiële niveau voelt deze als een soort innerlijke stevigheid, die ons het vermogen verleent om moeiteloos vol te houden, omdat we vertrouwen hebben in ons vermogen daartoe. Inspanning, het waarmerk van de onechte wil, verliest op dit niveau elke betekenis, omdat we zien dat ware wil betekent dat je meegaat `met de stroom' van je Zijn. Als er nog inspanning is, betekent dat dat je je nog steeds in zekere mate met de persoonlijkheid identificeert. Essentiële Wil is dus een moeiteloze standvastigheid om de zich aandienende taak uit te voeren, die voortkomt uit een gevoel van innerlijke stevigheid en vertrouwen.Wanneer we de ware persoonlijke Wil voor het eerst ervaren, als het tegenovergestelde van de halsstarrigheid van de persoonlijkheid, zien we dat er een soort moeiteloosheid aan zit. Er komt handelen bij kijken, maar geen proberen. Wanneer je dat ervaart, begin je door te krijgen dat essentiële Wil niet betekent dat jij uitmaakt of controleert in welke situatie je je bevindt. Omdat je je door het universum ondersteund voelt wanneer je in contact met Zijn bent, hoef je ook niet te proberen om de dingen op een van tevoren bedachte manier te laten gebeuren, en daarom wordt jouw handelen moeiteloos en spontaan.Het ervaren van deze moeiteloosheid geeft aan dat er ware overgave gaande is en dat de essentiële Wil aanwezig is. Zoals we zeiden, vereist het verwezenlijken van de Wil oefening in het aanwezig zijn bij wat er ook opkomt, zonder afkeuring, zonder acceptatie, zonder hechting en zonder voorkeur. Deze oefening vormt de basis van de Diamantbenadering. De Diamantbenadering is in wezen een kwestie

van meegaan met het ontvouwen van het hele universum, terwijl dat zich in je ervaring van het moment openbaart. Zoals het universum zich ontvouwt in de zin dat het weer verandert, aardbevingen optreden, de zon ondergaat en de maan aan de horizon opkomt, zo ontvouwt het universum zich ook in jou. Als jij bij je innerlijke proces blijft en je eraan overgeeft, zal het zich op dezelfde manier ontvouwen.Echter, wanneer Zijn vorm aan het ego ontleent, verloopt ons proces op een heel beperkte manier, waarin het wordt opgesloten en aangepast aan onze geconditioneerde ideeën over wat acceptabel is om te ervaren. Ons innerlijke leven volgt dan de starre en voorspelbare paden van de enneatypes, en wij zitten gevangen in onze virtuele werkelijkheden. Alleen door aanwezig te zijn bij wat zich in ons manifesteert, zonder oordelen en zonder de daaruit voortvloeiende innerlijke manipulaties, kunnen we van ware ontvouwing spreken. Dan is onze ervaring niet langer een voorspelbaar steeds opnieuw terugkomen op bekend terrein, maar wordt deze werkelijk een onderzoek en een avontuur, dat ons in dieptes en dimensies van de werkelijkheid binnenvoert, die steeds meer openbaren van de rijkdom en diepzinnigheid van wat er is.De acceptatie waar we het over hebben, is geen kwestie van zeggen: `Oké, ik kan dit laten gebeuren.' Het is niet de houding waarin we iemand zijn die een positief standpunt ten opzichte van iets anders inneemt. Misschien is het nauwkeuriger om het nietafwijzing te noemen, hoewel het juist het gebrek van iedere reactie is die iemand ervaart - positief of negatief. Het is gewoon de dingen laten zijn zoals ze zijn, zonder innerlijk gevoel van een zelf dat zich er zus of zo over voelt. Het is je niet met Gods werk bemoeien, om religieuze termen te gebruiken. Om het anders te zeggen, het is je overgeven aan de stroom van het bestaan, met zijn eigen onverbiddelijke beweging, richting en kracht. Wanneer je er nee tegen zegt en ermee probeert te vechten, bezorg je jezelf alleen maar frustratie.Een goede analogie met de moeiteloosheid van de overgave waar we het over hebben, is om jaren te besteden aan het leren hoe je met een golfclub moeten zwaaien en dan op een dag een punt te bereiken waarop je je club een zwaai geeft en alles volslagen moeiteloos gaat. Net zo moet je je in het begin enorm inspannen om bij jezelf aanwezig te zijn; je moet jezelf er voortdurend aan herinneren om je lichaam te voelen en jezelf te herinneren. Hoe meer je eraan werkt, hoe makkelijker het wordt, totdat je een punt bereikt waarop het herinneren vanzelf gebeurt. Er is dus wel een plek voor inspanning, en hoe diepgaander je oefening wordt, hoe minder inspanning er zal zijn.

CASTRATIE EN EIGENZINNIGHEIDWe hebben de dwaling besproken van het hebben van een afzonderlijke, persoonlijke wil, die voortkomt uit het verlies van de Ideeën van Heilige Wil en Heilige Vrijheid. Laten we nu eens onderzoeken hoe de fixatie vanuit die specifieke

dwaling ontstaat, en daarbij de kern van het enneatype creëert. Terugkijkend naar dat proces zijn in het begin het gevoel van holding en het resulterende basisvertrouwen in het bewustzijn aanwezig, en dat staat gelijk aan de aanwezigheid van de Heilige Idee. Het verlies van de holding betekent tevens het verlies van het vertrouwen en het verlies van de Idee, zoals we zagen, en leidt tot een specifieke moeilijkheid, terwijl het verlies van vertrouwen leidt tot een specifieke reactie op de moeilijkheid.De specifieke moeilijkheid en de specifieke reactie worden voor ieder punt op het Enneagram bepaald door de dwaling die voortkomt uit het verlies van zijn Heilige Idee. Het verlies van holding wordt in termen van ervaring geïnterpreteerd door het filter van de dwaling, dus voor enneatype Twee wordt het niet krijgen wat je van de omgeving nodig hebt (het verlies van holding) ervaren als je zin niet krijgen. De impliciete overtuiging dat er een afzonderlijk jij is die zijn zin kan krijgen, roept dit gevoel op, en de emotionele staat die ermee gepaard gaat, is er een van vernederen-de castratie. Deze staat is de specifieke moeilijkheid voor enneatype Twee. Vanwege het idee dat jij ervoor kunt zorgen dat de dingen gaan zoals jij ze hebben wilt, wordt het verlies van holding ervaren als een enorme dreun voor je eergevoel, een ondermijnende en vernederende klap in je gezicht. Dit idee dat het mogelijk is om een wil te hebben, die losstaat van de rest van het universum, is het eergevoel van het ego, en wanneer dat ondermijnd wordt, voelt dat als een castratie, alsof je levendigheid en kracht afgepakt worden, alsof dat wat jij bent geen invloed heeft, geen kracht, of niet goed genoeg is.In het aangezicht van het verlies van het gevoel van holding ebt het basisvertrouwen in het universum weg. Je gaat voelen dat het universum tegen jou is, of althans niet met jou, en zo ontstaat de specifieke reactie van jezelf eigenzinnig afzetten tegen wat er is. De specifieke reactie van dit enneatype is dan ook die van eigenzinnig optreden. Deze houding, die kenmerkend is voor enneatype Twee, is er een die is gevuld met trots en koppigheid, waarin je alsmaar onderstreept: `Ik zal mijn zin krijgen.' Mensen van dit enneatype hebben een sterke eigenzinnigheid; het is belangrijk voor hen dat de dingen op hun manier gaan en dat wat zij laten gebeuren belangrijk is, omdat ze zich anders gecastreerd en vernederd voelen. De onechte wil is duidelijk uitgekristalliseerd en er is een koppig verzet tegen het gevoel dat ze hun zin niet krijgen, omdat ze zich dan gecastreerd zouden gaan voelen. Dus in plaats van te voelen dat wat er gebeurt nu eenmaal is wat er gaande is, voel je dat jouw wil geen effect sorteert en niet werkt als de dingen niet zo gaan zoals jij zou willen, of zoals jij denkt dat ze zouden moeten gaan. Deze reactie van eigenzinnigheid tegen het gevoel van vernederende castratie houdt impliciet niet alleen het idee in dat je een afzonderlijke wil hebt en kunt kiezen en bepalen wat er gebeurt, maar ook dat jij weet hoe de dingen zouden moeten gaan.

Deze hele constellatie van het gevoel van tekort (de specifieke moeilijkheid van vernederende castratie) en de reactie erop (de specifieke reactie van eigenzinnig optreden) vormt de kern van dit enneatype. Vanuit deze kern ontstaan al de kenmerkende manifestaties van manipulatie, verleidelijkheid en fysieke, emotionele en geestelijke invloed.Door dit enneatype te begrijpen, kunnen we zien hoe het ego een imitatie van het universum is. Het ego zegt hierbij in wezen: `Ik ben de waarheid, ik besta als mijzelf, onafhankelijk van iedereen, en ik kan doen wat ik wil.' Alleen God kan dat zeggen, maar het ego-zelf blijft dat impliciet de hele tijd verklaren. Het ego neemt dan ook de plaats van God in, en dat is de ego-ijdelheid die we zullen onderzoeken wanneer we enneatype Drie bespreken.Wanneer we alles gewoon zo laten, is alles mooi. We zien dat alles precies goed is, precies zoals het is. In feite is dat hoe het de hele tijd is, maar wij zien dat niet, omdat de werking van onze eigenzinnigheid onze waarneming vervormt. Wat we zien, hebben we zelf in elkaar gezet; het is de werkelijkheid, gezien door het filter van onze vervormingen. Wanneer dat filter er niet is, zie je dezelfde dingen als daarvoor - je ziet dezelfde mensen, dezelfde plekken, dezelfde situaties; maar je waarneming verandert, zodat je de schoonheid van hun bestaan gaat zien. Dit weerspiegelt wat we in deel een bespraken: hoe de fixaties van de enneatypes geen egostructuren zijn, maar eerder negen verschillende kronkels in de ziel, vervormingen in het waarnemingssysteem van ons bewustzijn.We hebben de dwaling onderzocht van het hebben van een afzonderlijke wil die keuzes kan maken, en de specifieke moeilijkheid van vernederende castratie, en de specifieke reactie van eigenzinnigheid. We hebben gezien dat deze constellatie de kern van dit enneatype vormt en dat de overtuiging dat het universum en/of andere mensen tegen iemands vrijheid zijn, of die in de weg staan, daar een belangrijke manifestatie van is - die direct voortvloeit uit het gebrek aan basisvertrouwen. Uit deze overtuiging komt het idee voort dat je eigenzinnig moet zijn en moet proberen om de dingen op jouw manier te laten plaatsvinden om je vrijheid te kunnen winnen of beschermen. Dat is de basisneiging van het ego, wat je enneatype ook is, en deze blijft stevig verschanst, ondanks het feit dat je vanaf de buitenkant van deze waarnemingskronkel kunt zien dat je overduidelijk je vrijheid niet kunt krijgen door je halsstarrig te verzetten tegen wat er is; je raakt alleen maar verschanst in de worsteling om jezelf te bevrijden, wat helemaal geen vrijheid is.

SPIRITUELE BEOEFENINGHet effect van deze basisneiging van het ego op spirituele beoefening is het meestal onbewuste idee dat aan jezelf werken betekent dat je iets laat gebeuren - een bepaalde staat of een bepaalde verandering in jezelf tot stand brengt - in plaats van spirituele beoefening te zien als een kwestie van overgave, van uit de weg gaan.

Dat betekent ook dat de ware spirituele beoefening, die uiteindelijk transformatie tot stand zal brengen, er één is die de overgave van je eigen wil, vooroordelen, voorkeuren, keuzes en afwijzingen inhoudt. We zagen dat de trots van het ego het idee is dat jij kunt uitmaken wat er in je bewustzijn opborrelt, en in wezen is dat een uitdrukking van het gebrek aan basisvertrouwen dat de Heilige Waarheid als Heilige Wil kan en zal functioneren. In religieuze termen is dat een gebrek aan vertrouwen in de werking van genade.Voor het ego betekent vrijheid alles kunnen doen wat je maar wilt, wanneer je maar wilt. Omdat dat vaak niet mogelijk is, ga je het universum zien als iets dat jou beperkt en je vrijheid beknot. Maar vanuit het perspectief van Heilige Vrijheid is vrijheid willen wat het universum wil. Wanneer je op één lijn met het universum zit, zijn dat wat jij wilt en dat wat er gebeurt hetzelfde. Dat is ware vrijheid. Dit is waarom de Idee van Heilige Vrijheid wezenlijk is voor de methodologie van de Diamantbenadering, waarin ze een fundamenteel onderdeel van de beoefening is om aanwezig te zijn met elke staat waarin je toevallig verkeert. Als je erop reageert, je ermee bemoeit of probeert er iets aan te veranderen, dan kun je niet objectief zien, maar slechts door het scherm van jouw projectie. Als je jouw toestand of de situatie niet in haar natuurlijke staat ziet, zul je jouw projecties erover blijven geloven en niet in staat zijn door te dringen tot de ware aard ervan. Als je er de ware aard niet van ziet, zal deze zich ook niet ontvouwen en openbaren als de Heilige Waarheid die alles is. Fundamenteel voor onze opvatting is dat, terwijl je aanvankelijk misschien projecties hebt op wat je dan ook maar meemaakt, als je je er niet mee bemoeit, de tendens van het universum is om zijn eigen wezen via jouw ervaring te openbaren. Dat vereist uiteraard basisvertrouwen.De Diamantbenadering is niet de enige spirituele benadering die op Heilige Vrijheid is gebaseerd. Een andere is de vajrayana boeddhistische beoefening van dzogchen, zelfbevrijding, die al eerder is besproken. Daarin is de opvatting dat als je zonder ingrijpen aanwezig bent bij een waargenomen object, het zichzelf zal openbaren als niets anders dan de Heilige Waarheid. Het verschil tussen dzogchen en de Diamantbenadering is dat we zien dat deze openbaring van de ware aard meestal niet vanzelf en onmiddellijk optreedt. Het is eerder een proces van ontvouwing, waarbij meer komt kijken dan één staat en één dimensie, voordat we bij de ultieme, die van Heilige Waarheid, uitkomen. Zodoende is er nog een conceptuele basis in de Diamantbenadering, Heilig Werk, de Heilige Idee van enneatype Zeven, die het feit inhoudt dat er zich een natuurlijk proces van ontvouwing voordoet en dat er vele dimensies aan die ontvouwing zitten. Dzogchen is in zekere zin een zuiverder beoefening, maar wel een die moeilijker is, omdat erin wordt aangenomen dat er maar één staat is, die van Heilige Waarheid. In wezen is dzogchen een beoefening voor boeddha's. Als je een beginnende boeddha bent, kun je dzogchen beoefenen; anders is het heel moeilijk, zoals voor

de meeste mensen.De Diamantbenadering is dan ook niet zo'n directe of zuivere beoefening, maar ze houdt wel rekening met het feit van ontvouwing, te beginnen met de waarneming dat de meeste mensen zichzelf in de verste verte niet als de Heilige Waarheid ervaren. Dzogchen zegt dus bijvoorbeeld dat als je kwaad bent en je blijft daarbij aanwezig, dat zich vanzelf zal openbaren als de Heilige Waarheid. In ons werk zien we dat als je bij de kwaadheid blijft, deze vanzelf de pijn eronder zal blootleggen; en als je bij de pijn blijft, zal deze de leegte daaronder blootleggen; en als je bij de leegte blijft, zal een aspect van Zijn verschijnen; en als je daarbij blijft, zal het je door steeds diepere dimensies van Zijn voeren. Als jij bij dat proces blijft en alles wat verschijnt begrijpt, zul je je mettertijd realiseren dat alles Heilige Waarheid is.Terwijl veel spirituele benaderingen dus wat betreft het uiteindelijke resultaat hetzelfde zijn, zijn er verschillen wat betreft de methodologie, zoals we zien bij dzogchen in tegenstelling tot ons werk. Andere benaderingen maken gebruik van speciale oefeningen, zoals ademtechnieken en visualisaties, die zijn ontworpen om je in bepaalde bewustzijnsstaten te brengen. Terwijl zulke oefeningen niet zo subtiel of verfijnd zijn als dzogchen of de Diamantbenadering, is hun voordeel dat ze gemakkelijk zijn en dat daarom bijna iedereen eraan deel kan nemen. Ons werk is daarentegen in het begin niet gemakkelijk, en erg moeilijk om op je eentje te doen, omdat het meestal moeilijk is om te leren het vanzelf opkomende inzicht en de ontvouwing toe te laten, of omdat dat in het begin moeilijk toe te laten is.Door het inzicht van Heilige Wil toe te passen, houdt onze methode in de Diamantbenadering in dat je alles wat er gebeurt en alles wat je ervaart, verwelkomt. Je blijft erbij aanwezig en wordt er nieuwsgierig naar, je wilt het ervaringsmatig begrijpen, uit liefde voor de waarheid. De oriëntatie is niet op een bepaalde staat, omdat je op het moment dat je je beoefening op een bepaalde staat richt, de Heilige Vrijheid verlaat. Zelfs als de staat die je probeert te cultiveren de Heilige Vrijheid of Heilige Waarheid is, terwijl dat niet is wat zich in je ervaring aan het ontvouwen is, dan leg jij je egowil aan je proces op door het in de richting van de Heilige Idee te sturen.Onze oriëntatie is dan ook op vrijheid: volledige en totale onafhankelijkheid van welke staat of dimensie dan ook. We zien dat elke staat goed is als je je er volledig aan overgeeft. Waar de staat van afhangt, is Heilige Wil, en niet jouw verlangens. Dat is altijd het geval, omdat dat het objectieve feit van Heilige Wil is. Hoe meer je jouw proces dus op deze manier benadert, hoe meer je in de onbegrensde dimensies terechtkomt, en uiteindelijk, in de Heilige Waarheid. Dit zal vanzelf gebeuren, omdat het het wezen van de werkelijkheid is om zichzelf geleidelijk te openbaren, je steeds dichter bij haar ultieme wezen te brengen, zodat het niet nodig is om je proces te sturen. Als je je proces in een bepaalde richting probeert te duwen, sta je in feit alleen maar jezelf in de weg.

Het beoefenen van de Diamantbenadering betekent dus dat je aanwezig bent bij wat zich voordoet, zonder het als goed of slecht te beoordelen, zonder je eraan vast te houden en het weg te duwen. Je blijft erbij, open en nieuwsgierig, en je hebt de waarheid ervan lief terwijl deze zich openbaart. Dat is in feite een uitdrukking van liefde voor de Heilige Waarheid terwijl deze zich in verschillende vormen ontvouwt. Dat is ware vrijheid, en in de Diamantbenadering is het de basis van niet-conceptuele vrijheid.Als je niet begrijpt wat Heilige Vrijheid is, zul je proberen om je leven te leiden door het manipuleren van je uiterlijke ervaring, teneinde je zin te krijgen; of, als je een spirituele zoeker bent, zul je proberen om je innerlijke ervaring op de een of andere manier te manipuleren, veeleer dan je aan het universum over te geven. Hoe dan ook, je zult uitkomen bij de specifieke ellende van het ego: opgesloten in een innerlijke strijd waarin het ene deel van jezelf tegenover het andere staat. Pas nadat je de ene staat en dan weer de andere hebt nagejaagd, telkens weer, totdat je je realiseert dat je op wilskracht echt niet kunt bepalen wat er gebeurt, pas dan brengt het diepe verlangen naar het eind van het lijden werkelijke overgave aan dat wat is.

HOOFDSTUK 14

PUNT EEN

HEILIGE VOLMAAKTHEID

Het gewaarzijn dat de Werkelijkheid een proces is, dat in zijn beweging een richting en een doel heeft. In deze beweging is ieder moment door het proces verbonden met het ene doel, en is daarom volmaakt.

Ichazo, 1972

Zoals we zagen, is iedere Heilige Idee een uitzicht op de werkelijkheid vanuit een egoloos perspectief. Als we vanuit het gezichtspunt van Heilige Volmaaktheid de werkelijkheid precies ervaren zoals zij is, dan worden we haar intrinsieke volmaaktheid gewaar. We kunnen niets toevoegen of weghalen om die werke-lijkheid meer volmaakt te maken; er hoeft niets mee gedaan te worden. Van Heilige Waarheid hebben we geleerd dat de werkelijkheid niet-tweeledig is, dat alles wat bestaat één ondeelbare waarheid vormt. Heilige Volmaaktheid leert ons dat deze

werkelijkheid niet alleen één ondeelbaar nu is, maar ook dat deze absoluut volmaakt is. Heilige Volmaaktheid is een andere manier om Heilige Waarheid te zien, net als Heilige Liefde dat is. Heilige Waarheid, Heilige Liefde en Heilige Volmaaktheid zijn dus drie manieren om de totaliteit van het bestaan te zien. Ze zijn allemaal op hetzelfde moment waar.Heilige Volmaaktheid staat in verband met het concept van de 'spiegelachtige wijsheid' in het systeem van de dhyani-boeddha's in de vajrayana-tak van het boeddhisme. De volmaaktheid van de werkelijkheid is alleen zichtbaar wanneer ons bewustzijn als een heldere spiegel is, die alles reflecteert zoals het is, zonder projectie of vervorming. Wanneer we met deze helderheid waarnemen, zien we dat de werkelijkheid een soort inherente puurheid, duidelijkheid, ongereptheid en schoonheid heeft. De ervaring is zowel van binnen als van buiten volmaakt en stralend. We zien de werkelijkheid niet door het filter van onze eigen ideeën, en daarom is haar volmaaktheid niet gebaseerd op een mening, een gezichtspunt, een voorkeur of een evaluatie.

DE JUISTHEID VAN WAT ISWanneer onze waarneming als een heldere spiegel is, zonder subjectief oordeel, zien we dat de werkelijkheid precies goed is. Als onze spiegel een vervorming creëert, als onze waarneming van de werkelijkheid subjectieve voorkeuren of ideeën bevat, dan zien we de werkelijkheid vanuit een bedrieglijk gezichtspunt en zal haar inherente volmaaktheid ons ontgaan. Dat maakt ons werk zonneklaar: ontdekken wat er in de weg ligt van het waarnemen van de werkelijkheid zoals die is - ontdekken wat onze verduisteringen zijn, waar onze waarneming misleid is.De manier waarop we de wereld gewoonlijk zien, is niet hoe hij werkelijk is, omdat we hem zien vanuit het perspectief van onze oordelen en voorkeuren, van wat we wel en niet leuk vinden, van onze angsten en onze ideeën over hoe de dingen zouden moeten zijn. Om de dingen te zien zoals ze werkelijk zijn, wat wil zeggen de dingen objectief zien, moeten we die dus aan de kant schuiven - we moeten met andere woorden ons denken loslaten. De dingen objectief zien betekent dat het er niet toe doet of we vinden dat waar we naar kijken, goed of slecht is - het betekent het gewoon zien zoals het is. Als een wetenschapper een experiment doet, zegt hij niet: `Dit bevalt me niet, dus negeer ik het maar.' Hij mag dan persoonlijk misschien niet met de resultaten ingenomen zijn, omdat ze zijn theorie niet bevestigen, maar ware wetenschap betekent de dingen zien zoals ze zijn. Als hij zegt dat hij geen aandacht aan het experiment zal besteden omdat het hem niet bevalt, dan is dat geen wetenschap. Toch is dat hoe de meesten van ons met de werkelijkheid omgaan, innerlijk en uiterlijk.De werkelijkheid zien vanuit het perspectief van Heilige Volmaaktheid betekent zien dat de werkelijkheid precies goed is zoals ze is; er hoeft niets aan veranderd of

gecorrigeerd te worden. Dat is nogal een radicaal idee. Als je het echt serieus zou nemen, zou je ophouden met veel van de dingen die je doet. Zodra je ziet dat alles, op ieder moment, volmaakt is, zie je ook dat jouw inspanning om de dingen te verbeteren zinloos is. Dan zie je dat wat er werkelijk te doen valt het observeren van je denken is, van je bewustzijn, om te kunnen zien waarom het verduisterd is, waarom het de dingen niet duidelijk ziet en wat je spiegel zo wazig maakt.Inzicht in deze Idee kan de oriëntatie van onze gedachten over het doel van spiritueel werk grondig veranderen. Als de werkelijkheid van zichzelf volmaakt is en wij een deel van die werkelijkheid zijn, dan kan het niet het doel van ons werk aan onszelf zijn om beter te worden of ons leven beter te maken. Heilige Volmaakt-heid, die licht werpt op de objectieve toestand van de werkelijkheid, houdt ons voor dat de werkelijkheid altijd al volmaakt is, dus als we denken dat volmaaktheid iets is wat verworven moet worden, betekent dat dat we denken dat volmaaktheid ergens in de toekomst bestaat, en niet nu. We doen dan alsof volmaaktheid een doel is dat gerealiseerd moet worden, en niet hoe de dingen al zijn, en dat kan alleen maar het perspectief van het ego zijn.Volmaaktheid zoals het ego die opvat, wordt bepaald door de werkelijkheid, innerlijk en uiterlijk, af te meten aan een of ander ideaal of een norm van hoe de dingen zouden moeten zijn. De criteria voor dit oordeel mogen van persoon tot persoon verschillen, maar voor iedereen is deze zoektocht naar volmaaktheid de oorzaak van veel van onze innerlijke strijd. Dat is helemaal geen volmaaktheid, maar een soort perfectionisme. De volmaaktheid waar wij het hier over hebben, is niet van deze ideeën afhankelijk; zij geldt voor alles wat bestaat, vanwege het blote feit dat het bestaat.Heilige Volmaaktheid is moeilijk precies te definiëren, omdat het, zoals alle Heilige Ideeën, een universeel concept, een platonische vorm is. Als zodanig is de volmaaktheid waar we het over hebben niet te analyseren of terug te brengen tot simpeler elementen; het is een pure vorm van manifestatie. Vanuit het perspectief van Heilige Volmaaktheid ziet alles er precies goed uit, alles voelt volmaakt en compleet aan, elke handeling is op zijn plaats en gracieus. We zien dat alles wat er gebeurt de volmaaktheid van Heilige Waarheid is, die alles is. We weten dit met zekerheid, zonder per se te moeten weten wat alles volmaakt maakt.Deze gewaarwording van de intrinsieke juistheid van de werkelijkheid die binnen en buiten iedereen is, is een gevoel, een herkenning, een handeling van intelligentie. Er komt geen conceptualisatie van volmaaktheid bij kijken. Heilige Volmaaktheid weerspiegelt de gaafheid, de volledigheid en de glorie van wat is. Het is de gewaarwording van de volmaaktheid van alle verschijnselen vanuit iedere hoek, op alle niveaus, van voor naar achter. Dat is wat Heilige Volmaaktheid heilig, objectief en egoloos maakt. Als het ene als volmaakt zou worden beschouwd en het andere niet, of als het nu eens als volmaakt werd beschouwd en op een ander

moment niet meer, zou dat geen Heilige Volmaaktheid zijn, maar juist de manier waarop het ego volmaaktheid opvat, op basis van een subjectief oordeel.Als je dingen in het moment meemaakt, zonder daarbij in termen van het verleden of de toekomst te denken, gewoon precies hier en nu, en je de is-heid ziet van wat er is, zul je de volmaaktheid waarover we het hebben, herkennen. Je zult wat er is niet bekijken door het filter van je ideeën, die het resultaat zijn van wat je in het verleden hebt gehoord of gezien, of van wat je denkt dat er in de toekomst gaat gebeuren. Heilige Volmaaktheid is de volmaaktheid van wat is, en de werkelijkheid bestaat alleen nu, alleen op dit moment - zonder een concept van tijd, zonder je ideeën over wat er morgen gaat gebeuren of wat er morgen niet gaat gebeuren, zonder je ideeën over wat er zou moeten gebeuren of niet zou moeten gebeuren, zonder oordelen van goed of slecht - alleen de ervaring van de is-heid van het nu. Als we de werkelijkheid zien zoals die nu is, zien we dat alles wat we waarnemen samen met Zijn ontstaat, dat alles van Essentie is gemaakt. Alles - je lichaam, je geest, je gevoelens, je gedachten, fysieke objecten - alles is gemaakt van die complete, pure Zijns-heid van aanwezigheid. Dat is de ervaring van Heilige Volmaaktheid.Wanneer je een essentiële staat ten volle ervaart, kun je zien dat deze een kwaliteit van volmaaktheid heeft. Als je bijvoorbeeld liefde of compassie ervaart, zie je dat die, gewoon zoals die is, puur en compleet is. Heilige Volmaaktheid laat ons weten dat alles die kwaliteit van juistheid heeft, en niet alleen bepaalde essentiële staten. We zagen dat vanuit het perspectief van Heilige Waarheid alles één is, een ondeelbare heelheid. Je lichaam, je essentie, de wereld, God, zijn geen losse dingen; ze zijn allemaal één ding, en dat ene ding, dat geen ding is, is de aanwezigheid van Essentie. Omdat alles uiteindelijk essentieel is, volgt daaruit dat alles van zichzelf volmaakt is.Normaal gesproken zien we de werkelijkheid niet op die manier, omdat we druk bezig zijn om er vanuit het perspectief van onze eigen waanvoorstelling naar te kijken. Heilige Volmaaktheid is vanuit het gezichtspunt van het ego niet waarneembaar, omdat het ego de werkelijkheid zo wil veranderen, dat ze past bij hoe we denken dat ze zou moeten zijn. Heilige Volmaaktheid is een overstijging van dat gezichtspunt. Het realiseren van Heilige Volmaaktheid is geen kwestie van verstandelijk verklaren dat alles volmaakt is, zodat je lui en onverantwoordelijk kunt blijven. Heilige Volmaaktheid ervaren is feitelijk in een egoloze staat verkeren en het innerlijke wezen van alles objectief zien. Wat er verandert, is je manier van waarnemen, zodat de werkelijkheid zonder vervorming gezien wordt.Heilige Volmaaktheid laat zien dat hoe de dingen zijn, en hoe ze zich bewegen, volmaakt is. De volmaaktheid zien van hoe de dingen zijn, is de volmaaktheid zien van de Heilige Waarheid. De volmaaktheid zien van hoe de dingen in beweging zijn, is de volmaaktheid zien van de Heilige Wil, die, zoals we hebben gezien, met

verandering en transformatie te maken heeft. Heilige Waarheid en Heilige Wil zijn voor mensen relatief acceptabel, maar Heilige Volmaaktheid is een van de Heilige Ideeën waar veel mensen moeite mee hebben. Als we werkelijk aanvaarden wat Heilige Volmaaktheid ons vertelt over de objectieve staat der dingen, kunnen we niet meer klagen over hoe iets is of over iets dat gebeurt.

DE WEZENLIJKE AARD DER DINGENAls er ergens bijvoorbeeld een aardbeving is, dan is dat het optreden van Heilige Wil. Het is voor velen van ons moeilijk om daar volmaaktheid in te zien wanneer er honderden mensen bij omkomen. Maar volmaaktheid bestaat niet op dat niveau van redeneren; het bestaat niet op het niveau waarop iemand bij een aardbeving door een vallend rotsblok wordt gedood. Heilige Volmaaktheid ziet dat er geen afzonderlijk rotsblok is en geen persoon die erdoor getroffen wordt. Wat wij `rotsblok' en `persoon' noemen, zijn niets anders dan manifestaties van de essentie van God. Dus vanuit het perspectief van Heilige Volmaaktheid valt er een onscheidbaar deel van de essentie van God op een ander onscheidbaar deel van de essentie van God, en dat is heel gracieus, omdat het allemaal de beweging van de essentie van God is.Het egogezichtspunt is dat er rotsblokken zijn die op de hoofden van mensen vallen, en dat dat verschrikkelijk is. En vanuit die positie is het ook verschrikkelijk. Maar Heilige Volmaaktheid is geen kwestie van zien wat er vanuit het egogezichtspunt gebeurt en dan proberen om het te veranderen zodat het klopt met wat wij denken dat goed is. Als we dat deden, zouden we de natuur moeten beheersen, en de hele mensheid moeten heropvoeden totdat iedereen zich correct en volmaakt gedraagt, zoals wij denken dat goed is.

Heilige Volmaaktheid zien betekent voorbij dat niveau kijken. Het betekent dat we de werkelijkheid van een overstijgend gezichtspunt zien, wat inhoudt dat we haar vanuit een egoloze, verlichte toestand zien. Vanuit dat perspectief bestaat er niet zoiets als een onvolmaakte handeling; Heilige Volmaaktheid wordt gezien als zijnde inherent aan alles wat er gebeurt. Zodra je zegt dat wat er is gebeurt niet goed is, zeg je dat het geen deel is van de Heilige Wil, of dat Heilige Wil op een onvolmaakte manier te werk gaat, wat niet het geval kan zijn.Dit betekent niet dat je toestemming hebt om maar te doen wat je wilt, en het te rechtvaardigen met `elke handeling is volmaakt'. Alleen iemand die in Heilige Volmaaktheid verankerd is geraakt, die haar voortdurend waarneemt, kan volkomen spontaan handelen. Dit handelen zal van nature een uitdrukking van wezenlijke goedheid en liefde zijn. Zulk handelen is van zichzelf verantwoordelijk, omdat Heilige Volmaaktheid de intrinsieke intelligentie van Heilige Wil omvat.Je zou bezwaar tegen dit perspectief kunnen maken door te verklaren dat de dood

verschrikkelijk is, en daarom niet alles wat gebeurt volmaakt kan zijn. Ja, vanuit het perspectief van het ego is dat inderdaad verschrikkelijk. Maar vanuit het perspectief van de verlichte staat zie je geen mensen sterven en gebouwen omvallen. Je ziet de wezenlijke aard van die dingen. Of de vorm van H20 op een bepaald moment water of ijs is, bijvoorbeeld, verandert niet zijn wezenlijke aard. De dood is gewoon een vorm die overgaat in een andere.Heilige Volmaaktheid houdt dan ook in dat iemand niet alleen het oppervlak van de dingen waarneemt, maar juist dat wezenlijke niveau. Als we op het niveau van differentiatie, details en onderscheiding blijven, hebben we te maken met voorkeuren en oordelen, en daarmee nemen we een standpunt in. Wanneer we vanuit dat standpunt kijken, zien we niet de hele dimensionaliteit van de werkelijkheid.Heilige Waarheid vertelt ons, zoals we zagen, dat de werkelijkheid in het nu, als het nu, bestaat. Met `nu' bedoel ik niet een deel van een opeenvolging in de tijd. Als je in het huidige moment blijft en je bewustzijn echt in dit moment aanwezig is, en niet naar het verleden of de toekomst afdwaalt, dan zie je dat het nu geen tijd is; het is niet een punt tussen verleden en toekomst. Het nu is dit boek, is de stoel waar je op zit, het nu ben jij. Zij zijn van het nu gemaakt, zij zijn het nu, zij zijn het aanwezige*.(* Noot van de vertaler. De Engelse termen presence en the present duiden etymologisch op `het aanwezige', en dragen daarmee zowel de betekenis van wat wij `het heden' noemen - een moment in klokkentijd - als die van de ontologische 'aanwezigheid' van Zijn - het oneindige nu - in zich.) Zij zijn aanwezigheid, en zij zijn Zijn. Wanneer je de Zijns-heid ziet, het er zijn van alles, dan herken je de intrinsieke volmaaktheid en juistheid van alles. Zodra je geest afdwaalt naar het verleden of de toekomst, ligt je focus niet op de intrinsieke werkelijkheid van de dingen. Je geest richt zich op het veranderen van de vormen en op de consequenties die je denkt dat die veranderingen zullen hebben. Dan raak je de gewaarwording kwijt van wat werkelijk op dit moment bestaat.Heilige Volmaaktheid is dus het op een bepaalde manier zien van Heilige Waarheid. Het is zien dat Heilige Waarheid betekent dat alles overal precies goed is, op elk punt in ruimte en tijd. Wanneer we dat zien, wordt het een belangrijk fundament voor ons werk. We kunnen dan zien dat aan onszelf werken in feite geen kwestie is van onszelf ergens proberen te krijgen waar we ons volmaakt voelen; het is juist een kwestie van de volmaaktheid ontdekken die er al is, die intrinsiek aan ons en aan alles is. Het is een kwestie van door onze verduisteringen heen kijken met gewaarzijn en begrip, en niet van ervoor zorgen dat er iets gebeurt.Louter zijn met alles wat we ervaren is voldoende om de inherente volmaaktheid ervan te ervaren. Deze aanvaarding van wat er is, is niet de egoversie van acceptatie, die het tegenovergestelde van afwijzing is. Als je zegt `ik accepteer dit nu', ben je bezig het oordeel te vellen dat dit nu in orde is en je besloten hebt om

het te accepteren. Maar besluit je dat je de zon zult accepteren? Het bestaan van de zon is een feit. De acceptatie die tot Heilige Volmaaktheid leidt, is dus geen nee zeggen en geen ja zeggen.Als je jezelf werkelijk op dit moment hier laat zijn, zul je ontdekken dat alles begint te glanzen. Alles is stralend, lichtgevend, helder en transparant. Dat gloeiende, lichtgevende gewaarzijn heeft allerlei prachtige kwaliteiten in zich: liefde, harmonie, schoonheid en gratie. En je zult zien dat er een soort volmaaktheid is, een juistheid ten aanzien van hoe de dingen zijn. Dat is de feitelijke toestand waarin alles verkeert, maar de lens van onze waarneming is gewoonlijk niet scherp gesteld, en daarom zien we de dingen niet zoals ze zijn. Omdat onze lens het grootste deel van ons leven onscherp is, zijn we gaan geloven dat onze vervormde waarneming weergeeft hoe de dingen zijn.Om de wereld vanuit het perspectief van Heilige Volmaaktheid te zien, moeten we in het moment zijn, in contact met onze aanwezigheid, ons zijn. Ons gewaarzijn moet zijn bij datgene wat nu bestaat - wat we in ons lichaam ervaren, welke geluiden we horen, wat de temperatuur in onze omgeving is. Hoe meer we in het nu aanwezig zijn, hoe meer we inzien dat het nu niets met tijd te maken heeft en dat het nu alles is. Wanneer we dat zien, is er een zekerheid, een weten van binnen uit, dat dit is hoe de dingen zijn. Wanneer de lens van je waarneming uiteindelijk op deze manier gecorrigeerd wordt, weet je van binnen uit dat je de werkelijkheid helder ziet, en is het je duidelijk hoe onscherp je lens geweest is. Je weet dan dat je niet in de werkelijkheid ingrijpt; je ziet de dingen gewoon zoals ze zijn.

HET VERGELIJKENDE OORDEELWe hebben besproken wat Heilige Volmaaktheid betekent. Nu willen we gaan onderzoeken wat er gebeurt wanneer de intrinsieke volmaaktheid van het bestaan niet waargenomen wordt. Zoals we zagen, vormt zich een specifieke dwaling als direct resultaat van de ontbrekende gewaarwording van elke Heilige Idee. Die dwaling ligt ten grondslag aan een bepaalde manier om de werkelijkheid te ervaren en te benaderen, en vormt het middelpunt van de kern van elke fixatie. De dwaling ontstaat in onze vroege jeugd tegelijk met het verlies van de Idee en het verlies van het gevoel dat we `gedragen' worden. Heilige Volmaaktheid betekent, zoals we hebben gezien, dat alles volmaakt en precies goed is. Als die gewaarwording er niet is, dan is er de overtuiging dat sommige dingen minder volmaakt zijn dan andere, of dat sommige dingen volmaakt zijn en andere niet. Er is een gevoel dat er ergens iets mis is. Het idee ontstaat dat er werkelijk en absoluut zoiets bestaat als goed en slecht, of juist en onjuist, dat sommige dingen van zichzelf beter zijn dan andere, en dat je vergelijkende oordelen kunt vellen over wat er bestaat. Er moeten ten minste twee dingen zijn om een vergelijking te kunnen maken, en dat is de dwaling van tweeledigheid van Punt Acht. Bij ons huidige punt ben je niet alleen dingen aan het

vergelijken en spreek je daarbij uit dat het ene klein is en het andere groot, maar ook dat groot beter is. Er is dus niet alleen een vergelijking tussen op zijn minst twee onderscheiden entiteiten, maar bovendien een waardeoordeel.De dwaling van Punt Een is dan ook de overtuiging dat vergelijkende oordelen definitief en beslissend zijn. Dingen kunnen natuurlijk wat betreft hun oppervlak vergeleken worden, maar geloven dat zulke vergelijkingen hun wezenlijke aard weerspiegelen is de dwaling van het ego. Een vergelijkend oordeel op het relatieve niveau is soms zinvol, maar we hebben het hier over de Heilige Ideeën, we hebben het over een manier van de dingen ervaren, die het relatieve niveau overstijgt. We zeggen dus niet dat, omdat alles volmaakt is, je zelfs voedsel moet eten als het be-dorven is. We zeggen ook niet dat als je ziek bent, je niet naar een dokter zou moeten gaan. Natuurlijk zorg je voor jezelf als je gezond wilt worden, en daar komt een vergelijkend oordeel bij kijken. Heilige Volmaaktheid ontkent dit niveau van de dingen niet, maar wanneer we het hebben over ons zijn, ons aangeboren bestaan, dan bespreken we een niveau van werkelijkheid dat verder ligt dan de details over of ons lichaam gezond is of niet, of zelfs of we leven of niet. Vanuit dit perspectief is zelfs de kanker die ons doodt een deel van de volmaaktheid van alles wat er is. Uiteindelijk is, zoals we zagen, zelfs onze dood gewoon een deel van onze wezenlijke aard en een deel van alles wat bestaat, dat eenvoudig van de ene vorm in de andere overgaat.Meestal onderschrijven we de egovisie op de werkelijkheid, omdat we geloven dat dat de manier is om te overleven. Maar wanneer we waarnemen vanuit het objectieve gezichtspunt, herkennen we dat dit gezichtspunt ons niet alleen zal helpen overleven, maar dat het ons zal helpen in harmonie te overleven. Het objectieve gezichtspunt elimineert de egovisie niet; het ligt eraan ten grondslag en omvat die. Het lichaam heeft bijvoorbeeld een circulatiesysteem en een immuunsysteem; deze interne kenmerken zijn onzichtbaar aan de oppervlakte, en als je er geen rekening mee houdt, kun je niet objectief over het lichaam zijn en zullen je overlevingskansen kleiner zijn. Dus het in overweging nemen van het objectieve gezichtspunt schakelt de oppervlakte niet uit - ja, er is een gezicht, er is een huid, er zijn voeten - maar voegt veel meer aan de situatie toe.Zoals we zagen leidt het verlies van de Heilige Idee van elk enneatype tot zijn specifieke dwaling. Het verlies van de verzorgende omgeving leidt tot de specifieke moeilijkheid, en het verlies van basisvertrouwen leidt tot de specifieke reactie. De dwaling is wat de kenmerken van zowel de moeilijkheid als de reactie bepaalt.

ER IS IETS MISBij enneatype Een is de specifieke moeilijkheid het gevoel of de overtuiging dat er iets mis is met je, dat je intrinsiek onvolmaakt bent, dat je principieel besmet bent. Het is niet dat je iets verkeerds gedaan hebt en je daar schuldig over voelt, zoals bij

Punt Acht, maar eerder dat er iets inherent mis is met wie en wat je bent.Vanaf het begin van de geboorte van het ego wordt de tekortkoming in de verzorgende omgeving ervaren via het filter van het vergelijkende oordeel. Je ervaart iets pijnlijks aan de holding - dat er niet voldoende voor je wordt gezorgd of dat je je niet gedragen voelt - en dat ervaar je als iets verkeerds, als een smet. Omdat je de Idee van Heilige Volmaaktheid niet ziet of begrijpt, interpreteer je de afwezigheid van holding alsof dat zou betekenen dat er met jou iets mis is. Later probeer je erachter te komen wat er niet klopt. Meestal heb je kritiek op je lichaam of op je geest, en ontdek je het een of ander dat er mis aan je is, en je gelooft dat dat de reden is dat je ouders niet zoveel van je hielden of voor je zorgden als je nodig had. Maar daaronder ligt de diepere overtuiging dat er iets veel wezenlijkers mis met je is, dat er iets mis is met je wezen zelf.De overtuiging dat er iets fundamenteel mis met je is, is niet beperkt tot degenen die Punt Een als enneatype hebben. Alle ego's hebben het. Net zoals alle kinderen opgroeien met de overtuiging van Punt Acht, dat ze iets verkeerds hebben gedaan, zo groeien alle kinderen op met het gevoel dat er iets wezenlijk mis met hen is. Dit zit universeel in de aard van het ego, en we zijn doorgaans allemaal druk bezig met proberen uit te vinden wat er mis met ons is, zodat we het recht kunnen zetten.Zoals met ieder ander punt op het Enneagram kan deze overtuiging niet verholpen worden door de ervaring van een essentiële staat, omdat deze niet wordt veroorzaakt door het kwijtraken van een essentieel aspect of een kwaliteit van Zijn, zoals liefde of vreugde. Het is geen gat. Wanneer de Heilige Idee van Vol-maaktheid afwezig is, doet het er niet toe welk gedifferentieerd aspect van Zijn je ervaart; de misvatting dat sommige dingen volmaakt zijn en andere niet, en het gevoel of de overtuiging dat je wezenlijk besmet bent, blijven. Het is een overtuiging in de ziel die wordt bepaald door de dwaling van vergelijking. Het is een uitgekristalliseerd idee over jezelf, dat op een bepaalde manier een draai in je ziel legt. Alleen het begrijpen en belichamen van de Heilige Idee zal daar verandering in brengen.De Heilige Idee is dat alles volmaakt is. Als alles volmaakt is, kan er niets fundamenteel mis met je zijn, omdat jij deel van alles bent. Het kwijtraken van dit perspectief betekent dat je waarneemt dat er ergens iets mis is, en zoals we zagen, keer je je tegen jezelf en voel je je besmet in vergelijking met iets of iemand anders. Dit vergelijken van jezelf met een idee van hoe je zou kunnen zijn, is in je kindertijd begonnen als het onderscheiden tussen hoe je je voelde wanneer er holding was en hoe je je voelde wanneer deze er niet was, tussen wat als volmaakt en wat als onvolmaakt ervaren werd. Uiteindelijk is de vergelijking dus de vergelijking tussen jouw eigen ervaringen op verschillende momenten, en niet tussen die van jou en van iemand anders. Je voelt je slecht, besmet, onvolmaakt of niet volmaakt genoeg in vergelijking met een beeld van volmaaktheid. Alleen al het

feit dat je gelooft dat er iets mis met je is, wijst op het idee dat er zoiets als volmaaktheid bestaat, die jij niet bent en die jij niet hebt.Dit oordeel over wat er niet goed aan jou is, is gebaseerd op vergelijkingen volgens een subjectieve norm. Deze norm wordt later verder uitgewerkt door je superego, je sociale omgeving of je spirituele waarden. Deze verandert, afhankelijk van waar je je mee bezighoudt en wat jou het meest diepgaand beïnvloedt, en er zit iets rechtschapens aan om je eraan vast te houden.

ZELFVERBETERINGZoals we zagen, heeft elk punt een specifieke reactie - een activiteit die je onderneemt, als reactie op de specifieke moeilijkheid - die het resultaat is van het verlies van basisvertrouwen zoals dat door de dwaling gefilterd wordt. Voor enneatype Een wordt het verlies van basisvertrouwen door de lens van het vergelijkende oordeel gezien, en het resultaat daarvan is de reactie van het jezelf proberen te verbeteren. Je gelooft dat er iets mis met je is, en daarom probeer je jezelf weer in orde te brengen. Er is een wrokkige houding van jezelf vergelijken, beoordelen en bekritiseren, en een obsessieve en dwangmatige activiteit om jezelf of je ervaring te veranderen en te corrigeren.De aanwezigheid van de specifieke moeilijkheid zorgt ervoor dat je altijd op je hoede bent voor fouten. Je observeert jezelf door alles uit te kammen naar een onvolmaaktheid of een misstand, zodat je die kunt corrigeren. Als je je met spiritueel werk bezighoudt, zit de zelfobservatie, die daar meestal een deel van is, aan het ego vastgeklonken, zodat je kunt uitdokteren wat jouw probleem is en daar verandering in brengen. Je gaat na wat jouw niveau van inzicht en ontwikkeling is, en vergelijkt dat met anderen in het Werk. Je vergelijkt jouw huidige staat met hoe die was toen je dacht dat je meer verlicht was. Je meet jezelf af aan een norm voor hoe een werkelijk ontwikkeld iemand zou moeten zijn en waar jij nu in je spirituele ontwikkeling zou moeten zijn. Er is een onophoudelijke geestelijke activiteit. Je kunt jezelf niet met rust laten. Je hebt altijd iets op jezelf aan te merken en denkt daarbij dat je pas zou kunnen rusten als je anders zou zijn. Maar op deze manier komt er nooit rust, omdat er echt niets wezenlijk mis met je is.Heb je gemerkt dat je, zelfs als je plezier hebt, jezelf niet met rust laat? Zelfs wanneer de dingen feitelijk in orde zijn, ben je nog steeds aan het nagaan of dat wel is wat er zou moeten gebeuren. `Is het wel in orde om dit te voelen? Als ik verlicht was, zou het dan wel goed zijn om plezier te voelen? Misschien zou ik iets anders moeten voelen.' Altijd vind je een manier om het te verstoren.Deze ego-activiteit is in wezen wrokkig, in de zin dat je agressief en veroordelend nee tegen je ervaring zegt. In wrok zit afkeer, die uit woede en afwijzing jegens je ervaring bestaat. In wezen zeg je tegen je ervaring: `Ik wil dit niet.' De wrok wordt niet altijd gevoeld, maar is impliciet in de ego-activiteit. Wanneer je probeert om

jezelf te verbeteren en het werkt niet, kun je je er bewust van worden dat je je wrokkig voelt, maar in feite voel je gewoon de wrok die er al was. Deze wrok dringt bij de meeste mensen door tot hun ervaring van minuut tot minuut, of die nu bewust wordt waargenomen of niet, en vormt een groot deel van de inhoud van ons lijden.De meesten van ons benaderen spiritueel werk vanuit het idee dat als we maar hard genoeg aan onszelf werken, we ten slotte op de juiste staat zullen stuiten en dan in staat zullen zijn om onszelf met rust te laten. We denken dat ons iets zal gebeuren - we zullen door de bliksem worden getroffen en getransformeerd zijn - en dan zullen we onszelf niet meer hoeven verbeteren. Proberen om de juiste staat te vinden, of de juiste truc om in de verlichte staat te komen, werkt niet, omdat we vanuit de verlichte staat zien dat alles, inclusief wijzelf, al volmaakt is en geen verandering nodig heeft. Verlichting is ons innerlijk wezen; we hoeven nergens door getroffen te worden en we kunnen onszelf nu direct met rust laten.Wat we werkelijk moeten doen, is door de specifieke reactie heen kijken om de specifieke moeilijkheid in onszelf te identificeren, vervolgens de specifieke dwaling en dan de Heilige Idee. Dat alleen kan een eind maken aan de obsessieve neiging om onszelf te verbeteren. Dan pas zijn we in staat om te zien dat onze volmaaktheid niet afhangt van de staat waarin we verkeren. Het is de objectieve waarheid over alle staten op ieder moment.Deze activiteit van onszelf proberen te verbeteren is een weerspiegeling van het wantrouwen dat de werkelijkheid wezenlijk volmaakt is zoals zij is, en dat zij zich op volmaakte wijze zal ontvouwen. Dit wantrouwen wordt ervaren via het filter van de dwaling, zodat het oordeel van goed of slecht als definitief en intrinsiek wordt beschouwd.Een andere vorm waarin de activiteit van de specifieke reactie zichtbaar kan worden, is als een obsessieve neiging om zichzelf en anderen te bewijzen dat er niets mis met ons is, dat we aan de juiste normen voldoen en dat we in orde zijn. Sommige mensen moeten bijvoorbeeld altijd gelijk hebben, los van wat de situatie is. Deze houding van alsmaar aan onszelf en andere mensen bewijzen dat we volmaakt en in orde zijn, is een manier om het idee of gevoel dat er iets mis met ons is te verhullen. Het is een reactieformatie, precies het tegenovergestelde doen van wat we bewust of onbewust over onszelf geloven. Als we echt zouden voelen dat we in orde zijn, waarom moeten we dat dan bewijzen? Waarom moeten we dwangmatig bewijzen dat we gelijk hebben? Als we ons werkelijk goed over onszelf zouden voelen, zouden we dat niet hoeven te bevestigen.De activiteit van de specifieke reactie kan dan ook variëren tussen alsmaar proberen om jezelf te verbeteren en alsmaar proberen om te bewijzen dat je goed en in orde bent. Mensen zijn verdeeld in termen van welk gedrag overheerst, maar aan beide gedragsstijlen ligt de overtuiging ten grondslag dat er iets mis met je is. Met

anderen woorden, het is een specifieke reactie op het idee of gevoel dat er iets mis met je is.Nu zien we dus de hele constellatie: je bent alsmaar bezig jezelf te observeren, jezelf te vergelijken en jezelf te beoordelen. Je ziet de staat die je ervaart niet gewoon zoals die is. Je moet die met iets anders vergelijken: een andere staat, of een vergelijkbare staat die je op een ander moment ervoer, of met een of ander idee in je hoofd. Je bent niet gewoon bij je ervaring. Deze wordt altijd vanuit een ander gezichtspunt bekeken, vanuit een andere plek, op een vergelijkende manier, in plaats van deze gewoon te zien voor wat die is, gewoon zoals die is. En als je op die manier naar je ervaring of naar iemand anders of naar iets in de wereld kijkt, en vergelijkt of het goed of beter of minder dan iets anders is, dan doe je dat omdat je er iets aan wilt verbeteren. Dat betekent dat je gelooft dat er iets verkeerd is, wat betekent dat je de Heilige Volmaaktheid niet ziet.Het is heel belangrijk dat je begrijpt dat als je denkt dat je op een beoordelende, vergelijkende manier naar jezelf en je ervaringen moet kijken, je motivatie niet die van inzicht is, en dat je activiteit niet die van Zijn is. Het zal de activiteit van het ego zijn. Ware activiteit is geen kwestie van vergelijken en beoordelen; het is een kwestie van de dingen ervaren zoals ze zijn en daarop antwoorden vanuit de dynamische intelligentie van Zijn. De onderliggende motivatie is dat je nieuwsgierig bent om meer te weten over wat je observeert, omdat je ervan houdt de werkelijkheid te ervaren. Dat is een heel andere houding dan die waarin je naar de dingen kijkt met de onderliggende overtuiging dat ze verbeterd moeten worden.Voor iemand die objectief te werk gaat, is alles wat opkomt goed. Hij of zij zegt zelfs niet: `Oh, dat is wat er moet gebeuren.'Wat zich voordoet, is zoals het is, en heeft een soort volmaaktheid. Er is geen activiteit van uitkijken naar een sublieme staat die zich moet voordoen. Of dat wat zich voordoet verheven aanvoelt of niet, is maar een detail; de volmaaktheid ervan is iets veel diepzinnigers dan dat. Als je niet vanuit het perspectief van objectiviteit opereert, moet je dus wel vanuit het perspectief van het ego opereren, en zal je ervaring onveranderlijk wrok, oordeel en vergelijking in zich dragen. Er is geen alternatief. Hoe meer je Heilige Volmaaktheid begrijpt, hoe meer deze ego-activiteiten vaart zullen minderen, maar het is belangrijk om te begrijpen dat ze nog altijd aanwezig zullen zijn totdat het perspectief van Heilige Volmaaktheid volledig gerealiseerd is.Zijn werkt zonder leiding van het denken. We kunnen direct zien dat dit waar is wanneer we vanuit het perspectief van de Heilige Ideeën kijken. Wanneer je in de aanblik van Heilige Volmaaktheid leeft, ervaar je jezelf niet alsof je aan het vergelijken of iets aan het doen bent. Je ziet gewoon de wereld en het hele uni-versum veranderen. Er is geen onderscheid van wie wat aan het doen is. Het hele universum treedt op als één lichaam, de ene of de andere kant op stromend, volgens

zijn eigen natuurwetten, zonder zelfs het onderscheid dat dat is wat er gebeurt. Maar omdat we gewoonlijk te werk gaan vanuit het standpunt dat we geloven dat we afgescheiden zijn en dat er afzonderlijke entiteiten bestaan, lijkt het alsof wij ervoor zorgen dat de dingen gebeuren en dat vergelijkingen werkelijkheidswaarde hebben. Als je dus volgens een vergelijkend oordeel te werk gaat, betekent dat dat je gelooft dat je een afzonderlijke entiteit bent, met je eigen afzonderlijke wereld, en dat dualiteit echt bestaat. Maar dat zijn misvattingen.Wanneer je ophoudt vanuit de dwaling van enneatype Een te opereren, wat wil zeggen wanneer je je niet met vergelijkende oordelen bezighoudt, realiseer je je dat je geen afzonderlijk individu bent en geen afzonderlijke wereld hebt (de dwaling van enneatype Vijf) en dat er geen dualiteit in het universum is (de dwaling van enneatype Acht). Zodra je dus vrij wordt van de ene dwaling, ben je vrij van allemaal, omdat de ene de andere impliceert. De Heilige Ideeën staan allemaal met elkaar in verbinding, en de dwalingen staan allemaal met elkaar in verbinding. Zijn allemaal facetten van hetzelfde ego, en alle Heilige Ideeën zijn facetten van dezelfde werkelijkheid. Het is dus niet mogelijk om de Heilige Volmaaktheid te hebben en op hetzelfde moment te geloven dat je een afzonderlijke entiteit bent, want Heilige Volmaaktheid betekent dat alles volmaakt is en dat volmaaktheid de Heilige Waarheid omvat dat alles één is.We hebben gezien dat de Idee van Heilige Volmaaktheid, net als alle Heilige Ideeën, niet gemakkelijk te bevatten of te begrijpen is. Dat is zo, omdat de Heilige Ideeën het tegenovergestelde zijn van wat we gewoonlijk geloven, en wat we gewoonlijk geloven gebaseerd is op de dwalingen die de directe uitdrukkingen vormen van de afwezigheid van deze gewaarwordingen. Dat maakt het heel moeilijk om werkelijk te begrijpen en te waarderen waar de Heilige Ideeën naar verwijzen. In het bijzonder werpen de Heilige Ideeën van enneatype Acht, Negen en Een licht op de werkelijkheid in het algemeen, en zodoende zijn het in feite pogingen om het mysterie van Zijn zelf uit te drukken. Deze Ideeën begrijpen is een sterk besef hebben - hetzij door ervaring hetzij door intuïtie - van wat we bedoelen met `intrinsiek wezen'. Het werkelijk begrijpen van de Heilige Ideeën betekent dan ook het loslaten van ons vertrouwde gezichtspunt, dat loslaten en op een fundamentele en wezenlijke manier doorzien. Dat is geen kleine wijziging; het is een enorme omwenteling.

RELATIEVE VOLMAAKTHEIDOm de Idee van Heilige Volmaaktheid diepgaander te begrijpen, kunnen we het verschil tussen haar absolute en wezenlijke volmaaktheid en de relatieve volmaaktheid van ons gebruikelijke gezichtspunt verder onderzoeken. Om dit te doen, zullen we goud als metafoor gebruiken. Van puur 24 karaats goud kun je allerlei dingen maken, zoals juwelen of wetenschappelijke apparatuur. Stel je eens

voor dat je niet weet dat goud kostbaar is en dat je het verschil niet kunt zien tussen iets dat van brons en iets dat van goud gemaakt is. Een van goud gemaakte ring kan volmaakt of onvolmaakt vervaardigd zijn, hij kan je passen of niet. Als hij je zou passen en je hem mooi gemaakt vindt, zou je vinden dat hij volmaakt was. Als hij niet zou passen of als je hem slordig gemaakt vindt, zou je vinden dat hij onvolmaakt was. Dit is een voorbeeld van naar zijn relatieve volmaaktheid kijken.Maar vanuit het perspectief van Heilige Volmaaktheid is ongeacht wat je van het goud maakt, nog steeds van goud. Het feit dat het van goud is, is onafhankelijk van het feit of het sieraad goed gemaakt is of niet, of het iemand past of niet, of dat je er de kostbaarheid van ziet of niet. Welke vorm het aanneemt, is een bijkomstigheid bij het feit dat het in principe nog steeds van goud is. Het goud ervan zien, en zien dat dat goud volmaakt en puur en stralend is, is analoog aan het zien van de volmaaktheid van de werkelijkheid.Alles wat bestaat is van goud. Het goud is Zijn, en de hele werkelijkheid is Zijn. De vormen die de werkelijkheid aanneemt, zoals de vorm van een ring of die van een armband, zijn een bijkomstigheid. Maar het ego vereenzelvigt zich met de vorm die het goud heeft aangenomen en zegt: `Dat ben ik - ik ben een ring.' Vervolgens besluit het of de ring goed of slecht is, mooi of lelijk enzovoort. Door te zeggen dat je de ring bent, vergeet je het feit dat je van goud bent. Wanneer je het feit dat je van goud bent vergeet, raak je het besef van je eigen volmaaktheid kwijt, en voel je dat er iets verkeerd zit. Vanzelfsprekend voelt er iets verkeerd, omdat je de ware volmaaktheid van wie je bent niet ziet.Wanneer je voelt dat er iets mis is, probeer je te zien wat er mis is met de ring. Is hij te groot of te klein? Misschien had hij in een modernere stijl gemaakt moeten zijn, of misschien in een klassiekere stijl. Je begint te proberen om er iets aan te verbeteren. Maar wat je er ook aan doet, er blijft altijd een gevoel dat er iets scheef zit. Het zal nooit goed voelen, totdat je je realiseert dat de ring eigenlijk van goud is. Zolang je het goud en de kostbaarheid ervan niet ziet, zul je altijd het gevoel houden dat er iets mis mee is, en zul je er altijd aan blijven sleutelen om hem beter te maken.Het goud zien betekent niet dat je de ring niet ziet. Het elimineert het niveau van de vorm, het relatieve niveau, niet. Dat je je realiseert dat hij van goud is, en kostbaar en volmaakt, betekent nog niet dat als de ring te klein voor je is, hij dan lekker zou zitten. Niks daarvan. De relatieve oordelen verdwijnen niet zonder meer. Ze zijn er om praktische redenen. Maar daaronder ligt iets veel fundamentelers, namelijk dat deze ring kostbaar is, los van of hij past of niet. Wat er kostbaar aan is, is niet hoe hij zit, maar dat hij van goud is.Dat is de gewaarwording waarin we proberen door te dringen; de goud-heid van de dingen zien, in plaats van de ring-heid van de dingen, waar het ego op gericht is. Het ego ziet altijd ringen, en is bezig te besluiten of ze volmaakt zijn of niet, en dat

is een gewoonte geworden. Je bent je zo op de vorm van de ring gaan richten dat je niet meer kunt zien waar hij van gemaakt is. Je ziet zijn vorm en niet zijn wezen. En je definieert jezelf aan de hand van die vorm. En vervolgens, hoe prachtig die vorm ook is, voel je altijd dat er iets niet goed zit, dat er iets ontbreekt, omdat je niet de eigenlijke kwaliteit van je ware aard ervaart.Zolang je geen contact hebt met je intrinsieke wezen, dat het wezen van alles is, zul je een knagend gevoel houden dat er iets niet klopt. Dat knagende gevoel is de kiem van de fixatie van enneatype Een. Je voelt dat er iets onvolmaakt aan je is, omdat je naar iets anders aan het kijken bent en niet de volmaaktheid ziet. Dan volgt de activiteit van vergelijken, beoordelen en proberen jezelf en je situatie beter te krijgen, zodat ze wel volmaakt aan zullen voelen. Maar ze zullen nooit goed voelen, totdat je je gewoon ontspant en ontdekt wat je situatie werkelijk is.Het perspectief van de Heilige Ideeën is dat het geheel van het universum en alles wat bestaat van goud is. Misschien is het goud hier en daar bedekt met allerlei donkere plekken, maar niettemin is alles echt van goud gemaakt. Dit is waarom er overal Heilige Volmaaktheid is.In wezen is dus de staat van objectieve existentie - nirvana, verlichting, eenheid - het zien van de goud-heid in het hele bestaan. Het is zien dat alles altijd van goud is; dat dat nooit verandert. We kijken gewoonlijk naar de toevallige vormen en de veranderingen van die vormen, die niet wezenlijk aan hun werkelijkheid zijn. Als je gelooft dat je een ring bent, is het daarom rampzalig om je vorm te verliezen. Een plasje goud worden zou iets verschrikkelijks zijn. Dat is wat we de dood noemen. Maar als je weet dat je van goud bent, wat is dan de dood? Je weet dat er de volgende keer weer iets anders van je gemaakt wordt.We hebben het gehad over de ervaring van Heilige Volmaaktheid, en we hebben in onszelf onderzocht wat er in haar afwezigheid ontstaat: vergelijkend oordeel en wrokkige ego-acitiviteit, en de daaruit voortvloeiende poging om onszelf beter en meer volmaakt te maken. Nu willen we het overgebleven element grondiger onderzoeken: de specifieke moeilijkheid, het gevoel of de overtuiging dat er iets mis met ons is. Zoals we eerder bespraken, is dat hoe we het tekort aan holding en het tekort aan Heilige Volmaaktheid ervaren. Deze diepe overtuiging dat er iets mis met ons is, wordt heel vaak naar buiten geprojecteerd, en daarom zien we ergens iets verkeerds en proberen we dat ten goede te veranderen.

WERKEN MET DE FIXATIEKERNZoals we zagen, is onze gebruikelijke reactie op de overtuiging dat er iets mis met ons is, te proberen erachter te komen wat er mis is zodat we het kunnen herstellen. Misschien denk je dat het je haar is dat niet goed zit, en dus ga je naar de kapper om er iets aan te laten doen. Dat werkt niet, en dus besluit je dat je te dik bent en op dieet moet. Vervolgens denk je dat er iets met je gezicht is, en dus dat je plastische

chirurgie nodig hebt. Dan blijkt dat wat er mis is, het feit te zijn dat je meer geld nodig hebt. Wat er mis is, verandert alsmaar, en wat je ook verandert, het neemt nooit het gevoel weg dat er iets mis is. Je moet inzien dat je alsmaar bezig bent om te proberen iets te doen aan het gevoel dat er iets mis met je is. Er is in feite helemaal niets mis met je, er is alleen het gevoel dat er iets mis met je is. Wat je moet doen is in contact komen met het idee of gevoel dat er iets mis is, en zien hoe dat voelt. Je wilt erachter komen wat die deficiënte staat van de ziel is die jou er constant toe drijft om jezelf te verbeteren, en die verder onderzoeken.Voor verschillende punten van het Enneagram zal de ervaring van tekort enigszins variëren, maar zolang je een ego hebt, zul je dit gevoel hebben dat er iets mis met je is. Zolang je de overtuiging hebt dat je ziel zelf besmet is, maakt het niet uit hoe volmaakt je lichaam of je geest of je leven is. Dat verandert er niets aan. Je hebt altijd het gevoel dat er iets niet goed zit. Het punt is hierbij niet dat je een foute ring bent; het punt is dat je in wezen helemaal geen ring bent. Je denkt dat er iets scheef zit in je ware aard, omdat je niet ziet dat die van goud is. Je denkt waarschijnlijk dat die van blik is. Als je zou zien dat hij van goud was, zou je zien dat er niets scheef zit en dat hij op een intrinsieke manier volmaakt is. Wanneer je doordringt in het gevoel dat er iets mis is en herkent dat het maar een gevoel is en niets met de werkelijkheid te maken heeft, dan kan dat een kanaal worden voor het openbaren van jouw werkelijke volmaaktheid.Zolang je gelooft dat je iets kunt vinden dat niet goed aan je is, kun je jezelf om die reden haten. Als je de ego-activiteit van het jezelf beoordelen en vergelijken onderzoekt, zul je de haat erin herkennen. Maar als je het feitelijke gevoel dat er iets mis is onderzoekt, zul je zien dat er werkelijk niets verkeerds te vinden is waar je je vinger op kunt leggen. Wat er verkeerd is, blijft veranderen. Het is een idee dat ontstaat omdat je een bepaalde gewaarwording van jezelf niet hebt. Als je werkelijk ziet dat het maar een idee is en dat dit idee gepaard gaat met het gevoel van iets verkeerds en iets slechts, dan zie je dat het op een mentaal gezichtspunt, een misvatting, gebaseerd is, en wordt het mogelijk om dat los te laten. De activiteit van uitzoeken wat er mis met je is en er iets aan verbeteren wordt overbodig wanneer je deze dwaling ziet voor wat die is. Je ziet in dat deze activiteit een verspilling is geweest, aangezien het niets zal uithalen, omdat er om te beginnen niets verkeerds is om te corrigeren. Je raakt dus de motivatie achter die wrokkige activiteit van het ego kwijt.Zolang je gelooft dat er iets mis met je is, voel je je gemotiveerd om die activiteit, dat zoeken, voort te zetten. Maar wanneer je inziet dat je een idee hebt dat jou onwetend houdt over de ware aard der dingen, zie je dat het gewoon onwetendheid is, en niet iets verkeerds. Dat is wat een dwaling is: je gelooft iets over de werkelijkheid dat niet waar is. Het is een hallucinatie.De gevoelde overtuiging dat er iets mis met je is geeft de dwaling, het

vergelijkende oordeel, aan. We moeten de specifieke moeilijkheid van het ons verkeerd voelen, of ons slecht voelen, ten volle ervaren als we de dwaling die er impliciet aan is willen kunnen onderscheiden.Wanneer je het gevoel van verkeerdheid werkelijk ervaart en inziet dat het is gebaseerd op de dwaling dat er ergens iets niet goed zit, wordt het moeilijk om de Heilige Volmaaktheid te zien. Wanneer de werkelijkheid in haar objectiviteit wordt gezien, is er niet alleen de heldere gewaarwording van volmaaktheid en com-pleetheid, maar is er bovendien een einde of vermindering van de activiteit van het geestelijk controleren en vergelijken en proberen om in een andere staat te raken. Je gaat jezelf meer met rust laten, en op een gegeven moment denk je er niet eens meer aan of wat je ervaart goed of slecht is. Er komt een soort genesteldheid, licht-heid of zachtheid. Er wordt een gevoel van holding en vertrouwen voelbaar dat de dingen in orde zijn en op een intrinsieke manier in orde zullen zijn, dat het universum in orde is en op een intelligente manier functioneert.De gewaarwording van Heilige Volmaaktheid maakt dus dat er basisvertrouwen opkomt. Als alles volmaakt is, dan kunnen we erop vertrouwen. We kunnen vertrouwen op het functioneren en het veranderen van alles, omdat we ons op een intrinsieke manier realiseren dat het in orde is. Basisvertrouwen betekent vertrouwen ten aanzien van de grondslagen, van het intrinsieke wezen der dingen, van de uiteindelijke werkelijkheid.Zoals we zagen, helpt de wijsheid van iedere Heilige Idee ons om onze oriëntatie op het werk van spirituele ontwikkeling te verhelderen. Vanuit het perspectief van Heilige Volmaaktheid wordt het Werk doen een kwestie van het niet vanuit het perspectief van beoordeling doen, maar vanuit een houding van overgave aan de werkelijkheid zoals die is, en aan de manier waarop die zich ontvouwt. Het is een kwestie van erop vertrouwen dat het Werk inhoudt dat je je in de werkelijkheid laat glijden, en dat inzicht inhoudt dat je zowel de dwalingen ziet die jou van overgave afhouden als het proces van ontvouwing zelf. Onze beoefening wordt er dan ook een van eenvoudigweg alles laten zijn, van gewoon aanwezig zijn bij alles wat er gebeurt, zonder oordeel of vergelijking, van geïnteresseerd, nieuwsgierig zijn, en open voor de volmaakte ontvouwing van de waarheid in jou.Aanwezig zijn bij alles wat je ervaring ook maar is, betekent dat je niet jouw ervaring met die van iemand anders vergelijkt. Je vergelijkt je ervaring nu niet met die van gisteren. Je vergelijkt je ervaring niet met een of andere norm. Je bent erbij aanwezig omdat je er nieuwsgierig naar bent en erachter wilt komt waar het allemaal over gaat. Als je een oordeel over je ervaring velt, en beslist of die goed of slecht is, of goed genoeg of niet goed genoeg, dan ben je er niet open voor op een manier dat je haar kunt zien en objectief kunt begrijpen.De houding van vergelijkend oordelen en van proberen om de dingen te veranderen, grijpt in op de ervaring, zodat je deze niet kunt zien zoals die is. Als je

haar niet kunt zien zoals ze is, grijp je in op hoe de werkelijkheid zichzelf openbaart, en verhinder je deze de waarheid die in jou gelegen is, te onthullen. Je houdt tegen dat de werkelijkheid jou laat zien dat je begoocheld bent, dat je hier en daar vast bent komen te zitten, en je houdt haar tegen om haar wezen te onthullen, waarvan je je, als het zich laat zien, realiseert dat het volmaakt is. Vergelijkend oordelen weerhoudt je ervan de volmaaktheid te zien die inherent is aan de wer-kelijkheid, en jouw ingrijpen verhindert dat de werkelijkheid meer en meer van deze volmaaktheid laat zien. Een beoordelende en vergelijkende houding verstopt de stroom van de werkelijkheid, en dan komen de energie en het bewustzijn stil te staan. Wat er nodig is, is overgave aan de ontvouwing van jouw werkelijkheid, en dat betekent dat je niet meegaat met jouw vergelijkingen en oordelen. De overgave is er dan ook voor om het inzicht zijn werk te laten doen, in plaats van te proberen om de dingen op een bepaalde manier te laten verlopen, zodat jij van jezelf een beter iemand kunt maken.Als je een niet-vergelijkende houding ten opzichte van je ervaring hebt, als van een spiegel, zal mettertijd het begrijpen het proces van ontvouwen zelf worden, terwijl de werkelijkheid zich ontvouwt in je bewustzijn. Begrip wordt dus een spontaan inzicht in wat jouw situatie op dit moment is, los van of je een dwaling of een echte aanwezigheid van Essentie ervaart; je zult het zien en begrijpen. Dan wordt begrijpen niets anders dan de openbaring van de volmaaktheid van de werkelijkheid in haar is-heid en ontvouwing.

HOOFDSTUK 15

PUNT ZEVEN

HEILIGE WIJSHEID, HEILIG WERK, HEILIG PLAN

Het gewaarzijn dat de Werkelijkheid bestaat als een opeenvolging van momenten, elk ervaren als `het huidige moment', en dat slechts door in het huidige moment te bestaan de voortdurende ontvouwing van de Kosmos ervaren kan worden. Slechts door in het huidige moment te werken, kan echt werk worden verricht en kunnen echte resultaten worden bereikt.

Ichazo, 1972

De Heilige Idee van Punt Zeven is Heilige Wijsheid, Heilig Werk of Heilig Plan. Heilige Wijsheid is, zoals andere Heilige Ideeën, een bepaalde manier om onszelf en de werkelijkheid als geheel te ervaren. Als je basisvertrouwen hebt en aanwezig bent, realiseer je je dat er zich een evolutie, een transformatie afspeelt, en dat er achter deze evolutie en transformatie een specifiek ontwerp zit.

HET ONTVOUWENDE ONTWERPDeze evolutie verloopt volgens een bepaald ontwerp - een ontwerp dat voor alle mensen geldt. Dit ontwerp heet Heilig Plan of Heilig Werk. Het is een Heilig Plan in de zin dat er een specifiek universeel ontwerp is - wat hetzelfde is als het proces waarin de kosmos of de macrokosmos zichzelf herhaalt in de microkosmos. Heilig Werk is de feitelijke evolutie zelf, de feitelijke transformatie, en het gaat er dus om dat we zien dat er een werkelijke transformatie gaande is, stap voor stap, van het ene naar het andere stadium, die zich in een bepaalde richting beweegt.Het gewaarworden van dit ontwerp en dit transformatieproces is Heilige Wijsheid, wat tevens het gewaarworden van het Heilige Werk of het Heilige Plan is. Het heeft dus alweer met functioneren te maken - het functioneren vanuit het perspectief van een ontwerp. Als je dit perspectief hebt, zul je vanzelfsprekend basisvertrouwen hebben. Wetend dat de dingen zich volgens een bepaald ontwerp ontvouwen, hoef je niet je eigen plannen te trekken. Je hoeft niet te fantaseren over hoe de dingen zouden moeten zijn. We kunnen dus zien hoe het verlies of de afwezigheid van deze Idee ertoe leidt dat je gaat fantaseren over hoe de dingen zouden moeten zijn, hoe ze zullen zijn, en plannen gaat maken, de toekomst gaat plannen.Het is duidelijk dat de fixatie te maken heeft met een blinde vlek waardoor je niet ziet dat er een universeel plan is, dat er een evolutie is die haar eigen voortgang heeft, haar eigen richting, haar eigen plan; we hoeven ons er niet mee te bemoeien. Als we dat kunnen zien, dan is het Heilige Werk gewoon onszelf vertrouwen laten hebben en in het huidige moment laten zijn, wat we ook doen. Al het werk dat we doen, is dan Heilig Werk, omdat het de spontane evolutie en ontvouwing van onze hulpbronnen is, als deel van de evolutie en ontvouwing van het universum. Dat is het Heilige Werk dat zich afspeelt volgens het Heilige Plan. Het is niet zo dat je per se het hele plan moet overzien, maar gewoon dat je ziet dat het zich volgens een ontwerp ontvouwt en op die manier werkt. Dat inzicht heb je af en toe terwijl je aan jezelf werkt; je realiseert je dan dat het universele proces zijn eigen intelligentie heeft, dat Zijn eigen weg gaat. Het is wanneer je dat mist, dat je de behoefte voelt om je eigen plannen te maken.Eén definitie van Heilig Werk is dus dat het werk is dat volledig in het nu gedaan wordt. Wanneer je in het nu bent, van moment tot moment, is alles wat je doet Heilig Werk. Dat is omdat als je werkelijk in het nu bent, je niet in je planmatige denken bent, zodat de dingen spontaan zijn; zij zullen zich volgens het Heilige

Plan, het natuurlijke ontwerp, bewegen, en niet zomaar in het wilde weg. Dat is waarom het Werk aan onszelf het Heilige Werk is. Wat zijn we namelijk aan het doen? Het Heilige Werk is niets anders dan in het Plan zelf stappen: onze eigen plannen loslaten, onze eigen manipulatie loslaten en ondertussen het Werk doen en ermee meestromen.Basisvertrouwen betekent dat als je jezelf toestaat om in het nu te zijn, en er een continuïteit van Zijn is, er dan een ontvouwing van je natuurlijke hulpbronnen is, inclusief alle essentiële aspecten, intelligenties en gewaarwordingen, en ook zoiets als inzicht in wat er gedaan moet worden. Als je je dus bijvoorbeeld moe voelt, zou je een vakantie kunnen gaan plannen. Dat is anders dan iemand die elke zomer standaard in augustus op vakantie gaat. Maar als je hard werkt en beseft dat je afgebrand raakt, dan ga je denken: `Wanneer zal ik rust moeten nemen?' Dus plan je je vakantie twee of drie maanden van tevoren. Op die manier ben je gevoelig voor wat er werkelijk gebeurt, en niet alleen voor je plan voor wat er zou moeten gebeuren. We zeggen niet dat regelmatig plannen maken strijdig is met het universele plan, maar als plannen maken niet verbonden is met wat er feitelijk gebeurt, met het besef van Zijn, het besef van de werkelijkheid, dan wordt het een fixatie van enneatype Zeven. Het zwaartepunt bij deze fixatie is het plannen maken, niet alleen voor vakanties, maar het plannen maken voor hoe je gaat zijn. Het gaat over het plannen maken voor je identiteit, voor je leven, voor het universum, voor het hele gebeuren. Het is veel fundamenteler.Ik heb geprobeerd om je iets te laten proeven of laten zien van hoe de werkelijkheid is wanneer het ego er niet het middelpunt van is, van wat de objectieve gewaarwording van het bestaan is, van wat er werkelijk aanwezig is als we niet door de lens van onze dwalingen kijken. Hoewel we dus het Enneagram van Heilige Ideeën bestuderen, is dit niet werkelijk een studie van het Enneagram. We gebruiken het Enneagram van Heilige Ideeën als een ordenende plattegrond, maar waar we ons mee verbinden, is een werkelijkheid waar het Enneagram alleen maar naar verwijst.Terwijl ik de objectieve gewaarwording in termen van de negen Heilige Ideeën naar voren breng, is het dezelfde werkelijkheid die door negen lenzen, of vanuit negen verschillende richtingen, wordt gezien. Het begrip van de objectieve werkelijkheid vanuit elk van deze richtingen openbaart vanzelf de principes die inherent zijn aan het bestaan en functioneren van het leven van het ego, en zodoende vormt het Enneagram een goede plattegrond van deze dwalingen.Om de Heilige Idee van Punt Zeven - Heilig Plan, Heilige Wijsheid of Heilig Werk - te verhelderen, zullen we de taal van een andere leer gebruiken, die van de Yaqui-sjamanen, zoals die in diverse boeken aan ons voorgesteld zijn door de raadselachtige schrijver Carlos Castaneda. De wezenlijke aard van de werkelijk-heid, die wij het Absolute noemen, wordt in die traditie aangeduid als `pure geest'.

Het Absolute of de pure geest is niet-manifest, in de zin dat het niet door normale gewaarwording of processen ervaren kan worden. Het is de wezenlijke aard van alles, en uiteindelijk is het het enige wat bestaat. Maar als het niet-manifest is, wat nemen wij dan de hele tijd waar? Vanuit het Yaqui-perspectief nemen we waar wat de `uitstortingen van de geest' worden genoemd, waarvan er een oneindig aantal is. Deze uitstortingen zijn niets anders dan de manifestaties, door middel van differentiatie en onderscheiding, van het oneindige potentieel. Alles wat kan worden gezien, ervaren en gekend is dus een uitstorting van de pure geest. Dit omvat niet alleen de fysieke dimensies, maar ook wat we de essentiële aspecten en dimensies noemen.Terwijl de uitstortingen van de geest in vele dimensies, vormen en subtiliteiten verschijnen, is wat we daarvan feitelijk waarnemen door ons dagelijkse bewustzijn beperkt tot een smalle band. De bandbreedte die we waarnemen wordt bepaald door het brandpunt van onze aandacht, die, in de Yaqui-traditie naar Castaneda, ons `verzamelpunt' wordt genoemd. Wanneer dit punt in een bepaalde uitstorting of dimensie van de werkelijkheid aanwezig is, verlicht het die dimensie en zie je die. Wat dan in het zoeklicht komt, is wat je ziet en ervaart, en als een bepaalde combinatie van uitstortingen voortdurend op deze manier in het licht staat, zul je deze bandbreedte als de werkelijkheid gaan beschouwen. Het verzamelpunt is dus een punt van aanwezigheid, dat door een bepaalde bandbreedte van uitstortingen te gebruiken, een bepaalde kijk op de werkelijkheid en op het zelf verzamelt en in het leven roept.De meeste mensen hebben de kijk op de wereld overgenomen die voortvloeit uit de fixatie van het verzamelpunt op de band uitstortingen in de fysieke wereld, met de egogeest die daarmee vergezeld gaat. De Yaqui-term voor deze bandbreedte is de `plaats van rede', wat ik opvat als de plaats van de gedachte: het is de werkelijkheid die door onze gedachten wordt bepaald, en onze gedachten zijn voornamelijk geconditioneerd door de fysieke werkelijkheid. We hebben het potentieel om de totaliteit van alle bandbreedtes en uitstortingen te ervaren, maar we zitten vast op een relatief kleine, begrensde plek, en deze plaats van gedachte noemen we `werkelijkheid'. Deze frequentieband bestaat echt, het is een deel van de uitstortingen, maar het is maar een heel smalle frequentieband; en omdat het alles is wat we kunnen zien, zijn onze totale waarneming en ons begrip van wat we zijn, beperkt en vervormd. Als gevolg daarvan komen we er niet toe om de andere bandbreedtes van de werkelijkheid aan te spreken, die veel grotere mogelijkheden voor waarneming, ervaring en handelen bevatten.Het doel van het Werk is om je gehele potentieel aan te spreken, zodat jouw wereld alle uitstortingen en bandbreedtes gaat omvatten, in plaats van op een uiterst beperkt segment van de werkelijkheid gericht te zijn, erdoor bepaald te worden en ertoe beperkt te zijn. Het Werk behelst in wezen dan ook het bevrijden van je

verzamelpunt, zodat het van de ene band naar de andere kan bewegen en je toegang geeft tot de rest van je potentieel als mens.

BEVRIJDING VAN HET VERZAMELPUNTIn de Diamantbenadering zijn er drie fases in het proces van bevrijding van het verzamelpunt. In de eerste fase verplaatst de leraar jouw verzamelpunt, omdat jij niet weet hoe dat moet. Jij kunt het niet verplaatsen, omdat je er de energie, het bewustzijn of het inzicht niet voor hebt, of omdat je niet eens weet dat het mogelijk is om het te verplaatsen. In deze beginfase van het Werk geloof je dat de werkelijkheid is zoals jij die ervaart, wat voor het grootste deel neerkomt op wat je vader en moeder je verteld hebben. Elke keer dat je leraar met je werkt, is hij bezig te proberen om jouw verzamelpunt te verplaatsen en jouw terrein van ervaringen open te leggen. Na een tijd ga je dus andere werkelijkheden ervaren - je ervaart Essentie in haar diverse aspecten en dimensies, en hebt radicaal verschillende gewaarwordingen van jezelf. Elke nieuwe gewaarwording van een aspect of dimensie brengt een geheel nieuw perspectief met zich, en je begint anders tegen jezelf, je leven en de wereld aan te kijken. Wanneer dit gebeurt, is je verzamelpunt veranderd en naar een andere frequentieband verlegd. Het werk aan de aspecten en dimensies is dus heel direct werk aan het verplaatsen van het verzamelpunt, en op deze manier raak je vertrouwd met andere bandbreedtes en uitstortingen, en wordt de fixatie van je verzamelpunt losser.In de tweede fase van het Werk leer je hoe je je eigen verzamelpunt kunt verplaatsen. Dit betekent dat je door je werk steeds beter in staat bent om je verzamelpunt te verschuiven naar een andere bandbreedte en uitstorting, en op deze manier komt meer van je potentieel voor je beschikbaar, zonder dat je op iemand anders hoeft te steunen om dat voor je te doen. Je leert bijvoorbeeld om open en nieuwsgierig te zijn wanneer je een bepaalde emotie voelt. Je leert door je oefeningen in zelfherinnering en onderzoek misschien om aanwezig te blijven en uiterlijk en innerlijk niet weg te rennen wanneer je bang bent - in plaats daarvan doe je je best om jezelf waar te nemen en de angst te begrijpen. Dat zal ertoe leiden dat je je verzamelpunt kunt verleggen van de identiteit of kijk op de wereld die angst opriep, naar een staat van meer ruimte of een of andere kwaliteit van aanwezigheid.De derde fase houdt in dat noch je leraar, noch jijzelf je verzamelpunt verplaatst. Het is het volledig bevrijden van de beweging van het verzamelpunt. Het bevrijden van het verzamelpunt vereist dat je het vertrouwen hebt om je over te geven, zodat de geest jouw verzamelpunt kan verplaatsen. Op die manier zit je de geest niet in de weg en stuur je die evenmin, maar laat je deze jouw bewustzijn bewegen. Wanneer dat gebeurt, hoef je niets te doen - -je ontspant gewoon, geeft je over, je bent, en de geest laat jou bewegen. Deze vrijheid van het verzamelpunt betekent dat

jouw waarneming van de werkelijkheid niet meer wordt bepaald door jouw fixatie op een bepaalde bandbreedte van de werkelijkheid. Het betekent vrijheid van de fixatie op de plaats van gedachte, de plaats van het ego. In andere tradities wordt deze vrijheid 'egodood' genoemd. Egodood betekent in deze context dat je niet op een bepaalde bandbreedte gefixeerd bent, maar dat je verzamelpunt vanzelf door de pure geest bewogen wordt.Dit werk van het bevrijden van het verzamelpunt is niet van een bepaald aspect of een bepaalde dimensie afhankelijk. Als dit perspectief en inzicht geïntegreerd zijn, zul je zien dat je echt niets hoeft te doen behalve loslaten en jezelf laten bewegen. Heilige Vrijheid betekent, zoals je nog wel zult weten, je overgeven aan de Heilige Wil, en de Heilige Wil is niets anders dan de wil van de geest.

Natuurlijk kan het proces van het Werk niet netjes in een van deze drie fases ingedeeld worden. Gewoonlijk treden alle fases van het verplaatsen en bevrijden van het verzamelpunt tegelijkertijd op, waarbij er één meer overheerst. Als beginnende student moet je echter ervaren dat je leraar jouw verzamelpunt verplaatst. Dat is een initiatie in andere bandbreedtes van de werkelijkheid en dat geeft je het vermogen om contact met die andere bandbreedtes te maken. Daarna ontwikkel je de toegang tot je eigen wil, je eigen kracht, je eigen vermogen, je eigen autonomie - wat betekent dat je in staat bent om je eigen verzamelpunt te verleggen. Maar uiteindelijk moet je jezelf overstijgen als degene die jouw proces gaande houdt om de vrijheid van ontvouwing te bewerkstelligen waarin alles wat gebeurt een natuurlijk en spontaan ontstaan is, dat van de ene tot de andere ervaring leidt, van de ene dimensie tot de andere, zonder dat iemand dat bepaalt.Wanneer we de Heilige Idee van Punt Zeven bestuderen, moet heel duidelijk worden wat we bedoelen met de vrijheid van het verzamelpunt - de vrijheid die alle spirituele tradities ons proberen te leren.Ichazo definieert Heilige Wijsheid als `Het gewaarzijn dat de Werkelijkheid bestaat als een opeenvolging van momenten, elk ervaren als "het huidige moment", en dat slechts door in het huidige moment te bestaan de voortdurende ontvouwing van de Kosmos ervaren kan worden. Slechts door in het huidige moment te werken, kan echt werk worden verricht en kunnen echte resultaten worden bereikt.'Volgens mij is deze definitie, anders dan die van sommige andere Heilige Ideeën, glashelder. Heilige Wijsheid is de wijsheid van egoloos leven. Het is de wijsheid van hoe te zijn, hoe te leven en hoe te werken; deze wijsheid is dus bepaald niet hetzelfde als kennis. Het is een manier om de werkelijkheid in relatie tot het verstrijken van de tijd te zien, aangezien leven ook het concept van tijd omvat. Wanneer we het over leven hebben, bedoelen we niet alleen dit moment en dat moment. Het inzicht van Heilige Wijsheid laat ons zien hoe we vrij kunnen zijn binnen het verloop van het leven. Dit inzicht zorgt voor de juiste oriëntatie voor

spirituele beoefening, die als ze eenmaal vervolmaakt is, op een gegeven moment tot vrij leven zal worden. Het begrijpen van deze Heilige Idee is cruciaal voor het begrijpen van spirituele methodes in het algemeen, maar we zullen ons hier richten op de relevantie ervan in de Diamantbenadering.Heilige Wijsheid ontstaat vanuit de gewaarwording en het begrip van Heilig Plan en Heilig Werk. Volgens het gemetaboliseerde begrip van de ware betekenis van Heilig Plan en Heilig Werk leven is Heilige Wijsheid. Om dit te begrijpen, zullen we beginnen met een bespreking van Heilig Werk.De gewaarwording van Heilig Werk is de ervaring van de kosmos als een voortdurende ontvouwing van het bestaan of de verschijning. Deze stelling impliceert een aantal inzichten. Het eerste is dat de werkelijkheid pure existentie is, puur Zijn, pure aanwezigheid. Dit inzicht omvat zowel Heilige Alwetendheid als Heilige Waarheid; Heilige Waarheid werpt licht op de waarheid dat de werkelijkheid als pure aanwezigheid bestaat, en dat die alles en overal is; Heilige Alwetendheid verwijst naar de differentiaties, details en vormen waaruit die Eenheid bestaat. Om te weten wat existentie of aanwezigheid of Zijn betekent, moet je Essentie ervaren - dat kan op geen enkele andere manier. Je kunt niet weten wat het is door het te beredeneren of te bespreken - je kunt op geen andere manier weten wat het is, behalve door het te ervaren.

HET ZICH ONTVOUWENDE NUHet meest centrale en fundamentele inzicht is dat van Heilige Waarheid; dat de totaliteit van de kosmos pure existentie, puur Zijn is. Dat betekent niet alleen de erkenning dat aanwezigheid de Essentie in jou is, maar ook de erkenning dat alles aanwezigheid is. Dat is wat er bedoeld wordt met de stelling dat de werkelijkheid existentie, Zijn, aanwezigheid is. Aanwezigheid is direct te ervaren; deze aanwezigheid in het huidige moment, in het nu, is de betekenis van Zijn. Deze aanwezigheid in het nu is niet het ogenblik tussen verleden en toekomst; het huidige moment is de toegang naar de aanwezigheid van Zijn, maar het is geen tijd. Aanwezigheid bestaat alleen in het moment en niet in verleden of toekomst. Zelfs de fysieke werkelijkheid is aanwezigheid, maar dat zien we meestal niet, omdat we alleen naar het oppervlak ervan kijken zonder er de andere niveaus van gewaar te zijn. Het is alsof je alleen de schil van een ui ziet, en de rest ervan uitwist, zodat jeaanneemt dat een ui schilferig en hard is en denkt dat hij niets zachts en sappigs heeft.Het is interessant dat aanwezigheid of Zijn als een nu-heid wordt ervaren, maar dat deze nu-heid geen moment in de tijd is. De nu-heid is meer een medium, meer de eigenlijke aanwezigheid, het eigenlijke bewustzijn, de eigenlijke substantie van Zijn. Wanneer we ons realiseren dat het alles is wat bestaat, zien we dat het ook alle tijd omvat. We zien in feite dat het voorbij de tijd is, en dat tijd maar een

concept is dat daarbinnen bestaat.Het tweede inzicht dat in de definitie van Heilig Werk besloten ligt, is dat deze aanwezigheid bestaat als een opeenvolging van momenten, elk ervaren als het nu, de eeuwige aanwezigheid of de aanwezigheid van de eeuwigheid. Eeuwigheid betekent hier niet 'eeuwigdurendheid', aangezien eeuwigdurendheid een relatie met de tijd aangeeft. Eeuwigheid bevindt zich buiten de tijd; het is een oneindigheid van aanwezigheid. Het is alsof alle tijd in het nu geconcentreerd is, niet in termen van gebeurtenissen, maar in termen van gevoel. Er is dus geen concept van lineaire of gemeten tijd in het nu. Wanneer we het over ontvouwen hebben, hebben we het daarom over de werkelijkheid die als opeenvolging van momenten van nu ervaren wordt, waarin deze momenten niet losgekoppeld zijn, maar altijd nu zijn.Een andere manier om dat te zeggen is dat het pure nu-heid is wanneer je Zijn ervaart; je denkt niet over heden, toekomst of verleden. Wanneer je in Zijn verblijft, begin je je te realiseren dat de dingen veranderen. Maar deze veranderingen betekenen niet dat Zijn ophoudt; ze vormen juist een continuüm van momenten, elk ervaren als het nu.Het derde inzicht dat in onze definitie van Heilig Werk is inbegrepen, is dat de continuïteit van Zijn, de opeenvolging van momenten, het stromen van het nu, wordt ervaren als de ontvouwing van aanwezigheid, die de ontvouwing van de kosmos is. Ontvouwing is daarmee een manier om Zijn in beweging, in ver-andering, te ervaren. Het is niet iets statisch; er is altijd Zijn, maar het is een stromen. Het hele universum is een soort fontein, zich altijd ontvouwend, altijd uitstromend in andere vormen - maar altijd water blijvend, dat wil zeggen Zijn of aanwezigheid blijvend. Dat is het inzicht in ontvouwing als de ontvouwing van Zijn. Deze ontvouwing van Zijn, deze stroming van aanwezigheid, wordt soms `ware tijd' genoemd, in tegenstelling tot de lineaire of klokkentijd.Het vierde inzicht is dat deze ontvouwing het Heilige Werk van God of van Zijn of de geest is. Dit Werk is wat `schepping' wordt genoemd, of zelfs `nieuwe schepping', in die zin dat de wereld van minuut tot minuut geschapen wordt, zoals in ons voorbeeld de fontein het water schept. Het water dat het ene moment uit de fontein stroomt, is niet hetzelfde water als dat wat er het volgende moment uitstroomt. De schepping is nieuw in de zin dat zij elke seconde vernieuwd wordt. Dit moment is niet het product van het vorige moment, maar is volstrekt nieuw en fris. Er is dus een ontwakende, stromende schittering van Zijn, een verschijnende manifestatie van Zijn. Deze stroming is niets minder dan de transformatie en evolutie van het universum, inclusief alles wat daarin gelegen is.Dit Heilige Werk kan alleen worden waargenomen en begrepen wanneer je in het nu bent en het direct ervaart. Je moet de aanwezigheid gewaarzijn om het Heilige Werk gewaar te kunnen zijn. Het doet zich aan één stuk door voor, maar we zien het normaal gesproken niet als Heilig Werk. Wanneer we het universum niet

waarnemen als een ontvouwing van aanwezigheid, zien we het alsof het door oorzaak en gevolg wordt bestierd, alsof het een kwestie van natuur- en scheikunde is. Wanneer we volledig in het nu zijn en onszelf als een deel daarvan kennen, dan zien we het universum als een ontvouwing van nu-heid, van aanwezigheid, van pure werkelijkheid. Heilige Wil, de Heilige Idee van Punt Twee, is de kracht die in deze ontvouwing verscholen zit, terwijl Heilig Werk de werking van de ontvouwing zelf is.

KOSMISCHE WETTENAlle inzichten die we zojuist hebben toegelicht, lichten de stelling toe dat `Heilig Werk de ervaring van de kosmos als een voortdurende ontvouwing van het bestaan' is. Wat is dan Heilig Plan? Heilig Plan is de gewaarwording dat deze ontvouwing niet chaotisch, toevallig of willekeurig is. Deze voltrekt zich volgens haar eigen wetten; er zit een betekenisvol patroon in de ontvouwing. Dit patroon van ontvouwing is het Heilige Plan, hoewel het woord plan hier niet in de gewone zin wordt gebruikt. Het is niet alsof er een van tevoren bepaald plan is en het universum zich overeenkomstig daarmee ontvouwt; hier betekent het woord plan gewoon de erkenning dat er een patroon in de ontvouwing zit. Dit patroon is harmonieus en van zichzelf vol betekenis. Dit patroon, met zijn betekenis en harmonie, wordt altijd verklaard door de dominante wetenschap van elk tijdperk. Zodoende is het verklaard als het werk van geesten, als de werking van de zwaartekracht, en als een gevolg van toevallige gebeurtenissen. Maar wanneer je de manifestatie via het perspectief van het Heilige Werk ziet - dat Zijn in voortdurende beweging is - dan zie je deze als harmonie, als schoonheid en als een geordende ontvouwing. Dat is een manier waarop we de aanwezigheid van wetten in het universum herkennen. Wetten zijn gewoon manieren waarop we bepaalde patronen beschrijven die het universum laat zien. Wanneer wolken bijvoorbeeld op een bepaalde manier donker worden en een bepaalde temperatuur bereiken, valt er regen. Dat is een patroon. De wetenschappelijke wetten verklaren het in termen van verdamping, condensatie, vochtigheid enzovoort. Je kunt het fenomeen regen dus bekijken als een gevolg van een stelsel wetten, of je kunt het vanuit het perspectief van Heilig Werk gewoon zien als een geordende of harmonieuze ontvouwing, die we Heilig Plan noemen.Wanneer ik zeg dat deze ontvouwing in zekere zin vol betekenis is, dan bedoel ik niet dat deze een specifieke betekenis heeft. Er is eerder een gevoel dat de ontvouwing niet toevallig of chaotisch is. Dingen hebben hun verloop, ontwikkelen zich en evolueren als een deel van deze ontvouwing. Intelligentie evolueert, organisch leven evolueert, en deze evolutie zien wij als een patroon. We kunnen specifieke betekenissen en bedoelingen in dit patroon lezen, maar wanneer ik hier het woord betekenis gebruik, dan bedoel ik een gevoel dat deze ontvouwing haar

eigen stroming heeft, haar eigen beweging in een bepaalde richting, die door haar eigen intelligentie wordt bepaald. Het prisma waardoor Zijn zich beweegt bij het doorlopen van zijn transformaties, is de dimensie die we de Logos noemen. Deze ordent de bewegingen en geeft de ontvouwing haar differentiaties en variaties.We zagen dat het patroon van ontvouwing dat het Heilige Plan is, niet van tevoren is bepaald, maar dat het universum zich volgens inherente natuurwetten ontvouwt. Deze afwezigheid van voorafgaande beraming geeft aan dat het universum intelligent is. Deze intelligentie zorgt ervoor dat het niet volledig voorspelbaar en mechanisch is; als dat niet zo was, zouden we al zijn wetten kunnen ontdekken en zijn beweging uitzetten, zoals de wetenschap probeert te doen. Maar dat kunnen we niet, omdat Zijn intelligent is en dus gevoelig reageert, en dit gevoelig reageren is geheel spontaan. Je kunt deze kwaliteit van intelligentie begrijpen warmeer je Zijn ziet als een organisme dat zich openbaart en alsmaar uitdijt. Deze openbaring en uitdijing van het leven heeft een patroon, een wetmatigheid, een harmonie, die de intelligentie van Zijn uitdrukt. Wanneer je de Zijns-heid voelt, voel je in wezen dat die ritselt van de intelligentie, en dat haar bewegingen in deze of gene richting een spontane intelligentie hebben.Laten we, om dit idee van wetmatigheid te begrijpen, eens naar een aantal voorbeelden kijken. Als je je bijvoorbeeld met jouw beeld identificeert, zul je jezelf als een lege huls ervaren. Dat is een natuurwet. Als je je verzamelpunt vastzet, zul je de werkelijkheid maar op één bepaalde manier zien. Dat is een natuurwet. Deze wetten zouden moeilijk met wetenschappelijke instrumenten of procedures te meten zijn, maar we weten uit onze ervaring en uit het begrijpen van onze ervaring dat ze kloppen en waar zijn. Deze wetten vormen dan ook een patroon, dat het leven volgt.Het volgende gedicht, genaamd `Het verborgen plan', van de Indiase mysticus Sri Aurobindo, drukt het idee van Heilig Plan uit.

Hoe lang ook het Nachtelijk uur, ik zal niet dromenDat het kleine ego en het persoonsmasker

Alles zijn wat God openbaart in ons levensplan,Het laatste resultaat van de kosmische taak van de Natuur.

Een grotere Aanwezigheid werkt in haar boezem;Langdurig bereidt zij haar verre Driekoningen voor:

Zelfs in steen en het beest schuilt de godheid,Een stralende Persoon van eeuwigheid.

Zij zal uit de begrenzing barsten, die door de Geest is aangegeven,En het vooruitziende hart tot getuige maken;

Zij zal zich zelfs openbaren in deze inerte, blindeNatuur, lang gesluierd in elk onwetend deel,

En het verborgen, schitterende plan vervullen,Een wereldomvattende en onsterfelijke geest in de mens.

(Aurobindo, 1952, pag. 4)

Aurobindo omschrijft hier duidelijk wat het Plan is, en we zien dat hij niet zegt dat God een blauwdruk heeft voor hoe de dingen moeten gaan. Het universum is zo intelligent dat het geen blauwdruk nodig heeft; zijn intelligentie openbaart zich spontaan, en brengt daarmee in zijn ontvouwing pure geest tot uitdrukking. Dat noemen we Heilig Plan.Je zou kunnen zeggen dat het de bedoeling van het universum is om zijn verborgen geest tot uitdrukking te brengen, maar zo'n formulering impliceert een doel waar de werkelijkheid zich naartoe beweegt. Dat is teleologisch, en dat is niet hoe de werkelijkheid functioneert. De werkelijkheid functioneert via openbaring in het moment. Het is waar dat als we naar de ontvouwing over een bepaalde tijd kijken, ze dat doel na lijkt te streven, maar de werkelijkheid heeft niet zo'n doel in gedachten. Zij openbaart zich vanuit haar diepste wezen. Heilig Plan is het harmonieuze patroon van deze ontvouwing, een patroon waarvan we alleen af en toe een glimp opvangen. Wanneer we Heilige Wet bespreken, zullen we zien dat deze naar de harmonie in de ontvouwing verwijst, terwijl de huidige Idee het feit van het patroon zelf benadrukt.

HET ONTVOUWENDE ONTWERP VAN DE ZIELWe hebben besproken wat Heilig Werk en Heilig Plan vanuit het perspectief van de Heilige Ideeën betekenen, wat neerkomt op het begrip van de objectieve werkelijkheid in termen van de tijd. Met andere woorden, wanneer we ons de objectieve werkelijkheid voorstellen in termen van verandering of transformatie of beweging, dan bekijken we haar vanuit het perspectief van Heilig Werk of Heilig Plan. Vanuit het gezichtspunt van de individuele mens, die, zoals we bij Heilige Transparantie zagen, een onscheidbaar deel van de eenheid van Zijn is, zien we dat hij een onscheidbaar deel van deze ontvouwing is. Dat betekent dat zijn ziel een uitdrukking is van Heilig Werk en Heilig Plan. En dat houdt weer het volgende in:

1. De ziel is deel van een aanwezigheid in het nu, deel van het weefsel van het nu.

2. Iemands leven is een opeenvolging van momenten van deze aanwezigheid. Het is een continuïteit van deze aanwezigheid.

3. Deze continuïteit van aanwezigheid is de ontvouwing van de ziel. Omdat ze een opeenvolging van momenten van aanwezigheid in het nu is, kan deze ontvouwing alleen in het nu ervaren en begrepen worden door in het nu aanwezig te zijn. Dat is

de `ware tijd' van het individu, het ware leven. Alle andere tijd, wanneer je niet aanwezig bent, is een verspilling in termen van tijd, omdat daar geen aanwezigheid in is. Verspilde tijd doet zich voor wanneer er geen ontvouwing is, wanneer je gefixeerd en vastgelopen bent, en slechts in de lineaire tijd bestaat; in wezen loop je alleen maar in de ruimte rond, en kom je nergens in termen van de ontwikkeling van je ziel. Hoe lang iemand in de ware tijd heeft doorgebracht, geeft zijn werkelijke leeftijd aan, aangezien deze de ontwikkeling en rijpheid van de ziel bepaalt. De meeste mensen hebben van hun hele leven een jaar of twee doorgebracht terwijl ze werkelijk aanwezig waren, en dat is dus hoe oud ze eigen-lijk vanuit het gezichtspunt van de ziel zijn.

4. Deze ontvouwing van de ziel heeft een patroon, omdat ze deel uitmaakt van het Heilige Plan. Het is een wetmatige en intelligente ontvouwing, die de groei, ontwikkeling en rijping van de ziel vormt. Het Heilige Plan voor de ziel is als het Heilige Plan voor welk levend organisme dan ook, in de zin dat het intrinsiek is aan het wezen en potentieel van de ziel. Dat betekent dat er een specifiek patroon in de ontwikkeling van de menselijke ziel zit, dat bijvoorbeeld verschilt van het patroon dat bomen in hun ontwikkeling volgen. Hoewel er ook verschillen tussen mensen zijn, zit er een algemeen patroon in de ontvouwing van de ziel.

5. Het Heilige Werk voor de ziel is dan ook duidelijk niets anders dan haar ontvouwing, de wording van wat zij zijn kan en de rijping tot haar volledige potentieel.

6. De methode van het ware Werk moet op de verwerkelijking van deze ontvouwing en rijping gericht zijn. Aangezien dat alleen in de ware tijd kan worden gedaan, moet aanwezigheid het centrale element zijn. Heilig Werk kan uitsluitend in het nu gedaan worden. Het kan daarom niet gaan om het proberen om iets te verwerkelijken dat je je in gedachten voorstelt. (We zullen na het bespreken van Heilige Wijsheid nog op dit punt terugkomen.)

Heilige Wijsheid is leven en werken aan jezelf op een manier die is bezield door het begrip van Heilig Werk en Heilig Plan. We kunnen de analogie met een mandala gebruiken om dit begrip te beschrijven. De mandala is het hele universum. Je bewustzijn, je ziel, is het middelpunt van deze mandala, en de rest van het uni-versum is de omgeving eromheen. De totaliteit van de mandala ontvouwt zich volgens een intelligent patroon; het is een dynamische mandala. De ontvouwing van het middelpunt van de mandala is daarom deel van de ontvouwing van de hele mandala, en we kunnen ook zeggen dat die het resultaat is van de interactie tussen het innerlijke wezen en potentieel van het middelpunt met de totaliteit van de

mandala. Met andere woorden, jij bent niet gescheiden van de rest van de wereld. Je bent deel van het universum, en zodoende word je altijd door de rest van de omgeving beïnvloed, en beïnvloed jij die ook. Deze mandala is het geheel van jouw ervaring en jouw gewaarwording - dat is eigenlijk wat `mandala' betekent. De mandala is een symbool voor jouw ervaring, waarin jij het middelpunt bent. Het middelpunt van de mandala is een punt, en dat punt is het middelpunt van de ziel.Leven volgens dat inzicht is wijsheid. Je beoefening volgens dat inzicht doen is het Werk. Het centrale deel van deze wijsheid is het bewustzijn en het begrip van Heilig Werk volgens het Heilige Plan. Wijsheid betekent dus leven en werken met het inzicht dat alles Zijn is en dat jij een deel van dit Zijn bent; dat alles bezig is zich te ontvouwen als het Heilige Werk en dat jij een deel van die ontvouwing bent; en dat jouw rijping jouw eigen ontvouwing is, die deel uitmaakt van de ontvouwing van het geheel.Jouw ontvouwing is dan ook het resultaat van jouw innerlijke wezen in interactie met de verschillende invloeden in de omgeving. Als de omgeving jou draagt en ondersteunt, zul je je meestal gemakkelijker kunnen ontvouwen. Als de omgeving niet voldoet en niet ondersteunend is, zal je ontvouwing de neiging hebben om tot stilstand te komen en verwrongen te raken. Wanneer je dat inziet, verschaft dat de wijsheid om je te realiseren dat je je ervaring niet helemaal voor het kiezen hebt, aangezien jouw ervaring het resultaat is van de interactie tussen waar jij bent en wat er in het universum gebeurt. Er bestaat niet zoiets als onafhankelijk van het universum zijn, aangezien je er deel van uitmaakt. Jij hebt er invloed op en het heeft invloed op jou. Het is wijsheid om dat gezichtspunt in overweging te nemen.Als het universum bezig is zich te ontvouwen en jij deel van die ontvouwing uitmaakt, wordt duidelijk wat je te doen staat - je gaat er gewoon in mee. Ramana Maharshi vertelt een interessant verhaal over waarom mensen zich niet aan hun ervaring overgeven. Een man die gewend is om te voet te reizen en overal waar hij heen gaat zijn koffer te dragen, krijgt een kaartje en wordt op de trein gezet. In de trein draagt hij nog steeds zijn koffer, omdat hij er niet op vertrouwt dat wanneer hij hem neerzet, de trein hem zal dragen. Dat is hoe de meeste mensen zijn - ze zijn altijd hun tas aan het sjouwen, zelfs als je hun vertelt dat ze zich kunnen ontspannen en hem los kunnen laten; ze vertrouwen er niet op dat de trein hen en hun tas mee zal nemen, waar ze ook maar heen moeten. Meestal zien we het leven niet vanuit het perspectief van Heilig Werk, wat inhoudt dat de dingen zich vanuit zichzelf ontvouwen en dat wij ons kunnen ontspannen.De gewaarwording van Heilig Plan in je eigen ervaring kan de vorm aannemen van jezelf de hele week observeren en aan het eind van de week een inzicht hebben over hoe alle dingen die zijn gebeurd op de een of andere manier met elkaar in verband stonden, en dan zien dat dit inzicht in verband staat met een ander dat je de week daarvoor had, en dan zien hoe dat in het hele megapatroon past dat je leven

lang aan het werk geweest is enzovoort. Het is de gewaarwording van een heel proces dat zich aan het voltrekken is. Wanneer je het over je proces hebt, moet je je in termen van tijd uitdrukken, maar vanuit het perspectief van Heilig Werk was er geen vorige week - er is maar één ontvouwing van je ervaring. Het is een kwestie van je hele leven waarnemen als een beweging en er de contouren en patronen van gaan zien.Heilige Wijsheid is het feitelijke, praktische leven, zijn en werken, dat het begrip van Heilig Werk en Heilig Plan integreert. We zagen dat Heilig Werk de waarheid is, dat de werkelijkheid een aanwezigheid is die voortdurend uitstroomt, zich voortdurend ontvouwt en voortdurend in bloei staat. We zagen tevens dat Heilig Plan het harmonieuze patroon van die ontvouwing is.Vanuit het gezichtspunt van de menselijke ziel ben jij een deel van de grotere werkelijkheid en is jouw ontvouwing een deel van de ontvouwing daarvan. In het bijzonder hebben we gezien hoe de ziel functioneert als het middelpunt van de mandala, hoe het universum de omgeving van de mandala is, en hoe je ontvouwing als het middelpunt betrekking heeft op je innerlijke potentieel in interactie met de totale aanwezigheid van de omgeving van de mandala.Volgens dit inzicht leven is Heilige Wijsheid. De centrale implicatie van dit perspectief is dat het ware leven de aanwezigheid in het nu is en dat deze werkelijkheid zich ontvouwt volgens haar eigen innerlijke wetten en harmonie. Wij leven waarlijk als we deze aanwezigheid in het nu belichamen terwijl deze zich volgens het Heilige Plan ontvouwt, wetend dat wijzelf een integraal deel van het universum in zijn ontvouwing zijn. Het ware leven betekent dus in eenheid met de ontvouwing zijn; jij bent de ontvouwing. Heilig Werk is deze ontvouwing laten gebeuren en ermee samenwerken.Ons werk hier is dus in wezen een manier om naar de ontvouwing te kijken, de ontvouwing te begrijpen, de ontvouwing te vergemakkelijken en ons aan de ontvouwing over te geven. De ontvouwing vergemakkelijken komt neer op de eerste twee fases in het bevrijden van het verzamelpunt - waarbij de leraar het eerst verplaatst en jij vervolgens leert om het zelf te verplaatsen. Overgave aan de ontvouwing betekent bewegingsvrijheid voor het verzamelpunt, de derde fase. Hieraan zie je dat vrijheid een kwestie is van je overgeven aan de geest die jou beweegt. Wanneer dit gebeurt, zie je in dat wanneer de leraar jouw verzamelpunt verplaatst, het niet de leraar is die dat doet - het is de geest; en wanneer jij je verzamelpunt verplaatst, ben jij het niet die dat doet - het is de geest. Het was en is altijd de geest die het laat verschuiven; dat doet het Heilige Werk. Dit inzicht verschaft het perspectief van vrijheid.Vanuit dat perspectief zien we dat ieder moment de schepping van Heilig Werk zal zijn, dat zich volgens het Heilige Plan zal openbaren via de Heilige Wil van de Heilige Waarheid. Niet alleen betekent dat dat je niet kunt kiezen wat er gaat

gebeuren maar bovendien dat je niet precies kunt voorspellen welke kant het op zal gaan. Dat is wat we bedoelen wanneer we zeggen dat de ontvouwing volgens haar eigen natuurwetten en intelligentie verloopt. Dat principe is het gemakkelijkst te begrijpen in termen van je eigen innerlijke ervaring. Wat er het volgende moment bijvoorbeeld met een tafel zal gebeuren is betrekkelijk voorspelbaar, maar dat geldt niet voor je innerlijke ervaring. We weten niet welke kant het precies op zal gaan, omdat het een ontstaan van moment tot moment is.Je kunt bijvoorbeeld niet zeggen dat je jezelf nu als de Persoonlijke Essentie zal ervaren, en het volgende moment als Kracht. Als je dat doet, ben je jouw eigen idee over wat er zou moeten gebeuren - jouw eigen plan - boven op de ontvouwing aan het leggen, en dat hoeft niet te zijn waar het heen gaat. Hoewel het waar is dat er een patroon zit in de ontwikkeling van de menselijke ziel, is dat heel algemeen en is het niet te gebruiken om nauwkeurig te voorspellen wat er het volgende moment gaat of zou moeten gebeuren. Het patroon is analoog aan dat van de ontwikkeling van bijvoorbeeld een boom: we weten dat die een stam gaat vormen, met takken die boven de grond groeien en een wortelstelsel dat onder de grond groeit, maar we weten niet waar elk blad tevoorschijn zal komen. Zoals bij de ziel kunnen we de ontvouwing alleen in het algemeen voorspellen; we kunnen niet weten wat zich specifiek van het ene moment op het andere zal openbaren.Om onszelf de ruimte te kunnen geven om ons te ontvouwen, is het enige wat we kunnen doen dat we volledig zijn waar we zijn, dat we precies op die plek aanwezig zijn, die zich op dit moment manifesteert; en als we waarachtig aanwezig zijn, zal het volgende moment zich ontvouwen en zullen we erachter komen wat dat is. Het Heilige Plan kan dus alleen onthuld worden door het te beleven - je kunt je ontvouwing niet sturen. Met andere woorden, om je ziel zich te laten ontvouwen moet je erop gericht zijn om in het nu aanwezig te zijn, en de beweging van de ontvouwing van de aanwezigheid te ontdekken door die te zijn. Dat is het Heilige Werk. Je kunt je plaats in het Heilige Plan alleen ontdekken door het te leven, in het nu, van moment tot moment.Gewoonlijk denken we dat er een soort oriëntatie ontstaat door te weten wat ons te doen staat, welke kant we op moeten. Dat impliceert dat je weet waar je heen gaat. De ware oriëntatie echter, vanuit het perspectief van Zijn, is gewoon aanwezigheid zelf. Het nu is de oriëntatie; de enige ware, mogelijke oriëntatie is aanwezigheid in het nu. We kunnen ons niet op de toekomst oriënteren, omdat we niet weten waar onze ervaring heen zal gaan. Als we aanwezig zijn in het moment, zal die aanwezigheid zich van moment tot moment ontvouwen, en daarbij haar eigen richting voortbrengen.Wanneer je in het moment bent, wanneer je de aanwezigheid bent die zich aan het ontvouwen is, dan bepaalt die ontvouwing jouw handelingen, en zullen jouw handelingen precies goed voelen, precies ter zake, omdat je niet van je Zijn bent

afgescheiden en je handelingen volledig één zijn met de aanwezigheid zelf. Jouw handelingen zijn dan niets anders dan de ontvouwing van Zijn. Omdat aanwezigheid alles is, en jij er helemaal uit bestaat, is het niet alsof jij je hand van hier naar daar beweegt; aanwezigheid ontvouwt zich op dit moment en op dit moment en op dit moment. De aanwezigheid heeft zich ontvouwen als opeenvolgende beeldjes in een film. Wanneer dat je staat is, voel je je alsof je midden in de roos zit, weet je wat je doet en waar je heen gaat. Wat er binnen in je en door je handelen gebeurt, gebeurt spontaan, natuurlijk, moeiteloos, omdat je niet gescheiden bent van wie je bent. Zodra je zegt: `Ik wil die kant niet op' of: `Het zou zo beter zijn', scheid je je af van de aanwezigheid die zich aan het ontvouwen is. Wanneer je dat doet, heeft je handelen geen exactheid of toepasselijkheid; het voelt niet `raak'.

JE EIGEN ERVARING STURENDe specifieke dwaling van Punt Zeven is het geloof dat jij je eigen ontvouwing kunt sturen. Deze houding wordt heel goed beschreven in het volgende citaat van Don Juan Matus uit Carlos Castaneda's De macht van de stilte.

Hij adviseerde me om te wennen aan het idee van terugkerende aanvallen van hetzelfde soort angst, omdat mijn verzamelpunt zich zou blijven verplaatsen. `Iedere verplaatsing van het verzamelpunt is alsof je doodgaat,' zei hij. `Alles in ons wordt losgemaakt, en wordt dan opnieuw verbonden met de bron van een veel grotere kracht. Die versterking van energie voelt als een dodelijke angst.' `Wat moet ik doen als dat gebeurt?' vroeg ik. `Niets,' zei hij. `Wacht maar gewoon af. De uitbarsting van energie gaat voorbij. Wat gevaarlijk is, is niet te weten wat er met je gebeurt. Wanneer je dat eenmaal weet, is er geen werkelijk gevaar.' Vervolgens vertelde hij over de historische mens. Hij zei dat de historische mens op de meest directe manier wist wat hem te doen stond en hoe hij dat het beste doen kon. Maar omdat hij zo goed presteerde, begon hij een besef van eigenheid te ontwikkelen, dat hem het gevoel gaf dat hij de handelingen die hij gewoon was te verrichten, kon voorspellen en plannen. En zodoende ontstond het idee van een individueel `zelf'; een individueel zelf dat de aard en de reikwijdte van het menselijk handelen begon voor te schrijven.

(Castaneda, 1991)

Wanneer de Idee van Heilige Wijsheid, die Heilig Plan en Heilig Werk omvat, voor het bewustzijn verloren gaat, ontstaat de bedrieglijke overtuiging dat jij je eigen tijdsoriëntatie voor het verloop van jouw leven kunt plannen - dat wil zeggen, dat jij je leven kunt plannen. Dat impliceert dat je kunt weten wat er het volgende moment zou moeten gebeuren, zodat jij je tot je potentieel kunt ontvouwen. Dat

verschilt van de dwaling van Punt Twee, die de dwaling van je eigen, afzonderlijke wil is; hier is het de overtuiging dat jij kunt weten in welke richting die wil moet worden toegepast. In het bijzonder is het de overtuiging dat je kunt weten welke kant het op moet met je innerlijke ervaring, dat je de ontvouwing van je ervaring kunt programmeren en sturen in termen van een moment in de tijd.Heilig Werk zal zich voltrekken, of je dat nu weet of niet. Maar onderdeel van het patroon is dat wanneer iemand zich er bewust van wordt dat hij de ontvouwing niet stuurt - dat het Heilige Werk uit zichzelf verder gaat - het leven van die persoon getransformeerd raakt. Zonder je dat te realiseren, kan je leven niet transformeren; dan kan er maar heel weinig veranderen. Het verzamelpunt verschuift slechts heel kleine stukjes rondom dezelfde plek, ook al kan iemand de illusie hebben dat hij echt vooruitgaat.Heilig Werk is de transformatie van alles wat bestaat, de beweging, de veranderingen in het hele bestaan - iemand die over straat loopt, iemand anders die door een auto wordt aangereden, iemand die een kind baart, iemand die overlijdt, mensen die samen zijn, mensen die uit elkaar gaan - ze zijn allemaal deel van de transformatie van het ontvouwen van het universum. Het ziet er voor jou alleen maar zo uit alsof jij die dingen laat gebeuren omdat je niet vanuit het diepere perspectief van de objectieve werkelijkheid kijkt.Voor dit enneatype is de specifieke moeilijkheid de ervaring van de afwezigheid van holding, gezien door het filter van de specifieke dwaling, het verlies van het vermogen om te weten wat je te doen staat. De gevoelsstaat is er een van desoriëntatie en een soort verlorenheid, het gevoel dat `ik niet weet wat ik moet doen' of `ik niet weet welke kant ik op moet'. Weten wat je te doen staat houdt in dat je weet welke kant je op moet, wat weer inhoudt dat je weet wat er verder in het beste geval zou moeten gebeuren. In de afwezigheid van het gevoel van holding komt er een staat van tekort op, waarin je voelt dat je in staat zou moeten zijn om te weten wat je moet doen, op basis van de dwaling dat je je eigen proces kunt sturen, maar dat je dat niet weet omdat er iets in je ontbreekt.Het gevoel verloren of gedesoriënteerd te zijn ontstaat wanneer je je besef van identiteit kwijtraakt, je gevoel van wie je bent. Elke keer dat je verzamelpunt van zijn gebruikelijke plek schuift, laat je los wie je dacht te zijn. Zoals Don Juan zegt, brengt dat een gevoel van moeizaamheid en angst met zich, en er zijn veel manie-ren waarop dat wordt ervaren. Bij Punt Zeven wordt dat ervaren als het gevoel van `ik ben verloren. Ik weet niet wat ik doen moet. Ik weet niet welke kant ik op moet. Ik weet niet welke richting ik moet kiezen en ik voel me gedesoriënteerd en ongeoriënteerd.' Oriëntatie is in contact zijn met de stroom van aanwezigheid. Bij desoriëntatie is het in wezen dat gevoel van aanwezigheid dat verloren is gegaan, dat van zijn wie je bent; maar de manier waarop dit verlies ervaren wordt - aangezien het door de dwaling gefilterd wordt - is dat je niet meer weet wat je moet

doen en welke richting je moet kiezen. Zonder het inzicht van Heilige Wijsheid ontstaat deze dwaling, en geloof jij die; dat, samen met het verlies van de holding van Zijn, leidt tot het gevoel van desoriëntatie.Het kan moeilijk zijn om dit inzicht toe te passen op praktische handelingen in de wereld, net zoals we bij Heilige Vrijheid zagen, aangezien het niveau waarop dit perspectief het gemakkelijkst zichtbaar is, het niveau van innerlijke ervaring is. Weten wat er in een concrete situatie zou moeten gebeuren, zoals een bepaalde hoeveelheid inkomen nodig hebben om je maandelijkse kosten te dekken en doen wat er voor nodig is om daaraan te komen, lijkt vanzelfsprekend. Maar wanneer je te maken hebt met de ontvouwing van je ziel en je spirituele evolutie, moet je Don Juans antwoord op de vraag `Wat moet ik doen?' onthouden. Hij zei: `Niets.' We moeten begrijpen wat het inzicht betekent dat er niets gedaan hoeft te worden om onze ontvouwing te vergemakkelijken, en dat helpt ons bovendien om de methodologie van de Diamantbenadering te begrijpen.We hebben gezien dat de specifieke reactie van elk enneatype de uitdrukking is van het gebrek aan basisvertrouwen, zoals dat is gefilterd door de specifieke dwaling van dat type. In dit geval wordt het resulterende wantrouwen gefilterd door het niet waarnemen van het Heilige Plan en de dwaling dat je kunt weten welke richting je in moet slaan. De reactie is proberen om oriëntatie te creëren. Dat is de specifieke reactie van het plannen maken. Plannen maken is niets anders dan het creëren van richting voor je toekomstige handelen. Het impliceert de afwezigheid van vertrou-wen dat er al een inherent plan is dat op de verwerkelijking van je potentieel is gericht. Dat plan is reeds aanwezig in je inherente wezen, en alles wat je hoeft te doen om het zich te laten ontvouwen, is jezelf zijn in het nu. Je hoeft je verlichting niet te plannen, en in feite kun je dat ook niet. Je moet alleen trouw zijn aan wie je op het moment bent, en dan zal je ontvouwing zich vanzelf voltrekken.Maar in plaats van je aan het Heilige Plan over te geven, trek je je eigen plan en houd je je bezig met ego-activiteit, in plaats van je over te geven aan het Heilige Werk. Planning geeft aan dat je een idee in je hoofd hebt van hoe je zou moeten zijn en hoe je zou moeten leven en wat er in jezelf en in je leven zou moeten gebeu-ren. Dat betekent dat je oriëntatie uit je denken komt en dat het wordt bepaald door een doel dat je in de toekomst probeert te bereiken. Het komt uit je lagere intellectuele centrum, in plaats van uit je hogere intellectuele centrum, de bron van de Heilige Ideeën. Jouw plan kan alleen maar zijn gebaseerd op ervaringen in het verleden, en daarom kan het niet de frisheid hebben die opkomt uit de organische intelligentie van Zijn, die, zoals we zagen, een voortdurend nieuwe schepping is. Een plan kan niet op een essentiële manier creatief zijn. Het kan niet anders dan gebaseerd zijn op een vergelijkend oordeel over je ervaring, en daarom kan het niet de volmaaktheid hebben die inherent is aan de werkelijkheid van Zijn.Wanneer jij jouw ontwikkeling plant, is dat analoog aan een kind dat zijn

ontwikkeling tot volwassenheid plant. Net zoals een kind niet weet - en niet hoeft te weten - hoe het is om een volwassene te zijn, zo kun jij niet weten hoe het is om een volwassen ziel te hebben. Hoe kun je dan je ontvouwing plannen? Omdat het kind niet weet hoe het is om veertig jaar te zijn, kan het kind zijn of haar groei niet plannen - het zal gewoon vanzelf moeten gebeuren. Net zo goed zul jij, als je vertrouwen hebt en niet ingrijpt in je proces, een volwassene worden.We kunnen dan ook zeggen dat de specifieke reactie het gevolg is van het niet begrijpen van Heilig Plan, en de specifieke moeilijkheid het gevolg van het niet begrijpen van Heilig Werk. Als je Heilig Plan niet begrijpt, moet je je eigen plan hebben. Dat is waarom dit type vaak Egoplan wordt genoemd. Als je Heilig Werk niet begrijpt, denk je dat je weet wat je moet doen en dat jij het werk aan jezelf zelf bepaalt, in plaats van te zien dat het een spontane ontvouwing is. Het begrijpen van Heilig Plan en Heilig Werk legt de dwaling van enneatype Zeven bloot, die een van de principes is die alle egostructuren gemeen hebben. Zodra je je innerlijke proces probeert te sturen - `ik zou me niet zus moeten voelen, ik zou me zo moeten voelen; ik wil dit in plaats van dat voelen' -geef je gehoor aan je overtuiging dat jij weet wat je het volgende moment zou moeten ervaren. Alle ego-activiteit is gestoeld op dat principe.Je zou bijvoorbeeld je ervaring kunnen onderzoeken en je realiseren dat je je geïrriteerd voelt. Zodra je tegen jezelf zegt: `Ik moet dat loslaten zodat ik me rustig kan voelen', geef je uitvoering aan een plan dat is gebaseerd op het idee dat je je rustig zou moeten voelen. Telkens als je probeert te veranderen wat je ervaart, ga je ervan uit dat je weet wat er zou moeten gebeuren, wat aangeeft dat je een plan in je hoofd hebt. Dat plan is niet per se bewust, maar het is een impliciet onderdeel van je innerlijke activiteit elke keer dat je je ervaring manipuleert, beoordeelt of bekritiseert. Zelfs als je tegen jezelf zegt dat je je moet ontspannen, heb je een plan. Voor de meeste mensen is dit innerlijke plannen onophoudelijk, dwangmatig en obsessief. Wanneer we deze planningscomponent van onze innerlijke activiteit herkennen, komt de waanvoorstelling bloot te liggen dat we weten wat er moet gebeuren. Als we in plaats van te proberen onze ervaring te manipuleren erbij aanwezig blijven en proberen deze ervaringsmatig te begrijpen, dan ontvouwt zich ons proces. Om ons voorbeeld te gebruiken, als je tegen jezelf zou zeggen: `Oh, ik ben geïrriteerd, dat is interessant. Wat irriteert me op dit moment? Oh, ik zie het al. De irritatie heeft hiermee te maken' enzovoort, dan is dat niet plannen waar je proces heen moet; je bent het alleen maar aan het observeren en ervaren, en de ontvouwing voltrekt zich vanzelf.Heilige Wijsheid betekent begrijpen dat je niet weet wat er het volgende moment zal gebeuren, en dat dus het enige wat je kunt doen is je ontspannen. Je realiseert je dat je bent, als je je ontspant. Je wordt de aanwezigheid, en wanneer je de aanwezigheid bent ben je in het nu. Wanneer je in het nu bent, kan het ware werk

gebeuren, en dat ware werk is de ontvouwing. Dat is geen werk zoals het normaal gesproken wordt opgevat, dat van egoactiviteit; het ware werk is de ontvouwing van de ziel, die, zoals we zien, geen activiteit nodig heeft. Als we deze ontvouwing kunnen laten gebeuren, is vrijheid het resultaat, omdat je verzamelpunt zich in overeenstemming met de ontvouwing verplaatst. De ontvouwing is niets anders dan de geest die jouw verzamelpunt verlegt van de ene frequentieband naar de andere, en al doende je hele potentieel openbaart.

HOOFDSTUK 16

PUNT VIER

HEILIGE OORSPRONG

Het gewaarzijn dat alle individuen worden geboren als resultaat van natuurlijke, objectieve wetten; dat deze wetten hun hele leven lang in hen van kracht blijven. Omdat alle wetten onderling met elkaar in verband staan, heeft elk individu altijd een innige, fysieke verbinding met de Totaliteit van de Werkelijkheid - de Kosmos. Hieruit ontspringt ware oorspronkelijkheid.

Ichazo, 1972

De Heilige Idee van Punt Vier is Heilige Oorsprong. Naast de bovenstaande definitie geeft Ichazo nog een kortere definitie: `Alles begint in Hemzelf, in God, en alles zal weer naar Hemzelf terugkeren.' Deze definities zeggen beide hetzelfde, de een vanuit het perspectief van natuurwetten in relatie tot het lichaam, en de ander op een meer mystieke manier van het zien van de Idee.Wat betekent dat? Iedere Heilige Idee biedt, zoals we zagen, een bepaalde, impliciete waarheid over de werkelijkheid, een bepaald facet van hoe de werkelijkheid is en hoe die eruitziet. Als we de werkelijkheid waarnemen zoals die is, zonder filters, dan zullen we deze negen Ideeën er als verschillende manifestaties van zien. Zij zijn niet van elkaar te scheiden, omdat het negen verschillende aspecten, expressies of elementen van dezelfde ervaring zijn. Het facet van de werkelijkheid dat door Heilige Oorsprong wordt belicht, is de gewaarwording en het begrip dat alle uiterlijke verschijning (dat wil zeggen alles wat ervaren en waargenomen kan worden - van binnen en van buiten) niets anders

is dan de manifestatie van Zijn, van Heilige Waarheid.

ONAFSCHEIDELIJK VAN DE BRONAlles is de ontvouwing van Zijn, en daarom is alles altijd innig met Zijn verbonden. In wezen vormen de verschillende verschijnselen die we waarnemen de ontvouwing van Zijn. Dat is een diepgaande en radicale gewaarwording, zij het een subtiele: we zien dat alles wat we ervaren niets anders is dan Zijn zelf, dat in ver-schillende vormen aan ons verschijnt. In het vorige hoofdstuk hebben we de Idee van Heilig Werk onderzocht, waarin we zagen dat de werkelijkheid zich altijd aan het ontvouwen is, dat Zijn altijd van de ene vorm in de andere aan het transformeren is. De werkelijkheid blijft zich als een film ontrollen, en met de gewaarwording van Heilige Oorsprong zien we dat wat er in die ontvouwing verschijnt, nooit losstaat van Zijn, omdat het Zijn is. Het feit dat de werkelijkheid op dit moment verschijnt als je lichaam of je gedachten of je omgeving betekent niet dat deze dingen los van Zijn staan. Alles is dan ook innig en onlosmakelijk met Zijn verbonden. Zijn is de Heilige Oorsprong, en alles is verbonden met en volledig onscheidbaar van die Oorsprong.Heilig Werk benadrukt dus het feit dat er altijd een ontvouwing gaande is, en Heilige Oorsprong legt er de nadruk op dat deze ontvouwing altijd een ontvouwing van Zijn is. Terwijl de uiterlijke verschijning zich dus openbaart, verlaat deze nooit Zijn, wat betekent dat jij Zijn nooit verlaat. De onderlinge verbondenheid van alles, inclusief onszelf, bestaat dan ook dankzij het feit dat alles de werkelijkheid van Zijn als zijn innerlijke wezen heeft. Je bent verbonden dankzij het feit dat Zijn jouw ware werkelijkheid is. Net zoals het lichaam onscheidbaar van zijn atomen is, zo is de uiterlijke verschijning onscheidbaar van Zijn. Er bestaat niet zoiets als een lichaam los van zijn atomen; net zo is er geen wereld, geen bestaan, geen manifestatie, geen uiterlijke verschijning die van Zijn gescheiden is.Deze onscheidbaarheid van de uiterlijke verschijning van haar Bron is de gewaarwording die door Heilige Oorsprong duidelijk wordt gemaakt. Dit is een zeer diepgaand inzicht, dat niet gemakkelijk te bevatten is. Zonder dat kunnen we ervaringen van onze essentiële aard hebben die in feite voelen alsof we losstaan van wie we zijn. We kunnen bijvoorbeeld een diepgaande ervaring hebben van de aanwezigheid van onbegrensde compassie of van onverwoestbare kracht, maar eigenlijk voelen dat we een ervaring hebben van iets dat anders is dan wie en wat wij zijn. Essentie kan aanvoelen als iets dat komt en gaat, in plaats van dat we zien dat het onze gewaarwording van ons innerlijke wezen is dat komt en gaat, omdat onze gewaarwording niet helder is. Heilige Oorsprong is de kennis dat jij en je essentie geen twee verschillende dingen zijn. Essentie is het wezen van je ziel. We zouden kunnen geloven dat het goddelijke, of God, iets buiten onszelf is, dat ergens anders gezeteld is en waarmee we al dan niet verbonden zijn. Maar geloven dat je

al dan niet met God verbonden kunt zijn, betekent dat je de Idee van Heilige Oorsprong niet begrijpt.De Idee van Heilige Oorsprong kan op veel manieren onder woorden worden gebracht, afhankelijk van het niveau of de subtiliteit van de realisatie. We hebben besproken wat ze in algemene zin betekent, en zullen er nu een aantal verschillende niveaus van realisatie van beschrijven. Het eerste niveau is de gewaarwording ervan vanuit het fysieke gezichtspunt, de erkenning dat we met de werkelijkheid verbonden zijn omdat de natuurwetten die in en door middel van onze lichamen van kracht zijn ons er altijd mee verbinden.Het volgende, dieper gelegen niveau is de gewaarwording dat alles, inclusief wijzelf, zijn oorsprong heeft in Zijn en tot Zijn terugkeert, dat Zijn de bodem is waarin en waaruit alles tot openbaring komt. Dat is de ervaring waarin je ziet dat er een Bron is waaruit je afkomstig bent en waar je naar terugkeert, en dat de hele werkelijkheid uit deze zelfde Bron komt en ernaar terugkeert. Het is alsof je ziet dat de golven uit de oceaan komen en er weer in terugkeren.Dat is hoe de werkelijkheid is, of je dat nu ziet of niet. Wanneer je deze waarheid niet ziet, ben je in slaap. Wanneer we zeggen dat de Heilige Ideeën het zicht op de objectieve werkelijkheid vormen, bedoelen we dat deze werkelijkheid niet afhankelijk is van je denken of van je ervaring ervan. Het is hoe de werkelijkheid is, onafhankelijk van jouw waarnemingen ervan. Dus ook al neem je het misschien niet zo waar, dat betekent nog niet dat het niet zo is, net zomin als de objectieve waarheid dat je hart het bloed in je lichaam rondpompt op de een of andere manier afhankelijk zou zijn van jouw gewaarwording van dat feit.Op dit niveau houdt de gewaarwording in dat de werkelijkheid in een voortdurend proces van schepping en ontbinding is, en ontstaat uit en terugkeert tot de Bron. We worden de ontvouwing van de manifestatie gewaar als een verschijning, een fontein van vormen die uit die Bron tevoorschijn komen. Terwijl Zijn hierbij wordt gezien als de bodem waarin en van waaruit alles manifest wordt, is er nog geen besef van een gelijktijdig verschijnen. Er is de verschijningsvorm en er is de Bron ervan, en dus is er een subtiel besef van gescheidenheid. De Logos, de onbegrensde dimensievan manifestatie, wordt hier gezien als iets dat ontstaat vanuit Zijn, en niet iets dat Zijn is.Het derde niveau van gewaarwording van Heilige Oorsprong is dat we zien dat alles niets anders is dan Zijn dat zich differentieert, onderscheidt en uitdrukt in de specifieke verschijningsvormen van de ervaring. Er is dus geen scheiding tussen verschijningsvorm en Bron, en evenmin bestaat er een verbinding tussen, omdat het geen twee dingen zijn die van elkaar losgemaakt kunnen worden. Dit derde niveau, dat van het gelijktijdige verschijnen, waarin je ziet dat alles altijd de Bron is die op verschillende manieren verschijnt, is het diepst mogelijke niveau waarop je Heilige Oorsprong kunt zien.

NIVEAUS VAN DE BRONWat we waarnemen als de Bron, van waaruit alles op het tweede niveau van inzicht in Heilige Oorsprong voortkomt en waarmee alles op het derde niveau gelijktijdig verschijnt, ondergaat opeenvolgende verfijningen. Met andere woorden, ons besef van wat deze Bron is, verdiept zich. Dit inzicht - dat Zijn op steeds subtielere niveaus kan worden waargenomen - is heel specifiek voor de Diamantbenadering. Wij noemen de steeds diepere ervaringen van Zijn de onbegrensde dimensies. We zien dat, terwijl onze ervaring ervan zich verdiept, Zijn wordt waargenomen als iets dat steeds minder kwaliteiten heeft, totdat het op een gegeven moment volstrekt kwaliteitsloos wordt. Vele spirituele tradities hebben het niet over de opeenvolging van kwaliteiten of structuren van Zijn, en evenmin over het voortschrijden van de ervaring van Zijn tot in zijn ultieme diepte. Het boeddhisme bijvoorbeeld beschouwt Zijn als leegte of als de vereniging van leegte en gewaarzijn (afhankelijk van de specifieke school), en ziet dat als de ultieme werkelijkheid waarmee je al dan niet verbonden bent. In ons werk zeggen we dat dat één gewaarwording van Zijn is, maar dat er andere niveaus zijn waarop het kan worden ervaren.De Idee van Heilige Oorsprong beschrijft dan ook niet een bepaald niveau van Zijn, maar een relatie van de uiterlijke verschijning tot Zijn. Je gewaarwording van Heilige Oorsprong zal dus verschillen met het niveau van Zijn dat je ervaart. Op het tweede en derde niveau van inzicht in de Idee kun je bijvoorbeeld het hele universum ervaren als liefde, en alles dat verschijnt als vormen van die liefde. Of je kunt alles ervaren als pure aanwezigheid zonder enige kwaliteit, waarbij je ziet dat alles gewoon uit differentiaties van die pure aanwezigheid bestaat. De diepste gewaarwording is die waarin je het Absolute als de Bron ziet, en alles als uitstor-tingen die er niet van te onderscheiden zijn. Slechts op het derde niveau van begrip van Heilige Oorsprong kun je zien dat alles het Absolute is - dat is wat ik de kwintessens-dimensie noem. Hier is te zien dat alles tegelijk met de ultieme Bron verschijnt.Om deze Idee gemakkelijker te begrijpen, kunnen we haar in verband brengen met Heilige Waarheid en Heilige Alwetendheid. Heilige Waarheid is, zoals we zagen, de gewaarwording dat er maar één ondeelbare werkelijkheid is, en dus geen tweeledigheid. Heilige Alwetendheid is deze zelfde waarheid, maar gezien in ter-men van de eenheid van uiterlijke verschijning, waarbij veelvoudigheid wordt waargenomen als een kenmerk van de eenheid. Vanuit het perspectief van Heilige Waarheid is er dus slechts één iets, en vanuit het perspectief van Heilige Alwetendheid bestaat dat ene iets uit een veelvoudigheid van objecten. Meestal geloven we dat alles en iedereen los en afzonderlijk van elkaar bestaat, dat wil zeggen niet als deel van iets groters, wat zoiets is als geloven dat het hele

universum zou kunnen verdwijnen en de Aarde over zou blijven. Heilige Alwetendheid beschrijft dus dezelfde waarheid als Heilige Waarheid, maar gezien vanuit het gezichtspunt van de differentiaties. Heilige Oorsprong beschrijft ook dezelfde waarheid, maar eerder dan in termen van de afwezigheid van definitieve grenzen tussen de diverse verschijningsvormen beschrijft deze Idee haar in termen van de afwezigheid van afscheidingen tussen die verschijningsvormen en Zijn. Heilige Alwetendheid verwijst naar de horizontale eenheid, en Heilige Oorsprong naar de verticale eenheid. Heilige Alwetendheid heft het idee van grenzen of gescheidenheid tussen dingen op en Heilige Oorsprong heft het idee van gescheidenheid tussen dingen en hun bron, Zijn, op.In termen van je eigen ervaring betekent Heilige Alwetendheid dat je niet van anderen of van je omgeving gescheiden bent, terwijl Heilige Oorsprong betekent dat je niet van Zijn, je bron en essentie, gescheiden bent. Heilige Alwetendheid is dus de afwezigheid van gescheidenheid op hetzelfde niveau, terwijl Heilige Oor-sprong de afwezigheid van gescheidenheid tussen niveaus is. De eerste kijkt naar de oppervlakte, en de tweede kijkt naar de diepte. Heilige Alwetendheid vertelt ons dat alle golven op het oppervlak van de oceaan met elkaar verbonden zijn, terwijl Heilige Oorsprong ons vertelt dat de golven een deel zijn van de oceaan. En de hele oceaan, met golven en al, is de Heilige Waarheid. Er wordt dezelfde werkelijkheid beschreven, met verschillende accenten.Een andere manier om ditzelfde te zeggen is dat Heilige Alwetendheid verwijst naar de verbinding van alle zielen met elkaar, terwijl Heilige Oorsprong verwijst naar de verbinding van de ziel met zijn bron. Ons besef van deze bron of dit middelpunt verandert, zoals we zeiden, met de dimensie die we ervaren. In de individuele dimensies is dit middelpunt het Punt, het Essentiële Zelf. Vervolgens wordt het Universele Liefde, dan het Allerhoogste, dat Puur Zijn is, dan het Naamloze, dat het niet-conceptuele Zijn is, en uiteindelijk het Absolute, dat het absolute Zijn is. In de taal die we bij liet bespreken van Heilige Wijsheid hebben gebruikt, zou je kunnen zeggen dat het middelpunt van jouw mandala, dat begint als ego-identiteit, een geestelijke constructie, wordt vervangen door een steeds dieper liggend middelpunt, dat echt is.Soms zal je gevoel van dat middelpunt Essentie zijn, de ware aard van je ziel; soms zal het andere dimensies van Zijn zijn, diepere gewaarwordingen van de ware aard van de werkelijkheid, waarvan de ziel een deel is. Elk van deze gewaarwordingen is een inzicht in Heilige Oorsprong, waarin het oppervlak en de diepte als één worden gezien, net zoals elke cirkel of bol een middelpunt heeft. Het ego begrijpt dat niet, omdat het gelooft dat Essentie of Zijn of God ergens anders bestaat en dat we ernaar op zoek moeten. Dat idee komt voort uit een tekortschietend begrip van Heilige Oorsprong. In werkelijkheid is het middelpunt van alles altijd het Absolute, maar we denken dat het de vorm is waarin het Absolute zich op dat moment

manifesteert. Je kunt bijvoorbeeld je lichaam als je middelpunt beschouwen, omdat het Absolute zich op dat moment in die vorm laat zien, of je kunt het pure Zijn als je middelpunt beschouwen. Wat je als middelpunt beschouwt, hangt af van het niveau van je gewaarwording.Wanneer je dus `ik' zegt, is het altijd het Absolute dat dat zegt.Niemand zegt ooit `ik' zonder dat het het Absolute is dat dat zegt. Het `ik' wordt altijd door de Oorsprong uitgesproken. Niemand kan `ik' zeggen behalve de Oorsprong, vanwege het simpele feit dat er maar één iets bestaat. Als je Heilige Waarheid echt begrijpt, dan begrijp je dat er geen twee van zijn, dat dualiteit een illusie van het egodenken is. Je bent je er misschien niet bewust van dat je de Oorsprong bent wanneer je het woord `ik' uitspreekt, maar niettemin kan het alleen de Oorsprong zijn die `ik' zegt. We zitten met een geval van onbegrepen identiteit wanneer we ervan uitgaan dat het `ik' datgene is waarvan ons denken bepaalt dat wij dat zijn. Wanneer ons denken bepaalt wat `ik' is, hebben we een onecht middelpunt, een oppervlakkig middelpunt, een verzonnen middelpunt, dat we de erwt noemen. Dat is de normale identiteit, de identiteit van de persoonlijkheid, die functioneert als het middelpunt van ons leven, van ons handelen, van onze ervaring.We mogen voelen dat wij in het middelpunt van onze ervaring staan, maar voor de meeste mensen is dat middelpunt de egoidentiteit. Wanneer we dat doorzien, realiseren we ons eerst dat ons middelpunt het Punt is, het Essentiële Zelf (zie The Point of Existence, Almaas, 1996). Vervolgens zien we dat het Punt niets anders is dan de reflectie van Zijn in de mandala van uiterlijke verschijning. Wanneer we dat zien, ontwaken we verder tot de aard van Zijn, en laten we onze subtiele concepten steeds verder los, totdat we het absolute wezen van Zijn verwerkelijken. Dan weten we dat we niet met de Oorsprong verbonden zijn; wij zijn de Oorsprong.Uiteindelijk is de Oorsprong het Absolute, maar ieder van ons bevindt zich ergens anders in termen van wat we kunnen waarnemen en ervaren, en daarom bespreek ik Heilige Oorsprong tevens vanuit die andere niveaus. We zagen in het vorige hoofdstuk dat het Heilige Werk doen betekent dat je jezelf laat zijn waar je bent. Het betekent dat je jezelf overal laat zijn waar de ontvouwing je heen brengt en dat je waarneemt en in contact bent met alles wat de ontvouwing laat verschijnen - of in jou manifest maakt – als degene die je bent. Uiteindelijk is dat het Absolute, maar je gewaarwording gaat misschien nog niet zo diep. Veel spirituele scholen hebben het over één dimensie van de werkelijkheid als de enige ware, en als je die dimensie niet ervaart, heb je de neiging om je ervaring te ontkrachten en te proberen om op het niveau te komen dat de school veronderstelt. Als je echter ziet dat er vele niveaus van waarheid zijn, neem je in overweging dat er een ont-vouwing is die steeds dieper gaat, en dan kun je jezelf laten zijn waar je bent en je door de beweging van de ontvouwing naar grotere dieptes mee laten nemen. Dus terwijl Heilige Oorsprong betekent dat wij het Absolute zijn, kunnen we hem

ervaren vanaf waar we ook maar zijn; en door te zijn waar we zijn, laten we ons door de geest naar die Oorsprong meenemen.

FUNCTIONEREN ALS EEN UIT ZICHZELF ONTSTAANHeilige Oorsprong zit in de functioneringshoek van het Enneagram, die wordt gevormd door de Punten Twee, Drie en Vier, omdat hij een waarheid over het functioneren verduidelijkt. De bovenhoek die door de Punten Acht, Negen en Een wordt gevormd, heeft het over de waarheid van de kosmos, terwijl de hoek die wordt gevormd door de Punten Vijf, Zes en Zeven de mens in relatie tot de kosmos bespreekt. De functioneringshoek heeft het over het doen, oftewel het functioneren van de transformatie. We hebben gezien dat Heilige Wil Heilig Werk voortbrengt, de ontvouwing van het universum. Heilige Oorsprong laat zien dat dit functioneren een manifestatie en uitdrukking is van Zijn in zijn uiteenlopende vormen. We zien functioneren hier dus als niets anders dan een tot uitdrukking gebrachte aanwezigheid van Zijn. Met andere woorden, Zijn dient zich hier gedifferentieerd en onderscheiden aan, zonder dat het ophoudt Zijn in zijn puurheid te zijn.Een goede manier om dat uit te drukken is een `uit zichzelf ontstaan', een term die in de spirituele literatuur wordt gebruikt, en betekent dat alles een ontstaan is, dat innig verbonden is met de bron van dat ontstaan. Het Absolute in zijn absoluutheidwordt de `waarheid van niet-ontstaan' genoemd, omdat het nergens zijn oorsprong in heeft en constant en onveranderlijk is. Manifestatie is dus een ontstaan van het Absolute, dat verschijnt als alles, zonder ooit op te houden het Absolute te zijn. In feite is de waarheid van Heilige Oorsprong dan ook dat er een gelijktijdig ontstaan en niet-ontstaan is. Wanneer we ons richten op de ontstaanskwaliteit van de transformatie, zeggen we dat er een functioneren is en dat dat het verschijnen is; wanneer we zien dat er een onveranderlijkheid aan zit, dat het Absolute altijd aanwezig is, noemen we dat het niet-ontstaan. Om het over een ontstaan vanuit het Absolute te hebben is een tegenspraak, omdat het onveranderlijk is en nimmer ontstaat - dat is het mysterie.We zeggen dat God, of de Waarheid, nooit verandert en altijd dezelfde is, terwijl God in feite alsmaar verandert omdat God alles is wat we zien. Dus welk inzicht is de waarheid? Beide zijn waar, en dat is iets wat we niet echt kunnen bevatten. Wanneer we tegenover dit mysterie komen te staan, is het denken aan zijn grens gekomen en moet het opgeven. Conceptuele verklaring gaat maar tot op zekere hoogte op, en uiteindelijk lopen we tegen paradoxen aan. Terwijl de denklijnen daar conceptueel niet langer op elkaar aansluiten, is het ervaringsmatig volstrekt zinnig. Net zoals de atomen in het lichaam altijd atomen zijn en altijd hetzelfde blijven terwijl het lichaam voortdurend verandert, is het Absolute altijd onveranderlijk, terwijl de manifestatie er altijd uit tevoorschijn komt. Zien dat deze twee verschijnselen gelijktijdig optreden is Heilige Oorsprong zien. Je kijkt naar

twee kanten van hetzelfde. Als je twee afzonderlijke processen ziet, zie je een ver-broken verbinding, die de afwezigheid van Heilige Oorsprong is.Zoals ik al zei, kan Heilige Oorsprong op veel manieren ervaren worden. De conventionele manier is om je in contact met jezelf te voelen. Het gevoel dat ik met mezelf verbonden ben - ik voel mezelf, ik ben innig in contact met mezelf, ik weet dat ik er ben - is één manier om Heilige Oorsprong waar te nemen. Datgene wat verandert, is onze ervaring van wat dat zelf is; zoals we zagen, gaat dat wat we als onszelf kennen steeds dieper. In het begin ben je misschien in contact met je lichaam, vervolgens ben je in contact met je emoties, vervolgens ben je in contact met je essentie, vervolgens ben je in contact met het Essentiële zelf, vervolgens ben je in contact met de onbegrensde dimensies; totdat je je op een gegeven moment realiseert dat je om in contact met jezelf te zijn in contact met het Absolute moet zijn omdat je hebt ingezien dat jij dat bent. Wanneer jouw gewaarwording van jezelf op een niveau ligt boven dat waarop je je hebt gerealiseerd wat je bent, terwijl jouw gevoel van identiteit zich verder verdiept, voel je je niet meer verbonden. Wanneer je jezelf bijvoorbeeld eenmaal als Essentie hebt herkend, en je in contact bent met je emoties, dan voelt het alsof je niet helemaal met jezelf in contact bent. Als je echter iemand bent die niet in contact met zijn emoties is geweest, kan het in het begin een enorme openbaring zijn om die te voelen, en kan het voelen alsof je werkelijk met jezelf in contact bent. Dat is het begin van de ervaring van Heilige Oorsprong.Voor de meeste mensen voelt het als een radicale verandering ten opzichte van hun normale ervaring en als een diepgaand besef van verbinding met iets diepers. Terwijl dat is hoe Heilige Oorsprong zich aan de oppervlakte manifesteert, zal je besef van die verbinding steeds ruimer worden naarmate je dieper gaat. Je ziet tevens dat, zodra je een beeld als jouw middelpunt hanteert, dat jouw ego-identiteit wordt, die je loskoppelt van wat jouw besef van oorsprong op dat moment is. Jouw ervaring van wat jouw oorsprong is, verdiept zich, en dat is hetzelfde als dat je beelden en concepten ijler of transparanter worden, of steeds meer los gelaten worden.Hoewel we het hebben over een voortgang van de realisatie van de Oorsprong, verlaten we deze in werkelijkheid nooit, zoals we hebben gezien. Dat feitelijk zien is echter een veel diepere realisatie. Het is veel gemakkelijker om te zien dat je een verlengstuk van de Bron bent dan je te realiseren dat je er niet alleen een verleng-stuk van bent, maar dat je die ook nooit verlaat. Wanneer ze het Absolute ervaren, blijven de meeste mensen dat zien als een bron waar zij uit voortkomen en waar zij naar terugkeren. Zien dat het alles is - dat zelfs de fysieke materie het Absolute is - is een veel radicalere ervaring en een verdere integratie van de werkelijkheid. Terwijl dit objectief gesproken de waarheid is, omdat het Absolute en de uiterlijke verschijning één zijn, zien we lange tijd dat alles uit Zijn of het Absolute

voortkomt, of dat het Absolute de bodem is die onder alles ligt. Dat zelfs de vormen zelf, en ook onze beelden, daarvan zijn gemaakt, is moeilijk te zien en te ervaren, omdat we de Idee van Heilige Oorsprong nog niet volledig hebben ver-werkelijkt.Wanneer je dit niveau van ervaring bereikt, verliest zelfs het concept van een oorsprong zijn betekenis. Ruimtelijke metaforen zijn niet langer relevant wanneer je het gelijktijdig verschijnen ervaart op dit derde niveau van realisatie van Heilige Oorsprong. Op dit niveau zie je dat er geen plek is die de Oorsprong is terwijl een andere plek ervan gescheiden is. Je kunt hierbij zelfs niet van verbinding spreken, aangezien er maar Eén is - verschijningsvorm en Zijn zijn onscheidbaar.Op dit niveau is het niet alsof de vormen verdwijnen; ons begrip daarvan verandert echter. Normaal gesproken stellen we ons de fysieke werkelijkheid voor als vaste stof, als objecten die zelfstandig bestaan. In termen van objectieve werkelijkheid bestaat zoiets niet, maar dat betekent nog niet dat er helemaal niets is. De vormen bestaan, maar op een andere manier dan we dachten. Ze bestaan als articulaties, die uitdrukking zijn van het scheppende vermogen van Zijn. Dat scheppende vermogen is wat we als de wereld zien. Het is dus geen kwestie van of de fysieke werkelijk-heid uiteindelijk al dan niet bestaat; de vraag is: wat is de aard van wat we waarnemen?Als jij aan je hand denkt en aan de atomen waaruit deze bestaat, kun je niet vragen wat daarvan uiteindelijk echt is, omdat het twee elementen van hetzelfde ding zijn. Als je door een microscoop naar je hand kijkt, zie je alleen de atomen, maar betekent dat dat de hand niet meer bestaat? Dat is analoog aan het idee van ego-dood: het is niet zo dat jouw persoonlijkheid sterft, maar dat jij jezelf op een dieper niveau ervaart. Alles waar een einde aan komt, is het idee dat jouw ego-identiteit alles is wat je bent. Er gaat niets dood; je ziet alleen de dingen op een ander niveau. De Idee van Heilige Oorsprong betekent dat je beide niveaus op hetzelfde moment ziet - je kijkt met twee lenzen naar jouw hand: de ene ziet de hand en de ander ziet de atomen, alle twee op hetzelfde moment.

AFZONDERLIJKE IDENTITEITWe hebben vrijheid onderzocht vanuit het perspectief van Heilige Oorsprong. Nu zullen we ons wenden tot de patronen waarin het ego vastzit, die voortkomen uit het ontbreken van dit perspectief. Dat staat goed samengevat in het volgende citaat van Don Juan, waarin we `stille kennis' kunnen opvatten als Oorsprong, zoals wij die hebben gedefinieerd.

Terwijl het gevoel van het individuele zelf sterker werd, raakte de mens zijn natuurlijke verbinding met de stille kennis kwijt. De moderne mens, als erfgenaam van die ontwikkeling, bevindt zich daarom zo hopeloos ver van de bron van alles

verwijderd, dat alles wat hij kan doen is zijn wanhoop uiten in gewelddadige en cynische daden van zelfvernietiging. Don Juan verklaarde dat de reden voor het cynisme en de wanhoop van de mens het beetje stille kennis is dat er in hem is overgebleven en dat twee dingen doet:1. het geeft de mens een vaag vermoeden van zijn vroegere verbinding met de bron van alles, en2. het maakt dat de mens voelt dat hij zonder die verbinding geen hoop heeft op rust, op bevrediging, op vervulling.

(Castaneda, 1991)

Dit citaat drukt goed uit wat er gebeurt wanneer de Idee van Heilige Oorsprong uit ons bewustzijn verdwijnt, wat hetzelfde is als het ontstaan van de specifieke dwaling van Punt Vier. (Het verlies van de Heilige Idee en het ontstaan van de dwaling treden gelijktijdig op en veroorzaken elkaar niet, zoals we hebben gezien.) Om de dwaling van Punt Vier conceptueel toe te lichten, zal ik deze vergelijken met die van Punt Vijf. Omdat Heilige Transparantie de gewaarwording is dat er in werkelijkheid geen definitieve, scheidende grenzen bestaan, zodat het niet mogelijk is om als afzonderlijke entiteit te bestaan, leidt het verloren gaan daarvan tot het vaste geloof in het concept van egogrenzen, die het individuele zelf afscheiden van anderen. Vanuit de opvatting van de ontwikkelingspsychologie en objectrelatie-theorie is dit idee van scheidende egogrenzen, dat is gebaseerd op de lichaamsgrenzen, een van de twee primaire structuren van het individuele zelf. De andere structuur is die welke ontstaat als gevolg van het verloren gaan van Heilige Oorsprong. Zoals we zagen, heeft Heilige Oorsprong te maken met de verbinding met onze dieptes, met de Bron, die het centrum van ons bewustzijn is, en zodoende leidt het verlies ervan tot de waan van een afzonderlijke identiteit. Deze ego-identiteit, die we de erwt noemen, scheidt ons niet van elkaar af (zoals in Punt Vijf), maar van ons centrum.Met andere woorden, de specifieke dwaling van Punt Vier is het vaste geloof in het concept van een afzonderlijke identiteit - dat jouw `ik' uiteindelijk losstaand, onafhankelijk, anders en uniek is. Dat is het element van het ego dat te maken heeft met het gevoel van identiteit, het gevoel van een zelf, tegenover de afbakenende grenzen die het domein van Punt Vijf zijn. Het is het gevoel dat jouw identiteit zelfstandig bestaat, los en onafhankelijk van alle andere mensen en alle andere dingen. Enneatypes Vier zijn er in feite geweldig trots op dat ze een oorspronkelijk, uniek en onafhankelijk zelf hebben. Heilige Oorsprong laat ons weten dat dit een dwaling is, aangezien onze ware identiteit het Absolute is, het middelpunt van alles. Als je gelooft dat je een onafhankelijke en afzonderlijke bron hebt, dan moet iedereen zijn eigen Absolute hebben, wat uiteraard onmogelijk is.Heilige Oorsprong laat mij zien dat ik met de Heilige Oorsprong verbonden ben, en

dat verder alles en iedereen dat ook is. Terwijl alles en iedereen een uitdrukking van dezelfde Bron is, is ieder een unieke uitdrukking van die Bron. Geen enkele golf is precies hetzelfde als een andere golf; geen enkele wolk is precies hetzelfde als een andere wolk. Wanneer je de uniekheid vanuit dit perspectief begrijpt, realiseer je je dat uniekheid geen bijzonderheid is, en dat ze al evenmin op afzonderlijkheid is gebaseerd. Dat betekent dat telkens wanneer je denkt dat je origineel bent, je slechts je ego-identiteit tot uitdrukking aan het brengen bent. Wat de meeste mensen originaliteit noemen, is die uitdrukking, en de meeste mensen geloven dat zij zichzelf uitdrukken en uniek en origineel zijn, terwijl ze in feite hun ego-identiteit uitdrukken.Een kenmerk van de dwaling van Punt Vier is dus een obsessie met originaliteit en uniekheid, die zelfs iemands opvatting van de ervaring van zelfrealisatie - het Essentiële Zelf, het Punt - zal kleuren. In werkelijkheid is het Punt een reflectie van de Oorsprong, de ultieme Bron. Als je dus nog steeds de dwaling van het afzonderlijke zelf hebt, zal zelfs de ervaring van het Punt geen verandering brengen in je overtuiging dat je een afzonderlijke, onafhankelijke en uiteindelijk blijvende identiteit hebt. Het is alsof je op een nacht met volle maan naar buiten gaat met een kopje water in je hand en naar de weerspiegeling van de maan in je kopje staart, en dan gelooft dat jij je eigen maan hebt - iedereen loopt rond in de overtuiging dat hij een identiteit heeft die losstaat van alle andere. Je zult in de waan verkeren dat het Punt op onafhankelijkheid van andere identiteiten wijst, in plaats van het als een uitdrukking van de Heilige Waarheid te zien - dat het in feite de overgang is van de mandala van iemands leven naar de bodem en bron ervan, dat het datgene is wat de ziel verbindt met de Bron van alles, wat Don Juan `stille kennis' noemt.Zijn de rozen in een rozenstruik uiteindelijk uniek en onafhankelijk van elkaar? Vanuit het egoperspectief zijn we geneigd om ons op de afzonderlijke rozen te richten, meer dan op hoe ze delen van dezelfde struik zijn. Dus wanneer iemand het Punt ervaart en denkt dat hij een onafhankelijke identiteit heeft, is het in feite de ego-identiteit - de erwt - die gelooft dat ze een onafhankelijke identiteit heeft. Als men ondanks deze diepgaande ervaring van realisatie Heilige Oorsprong niet heeft geïntegreerd, zal iemands ego-identiteit zichzelf gewoon laten voortbestaan door inzijn afzonderlijke identiteit te blijven geloven. Het Punt is werkelijk niets anders dan dat wat de ziel met het Absolute verbindt. Dat is één reden waarom we dit het Punt noemen - het is een verbindingspunt tussen de ziel en haar Oorsprong.Dit lijkt op de invloed die het ontbreken van integratie van Heilige Transparantie heeft op iemands ervaring van de Persoonlijke Essentie, de Parel. Als jouw waarneming wordt vertroebeld door de waan van een afzonderlijk zelf, dan zal de aanwezigheid van de ego-identiteit jou laten geloven dat jij niet alleen een per-soonlijke uitdrukking van Essentie bent, maar ook dat jij een afzonderlijke essentie hebt. Je zult de Persoonlijke Essentie dan ervaren via het filter van de egogrenzen.

De dwaling van Punt Vijf zorgt dus voor grenzen in de ervaring van de Parel, en de dwaling van Punt Vier zorgt voor gescheidenheid in de ervaring van het Punt. Ondanks herhaalde en diepgaande ervaringen van deze essentiële aspecten kunnen deze subtiele differentiaties nog lange tijd voortbestaan, totdat je de dwalingen, die jouw waarneming vertroebelen, doorziet.Net zoals egogrenzen dus de dwaling opleveren dat de autonomie van de Parel betekent dat je van anderen gescheiden bent, zorgt de ego-identiteit voor de dwaling dat de uniekheid van het Punt niet alleen betekent dat je anders dan anderen bent, maar ook, en belangrijker nog, dat je losstaat van de bodem van Zijn. Hoewel het zo is dat mensen van enneatype Vier vatbaar zijn voor deze dwaling, moeten we niet vergeten dat de dwalingen egoprincipes zijn die gelden voor alle egotypes. Iedereen heeft dan ook de waan dat het eigen innerlijke wezen, het gevoel van een zelf of van een identiteit, anders en afzonderlijk, afgescheiden en onafhankelijk is.Dat is de overtuiging dat ik een onafhankelijk, afzonderlijk zelf en een losstaande identiteit heb. Bij de dwaling van Punt Vijf lijkt het alsof je gelooft dat jij een ballon bent en dat de grenzen daarvan jou definiëren, en bij de dwaling van Punt Vier lijkt het alsof je gelooft dat de lucht in jouw ballon onafhankelijk, los en ver-schillend is van de lucht in andermans ballonnen. Mijn lucht ruikt anders en voelt anders aan. Deze overtuiging houdt jou op dit moment af van een gevoel van aanwezigheid, dat jouw ware middelpunt is. Het geloof dat jij een afzonderlijk zelf bent, met een afzonderlijke identiteit, zorgt ervoor dat jouw ziel zichzelf ervaart als losgemaakt, afgesneden van haar Bron.Het ontbreken van de Idee van Heilige Oorsprong manifesteert zich als een specifieke dwaling, en deze dwaling gaat gepaard met het verlies van holding in de omgeving en het verlies van basisvertrouwen. De ervaring van de dwaling als deel van de ervaring van de verzorgende omgeving zal worden gezien als dat wat ik de specifieke moeilijkheid van dat punt op het Enneagram noem. De ervaring van de dwaling vanuit het perspectief van het verlies van basisvertrouwen zal worden ervaren als de specifieke reactie van dat punt.Vanuit het perspectief van Punt Vier zal het verlies van holding dus worden ervaren vanuit het gezichtspunt van de dwaling dat er een afzonderlijke identiteit en een afzonderlijk middelpunt zijn. De specifieke moeilijkheid is dan ook de ervaringsmatige staat van je losgemaakt, vervreemd, verjaagd en verlaten voelen. Deze gevoelsstaat verschilt van het gevoel van isolatie, dat de specifieke moeilijk-heid van Punt Vijf vormt. Hier is het gevoel een breuk in de verbinding met zichzelf, met de werkelijkheid, met de Bron. Dat is wat mensen van dit enneatype het gevoel van melancholie, wanhoop en treurigheid geeft, omdat het uiteindelijk gaat om de breuk met de Geliefde, de ultieme Bron. De staat van de breuk is een pijnlijke toestand, waarin je je niet gedragen voelt, maar ook vervreemd van de

bron van de holding. Het is de narcistische moeilijkheid, maar specifiek ervaren als een afgesneden zijn, onbereikbaar zijn, of als het gevoel dat de bron van de holding onbereikbaar is. Hier zien we dus de specifieke manier waarop het verlies van holding wordt ervaren wanneer het wordt weerspiegeld door het facet van deze specifieke dwaling, in tegenstelling tot het gevoel van verbinding waarin men zich thuis voelt, vrede met zichzelf heeft en intiem is met de Geliefde.Dit gevoel van een verbroken verbinding als gevolg van het verlies van holding maakt de Idee van Heilige Oorsprong ontoegankelijk. Het gaat gepaard met de overtuiging dat je een afzonderlijke identiteit hebt, want hoe zou je zonder dat gevoel van afgescheidenheid losgeraakt kunnen zijn? Inherent aan de gevoelsstaat van afgescheidenheid en vervreemding is dus de waan dat je een afzonderlijk zelf hebt, met een afzonderlijke identiteit. Dit gevoel van afgescheidenheid kan op ieder niveau worden ervaren, en begint met het voelen dat je geen contact met jezelf hebt of op de een of andere manier los of vervreemd bent geraakt. Dat gevoel kan dieper en specifieker worden, en zich manifesteren als het gevoel dat je uit de Hemel bent verjaagd, dat dat wat dierbaar is ontoegankelijk of onbereikbaar is, dat je alleen en verlaten bent, verloren, zonder dat je in contact kunt komen met wat echt is, of als het gevoel dat je van je ware aard bent losgeraakt, los van wat echt in je is.

DE POGING TOT CONTROLEDe afwezigheid van de Heilige Idee manifesteert zich ook als de afwezigheid van vertrouwen, omdat de holding verloren is gegaan, wat leidt tot de afwezigheid van basisvertrouwen. De specifieke reactie die hier het gevolg van is, is dus de uitdrukking van wantrouwen, gefilterd door de overtuiging van een afzonderlijke identiteit. Het is de ego-activiteit van controle - de poging om controle over je ervaring uit te oefenen, zodat je het gevoel van afgescheidenheid niet hoeft te ervaren. Deze activiteit van controle ondersteunt in wezen de identificatie met het ego, dat een onecht middelpunt creëert om te voorkomen dat je de afwezigheid van een echt middelpunt ervaart.Hierbij zien we dat we de erwt niet kunnen scheiden van de activiteit van controle, of, om het anders te zeggen, dat we de ego-identiteit niet kunnen scheiden van de feitelijke activiteit van controle. Het verlies van controle zou daarom neerkomen op verlies van het zelf, en de onderliggende afwezigheid van het ware zelf onthullen, dat, zoals we gezien hebben, de ware verbinding met de Bron van alles is. Controle over je innerlijke en uiterlijke ervaring is in zekere zin een poging om je verbonden te voelen. Fysiek gesproken wordt de activiteit van controle gekenmerkt door een samentrekking in het gebied van het perineum. Door middel van zindelijk-heidstraining leren we al vroeg om onszelf te controleren door de anus aan te spannen, en elke keer dat we iets als volwassenen controleren, trekken we ook dat deel van ons lichaam samen. Deze samentrekking creëert een gevoel van een

middelpunt in ons, dat, zoals we zagen, ontbreekt als we ons met het ego hebben geïdentificeerd. Op deze manier geeft de activiteit van controle ons een onecht gevoel van een middelpunt, en maskeert daarbij de afwezigheid van verbinding met ons ware middelpunt. Deze reactie van controle raakt veralgemeniseerd naar alle spannende situaties of ervaringen, en blijft niet beperkt tot de ervaring van afgescheidenheid. Telkens wanneer er een moeilijkheid in ons leven opdoemt, is onze neiging om te proberen controle over onszelf en onze omgeving uit te oefenen.In plaats van ons te verbinden, komt de poging tot controle dus alleen maar neer op ondersteuning van ons idee een ego te zijn, iemand die is afgesneden van wat echt is. Deze poging tot controle over de ervaring staat in scherpe tegenstelling tot het gevoel van volledige vrijheid van de Bron. Deze vrijheid is volledige openheid en beweging, aangezien er in het middelpunt van wie je bent geen enkel spoor van controle is.Daar zijn we weer, we kijken naar de activiteit van het ego, zoals we dat deden bij het onderzoek van de specifieke reactie van Punt Zeven, maar hier beschouwen we die vanuit een ander gezichtspunt. Daar zagen we hoe planning inherent is aan de egoactiviteit, terwijl we deze hier als een poging tot controle zien.De specifieke moeilijkheid van de verbroken verbinding en de specifieke reactie van controle geven de kern van dit enneatype vorm, die rondom de kiem van de dwaling wordt gevormd. De omgang met deze kern is meestal een pijnlijk of beangstigend proces, maar als we dat willen doorzien zodat deze kern kan oplossen en wij ons weer met de betreffende Heilige Idee kunnen verbinden, zullen we erdoorheen moeten. Controle is een uitdrukking van wantrouwen, en als je dus jezelf de controle kwijt laat raken, zal het wantrouwen bloot komen te liggen. Dat wantrouwen moet vervolgens worden onderzocht, omdat de afwezigheid ervan jou bang maakt en er daarom voor zorgt dat je de zaak onder controle moet houden. Wanneer je dat voelt en onderzoekt, kun je in contact komen met de specifieke moeilijkheid, en uiteindelijk met de dwaling die de kern van beide vormt. Zoals we dus zien, hebben we telkens wanneer we de kern van een enneatype onderzoeken, te maken met een hele constellatie, een heel complex.Controle is slechts een van de negen mechanismen die het bestaan van het ego laten voortduren - de negen specifieke reacties van de punten op het Enneagram. Na verloop van tijd zien we dat alle reacties eigenlijk deel uitmaken van dezelfde ego-activiteit. Soms overheerst een daarvan wat meer in ons bewustzijn, maar alle zijn ze aanwezig in de activiteit van het ego, net zoals alle Heilige Ideeën aanwezig zijn wanneer we de werkelijkheid objectief zien. Wanneer we al deze activiteiten zien die uitdrukking van wantrouwen zijn, zien we de negen pijlers die het bestaan van het ego overeind houden en de structuur van jouw gevangenschap vormen. Wij zijn de nuances van het ego uiterst nauwkeurig aan het bestuderen, en bij het doorlopen

van de negen punten van het Enneagram nemen we de ene na de andere kant in beschouwing. Hoe meer we onszelf de negen lijnen laten onderzoeken die het ego op deze manier bij elkaar houden, en onszelf er vragen bij laten stellen, hoe meer het zich begint te ontwarren.Bij het onderzoeken van de kwestie van Heilige Oorsprong en de consequenties van het ontbreken ervan houden we ons bezig met een van de dilemma's van het menszijn. Mensen hebben twee opties: in contact met de Bron zijn of de verbinding ermee kwijt zijn. De verbinding met de Bron kwijt zijn is niet het verlies van een luxe, van iets extra's - dit verlies ligt aan de wortel van het menselijk lijden, omdat deze Bron je meest wezenlijke aard vormt, het ware middelpunt van wie je bent. Zonder deze Bron is het leven in al zijn aspecten zijn glans kwijt, en wordt het zinloos. We raken niet zomaar een gevoel van rust of tevredenheid kwijt, of de intimiteit van het ons thuis voelen bij onszelf, maar we raken ook de bron van al onze werkelijke vermogens kwijt, die we nodig hebben om iets van ons leven te maken en het ten volle en juist te leven. Dit is dus geen gering of gewoon een filosofisch verlies - het is een uiterst praktisch en direct verlies. Het werken aan het heroveren van Heilige Oorsprong - het realiseren van onze eenheid met de Bron - is niet ergens een aanvulling op, iets om te doen wanneer er voor al het andere gezorgd is. Het is wezenlijk en fundamenteel. Wanneer je dat niet doet, is het alsof je probeert om je leven te leiden zonder je ingewanden, je organen - wat voor een leven kun je dan leiden? Zonder de verbinding met je Bron, waarin je leven wordt geleefd als een continuïteit van Zijn, wordt het leven een prolongatie van holheid.

LOSRAKEN VAN DE BRONHet verlies en het gevoel de verbinding kwijt te zijn, dat de specifieke moeilijkheid van dit punt is, zijn een heel naar soort vervreemding. Om er echt een idee van te krijgen, moet je je een twee- of driejarig kind voorstellen, dat min of meer onafgebroken bij zijn moeder is geweest, en dan plotseling en radicaal bij haar wordt weggehaald. Hoe zou dat kind zich voelen? In wat voor toestand zou dat kind zijn? Zelfs als het kind overleeft, raakt het leven zijn kleur kwijt en wordt het dof. Er is niet alleen leegte, maar ook verdriet en depressie. Het gevoel de verbinding kwijt te zijn is dus een diep ongelukkige staat, waarin het voelt alsof degene van wie je het meeste houdt, onbereikbaar en ontoegankelijk is.Alle menselijke inspanningen zijn uiteindelijk pogingen om die verbinding terug te krijgen, pogingen om weer thuis te komen, om terug te gaan naar waar we ons tevreden en zonder zorgen voelen, waar we voelen dat de dingen precies zo zijn als ze zouden moeten zijn. Iedereen is bezig met dezelfde klus - weer thuiskomen, wat hun projecten of ondernemingen ook mogen zijn. Maar proberen om weer thuis te komen is een heel riskante en subtiele zaak, omdat we juist zijn vervreemd door de manier waarop we onszelf zien. Het is niet alsof je voor straf uit het paradijs bent

gegooid omdat je iets verkeerds hebt gedaan; het is ook geen kwestie van een of andere oefening doen of een of andere moeilijkheid doorstaan om het contact met de Oorsprong terug te vinden. Het terugvinden van de Oorsprong is in zekere zin het proces van de vernietiging van jezelf, omdat de manier waarop we denken en onszelf waarnemen precies datgene is wat onze verbinding verbreekt. Zoals we zagen, is dat wat onze verbinding verbreekt de waan dat we een zelf zijn met een afzonderlijke identiteit, en daarom doet het er niet toe wat we leren, wat we bereiken, wat we winnen, hoe ver we gaan - al die dingen zullen ons niet opnieuw in verbinding brengen. Zelfs wanneer we het over verbinden hebben, is dat een taalkundige formulering die niet helemaal klopt, omdat de breuk zelf een waanidee is.Hoewel de breuk die we voelen uiteindelijk niet echt is, ervaren we deze psychologisch wel als echt, omdat de werkelijkheid zo is dat onze overtuigingen onze ervaring bepalen. Als we geloven dat we onafhankelijke entiteiten zijn, dan zullen we onszelf als onafhankelijke entiteiten ervaren, en daarom, alsof we onze verbinding kwijt zijn. Daarom is thuiskomen een kwestie van iets nieuws leren; het is een kwestie van bepaalde overtuigingen doorzien. Maar wanneer je die loslaat, laat je in feite het weefsel los van wie je denkt te zijn, en daarom is dit proces heel moeilijk, heel subtiel en heel radicaal.We kunnen vechten of klagen of schoppen en schreeuwen uit protest tegen de staat waarin we ons bevinden, maar dat zijn allemaal gewoon de uitdrukkingen van het geloof in een afzonderlijke identiteit en het verandert aan de situatie helemaal niets. Zelfs als we een ervaring van genade of zegen hebben, is die tijdelijk en lost die niet de overtuiging op dat je iemand bent die zijn verbinding kwijt is, omdat je druk bezig bent de overtuiging te verdedigen dat je iemand bent die apart staat. Omdat God barmhartig is, laat Hij je geloven wat je maar wilt geloven - Hij zal je niet iets afpakken wat jou dierbaar is.Zoals je ziet, is dit dus nogal een dilemma. We moeten onszelf in zekere zin binnenstebuiten keren, zodat we de werkelijkheid kunnen zien op een manier die volledig verschilt van de manier waarop we haar gewoonlijk zien. Het is niet zo gemakkelijk als het verwisselen van de lens waardoor je naar de werkelijkheid kijkt; het is meer alsof je alles wat je draagt uit moet trekken, wat betekent dat je in feite jezelf ontdoet van het gevoel van wie je bent. Dus hoe doen we dat?We proberen de subtiliteit van de situatie te begrijpen - hoe wij in onze afzonderlijke identiteit geloven, hoe dit geloof een constante, uitgekristalliseerde, diepgewortelde overtuiging is, die we als de objectieve werkelijkheid hebben beschouwd, en hoe deze overtuiging in feite gelijkstaat met de verbroken verbinding met de Bron. Zoals we zagen, is deze breuk niet echt; Heilige Oor-sprong laat zien dat alle uiterlijke verschijning altijd een onvervreemdbaar deel is van de Bron, op ieder moment en in alle situaties, universeel. De breuk zelf is dus

geen objectieve, maar een subjectieve ervaring, die wordt bepaald doordat je bepaalde beelden en overtuigingen in je hoofd hebt waar jouw aandacht aan is vastgeklonken. Door de dwaling te zien en je door de pijnlijke emoties heen te werken die met de dwaling verbonden zijn, laat je de mogelijkheid toe dat je aandacht minder door die dwaling wordt gestuurd. Op die manier wordt je waarneming vrijer om de dingen te zien zoals ze werkelijk zijn.Je kunt ervaringen hebben van verbonden zijn met de Bron, of er dichter naartoe of er verder van vandaan bewegen, alsof er een Geliefde is en jij er bent en er zich een toenadering voordoet. Veel mensen hebben deze ervaringen, maar deze maken deel uit van de dwaling, want hoewel ze ons dichter bij onszelf brengen en ons hart wat verder doen opengaan, zijn ze nog steeds gebaseerd op een ontbreken van de gewaarwording van de objectieve situatie. De objectieve situatie is dat de Geliefde geen object is waar je je naartoe of van vandaan kunt bewegen. De Bron is niet iets dat iets anders is. De Bron is geen object van waarneming, en is ook geen geconceptualiseerde gewaarwording. De Bron van onze Oorsprong is het werkelijke wezen van wat we zijn en van alles wat is. Niet alleen dringt hij overal in door en is hij alom aanwezig, hij verschijnt volkomen, honderd procent tegelijk met en is niet te onderscheiden van alles en iedereen. Deze gewaarwording is niet alleen moeilijk te bereiken, maar ook moeilijk in stand te houden, vanwege ons voortdurende geloof, dat door allerlei dingen in ons leven wordt ondersteund, dat wij onafhankelijke entiteiten zijn en dat de werkelijkheid of de ware aard iets is dat we kunnen krijgen en kwijt kunnen raken.Volledige oplossing van dit dilemma kan zich niet voordoen tenzij iemand werkelijk, waarachtig, authentiek en oprecht de situatie voor zichzelf onderzoekt, in haar complexiteit, in haar subtiliteit, in haar diepzinnigheid, en er voor zichzelf achter komt wat de objectieve waarheid is. Dat is niet iets wat door een ervaring zal gebeuren, omdat, zoals we zagen, het niet genoeg is om Heilige Oorsprong te ervaren. De dwaling moet als een dwaling herkend worden, en dat vereist enorm veel diepgaand onderzoek en bestudering van de inhoud van je bewustzijn en van de inhoud van het stelsel van je overtuigingen.De Idee van Heilige Oorsprong is impliciet aan de houding van de Diamantbenadering ten opzichte van de waarheid. In de Diamantbenadering is de methode een kwestie van de waarheid zien, begrijpen en verwerkelijken. De waarheid is uiteindelijk de Heilige Waarheid, en de essentie ervan is de Heilige Oorsprong. Door het Heilige Werk te doen, wat betekent dat je aanwezig bent waar je bent, wordt je verzamelpunt van het ene aspect naar het andere verschoven, en van de ene dimensie naar de andere, totdat je het Punt verwerkelijkt, gevolgd door Zijn in zijn toenemende subtiliteit. De waarheid liefhebben is tenslotte de Oor-sprong liefhebben, je bron en middelpunt. Levend inzicht openbaart de waarheid dat we nooit van de Oorsprong zijn losgeraakt.

HOOFDSTUK 17

PUNT NEGEN

HEILIGE LIEFDE

Het gewaarzijn dat, hoewel de wetten die de werkelijkheid besturen objectief zijn, zij niet koud zijn, omdat deze kosmische wetten onvermijdelijk leiden tot de schepping van organisch leven, en het /,even zelf, zoals alle natuurlijke verschijnselen, een kosmisch doel vervult. Zodra het woordmechanisme van de geest vernietigd is, verschijnt liefde, de natuurlijke toestand van de geest. Liefde begint op het moment dat de mens de Schepping overpeinst en zegt: `Dank u, God.' Alle mensen voelen dit in zekere mate, geen dier kan dit voelen. Alleen de mens kan weten dat alles van God komt.

Ichazo, 1972

Elke Heilige Idee is een bepaalde manier waarop de objectieve werkelijkheid zichzelf aandient aan onze ervaring. We gebruiken de term objectieve werkelijkheid in tegenstelling tot subjectieve werkelijkheid, die de werkelijkheid is zoals die wordt gezien door onze innerlijke, geestelijke filters, die door onze vroegere conditionering zijn gevormd. De objectieve werkelijkheid is zoals de dingen werkelijk zijn. Hoewel het mogelijk is om objectief waar te nemen, kunnen we de totaliteit van de werkelijkheid niet bevatten en er dan iets over zeggen; we kunnen alleen op een aantal van haar kenmerken wijzen. Telkens als we de werkelijkheid dus op een bepaalde manier onderzoeken, moeten we er iets uit weglaten. Wanneer je bijvoorbeeld een sinaasappel beschrijft, kun je niets over de totaliteit ervan zeggen. Je moet het over zijn kleur of zijn smaak of zijn vorm hebben. Als je wilt dat jouw beschrijving het hele ding omvat - zijn kleur, vorm en smaak allemaal tegelijk' - kun je alleen `sinaasappel' zeggen. Het is hetzelfde met de objectieve werkelijkheid. Als je er iets over wilt zeggen, moet je je op haar specifieke kenmerken richten. Een manier om dat te doen, met behulp van het systeem van het Enneagram, is om het over de Heilige Ideeën te hebben. In onze analogie zou de kleur van de sinaasappel een van de Heilige Ideeën zijn, zijn vorm

een andere, en zijn smaak weer een andere. De Heilige Ideeën staan dan ook niet werkelijk los van elkaar, maar zijn facetten van dezelfde gewaarwording. Zijn specifieke voorstellingen van de werkelijkheid zoals die werkelijk is. De objectieve kwaliteiten van de werkelijkheid in het systeem dat we toepassen, zijn dus de Heilige Ideeën. We zijn de totaliteit van de objectieve werkelijkheid aan het onder-zoeken door naar negen specifieke kenmerken ervan te kijken.In tegenstelling daarmee kunnen de essentiële aspecten en dimensies los van elkaar ervaren worden. Ze zijn bepaalde manifestaties van Zijn, geen kenmerken van Zijn zelf, en ze zijn dus meer de sinaasappels en appels waaruit Zijn bestaat. Het perspectief van het systeem van het Enneagram komt uit een andere kijk op de wereld voort dan waaruit de aspecten en dimensies ontstaan. We leggen de verbinding tussen deze twee kanalen van de leer, maar het is belangrijk om te bedenken dat het verschillende manieren zijn om naar de werkelijkheid te kijken. Omdat de Heilige Ideeën kenmerken van één iets zijn, kun je er niet een hebben zonder de andere, maar uiteraard moeten we ze een voor een bespreken. Het Enneagram is een objectieve plattegrond, in de zin dat feitelijk te zien is dat de werkelijkheid uit de negen Ideeën bestaat, en dat het verlies van elk daarvan tot een specifiek egotype leidt, en zodoende zien we dat het ego objectief gesproken negen types heeft.

HET HART VAN DE WAARHEIDDe Idee van Heilige Liefde is in zekere zin de meest fundamentele van de Ideeën. De andere Ideeën kunnen niet verankerd raken zonder de verankering van Heilige Liefde. Op dezelfde manier kan de kern van elk enneatype niet oplossen zonder dat de kern van Punt Negen oplost. Punt Negen vormt dus het centrum waaruit alle andere punten op het Enneagram, die zowel de Heilige Ideeën als de enneatypes vertegenwoordigen, voortvloeien of differentiëren.Heilige Liefde ligt in het midden van de drie Ideeën in de bovenhoek van het Enneagram. Deze drie Ideeën hebben betrekking op de intrinsieke kenmerken van de kosmische waarheid, de levende Kosmos, of het Universele Zijn. De Punten Acht, Negen en Een zijn, zoals we zagen, uitwerkingen van wat deze kosmische werkelijkheid is, wat de kenmerken ervan zijn en hoe we haar waarnemen in termen van haar bestaan, haar waarheid en ervaring.We zijn onze bestudering van de Heilige Ideeën begonnen bij Punt Acht, Heilige Waarheid: het feit dat de werkelijkheid één ongedifferentieerde kosmische aanwezigheid is, waar niets apart van staat, en die openbaart dat er geen afzonderlijke objecten bestaan. De Waarheid is aanwezigheid die overal en alles is. Dat is het inzicht van non-dualiteit of eenheid, zowel horizontaal als verticaal, de eenheid van alle dimensies en alle objecten. Vervolgens onderzochten we de werkelijkheid vanuit het perspectief van Punt Een, Heilige Volmaaktheid, dat ons

laat zien dat de werkelijkheid precies zo is als ze zou moeten zijn, dat alles van zichzelf volmaakt is. Deze Idee verwijst naar de intrinsieke juistheid, compleetheid, zinvolheid en organische intelligentie die impliciet is aan dit bestaan van het universum.Heilige Waarheid is als het bestaan van waarheid als één lichaam. Heilige Volmaaktheid laat zien dat dit lichaam een intelligentie heeft, die ervoor zorgt dat het zich altijd op zo'n manier voordoet, dat zijn functioneren altijd volmaakt en juist is. Heilige Liefde zou dan het hart van de waarheid zijn. Wanneer we hier het woord waarheid gebruiken, bedoelen we de meest alomvattende waarheid, de waarheid van de totaliteit van het geheel van het hele bestaan ineens. Dit niveau van waarheid, Heilige Waarheid, is uiteraard de ultieme waarheid, die in elke spirituele zoektocht en elke spirituele traditie gezocht wordt.Ichazo beschrijft Heilige Liefde als volgt: `Het gewaarzijn dat, hoewel de wetten die de werkelijkheid besturen objectief zijn, zij niet koud zijn, omdat deze kosmische wetten onvermijdelijk leiden tot de schepping van organisch leven, en het Leven zelf, zoals alle natuurlijke verschijnselen, een kosmisch doel vervult. Zodra het woordmechanisme van de geest vernietigd is, verschijnt liefde, de natuurlijke toestand van de geest...' Zijn definitie houdt in dat de werkelijkheid een hart heeft, dat er warmte is in de manier waarop de werkelijkheid functioneert. Dit idee van een hart is niet echt iets dat de werkelijkheid heeft, zoals een fysiek hart of een bepaalde eigenschap. Deze hartelijkheid is eerder een kwaliteit die inherent en impliciet is aan het bestaan van de waarheid zelf. Wanneer we hier dus doelen op het hart van de waarheid, of het hart van het universum, dan doelen we op een bepaalde manier waarop het universum als een hart kan worden ervaren. Dit idee van het hart van de waarheid kan niet los worden gezien van de geest van de waarheid of het lichaam van de waarheid, omdat alle Heilige Ideeën gewaarwordingen van hetzelfde bestaan zijn. Hoewel de Heilige Ideeën niet van elkaar te scheiden zijn, kan de ene of de andere in iemands ervaring overheersen, vanwege iemands specifieke afstemming. Dat betekent niet dat de andere er niet zijn; ze zijn gewoon op de achtergrond.Het lichaam van de waarheid is het feitelijke bestaan van de werkelijkheid - het feit van haar bestaan, haar aanwezigheid, haar er-zijn, haar feitelijkheid. De geest van de waarheid is de intrinsieke intelligentie die impliciet is aan de volmaaktheid van zowel haar aanwezigheid als haar ontvouwing. Het hart van de waarheid is dan de esthetische of waarderende modus, die altijd een intrinsieke en onscheidbare kwaliteit is van de gewaarwording en kennis van de waarheid.

NIET-CONCEPTUELE POSITIVITEITHeilige Liefde is niet het gevoel van liefde, en ook niet het essentiële aspect van liefde. Heilige Liefde is een kwaliteit van het bestaan, die maakt dat we dat bestaan

lief kunnen hebben. De lieflijkheid en beminnenswaardigheid ervan zijn wat in ons hart sentimenten van liefde, waardering, waarde, genot, plezier enzovoort oproept. We hebben het dus over de kwaliteit van de beminnenswaardigheid van de werkelijkheid wanneer die zonder vervorming wordt gezien, en niet door het filter van het ego. Met andere woorden, Heilige Liefde is het feit dat de objectieve werkelijkheid een intrinsieke kwaliteit heeft die heerlijk en aangenaam is - ze is intrinsiek lieftallig. Dat is Heilige Liefde - ongeacht wat haar lieflijk, prettig, beminnenswaardig maakt, ongeacht wat het is dat we aan haar wel moeten waarderen.Wanneer de werkelijkheid volledig wordt waargenomen, kun je niet anders dan daarvan genieten en die waarderen. Je kunt niet anders dan met ontzag reageren wanneer de Heilige Waarheid volledig wordt begrepen, en je kunt niet anders dan vol verwondering zijn wanneer Heilige Volmaaktheid gerealiseerd wordt. Je kunt niet anders dan smelten van waarderende zachtheid wanneer je Heilige Liefde ontwaart. Heilige Liefde geeft je de ervaring van liefde, maar is niet de liefde zelf; ze is iets dat veel meer omvat. Ze is een kwaliteit van de werkelijkheid als geheel en erg moeilijk precies te definiëren. We zouden kunnen zeggen dat Heilige Liefde de intrinsieke kwaliteit van de werkelijkheid van Zijn is, die een niet-conceptuele positiviteit vormt. Ze is pure en onvermengde gelukzaligheid. Ze is de met waarde verzadigde kwaliteit van de waarheid. Ze is pure goedheid, het Goede van Plato.Wanneer we zeggen dat Heilige Liefde de `niet-conceptuele positiviteit' van de werkelijkheid is, dan bedoelen we niet dat zij positief is omdat onze subjectieve geest er positief op reageert. We bedoelen dat dat is hoe de werkelijkheid is, los van wat voor gevoel wij erbij krijgen. Wat we normaal gesproken als positief beschrijven, is iets wat we prettig vinden, en wat we als negatief beschrijven, is iets wat we niet prettig vinden. Het punt bij Heilige Liefde is echter dat wanneer je de werkelijkheid objectief begrijpt, wanneer je de Heilige Waarheid ervaart en ziet, je niet anders kunt dan er een positief gevoel over hebben. In deze ervaring zijn er geen positieve en negatieve categorieën waarin je denken de dingen heeft verdeeld. Er is hier geen polariteit; deze niet-conceptionele positiviteit heeft alle polariteiten overstegen. Het wezen van de werkelijkheid is dan ook zodanig, dat hoe meer zij jouw hart raakt, hoe meer jouw hart gelukkig en vervuld zal aanvoelen, los van je geestelijke oordelen over goed of slecht.Deze opvatting van niet-conceptuele positiviteit is een heel ongebruikelijk idee, aangezien we normaal gesproken, en aan het begin van het werk aan onszelf, denken dat er dingen zijn die goed zijn en dingen die slecht zijn. Wanneer we ons verder ontwikkelen, realiseren we ons dat dit onderscheid slechts subjectief is, dat het verdelen van dingen in goed en slecht willekeurig is. Heilige Liefde verwijst naar het feit dat wanneer je werkelijk alle vergelijkingen, alle oordelen en meningen opschort, je de werkelijkheid via alle zintuiglijke modaliteiten gaat

ervaren als een onvermengde positieve waarde. Ze is pure goedheid, en de uit-drukking ervan is altijd goedheid.Omdat taal inherent conceptueel is, en dus vergelijkend, dualistisch en beoordelend, is het moeilijk om deze niet-conceptuele positiviteit over te brengen. Het is moeilijk om de kwaliteit van ervaring voorbij alle geestelijke concepten te beschrijven; het is `goed' op een manier die geen oordeel of mening is. Deze positi-viteit is niet het resultaat van vergelijking; ze is een intrinsiek kenmerk van de werkelijkheid, dat niet van haar bestaan te scheiden is.Beoordeling en vergelijking verhinderen of vervormen deze niet-conceptuele modus waarin de werkelijkheid aanwezig is, en omdat de meeste mensen dat niet geloven, is het heel belangrijk om Heilige Liefde te begrijpen. De meesten van ons denken dat de werkelijkheid te verdelen is in goed en slecht, positief en negatief, pijnlijk en aangenaam. Heilige Liefde zegt nee; dat als we ons splijtingsdenken loslaten en de dingen ervaren zoals ze zijn - zonder onze subjectieve filters - we de pure positiviteit van de werkelijkheid zullen inzien, de pure heerlijkheid ervan. Dit kenmerk van de werkelijkheid wordt meestal de gelukzalige en extatische, of de liefdevolle en meedogende kwaliteit van Zijn genoemd.In het hindoeïsme wordt de ware werkelijkheid satchitananda genoemd. Sat verwijst naar de waarheid of het bestaan ervan, chit is haar bewustzijn of intelligentie, en ananda haar gelukzaligheid, vreugde of liefde. Ananda verwijst naar deze intrinsieke positiviteit van de werkelijkheid. Het is Gods hoogst eigen schoonheid, Zijn betoverende kwaliteit. Het is door en door goedheid of posi-tiviteit; pure waarde, pure goedheid, pure schoonheid. Deze kwaliteit is intrinsiek in die zin dat ze een onscheidbaar deel van de werkelijkheid is, een onscheidbare kwaliteit van het feit van haar bestaan.De niet-conceptuele positiviteit die Heilige Liefde is, is niet alleen maar een gevoel. Ze is hoe de werkelijkheid eruitziet, hoe ze aanvoelt, hoe ze ruikt, hoe het voelt om haar aan te raken. In termen van zien is ze schoonheid. In termen van horen is ze harmonie. In termen van proeven is ze heerlijk zoet. In termen van ruiken heeft ze een kwaliteit van parfum. In termen van voelen is ze een positief affect. Ze is datgene wat al jouw zintuigen werkelijk openzet, wat ze stimuleert, wat puur plezier voor ze betekent, en ervoor zorgt dat jij je gelukkig en liefdevol voelt. Heilige Liefde roept dus beschrijvingen op als positief, gelukzalig, extatisch, aangenaam, verheffend, heerlijk, verrukkelijk, prettig, warm, zinnenstrelend enzovoort.Om te begrijpen wat we met Heilige Liefde bedoelen en haar niet te beperken tot de een of andere conceptuele kwaliteit, kan het zinvol zijn om te zien hoe ze zich in een aantal essentiële aspecten manifesteert; of om het anders te zeggen, om te zien wat daarin de Heilige Liefde is. Heilige Liefde is een duidelijke en afzonderlijke kwaliteit van de eigenlijke substantie en het bewustzijn van elk essentieel aspect.

Heilige Liefde wordt gezien in het positieve, verheffende en gelukzalige affect en effect van elk aspect. Ze is de liefheid en de zachtheid in Liefde. Ze is de lichtheid en de speelsheid in Vreugde. Ze is de kostbaarheid en de verfijning van Intelligentie en Briljantie. Ze is de puurheid en het vertrouwen van Wil. Ze is de levendigheid, opwinding en schittering van het Rode of Krachtsaspect. Ze is het mysterieuze en zijdeachtige van het Zwarte of Vredesaspect. Ze is de heelheid en integriteit in de Parel of Persoonlijke Essentie. Ze is de frisheid en nieuwheid van Ruimte. Ze is de diepte, de diepe warmte en de bevredigende echtheid van Waarheid.Aan deze voorbeelden kunnen we zien dat wanneer we het woord positief gebruiken, we niet een bepaalde kwaliteit bedoelen, maar meer het positieve wezen dat alle manifestaties van de werkelijkheid - alle aspecten en dimensies - gemeen hebben, en dat in elk daarvan anders tot uiting komt. Als je bijvoorbeeld het heldere aspect ervaart, heeft het een frisheid, een transparantie en een helderheid; en niet alleen maakt het je helder, maar er zit ook een intrinsiek aangename kwaliteit aan dat gevoel van helderheid. Deze inherente positiviteit in alle aspecten van Zijn is waardoor het onmogelijk is dat er een daarvan niet goed zou zijn. Deze goedheid, zo laat Heilige Liefde ons weten, is niet alleen een intrinsieke kwaliteit in de gedifferentieerde manifestaties van Zijn, die we de essentiële aspecten noemen, maar ook een kenmerk van de werkelijkheid als geheel, van het hele bestaan binnen het hele universum.Onze beschrijvingen van de verschillende positieve kwaliteiten van een aantal essentiële aspecten putten daarin de kenmerken van Heilige Liefde op geen enkele manier uit. We zouden het urenlang over de goedheid in elk aspect kunnen hebben, en die nog steeds niet uitputten. Zo is bijvoorbeeld de vriendelijkheid van het Groene aspect niet alleen warm en zacht, maar ook licht en tintelend en puur. Heilige Liefde is een onscheidbare kwaliteit van de essentiële aspecten, dus wanneer Essentie helemaal, volledig en puur ervaren wordt, heeft dat een opwekkende invloed op de ziel, en is er een gevoel van waarde, betekenis, zin, positief aanzien, expansie van de geest, en een algemeen waarderende kleuring aan de ervaring. Dat zorgt ervoor dat jij van jezelf, van anderen en van het leven in het algemeen houdt en geniet; het maakt dat je van de waarheid en van het hele bestaan houdt en geniet. Heilige Liefde begrijpen is in contact zijn met de gelukzalige schoonheid van het bestaan, die de intrinsieke goedheid ervan is. Wanneer de soefi's God liefde noemen, bedoelen ze Heilige Liefde en niet het gevoel van liefde of een van de andere vormen van liefde op het essentiële niveau. Dus wanneer de grote soefimysticus Rumi alles in de werkelijkheid als goed beschrijft, met een liefhebbende en liefdevolle kwaliteit, dan spreekt hij vanuit Heilige Liefde.Deze intrinsieke goedheid van de werkelijkheid is een integraal onderdeel van haar Zijn en functioneren. Heilige Liefde begrijpen betekent dus dat je afgestemd bent

op, je bewust bent van, in contact bent met het feit dat de werkelijkheid een intrinsieke goedheid heeft, een inherente schoonheid, een verrukking, een geluk-zaligheid, een extase die volstrekt onscheidbaar is van haar bestaan en haar ontvouwing. Heilige Liefde is zo onscheidbaar als kwaliteit van het bestaan, dat als je het bestaan werkelijk ervaart, je zijn intrinsieke goedheid wel ervaren móét. Als je het bestaan ervaart, maar niet de Heilige Liefde ervan voelt, geeft dat aan dat jouw ervaring van het bestaan wordt gefilterd door jouw subjectiviteit, en daarom onvolledig is. Wanneer dus onze ervaring van de werkelijkheid dit gevoel van goedheid, deze schoonheid, deze waarde, deze verheffende kwaliteit, deze gelukzaligheid, deze verrukking mist, dan weten we dat ze door het filter van het ego wordt ervaren.Als de werkelijkheid pijnlijk aanvoelt of als we haar als negatief ervaren, dan liggen deze gewaarwordingen er in lagen overheen, vormen ze iets wat er van buitenaf bijkomt, en zijn ze daarom tijdelijk en niet blijvend van aard. Zijn de sluiers van de reactiviteit, van het denken dat vervormt wat we zien en ervaren. Lijden is dan ook niets anders dan de werkelijkheid die via onze subjectiviteit wordt ervaren. Wanneer iemand de Heilige Ideeën niet waarneemt, ervaart hij of zij een zekere mate van lijden. Vanuit het gezichtspunt van iemand die objectief ziet, zit dat lijden gewoon in het hoofd van die persoon, maar wat die persoon betreft is dat lijden heel echt. Degene die objectief ziet, zal dus vanzelf compassie krijgen en een verlangen om te helpen, niet door het lijden te verzachten, maar door de ander te helpen om correct te zien, omdat wanneer we correct zien, ons lijden verdwijnt. Zelfs lichamelijke pijn wordt minder als je Heilige Liefde gewaarwordt, wat betekent dat je in een staat van gelukzaligheid bent, omdat het psychologische lijden, dat zo substiantieel aan de pijn bijdraagt, verdwenen is. Het is mogelijk om Heilige Liefde zo volledig te verwerkelijken, dat niets nog kan maken dat zij wegtrekt.

ABSOLUTE GOEDHEIDDe manier waarop je naar de werkelijkheid kijkt, bepaalt hoe je die ervaart. Als je er vanuit een subjectief gezichtspunt naar kijkt, vanuit een geestelijke constructie, zal ze er donker uitzien en voor het grootste deel pijnlijk aanvoelen. Als je er met een frisse geest en een fris hart naar kijkt, zie je dat ze goed is en heerlijk aanvoelt. Het gevoel van goedheid is echter fundamenteler, aangezien het bestaan ervan niet van jouw gezichtspunt afhangt. Alleen wanneer je' geen gezichtspunt hebt, zie je dat dat is hoe de werkelijkheid is. Dat is waarom de inherente goedheid van de werkelijkheid wordt beschouwd als blijvend en als echter dan elk ander gezichtspunt. Aan de andere kant is het gevoel dat de werkelijkheid met pijn en lijden is gevuld, afhankelijk van jouw overtuigingen, en hoewel die bestaan als delen van de werkelijkheid, zijn zij er een bijkomstigheid van. We maken dus

onderscheid tussen wat fundamenteel en wat bijkomstig is aan het wezen van de werkelijkheid. Het perspectief van Heilige Liefde is dat als je de werkelijkheid niet op de een of andere manier probeert te zien, je zult ontdekken dat die wonderbaarlijk is, en ook feitelijk wonderbaarlijk zal worden. Je hoeft er niets voor te doen om haar zo te krijgen; zo is ze van zichzelf. Alles wat je hoeft te doen is ontspannen. Als we gespannen raken en bang worden, zien de dingen er negatief uit en worden ze pijnlijk. Dat is hoe de werkelijkheid werkt. Uiteindelijk leren we dat het handiger is om de werkelijkheid te zien zoals ze is, omdat dat ons leven gemakkelijker maakt.De werkelijkheid heeft altijd een kwaliteit van goedheid in zich; goedheid is haar wezen. Deze is niet van haar af te nemen, net zoals je een sinaasappel niet de kwaliteit van rondheid kunt afnemen. Heilige Liefde, zoals de andere Heilige Ideeën, is een kwaliteit van de objectieve werkelijkheid, en kan er daarom niet op sommige momenten wel en op andere niet zijn, of in het ene deel van de werkelijkheid wel en in het andere niet.Het soort goedheid dat we beschrijven is geen goedheid in de morele of ethische zin. Ze overstijgt morele concepten. De werkelijkheid is goed in de zin van hoe ze aanvoelt en van wat voor effect ze op ons heeft wanneer ze ons met haar gelukzalige en extatische wezen aanraakt. Deze gelukzaligheid is niets anders dan niet-conceptueel plezier, niet-conceptuele goedheid, niet-conceptuele positiviteit. Terwijl het gemakkelijk is om deze kwaliteiten in de essentiële aspecten te zien - de gelukzaligheid van Vrede of van Compassie bijvoorbeeld - wat de reden is dat we ze hier als voorbeelden hebben gebruikt, zegt Heilige Liefde dat deze gelukzalige kwaliteit inherent aan alles is.Natuurlijk kunnen we dat niet echt weten totdat we het ervaren. Wanneer we de ervaring van Heilige Liefde hebben, realiseren we ons dat dit is hoe de werkelijkheid de hele tijd is, en dat onze ervaring van de werkelijkheid onvolledig is geweest. Meestal krijgen we het besef: `O, zo is het de hele tijd en ik realiseerde me dat niet eens!' Dat is een diepgaand inzicht in het wezen van de werkelijkheid, en verschilt van een verheffende ervaring. Je kunt bijvoorbeeld Essentie ervaren en je heerlijk voelen zonder echt te zien dat het je eigen wezen is. Essentie voelt als een voorbijgaande staat, waarvan de specifieke wolk op dat moment door je bewustzijn drijft, met name in de eerste ervaringen ervan. Na een tijd realiseer je je dat je Essentie door subjectieve filters hebt ervaren, die haar op een emotionele staat hebben laten lijken. Dan zie je dat Essentie niet alleen heerlijk is, maar dat jij haar bent, en dat dat inzicht een vermogen tot transformatie bezit. De gewaarwor-ding van Essentie is een noodzakelijke stap, maar je moet ook de volgende zetten - zien dat zij het wezen is van wie jij bent - voordat zulke ervaringen jouw identiteit kunnen transformeren. Gewaarwording zonder inzicht verandert jouw besef van de werkelijkheid niet wezenlijk, innerlijk noch uiterlijk.

Essentie is jouw essentie, het wezen van je ziel. Naarmate jouw ervaring en begrip ervan zich in de loop van de tijd verdiepen, zie je in dat het niet alleen jouw essentie is, maar de essentie van alles. Nog een niveau dieper zie je dat het niet alleen de essentie van alles is, maar dat Essentie het enige is wat feitelijk bestaat; er is, met andere woorden, niets anders dan Essentie. Dan zie je in dat de Heilige Ideeën uiteindelijk kwaliteiten van Essentie of Zijn zijn.Zoals we zagen, is elke Heilige Idee een kenmerk van de werkelijkheid, op iedere plek, op ieder moment en op ieder niveau. Hier zeggen we dat de werkelijkheid niet alleen één aanwezigheid is die onbegrensd en echt is, maar dat ze bovendien positief, gelukzalig en schitterend is. Dus niet alleen is God één, maar God is ook schitterend en van liefde gemaakt. De waarheid is dan ook liefdevol en gemakkelijk lief te hebben, wat maakt dat we in de Diamantbenadering zeggen dat je de waarheid moet liefhebben om de waarheid zelf. Als het je oriëntatie is dat je de waarheid liefhebt zodat deze jou kan veranderen en een gelukkiger iemand van je kan maken, dan loopt je oriëntatie niet in de pas met hoe de dingen objectief zijn; als je de werkelijkheid ziet zoals ze is, kun je niet anders dan haar liefhebben.Hieruit volgt dus dat er objectief gesproken geen kwaad bestaat. We zien het kwaad alleen wanneer we de werkelijkheid door een filter waarnemen. Iemand die iets doet wat we als kwaad beschouwen, is iemand die handelt via een vervorming. In spiritueel werk worden concepten van een duivel, van duistere krachten of van een of ander kwaad dat op zichzelf bestaat, buiten de goedheid van de werkelijkheid om, beschouwd als manifestaties van onwetendheid, zowel in termen van het geloof in zulke concepten als in termen van de manifestaties die aan zulke krachten worden toegeschreven. Al het spirituele werk zou zinloos zijn als er zoiets bestond als het uiteindelijke kwaad.

PLAATSELIJKE LIEFDEBegrip van de kwaliteit van intrinsieke goedheid en positiviteit is niet voldoende om de dwaling van Punt Negen tegemoet te treden. We moeten die positiviteit in haar universaliteit benaderen. Heilige Liefde betekent dat deze kwaliteit niet alleen bestaat, maar dat het een onscheidbare kwaliteit van het hele bestaan is, van alles, overal en altijd. Het is de hartskwaliteit van Heilige Waarheid, een ingebakken kwaliteit van Zijn, van zowel de aanwezigheid als het aanwezig laten zijn, van het bestaan en de ontvouwing ervan. We kunnen de aanwezigheid van Zijn liefde noemen, en de ontvouwing het liefdevolle handelen van Zijn. Het feit dat deze liefhebbende en lief te hebben kwaliteit kenmerkend is voor alles, op alle punten in tijd en ruimte, betekent dat zij niet plaatselijk is. Zodra je haar op een plek, persoon of tijdstip lokaliseert, beperk je haar, zie je haar niet meer als een intrinsieke kwaliteit van het bestaan, en ga je geloven dat zij van bepaalde voorwaarden en omstandigheden afhangt. Als je haar in tijd of ruimte kunt lokaliseren, dan zie je

haar niet als een inherente kwaliteit van de werkelijkheid, en zodoende is het begrijpen van de niet-plaatselijkheid ervan een essentieel onderdeel van het begrijpen van Heilige Liefde. Zodra je haar aanwezig ziet in deze persoon en niet in die persoon, of vandaag in deze persoon maar gisteren niet, dan zie je Heilige Liefde niet. Als je haar niet overal altijd ontwaart, geeft dat aan dat je los bent geraakt van de gewaarwording ervan en je de werkelijkheid door jouw subjectieve filter ziet.Heilige Liefde is het hart van het bestaan, en om het gehele bestaan als hart te ervaren, is het nodig om in je eigen hart niets achter te houden. Als er een bepaalde emotie is die je jezelf niet laat voelen, of het nu liefde of haat of welke andere emotie dan ook is, zal die onderdrukking fungeren als barrière tegen het gewaarworden van Heilige Liefde in het universum. Het is moeilijk om de Idee van Heilige Liefde te ontwaren of zelfs maar te accepteren als er ergens een gespletenheid is, een geloof in de dichotomie van goed en slecht binnen in jou. In termen van Heilige Liefde bestaat die dichotomie niet. Wat we goed en slecht noemen, is een oppervlakkig onderscheid; het innerlijke wezen van alles is goed.Uiteraard overstijgt Heilige Liefde daarmee ieder raciaal onderscheid. Of iemands huid nu zwart of wit is, hij of zij is van hetzelfde menselijke protoplasma gemaakt als iedereen. De oppervlakte kan er bruin of zwart of hoe dan ook uitzien, maar zien dat iedereen in werkelijkheid van hetzelfde kleurloze protoplasma gemaakt is, is Heilige Liefde.De ervaring van het liefdevolle en het schitterende van het bestaan staat zo centraal in het vermogen van de ziel om waarde te ervaren, dat zelfs als de meeste mensen de andere Heilige Ideeën ervaren zonder Heilige Liefde, zij er niets om geven. De houding is: `Wat zou het dat alles één is als het niet goed aanvoelt?' of `Wat zou het dat de dingen zich alsmaar vanzelf ontvouwen als er geen liefde in zit?' Dat is waarom we Heilige Liefde moeten begrijpen om de andere Ideeën te kunnen integreren. Ze is een fundament, zonder welk iemand niet werkelijk zijn of haar specifieke moeilijkheid kan doorwerken. De verschillende spirituele tradities richten zich niet noodzakelijkerwijs op deze manier van de werkelijkheid ervaren. Sommige tradities zeggen dat het intrinsieke en alom aanwezige in de werkelijkheid het feit van Zijn is. Anderen zeggen dat als je de werkelijkheid echt objectief ziet, de gewaarwording dat de werkelijkheid leeg is het belangrijkste is, en een einde aan je lijden zal maken. Terwijl het feit van Zijn of de inherente leegte van de werkelijkheid uiteindelijk waar is, kijken zij vanuit andere gezichtspunten naar de werkelijkheid dan wanneer er de gewaarwording van de niet-conceptuele positiviteit van de werkelijkheid is. Niet-conceptuele werkelijkheid betekent dat ze een direct effect op de ziel heeft, los van wat je hoofd ervan denkt, en dat het hart reageert met zich gelukkig, bevrijd en verkwikt te voelen. Wat vanuit het perspectief van Heilige Liefde zichtbaar wordt, kunnen we lieftallig noemen - het

gevoel van een beminnenswaardige schoonheid - of liefdevol - de gewaarwording dat het universum een liefdevolle kwaliteit heeft.Als we deze niet-conceptuele positiviteit niet zien, of als we dat wel doen, maar er niet in geloven of die niet serieus nemen - dat wil zeggen dat wanneer Heilige Liefde uit onze gewaarwording verdwenen is of niet begrepen wordt - dan is het resultaat de specifieke dwaling van Punt Negen. Deze dwaling is niet het idee dat zoiets liefdevols niet bestaat - mensen kunnen zonder enige vorm van liefde niet overleven - maar dat dit liefdevolle een plaatselijk verschijnsel is, dat op bepaalde punten in tijd en ruimte optreedt. Deze dwaling mondt uit in de overtuiging dat liefde voorwaardelijk is, wat verklaart waarom we het op de ene plek en het ene tijdstip waarnemen en ergens anders niet. Aan de oppervlakte ontwaren we deze heerlijke, prachtige gevoelens soms wel en soms niet; sommige mensen hebben het en anderen niet; het is er in sommige delen van het universum en in andere niet. Maar de eigenlijke kern van deze dwaling is dat liefde voorwaardelijk is.

HET MINDERWAARDIGHEIDSCOMPLEXHet geloof in de voorwaardelijkheid van liefde en het idee dat zij plaatselijk is, vormen twee kanten van dezelfde bedrieglijke gewaarwording van de werkelijkheid. Deze dwaling vormt de kiem waaruit het enneatype Negen groeit en zich ontwikkelt. De kern van elk enneatype is een complex, zoals we hebben gezien, dat bestaat uit de specifieke dwaling, de specifieke moeilijkheid, de speci-fieke reactie en de dynamische interactie daartussen. Dit idee van de kern als een complex is met name relevant voor Punt Negen, omdat de kern daarvan, in de psychologische terminologie, het `minderwaardigheidscomplex' wordt genoemd. Het verloren gaan van de Idee van Heilige Liefde en de moeilijkheden in de holding worden hier gekleurd door de dwaling van de plaatselijkheid van liefde, uitmondend in de subjectieve staat van zich minderwaardig voelen. Met andere woorden, wanneer de liefdevolle holding in de omgeving verloren is gegaan of niet voldeed, ontstaat er een overtuiging dat liefde en beminnenswaardigheid voorwaardelijk zijn. Wanneer je je niet gedragen voelt, voel je dat er niet van je gehouden wordt omdat jij niet datgene hebt wat beminnenswaardig is. Natuurlijk heeft het gevoel dat je niet beminnenswaardig bent te maken met de dwaling dat beminnenswaardigheid een plaatselijk verschijnsel kan zijn, dat het niet binnen in je zit, en dat het zich ergens anders moet bevinden.Als je het besef van Heilige Liefde uit jouw kindertijd behouden zou hebben, zou je niet kunnen geloven dat je niet beminnenswaardig bent, aangezien je nog steeds zou zien dat het wezen van alles, inclusief jijzelf, intrinsiek goed is. Dat is waarom het begrip van Heilige Liefde het specifieke tegengif is voor het idee dat je niet beminnenswaardig bent. Wanneer je voelt dat je niet beminnenswaardig bent, dan verkeer je in de overtuiging dat jij binnen in je niet iets hebt wat prachtig,

schitterend, beminnenswaardig, aangenaam of waardevol is; de ziel voelt zich verzwakt, verkleind, ontdaan van haar goede kwaliteiten, en voelt zich uiteindelijk een minderwaardige ziel, zonder datgene wat de ziel goed maakt. Dit gevoel van tekort is een gevoel dat er wezenlijk kwaliteiten ontbreken die anderen wel hebben.Omdat elke dwaling een intrinsieke eigenschap van het wezen van het ego is, zou het ego niet het ego zijn wanneer het niet zou geloven dat het minderwaardig is. In zekere zin is dit gevoel van minderwaardigheid waar, omdat de ziel, wanneer zij door het ego wordt gevormd, niet alle kwaliteiten van Zijn als deel van zichzelf kan ervaren. Dit gevoel van minderwaardigheid is geen gevoel van leegte, het gevoel dat er een bepaalde kwaliteit van Zijn ontbreekt. Het is meer een gevoel, een stemming of gemoedstoestand van tekortkoming, van niet goed genoeg zijn of van net niet goed genoeg zijn, gekoppeld aan het gevoel dat er iets niet klopt, en een daaruit voortvloeiend verlies van eigenwaarde. Om precies te zijn is het een gevoel dat je intrinsiek minderwaardig bent, los van wat je hebt, wat je doet, wat je weet, wat je ontwikkelt of wat of wie je bent. Een van de associaties die mensen vaak met dit gevoel hebben, is dat ze een tweederangs burger zijn, uit de arbeidersklasse of de boerenstand, en het staat dus rechtstreeks in verband met sociale discriminatie. Het is een verzwakt gevoel van wie je bent, alsof je diepste zelf, het diepste van jouw ziel minder is dan het zou moeten zijn, een gevoel dat je tweederangs bent.Deze overtuiging dat je minderwaardig bent, is veel subtieler en uitgebreider dan het gevoel dat je een bepaald vermogen mist, zoals Wil of Kracht. Het is niet te herleiden tot een bepaald tekort, en daarom kan het niet teniet worden gedaan doordat iemand in zichzelf een of ander essentieel aspect ontdekt dat met dat vermogen is verbonden. Evenmin heft de ervaring van Essentie noodzakelijkerwijs dit gevoel van minderwaardigheid op. Je kunt al je gaten vullen en je nog steeds minderwaardig voelen, omdat de feitelijke substantie van de ziel - datgene wat de gaten ervaart - van haar positieve kwaliteit verstoken lijkt te zijn.Het ego voelt zich intrinsiek minderwaardig. Het maakt niet uit wat het bezit, wat het heeft, wat het doet of wat het kan doen, het zal zichzelf minderwaardig blijven voelen. Zolang je de mogelijkheid toelaat dat intrinsieke goedheid zich op de ene plek kan bevinden en niet op de andere, laat je de mogelijkheid toe dat ze zich ergens anders bevindt. Als je je met het ego identificeert en er gaat iets mis, dan neem je ogenblikkelijk aan dat het is gebeurd omdat het goede niet in jou zit. De minste kritiek, de minste negativiteit, en je gelooft meteen dat het goede zich ergens anders dan in jou bevindt. Dat is waarom alle kinderen beginnen te geloven dat er iets met ze mis is tegen de tijd dat ze zich met het ego gaan identificeren.Als deze moeilijkheid niet begrepen en niet doorgewerkt is, zal die blijven bestaan, zelfs als je Essentie ervaart. Dan kun jij de schoonheid, het belang, de waarde en lieftalligheid van jouw eigen wezen, dat Essentie of Zijn is, of van jouw functioneren of jouw creativiteit, en van jouw bestaan of jouw leven, niet volledig

zien of voelen. Het punt hier is niet de verbroken verbinding met Zijn - dat is de specifieke moeilijkheid van Punt Vier - maar eerder dat je niet in contact bent met de gelukzaligheid ervan, zelfs op het moment dat je Zijn ervaart. Je kunt met Zijn in contact zijn, maar de lieftalligheid ervan niet voelen of zien, alsof de essentiële aanwezigheid door een vlies of een sluier wordt bedekt, die de extatische luister ervan afschermt.Dat is waarom bij veel mensen, wanneer zij Essentie of Zijn ervaren, de reactie zoiets is als: `Dat is mooi, maar waar is het goed voor? Zal het me op mijn werk helpen? Zal ik vanaf nu betere seks hebben?' Zulke reacties wijzen erop dat iemand er niet de werkelijke schoonheid van ziet. Dat is omdat het gevoel van min-derwaardigheid als barrière fungeert tegen het zien dat jij Zijn bent. Mensen hebben vaak essentiële ervaringen, maar omdat ze niet zien dat zij het zelf zijn die ze waarnemen, denken ze dat hun leraar die naar hen staat uit te zenden, of dat God hen bezoekt, omdat ze voelen dat hun eigen wezen zondig is en niet heilig. In die gevallen projecteren ze hun eigen wezen buiten zichzelf. Zelfs als je wel ziet dat jij het Zijn bent dat jij ervaart, verhindert het gebrek aan integratie van Heilige Liefde jou soms toch om deze openbaring als schitterend, als kostbaar te ervaren.Zolang je Heilige Liefde niet begrijpt, kun je haar niet kennen als het wezen van jouzelf en van alles wat bestaat. In plaats van liefde voor jezelf en plezier in je leven te voelen, voel je je neerslachtig of op jezelf uitgekeken. Je voelt dat jij niet goed genoeg bent. Wanneer je deze staat diepgaand en duidelijk voelt, dan ervaar je een soort minderwaardigheid die aanvoelt alsof je ziel in feite van zichzelf lelijk of misvormd is. Zoals een schepsel dat vaak in de mythologie optreedt, voel je je misschien wel een kronkelig beest dat onder de grond leeft - zoals een trol of zoals Gollum in J.R.R. Tolkiens serie In de ban van de ring - dat totaal geen voordelige kwaliteiten heeft. Net zoals minderwaardigheid altijd met lelijkheid en mismaaktheid wordt geassocieerd, zo gaat schoonheid altijd hand in hand met het gevoel beminnenswaardig te zijn.Dit gevoel van minderwaardig zijn is niet een gevoel dat jij ooit puur was en bezoedeld bent geraakt, dat jij van jezelf goed bent en iets hebt opgedaan. Het is juist het gevoel dat je vanaf het begin mismaakt bent geweest, dat God jou met een gebrek geschapen heeft. Omdat de ego-identiteit oorspronkelijk ontstaat vanuit de identificatie met het lichaam, dat zou zijn wat wij zijn, en omdat we in het begin van het werk aan onszelf niet zien dat we een ziel zijn, besluiten we meestal dat het ons lichaam is dat verkeerd aan ons is. Wanneer mensen denken dat ze minderwaardig zijn, denken ze dat dat is omdat ze de verkeerde huidskleur hebben, omdat hun neus te groot is, omdat hun lichaam te dik is enzovoort. Dat geldt vooral in de tienerjaren, wanneer iemands gevoel van minderwaardigheid volledig op het lichaam en het fysieke beeld gericht is. Later leggen volwassenen hun focus ergens anders; als het niet je lichaam is, dan is het je geest; als het niet je geest is, is het je

hart - dat is wat er mis met je is. Maar het is geen van deze dingen; het heeft er niets mee te maken. We gebruiken die dingen alleen om het gevoel van minderwaardigheid te verklaren.Iedereen heeft dit gevoel van minderwaardigheid, maar de meeste mensen houden het voor zich, omdat het gepaard gaat met een diep gevoel van schaamte. Je schaamt je diep voor jezelf, omdat je echt gelooft dat er iets wezenlijk mis met je is, en niet wilt dat andere mensen er iets van weten. Als ze dat zouden doen, zouden ze zien dat jij echt geen liefde verdient. Daarom houdt iedereen dit geheim dus voor zichzelf en lijdt er in stilte onder. Wederom lijden vooral tieners onder dit gevoel van minderwaardigheid, en zijn zij voortdurend bezig zichzelf met anderen te ver-gelijken, waarbij zij zichzelf precies laten zien hoe minderwaardig zij zijn en zich diep voor zichzelf schamen, maar er niets over zeggen.Het gevoel van minderwaardigheid van Punt Negen verschilt van het gevoel van Punt Een dat er iets mis met je is. Het gevoel van iets verkeerds in Punt Een is een oordeel over jezelf dat niet noodzakelijk algemeen geldt; hoewel er een gevoel is dat er iets mis met je is, zijn er ook dingen die goed aan je zijn. In Punt Negen is de minderwaardigheid totaal, alsof er iets door je ziel heeft gedregd en alle goede kwaliteiten heeft meegenomen, en wat er is overgebleven van iedere waarde gespeend is, of alsof er van elk atoom van je protoplasma een elektron is weggehaald. De moeilijkheden van alle drie de punten bovenin het Enneagram vormen verschillende kanten van hetzelfde: het zondige van Punt Acht, het minderwaardige van Punt Negen en het foute van Punt Een.Dit diepgaande gevoel van tekortkoming en minderwaardigheid heeft niet alleen invloed op je gevoelens over jezelf, maar ook een aanzienlijk effect op je houding tegenover je werk en je creativiteit. Het zorgt ervoor dat jij je eigen waarde, kostbaarheid en nuttigheid niet meer kunt zien, en laat jou geloven dat er iets niet goed is aan wat je doet en wat je teweegbrengt, een of andere onvolmaaktheid die onderhevig is aan beoordeling en vergelijking. Als jij niet gelooft dat je intrinsiek beminnenswaardig bent, zul jij jouw vermogens en eigenschappen niet voor jezelf willen erkennen, en dat koppelt je niet alleen los van je prestaties, maar maakt je ook los van Essentie, wat leidt tot de specifieke reactie van Punt Negen.

IN SLAAP VALLEN VOOR DE WERKELIJKHEIDDe specifieke reactie is hier de uitdrukking van wantrouwen die wordt gefilterd door de dwaling dat beminnenswaardigheid en daarom liefde voorwaardelijk zijn. De ziel verliest het bewustzijn of `valt in slaap' voor haar ware werkelijkheid en de werkelijkheid van het bestaan. Dit in slaap vallen voor je eigen ware aard geldt voor alle ego's - je kunt deze kwaliteit in iedereen voelen wiens ziel niet wakker is. Het is een bepaalde staat van de ziel die wankel aanvoelt, nauwelijks bewust van wat er gebeurt, zwaar, taai en dof. Het in slaap vallen is typisch een opgeven, een

overgave, een vergeten en bewusteloos raken. Zelfs als je gisteren een essentiële ervaring hebt gehad, kun je je die vandaag niet meer herinneren -het is alsof ze geen indruk op je ziel heeft gemaakt. Ze heeft je niet wakker gemaakt of veranderd. Los van wat voor ervaringen je hebt gehad, slaapt je ziel dus nog steeds, en is zij niet wakker voor de objectieve werkelijkheid van de dingen.De ziel die is doordrongen van het ego, is in slaap. Dat is waarom verlichting ontwaken wordt genoemd - je ziel ontwaakt voor wat er werkelijk is. Veel mensen geloven dat dit ontwaken automatisch gebeurt op het moment dat je een ervaring van Zijn hebt. Sommige delen van je ziel worden misschien wakker, maar het egogevoel van minderwaardigheid is heel diep in de ziel ingeprent, en deze diepte van de ziel wordt niet zo gemakkelijk of snel wakker. Wanneer jouw ontwaken in de buurt van dit niveau komt, is dit gevoel van minderwaardigheid het eerste waarvoor je wakker wordt.De duidelijkste manifestatie van het feit dat de ziel in slaap is, is onze onwrikbare overtuiging over de conventionele werkelijkheid, de werkelijkheid waar consensus over bestaat, en over de inhoud van onze hele sociale conditionering. Ongeacht welke diepgaande ervaringen van Zijn je gehad mag hebben en hoe objectief je de werkelijkheid hebt gezien, wanneer jij van je meditatiekussentje opstaat of een bezoek aan je leraar afsluit, dan handel, voel en gedraag jij je alsof de werkelijkheid de wereld is die je van je moeder hebt geleerd. Wanneer je dat doet, geef je uiting aan het in slaap zijn van je ziel. Zelfs wanneer zij de ervaring hebben gehad dat alles liefde is, blijven mensen zich gedragen alsof dat niet waar is. Wij kunnen het over Essentie en over het terrein van Zijn hebben, maar wanneer het er echt om gaat, is dat voor de meesten van ons niet de werkelijkheid. De werkelijkheid is onze ervaring van de wereld, gefilterd door onze conditionering; onze vaste bodem is de consensus-werkelijkheid. Deze overtuiging dat het egoperspectief is hoe de dingen werkelijk zijn, is waar de soefi's naar verwijzen als ze zeggen dat de mens is ingeslapen. Zij bedoelen dat je de conventionele werkelijkheid, die niet meer dan een oppervlakkige laag is, als de ultieme waarheid beschouwt. Niet zien wat echt is of niet geloven dat dat de werkelijkheid is, en als gevolg daarvan vasthouden aan de status quo van de conventionele werkelijkheid, brengt een luiheid in de ziel met betrekking tot de waarheid en de werkelijkheid aan het licht.Verderop in het Werk, wanneer je eenmaal een uitgebreid begrip van Zijn hebt, manifesteert deze reactie van in slaap zijn zich in het feit dat je jezelf niet herkent als Zijn zelf. Je blijft denken en geloven dat je niet gerealiseerd bent; je weet al wat je werkelijk bent, en toch blijf je je gedragen alsof je dat niet weet. Het is alsof jij niet degene bent die al die ervaringen van realisatie en inzicht hebt. De identificatie met de dwaling van Punt Negen manifesteert zich in het niet zien, beseffen of geloven dat jij werkelijk degene bent die je bent; dat jij niet werkelijk Essentie en

Zijn bent, of zelfs maar een ziel. Je blijft geloven dat de werkelijkheid is wat de sociale consensus zegt dat die is: het leven, de wereld en de persoonlijkheid van het ego.De onbewuste ontkenning van Zijn of van de waarde ervan, die typisch voor Punt Negen is, kan dus blijven bestaan, los van je ervaring en inzicht. Wanneer je blijft denken, voelen en je gedragen alsof Zijn niet alsmaar aanwezig is, druk je daarmee de wantrouwige overtuiging uit dat liefde niet jouw diepste wezen en het wezen van alles is. Als er geen liefde binnen of buiten is, waarom zou je dan wakker blijven voor de werkelijkheid? De gelatenheid, de apathie, de onverschilligheid, de luiheid wat betreft het aankijken van de waarheid (met name je innerlijke waarheid) ontstaan als reactie op de gewaarwording van een tekort aan liefde, op het tekort aan bewustzijn van de schoonheid, wonderbaarlijkheid, gelukzaligheid en beminnenswaardigheid van de werkelijkheid, binnen en buiten. Wanneer jij jouw bestaan niet koestert, wordt je leven een kwestie van alleen maar overleven en jezelf in stand houden. Dan is het leven doods, oppervlakkig, mechanisch en saai, omdat de magie van de waarheid niet aanwezig is.Mensen van enneatype Negen worden beschreven als `lui wat betreft Essentie', maar deze luiheid betekent niet dat aandacht schenken aan Zijn te veel moeite is. Het is meer een verwaarlozing van jouw Zijn, omdat je niet gelooft dat het beminnenswaardig is. Als er iets waardevol en goed is, dan zal het wel buiten jezelf zijn, dus waarom zou je naar binnen kijken? Anders dan de andere enneatypes die met woede of droefheid op hun breuk met Zijn reageren, reageren Negens met apathie, gelatenheid, luiheid, inertie en een gevoel vast te zitten. Negens zijn niet per se luie mensen - ze kunnen heel energiek en actief zijn in de wereld van de conventionele werkelijkheid - maar ze verwaarlozen wat essentieel is: Zijn. Deze verwaarlozing is niet beperkt tot mensen van dit enneatype; zij geldt voor alle ego's en is een kenmerk van het leven van het ego. De ziel die denkt de persoonlijkheid te zijn, heeft een neiging tot verwaarlozing en is lui wat betreft het realiseren van de waarheid en doen wat er nodig is om wakker te worden. Aan deze angst ligt ten grondslag dat als je wakker wordt en erachter komt wie je werkelijk bent, je zult ontdekken dat je zelfs nog lelijker bent dan je je had voorgesteld, en dat het dus beter is om niet te kijken. Met andere woorden, omdat je gelooft dat jij een minderwaardige ziel bent, is jouw minderwaardigheid alles wat je kunt hopen te vinden wanneer je de waarheid zoekt. Dus waarom zou je?Zodra je echter ziet dat de ware aard zoiets moois, zoiets kostbaars is, zul je er alles voor doen. Geen offer is te groot om die schoonheid, die stralende, schitterende kostbaarheid te verwerkelijken. Het is moeilijk om het gevoel van deze kostbaarheid, deze schoonheid en de wonderbaarlijkheid en magie ervan onder woorden te brengen. Fysieke schoonheid is een heel zwakke weerspiegeling van de schoonheid van Zijn, die het wezen van je ziel is. Als je werkelijk ziet dat de

waarheid over wie je bent zo schitterend, zo kostbaar, zo waardevol en zo prachtig is, zou je je hele leven eraan wijden. Alles in het universum, van het begin tot het eind, is stof in vergelijking met deze grootsheid, en elke handeling en situatie is overtollig tegenover deze kostbaarheid.Samenvattend hebben we gezien dat Heilige Liefde de herkenning is van de intrinsieke gelukzalige goedheid, die eigen is aan het bestaan. Ze is de schoonheid en wonderbaarlijkheid die de werkelijkheid beminnenswaardig en prachtig maakt, de hartskwaliteit van het bestaan, de ervaring van het bestaan als hart. Dat is niet wat er meestal met het woord liefde wordt bedoeld, maar het is wel wat liefde mogelijk maakt. Ze is de prachtige, verrukkelijke kostbaarheid van Zijn. Wanneer we de werkelijkheid zonder onze subjectiviteit zien, zonder het vooroordeel van ons ego, zien we dat deze heerlijke, aangename, lieftallige en beminnelijke kwaliteit er inherent aan is. Deze kwaliteit is niet een onderdeel van de wer-kelijkheid, maar is daar juist het wezen van, net zoals natheid een inherente kwaliteit van water is. Je kunt Heilige Liefde niet scheiden van Zijn, net zoals je de natheid niet van het water kunt scheiden.We hebben gezien hoe de specifieke dwaling van dit enneatype opduikt in de specifieke moeilijkheid van minderwaardigheid, en hoe die leidt tot de specifieke reactie van in slaap vallen, van bewusteloos raken. Een andere manier om de reactie te beschrijven is dat je vergeet wie je bent en wat de objectieve werkelijkheid is. Dat is waarom het zichzelf herinneren de specifieke oefening is die nodig is om wakker te worden.

HET OPPERVLAKKIGE LEVENWe zullen nu de specifieke moeilijkheid nader onderzoeken. De gevoelde overtuiging niet beminnenswaardig te zijn is in zekere zin het tegenovergestelde van de kwaliteit van Heilige Liefde. Heilige Liefde is een kwaliteit van schoonheid, pracht, kostbaarheid en complete, intrinsieke, stralende, pure en ongerepte lieftal-ligheid, terwijl de staat van minderwaardigheid een gevoel van lelijkheid en verkniptheid is, het gevoel dat je een gebrekkige en verarmde ziel bent. Dat is niet wat `mystieke armoede' wordt genoemd, wat een staat is waarin jij een leegte voelt die God in jou laat afdalen. Hoewel dit gevoel van verarming in de ziel - in tegenstelling tot haar echte rijkdom - het centrale thema van enneatype Negen is, hebben alle ego's het gemeen.Doordat het ego zich rond minderwaardigheid heeft uitgekristalliseerd en jij gelooft dat jouw ziel deze rijkdom en kostbaarheid niet heeft, volgt daar vanzelf uit dat jij er niet de zin van inziet om aan jezelf te werken, en dat zorgt voor de diepliggende inertie die we tot in latere fases van het pad tegenkomen. Voor het egobewustzijn wordt de oppervlakte het hele leven, en jij raakt de weg kwijt in de details en activiteiten van het alledaagse leven, alsof ze een intrinsieke waarde in zich

hebben. Als de kwaliteit van Heilige Liefde in je alledaagse leven ontbreekt, zijn je activiteiten leeg. Maar voor degene die overtuigd is van zijn minderwaardigheid is de houding: `Ach, ik overleef tenminste.' Enige troost, een klein beetje opwinding, wat stimulatie of prikkeling is hier en daar wel te krijgen. In wezen zijn deze oppervlakkige pleziertjes afleidingen van het aanwezig zijn bij en het voelen van jezelf, en ze lijken een beter alternatief te zijn dan je voelen alsof je een verdoemde ziel bent. Daarom is het met uiterlijkheden afleiden van jezelf een centraal en alom aanwezig kenmerk van het ego.De staat van minderwaardigheid is dus een soort splitpen; als je er niets aan doet, is het moeilijk om de gewaarwording en het begrip van Heilige Liefde te integreren, en omgekeerd kan de minderwaardigheid niet verdreven en ontbonden worden als je Heilige Liefde niet echt begrijpt. Als jij Heilige Liefde werkelijk begrijpt, als jij haar als een feit ziet, kun je niet geloven dat jij of iemand anders minderwaardig zou zijn. De wetenschap dat de intrinsieke kwaliteit van wie jij bent liefde, wonderbaarlijkheid en kostbaarheid is, maakt een einde aan de minderwaardigheid. Zelfs als je de schoonheid van Heilige Liefde gewaarwordt, maar niet aan de minderwaardigheid hebt gewerkt, blijf je met dat minderwaardige gevoel geïdentificeerd, en zul jij je gewaarwording van Heilige Liefde weg verklaren als iets dat niet van jou is, of als iets dat een soort toevallige bijkomstigheid is. Als de minderwaardigheid dus niet verwerkt is, zal jouw begrip van Heilige Liefde gedeeltelijk en vervormd blijven.Heilige Liefde is niet zomaar een gewaarwording; ze doortrekt al onze ervaringen met liefheid, verrukking, lichtheid, gelukzaligheid en extase. Deze kwaliteit van het bewustzijn is iets waarvan de meeste mensen zich niet eens als mogelijkheid bewust zijn. De ervaring van de meeste mensen van zichzelf is dof en taai, gevuld met de ongevoeligheid en het duister van de slaap van bewusteloosheid, en zij zijn zich daar niet eens bewust van. Ze realiseren zich niet wat voor een dikke huid ze hebben, hoe primitief, onontwikkeld en onverfijnd hun zenuwstelstel is. Daarom is het niet mogelijk om te begrijpen hoe voelen zo verfijnd, zo delicaat, zo exquis, zo fris en schoon, zo heerlijk opwekkend kan zijn, alsof er zonsondergangen en zonsopgangen in je eigen atomen zitten.Het grootste deel van de tijd voelt het ego in de ziel aan als grauwe, grijze, koude winterdagen. Het heeft een gedeprimeerde kwaliteit, omdat het bewustzijn van zichzelf gedeprimeerd of gedempt is. Deze gedeprimeerdheid of verstiktheid is het tegengestelde van de ontwaakte ziel, en zoals ik al zei, kunnen de meesten van ons zich niet voorstellen hoe wakkerheid zou voelen. Zelfs wanneer we er een ervaring van hebben, laten we onszelf niet beseffen dat dat eigenlijk de natuurlijke staat is voor een mens en dat het mogelijk is om daar de meeste tijd, zo niet altijd, in te leven. De verrukkelijkheid, verfijning, schoonheid, warmte en levendigheid van het bewustzijn vormen de kwaliteit van Heilige Liefde van onze ware aard. Zodra jij

jezelf werkelijk laat weten dat deze kwaliteit van het bewustzijn voor jou mogelijk is en in feite je natuurlijke staat is, waarom zou je dan nog langer iets anders na-streven? Wat betekent het om een `goed leven' te hebben als je er niet aan werkt om die heerlijke verfijndheid in je bewustzijn toe te laten? Dat is de essentie van de spirituele zoektocht: deze kwaliteit binnen ons bewustzijn brengen. En de specifieke reactie van slaap, apathie en luiheid gaat precies over die opgave. Met die reactie wordt het belangrijker om naar een voetbalwedstrijd te kijken dan aan jezelf te werken. Het lijkt spannender om iemand op een ander te zien inslaan - dat is een manier om ons iets te laten voelen door de dikke huid van ons bewustzijn heen. Of we willen een rondje in de achtbaan maken om een beetje levendigheid te voelen, of ons op allerlei activiteiten en vormen van amusement storten als een manier om onszelf af te leiden van het voelen van datgene waarvan we denken dat het onze minderwaardigheid is, en van de doodsheid van onze ervaring. Maar we hoeven echt helemaal niets uiterlijks te doen om ons levend te voelen; alles wat we moeten doen is ons afwenden van die afleidingen en ons wijden aan onze ware aard, en die volledig aanbidden.Wanneer wij de Heilige Liefde-kwaliteit van het wezen van Zijn zien, zien we haar kostbaarheid. Haar stralende glorie voelt als een zonsopgang. Minderwaardigheid is de ontkenning van deze glorie, en de specifieke reactie is een poging om van dat verminderde zelfgevoel weg te komen. Wat er nodig is, is dat we dat deel van onze psyche tegemoet treden in plaats van ervan weg te rennen, zodat we niet bang meer zijn om onszelf wakker te maken.Zoals wij het begrijpen, ontwikkelt het gevoel van minderwaardigheid zich niet omdat je een kind bent of omdat je toevallig een of andere afwijking in je lichaam hebt of een sociaal gebrek in je omgeving. De oorsprong ervan ligt in het feit van het niet herkennen van de kostbare kwaliteit van jouw Zijn, en dat gebrek aan herkenning is universeel, met heel weinig uitzonderingen. Zelfs als je je bijvoorbeeld door je ouders geliefd hebt gevoeld, dan hielden zij nog niet noodzakelijkerwijs van je omdat zij de kostbaarheid van jouw Zijn konden zien; zij hielden van je om wat je deed, om hoe je je gedroeg, omdat je slim of schattig of mooi was enzovoort. Omdat de kostbaarheid van jouw wezen zelf niet gezien en geliefd werd, voelde je je toch minderwaardig.Er zijn uiteraard nog traumatischer redenen waarom kinderen opgroeien met het gevoel van minderwaardigheid, andere dan het feit dat hun kostbaarheid niet gezien en gedragen werd. Sommige kinderen worden mishandeld, zijn onbemind, verwaarloosd enzovoort. Ieder tekort aan holding - fysiek, emotioneel, spiritueel - zal zodanig invloed op het kind hebben dat er een gevoel van minderwaardigheid wordt opgewekt. Het kind ziet niet dat zijn ziel die aangeboren, intrinsieke en wezenlijke kwaliteit heeft het meest kostbare en schitterende in het hele universum te zijn. Het kind raakt zijn gevoel van zichzelf kwijt, en een deel van de daaruit

voortvloeiende slaap is de identificatie met de consensus-werkelijkheid waarin de ouders leven. Later verklaar je de gevoelens van minderwaardigheid met onverschillig welke middelen die je vinden kunt, zoals je lichamelijke uiterlijk, gedragingen, intelligentie, capaciteiten enzovoort, waarbij kinderen van verschillende leeftijden verschillende dingen benadrukken.Zolang we op dit oppervlakkige niveau naar oorzaken en oplossingen zoeken, kunnen we ons minderwaardigheidscomplex niet oplossen. Een gevoel van meesterschap en prestaties zullen het probleem niet oplossen. Het zal er misschien wat minder van worden, maar dat is slechts compensatie. Hulpeloosheid is niet het probleem. De oplossing is een gevoel van kostbaarheid en innerlijke schoonheid, dat, wanneer we ermee in contact zijn, zo sterk en stralend is dat het al het andere onbelangrijk maakt.Zoals we eerder aangaven, staat het verschijnsel van sociale discriminatie nauw in verband met deze specifieke moeilijkheid van minderwaardigheid. Wanneer jij iemand anders discrimineert, ben jij je eigen gevoel van minderwaardigheid aan het compenseren; dat is duidelijk een afwijzing van iemand anders. Discriminatie is gebaseerd op waardeoordelen van minderwaardigheid en meerderwaardigheid, en tiert welig in onze samenleving. Er zijn veel soorten discriminatie, zoals raciale en culturele discriminatie, waarin de ene huidskleur of ethnische groep zich als superieur aan een andere beschouwt. Zwarte mensen werden en worden bijvoorbeeld gediscrimineerd in dit land, en in veel andere landen. Sommige culturen kiezen een zondebok op basis van religie, ras of cultuur; of er is klassendiscriminatie, zoals in India, waar men ervan uitgaat dat de onaanraakbare kaste minderwaardig is en degenen van hogere kastes die hen aanraken, besmet. Seksediscriminatie, waarin vrouwen typisch als minderwaardig aan mannen worden gezien, is alom aanwezig. Kinderen worden vaak gediscrimineerd, in de zin dat ze niet serieus worden genomen omdat ze geen volwassenen zijn. Iemand discrimineren is iemand veel pijn doen, aangezien je aan de wond van minderwaardigheid komt die iedereen heeft. Het zal een enorm gebrek aan eigenwaarde omhoogbrengen, en een diep gevoel van schaamte over deze pijnlijke wond binnenin. Elke discriminatie van welke soort dan ook - omgaan met een ander alsof die minder is dan jij - is een projectie van jouw eigen gevoel van minderwaardigheid.Velen van ons hebben gevoelens van minderwaardigheid over het een of ander. `Mijn ouders waren arm en ik kreeg niet zoveel speelgoed als andere kinderen, daarom voel ik me altijd minder waard. Ik ging niet naar de goede scholen, dus is er iets minderwaardigs aan me. Ik was nooit populair, dus moet er iets mis met me zijn.' Er zijn zoveel oorzaken waar mensen hun gevoel van minderwaardigheid aan vastpinnen, oorzaken die van buitenaf gezien weinig te betekenen hebben. Dat geeft aan dat er een vatbaarheid is om zich minder waard te voelen. Om de dwaling

van Punt Negen werkelijk te zien, moeten we door al die oorzaken heen kijken waaraan ons denken zich heeft vastgeklonken, en het naakte gevoel van minderwaardigheid zelf zien - het gevoel dat wij de intrinsieke goedheid missen.Pas als we dat naakte gevoel van verkleining ervaren, wordt het mogelijk om te zien dat het is gebaseerd op het onware idee dat er sommige plekken in het universum zijn die intrinsieke goedheid hebben en andere plekken die dat niet hebben. Wanneer je dat niet ziet, ga je uit van de onbewuste overtuiging dat jij minderwaardig bent en zie je die overtuiging voor de werkelijkheid aan. In dat geval heeft het geen zin om je meer bewust te worden, en dus is jezelf afleiden het enige zinnige wat je kunt doen. Pas als we ons gevoel van minderwaardigheid in zijn rauwheid ervaren, kunnen we ons gebrek aan begrip van Heilige Liefde gaan beseffen, en beginnen om deze vergissing achter ons te laten.

HOOFDSTUK 18

PUNT ZES

HEILIGE KRACHT, HEILIG VERTROUWEN

Het gewaarzijn dat de Kosmos een zelfregulerend mechanisme is, dat zich in een staat van evenwicht bevindt, en dat zolang de objectieve wetten die dit evenwicht reguleren, gerespecteerd worden, een individu in een staat van harmonie met de Werkelijkheid kan verblijven, en zich daarbij naar zijn eigen persoonlijke vervulling kan bewegen. Vertrouwen is een Heilige Idee, geen overtuiging. Het is de zekerheid dat elk van ons een Essentie heeft en dat deze Essentie van God komt, aan God toebehoort.

Ichazo, 1972

Terwijl Heilige Liefde in de driehoek van de Heilige Ideeën, die door de enneatypes Negen, Zes en Drie wordt gevormd, het objectieve zicht op het bestaan toelicht, verwijst Heilig Vertrouwen of Heilige Kracht naar de ervaring van de ziel, of het zicht op de mens, in relatie tot dat objectieve zicht. We hebben gezien dat de Heilige Ideeën in de bovenhoek van het Enneagram de waarheid van het hele bestaan beschrijven, dat de Heilige Ideeën in de hoek rond de Zes zich richten op

wat een mens is, in relatie tot dat bestaan, en dat de Heilige Ideeën in de hoek rond de Drie verwijzen naar hoe functioneren en verandering zich voordoen.Vanuit het perspectief van enneatype Vijf is het zicht op de mens dat zijn ziel onscheidbaar is van de rest van het universum - dat is Heilige Alwetendheid of Heilige Transparantie. Als we de werkelijkheid dus objectief waarnemen, zien we dat de mens onscheidbaar is van de rest van het hele bestaan en daar nooit uit weggehaald kan worden. De gewaarwording van Heilige Transparantie laat ons zien dat het gevoel van gescheidenheid en isolatie, het gevoel uiteindelijk een entiteit te zijn, een dwaling is.Vanuit het perspectief van Punt Zeven zagen we dat het zicht op de mens wordt weerspiegeld in wat we het Heilige Werk noemen; de ontwikkeling en ontvouwing van de ziel zijn onscheidbaar van de ontvouwing van de totaliteit van het bestaan. Dus niet alleen is de mens onscheidbaar van de rest van de schepping, maar ook zijn evolutie - zowel persoonlijk als collectief - is er niet van te scheiden. De ontvouwing van de ziel maakt dan ook deel van de ontvouwing van de totaliteit van het universum.

DE ESSENTIE VAN DE ZIELEenzelfde soort inzicht wordt weerspiegeld bij enneatype Zes: Heilig Vertrouwen is de ervaringsmatige realisatie dat Zijn de innerlijke werkelijkheid en innerlijke waarheid van ieder mens is. Dit inzicht ligt ook ten grondslag aan dat van enneatype Vier, Heilige Oorsprong, waarmee het soms wordt verward. Heilige Oorsprong is het objectieve zicht dat je nooit los van je middelpunt bent, dat Essentie is, op welk niveau het ook werkzaam is; dat deze Oorsprong de Bron van de ziel is en haar uiteindelijke thuis; en dat deze Oorsprong wordt gekenmerkt door de Ideeën van waarheid, volmaaktheid en intrinsieke goedheid, de Heilige Ideeën boven in het Enneagram. Deze drie kwaliteiten kenmerken dus de Oorsprong waar de ziel nooit van gescheiden is. Heilig Vertrouwen is daarentegen geen kwestie van je met deze Bron verbonden voelen, maar een kwestie van je realiseren dat deze Oorsprong echt bestaat en dat die jouw innerlijke wezen is. Los van of jij je al dan niet met jouw essentiële oorsprong verbonden voelt, uit ervaring weet je dat deze echt bestaat. Dat is Heilig Vertrouwen. Heilige Oorsprong hangt af van de realisatie van Heilig Vertrouwen, omdat er geen sprake kan zijn van een verbinding, of een ontbreken daarvan, als je niet weet dat er zo'n werkelijkheid is waarmee je verbonden kunt zijn. Het voornaamste inzicht van Heilige Kracht en Heilig Vertrouwen is dus dat Essentie bestaat en dat ze werkelijk jouw innerlijke wezen is. Het inzicht is dat je een essentie hebt.We kunnen hieraan zien dat Heilige Oorsprong het verlengde van Heilig Vertrouwen is - het is niet alleen een kwestie van je realiseren dat er zo'n volmaakte waarheid is, maar ook dat jij er een uitdrukking van bent en er daarom niet los van

kunt zijn. Terwijl Heilige Oorsprong Heilig Vertrouwen omvat, ziet die de dingen vanuit een iets andere hoek; het gaat niet om de erkenning dat er een Oorsprong is, maar dat we er nooit gescheiden van zijn, en dus ligt de erkenning van die Oorsprong - het inzicht van Heilig Vertrouwen - daarin besloten. Met andere woorden, Heilig Vertrouwen is de ervaringsmatige erkenning dat er een waarheid in jouw ziel is die volmaakt en intrinsiek goed en beminnenswaardig is. Iemand kan Essentie ervaren, maar die niet herkennen als zijn eigen wezenlijke aard. Essentie herkennen als jouw essentie is dus niet hetzelfde als haar alleen maar ervaren.Op zijn simpelst gezegd komt Heilig Vertrouwen voort uit de herkenning van Essentie. Met herkenning bedoelen we de directe ervaring van Essentie als ons ware bestaan (Heilige Waarheid), als het volmaakte bestaan (Heilige Volmaaktheid) en als het intrinsiek goede en liefdevolle bestaan (Heilige Liefde). Essentie helemaal herkennen betekent de drie kwaliteiten van satchitananda herkennen - dat zij een ware aanwezigheid is, dat zij intrinsiek goed is en dat zij precies is zoals de dingen horen te zijn. We kunnen deze realisatie van Essentie Heilige Kracht noemen, wat betekent dat de kracht van de ziel ligt in haar wezen als Essentie. Deze waarheid zien is je wezen via deze Heilige Idee zien. Het feit dat Essentie de wezenlijke aard van de ziel is, is haar objectieve kracht, en is wat de ziel haar gevoel van kracht geeft. Deze waarheid zien is je werkelijkheid door de lens van Heilige Kracht kennen. Heilig Vertrouwen is dan het effect van deze realisatie of herkenning op de ziel.Een andere manier om dit inzicht te verwoorden is dat Heilige Kracht de gewaarwording is, dat het innerlijke wezen van de mens Essentie is en dat als gevolg van deze gewaarwording de transformatie die in de ziel optreedt Heilig Vertrouwen is. We maken dus onderscheid tussen de herkenning van Essentie als de innerlijke waarheid van de ziel en het effect van deze ervaring op de ziel. Heilig Vertrouwen is dan ook een soort kennis, een overtuiging, een zekerheid. Deze toepassing van het woord vertrouwen is anders dan de conventionele toepassing van deze term, die verwijst naar een mentaal geloof dat niet op directe ervaring is gebaseerd, maar op wat iemand ons verteld heeft. Heilig Vertrouwen is dus geen kwestie van de Bijbel lezen en vervolgens vertrouwen in Christus hebben; Heilig Vertrouwen betekent dat jij feitelijk de ervaring hebt gehad met Christus in contact te staan, zodat jouw vertrouwen dat er een Christus is, voortkomt uit jouw eigen ervaring. Het is echter mogelijk dat iemand de directe ervaring van Essentie als zijn innerlijke wezen heeft zonder dat het vertrouwen zich ontwikkelt. De diepte van het vertrouwen dat wordt gewekt hangt af van de persoon en van de diepte en volledigheid van de ervaring.Dit onderscheid tussen Heilige Kracht en Heilig Vertrouwen lijkt op het onderscheid dat we bij Heilige Liefde hebben gemaakt - tussen de herkenning van

de intrinsieke goedheid en schoonheid van Zijn, en de reactie van de ziel de werkelijkheid lief te hebben. Het enige verschil is dat we hier twee verschillende namen gebruiken voor deze twee kanten van de Heilige Idee voor enneatype Zes. We zullen eenzelfde soort situatie tegenkomen wanneer we bij Heilige Hoop komen. Alle Heilige Ideeën van de centrale driehoek van het Enneagram (Punt Negen, Zes en Drie) zijn dus uniek in de zin dat ze zowel naar een bepaalde gewaarwording van de werkelijkheid verwijzen als naar het effect van deze gewaarwording op de ziel. De resterende Heilige Ideeën verwijzen alleen naar gewaarwordingen van de objectieve werkelijkheid.

ESSENTIEEL VERTROUWENDe herkenning van Essentie is nog geen vertrouwen, maar is wel een noodzakelijk element voor vertrouwen. Vertrouwen is een objectieve ervaring, geen mentaal geloof, zoals ik heb uitgelegd, en verwijst naar een transformatie van de ziel. Wanneer er vertrouwen is, is het bewustzijn op een fundamentele manier veranderd, en wel in zijn feitelijke substantie. Het is dus geen mentaal geloof dat op een innerlijke ervaring is gebaseerd; het is geen kwestie van een ervaring van Essentie hebben en daarna in je hoofd weten dat Essentie inderdaad bestaat. Het is echt een transformatie die plaatsvindt in de ziel, waarin Essentie als ons wezen een zekerheid wordt, een gegeven, en niet iets dat je moet zien te onthouden of waaraan je jezelf moet herinneren. Dit weten is geïntegreerd en heeft jouw bewustzijn zelf getransformeerd. Zolang iemands vertrouwen slechts mentaal is, kan er twijfel insluipen, en aangezien twijfel zelf mentaal is, vormt iets dat alleen maar een herinnering is daarvoor een gemakkelijk doelwit. Wanneer er werkelijk vertrouwen is, heeft zich een transformatie afgespeeld en is er geen weg terug. Er kunnen zich dingen voordoen die jouw vertrouwen afzwakken of uitdagen, maar het is er, ongeacht wat er gebeurt.Twee belangrijke inzichten zijn nodig voor de realisatie van Heilig Vertrouwen. Het eerste is de ervaring dat er een waarheid is die op een wezenlijke en waarachtige manier bestaat, een waarheid die niet is opgebouwd uit ideeën en idealen. Deze herkenning moet de inzichten van Heilige Waarheid, Heilige Liefde en Heilige Volmaaktheid omvatten, op zijn minst in rudimentaire mate. Het tweede inzicht is de herkenning dat deze waarheid van Essentie de innerlijke werkelijkheid van de ziel is, inclusief jouw ziel, en niet zomaar iets dat ergens bestaat. We maken hier het onderscheid tussen een ervaring van Essentie die niet als jij aanvoelt, die als iets vreemds aanvoelt, of als iets dat jou is opgedrongen, of door iemand anders is opgewekt of overgedragen, en de ervaring van Essentie als jouw eigen werkelijkheid. Dat is een aanzienlijk onderscheid. Veel mensen ervaren Essentie en geloven dat zij gewoon hun spirituele leraar voelen of dat ze gehypnotiseerd zijn, en dat impliceert het ontbreken van herkenning van Essentie als hun eigen wezen.

Deze beide inzichten zijn nodig voor de transformatie van de ziel tot een toestand van vertrouwen. Vertrouwen omvat dus de zekerheid van het bestaan als Essentie en ook het effect van de herkenning dat dat het wezen van jouw eigen ziel is. Wanneer er vertrouwen is, voel je zelfvertrouwen, zekerheid, steun, ontspanning en moed. Dat zijn de kwaliteiten van een ziel die vertrouwen heeft. Je hebt het gevoel dat zelfs als jij er op dit moment niet mee in contact bent, wanneer je diep bij jezelf naar binnen kijkt, je daar Essentie zult vinden. Dat geeft je vertrouwen en moed.Dit zijn allemaal impliciete kenmerken van wat we `vertrouwen' noemen, maar ze brengen er niet echt de gevoelsmatige gewaarwording van over. Het is een werkelijk gevoel, een bepaalde staat van de ziel. Het lijkt op het gevoel dat je hebt wanneer je oprecht tegen iemand zegt: `Ik heb vertrouwen in jou', of `Ik geloof in jou', maar hier voel je het in termen van jouw innerlijke werkelijkheid. Wanneer jij anderen vertelt dat jij in hen gelooft, dan zeg je daarmee niet dat jij gelooft dat zij zus zijn of zo, of dat je dit of dat over hen gelooft; je zegt dat jij er vertrouwen in hebt dat zij in staat zullen zijn om te zijn of te doen wat nodig is. Vertrouwen in iemand hebben betekent dat je een impliciete zekerheid hebt dat hij of zij betrouwbaar is en zijn of haar belofte zal houden. Zo'n soort vertrouwen kun je in iemand, in een situatie, in een leer of een leraar hebben, maar bij Heilig Vertrouwen hebben we het over vertrouwen in de innerlijke waarheid zelf. Het is de zekerheid die voortkomt uit de directe ervaring dat er een waarachtig bestaan is dat schitterend en liefdevol is; het gevoel van zekerheid en steun dat ontstaat door de herkenning daarvan als onze innerlijke werkelijkheid; en het vertrouwen daarin dat voortkomt uit de herkenning van de kwaliteiten ervan.De realisatie van Heilig Vertrouwen is een transformatie in de feitelijke ervaring van wie je bent. Het is niet gebaseerd op een geloof of een overtuiging; het is ook geen herinnering. Het is weten dat er Essentie is en dat die je innerlijke wezen is, dat je als een vanzelfsprekend gegeven hebt beschouwd. Dit vertrouwen is een geweldige hulp op het pad, want wanneer de dingen moeilijk worden en je bang of ongelukkig bent, wanneer jij Essentie niet ervaart en er niemand is om jou te helpen ermee in contact te komen, wat houdt jou dan gaande behalve vertrouwen? Zonder vertrouwen wordt het heel moeilijk om door te gaan. Het vertrouwen moet echt vertrouwen zijn, omdat wanneer je doodsbang bent, wanneer je je voelt alsof je uit elkaar bent gevallen of heel diep gekwetst bent, een mentaal geloof je er niet doorheen zal helpen. De ware transformatie die we vertrouwen noemen geeft de ziel moed, die ervoor zorgt dat hij vol kan houden, omdat zij de onbetwiste zekerheid heeft dat er een waarachtige werkelijkheid bestaat en dat er steun is, zelfs als dat op dat moment niet expliciet zonneklaar is. De Spaanse christelijke mysticus Sint Johannes van het Kruis heeft het over dit vertrouwen in zijn geschriften over de `duistere nacht van de ziel'. Wanneer je niet weet wat er gebeurt en je geen enkele steun voelt, zal alleen dit vertrouwen jou aan de gang houden; proberen te

onthouden wat je leraar gezegd heeft of wat je gisteren ervaren hebt, zal dat niet doen.Dit vertrouwen is een weten van het hart, en geen mentale kennis. Het is een van de ontwikkelingen van het hart die naar voren worden gebracht door de Heilige Ideeën van de centrale driehoek, die de `drie theologische deugden' worden genoemd. Dit vertrouwen maakt het mogelijk vol te houden en de moed niet te verliezen wanneer er teleurstelling is, en zorgt ervoor dat wanhoop niet volledig overheerst. Het doet zich in verschillende gradaties voor, afhankelijk van de duur en omvang van iemands directe ervaring en herkenning van Essentie. Onze ervaringen van Essentie verschillen, en lopen uiteen in gradatie, diepte en mate van volledigheid. Hoe meer iemand Essentie ervaart, hoe voller iemand die ervaart; en hoe meer iemand de diverse kwaliteiten en volmaaktheden ervan herkent, hoe groter en dieper iemands vertrouwen wordt. Vertrouwen is daarom iets dat zich kan ontwikkelen, verdiepen en uitbreiden. Wanneer Essentie vanuit het perspectief van Heilige Waarheid wordt ervaren, dat wil zeggen vanuit een meer universeel en kosmisch niveau, dan is iemands resulterende vertrouwen ook meer universeel en kosmisch.Er zijn drie niveaus waarop je vertrouwen kunt ervaren. Het eerste niveau vloeit voort uit het ervaren van Essentie als jouw innerlijke wezen; dat is het individuele niveau van vertrouwen. Het tweede is het onbegrensde niveau, waarop je Essentie herkent als het wezen van alles. Op dat niveau heb je vertrouwen in God of de werkelijkheid. Het derde niveau is vanuit het perspectief van de werkelijkheid, het niveau van de Heilige Ideeën. Hier ervaar en begrijp je de werkelijkheid onmiddellijk en objectief door de dynamiek ervan te ontwaren en te begrijpen - wat die is en hoe die werkt. Het vertrouwen op dit niveau is het meest compleet en totaal, omdat het voortkomt uit het ervaren van de werkelijkheid in haar totaliteit. We kunnen dan ook zeggen dat het begrijpen van de diverse Heilige Ideeën bijdraagt aan de ontwikkeling van vertrouwen, maar dat het centrale en onontbeerlijke element in het ontstaan en de ontwikkeling van vertrouwen de herkenning van Essentie als jouw eigen essentie is.Praten over vertrouwen is praten over een belangrijke ontwikkeling op het pad, omdat het de uitdrukking is van een diepgaande transformatie in de ziel. Aan het begin van het Werk kunnen we zeggen dat het doel de verwerkelijking van de waarheid is, het begrijpen van wat de werkelijkheid werkelijk is. Het pad is het proces waarin de ziel in harmonie met die werkelijkheid komt, en vertrouwen is een bijproduct van die harmonisatie. Wanneer de ziel in volledige harmonie met de werkelijkheid is, overstijgt de ervaring het vertrouwen; die is dan eenvoudig de directe ervaring van de kracht van Essentie, die we Heilige Kracht noemen.In Heilig Vertrouwen is het hart volledig overtuigd en zeker van Essentie, door direct contact ermee. Dit specifieke opengaan van het hart is wat we bedoelen wanneer we zeggen dat vertrouwen een transformatie in de ziel vertegenwoordigt.

Wanneer zij zich haar ware aard realiseert, transformeert de ziel als reactie op allerlei factoren, en een onderdeel van deze transformatie is de ontwikkeling van wat we Heilig Vertrouwen noemen. De werkelijke substantie van de ziel wordt gezuiverd, ontwikkelt zich en rijpt, tot aan haar volledige verwezenlijking, waarin de ziel volkomen transparant is voor en in harmonie is met de objectieve werkelijk-heid. Vertrouwen wordt daarmee impliciet.Anders dan het vertrouwen dat we in iemand anders, in een situatie, in een bepaalde leer enzovoort hebben, blijft Heilig Vertrouwen voortduren, omdat het is gebaseerd op de herkenning van ons uit zichzelf bestaande en eeuwige wezen. Ons vertrouwen in iemand kan bijvoorbeeld veranderen als diegene zich anders gaat gedragen. Aan de andere kant gedraagt Essentie zich altijd hetzelfde. Als je haar dus herkent als dat wat jij werkelijk bent, verandert je ziel voorgoed. Het is alsof de feitelijke moleculaire structuur van je ziel transformeert, een andere vorm aanneemt. Terwijl het dus de onveranderlijkheid van Essentie weerspiegelt, is het vertrouwen dat zich ontwikkelt geen voorbijgaande staat, hoewel het zich kan verdiepen, zich kan ontwikkelen en kan rijpen.Als je een bewuste of onbewuste overtuiging hebt die het tegenovergestelde van vertrouwen is, moet die aan het licht worden gebracht en begrepen; de ervaring van Essentie zelf lost deze misschien niet volledig op. Als je bijvoorbeeld op een dag een ervaring van Essentie hebt, en je zegt de volgende dag tegen jezelf: `Dat was niet werkelijk wie ik ben - ik ben een vreselijk iemand', wat betekent dat dan? Het laat zien dat je een onderliggende overtuiging hebt over wie jij bent en hoe jij in elkaar zit, die tegen de ervaring van Essentie ingaat; om vertrouwen te kunnen ontwikkelen, moet die overtuiging worden onderzocht. Aan de andere kant is alleen het zien van de illusie zelf- zien dat je niet in Essentie gelooft en die niet als jouw ware aard herkent - niet genoeg. De feitelijke ervaring van Essentie is nodig. Om vertrouwen te kunnen ontwikkelen, moeten we de ervaring van Essentie hebben en werken aan de barrières daartegen.We kunnen zien dat Heilig Vertrouwen lijkt op basisvertrouwen en het gevoel van werkelijke holding. Wanneer we verder gaan en ongeacht welke Heilige Idee diepgaand onderzoeken, brengt ons dat altijd bij basisvertrouwen en een gevoel van holding, omdat zij alle drie afspiegelingen van hetzelfde zijn. De afwezigheid van de Heilige Idee leidt tot een specifieke dwaling; het verlies of de ontoereikendheid van de dragende omgeving wordt weerspiegeld in de specifieke moeilijkheid; en de afwezigheid van basisvertrouwen wordt weerspiegeld in de specifieke reactie. Wanneer het drietal van de Heilige Idee, basisvertrouwen en holding verloren gaat, worden ze dus vervangen door het egodrietal dat de kern van elk enneatype vormt.

CYNISMEWanneer Heilig Vertrouwen verloren is gegaan, bestaat er voor enneatype Zes geen

vertrouwen, kennis of zekerheid dat ons innerlijke wezen, dat van anderen en van het universum, een essentie is die een ware, volmaakte en intrinsiek goede existentie is. Dit gebrek aan vertrouwen is niet precies hetzelfde als de afwezigheid van een geloof in God, zoals de meeste mensen denken, omdat je een atheïst kunt zijn en toch in de intrinsieke goedheid van de mensheid kunt geloven. De afwezigheid van Heilig Vertrouwen wordt meer weerspiegeld in de afwezigheid van vertrouwen in de menselijke aard of in de aard van het universum. Dat betekent dat iemand niet gelooft in en geen vertrouwen heeft in de menselijke aard, inclusief zijn eigen aard. Dit manifesteert zich in het feit dat je gelooft dat hoe mensen zijn en doen, in oorsprong puur een elektrochemische kwestie is, dat wij uitsluitend fysieke entiteiten zijn en dat er geen intrinsiek, intelligent, essentieel wezen is dat aanwezig kan zijn en iets teweeg kan brengen. Het manifesteert zich ook in het geloof dat welke goedheid mensen ook laten zien, deze slechts het resultaat is van een aanpassing om hun overleving te garanderen. Terwijl het best een aanpassing kan zijn, weerspiegelt het geloof dat dat de oorsprong van goedheid is het gebrek aan Heilig Vertrouwen.Dat gebrek kan zich op drie niveaus manifesteren: je zou kunnen geloven dat er niet zoiets als Essentie bestaat; je kunt geloven dat hoewel er wel enige goedheid zou kunnen bestaan, ze beslist niet jouw aard of de menselijke aard is, omdat de mens wezenlijk corrupt is, en goedheid of Essentie ergens anders in een of andere godgelijke entiteit bestaat; of je kunt geloven dat hoewel Essentie jouw innerlijke wezen is, ze lukraak opkomt en weer verdwijnt. Dus net zoals er drie facetten van vertrouwen zijn - dat Essentie bestaat, dat het jouw innerlijke aard is, en dat ze betrouwbaar is - zijn er drie varianten van het gebrek eraan.Uiteindelijk is dit gebrek aan vertrouwen gebaseerd op het idee dat mensen geen innerlijke werkelijkheid hebben die waarachtig, goed, liefdevol en volmaakt is, en dat zij dus vanzelfsprekend egoistisch, egocentrisch en zelfzuchtig zijn. Als je geen Heilig Vertrouwen hebt, dan heb je dat andere soort vertrouwen: de overtuiging dat mensen helemaal uit ego bestaan. Dan wordt het leven een gevecht om overleving, en als iemand ook maar enige goedheid aan iemand anders laat zien, dan is dat puur uit eigenbelang. Dit cynisme is de specifieke dwaling van enneatype Zes. Het woordenboek definieert een cynicus als iemand die gelooft dat iedereen in al zijn handelen volledig door eigenbelang wordt gemotiveerd, en een cynische houding weerspiegelt een minachtend ongeloof in menselijke goedheid en eerlijkheid. De afwezigheid van vertrouwen manifesteert zich dus als cynisme, of het nu mensen of de kosmos betreft. Ze manifesteert zich als een twijfelen aan en een in twijfel trekken van zichzelf, het eigen wezen, de menselijke aard, Essentie, waarheid, God of het universum in het algemeen. Het is een achterdocht die de onderliggende cynische houding weerspiegelt, de afwezigheid van Heilig Vertrouwen en de daaruit voortvloeiende hopeloosheid, wanhoop en frustratie.

Het twijfelen aan de eigen of andermans motivaties kan impliciet of expliciet zijn; doen zij lief omdat ze daarmee een innerlijke goedheid uitdrukken, of is er ergens een onderliggend motief? Dat soort voortdurend in twijfel trekken wijst op het gebrek aan vertrouwen in de menselijke aard. Jij gelooft niet dat het mogelijk is dat iemand iets uit de goedheid van zijn hart doet, of dat het universum je iets leuks voorschotelt - je gelooft niet in genade. Als er iets leuks gebeurt, vraagt de cynicus in ons zich af: `Is dit een test? Wat gebeurt er als ik het leuk vind? Zouden ze me voor de gek houden?'Cynisme gaat verder dan twijfel. Je kunt twijfel of scepsis voelen omdat je iets niet ervaren hebt en het daarom niet kent, en dat soort twijfel kan nuttig en gezond zijn, omdat het ons motiveert om uit te vinden wat er waar aan iets of iemand is. Cynisme is echter twijfel die is gebaseerd op een voorafgaande conclusie. Jij twij-felt bijvoorbeeld aan iemand vanuit de vooronderstelling dat hij goedheid mist en zich daarom niet aan zijn belofte aan jou zal houden. Cynisme bestaat in vele gradaties en op vele niveaus. Het kan de vorm aannemen van niet geloven dat er zoiets als Essentie bestaat, of geloven dat ze bestaat, maar geen deel van jou is. Of misschien bestaat ze als een deel van jou, maar is ze grillig en onberekenbaar. Hoe het er ook uitziet, het zorgt ervoor dat jij jouw eigen ervaring, zelfs die van Essentie, omverhaalt. `Was ik dat echt? Is dat echt gebeurd of heb ik het verzonnen? Was het mijn ervaring of heeft iemand ervoor gezorgd dat het er zo uitzag? Was ik gehypnotiseerd of het slachtoffer van suggestie?' Dat is geen houding van je ervaring onderzoeken om erachter te komen wat waar is, maar drukt uit dat jij al besloten hebt wat jij zult ontdekken. Het is geen open bevraging die uitnodigt om de waarheid voor jezelf te achterhalen, maar een houding van ontluisteren, van iets in twijfel trekken om het met de grond gelijk te maken, om het af te snijden en weg te maaien.

ONZEKERHEID EN ACHTERDOCHTDit cynisme is dan ook de specifieke dwaling die de kern vormt van en zich vervolgens ontwikkelt tot het hele enneatype. De specifieke moeilijkheid van enneatype Zes is de ervaring van de ontoereikendheid van de verzorgende omgeving, zoals die via het filter van cynisme wordt afgebeeld. Het is met andere woorden de manier waarop je het gebrek aan holding ervaart vanuit het ge-zichtspunt van cynisme. Het gebrek aan een besef van holding, of het feit dat de holding negatief of op de een of andere manier ontoereikend is, plus het gebrek aan geloof dat er ware goedheid in jezelf en in de omgeving is, leidt tot een gebrek aan vertrouwen dat de werkelijkheid ondersteuning kan bieden. Het gevoel niet voldoende gedragen te zijn, gezien vanuit het cynische gezichtspunt, maakt dat jij voelt dat het niet mogelijk is om goed verzorgd te worden. Niemand zal er vanuit onbaatzuchtige, zorgzame goedheid voor jou zijn, en echte liefde en waarachtige

steun en verzorging zijn niet mogelijk. Dus voel je niet alleen dat er geen holding is, je gaat ook geloven dat die onmogelijk te krijgen is.Het verlies van de Heilige Idee, het verlies van de holding en de ontwikkeling van wantrouwen zijn allemaal componenten van hetzelfde proces, en zij doen zich gelijktijdig voor in de loop van ongeveer de eerste vijf levensjaren. Er kan het gevoel zijn dat mijn moeder er alleen voor mij is omdat ze mijn moeder is en het haar plicht en verantwoordelijkheid is - niet omdat ze van mij houdt. Of misschien is het cynisme extremer - dat zij er helemaal niet is. In beide gevallen is de gevoelsstaat die dat oplevert, de specifieke moeilijkheid, een angstig soort onzekerheid. Je voelt je onzeker en bang tegelijk. Er is een onderliggend en intrinsiek soort onzekerheid die voortdurend aanwezig is, omdat jij je niet gedragen voelt, en omdat je niet voelt dat dat ooit nog komt, voel je je constant prikkelbaar en bang. Deze angstige onzekerheid weerspiegelt het idee en het gevoel of besef dat de wereld een gevaarlijke plek is, die door zelfzuchtige mensen wordt bevolkt, en dat er geen innerlijke essentie is die jou in deze angstaanjagende wereld kan steunen en begeleiden. Jouw ziel voelt zich onzeker omdat de wereld eruitziet als een enge jungle en jij niet de innerlijke kracht hebt om daaraan het hoofd te bieden.Dit is een uiterst gevoelige en tere plek in de ziel, waarop jij je lichtgeraakt, bang, paranoïde, alleen, ongesteund, verlaten en kwetsbaar voelt. Het is een emotionele staat die behoorlijk moeilijk te verdragen is, en daarom neem je algauw je toevlucht tot defensief gedrag (innerlijk, uiterlijk of beide) om eraan te ontkomen. Aan de ene kant voel je je alleen en niet van buitenaf gesteund, en aan de andere kant voel je dat je geen innerlijke kracht of steun hebt. Er is dus geen vertrouwen dat als jij je gewoon ontspant, dat wat je nodig hebt, er zal zijn. Dat is wat de angst oproept die deel is van de specifieke moeilijkheid. Deze pijnlijke en moeilijke staat is echter meer dan angst, aangezien je je bang kunt voelen zonder je per se onzeker te voelen, en je je onzeker kunt voelen zonder per se bang te zijn. Hier vormen de angst en onzekerheid één staat, en creëren ze een uiterst gevoelige, bange plek binnen in jou. Omdat het zo'n gevoelige plek is, moet je, wanneer jij er in jezelf of in anderen mee te maken krijgt, goed zijn afgestemd, kunnen meevoelen en gevoelig reageren.De specifieke reactie van enneatype Zes is een uitdrukking van wantrouwen, zoals dat eruitziet in de spiegel van cynisme. Je hebt geen basisvertrouwen in jezelf of in de omgeving, je gelooft niet dat de menselijke aard intrinsiek goed of steunend of betrouwbaar is, en op hetzelfde moment voel je je bang en onzeker in een gevaarlijke wereld zonder liefhebbende en ondersteunende God of innerlijk wezen. Dat manifesteert zich in de specifieke reactie van defensieve achterdocht omtrent de wereld.Zoals de specifieke moeilijkheid is deze specifieke reactie niet een bepaald gevoel, maar een complex dat jouw innerlijke staat vormt. Deze defensieve achterdocht

heeft angst en paranoia in zich, en ook agressie en vijandigheid. Je bent achterdochtig omtrent anderen en trekt hun motieven en bedoelingen in twijfel; je bent op een paranoïde manier alert; tegelijkertijd ben je prikkelbaar, reactief, in de verdediging, vijandig en klaar om vanuit zelfverdediging toe te slaan. Het is hoe iemand zich alleen en bang zou kunnen voelen in een jungle, omdat dat is hoe de wereld er hier uitziet. Het is een zeer specifieke maar complexe, emotionele staat.De specifieke reactie van enneatype Zes kenmerkt zich door een alert, paranoïde soort achterdocht, waarbij je altijd voor gevaar op de uitkijk staat. Als je in de buurt bent bij iemand die zo'n soort reactie heeft, kan die jou allerlei vragen stellen, en krijg je door dat de onderliggende houding er een is van angst, wantrouwen, woede en agressie, alsof diegene een of andere zelfzuchtige motivatie in jou wil blootleggen waarvan hij zeker weet dat die er is. Je kunt de angst en onzekerheid in die persoon voelen, net als zijn poging om zichzelf te beschermen; hij weet niet of hij jou kan vertrouwen, en wantrouwt je alvast maar.Deze reactie is een verdediging tegen een omgeving die vijandig en bedreigend lijkt, maar ze is ook de voornaamste verdediging tegen het innerlijke gevoel van angstige onzekerheid. Iemand is altijd achterdochtig en in de verdediging, want ontspanning en vertrouwen zouden een verwachting van extern gevaar met zich brengen, en ook het gevoel van onzekerheid en kwetsbaarheid die dat weer zou oproepen.Deze houding of gedragsstijl verschilt van de counterfobische stijl van sommige enneatypes Zes, het ontkennen van de specifieke moeilijkheid. Die stijl is een manier om te zeggen: `Nee, ik ben niet bang - de wereld is veilig en ik zal het bewijzen door een berg te beklimmen. Je zult zien - er zal mij niets gebeuren.' Zulke mensen nemen risico's en begeven zich in gevaarlijke situaties om te bewijzen dat zij niet bang of onzeker zijn. Ondanks de tegenovergestelde stijlen hebben dus zowel de fobische als de counterfobische Zes de specifieke reactie van defensieve achterdocht. De eerste zal zich terugtrekken en duidelijk een achterdochtige staat vertonen, terwijl de tweede er voluit tegenaan gaat om de defensieve reactie de kop in te drukken.De defensieve achterdocht kan niet alleen naar buiten worden gericht, maar ook naar jezelf. Dat kan de vorm aannemen van je eigen motieven wantrouwen of niet diep bij jezelf naar binnen durven gaan, omdat je bang bent voor wat je daar zult vinden en je vermoedt dat het niet best zal zijn.Wanneer je je met deze defensieve en agressieve achterdocht vereenzelvigd hebt, ben je je meestal niet van de kwetsbare en angstige onzekerheid bewust. Hoewel er angst kan zijn, voel je je meestal boos en vijandig, en betwijfel en wantrouw je anderen en hun motieven. De agressieve, aanvallende kwaliteit van deze reactie kan in verschillende mate openlijk tot uiting komen, of kan alleen een innerlijke houding zijn waaraan je geen uiting geeft, maar die je wel van binnen voelt.

Het is belangrijk om te bedenken dat elk ego alle negen innerlijke complexen heeft, en dat ieder van ons zijn cynisme, zijn angstige onzekerheid en defensieve achterdocht aan moet pakken. We moeten deze constellatie, die de kernbarrière tegen Heilig Vertrouwen vormt, ervaren omdat deze, als ze onbewust blijft, de ontwikkeling van vertrouwen zal blokkeren, ongeacht je essentiële ervaringen. Omdat deze constellatie in het onderbewustzijn zit, moet ze worden blootgelegd en ontbonden, en om dat te kunnen doen, moeten we de specifieke reactie en de specifieke moeilijkheid ervaren, en dan zien hoe beide zijn gebaseerd op de specifieke dwaling van cynisme. Op die manier kunnen we in de kern doordringen en de weg vrijmaken, zodat onze essentiële ervaringen tot vertrouwen kunnen leiden.

BARRIÈRES TEGEN ESSENTIEEL VERTROUWENDefensieve achterdocht manifesteert zich niet alleen in individuen, maar in de hele samenleving, en de dialoog tussen cynisme en vertrouwen doet zich op allerlei gebieden voor: in onze vriendschappen en intieme relaties, en in de relatie met onszelf, onze leraren en sociale onderwerpen in het algemeen. Een voorbeeld van dat laatste is het voortdurende debat over wat we met criminelen moeten doen: moeten we ze straffen of opvoeden? Als je fundamenteel cynisch bent, geloof je dat zij niet te rehabiliteren zijn en gewoon opgesloten moeten worden, weg uit de samenleving. Als je meer vertrouwen in de menselijke aard hebt, geloof je dat het verkeerd is om iemand op te geven, omdat hij een vonk van menselijkheid kan hebben, die door opvoeding opnieuw kan opvlammen.Onze defensieve achterdocht manifesteert zich in het wantrouwen van de motivaties van degenen met wie we omgaan - onze vrienden, geliefden, echtgenoten, bazen, collega's, zelfs onze leraren. Je wantrouwt misschien de reden dat je leraar er voor jou lijkt te zijn, of je twijfelt eraan of hij of zij zelfs wel de capaciteit heeft om er te zijn. Defensieve achterdocht is gebaseerd op cynisme, het geloof dat er ofwel niets essentieels in iemand zit, ofwel als dat er wel is, het niet voor jou voorhanden is. Dat is geen gezonde scepsis, waarin je iets niet weet en wilt uitvinden wat er waar is. Gezonde scepsis is een openheid, niet de ontkrachtende, boze en aanvallende, twijfelende kwaliteit van deze vorm van reactiviteit.Wat er uiteindelijk gebeuren moet, is dat ieder van ons vertrouwen in zichzelf ontwikkelt, wat betekent dat we vertrouwen hebben in de menselijke aard. Wanneer we dat hebben, kunnen we niet anders dan vertrouwen in iedereen hebben. Dat betekent geen blind vertrouwen. Het betekent dat je zeker weet dat ieder mens een essentiële aard heeft, zelfs als die begraven ligt en iemand handelt vanuit onwetendheid of cynisme. Het betekent dat jij die ander een kans geeft, dat je de mogelijkheid toelaat dat hij aardig en onbaatzuchtig kan zijn, zelfs als hij zich niet

altijd zo gedraagt. Het betekent dat jij weet dat er zo'n kwaliteit in hem en in jou bestaat.Het ware gevecht is niet met andere mensen, maar in jezelf. Je hoeft andere mensen niet net zoveel te vertrouwen als jezelf. De betekenis van vertrouwen is de zekerheid dat jouw innerlijke wezen goed en ondersteunend is - het impliceert niet dat jij andere mensen, of zelfs maar jezelf, de hele tijd vertrouwen moet. Het betekent dat je weet dat er een kwaliteit in jouzelf is die wezenlijk betrouwbaar is. Dat vertrouwen zal jou helpen om door te gaan met het Werk, zodat je ervoor kunt zorgen dat die kwaliteit meer beschikbaar en meer permanent wordt.

Veel mensen geloven dat zij geen liefde waard zijn. Dat is een uitdrukking van cynisme, want daarmee zeggen zij dat er niets in hen is dat liefde verdient. Wanneer je diep graaft, zie je dat alle dwalingen met elkaar in verband staan en gewoon verschillende uitingen zijn van de fundamentele breuk met Zijn.Cynisme is een dwaling; het is niet eigen aan ons bewustzijn. Het is het product van een bepaald soort onwetendheid, en het inzicht dat het laat oplossen, is de gewaarwording die we Heilige Kracht en Heilig Vertrouwen noemen. Veel mensen nemen cynisme als filosofie aan en baseren er hun houding tegenover het leven op: het krijgt met name de overhand tijdens periodes van lichamelijke, sociale of economische catastrofe. Als je bijvoorbeeld in een oorlog bent geboren, is het misschien heel makkelijk voor je om cynisch te worden, omdat jouw ziel zich heeft ontwikkeld in een atmosfeer van gevaar en was omgeven door mensen die vooral door hun overlevingsinstincten gedreven werden.Iemand die echt cynisch is, heeft de menselijkheid opgegeven. Vertrouwen hebben betekent dat jij de mogelijkheid niet hebt opgegeven dat jijzelf en anderen menselijkheid hebben. Het is begrijpelijk dat als je in een ontoereikende, of erger, in een foute omgeving bent opgegroeid, je de neiging hebt om cynischer te zijn, aangezien jouw ervaring was dat mensen gevaarlijk zijn. De echte moeilijkheid die het gevolg is van cynisme, komt echter niet alleen voort uit het idee dat jouw ouders of de omgeving niet menselijk zijn, maar uit het idee dat jij, jijzelf, de menselijke kwaliteiten van intrinsieke goedheid, kracht en intelligentie niet bezit.We bespreken deze moeilijke en pijnlijke staten in de kern van de fixaties omdat zij in ons allen zitten en wij ons ervan bewust moeten worden om er vrij van te kunnen zijn. Zoals ik zei, als je je niet met deze kern bezighoudt, zal zich geen vertrouwen ontwikkelen, zelfs al heb je essentiële ervaringen; anderzijds, als het zich begint te ontwikkelen, zal de kern ervan aan de oppervlakte komen, en dan zul je er toch iets mee moeten.

HET BELANG VAN HET ZICHT OP DE WERKELIJKHEIDEen belangrijk deel van het Werk is het begrijpen van het zicht op de objectieve

werkelijkheid. Dit begrip komt tot stand door het erover te hebben en door je eigen onderzoek, je eigen verkenning en ervaring. Dit zicht is in zekere zin niet één ervaring, maar dat wat alle ervaringen verenigt. Het is het overkoepelende beeld dat alle ervaringen begrijpelijk maakt en betekenis geeft. Hoe meer wij het zicht op de objectieve werkelijkheid begrijpen, hoe meer we zien waar wij op onze zoektocht zijn. Hoe meer wij het zicht begrijpen, hoe meer we weten hoe vervormd of hoe objectief onze ervaring is. Begrip van dat zicht vormt dus een waardevolle leidraad en een belangrijke oriëntatie. In de loop van de tijd zal, terwijl ons realisatieproces verder gaat en dieper wordt, onze ervaring meer met het zicht overeenkomen. Wanneer de ervaring exact met het zicht overeenstemt, is dat wat volledige realisatie of verlichting wordt genoemd.Het zicht brengt aan het licht hoe de dingen zijn, wat ons wezen en het wezen van alles is, en niet iemands theorie erover of perspectief erop. Perspectieven op de werkelijkheid verschillen, omdat ze onder invloed staan van het specifieke pad dat iemand volgt om bij dat perspectief uit te komen, maar de objectieve werkelijkheid is de objectieve werkelijkheid. Het is niet iemands idee erover. Verschillende mensen mogen er vanuit verschillende invalshoeken naar kijken, maar dat betekent niet dat zij een verschillende werkelijkheid zien. Het is zoals het is; dat is wat het tot de objectieve werkelijkheid maakt. We proberen dit zicht te begrijpen door met de Heilige Ideeën te werken, die, zoals ik zei, niet de enige manier zijn om het zicht op de objectieve werkelijkheid te realiseren.We hebben Heilige Kracht onderzocht, wat de directe, ervaringsgewijze herkenning van Essentie en haar waarheid, haar liefde en haar volmaaktheid is - de herkenning dat deze onze essentie is, ons innerlijke wezen. En we hebben gezien dat Heilig Vertrouwen de transformatie is die zich in de ziel afspeelt als gevolg van de ervaring van Heilige Kracht. Wanneer de ziel Essentie herkent, zien we dat dat is wat ons kracht en moed geeft, en dat transformeert de ziel door de werking van wat we Heilig Vertrouwen noemen - geen vertrouwen in iets of iemand, maar vertrouwen in de werkelijkheid, in Essentie. Dit vertrouwen is een innige zekerheid, een onbetwiste overtuiging dat Essentie ons innerlijke wezen is. Met dit weten komt de gewaarwording dat zij constant en betrouwbaar is, en dat jij - en niet zij - komt en gaat. Als jij werkelijk weet dat Essentie jouw wezen is, dan betekent het net zo weinig om te zeggen dat ze komt en gaat als om te zeggen dat de atomen van je lichaam komen en gaan. Jouw gewaarwording ervan kan komen en gaan, maar dat betekent niet dat jouw innerlijke wezen komt en gaat, zoals je in het begin van het Werk vaak voelt.De aanwezigheid van Essentie met haar waarheid, haar intrinsieke gelukzaligheid en haar intelligentie, is er aldoor - zij kan niet weggaan. Als Essentie weg is, ben je dood. Je kunt niet bewust of gewaar zijn zonder Essentie. Dus als we waarnemen dat Essentie komt en gaat, dan zeggen we dat zij beperkt is, en geven we daarmee

aan dat wij er een vroegere relatie op projecteren, waarin wij ons ermee verhouden alsof het onze moeder is. Het betekent ook dat wij nog niet helemaal begrepen hebben dat Essentie onze essentie is, zo wezenlijk voor ons als atomen dat voor het fysieke lichaam zijn. Het is niet iets wat je van de ziel kunt losmaken, dat kan komen en gaan. Het is de feitelijke substantie van de ziel. Wanneer wij dat niet zeker weten, betekent dat dat onze ervaring onvolledig is en dat we door moeten gaan met onderzoeken wat onze ervaring beperkt. We moeten onszelf vragen: `Waarom geloof ik dat Essentie iets is wat komt en gaat? Waar komt dat idee van-daan? Wat is dat voor een ervaring?' Als het zicht waarover we het hebben klopt, als Heilige Waarheid het wezen van de totale werkelijkheid is, waar komt dan de ervaring uit voort dat die komt en gaat? Waar zou die vandaan kunnen komen en waar zou die naartoe kunnen gaan?Als we dus begrijpen hoe de dingen werkelijk zijn - als we het zicht op de objectieve werkelijkheid kennen - dan kunnen we elke keer dat we Essentie ervaren als iets dat komt en gaat, in plaats van in deze geprojecteerde vroegere relatie te geloven, tegen onszelf zeggen: `Wacht eens even! Zo is het niet echt, maar ik ervaar het wel zo. Wat betekent dat?' We hebben een soort leidraad, een oriëntatie op onze ervaring. We herkennen een vervorming, zelfs wanneer die echt aanvoelt; en hoe meer we onze vervorming zien, hoe meer vertrouwen in Essentie er ontstaat.De Heilige Ideeën van de centrale driehoek van het Enneagram - liefde, vertrouwen en hoop - zijn wat in het christendom de drie primaire `theologische deugden' worden genoemd. Deze Heilige Ideeën vormen een groep die verschilt van de andere, in die zin dat terwijl alle Heilige Ideeën perspectieven zijn die vanuit speci-fieke directe ervaringen van de objectieve werkelijkheid ontstaan, de Ideeën in de driehoek ook de transformerende effecten van zulke ervaringen op de ziel beschrijven. Bij het bespreken van de andere Heilige Ideeën hebben we het zicht op de werkelijkheid van elk van die posities onderzocht, zonder veel te zeggen over hoe dat zicht de ziel beïnvloedt en transformeert. Elk van de theologische deugden omvat daarentegen een specifieke en onderscheiden ervaring van de objectieve werkelijkheid, zowel als een begrip van het transformerende effect van deze ervaring op de ziel.Zoals we aan het begin van dit boek bespraken, zijn de Heilige Ideeën uitzichten op de werkelijkheid die worden waargenomen wanneer de hogere intellectuele zintuigen openstaan, wanneer de geest de werkelijkheid ervaart zonder de sluier van het ego. Zijn de `ideeën' van het path-centrum, het hoofdcentrum, en zijn daar-om `werkelijke ideeën', of Heilige Ideeën. Basisvertrouwen is, zoals we zagen, een integratie van vertrouwen op een niet-conceptueel en preverbaal niveau. Het is geen idee of een gevoel, maar een doorleefd weten, impliciet in hoe iemand functioneert, en staat daarom in verband met het buikcentrum, de kath. De drie theologische deugden hebben te maken met het hartcentrum, de oth. Zijn

houdingen en gevoelens die door de gewaarwording van de Heilige Ideeën worden opgeroepen.

HET TRANSFORMERENDE EFFECT VAN DE IDEEËNDeze drie Heilige Ideeën worden ook van de andere onderscheiden in die zin dat het kwaliteiten zijn die specifiek nodig zijn om het pad te bereizen, terwijl de andere Ideeën preciezer gezegd de vruchten van het pad zijn - de realisatie zelf, aangezien het facetten van het zicht op de objectieve werkelijkheid zijn. Liefde, vertrouwen en hoop zijn dan ook de elementen die de ziel nodig heeft om haar reis naar huis te kunnen maken. Liefde voor de waarheid motiveert de ziel om op reis te willen gaan; vertrouwen onderhoudt en ondersteunt haar tijdens haar voortgang; en hoop geeft haar het optimisme dat de dingen zich op de juiste manier zullen ontvouwen. Objectieve liefde weerspiegelt de herkenning van de intrinsieke goedheid van Zijn; objectief vertrouwen weerspiegelt de herkenning dat Zijn onze innerlijke waarheid is en ook onze steun, kracht en bodem; objectieve hoop weerspiegelt de herkenning van de optimaliserende beweging van haar dynamiek, die in het hoofdstuk over Heilige Hoop besproken zal worden. Elk van deze Heilige Ideeën is een weerspiegeling van een bepaald facet van het zicht. Ze staan niet echt los van elkaar; ze vormen allen één werkelijkheid. Zijn kiekjes van de werkelijkheid vanuit drie verschillende richtingen.Liefde, vertrouwen en hoop kunnen zich ontwikkelen en verdiepen omdat het kwaliteiten van de transformerende ziel zijn, en transformatie is een dynamisch proces - niet alleen maar een ervaring. Vertrouwen helpt de ziel om dieper in de ervaring te gaan, terwijl de ziel leert dat zij een ware, goede en intelligente aard of Essentie heeft, die haar binnenste Essentie is. Aan het begin van het ontwaken kan de ziel zich gesteund voelen door het feit dat er binnenin ware Essentie zit - dat houdt jou gaande. Op diepere niveaus, wanneer de ziel diepere dimensies ontwikkelt en ervaart, met name de onbegrensde dimensies van Zijn, kunnen we het eigenlijk niet echt meer over Essentie hebben als het innerlijke wezen van de ziel. De reden hiervoor is dat we op het onbegrensde niveau het innerlijke wezen van alles ervaren en de werkelijkheid als één iets wordt ervaren. Op dit niveau wordt Essentie, het wezen van de ziel, vervangen door Zijn, het wezen van de totale werkelijkheid. Zijn wordt dan ervaren als de bodem van de ziel, die zorgt dat zij zich gedragen en ondersteund voelt. Deze bodem, die de ziel voortbrengt, wordt tevens gezien als de bodem van alles, het wezen van alles. Vertrouwen is dan ook de weerspiegeling van de zekerheid dat er een echte bodem is waar de ziel op kan staan en waarvan zij de werkelijkheid en het leven kan ervaren. Ons vertrouwen neemt uiteraard toe wanneer wij Essentie in haar onbegrensde dimensies herkennen, omdat we zien dat ze niet alleen het wezen van onze ziel is, maar het wezen van alles, waardoor wij vertrouwen in de hele natuur, de hele werkelijkheid

en het hele bestaan kunnen hebben.Wij zijn begonnen om de binnenkern van enneatype Zes te onderzoeken, die de weerspiegeling is van de specifieke dwaling van cynisme, veroorzaakt door de afwezigheid van Heilig Vertrouwen. Om de identificatie met onze egostructuur en zijn kijk op de werkelijkheid echt te begrijpen en dus achter ons te laten, moeten we zien hoe dit principe cruciaal is voor de structuur van het ego zoals dat in ons bewustzijn opereert. Wij zeggen dat de dwalingen principes van het ego zijn, omdat zij de aanwezigheid van het ego ondersteunen. Hoe meer wij de dwalingen doorzien, hoe meer dat gevoel van het ego oplost. Zonder de dwalingen kan het ego zichzelf niet in stand houden; de aanwezigheid van het ego en de dwaling zijn in zekere zin hetzelfde iets. Wanneer we onszelf door de specifieke reactie en de specifieke moeilijkheid heen naar de specifieke dwaling laten kijken, dan wordt de specifieke dwaling bewust en kan deze niet in stand blijven. Terwijl de specifieke dwaling oplost, komt de staat van Heilige Kracht tevoorschijn, die de erkenning vormt van jouw essentiële aard en het vertrouwen daarin.De mogelijkheid van het ervaren van werkelijke holding ontstaat terwijl de specifieke moeilijkheid oplost, aangezien die het resultaat is van de onvolkomenheden van de holding in je vroege jeugd. De holding die tevoorschijn komt, is de natuurlijke holding die altijd aanwezig is, en die brengt basisvertrouwen met zich, dat het wantrouwen van het ego oplost. Terwijl dit gebeurt, komt Heilig Vertrouwen tevoorschijn, het gevoel van vertrouwen en gemak.We zagen hoe deze dwaling van cynisme ten grondslag ligt aan de specifieke reactie van defensieve achterdocht, en we moeten ook duidelijk zien hoe de pijnlijke staat van angstige onzekerheid, die de specifieke reactie van enneatype Zes is, de weerspiegeling is van ontoereikende holding in de spiegel van cynisme. Deze staat van angstige onzekerheid is pijnlijk, niet in de zin dat hij pijn doet, maar pijnlijk in de zin dat hij moeilijk te verdragen is. Het is een angstaanjagende staat van bodemloosheid waarbij het heel moeilijk kan zijn om aanwezig te blijven, maar als we de kijk van het ego willen laten oplossen, is het nodig om daarbij te blijven. Hoe meer we deze enge en wankele plek in onszelf kunnen ervaren en onderzoeken, hoe meer deze getransformeerd kan worden tot een pilaar van kracht en vertrouwen binnen in ons. Zolang we ons met het ego identificeren, kunnen we niet anders dan ons onzeker voelen - het ego is bodemloos, omdat het een geestelijke constructie is, die de ruimte van Essentie structureert en de ene werkelijkheid opdeelt. Als wij het ego beschouwen als datgene wat wij zijn, dan voelen we ons onvermijdelijk wankel, omdat wij dan niet zien dat er een bodem is - de bodem van Zijn.Wanneer je je egostructuur loslaat, zie je dat haar wezen leeg is, aangezien zij feitelijk conceptueel is en uiteindelijk niet echt bestaat. Dat is wanneer je de leegte voelt; het gevoel van leegte is in feite gewoon de openbaring van het feit dat de

structuur geen inhoud heeft. Wanneer je bij de leegte blijft, openbaart deze zich als ruimte. Vervolgens brengt de ruimte de volte te voorschijn die haar eigen is, die alle holding en liefde en vriendelijkheid omvat. Het kan lijken alsof je van de ene plek naar een andere bent gegaan, maar dat is niet wat er gebeurt. Als jij jezelf als een werkelijke aanwezigheid ervaart, zie je gewoon in jouw aanwezigheid het ene ding in het andere oplossen. Als jij met de structuur geidentificeerd bent, zal het voelen alsof je uit elkaar aan het vallen bent, en er vervolgens leegte is, en er vervolgens aanwezigheid verschijnt. Deze indruk bestaat alleen omdat jouw aandacht op een bepaald gedeelte van jou is gericht, en je dus niet jouw totaliteit ervaart. Je valt niet uit elkaar en verdwijnt niet, hoewel het wel zo voelt als jouw ego het deel van jou is waarmee je geïdentificeerd bent.Mensen die aan zichzelf werken, ontwikkelen hun innerlijke blik zodat ze hun essentiële aard waar kunnen nemen. Dat is analoog aan het door een microscoop naar materie kijken. Als je door de microscoop kijkt, kun je de moleculaire structuur van het materieel zien; als je niet kijkt, zul je niet zien waar het van gemaakt is. Hoe meer mensen de essentiële aard zien waarvan zij gemaakt zijn, hoe meer de handelingen in hun leven door die gewaarwording worden beïnvloed. Als jij jouw essentie niet ziet, heeft het niet veel invloed op jou of op jouw leven. Er is veel werk nodig om jouw gewaarwording zo te verfijnen dat je Essentie überhaupt gewaar kunt worden, laat staan dat je haar gewaarwordt als de essentie van jouw bewustzijn zelf. Omdat dit een heel subtiele gewaarwording is, hebben de meeste mensen niet de gevoeligheid om haar te zien of haar wezen te begrijpen. Diegenen die haar gewaarworden, beschouwen de ervaring meestal als een beetje genade die God af en toe naar je toe gooit, als een zegen die jou zo nu en dan toevallig overkomt.Wanneer wij ons Essentie op die manier voorstellen, zien wij niet objectief. Het objectieve zicht is dat de Heilige Ideeën duidelijk maken dat Essentie feitelijk het wezen van ons bewustzijn en het wezen van alles is. Hoe meer we dat zien, hoe meer vertrouwen er zich in ons ontwikkelt. Dat is het werk van zelfrealisatie - ons bewust worden van, zeker worden van, en voortdurend in contact komen met het feit dat Essentie ons intrinsieke wezen is. Het is moeilijk werk, maar dat is het Werk.Wanneer ik zeg dat Essentie de essentie van de ziel is, beschrijf ik de aanvankelijke ervaring ervan. In het begin voelt het alsof er een ziel is, en daar Essentie binnenin zit, als een vat met zijn inhoud. Dat is niet echt de situatie, maar het voelt aanvankelijk zo vanwege de beperkingen die onze identificaties aan onze ervaring hebben opgelegd. Als onze geest niet met iets geïdentificeerd is, zien we dat Essentie volledig tegelijk met de ziel verschijnt, net zoals moleculen tegelijk met je lichaam verschijnen. Essentie is niet van de ziel te scheiden; ze is er volkomen mee geïntegreerd. Elk idee van scheiding komt voort uit een geestelijke dwaling,

specifiek die welke het gevolg is van de afwezigheid van Heilige Oorsprong.De kwaliteit van Levend Daglicht die tevoorschijn komt wanneer we Heilige Kracht integreren, is er één van puurheid en ondersteuning. Er is een besef van kracht en vertrouwen. Het gevoel van holding wordt ervaren als een soort ondersteuning en zekerheid die zacht, vriendelijk en liefdevol is. Heilige Kracht ervaren is de ondersteuning, de kracht, het vertrouwen en de ontspanning en het gemak ervaren die opkomen door te herkennen dat Essentie datgene is waar jij van gemaakt bent - dat dat is wat jou draagt en ondersteunt, en dat dat niet buiten jou is, maar wezenlijk is voor wie jij bent.Heilig Vertrouwen is een specifieke toestand of staat, een specifieke ontwikkeling van het besef van puurheid en impliciet vertrouwen. Het is nodig om op reis te gaan en op het pad te blijven, omdat we, terwijl we ons pad aflopen, geen volledige kennis van de werkelijkheid hebben. We hebben geen volledige toegang tot dit zicht, en daarom weten we het grootste deel van de tijd dat we op pad zijn niet wat er gebeurt. We weten niet waar we zijn of waar we heen gaan, behalve door af en toe een glimp op te vangen. Vanwege deze onvermijdelijke onwetendheid is vertrouwen heel belangrijk; in wezen is het nodig om je gaande te houden wanneer je de weg niet duidelijk ziet. Wanneer we de werkelijkheid volledig begrijpen en zien, is vertrouwen niet meer nodig. Maar zolang we ons bewegen door wat de Heilige Johannes van het Kruis de `duistere nacht' noemt, waarin de werkelijkheid niet duidelijk te zien is, hebben we vertrouwen nodig. Soms is de reis gemakkelijk, soms is hij moeilijk, en soms voelt hij volstrekt onmogelijk; en voor het grootste deel weten we niet waarom, en begrijpen we ook niet wat het is dat ons overkomt. Tegenover dit niet-weten houdt ons vertrouwen ons gaande; en wanneer er ver-trouwen is, hoeven we niet te weten waar we heen gaan of hoe we ons veilig kunnen voelen. Als we precies wisten waar we heen gingen, zou er geen ontdekking zijn, geen avontuur, geen magie. Heilig Vertrouwen houdt ons in leven op onze reis naar het onbekende.

HOOFDSTUK 19

PUNT DRIE

HEILIGE HARMONIE, HEILIGE WET, HEILIGE HOOP

Het gewaarzijn dat er geen uitzonderingen zijn op de natuurlijke wetten die de Kosmos besturen, en dat deze wetten volledig objectief zijn, en als een onderling verbonden eenheid werkzaam zijn. De hoogste wet is de totaliteit van de Werkelijkheid zelf. Zekerheid in de objectiviteit en totale toepasbaarheid van die wetten is ware hoop.

Ichazo, 1972

Het begrijpen van wat we het `zicht op de werkelijkheid' hebben genoemd, kan het verschil uitmaken, en doet dat doorgaans ook, tussen ergens op het pad vastlopen en voortdurend verder opengaan en vooruitkomen. Dit zicht wordt een belangrijke ondergrond voor ons werk, en als we er geen greep op hebben, zouden we op de een of andere plek vast kunnen komen zitten en ons er zelfs niet bewust van zijn. Omdat dit zicht niet in verband staat met een specifieke ervaring, spiritueel of anderszins, en niet afhankelijk is van het ervaren van een bepaald essentieel aspect of een dimensie van Zijn, overstijgt het alle dimensies, en is het een formulering van wat er objectief waar is aan welke ervaring dan ook in welke dimensie dan ook. Het is een begrip van hoe de werkelijkheid is, hoe zij functioneert, ongeacht welke staat van bewustzijn iemand ervaart. De focus van deze bestudering ligt dus niet op de specifieke inhoud van een ervaring, of het nu een ervaring is van het ego-zelf, van emoties, van leegte, van het essentiële zelf, van het lichaam, of zelfs maar van het horen van hemelse muziek, het zien van engelen of van genezen worden. Het zicht staat onverschillig tegenover deze details, en is op alle ervan van toepassing. Wanneer je de inhoud van je ervaring begrijpt vanuit het perspectief van dit transcendente zicht, dan zie je dat al jouw ervaring deel uitmaakt van de grotere werkelijkheid waar dit zicht licht op werpt.Zonder dit perspectief zal jouw ervaring in het zicht van het ego gegrondvest zijn, los van hoe hoog en verheven de staat is. Als je onwetend bent van het objectieve zicht op de werkelijkheid, zou je dus best eens in de een of andere dimensie verstrikt kunnen raken, en nooit weten wat het betekent om vrij van het ego te zijn. De Heilige Idee van enneatype Drie, die we zo meteen gaan onderzoeken, is in het bijzonder van toepassing op dit punt van vastzitten tegenover voortdurende ontvouwing en verwerkelijking.Het zicht op de werkelijkheid dat we toelichten, maakt dan ook duidelijk of iemands ervaring - ongeacht de inhoud - vanuit de egovisie of vanuit de objectieve visie wordt waargenomen. Het objectieve zicht begrijpen betekent de ervaring begrijpen wanneer er geen ego is dat er invloed op uitoefent. Het laat ons zien hoe iedere ervaring of dimensie van de werkelijkheid zal worden waargenomen wanneer deze objectief gezien wordt, in tegenstelling tot hoe ze wordt waargenomen wanneer ze door het egofilter van de negen dwalingen gezien wordt.

Je zou bijvoorbeeld een heel diepgaande ervaring van goddelijke liefde kunnen hebben en die kunnen zien als iets dat hoort bij een bepaald moment, een bepaalde plek of persoon, en niet bij een andere - wat de egovisie is - of je zou die kunnen waarnemen als het wezen van alles - wat de objectieve visie is.Het objectieve zicht op de werkelijkheid vergemakkelijkt de voortgaande ontvouwing door onze ervaring voortdurend verder open te laten gaan, terwijl de egovisie ertoe neigt deze vast te houden en te fixeren. Door te begrijpen hoe de werkelijkheid werkt, ontwikkelen wij basisvertrouwen in het wezen van Zijn. Het is van primair belang de werkelijkheid van Zijn te vertrouwen om het ontvouwen en rijpen van onze ervaring te kunnen vergemakkelijken.Het doet er niet toe of je het zicht op de werkelijkheid leuk vindt of niet. Het is hoe de dingen zijn. Of je het leuk vindt of niet leuk vindt, dat is jouw zaak - het is niet de zaak van de werkelijkheid. Als je het niet leuk vindt hoe de dingen zijn, is uitvinden waarom dat zo is, het beste wat je kunt doen, zodat je jezelf ermee in overeenstemming kunt gaan brengen. Anders zul je eronder lijden. Dat betekent niet dat de werkelijkheid jou aan het straffen is. Het betekent simpelweg dat als jij jezelf in overeenstemming met de werkelijkheid brengt, je een gevoel van vrede en vrijheid zult ervaren, en als je dat niet doet, je wrijving zult ervaren.Er zijn drie manieren waarop we de Heilige Idee van enneatype Drie kunnen begrijpen, en deze heeft dus drie namen: Heilige Harmonie, Heilige Wet en Heilige Hoop. Hier is Ichazo's definitie nog een keer: `Het gewaarzijn dat er geen uitzonderingen zijn op de natuurlijke wetten die de Kosmos besturen, en dat deze wetten volledig objectief zijn, en als een onderling verbonden eenheid werkzaam zijn. De hoogste wet is de totaliteit van de Werkelijkheid zelf. Zekerheid in de objectiviteit en totale toepasbaarheid van die wetten is ware hoop.'Om te begrijpen wat dit betekent, moeten we zien dat deze Heilige Idee gaat over functioneren, wat inhoudt dat zij betrekking heeft op activiteit, gebeurtenissen, veranderingen, transformaties, bewegingen, processen, het verstrijken van de tijd enzovoort. Met andere woorden, dit is de voornaamste Idee van het Enneagram die ons kan helpen om te begrijpen hoe veranderingen en bewegingen eigenlijk gebeuren. De andere Ideeën die over de gewaarwording van veranderingen en transformaties gaan, zijn Heilige Wil, Heilige Oorsprong en Heilig Werk; maar deze hangen allemaal af van en zijn uitwerkingen van de Idee van Heilige Wet, zoals we zullen zien.Heilige Hoop is een van de drie theologische deugden van het christendom, die worden vertegenwoordigd door de Heilige Ideeën van de enneatypes Negen, Zes en Drie. Zoals we zagen, verheldert elk van deze Ideeën niet alleen een bepaalde ervaring van de objectieve werkelijkheid, maar beschrijft ook het transformerende effect van deze ervaring op de ziel. Heilige Hoop is de specifieke transformatie in de ziel die het gevolg is van Heilige Wet en Heilige Harmonie. Dit lijkt op wat we

zagen bij onze bestudering van enneatype Zes, waarin Heilig Vertrouwen de transformatie van de ziel is, die zich voordoet als gevolg van het begrijpen van Heilige Kracht.Om dus de theologische deugd van Heilige Hoop te begrijpen, moeten we begrijpen wat Heilige Wet en Heilige Harmonie betekenen. Heilige Wet is de volledig egoloze gewaarwording en het begrip van functioneren en activiteit, wat neerkomt op de dynamische kenmerken van Zijn. Deze komt ruwweg overeen met het Vijfde Stadium van bewustwording of de Boeddha in het vajrayana-boeddhistische systeem van de Vijf Boeddha's: de 'allesvervullende wijsheid', die gerelateerd is aan de daad van compassie.

DYNAMISCHE EENHEIDHet is van vitaal belang om op onze reis het energetische, dynamische en creatieve element van Zijn te begrijpen, omdat veel mensen bang worden wanneer ze aanwezigheid ervaren en zich realiseren dat die het niet-doen inhoudt, een staat van diepe rust. We gaan ons zorgen maken over wie er voor de dingen zal zorgen en hoe de dingen tot stand zullen komen als de waarheid van wie we zijn dit niet-doen is. Hoe zal de huur betaald worden? Wie zal de was doen? Wie gaat de boodschappen doen en hoe zal het eten op tafel komen? Als je niet begrijpt hoe het functioneren zich feitelijk objectief afspeelt, zul je geloven dat als je in deze aanwezigheid verblijft, er niets gebeuren zal. Je zult dan geen vertrouwen hebben dat de dingen voor elkaar komen. Wanneer mensen voor het eerst de diepe stilte herkennen die zich openbaart wanneer je diepgaand aanwezig bent, en ze bang worden of de dingen nog wel voor elkaar zullen komen, proberen ze hun ervaring te gebruiken om hun egokijk op het functioneren te ondersteunen. Ze vragen dan: `Hoe is dit nuttig voor mijn dagelijks leven?' Dat is analoog aan iemand die een visioen van Jezus Christus heeft en dan aan een priester vraagt: `Hoe kan ik dit op mijn leven toepassen?' Dat soort zorgen wijzen op een gebrek aan inzicht in het objectieve functioneren.Heilige Wet laat de eenheid van het bestaan in zijn functionerende, dynamische modus zien. Deze Idee is een formulering van de dimensie die we in de Diamantbenadering de Logos noemen, die het dynamische en creatieve element is dat inherent is aan de werkelijkheid van Zijn. We hebben de idee van de eenheid van het bestaan onderzocht in Heilige Waarheid en Heilige Alwetendheid, waarbij we zagen dat de hele werkelijkheid een eenheid is, dat alles één oneindige en onbegrensde aanwezigheid vormt. Dat is de fundamentele spirituele gewaarwording: de eenheid en enigheid van het bestaan. Deze eenheid neemt de vorm aan van de veelheid van uiterlijke verschijning en ervaring, net zoals in de alledaagse gewaarwording, maar er is geen echte scheiding tussen het ene en het andere ding. In de werkelijkheid bestaat er geen tweeledigheid, geen isolerende

grenzen of afscheidingen. De gescheidenheid van verschillende verschijnselen is slechts schijn, en onderscheid differentieert alleen maar, maar brengt geen afscheiding aan. Wanneer we deze eenheid in de loop van de tijd in haar proces zien, en begrijpen hoe zij beweegt en verandert, dan begrijpen we Heilige Wet.Vanuit dit perspectief zien we iets heel anders dan vanuit de alledaagse gewaarwording van de wereld van objecten, die wordt bevolkt door levende wezens, die het middelpunt van hun handelingen zijn en gevuld zijn met bewegingen en transformaties die door fysieke wetten worden voorgeschreven. De normale visie is dat we in een universum van fysieke objecten leven, die van fysieke materie zijn gemaakt, en verschillende soorten fysieke wetten gehoorzamen, zoals de wet van de zwaartekracht, chemische en biochemische wetten, elektromechanische wetten enzovoort. Dit zielloze universum wordt bewoond door wezens die dingen doen en dingen maken. Dit perspectief negeert volledig het feit van de enigheid en de eenheid van het bestaan. Als de werkelijkheid één is, als er geen scheidende grenzen tussen het ene en het andere ding zijn, dan zijn er geen objecten in de gebruikelijke zin van het woord, en evenmin gescheiden individuen. Geloven dat veranderingen optreden doordat het ene ding op het andere inwerkt - zoals de zon op de aarde inwerkt en de aarde op haar beurt op de maan, of zoals je iets doet dat een effect op iemand anders heeft - veronderstelt een geloof in gescheidenheid.Maar als gescheidenheid uiteindelijk niet werkelijk bestaat, hoe gebeuren deze dingen dan wel? Het onderzoek van deze vraag kan. leiden tot een begrip van Heilige Wet. Vanuit dat perspectief nemen we een voortgaande ontvouwing van de eenheid van het bestaan waar, waarbij het hele bestaan als eenheid verandert en transformeert, omdat alles een onbegrensde enigheid vormt. Veranderingen worden niet gezien als gescheiden en geïsoleerd van elkaar, of zelfs maar als veroorzakers van elkaar. Het hele universum, zelfs die delen ervan die we als statisch en onveranderlijk beschouwen, is voortdurend aan het transformeren, van de ene totale eenheidstoestand in de andere totale eenheidstoestand. Dat is Heilige Wet: de eenheid van alle verandering.Heilige Wet betekent dus dat het hele universum als een eenheid verandert en transformeert, als een oceaan waarvan de oppervlakte in voortdurende staat van verandering en transformatie is, en alsmaar als één blijft rimpelen. Het is niet zo dat dingen eenstemmig veranderen, maar dat er één volledig verenigde massa in beweging is zonder de mogelijkheid dat er een deel zijn eigen weg gaat of verandert, onafhankelijk van de rest. Als één iets afzonderlijk zou veranderen, zou de eenheid van het bestaan verbroken zijn.Deze visie is duidelijk radicaal anders dan onze gebruikelijke manier van de dingen zien. Ze tart allerlei aannames. We zien bijvoorbeeld dat de zogenaamde wet van oorzaak en gevolg niet bestaat, aangezien causaliteit betekent dat het ene ding er de

oorzaak van is dat iets anders gebeurt. Volgens Heilige Wet zijn er geen geïsoleerde objecten en gebeurtenissen, dus is de ervaring dat het ene ding het andere veroorzaakt niet correct. Vanuit dit perspectief is bijvoorbeeld de ervaring dat jij de bladzijden van dit boek omslaat niet wat er werkelijk gebeurt - er is geen afzonderlijk boek met een afzonderlijke jij die de bladzijden omslaat. Er is feitelijk een heelheid, een hele beweging van de werkelijkheid, waarin de bladzijden omslaan. Je kunt niet van de ene plek naar de andere lopen, aangezien er geen afzonderlijke jij is en er niet echt afstanden zijn die overbrugd moeten worden. Het hele beeld verandert van het ene op het andere moment. Wat we zien als we van hier naar daar lopen, lijkt meer op de veranderende rangschikking van punten op een televisiescherm; op het ene moment zijn ze zo gerangschikt dat jij hier bent, en het volgende moment ben je daar enzovoort. Er zijn dus geen feitelijke afstanden overbrugd. Als je de eenheid van Zijn werkelijk begrijpt, hoe zou het dan anders kunnen zijn? Zodra er een afzonderlijk functioneren in enig deel van het geheel is, is de eenheid verbroken.Heilige Wet is moeilijker te ontwaren dan eenheid. Om hem waar te nemen, moet je de continuïteit en de eenheid van Zijn enige tijd lang ervaren, en dan zou je Heilige Wet kunnen gaan herkennen. Vanuit dit perspectief realiseren we ons dat het universum niet in de tijd bestaat. Het wordt voortdurend en ogenblikkelijk van moment tot moment geschapen. Dat is niet hetzelfde als zeggen dat God alles schept of beweegt, wat de traditionele zienswijze is, die God los van de rest van het universum plaatst, een aanwijzing dat iemand de eenheid van het bestaan niet ziet of begrijpt. Het begrijpen van Heilige Wet maakt het religieuze geloof dat het universum op enig moment in het verre verleden door God geschapen is, betekenisloos. Het hele universum wordt op ieder moment nieuw geschapen, en het is dus niet waar dat een schepper het universum op een bepaald moment geschapen heeft en er vervolgens dingen in begonnen te gebeuren. Dat laatste is een idee dat binnen de visie van het ego valt. Vanuit het perspectief van Heilige Wet bestaat er niet zoiets als tijd in de zin waarin wij ons die meestal voorstellen; er is geen universum dat uit afzonderlijke objecten bestaat, en er is evenmin iets als een God die er los van staat.Het perspectief van Heilige Wet werpt dan ook licht op het feit dat de eenheid van Zijn geen statische existentie is, maar juist een dynamische aanwezigheid, die voortdurend als een verenigd veld verandert en transformeert. Daarmee zien we de levendigheid van Zijn en het universum, zijn energie en beweging en krachtige transformatie. Deze Heilige Idee brengt een aantal van onze uiterst fundamentele overtuigingen over de werkelijkheid aan de orde, maar als we haar niet begrijpen, kunnen we niet echt begrijpen wat ontvouwing betekent. Dat is omdat de ontvouwing van de ziel de Heilige Wet is die op één plek in werking is, dus als we deze ontwaren, zien we in een microkosmos wat er overal aldoor gebeurt. Heilige

Wet is niet iets wat je gemakkelijk slikt, aangezien jij - zoals je jezelf gekend hebt - in het proces van de gewaarwording zelf wordt doorgeslikt.

GEWAARWORDINGEN VAN DE DYNAMISCHE BEWEGINGDeze gewaarwording van de eenheid en de ondeelbaarheid van alle verandering en transformatie kan vele vormen aannemen. Ten eerste kan het de ervaring zijn waarin je het hele bestaan ziet als een aanwezigheid die geordend is. Deze aanwezigheid is niet statisch, maar is in haar verenigde totaliteit in voortdurende stroming. Deze verenigde stroming doet zich zo voor dat haar ordening voortdurend aan het veranderen en evolueren is. Dat gebeurt op die manier omdat in de eerste plaats de eenheid volgens Heilige Alwetendheid, zoals we zagen, een ordening kent, differentiaties en verschillen, die, terwijl ze niet van elkaar losraken, een patroon vormen. Dit patroon is altijd aan het veranderen, terwijl de stroming zich ontvouwt. De ontvouwing of stroming van Zijn manifesteert zich dus als de verandering van het patroon van de eeuwigheid, en is voortdurend de patronen aan het veranderen waarin de dingen verschijnen. Het is alsof je het hele universum ziet als een rivier, die voortdurend verandert terwijl hij stroomt. We nemen deze verandering niet alleen waar als veranderingen, transformaties, bewegingen en evoluties in de kosmische ordening, maar we zien ook dat deze veranderingen en bewegingen datgene omvatten wat we normaal gesproken waarnemen als onze handelingen en de handelingen van andere levende wezens.Zijn is dus niet alleen aanwezigheid, maar ook de stroming van aanwezigheid. Het is een stroming van nu-heid in de voortdurende transformatie van de universele ordening. Deze stroming is wat we meestal waarnemen als het verstrijken van de tijd. Met andere woorden, wat wij tijd noemen is een beperkte manier om de stro-ming van Zijn aan te voelen. Aangezien we gewoonlijk de eenheid van het bestaan niet als eenheid waarnemen, en daarom veranderingen niet als de stroming van Zijn ervaren, denken we dat veranderingen komen door het verstrijken van de tijd.De stroming zelf is wat ik ware tijd noem. Wanneer we de hele werkelijkheid in voortdurende stroming waarnemen, dan nemen we ware tijd waar; anders zien we de situatie op een vervormde manier, als afzonderlijke veranderingen in de tijd. Dus de stroming, de ervaring van Heilige Wet, is in zekere zin de bron van de tijd, omdat tijd een concept is dat voortkomt uit een vervormde waarneming van Zijn of de totaliteit van het universum in een voortdurende staat van stroming.Zijn is heel vloeibaar, voortdurend het patroon van verschijning schikkend en herschikkend. De hedendaagse boeddhistische leraar Tarthang Tulku beschrijft dit in zijn boek Tijd, Ruimte en Kennis: een nieuwe visie op de werkelijkheid, waarin hij deze dynamische stroming `Grote Tijd' noemt. `Wanneer hij volledig wordt begrepen, is te zien dat Grote Tijd een soort van volmaakt vloeibare, gladde dimensie is - hij is wezenlijk "glad".' (Tulku, 1977, p. 161) Wanneer je deze

stroming voelt, realiseer je je dat Zijn niet statisch is, maar, net als kwik, voortdurend in beweging is.Dat is dus een manier om Heilige Wet te zien, als een voordurend veranderende stroom van Zijn. Een tweede manier om hem waar te nemen is als een schepping. In tegenstelling tot het bijbelse scheppingsverhaal is dit het idee van voortdurende schepping, van het universum dat continu, van moment tot moment, altijd nieuw geschapen wordt. De focus in deze gewaarwording ligt niet op het feit van de stroming en het proces van verandering, maar op het feit dat de stroming zich niet in de tijd afspeelt, niet uit het verleden door het heden heen loopt en de toekomst ingaat. De gewaarwording van de stroming als schepping openbaart dat zij vanuit niet-bestaan tot bestaan komt, een stroming die voortdurend vernieuwd wordt. Wanneer we aan stromend water denken, denken we meestal aan hetzelfde water dat stroomt, maar hier is het meer het idee van een fontein van nieuw verschijnend water, dat constant wordt geschapen. Wanneer je ziet dat de stroming altijd in het nu is, realiseer je je dat het een nieuwe schepping is. Alles is voortdurend aan het verschijnen, als in een goochelshow, wanneer een konijn uit een lege hoed wordt gehaald. Als we het dus over schepping hebben, zien we dat het niet een stroming van het verleden naar de toekomst is, maar een stroming van nietmanifestatie naar manifestatie.Deze voortdurende stroming staat niet los van de aanwezigheid of het Goddelijke Zijn; het is Zijn, zoals het zich manifesteert door middel van ontelbare verschillende vormen. Het is moeilijk om deze aanhoudende vernieuwing, deze voortdurend nieuwe schepping, waar te nemen wanneer je nog gevangen zit in de waan van gescheidenheid. Zijn en dat wat geschapen wordt zijn hetzelfde iets. Het is Zijn dat uitstroomt, en schept hoe het van moment tot moment verschijnt. Dit idee komt in het soefisme algemeen voor, en de soefifilosoof Ibn Arabi zegt daarover:

Schepping als de `regel van Zijn' is de voor-eeuwige en voortdurende beweging waardoor Zijn op ieder moment in een nieuwe mantel wordt geopenbaard. Het Scheppende Zijn is de voor-eeuwige en na-eeuwige essentie of substantie die op ieder moment in de ontelbare vormen van wezens wordt geopenbaard; wanneer Hij zich in de een verstopt, openbaart Hij zich in de ander. Het Geschapen Zijn bestaat uit de geopenbaarde, uiteenlopende, achtereenvolgende en voorbijgaande vormen, die hun substantie niet hebben in hun fictieve autonomie, maar in Zijn dat zich in hen en door hen openbaart.

(Corbin, 1969, pag. 200)

Dat betekent dat alles wat we zien de manifestatie van Zijn is, die volledig onscheidbaar van Zijn is, omdat het Zijn zelf is dat zich manifesteert in de

verschillende vormen die we zien. God is dus niet iets dat de wereld schept; God is de wereld wanneer we die in zijn eenheid herkennen. Opnieuw een citaat van Ibn Arabi, waarin hij zegt:

En Zijn Schepping ontspringt, niet uit een niets-heid, uit iets anders dan Hijzelf, uit een niet-Hem, maar uit Zijn wezenlijke zijn, uit de potenties en feitelijkheden die verborgen liggen in Zijn eigen ongeopenbaarde zijn... De Schepping is in wezen de openbaring van het Goddelijke Zijn, eerst aan zichzelf, waarbij zich een luminescentie in Hem voordoet, het is een godsverschijning (tajalli ilahi).

(Corbin, 1969, pag. 185)

Dit laatste citaat verwijst naar de derde manier om Heilige Wet te ervaren. Dat is de ervaring dat de werkelijkheid zichzelf inherent en voortdurend openbaart. Alles wat we zien, is dus niets anders dan de openbaring van Zijn, de ware werkelijkheid van het universum. Deze zelfopenbaring brengt het scheppende vermogen van Zijn duidelijk naar voren, evenals het feit dat het spontaan scheppend optreedt, en dat dit scheppende vermogen voortdurend zijn rijkdom en schatten openbaart. Vanuit deze invalshoek worden alle bewegingen en transformaties gezien als het natuurlijke, zichzelf openbarende scheppende vermogen van Zijn. De focus ligt hier dan ook op de spontane, magische ontvouwing en bloei, wat het pure verschijnen is.

Preciezer gezegd is schepping of de stroming van Zijn in wezen een vervanging: één vereende verschijning wordt vervangen door een andere vereende verschijning. Het woord schepping kan de indruk wekken dat er iets nieuws en anders geschapen wordt, maar vanuit het perspectief van zelfopenbaring is Zijn zichzelf simpelweg aan het openbaren door middel van de ontelbare manifestaties van objecten, wezens en gebeurtenissen die wij ervaren. Door deze stroming dus als een zelfopenbaring te zien, zien wij dat er geen verschil is tussen dat wat geschapen wordt en dat wat schept.De continuïteit van Zijn is hier dus zijn zelfopenbaring, door middel waarvan wij in staat zijn om het gewaar te worden. Zolang er gewaarwording van Zijn is, wordt het altijd waargenomen door middel van de vormen waarin het zich manifesteert. Wanneer je Zijn zonder vorm gewaarwordt, is er geen gewaarwording. Dat is het goddelijke coma, waar de ervaring ophoudt. De vormen waardoor wij het waarnemen, zijn de manifestaties van Zijn zelf, en het is dus niet alsof Zijn ons manifesteert. Zijn manifesteert zichzelf, en wij maken deel uit van dat Zijn.

We hebben Heilige Wet dus gezien als een stroming van Zijn, een scheppend vermogen en een zelfopenbaring. In onze beleving zit er aan elk van deze gewaarwordingen een ander aroma, en deze worden steeds subtieler. De

zelfopenbaring heeft meer een magische kwaliteit: de hele werkelijkheid is Zijn, dat op magische wijze zijn kwaliteiten en vermogens laat zien door ze gewoon maar, uit het niets, te laten verschijnen. Maar dat verschijnen is Zijn zelf, niet iets dat er los van staat.Deze gewaarwording van de stroming als een magische ontvouwing komt in de buurt van de vierde, nog subtielere manier om Heilige Wet te ervaren, waarin alles wordt ervaren als een manifestatie van Zijn. Deze gewaarwording wordt beschreven door Longchenpa, in het volgende citaat.

Alles wat is, heeft mij - universeel scheppend vermogen, pure en totale aanwezigheid - als zijn wortel. Hoe dingen verschijnen is mijn zijn. Hoe dingen ontstaan is mijn manifestatie.

(Longchenpa, 1987, pag. 32)

`Hoe dingen verschijnen' duidt op de Zijns-heid, en `hoe dingen ontstaan' duidt op de ontvouwing, op de stroming, op de manifestatie. Heilige Wet is hier dus de magische manifestatie van het mysterie. Het is het spontane vanuit zichzelf ontstaan van alle uiterlijke verschijning. Alles wordt dan gezien als het spontane vanuit zichzelf ontstaan, zonder schepper en zonder iets dat geschapen is. Wat ontstaat is niets anders dan de aanwezigheid zelf die zichzelf manifesteert. Dat is het volledige tegelijkertijd verschijnen van Zijn en functioneren. Longchenpa vervolgt:

[Omdat alle boeddha's, voelende wezens, uiterlijke vormen, existenties, omgevingen en bewoners]Ontstaan vanuit de wezenlijke staat van pure en totale aanwezigheid,Ben je voorbij dualiteit.

Omdat alle verschijnselen niet los van mij bestaan, Ben je voorbij tweeledigheid. Ik geef alles vorm.

(Longchenpa, 1987, pag. 35)

Elke manier om Heilige Wet waar te nemen voegt net een andere subtiliteit toe. Samen verschaffen ze een completere gewaarwording van Heilige Wet. Het verschil tussen zelfopenbaring en manifestatie mag heel klein lijken wanneer we het erover hebben, maar in je beleving is het verschil aanzienlijk. In de zelfopenbaring onthult Zijn alles wat erin bestaat, terwijl in de manifestatie Zijn de oneindige, spontane manifestatie is. Deze subtiliteit voelt als beleving heel anders aan.Een vijfde manier om Heilige Wet te ervaren diept dit laatste citaat nog verder uit.

Dat is de gewaarwording dat alles volgens één universele wil gebeurt. Met andere woorden, er is één werkelijkheid, waarvan de wil zich manifesteert door middel van alle gebeurtenissen, bewegingen en veranderingen. Deze gewaarwording komt het dichtst bij het idee van een scheppende God met een Goddelijke Wil. Maar we zien hier dat deze God geen afzonderlijke entiteit is van dat wat geschapen is, en dus worden het geschapene en het innerlijke wezen van het geschapene als onscheidbaar ervaren. Behalve deze onscheidbaarheid is er het gevoel van één vereende wil die alles laat voortbewegen, het gevoel dat Zijn met zijn eigen wil zichzelf transformeert.Via de zesde manier om Heilige Wet te ervaren, krijgen we er een meer volledig begrip van. Hierbij ervaren we Zijn als een inherent dynamische aanwezigheid. De dynamiek is volledig onscheidbaar van Zijn, en dus is het niet alsof er Zijn is en het een scheppende kwaliteit heeft. Vanaf het begin is Zijn voortdurend dynamisch. Het is dus niet alleen pure aanwezigheid, maar deze aanwezigheid is van vanuit haar eigen wezen dynamisch, energetisch en in een voortdurende staat van levendigheid en vernieuwing. Zij is altijd bezig haar uiterlijke verschijning te transformeren, zonder dat er een getransformeerde en een transformerende verschijning zijn. Zijn is dus een levende, ziedende, dynamische, energetische aanwezigheid, waarvan de dynamiek en beweging nooit afbreuk aan zijn stilte doen. Het aspect van zelfopenbaring van Zijn zien, is het intiem kennen van de diepte van het gewaarzijn, dat als de vormen van de manifestatie verschijnt; het is gewaarworden dat het Goddelijke Gewaarzijn nooit verlaten wordt wanneer vorm ontstaat.In de ervaring van Heilige Wet als de openbaring of manifestatie van Zijn, is er een soort gevoel dat je een getuige bent in de ervaring, die waarneemt dat er zich dingen ontvouwen. In de ervaring van de inherente dynamiek van Zijn ervaar je niet dat er zich dingen manifesteren; jij bent jouzelf in een constante dynamiek. Er is geen onderscheid tussen de getuige en de openbaring of de manifestatie. Het getuige zijn maakt zelf deel uit van de dynamiek. De dynamiek is dan ook inherent zichzelf gewaar.Wanneer je begrijpt dat de totaliteit van het universum zich voortdurend vernieuwt, verandert ons idee van de dood radicaal. De persoonlijke dood is simpelweg Zijn dat zich op het ene moment manifesteert met een bepaalde persoon als een deel van het plaatje, en op het volgende moment zonder die persoon. Vanuit dit perspectief veranderen alle thema's rond de dood van karakter. De dood verdwijnt in de doorgaande stroom van de ontvouwende, vanuit zichzelf verschijnende verandering.Er zijn vele andere manieren om Heilige Wet te ervaren; we noemen er slechts een paar. Dit is de moeilijkste Idee om intellectueel te begrijpen, en ook om in onze ervaring te bevatten, omdat ons hele leven op een volstrekt ander perspectief is

gebaseerd.

HARMONIEUZE BEWEGINGHeilige Harmonie, de tweede naam of nuance van deze Heilige Idee, duidt op twee primaire inzichten ten aanzien van Heilige Wet. Zij verwijst naar Heilige Wet, maar richt de aandacht op bepaalde dingen daaromtrent. Het eerste inzicht is dat omdat alles als één handeling gebeurt, als één vereende beweging, de ordening van deze beweging ervaren wordt als de volledige harmonie van alle verschillende gebeurtenissen die erin bevat zijn. De gewaarwording van deze harmonie is dat deze schoonheid is, liefde is, genade is, straling is, overvloed en volte is. Alle bewegingen, veranderingen en handelingen vormen dus één vereende en har-monieuze, geordende beweging. Deze beweging is esthetisch en absoluut bekorend en bevredigend, en op een praktisch niveau is zij totaal vervullend. Er zijn geen ongerijmdheden, geen onverenigbaarheden, geen tegenstrijdigheden tussen de verschillende plaatselijke veranderingen en gebeurtenissen, omdat zij niet los van elkaar zijn. Tegenstrijdigheden kunnen alleen bestaan vanuit het gezichtspunt van een individu, dat iets ziet gebeuren en vervolgens iets anders ziet gebeuren, waarvan hij of zij denkt dat het in strijd met het eerste is. Maar als er maar één verenigde ontvouwing is, hoe kunnen er dan onverenigbaarheden zijn? Dat wat wij disharmonie en onverenigbaarheden noemen, maakt deel uit van de harmonie wanneer het vanuit dit ruimere perspectief wordt gezien.Een ander inzicht dat Heilige Harmonie openbaart, is de gewaarwording dat dit vereende functioneren een eigen intelligentie heeft, die er een optimaliserende stuwing aan geeft. Met andere woorden, deze dynamische stroming en scheppingskracht zijn niet lukraak, ongeregeld of toevallig, maar juist een harmonie die een inherente intelligentie openbaart. Deze intelligentie manifesteert zich in het feit dat deze beweging en scheppingskracht een optimaliserende richting hebben, in de zin dat zij van nature neigen naar de openbaring van deze oorspronkelijke en zelfstandig bestaande harmonie. Met andere woorden, als we de beweging waarnemen, als we Heilige Wet waarnemen, dan kunnen we ook waar-nemen dat deze beweging een inherente intelligentie heeft, die te zien is in het feit dat deze beweging een optimaliserende werking heeft. Zij heeft een optimaliserende werking in de zin dat zij altijd op zo'n manier beweegt dat zij haar waarheid openbaart. De dynamiek van Zijn is dus als een soort zwaartekracht, die onze gewaarwording altijd in de richting van de openbaring van haar waarheid trekt, in de richting van het zien van haar harmonie.Vanuit het oogpunt van het einde van de reis, de staat van egoloosheid, is de gewaarwording van Heilige Harmonie dat de scheppende beweging altijd een harmonie is, in harmonie is, en harmonie openbaart. De harmonie bestaat zelfstandig en is altijd aanwezig. Haar bestaan is geen gevolg van het feit dat

iemand vordert op zijn reis; slechts de gewaarwording ervan is het gevolg van spiritueel werk. Vanuit het oogpunt van iemand die op pad is, is de gewaarwording dat de scheppende beweging zich als een optimaliserende stuwing manifesteert, die iemand naar de harmonie voortduwt. Dat wil zeggen, als we de werkelijkheid zich laten ontvouwen zonder in te grijpen, dan zien we dat onze ervaring daarvan vanuit zichzelf evolueert in de richting van harmonie en het gewaarzijn van harmonie. De optimaliserende stuwkracht van de werkelijkheid zal onze ervaring van onszelf en van de wereld naar de verlichte staat toe bewegen, wat de gewaarwording is van en het verblijven in de objectieve werkelijkheid, zoals die in de negen Heilige Ideeën is geopenbaard.We kunnen deze Idee van Heilige Harmonie ofwel vanuit het perspectief van de verlichte staat zien, ofwel vanuit het perspectief waarin we daarnaartoe bewegen. Vanuit de verlichte staat realiseren we ons dat de ontvouwing van de werkelijkheid altijd een harmonie is; één harmonie wordt voortdurend vervangen door een andere harmonie. Vanuit het perspectief van het pad realiseren we ons dat er zich een ontvouwing aan het afspelen is. Als we ons werkelijk op de dynamiek van Zijn afstemmen, in plaats van te proberen om de dingen in eigen hand te nemen, realiseren we ons dat de dynamiek van Zijn haar eigen, inherente optimaliserende stuwkracht heeft, die ons naar de impliciete harmonie zal leiden en begeleiden.Deze gewaarwording en opvatting van Heilige Harmonie die zich als een optimaliserende stuwing manifesteert, kunnen als een innerlijke leiding worden gezien, de leiding van Zijn, of als goddelijke leiding of inspiratie. De werkelijkheid beweegt ons bewustzijn dan ook inherent naar de gewaarwording dat zij is zoals zij is. Zij wijst altijd in de richting van haar waarheid. Wanneer het ego onze ervaring niet beïnvloedt, wijst de werkelijkheid niet naar haar waarheid, maar is het wijzen zelf de waarheid.Binnen het ego ontwaar je hoe Zijn op zo'n manier op je bewustzijn inwerkt, dat het je naar zich toe trekt. Maar wanneer de sluiers van de gescheidenheid verdwenen zijn, zie je dat er niet iets op iets anders inwerkt of dat begeleidt. Hoewel het perspectief vanaf het pad dus een beperkte kijk op de werkelijkheid is, is ook die beperkte kijk een deel van het geheel.We hebben dus Heilige Wet en Heilige Harmonie beschreven. Heilige Hoop heeft twee betekenissen. De eerste is dat het pure feit van het universele en harmonieuze functioneren de ware hoop is. De optimaliserende stuwing die inherent is aan dit functioneren, is onze hoop. Het feit dat er een harmonie is die ons altijd dichter naar zich toe trekt, is de werkelijke hoop. Hoop is hier niet een gevoel - het is een gewaarwording van de waarheid. Het woord hoop wordt gebruikt zoals wanneer we tegen het Goddelijke zeggen: `U bent mijn hoop.' De dynamiek van Zijn wordt als onze ware hoop gezien. Of je die nu herkent of niet, deze dynamiek is de hoop voor ieder mens op het leven in waarheid, in harmonie met de objectieve werkelijkheid.

OBJECTIEF OPTIMISMEDe tweede betekenis van Heilige Hoop is het effect op de ziel van het zien en begrijpen van Heilige Wet en Heilige Harmonie. Dat is dan hoop in de zin van de theologische deugd. Het is de realisatie dat de Werkelijkheid `zichzelf doet', onafhankelijk van onze verbeelde autonomie, en dat dit doen een harmonieuze beweging is, die ons in de eerste plaats spontaan naar de harmonie van de verlichting leidt. Deze gewaarwording transformeert de ziel door het specifieke effect op haar uit te oefenen dat we Heilige Hoop noemen.Dit is wederom niet hoop in de zin van hopen dat de dingen beter zullen worden. Het is een besef dat je op dit moment zou kunnen hebben als je Heilige Wet en Heilige Harmonie begrepen hebt. Het is een staat van vertrouwen dat alles in orde zal komen, wat net iets anders is dan Heilig Vertrouwen. Hier is het een gevoel van optimisme, een houding van vreugdevolle openheid en vertrouwende ontvankelijkheid voor wat de ontvouwing van Zijn ons presenteert. Vertrouwen in de dynamiek van Zijn zorgt er altijd voor dat we ons optimistisch voelen. Als je ziet dat Zijn een harmonie is, dat het altijd op een harmonieuze manier functioneert, en dat het onze ervaring altijd optimaliseert wanneer we ons er niet mee bemoeien, dan zal er een optimisme ontstaan over onze ervaring in het algemeen. Je krijgt een openheid voor alles wat er gebeurt; wat God of het universum je ook maar aanbieden, je zult het blijmoedig verwelkomen, omdat je weet dat alles zich van nature in de richting van harmonie beweegt. Dat is niet iets dat jij conceptualiseert, en het gaat ook niet over iets bepaalds dat zich voordoet. Het is een algemeen, open optimisme over het leven in het algemeen.Het verschil tussen Heilig Vertrouwen en Heilige Hoop is dat het eerste een vertrouwen is in het feit van de aanwezigheid van Zijn, terwijl hoop een vertrouwen is in de scheppende beweging van het functioneren van die aanwezigheid. Vertrouwen geeft je dus het gevoel door het universum ondersteund en verzorgd te worden, terwijl hoop je het gevoel geeft dat wanneer de dingen zich ontvouwen, alles goed is en zal zijn. Heilige Hoop is daarmee een openheid, een nieuwsgierigheid, een ontvankelijkheid en een optimisme over hoe de dingen zich zullen gaan openbaren, omdat jij er zeker van bent dat de optimaliserende stuwing van de werkelijkheid zich in de richting van harmonie en vervulling beweegt. Zelfs door het op deze manier te zeggen, klinkt de hoop te specifiek - het is gewoon een open optimisme over het leven.Het is duidelijk hoe dit soort hoop op het pad van pas komt en noodzakelijk is, omdat die nodig is om de ontvouwing van de ziel verder te laten gaan zonder de behoefte te voelen om in te grijpen of deze te sturen. We weten dat zij inherent geleid wordt, en dit weten is geen idee in ons hoofd, of het resultaat van een redenering, en ook geen logische zekerheid. Het is een ervaringsmatige

transformatie van de ziel, die de ziel steeds meer open laat gaan en blijmoedig optimistisch laat worden door erop te vertrouwen dat alles op de beste manier zal gebeuren, voorbij onze vooropgezette ideeën van wat wij vinden dat het beste is. Het is geen hoop op iets specifieks, zoals we al zeiden. Als het dat zou zijn, zou het egohoop zijn, gebaseerd op oordelen en voorstellingen van wat we denken dat er zou moeten gebeuren, en op verwerping van het nu. Het is juist de groter en dieper wordende zekerheid dat wat er ook gebeurt, deel uitmaakt van de optimaliserende stuwing van de werkelijkheid en haar leiding. Het is volledige openheid voor de ontvouwing.Velen van ons hebben ervaringen gehad waarin ze een gevoel van ontvouwing hadden die zich op een natuurlijke manier, zonder manipulatie, afspeelde, of hebben een gevoel gehad geleid te worden. Deze ervaringen kunnen ons helpen om deze Idee te begrijpen, in die zin dat deze Idee een grotere, niet-specifieke versie van deze ervaringen is. Het begrijpen van dit verband zal ook onze egovisie op het functioneren en de ontvouwing naar voren brengen, wat nodig is om onze op het ego gebaseerde overtuigingen bloot te leggen.Tijdens het leren over de Heilige Ideeën veroordelen wij onszelf misschien streng omdat wij ze niet ervaren. Maar geloven dat wij vanuit deze verlichte perspectieven zouden moeten ervaren is gebaseerd op een beoordelende vergelijking, die geen deel uitmaakt van de Heilige Ideeën. Het is de dwaling van enneatype Een, zoals we hebben gezien. Er is in de Heilige Ideeën niets dat een oordeel velt, of je dat nu zo ervaart of niet. Vanuit het perspectief van het zicht op de werkelijkheid dat de Heilige Ideeën beschrijven, is er geen oordeel en zijn er geen vergelijkingen. Omdat ze de dynamiek van Zijn is, omvat Heilige Wet in feite de ervaring van het ego, en laat die toe. Ook dat is het functioneren van Zijn. Jij roept het niet in het leven, ook al mag dat zo lijken. Zijn laat zichzelf nauwkeurig ervaren en het laat zichzelf onnauwkeurig ervaren, in beide gevallen met volledige compassie.

DE AFZONDERLIJKE DOENERDe afwezigheid van de Heilige Idee waarover we het hebben gehad, leidt tot de specifieke dwaling van enneatype Drie. Dat is het geloof in een afzonderlijke en onafhankelijke doener. We hebben gezien dat de dwaling van enneatype Vijf het geloof is in een afzonderlijk bestaan, de dwaling van enneatype Twee het geloof in een afzonderlijke wil en keuze, en de dwaling van enneatype Vier het geloof in een afzonderlijke identiteit. Hier is dat het geloof in het afzonderlijke functioneren. Het is de overtuiging dat iemand onafhankelijk van de rest van het universum kan handelen en als een afzonderlijke functionele eenheid kan opereren. Dat is een vanzelfsprekend gevolg van het niet waarnemen van Heilige Wet, het niet zien dat alles het vereende functioneren van Zijn is. Het is dus niet alleen de waan dat dingen in het universum los van elkaar en geïsoleerd gebeuren, maar specifiek dat

jij een afzonderlijke en onafhankelijke doener bent, dat jij in je eentje kunt functioneren en dingen voor elkaar kunt krijgen.In de afwezigheid van Heilige Wet zie je de dingen als afzonderlijk en als afzonderlijk functionerend, en daarom geloof je dat dingen geïsoleerd gebeuren. Je ziet mensen ook als afzonderlijk en afzonderlijk functionerend, wat betekent dat je gelooft dat jij dingen in je eentje doet, onafhankelijk van alles en iedereen. De dwa-ling is hier dus niet alleen dat alles afzonderlijk functioneert, maar specifiek dat jij een afzonderlijke doener bent, dat jij, als een afzonderlijk individu, een bron van handelen bent.Wanneer we zeggen dat jij geen onafhankelijke doener bent, dan betekent dat niet dat er in het objectieve zicht geen gevoel van functioneren door jou heen gaat - het is niet zo dat jij niet voelt dat je je armen beweegt of aan het praten bent, en ook niet dat iemand of iets anders jou laat bewegen. Het is een andere gewaarwording waarin jij ziet dat al het functioneren, al het doen, alle activiteit als één iets gebeurt. Wat jij doet en wat alle anderen doen, maakt allemaal deel uit van dezelfde beweging, en daarom is er geen geïsoleerd functioneren los van die ene stroom van activiteit.Warmeer je in je auto rijdt en je ziet anderen in hun auto rijden, in plaats van waar te nemen dat ieder van jullie is betrokken in een afzonderlijke activiteit, zou je vanuit dit perspectief zien dat jij en alle anderen die jij onderweg passeert allen manifestaties van hetzelfde zijn. Op dit niveau zijn er geen afzonderlijke individuen. Op een nog dieper niveau realiseer je je niet alleen dat jij en alle anderen manifestaties van dezelfde werkelijkheid zijn, maar dat ook de auto's manifestaties van die werkelijkheid zijn, en de weg zelf. De auto en jij en het rijden zelf zijn allemaal het functioneren van Zijn, en zodoende is er in werkelijkheid niet iemand die in een auto rijdt. Dan realiseer je je dat jij nooit van de ene plek naar de andere bent gereden, dat de werkelijkheid zich simpelweg op zo'n manier heeft gemanifesteerd dat het lijkt alsof jij een auto over een weg hebt gereden.Wanneer je naar een film kijkt en daarin iemand in een auto ziet rijden, rijdt die persoon dan werkelijk een auto van de ene naar een andere plek? Als je vergeet dat je in een theater zit en naar een beeld op een scherm kijkt, geloof je dat iemand echt aan het rijden is. Maar wat er in werkelijkheid gebeurt, is dat het ene filmbeeldje na het andere op het scherm wordt geprojecteerd, en daarbij de illusie creëert dat er iemand aan het rijden is. Onze situatie is daar analoog aan. Jouw ervaring van tijd maakt deel uit van het geloof dat je van de ene plek naar de andere gaat, of dat de dingen zich van één moment naar het volgende bewegen, maar in werkelijkheid blijft de ordening van het universum gewoon bewegen en veranderen.In onze analogie is de waan van enneatype Drie dat de film de werkelijkheid is en dat onze handelingen geen deel uitmaken van een groter beeld dat de film overstijgt. Er wordt gezegd dat enneatype Drie probeert om Gods plaats in te

nemen door een kleine onafhankelijke god te zijn, die zijn eigen wetten maakt. Dat wordt veroorzaakt door de dwaling in de kern van het enneatype dat God niet de enige doener is. In de oude theologische taal wordt dit idee dat jij een soort kleine god bent, die volgens jouw eigen onafhankelijke wetten functioneert, de `zonde van ijdelheid' genoemd.Het verlies of de onvolkomenheid van holding in de jeugd, weerspiegeld door deze dwaling van ijdelheid, leidt tot de specifieke moeilijkheid van enneatype Drie. De specifieke moeilijkheid, zoals we bij elk enneatype gezien hebben, is hoe het tekortschieten in de holding van de omgeving in de vroege jeugd in iemands persoonlijke ervaring wordt weerspiegeld. Hier bestaat het idee dat iemand een afzonderlijke en onafhankelijke doener is, en op hetzelfde moment is de ervaring dat de omgeving ontoereikend is en geen ondersteuning biedt. Je voelt je verlaten, in plaats van gedragen en ondersteund, en je hebt het gevoel dat niemand behoorlijk voor jou zorgt. Terwijl je het tekort, de moeilijkheid en de pijn van jouw ervaring voelt, is er een groeiende overtuiging dat jij een doener bent, dat jij op kunt treden. Met andere woorden, de ontoereikendheid van de omgeving snijdt jou af van de ervaring dat alles zich in harmonie voltrekt zonder dat jijzelf iets hoeft te doen, terwijl je op hetzelfde moment in jezelf begint te geloven als een afzonderlijke doener. Je neemt de verantwoordelijkheid voor de ontoereikendheid van de omgeving op je, gelovend dat je in staat zou moeten zijn om voor jezelf te zorgen, omdat je door de dwaling jezelf als het middelpunt van handelen beschouwt. Dus in plaats van te zien dat de ontoereikendheid in de omgeving zit, ga je geloven dat die in jouzelf zit. Omdat je niet in staat bent om voor jezelf te zorgen, denk je niet alleen dat dat betekent dat jij die dingen niet in je eentje kunt, maar beschouw je het ook als een falen, en voel je je onbekwaam, ontoereikend en ongeschikt. Als je niet zou geloven dat je een onafhankelijke doener bent, zou het nergens op slaan om te geloven dat je onbekwaam of een mislukkeling bent.

HULPELOOSHEID EN HET STREVEN VAN HET EGODe pijnlijke emotionele staat van verlatenheid en isolatie wordt verergerd door gevoelens van ontoereikendheid, onbekwaamheid, onzinnigheid en mislukking, die alle in de eerste vijf of zes levensjaren uitkristalliseren. De kern van dit complex van pijnlijke emoties is de specifieke moeilijkheid zelf, het uitermate moeizame gevoel van hopeloosheid. Het gevoel van ongeschiktheid en mislukking is de hopeloosheid wanneer die door zelfveroordeling gekenmerkt wordt. Zonder die typering is hulpeloosheid simpelweg de existentiële staat die voortkomt uit ontoereikende holding, gefilterd door deze dwaling. Zonder veroordeling zou jij je geen mislukkeling voelen, maar gewoon hulpeloos.Dit gevoel van hulpeloosheid verschilt van andere staten van hulpeloosheid die er het gevolg van zijn dat jij niet iets kunt doen vanwege weerstand in de omgeving:

wanneer je iets wilt doen en je dat niet kunt. Deze hulpeloosheid is niet specifiek voor één incident, maar is inherent aan de ego-ervaring. Zij geldt voor elk ego, of iemand zich daar nu bewust van is of niet, en is de gevoelde gewaarwording van zichzelf wanneer iemand de waan onderschrijft van een onafhankelijk doenerschap. Het is een diep, innerlijk gevoel van hulpeloosheid, dat niet ontstaat omdat de situatie niet klopt, maar omdat jij inziet dat je gewoon niet op een veel meer intrinsieke en wezenlijke manier kunt voldoen. Het wordt vooral duidelijk en ernstig wanneer de omgeving het individu niet draagt, zoals in de vroege jeugd gebeurt. Deze hulpeloosheid is echter onzinnig voor iemand die niet gelooft dat er een onafhankelijke doener is.Het verlies van basisvertrouwen is zichtbaar in de spiegel van ijdelheid als de specifieke reactie van enneatype Drie. Je voelt je verlaten, niemand zorgt voor je, en je voelt dat het allemaal op jou aankomt. Omdat je gelooft dat jij een onafhankelijke doener bent, is de specifieke reactie activiteit - de activiteit van het ego, van binnen en van buiten. Deze activiteit is opgewonden, wanhopig, reactief en ook defensief, aangezien zij dient om de specifieke moeilijkheid van hulpeloosheid te verhullen, en ook alles wat daarvan is afgeleid: het gevoel van ontoereikendheid, ongeschiktheid en mislukking. Een goede naam voor deze reactieve en opgewonden activiteit is streven. Het manifesteert zich als een krachtsinspanning, een duwen, een constante, obsessieve en dwangmatige behoefte om actief te zijn, te presteren, te doen en te slagen.Dit streven is een reactieformatie op het gevoel van hulpeloosheid, en op hetzelfde moment is het een imitatie van de energetische dynamiek van Zijn. Maar in plaats van innig met Zijn verbonden te zijn, is het een uitdrukking van en een verdediging tegen het diepgewortelde gevoel van hulpeloosheid en leegte, die als ontoereikendheid ervaren wordt. Het streven is dus zowel een uitdrukking van de verbroken verbinding met Zijn als een activiteit die iemand van Zijn afsnijdt. Het is de activiteit van het ego dat er niet op vertrouwt dat Zijn of God alles doet, alles zal doen, en dat, als je je eraan overgeeft, zijn optimaliserende kracht ons vanzelf zal verlossen. Dit streven belichaamt de hoop van het ego, en is tegenovergesteld aan de stroming die het optimisme van Heilige Hoop tot uitdrukking brengt. Egohoop zorgt ervoor dat we reageren en ons van onze ervaring losmaken, terwijl Heilige Hoop ons laat ontspannen en ons open laat gaan voor de ontvouwing die ons in harmonie naar vervulling draagt.Ware holding is afkomstig van de waarheid zelf, van Zijn. De verzorgende omgeving vertegenwoordigt in zekere zin de werkelijkheid, of die zich nu op een wezenlijke manier manifesteert - gestuurd door de waarheid - of op een onwezenlijke manier - gestuurd door de dwaling van het ego. Als ze zich op een wezenlijke manier manifesteert, ervaren we holding. In de loop van onze ontwikkeling wordt de vroege omgeving geprojecteerd op de totaliteit van het

bestaan, en dus zijn we geneigd te geloven dat het hele bestaan wordt gekenmerkt door het gebrek aan holding dat we in onze jeugd ervaren hebben. Dit maakt het voor ons moeilijk om te zien hoe Zijn, dat de totaliteit van het hele bestaan is, wer-kelijk zo kan functioneren dat het ons draagt.Hoe meer we de ervaring hebben door de werkelijkheid gedragen te worden, hoe meer het gevoel van ontoereikendheid zal helen. Zulke ervaringen zorgen voor meer vertrouwen en helpen ons om volledig te begrijpen waar holding over gaat. In het begin kunnen zulke ervaringen voorheen onbewuste herinneringen van onvoldoende holding blootleggen, wat deel uitmaakt van het proces van het verwerken en loslaten van zulke herinneringen. In zekere zin moeten we de moeilijkheden in de holding die we gehad hebben, opnieuw ervaren - en het effect daarvan op ons voelen - om ze los te kunnen laten.Hoe meer je begrijpt van het zicht op de werkelijkheid zoals die door de Heilige Ideeën gezien wordt, hoe meer je je realiseert dat het hele universum je draagt. Hoe meer je dat ziet, hoe meer vertrouwen je zult hebben, wat je dan weer meer ruimte geeft om meer van je houdingen van tekortkoming los te laten. Het is niet gemakkelijk om wezenlijk basisvertrouwen werkelijk te ervaren. Ieder van ons heeft al wel een beetje vertrouwen, dus is het een kwestie van dat verdiepen en versterken, wat vereist dat we een aantal moeilijke stukken van onszelf onder ogen zien.Zoals met alle negen specifieke reacties het geval is, dient de specifieke reactie van enneatype Drie ter ondersteuning van de dwaling. Als je stopt met streven, moet je de dwaling opgeven dat jij een afzonderlijke en onafhankelijke doener bent. Dus om jezelf te bewijzen dat jij een onafhankelijke doener bent, moet je altijd met iets bezig zijn, ongeacht waar het over gaat. Veel mensen denken dat succes het belangrijkste voor mensen van dit ennieatype is, maar in werkelijkheid is het doen zelf het belangrijkste. Mensen van enneatype Drie kunnen erin slagen het ene doel te bereiken en er niet in slagen het andere doel te bereiken, maar wat hen kenmerkt is dat ze altijd iets aan het najagen zijn. Zij nemen geen rust. Terwijl succes dus belangrijk is, is het niet zo fundamenteel als het streven zelf. Zij zijn altijd bezig om hun identiteit tot stand te brengen door middel van activiteit. Dit streven geldt voor iedereen die vanuit het egoperspectief leeft - het neemt bijvoorbeeld de vorm aan van controle (enneatype Vier) en eigenzinnigheid (enneatype Twee) - maar wordt het duidelijkst geïllustreerd door degenen van enneatype Drie.Ego-activiteit heeft altijd een doel, of de activiteit nu intern of extern is. Op een gegeven moment zie je dat zelfs wanneer de doelen verdwijnen, het streven doorgaat, en een ander doel vindt om zich aan te hechten. Het doel zelf is dan ook niet zo belangrijk als de activiteit, omdat we zien dat de doelen veranderen, maar de activiteit blijft.Wanneer we uiteindelijk zien dat de doelen blijven veranderen, zouden we kunnen

inzien dat het al die tijd ging om het streven, niet om het doel. Maar de oplossing is niet om te proberen om op te houden met streven, omdat dit simpelweg een andere vorm van streven wordt. Om op te houden met streven, hoeven we ons alleen maar de waarheid van de situatie te realiseren. Dat betekent dat we eerst moeten zien hoe het streven zich voortdurend in ons leven manifesteert en dan de reactieve en defensieve kwaliteit ervan zien, hoe het een antwoord is op ons gevoel van hulpeloosheid.Een einde maken aan het streven gebeurt door je hulpeloosheid te accepteren. Deze hulpeloosheid is existentieel, omdat je in werkelijkheid niet iemand bent die kan doen. Dat is de aangeboren hulpeloosheid van de mens. In de traditionele religieuze terminologie wordt het gewaarzijn van deze hulpeloosheid beschreven als `nederigheid', de erkenning dat alleen God almachtig is. Het erkennen van je hulpeloosheid is dus in zekere zin de erkenning dat God degene is die almachtig en al-doende is. Dat is waarom veel spirituele tradities de nadruk leggen op het erkennen, voelen en accepteren van je kleinheid en hulpeloosheid.Dat zou bedreigend kunnen zijn of het zou juist troostend kunnen zijn. Zien dat alles los van jou gedaan wordt en dat de dingen op een harmonieuze manier gebeuren, kan een flinke opluchting zijn. Als je aan de andere kant je gevoel van identiteit in stand probeert te houden, dan kan de gedachte aan het opgeven van jouw zelfgevoel als iemand die dat doet, behoorlijk bedreigend zijn.Het accepteren van je hulpeloosheid is dus echt een spirituele overgave. Als je die werkelijk accepteert, dan weet je dat het werkelijk niet aan jou is, en dat jij vrij bent. Maar als je gelooft dat het allemaal aan jou is, zul je altijd bezig zijn met het een of ander en zal er geen overgave zijn. Het begrijpen en accepteren van objec-tieve hulpeloosheid vormen een ingang naar de overgave aan Zijn.Of we ons door dit zicht op de werkelijkheid nu bedreigd voelen of niet, het is hoe de dingen werkelijk zijn. Het kan verontrustend zijn om iets te gaan zien van hoe de dingen werkelijk zijn, maar het is verontrustender om je te realiseren dat je de werkelijkheid niet hebt gezien zoals die is. Je ziet dat je datgene wat je waarneemt, door middel van allerlei overtuigingen en concepten hebt geïnterpreteerd, en dat dat waanvoorstellingen zijn. Als je de dingen niet interpreteert via het filter van de dwalingen, zie je dat de wereld die door de Heilige Ideeën beschreven wordt, dezelfde wereld is, maar nu zonder die beperkende lenzen. Wanneer je ziet dat je geen flauw idee had hoe de werkelijkheid werkelijk is, ervaar je wat `de vrees voor God' genoemd wordt. Voorbij dit punt, wanneer je het objectieve zicht in werking ziet en loslaat wie jij dacht te zijn, is het zicht niet alleen troostend, maar ook heel mooi.

VRIJHEID VAN HET AFZONDERLIJKE ZELFEen goede manier om iets te zien van het zicht op functioneren dat door Heilige

Wet uiteengezet wordt, is om te kijken naar overgangs- of tussenliggende ervaringen ervan, waarin je het functioneren van de werkelijkheid gewaarwordt, maar zonder het volledige verlies van de grenzen die de ervaring van de meeste mensen afbakenen. Je kunt dat bijvoorbeeld ervaren wanneer je druk met iets bezig bent en je realiseert dat er geen streven is - dat er een soort gemak, iets vloeiends aan de handeling is, dat op een gladde stroom lijkt.De fysieke werkelijkheid is het moeilijkst waar te nemen als deel van een heel patroon dat zich ontvouwt. Meestal stellen we ons de fysieke werkelijkheid voor als statische, bonkige objecten buiten onszelf en hebben we het idee dat de tijd verstrijkt - beide zijn uiterst moeilijke gewaarwordingen om achter ons te laten. Maar wanneer je je innerlijke ervaring observeert, is het makkelijker om te zien dat er zich altijd een ontvouwing aan het afspelen is, die jij niet veroorzaakt. Jouw sensaties, gedachten en gevoelens zijn zich voortdurend aan het ontvouwen en manifesteren. In feite ontvouwen zij zich los van wat jij doet. Kun jij jouw gedachten stoppen? Er doet zich de hele tijd een voortdurende vernieuwing van jouw innerlijke ervaring voor. Het is gemakkelijk te zien dat het niet is alsof jouw innerlijke ervaring zich binnen in je lichaam afspeelt, terwijl de tijd erbuiten verstrijkt. In werkelijkheid voelt ons lichaam op elk moment anders aan. Wanneer je je daar bewust van wordt, begin je de innerlijke ontvouwing van de ziel waar te nemen. Misschien ervaar je zelfs de substantie van de ziel zelf, als een dynamische beweging met een energetische levendigheid. Dat komt in de buurt van de gewaarwording van de totale ontvouwing van de werkelijkheid, waarin de beweging zich niet alleen binnen in jou afspeelt, maar overal.Een andere overgangservaring die ons in de richting van een verruimd zicht op de werkelijkheid kan duwen, is de ervaring van de ziel als een straling, een stroming. Wanneer je dat ten volle ervaart, zie je misschien dat jij jouw ziel niet van jouw lichaam kunt scheiden; zij zijn één iets. Wanneer je dat ziet, kun je je hele lichaam ervaren als een stroom die zichzelf voortdurend vernieuwt. Dan word je gewaar dat jouw lichaam op ieder moment opnieuw geschapen wordt.Terwijl deze types van ervaringen zich in de loop van de tijd verdiepen en het besef van grenzen verdwijnt, ga je zien dat wat jij in jezelf ervaren hebt, overal om je heen gebeurt. Vervolgens zie je in dat het geen ervaringen zijn, maar flitsen of glimpen van wat er aldoor aan het gebeuren is. Dat soort gewaarwordingen openbaart Heilige Hoop. Wanneer jij door jouw hulpeloosheid inziet dat jij niet de gangmaker bent, dat jij er niet werkelijk voor zorgt dat de dingen gebeuren, beginnen de dingen op een andere manier te gebeuren. Wanneer je je realiseeert dat jij het niet allemaal hoeft te doen, komt er een gevoel van bevrijding en opluchting, en kun je de dingen zich vanzelf laten ontvouwen.Dat de ziel vrij is, betekent in wezen vrijheid van het afzonderlijke en individuele zelf. Dit afzonderlijke en individuele zelf is, in zijn pogingen om zichzelf te

ondersteunen, te beschermen en te versterken, verantwoordelijk voor al het emotionele lijden. Dat is een belangrijke reden om het objectieve zicht te onderzoeken waar de Heilige Ideeën licht op werpen: zolang we vanuit het per-spectief van het afgescheiden zelf naar spirituele ervaring kijken, zal deze vrijheid ons ontgaan, omdat we nog steeds met het zelf geïdentificeerd zullen zijn dat ondersteund, beschermd en versterkt moet worden. Het is heel goed mogelijk om allerlei spirituele ervaringen en realisaties te hebben die erdoor omsloten worden, en daarom het perspectief van het ego-zelf niet wezenlijk aan de orde stellen. Het zicht op de werkelijkheid laat zien hoe de werkelijkheid is wanneer er geen ego-zelf is; het laat zien hoe de werkelijkheid eruitziet wanneer zij vrij is van dat egocentrisme.We kunnen er heel lang over doen om ons te realiseren dat dit egocentrisme in werkelijkheid de oorzaak van alle lijden is, en we kunnen heel lang blijven geloven dat we gelukkiger zullen zijn wanneer we dat ego-zelf ondersteunen, en het versterken en beschermen. Als we niet zien dat we vrij van dat zelf moeten zijn,zouden we al ons inzicht en al onze ervaring op spiritueel gebied kunnen gebruiken om dat zelf te voeden, wat onze problemen alleen maar groter zou maken. Deze problemen zijn de problemen van het zelf. Als er geen zelf is, hebben we geen problemen.Elk van de Heilige Ideeën tart en onthult een van de principes die een fundament voor dat zelf vormt - dat zijn de specifieke dwalingen. Hier vechten we de dwaling aan dat je een afzonderlijk en onafhankelijk middelpunt van doen, handelen en activiteit bent. Het streven dat die identiteit ondersteunt, is puur lijden - er bestaat geen rust in. We zijn ons meestal niet bewust van de pijnlijke opwinding van het streven wanneer we druk bezig zijn om het in ons leven naar buiten te brengen, en geloven dat het ons iets goeds zal brengen. Als we het innerlijke wezen van deze opgewonden, dwangmatige activiteit zouden zien, waren we er misschien niet zo van overtuigd dat het ons ook maar bij enige vorm van rust, geluk of vervulling zou brengen.

WERKEN MET HULPELOOSHEIDWe hebben dus de dwaling van ijdelheid onderzocht, en het streven dat de activiteit van het ego is, dat op deze dwaling gebaseerd is, en zullen ons nu meer diepgaand richten op de specifieke moeilijkheid van hulpeloosheid, die, zoals we zagen, zich kan voordoen als een gevoel van onvermogen of ontoereikendheid om op je eentje te doen wat nodig is. Eén ding dat we moeten begrijpen, is dat het gevoel van ontoereikendheid algemeen en universeel voor het ego is. Het is niet alsof sommige mensen ontoereikend zijn en anderen niet, of dat jij soms ontoereikend bent en op andere momenten niet. Evenmin is deze ontoereikendheid een gevoel: het ego is vanuit zijn wezen ontoereikend. Deze ontoereikendheid is wat ik ergens anders

egodeficiëntie heb genoemd, en we hebben gezien dat haar oorsprong het gebrek aan contact met de vermogens van Zijn is. (Voor een gedetailleerde bespreking van egodeficiëntie, zie De Parel van Essentie.) Zodra jij jezelf als een afzonderlijke entiteit beschouwt, snijd je jezelf af van jouw bodem, van jouw steun, van Zijn zelf. Als gevolg daarvan heb je niet de kracht, het vermogen, de wil, de intelligentie en alle andere vermogens tot je beschikking die eigen zijn aan Zijn. In deze zin voelt het ego zich niet alleen ontoereikend, maar is het ook inderdaad ontoereikend.Op een subtieler niveau zien we dat de ontoereikendheid wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van egogrenzen. Het feit dat jij gelooft dat je een afzonderlijke entiteit bent, zorgt ervoor dat jij je niet door Zijn gesteund en gedragen voelt, en met dit gevoel van ontoereikendheid blijft zitten. In spiritueel werk kun je, wanneer iemand jou vertelt dat je moet kijken naar jouw idee dat jij een afzonderlijke identiteit bent, heel lang blijven voelen dat die iemand jou je kostbaarste bezit probeert af te pakken. In de loop van de tijd zie je dat het in feite andersom is, dat die persoon vanuit compassie optreedt, en probeert om jou van jouw lijden te ver-lossen. Het is een illusie dat jouw zelfbesef iets goeds is, en hopelijk zal jouw werk je helpen om dat in te zien.We hebben dus twee niveaus van ontoereikendheid of egodeficiëntie gezien; de breuk met Zijn en het feit van begrensdheid zelf, die ervoor zorgt dat iemand de steun en holding van Zijn niet kan ervaren. In het werken met de huidige Heilige Idee kunnen we dit fenomeen nauwkeuriger opvatten als het gebrek aan harmonie met de eenheid van functioneren - veroorzaakt door ijdelheid - de overtuiging dat je een onafhankelijke en afzonderlijke doener bent. Het geloof dat jij een autonoom functionerend vermogen hebt, dat losstaat van de rest van het bestaan, is de diepste oorzaak van dit gevoel van tekort. Het feit dat wij geloven dat wij afzonderlijke doeners zijn, brengt ons in een staat van hulpeloosheid, die als ontoereikendheid ervaren wordt.Wanneer je de hulpeloosheid ten volle voelt, zonder je ertegen te verzetten, voel je misschien dat je zo hulpeloos bent dat je zelfs geen vinger op kunt tillen. Deze ervaring komt heel dicht bij de waarheid van de dwaling. Het betekent dat je niet een individu bent die zich ontoereikend voelt terwijl je je toereikend zou kunnen voelen, en er is ook geen oordeel over het feit dat je je zo voelt. Als je de hulpeloosheid als een mislukking voelt, is dat omdat je gelooft dat je in staat zou moeten zijn om toereikend te zijn, en omdat je dat niet bent, schaam je je en veroordeel je jezelf omdat je je zo voelt. Als je echter ziet dat de hulpeloosheid gewoon een existentieel feit is dat een integraal onderdeel is van een gewoon egomens zijn, realiseer je je dat het niet iets is om jezelf voor te veroordelen en af te wijzen. Het is juist iets om met nederigheid en overgave te accepteren. Het is je kans om jouw toestand eindelijk nauwkeurig te zien.De hulpeloosheid zonder oordeel en afwijzing ervaren is dus onze existentiële

situatie aanvaarden, waarin we niet in de toestand van verlichting zijn. Het is de aanvaarding dat jij, door het pure feit dat je een menselijk individu bent, hulpeloos bent. Dat is analoog aan het religieuze idee dat alleen God machtig en bij machte is, en de ervaring lijkt op oprecht in gebed verzonken zijn. Als je waarachtig bidt, erken je dat er een veel grotere kracht is dan jij als afzonderlijk individu. De aanvaarding van jouw hulpeloosheid heeft hetzelfde soort overgave en nederigheid, en is in deze zin een soort gebed. Je hulpeloosheid aanvaarden en voelen, is zien dat jij jezelf niet kunt bevrijden, en ook andermans lijden niet weg kunt nemen. Zolang jij jezelf als een afzonderlijke doener beschouwt, zal wat je ook doet geen verschil uitmaken, en is hulpeloosheid jouw objectieve toestand.Totdat je weet dat jijzelf helemaal Zijn bent, ben je objectief hulpeloos; het aannemen van die houding van gebed en het erkennen van jouw hulpeloosheid in het aangezicht van de onmetelijkheid van Zijn, zijn niet alleen zinvol - ze weerspiegelen bovendien de waarheid. De houding van nederigheid en hulpeloosheid is aan de orde zolang er nog enig overblijfsel van het zelf is. Vanuit het perspectief van puur Zijn helpt die houding van gebed om het ego-zelf bloot te leggen en zijn werkelijke situatie te erkennen. Dan wordt deze aanvaarding van hulpeloosheid, zonder afweer, zonder veroordeling, zonder streven, de plek om Zijn en zijn dynamiek binnen te gaan.Als je jezelf ervan weet te weerhouden om iets te doen wanneer je de aandrang hebt om iets na te jagen, en gewoon de ware toestand van het ego aanvaardt, treedt Zijn vanzelf in werking door middel van zijn optimaliserende kracht. Met jouw najagen belet je, blokkeer je en verzet je je tegen deze optimaliserende kracht van Zijn. Het najagen van geluk of het streven om een of ander doel te bereiken is de zaak in eigen hand nemen, in plaats van de optimaliserende kracht van Zijn de dingen te laten regelen. Het aanvaarden van je hulpeloosheid is dus in zekere zin een uitnodiging aan de werking van de optimaliserende kracht.We zien dat het aanvaarden en begrijpen van deze hulpeloosheid van vitaal belang is voor spirituele ontwikkeling. Vaak, wanneer we aanvankelijk contact met ons gevoel van hulpeloosheid hebben, is het de emotionele hulpeloosheid die het gevolg is van beperkingen in de omgeving - vroegere, huidige en verbeelde. Dat is het gevoel van hulpeloosheid dat we hebben wanneer we ziek zijn en voelen dat we ons niet kunnen bewegen, of wanneer we een dag vrijaf willen, maar naar ons werk moeten. Het is ook een regressieve hulpeloosheid, gevormd door herinneringen uit onze babytijd, toen ons vermogen om te doen en te handelen inderdaad beperkt en afhankelijk was. Zoals we zeiden, is deze emotionele hulpeloosheid niet de existentiële, die voortkomt uit het feit dat we überhaupt een zelfbesef hebben. Zolang jij een reden voor je hulpeloosheid kunt vinden, is het nog steeds niet de fundamentele hulpeloosheid. Wanneer je uiteindelijk voelt dat je hulpeloosheid niet wordt veroorzaakt doordat iemand je tegenhoudt, of door je gebrek aan kracht, of

doordat je klein bent, of door welke andere specifieke omstandigheid dan ook, zul je de existentiële hulpeloosheid voelen die gewoon aanwezig is als onderdeel van de situatie dat je een mens bent.Wanneer we haar voor het eerst voelen, is deze hulpeloosheid een heel pijnlijke staat, een staat van diepe kwetsbaarheid, breekbaarheid, ontoereikendheid en zwakheid. Dit niveau van kwetsbaarheid toelaten kan heel eng zijn, vooral in de harde wereld waarin we tegenwoordig leven. Maar of de samenleving het nu ondersteunt of niet, diegenen onder ons die eraan werken om hun ware aard te verwerkelijken, hebben geen alternatief. Na verloop van tijd is het gevoel van kwetsbaarheid iets waar je zelfs in moeilijke situaties mee om kunt gaan, maar in het begin heb je misschien een bepaalde omgeving nodig waarin je voelt dat je niet aangevallen zult worden omdat jij je hulpeloos voelt. We moeten dus intelligent zijn en onze kwetsbaarheid niet laten zien in situaties waarin het ons zou schaden in plaats van ons te helpen. Dat is waarom groepen zoals onze School belangrijk zijn. Ze verschaffen een tijd en plaats waar je je veilig kunt voelen om diep in deze gebieden in jezelf door te dringen. Wanneer je alleen bent, moet je je eigen veilige tijd en plaats zien te vinden om jezelf te onderzoeken. De bezorgdheid rondom veiligheid weerspiegelt tevens onze vroege ervaringen toen de omgeving niet empathisch en zachtzinnig was en geen holding had, tegenover onze hulpeloosheid.Deze existentiële hulpeloosheid is onzinnig tenzij je gelooft dat jij een afzonderlijke doener bent, of gelooft dat jij in staat zou moeten zijn om op te treden. Wanneer we dit gevoel van hulpeloosheid hebben en het accepteren, zijn we niet langer aan het proberen om de waan in stand te houden dat wij dat wel kunnen. Als we bij deze ervaring blijven, kunnen we in deze waanvoorstelling doordringen. Het kan moeilijk lijken om daarbij te blijven, omdat de staat aanvankelijk vervuld kan zijn van pijn en angst dat er niemand voor je zal zorgen en dat je hulpeloos bent. We moeten onszelf eraan herinneren om deze angsten niet helemaal te geloven, omdat dat ertoe kan leiden dat we reageren door ons tegen dit gevoel van hulpeloosheid te verzetten. Hoewel het pijnlijk is, zien we op een gegeven ogenblik dat er in het voelen van de hulpeloosheid iets oprechts en waarheidslievends zit, omdat we niet meer tegen onszelf liegen. We zijn authentiek. Deze realisatie kan op zichzelf een egoloze staat teweegbrengen, zonder dat wij verder iets doen. De hulpeloosheid zet dan de deur open voor de actie van Zijn zelf.De meesten van ons laten zichzelf deze hulpeloosheid niet diepgaand voelen, omdat ze denken dat het iets verkeerds is - dat het betekent dat er met hen persoonlijk iets mis is. Daarom veroordelen ze het, schamen ze zich ervoor en laten het zichzelf niet voelen. Maar wanneer je inziet dat de hulpeloosheid niet over jou persoonlijk gaat, maar gewoon een menselijke gesteldheid is, en dat die, als je haar volledig aanvaardt, een positieve staat wordt die jou binnenleidt in Zijn, dan zul je haar verwelkomen wanneer ze zich voordoet.

Wanneer je de hulpeloosheid aanvaardt, betekent dat dat je bent opgehouden om je alsmaar in te spannen. Wanneer je het najagen doorziet, word je je er misschien van bewust hoe moe je hart is, hoe moe je hoofd is, hoe moe je lichaam is, hoe moe je ziel is. Je voelt een heel oude vermoeidheid, die er is omdat jij jaren en jaren en jaren geprobeerd hebt om iets te doen wat je niet kunt doen. Het streven heeft jou op een manier uitgeput die jij voorheen nooit voor jezelf hebt willen erkennen.Hoe meer je met de hulpeloosheid in contact komt, hoe meer je ook in contact kunt komen met een specifieke lichamelijke blokkade ertegen, die hetzelfde is als vasthouden aan de dwaling van ijdelheid, van een afzonderlijk doener zijn. Deze blokkade is een specifieke samentrekking bij de voorste fontanel (op het voor-hoofd), die het kanaal van Levend Daglicht dichthoudt. Wanneer we deze dwaling doorzien en ons streven en ons geloof erin opgeven, gaat dit kanaal open. Dan kunnen we het begin van ware holding ervaren, het begin van de zegen als een afdaling van licht, dat liefde is. Dit liefdevolle licht drukt de actie van Zijn uit, wanneer het de verstijfde en vastzittende delen van de ziel laat smelten.Wanneer dit gebeurt, zien we dat ijdelheid de specifieke blokkade tegen het kanaal van Levend Daglicht is, omdat jij, door in jouzelf als afzonderlijke doener te geloven, de plaats van God inneemt. Met andere woorden, ijdelheid en streven zijn afspiegelingen van het standpunt dat jij geen werkelijke holding nodig hebt. Je voelt dat je het niet alleen afkunt en daarom geen voeding nodig hebt - menselijke noch goddelijke. Het betekent ook dat je gelooft dat je geen genade nodig hebt, en die daarom blokkeert. Genade is de neerdaling van Levend Daglicht, met name met betrekking tot het laten oplossen van grenzen, en maakt het dus mogelijk om ons door het universum te laten dragen en erop te vertrouwen. Wanneer je je met dit niveau van de werkelijkheid verbindt, is de mate van holding in de omgeving geen punt meer. De omgeving laat ons oplossen is Zijn zelf, en wanneer we ons met die dimensie van de werkelijkheid verbinden, voelen we ons gedragen, in welke situatie we ons ook bevinden.Deze laatste Heilige Idee is om twee redenen belangrijk in de Diamantbenadering. Ten eerste is zij belangrijk omdat onze benadering de waarheid van de optimaliserende kracht van de werkelijkheid erkent en zich erop verlaat. Deze optimaliserende kracht wordt in onze benadering van spiritueel werk beschouwd als de vereniging van begrip en ontvouwing, wat neerkomt op een geleide stroom. Ook wordt het onbevangen en openhartige optimisme dat Heilige Hoop is, weerspiegeld in ons standpunt om alles wat zich ontvouwt - binnen en buiten ons - toe te laten vanuit een houding van nieuwsgierigheid. In ons werk is dit optimisme aanwezig in de manier waarop wij de demonstraties van de dynamiek van Zijn, de openheid voor alles wat er gebeurt, vanuit een onderzoekende en hartelijke houding toelaten. Begrip, de primaire methode in ons werk, heeft dit open welkom aan alles wat zich aandient nodig; het maakt de ontvouwing mogelijk en is tevens zelf een

product van die ontvouwing.

ONTSPANNEN IN DE ONTVOUWING VAN ZIJNWe hebben de negen specifieke dwalingen onderzocht die de gezichtspunten beschrijven die ten grondslag liggen aan de structuur van het ego, en die ondersteunen. Dit kan ons helpen te begrijpen of dat wat ons beweegt vanuit een begoocheld gezichtspunt afkomstig is of vanuit een objectief zicht op de werkelijkheid. Het zou duidelijk moeten zijn dat de meesten van ons in overeen-stemming met de dwalingen handelen, en dat deze dan weer de negen pijnlijke staten teweegbrengen die de specifieke moeilijkheden van de negen punten vormen. We hebben ook gezien hoe we typisch proberen om deze pijnlijke staten op te lossen door middel van de specifieke reacties, en hoe zinloos dit is, aangezien zij op misleide visies op de werkelijkheid zijn gebaseerd. Wij geloven typisch dat door ons met deze reacties bezig te houden en ons ermee te identificeren, wij onze pijn niet zullen voelen. In de loop van onze verkenning zagen we dat deze defensieve reacties de specifieke moeilijkheden niet oplossen. Hun oplossing zal zich alleen voltrekken door de dwalingen die eraan ten grondslag liggen los te laten. Dat betekent in de eerste plaats dat we de dwalingen van waaruit we handelen, moeten herkennen, waarna we ons moeten realiseren dat zij de ware oorzaak van ons lijden zijn. Zij moeten ons met andere woorden vreemd blijken te zijn, zoals het ego dat is, en wij moeten inzien dat zij het ego-zelf vormen en in stand houden.Het is belangrijk voor onze spirituele ontwikkeling dat we werkelijk begrijpen wat de begoochelde blik van het ego is en wat de ware blik is zoals die door de Heilige Ideeën wordt verduidelijkt. Het is belangrijk dat we onszelf niet voor de gek houden door een waanvoorstelling van dingen aan te zien voor iets wat objectief waar is. Als je het zicht op de werkelijkheid niet begrijpt, zul je je ervaring beschouwen als een onbetwistbare en onveranderlijke, concrete werkelijkheid.De meeste mensen hebben het bijvoorbeeld moeilijk omdat ze geloven dat ze niet genoeg geld hebben, of niet genoeg liefde of genoeg zekerheid of genoeg van het een of ander. De meeste van deze zorgen zijn niet realistisch, maar vormen gewoon een ondersteuning voor het ego. Hoeveel vrienden je hebt, hoeveel mensen je bewonderen, hoeveel financiële zekerheid je hebt, dat hele niveau van bezorgdheid moet bekeken en onderzocht worden, in plaats van dat je het voor waar aanneemt en daarnaar handelt. Wanneer je vanuit het perspectief van het objectieve zicht naar je leven kijkt, realiseer je je dat alles wat er gebeurt gestuurd wordt door een grotere intelligentie dan die van jezelf. Zolang je volhoudt dat jij wilt dat het op een bepaalde manier gebeurt, ben je bezig om een door het ego bepaalde uitkomst na te streven en blijf je in je pijn verschanst.Het begrijpen van de Heilige Ideeën zal een houding in het leven roepen die meer

voor de ontvouwing openstaat en die meer verwelkomt. Het vasthouden van de egoblik geeft je een gesloten houding, een die nauw is in plaats van ruim, en naar binnen gericht in plaats van naar buiten. De houding van openheid die het zicht op de werkelijkheid in het leven roept omvat geen oordeel over de egoblik, aangezien je, zodra je veroordelend en afwijzend wordt, je opnieuw in de dwaling vastzit.De houding die ontstaat door de Heilige Ideeën te begrijpen, wordt gekenmerkt door Heilige Hoop, het open optimisme over hoe de dingen gebeuren. Hoe meer je deze houding ontwikkelt en hoe meer deze houding zelf door het zicht wordt bezield en ondersteund, hoe minder het je zal interesseren om te proberen jouw staat te veranderen of het een of ander binnen of buiten jezelf in orde te brengen. Je zult minder belang stellen in het gesleutel aan je geest of je lichaam, in het gedoe met de ene of de andere techniek of methode. Er zijn veel soorten technieken en methoden, en het is niet dat ze niet zinvol zouden zijn, maar hoe meer je het objectieve zicht begrijpt, hoe minder je je daarop zult verlaten. Je gaat duidelijker zien wat je werkelijk nodig hebt, en je zult je minder verlaten op de ene of de andere methode om jezelf te openen, te vermaken of om je staat te veranderen. Mensen wier gewaarwording heel dicht bij het zicht op de werkelijkheid staat, doen eigenlijk heel weinig. Ze ontspannen zich gewoon. Dat betekent niet dat zij iets doen om zich te ontspannen, omdat zodra je iets doet om je te ontspannen, dat weer streven wordt. Maar hoe meer je je gewoon ontspant, hoe meer je erachter komt dat je open bent voor wat er gebeurt en minder oordeel hebt over of het goed of slecht is. Na verloop van tijd zal er steeds minder reflectie van welke aard dan ook op je ervaring zijn.De houding die voortkomt uit het zicht van de Heilige Ideeën is wat werkelijk nodig is om de ontvouwing van je ziel te kunnen vertrouwen, omdat die je opent voor Zijn met zijn optimaliserende kracht. Dat is wat je ervaring ontvouwt en transformeert.

CONCLUSIEIn dit hoofdstuk zullen we samenvatten hoe de Heilige Ideeën te begrijpen zijn die we in dit boek hebben ondergezocht, bekijken hoe Punt Negen de kiem in dit proces is, en nagaan hoe de Heilige Ideeën ons wijzen op het spiegelgelijke gewaarzijn van de ziel.We waren begonnen met het onderzoeken van basisvertrouwen - het onvoorwaardelijke, niet-conceptuele vertrouwen dat de ziel in meerdere of mindere mate kan hebben. We hebben onderzocht hoe zowel de ontwikkeling als de verstoring van basisvertrouwen worden beïnvloed door de vroege verzorgende omgeving van het kind. Door het onderzoek van het basisvertrouwen verder uit te werken, hebben we gewerkt met de kwaliteit van Zijn die nodig is om de menselijke ziel vertrouwen te kunnen laten hebben. Wanneer zij het Levende

Daglicht of Liefdevolle Licht ervaart, en het basisvertrouwen dat daardoor wordt gewekt, begint de ziel vanzelf de eenheid van het universum te ontwaren, die zich in negen verschillende vormen manifesteert, die de Heilige Ideeën worden ge-noemd. Het verlies of de afwezigheid van deze ervaring verstoort de gewaarwording van de eenheid, in het bijzonder de eenheid van het menselijke en het goddelijke. Zonder deze gewaarwording wordt de ziel op heel specifieke wijzen beïnvloed, die voor elk van de negen Punten te schetsen zijn. Deze invloed bestaat uit een kerncomplex, dat wordt gevormd door een specifieke dwaling, een specifieke moeilijkheid en een specifieke reactie, die alle in verband staan met een specifieke Heilige Idee. Door deze elementen te bekijken, hebben we de onderwerpen rondom basisvertrouwen voor ieder type nauwkeurig gedefinieerd. Omdat we deze vier elementen reeds in de context van elk Punt hebben onderzocht, zal het bij het samenvatten van ons werk zinvol zijn om deze als vier afzonderlijke, maar nauw met elkaar in verband staande Enneagrammen te beschouwen.Traditioneel wordt Punt Negen gezien als kernpunt in de plattegrond van het Enneagram, in die zin dat de andere acht Punten te zien zijn als verschillende varianten, die ontstaan vanuit de ervaring van Punt Negen. Met andere woorden, alle andere Punten hebben de bodem van Punt Negen impliciet in zich. Nu we elke Heilige Idee en elk kerncomplex in detail hebben onderzocht, is het mogelijk dat we zien hoe deze centrale positie van Punt Negen in deze vier Enneagrammen in elkaar zit.Het perspectief van het Enneagram van de Heilige Ideeën is het perspectief van het correcte, objectieve zicht op de werkelijkheid. We hebben besproken hoe de werkelijkheid wordt waargenomen wanneer de waarneming volledig onvervormd is, hoe iedere Idee een specifiek facet van het algehele perspectief openbaart. Punt Negen als Heilige Liefde openbaart de wezenlijke hartservaring van de eenheid van de werkelijkheid, de ervaring dat de hele werkelijkheid goed is, liefdevol en beminnenswaardig, en dat niets zonder of los van die liefde kan bestaan. Deze gewaarwording wekt liefde in de menselijke ziel op, stemt haar daarmee op de werkelijkheid af, laat haar naar de werkelijkheid toe bewegen en in de werkelijkheid ontspannen. Vanuit dit perspectief kan elke ande re Heilige Idee als een aanvulling op, en een verheldering van deze Idee worden gezien.

ENNEAGRAM VAN DE HEILIGE IDEEËN

Punt Een is Heilige Volmaaktheid; Punt Twee is Heilige Wil; Punt Drie is Heilige Wet, Hoop en Harmonie; Punt Vier is Heilige Oorsprong; Punt Vijf is Heilige Alwetendheid; Punt Zes is Heilig Vertrouwen en Heilige Kracht; Punt Zeven is Heilige Wijsheid en Heilig Werk; en Punt Acht is Heilige Waarheid. Elk kan gezien worden als een onderscheid in de ondeelbare goedheid en eenheid van de werkelijkheid, waarvan de ziel een onscheidbaar element is.Deze objectieve perspectieven op de werkelijkheid worden tegenover de negen perspectieven van het ego gesteld. Die laatste zijn de specifieke dwalingen, de manier waarop het ego de werkelijkheid ziet en opvat nadat het de gewaarwording van eenheid is kwijtgeraakt. De negen dwalingen zijn universele principes van het ego, van waaruit de moeilijkheden en reacties ontstaan. Door de dwaling van ieder Punt te bestuderen, hebben we de principes die verantwoordelijk zijn voor het bestaan, de structuur en activiteit van het egoleven grondig onderzocht.Het Enneagram van de specifieke dwalingen is geworteld in de dwaling van Punt Negen: dat liefde en goedheid plaatselijke verschijnselen zijn. Met andere woorden, elk van de andere acht dwalingen kan worden gezien als gebaseerd op of ontstaan uit deze fundamentele dwaling.

ENNEAGRAM VAN DE SPECIFIEKE DWALINGEN

De andere dwalingen zijn: Punt Een, de werkelijkheid is gespleten in goed en slecht; Punt Twee, ik heb een afzonderlijke, persoonlijke wil; Punt Drie, ik ben een afzonderlijke doener; Punt Vier, ik heb een afzonderlijke identiteit; Punt Vijf, ik

ben een afzonderlijk zelf; Punt Zes, ik heb geen ware aard; Punt Zeven, ik heb een afzonderlijke, persoonlijke ontvouwing; Punt Acht, de werkelijkheid is tweeledig en strijdig. Elk van deze dwalingen is een uitdrukking van het verlies van de eenheid van goedheid.We hebben gezien hoe de specifieke dwaling, die het verlies, de afwezigheid of de vervorming van de Heilige Idee van dat Punt weerspiegelt, zich manifesteert in het leven van de ziel in de ervaring van de specifieke moeilijkheid en de specifieke reactie. We hebben de specifieke moeilijkheid in verband gebracht met de negen manieren om de ontoereikendheid van de oorspronkelijke verzorgende omgeving te ervaren. Elk type of elke fixatie zal er dus toe neigen om de ontoereikendheid van de holding als één specifieke moeilijkheid te ervaren, waarop deze één specifieke reactie heeft, die is gebaseerd op zijn eigen dwaling. Omdat de ontoereikendheid van de holding de verstoring van het basisvertrouwen tot gevolg heeft, kunnen de negen reacties die we onderzocht hebben, worden opgevat als uitdrukkingen van wantrouwen.

ENNEAGRAM VAN DE SPECIFIEKE MOEILIJKHEDEN

In zekere zin kun je jouw specifieke moeilijkheid niet volledig begrijpen of oplossen totdat je de specifieke moeilijkheid van Punt Negen hebt opgelost: een gevoel van minderwaardigheid, gepaard met schaamte over jezelf en een gevoel dat je geen liefde waard bent. Dat is de fundamentele moeilijkheid; als je werkelijk gelooft dat je liefde waard bent, zullen de specifieke moeilijkheden van de andere punten zich niet voordoen. Een specifiek fundament voor alle specifieke moeilijkheden is dus het idee, het gevoel, de overtuiging dat je niet beminnenswaardig bent, dat er iets minderwaardigs of intrinsiek vervormds aan je ziel is. Het Enneagram van de Specifieke Moeilijkheden bestaat uit bepaalde kleuringen die aan dit gevoel van minderwaardigheid zijn toegevoegd. Punt Een heeft het gevoel dat er iets mis met zichzelf is; Punt Twee voelt zich gecastreerd en vernederd; Punt Drie voelt zich hulpeloos; Punt Vier voelt zich verlaten door of

afgesneden van de werkelijkheid; Punt Vijf voelt een pijnlijke isolatie; Punt Zes voelt een angstige onzekerheid; Punt Zeven voelt zich verloren en weet niet wat hij moet doen; Punt Acht voelt zich schuldig en slecht.Net zo kan jouw specifieke reactie niet volledig doorgewerkt worden totdat je de reactie van Punt Negen oplost, die van in slaap vallen. Deze reactie is de basis van alle negen reacties. Bedenk dat de specifieke reacties uitdrukkingen van wantrouwen zijn. De basisuitdrukking van wantrouwen is in slaap vallen, niet aanwezig zijn voor je ervaring.

ENNEAGRAM VAN DE SPECIFIEKE REACTIES

Hieruit ontstaat het Enneagram van de Specifieke Reacties, te beginnen bij Punt Een: proberen jezelf te verbeteren; Punt Twee: proberen je zin te krijgen; Punt Drie: streven; Punt Vier: controleren; Punt Vijf: je terugtrekken of verschuilen; Punt Zes: jezelf argwanend verdedigen; Punt Zeven: plannen maken; Punt Acht: beschuldigen. Dit zijn allemaal manieren om wantrouwen uit te drukken, en allemaal zijn ze een vorm van in slaap vallen door reactief en defensief te functioneren.In wezen zorgt het wantrouwen ervoor dat de ziel niet wakker wil zijn voor hoe de werkelijkheid is. Wanneer je de werkelijkheid niet vertrouwt, wil je haar niet zien, wil je haar niet recht in het gezicht kijken. Je wilt de dingen niet zien zoals ze zijn. Je wilt de dingen op zo'n manier zien dat ze ervoor zorgen dat je je veilig voelt. Je wilt jezelf beschermen tegen de gevaren en de pijn en de diverse moeilijkheden, omdat je er niet op vertrouwt dat de werkelijkheid voor jou kan zorgen. Je vertrouwt er niet op dat er liefde is. Zodoende vormen bewusteloosheid en in slaap vallen de primaire grondslag van alle reacties. De toestand van slaap, van bewusteloosheid, van gebrek aan wakkerheid doordrenkt alle ego's. Hij is fundamenteel voor het ego. Het ego is een uitdrukking van een gebrek aan direct gewaarzijn van wat is. Het is de uitdrukking van de dingen niet zien zoals ze zijn.Het proces van het verbreken van de verbinding van de ziel met haar essentiële aard begint heel vroeg in het leven, zelfs al vóór de geboorte. Wanneer de breuk optreedt, raakt de ziel haar centrale, meest fundamentele, meest primaire, meest

oorspronkelijke kwaliteit kwijt - helder weten, helder stralend gewaarzijn. Ze raakt haar vermogen kwijt om helder te zien. Ze raakt haar transparantie, helderheid en straling kwijt, en wordt dof en troebel.Deze oerkwaliteit - het meest oorspronkelijke, intrinsieke wezen van de ziel - is pure helderheid, transparantie, straling, gewaarzijn. Daarom is de ziel primair een orgaan van gewaarwording, met het vermogen om de dingen te zien zoals ze zijn. Je zou kunnen zeggen dat Zijn door middel van de ziel waarneemt. Hoe ziet God? Door middel van de ziel. Hoe ervaart Zijn? Door middel van de ziel.Deze fundamentele kwaliteit van de ziel wordt soms 'spiegelgelijk gewaarzijn' genoemd. Het is spiegelgelijk in de zin dat het functioneert zoals een spiegel. Een spiegel weerspiegelt de dingen precies zoals ze zijn, zonder vervorming. Een onderdeel van de normale ontwikkeling van het ego in de context van de onvolko-menheden in de verzorgende omgeving is het verlies van dit spiegelgelijke gewaarzijn, een verlies dat zowel een gevolg is van de reacties die op wantrouwen zijn gebaseerd, als een factor die deze reacties veroorzaakt. Dit verlies is het verlies van het vermogen tot objectiviteit, tot het zien van de dingen zonder subjectieve filters.Dit verlies is heel fundamenteel voor het verlies van de Heilige Ideeën, het verlies van het vermogen om de werkelijkheid waar te nemen zoals die is. De onvolkomenheden van de verzorgende omgeving vervormen je gewaarwording van hoe de dingen eigenlijk zijn. Ofwel heeft je omgeving een zodanig effect op je gehad dat je waarneming van de werkelijkheid verwrongen is geraakt, ofwel heeft zij je zodanig beïnvloed dat je de werkelijkheid niet wilt zien. Die transparantie, die pure helderheid van de open en ontspannen ziel, is wat in de loop van je ego-ontwikkeling het meest te verduren heeft gekregen. Dit verlies van helderheid en transparantie manifesteert zich in de ziel als in slaap vallen. Alle specifieke reacties zijn daarom manieren om de staat van in slaap zijn, niet wakker zijn, tot uitdrukking te brengen: zij brengen hem tot uitdrukking, ondersteunen hem en laten hem voortduren. Als we dus wakker willen zijn, moeten we ons bewust worden van al deze reacties en leren om ons ervan los te maken.In de loop van de spirituele ontwikkeling, wanneer de ziel de waarheid begint te begrijpen en zich door het contact met Essentie gaat ontwikkelen, wordt zij helderder en zuiverder. Uiteindelijk kan zij volledig gelouterd zijn. Het soefi-idee van de Volmaakte of Complete Ziel is de volledig ontwikkelde ziel, de volledig gezuiverde ziel. De soefi's zeggen dat de volledig gezuiverde ziel kleurloos, volkomen transparant en helder is. De ziel heeft dan dus door middel van loutering haar oorspronkelijke essentiële aard herwonnen van pure straling of puur gewaarzijn hoe de dingen zijn. Op hetzelfde moment heeft de ziel door middel van rijping een onderscheidend gewaarzijn van de werkelijkheid ontwikkeld, dat haar wezen, haar omgeving en al het andere omvat. De ziel kan daarom een

spiegelgelijk gewaarzijn hebben dat transparant en zonder vervorming is, en bovendien een vermogen tot onderscheiding en begrip bezit.Het eenvoudigste, meest elementaire wezen van de ziel is dus volkomen transparant, zonder enige kwaliteiten, gewoon het feit van haar gewaarzijn, waarneming, transparantie en straling. Dat is de meest wezenlijke aard van de ziel. Het is ook wat het 'oergewaarzijn' wordt genoemd.De kwaliteit van het spiegelgelijke gewaarzijn is wat het mogelijk maakt om de werkelijkheid objectief waar te nemen. Het werken met, begrijpen en verwerkelijken van de Heilige Ideeën brengt ons dichter bij dat spiegelgelijke gewaarzijn wanneer het zicht op de werkelijkheid zich verruimt en de hele werkelijkheid gaat omvatten, in plaats van gericht te zijn op de waan van een afzonderlijk zelfgevoel. Het zicht op de objectieve werkelijkheid van de Heilige Ideeën maakt het mogelijk dat de ziel de vervormingen in de waarneming herstelt, die de egoblik op het zelf en de wereld overheersen, en verheldert daarmee het gewaarzijn van de ziel, of `poetst de spiegel' van de ziel. Het heldere gewaarzijn van de menselijke ziel ontwaart dan het objectieve zicht op de ordening van de schepping, met een begrip van de plaats van de mens in deze schepping. Dit begrip laat de ziel wakker worden voor haar eigen ontvouwing als de uitdrukking van Zijn, en voor haar eigen deelname in het grotere patroon van de ontvouwing, waarvan het wezen heelheid, dynamiek, intelligentie en openheid is.

REFERENTIES

Aurobindo, Sri, Last Poems, Pondicherry: Sri Aurobindo Ashram, 1952.Bleibreu, John, red., Interviews with Oscar Ichazo, New York: Arica Institute Press, 1982.Castaneda, Carlos, De macht van de stilte, Utrecht: Kosmos, 1991.Corbin, Henry, Creative Imagination in the Sufism of Ibn Arabi, Princeton: Princeton University Press, 1969.Ichazo, Oscar, `The Arica Psycho-catalyzers/Holy Ideas/Mind Catalyzers', manuscript met definities van de Heilige Ideeën, Dobb Ferry, NY: Arica Institute, 1972.Jung, C.G., The Archetypes and the Collective Unconscious, Princeton: Princeton University Press, Tweede Editie, 1959.Lilly, John C., en Joseph E. Hart, `The Arica Training', in Charles T. Tart, Transpersonal Psychologies, New York: Harper Colophon Books, 1977.Longchenpa, You are the Eyes of the World, vertaald door Kennard Lipman & Merrill Peterson, Novato: Lotsawa, 1987.

Mahler, Margaret, Fred Pine en Anni Bergman, The psychological birth of the human infant.• symbiosis and individuation, New York: Basic Books, Inc., 1975.Naranjo, Claudio, Enneagram: je persoonlijkheid verklaard, Heemstede: Altamira, 1994.Palmer, Helen, Handboek enneagram, Utrecht: Servire, 1997.Riso, Don Richard en Russ Hudson, Enneagram basisboek: de negen persoonlijkheidstypen in kaart gebracht, Bloemendaal: Altamira-Becht, 2000.Schwartz-Salant, Nathan,Narcissism and Character Transformation, Toronto: Inner City Books, 1982.Shabistari, Mahmud, The Secret Garden, uit het Perzisch vertaald door Johnson Pasha, London: Octagon Press, 1969.Tarthang Tulku, Ruimte, Tijd en Kennis; een nieuwe visie op de werkelijkheid, Amsterdam: Karnak, 1982.Winnicott, D.W., Maturational Processes and the Facilitating Environment: Studies in the Theory of Emotional Development, Madison: International Universities Press, Inc. 1965.

De Diamantbenadering wordt onderwezen door Ridhwan-leraren, die zijn gecertificeerd door de Ridhwan Foundation. Ridhwanleraren zijn tevens gewijde predikanten van de Ridhwan Foundation. Zij worden opgeleid door het DHAT Institute, de opleidingsafdeling van de Ridhwan Foundation, door middel van een uitgebreid, zevenjarig programma, dat boven op hun werk en deelname als student van de Diamantbenadering komt. Het certificeringsproces garandeert dat ieder een grondig begrip van de Diamantbenadering heeft en voldoende vermogen om die te onderwijzen alvorens te worden gewijd en gemachtigd om Ridhwan-leraar te zijn.

De Diamantbenadering die in dit boek wordt beschreven, wordt door Ridhwan-leraren onderwezen in groeps- en privé-situaties in Californië en Colorado.

Ook elders in het land, en in het buitenland, bestaan groepen - ook in Europa en in Nederland.

Voor informatie: www.ridhwan.org

RidhwanP.O. Box 10114 Berkeley, CA 94709-5114 U.S.A.

De Diamantbenadering is geregistreerd als dienstenmerk van de Ridhwan Foundation.Voor alle beschikbare boeken van Almaas in het Nederlands, zie: www.altamira-becht.nl