Lurraren kapak

• Litosfera• Astenosfera• Mesosfera.• D geruza. • Endosfera.

Unibertsoa:

• Bing-bang leherketan sortu ziren masa solidoa orbita batean bueltaka zebilela. Hauek dira gure galaxiako planetak : Eguzkia, Merkurio, Artizarra, Lurra, Martitz, Jupiter, Saturno, Urano, Neptuno eta Pluton.

Zer da ‘Big Bang’?• Big Bang-a Unibertsoaren

sorrera azaltzeko jaiotako teoria bat da. Bertan unibertsoaren jaiotza duela 14.000 milioi urte gertatu zela proposatzen da. Hasieran unibertsoko energia guztia puntu batean elkartuta zegoen. Leherketa bat egon zen, Big Bang- na, eta materia guztia aldentzen hasi zen heinean hozten zen. Apurka-apurka materia hori erakartzen hasi zen eta lehen galaxiak eta izarrak sortu ziren.

Big Bang-en teoria• Big bang-en teoria George Lemaitre belgikar astronomoak proposatu

zuen 1927an eta errusiar jatorriko George Gamor estatubatuar fisikariak garatu zuen 1948an.

TEORILARIAK

Teoria1 - Hasiera batean bai materia, bai espazioa, bai energia puntu berean kontzentraturik egon ziren. Puntu hori jatorrizko atomoa deitzen da eta bere dentsitatea eta tenperatura ikaragarri altuak izan bide ziren.

2 - Jatorrizko atomo hori bat-batean hedatu zen ‘big-bang’ edo leherketa handi batean eta horrela hasi zen unibertsoaren hedapena: Energia norabide guztietara urrundu ahala, materia bihurtzen joan zen (Bihurtze hori posiblea da, erlatibitatearen teoriak frogatu duen bezala). Materia sortzearekin batera

3 – Partikula subatomikoak sortzen hasi ziren eta geroago atomorik sinpleena: Hidrogenoa eta helioa atomoak

4 – Unibertsoa hedatzen zen neurrian bere tenperatura jeisten joan zen. Norabide guztietara barreiatutako materia trinkotzen joan zen eta horrela egitura astronomiko guztiak sortzen joan ziren. Nebulosa, galaxiak, izarrak, planetak... Izarretan hidrogenotik eta heliotik elementu kimiko ezberdinak sortu ziren fusio prozesuen bidez.

Lurraren atmosferaLurraren atmosfera edo Eguratsa Lurra inguratzen duen gas geruza da. Osagai nagusiak hauek dira: nitrogenoa da (%78), oxigenoa (%21,12), argona (%0,93), karbono dioxidoa /%0,04), ur lurruna (%2 inguru) eta gainerakoa beste gas batzuen aztarnak.Atmosferak lur kanpoko erradiazioetatik babesten du, izpi ultramoreak xurgatuz. Ez du muga zehatzik, gainazaletik aldendu ahala bere dentsitatea jarraian jaisten baita. Askotan, atmosfera eta espazioaren arteko muga bezala Karman muga aipatzen da, 100 km-ko garaieran.

Zer da lurra?Lurra eguzki-sistemaren hirugarren planeta da. Bizita dagoen bakarra da eta satelite natural bat du, Ilargia. Lurrak Eguzkiari birak ematen dizkio.

LITOSFERA

Modu elastikoan jarduten duen goiko azala da. 250 kmko lodiera du eta lurrazal osoa eta mantuaren zati bat hartzen ditu

ASTENOSFERA

Fluxu eran portatzen den mantuaren zatia da. Geruza honetan uhin sismikoen abiadura jaisten da.

MESOSFERA

Edo behe mantua. Mineralak dentsoagoakbilakatzen dira euren konposaketa aldatugabe.

D. GERUZA

Mesosfera eta endosferaren arteko trantsizio aldea da. Arrokak asko berotu eta litosferaraino igo daitezke sumendiak sortuz.

ENDOSFERA

Eredu geostatikoko nukleoaren parekoa da.

AMAIERA