nesides 14 jun 6 · 2018. 4. 23. · Στον ποιητή Β.Π. αρέσει να...

Καλοκαίρι 2016 • Tεύχος 14 • Τιμή τεύχους: 6,00 ευρώ

Ιδιοκτησία-έκδοση: Γιάννης Ηρακλείδης

Σύνταξη: Πάνος Δρακόπουλος, Γεωργία Ζακοπούλου,

Αναστασία Ζέππου, Δημήτρης Κόκκινος

Συνδρομές και συνεργασίες: Βενετοκλέων 93, ΡΟΔΟΣ, ΤΚ: 85100

Τηλ.: 22410-31310

Ιστολόγιο: http://nesides.blogspot.com Email: [email protected]

Σχεδιασμός-γραφιστική επιμέλεια: Θέμις ΦραγκοδημητρόπουλοςEmail: [email protected]

Στο εξώφυλλο: Τόνια Νικολαΐδη (1927-2011), Από τη φωτιά στη στάχτη, μικτή τεχνική, 70x90 εκ., Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων

Εκτύπωση-Βιβλιοδεσία: “Αλφάβητο ΑΒΕΕ”, Βριλήσσου 80, Αθήνα, τηλ.: 210-6466086

Συνδρομή για τρία τεύχη: 18,00 ευρώ, δημοσίου & οργανισμών: 30,00 ευρώ

Οι “ΝΗΣΙΔΕΣ” διανέμονται σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία του νομού Δωδεκανήσου (“Δέντρο”, “Ακαδημία”, “Θαλασσινός”),

και της Αθήνας (“Γαβριηλίδης”, “Λεμόνι”).

Κεντρική διάθεση: Βιβλιοπωλείο το “Δέντρο”Θ. Σοφούλη 127, Ρόδος, ΤΚ: 85100, τηλ.: 22410-33206

ISSN: 1792-0744

Νησίδες Π ε ρ ι ο δ ι κ ό τ έ χ ν η ς & λ ό γ ο υ

Nesides 14 Jun 6.indd 1Nesides 14 Jun 6.indd 1 8/6/2016 6:38:23 πμ8/6/2016 6:38:23 πμProcess CyanProcess CyanProcess MagentaProcess MagentaProcess YellowProcess YellowProcess BlackProcess Black

Νησίδες Π ε ρ ι ο δ ι κ ό τ έ χ ν η ς & λ ό γ ο υ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΟΙΗΣΗ

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΑΡΘΡΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

ΣΕΛΙΔΕΣ

ΔΟΚΙΜΙΟ

ΠΟΙΗΣΗ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΠΟΙΗΣΗ

ΚΥΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΠροβολέςBιβλία & περιοδικά

Ανιχνεύσεις ΤοπόσημαΑναδρομές

Υστερόγραφο εικαστικόΟι συγγραφείς του τεύχους

ΛΕΥΚΩΜΑ

Ουμπέρτο Έκο

Λεωνίδας Σόμπολος: Δύο ποιήματα

Dmitri Bilenkin: Ο άνθρωπος που ήταν παρών

Γιάννης Πατίλης: Λογοτεχνικό Περιοδικό: Μια ιδιαίτερη κοινωνική μορφή του Μικρού Τύπου

Νίκος Πρατσίνης: Η ευτυχής “ανακάλυψη” ενός καταλανού ελληνιστή και μεταφραστή

Δημήτρης Τσαλουμάς: Εφτά ποιήματα

Κωνσταντίνος Παλαιολόγος: Υπερβραχεία εισα-γωγή στην υπερβραχεία ισπανόγλωσση αφήγη-ση και μία ανθολογία

Κωνσταντίνα Μαρίνη: Τρία ποιήματα

Μιλτιάδης Λογοθέτης

Αναστασία Δρελιώση-Ηρακλείδου: Αναφορά στο έργο ενός ποιητή και γραμματικού από την πρώ-ιμη ελληνιστική Ρόδο

Δημήτρης Κόκκινος: Τρία ποιήματα

Πέτρος Πολυμένης (Όλγα Κομιζόγλου) • Βασι-λική Πέτσα (Ευαγγελία Μουλά)

Αιμιλία Κατσούλη

3

5

9

24

38

44

51

59

62

72

82

88

99101104110115117119121


3

Νησίδες 14

Ουμπέρτο Έκο

«Και τι μου διδάσκει αυτό που αποκαλείτε μυθιστόρημα του Φεράντε;».

«Το Μυθιστόρημα», του εξήγησε ο Σεντ-Σαβέν, «πρέπει πά-ντα να θεμελιώνεται σε μιαν αμφισημία προσώπων, πράξεων, τόπου, χρόνου ή περιστάσεων, και απ’ αυτές τις θεμελιακές αμφισημίες πρέπει να προκύπτουν αμφισημίες επεισοδίων, μπλεξίματα, περιπέτειες και, τέλος, απροσδόκητες κι ευχάριστες αναγνωρίσεις. Μιλώ για αμφισημίες όπως ο μη πραγματικός θάνατος ενός ήρωα ή το να σκοτώνεται κάποιος στη θέση ενός άλλου, ή για αμφισημίες ποσότητας, όπως το να νομίζει μια γυναίκα νεκρό τον εραστή της, και να παντρεύεται έναν άλλο, ή ποιότητας, όταν το σφάλμα οφείλεται στην κρίση των αισθή-σεων, όπως το να θάβουν κάποιον που φαίνεται νεκρός, ενώ βρίσκεται υπό το κράτος ενός υπνωτικού φίλτρου· ή ακόμα, για αμφισημίες σχέσεων, όπως όταν κάποιος θεωρείται άδικα δολοφόνος του άλλου· ή οργάνων, όπως όταν παριστάνεις ότι μαχαιρώνεις κάποιον, χρησιμοποιώντας ένα τέτοιο όπλο που η αιχμή του δεν μπήγεται στο λαιμό, αλλά ξαναμπαίνει στη λαβή, πιέζοντας ένα σφουγγάρι γεμάτο αίμα… Κι ας μη μιλή-σουμε για πλαστά μηνύματα, ψεύτικες φωνές, γράμματα που δεν έφτασαν στην ώρα τους ή έφτασαν σε λάθος τόπο ή άν-θρωπο. Κι απ’ αυτά τα στρατηγήματα, το πιο περίφημο, μα υπερβολικά συνηθισμένο, είναι αυτό που οδηγεί στην αλλαγή θέσεων μεταξύ δύο ατόμων και δικαιολογεί αυτή την αλλαγή με τον Σωσία… Ο Σωσίας είναι ένα είδωλο που ο ήρωας σέρνει από πίσω του ή το βρίσκει να προηγείται σε κάθε περίσταση. Ωραίο τέχνασμα, που κάνει τον αναγνώστη να ταυτίζεται με τον ήρωα, συμμεριζόμενος το σκοτεινό φόβο για έναν Εχθρό Αδερφό. Μα βλέπετε ότι κι ο άνθρωπος είναι μια μηχανή και αρκεί να ενεργοποιηθεί ένας τροχός στην επιφάνεια για ν’ αρχί-σουν να περιστρέφονται άλλοι τροχοί στο εσωτερικό: ο Αδερφός


4

και η έχθρα δεν είναι παρά αντανάκλαση του φόβου που ο καθένας μας έχει για τον εαυτό του και για τα βάθη της ψυχής του, όπου φωλιάζουν ανομολόγητο πόθοι ή, όπως λένε στο Πα-ρίσι, κωφές και άφατες ιδέες. Εξάλλου έχει αποδειχτεί ότι υπάρ-χουν ανεπαίσθητες σκέψεις που επηρεάζουν την ψυχή χωρίς εκείνη να το καταλαβαίνει, κρυφές σκέψεις που η ύπαρξή τους αποδεικνύεται απ’ το ότι, αν καθίσει λιγάκι κανείς να εξετάσει τον εαυτό του, οπωσδήποτε θ’ αντιληφθεί ότι έχει στην καρδιά του αγάπη και μίσος, χαρά και στενοχώρια, χωρίς να θυμάται επακριβώς ποιες σκέψεις τα έκαναν να γεννηθούν».

«Επομένως ο Φεράντε…», αποτόλμησε ο Ρομπέρτο, και ο Σεντ-Σαβέν κατέληξε: «Επομένως, ο Φεράντε αντιπροσωπεύει τους φόβους και τις ντροπές σας. Συχνά οι άνθρωποι, για να μην πουν στον εαυτό τους ότι είναι οι δημιουργοί της μοίρας τους, βλέπουν αυτή τη μοίρα σαν μυθιστόρημα, γραμμένο από έναν ευφάνταστο και φαύλο συγγραφέα».

Ουμπέρτο Έκο, Το νησί της προηγούμενης ημέρας, μετάφραση Έφη Καλλι-φατίδη, Εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1994, σελ. 85-86.


5

Νησίδες 14 | Π Ο Ι Η Σ Η

Λεων ί δας Σόμπολος

Ο ποιητής Β.Π.Ο ποιητής Β.Π. έφτιαξε ένα υπαίθριο θέατρο κουβαλώντας την πέτρα στους

ώμους τουκαι επισκεύασε τη στέγη μιας εκκλησιάς.Έγραψε ποιήματα για τα Μετέωρα τον Μπότσαρη τον Μιστρά

και το Στάλινγκραντ.Έγραψε ποιήματα και για άλλους ποιητές του καιρού του.Όσο να πεις ωραίος άνδρας ποιητική φυσιογνωμία τον ποιητή Β.Π. ερωτεύτηκαν πολλές μαθήτριες και οι μητέρες

τους φαντάζομαι και όπως ήταν φυσικό και για αυτές έγραψε ποιήματα. Στον ποιητή Β.Π. αρέσει να ρεμβάζει μπροστά στη λίμνη του

Αιτωλικούπίνοντας τσίπουρο και διαβάζοντας ποίησηιδίως την εποχή που οι πέτρες είναι σκληρές και τα δέντρα

κοιμούνται ακόμα. Ο ποιητής από την βεράντα του σπιτιού του χαζεύει τους πολι-

ορκημένους του Μεσολογγιού κι ακούει τους ερωτικούς σπασμούς της Κλείσοβας τους στεναγμούς του Κιουταχή πριν τον πετύχει το βόλι στο

μέτωπο. Τις νύχτες δε αρέσκεται να μελετά τα απομνημονεύματα και

τις γραφές του Θεοδωράκι Ξηρομερίτου του Kρητός κατά τα έτη εκείνα της βασιλείας των Γοδεφρείγου και Ραϊνιέρου.Ο ποιητής Β.Π. κουράζεται βεβαίως πλέον εύκολαδεν θέλει να δακρύζει και συνηθίζει να στέκει ακίνητος για μέρεςόταν οι άλλοι τον αποκαλούν διεστραμμένο. Ο ποιητής πρέπει να κρατάει κρύες τις ενέσεις του να κάνει πια μετρημένη ζωή

και να αποφεύγει τις συγκινήσεις.


6

Ξέρει πως το μέγα ζήτημα δεν είναι πλέον αν πρόκειται να γκρεμιστεί απλώς ή αν θα γίνει μια κατολίσθηση στον Παρνασσόαλλά πούθε να αφήσει τόση ποίηση μια και οι γιατροί του απαγόρευσαν πλέον ρητώς να ελπίζει για ένα γιο που θα 'τανε κι ελόγου του ολόιδιοςμε το Θανάση Διάκο.


7

Νησίδες 14 | Π Ο Ι Η Σ Η

Και θα ναι αύριοΚαι τούτη τη νύχτα του Μάη περασμένη ώρα εγώ ο Παπαφλέσσας ήκουσα χλιμιντρίσματα αλόγων…Και σίγουρα δεν ήταν το ιδικόν της πρόσωποτης Φωτεινής που στέκει γυμνή κάτω απ' τα καντηλέριαμήτε ο άγγελός μου που τρόμαξαν τα άλογα.Θανατικό οσμίστηκαν τα ζωντανά και κρένουν.Γιατί ζυγώνει το ξημέρωμακι ο ήλιος θέλει να φανεί από ώρα σ' ώρα.Και θα ναι αύριο. Αύριο το λοιπόν γνωρίζω πως θα τελέψω κι ορμήνιες δεν φελάει να αφήκω κανενόςμόνο δυο λόγια σε τούτο το έρημο τώρα που σώνω να φυλάγεται. Και δεν είναι που θέλω να ζήσω είναι που δεν πρόκαμα να αμαρτήσω όσον αδίψασε η ψυχή και το κορμί ετούτο χίλιες βολές πληγωμένο που χάδι δεν χόρτασε μήτε ζεστή φλοκάτη.Μόνο που θα' θελα να με έβρει κατακούτελα το βόλικι αυτός που η μοίρα όρισε να με ξεκάνεινα χει γυναίκα και παιδιά και μάνακαι με το θάνατό μου λεύτερος να αφεθεί εν ειρήνη.Και να χει ήλιο ζεστό να φωτίζει τη ντάπια και τους ιδικούς μου όμορφοι σαν αποθνήσκουνόπως τους έταξε η πατρίδακι ανάμεσό τους εγώ ο Γρηγόριος που δεν πεθαίνω για το έθνος μόνο από φόβο και ντροπή


8

που και νεκρή ακόμα μέρες πολλές στην αγκαλιά μου την βάσταζα και την φιλούσακαι καταριόμουνα τον Ύψιστο που μου την πήρε.


9

Νησίδες 14 | Π Ε Ζ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Dmitri Bilenkin

Ο άνθρωπος που ήταν παρώνΜετάφραση από τα αγγλικά: Αυγουστ ί νο ς Τσ ιρ ιμώκος

Ἐκεῖνο τὸ ἀπόγευμα, ὡς συνήθως, μαζευτήκαμε οἱ πέντε μας στοῦ Βάλερυ Γκρανάτωφ. Ὁ πιὸ πανοῦργος τῆς παρέας βο-λεύτηκε στὴν πολυθρόνα τοῦ οἰκοδεσπότη, οἱ ὑπόλοιποι ἀρκεστήκαμε σὲ ἁπλὲς καρέκλες κι ἀρχίσαμε νὰ δουλεύουμε.

Μαζευόμαστε ἀρκετὰ συχνά γιὰ νὰ συνεργαστοῦμε στὸ γρά-ψιμο ἱστοριῶν περιπέτειας. Στὴν ἀρχὴ βρίσκαμε αὐτὴ τὴ μέθο-δο, τὴν πολὺ συνηθισμένη στὶς ἐπιστῆμες καὶ πολὺ σπάνια στὴ λογοτεχνία, ἕναν ἁπλὸ μοντερνισμό, μιὰ καινοτομία ποὺ θὰ διασκέδαζε κι ἐμᾶς καὶ τοὺς ἀναγνῶστες μας, ἀλλὰ σιγὰ σιγὰ τὰ πράγματα ἄρχισαν νὰ ἀλλάζουν. Τὸ ταλέντο, οἱ γνώσεις καὶ τὸ γοῦστο τοῦ καθενός μας ἔσμιγαν τόσο καλὰ μεταξύ τους, ποὺ ἀναδυόταν μιὰ αὐτόνομη, ἀνεξάρτητη προσωπικότητα, μιὰ προσωπικότητα ποὺ ἕνα κομμάτι της μᾶς ἔμοιαζε καὶ ἕνα ἄλλο μᾶς ἦταν ἐντελῶς ξένο, ἀνοίκειο. Μὲ ἔκπληξή μας παρατηρού-σαμε ὅτι ἄρχιζε νὰ μᾶς ἐξουσιάζει ὅλο καὶ περισσότερο. Δὲν ἤθελε νὰ περιορίζεται μόνο στὴ συγγραφὴ ἱστοριῶν· ἤθελε τὸ μεγαλύτερο, τὸ καλύτερο καὶ ἀπαιτοῦσε ὁλοκληρωτικὴ αὐτα-πάρνηση ἀπὸ τὴ μεριά μας. Ἤμασταν ἀναγκασμένοι ἢ νὰ χα-θοῦμε, νὰ διαλυθοῦμε μέσα σ᾿ αὐτὴ τὴ νέα προσωπικότητα, ἢ νὰ χωριστοῦμε — καὶ δὲν θέλαμε τίποτε ἀπ᾿ τὰ δύο. Γιατὶ εἶναι ἄλλο πρᾶγμα νὰ μοιράζεσαι τὰ ψιλὰ ποὺ ἔχεις στὴν τσέπη σου γιὰ νὰ περάσεις ὄμορφα μὲ τὴν παρέα σου καὶ ἄλλο πρᾶγμα νὰ ρίχνεις ὅλα σου τὰ λεφτὰ στὸ κυνήγι τοῦ ἄπιαστου. Ἦταν δια-φορετικὲς οἱ κλίμακες καὶ ταλαντευόμασταν ἀπὸ τὴ μία στὴν ἄλλη — κι ἡ ἀποψινὴ βραδιὰ θὰ ἦταν ἡ καθοριστική γιὰ τὴν τελικὴ ἀπόφασή μας.


10

Ἔτσι λοιπόν, ἡ διάθεσή μας ἦταν χάλια. Νὰ προσθέσω ἐδῶ παρεμπιπτόντως ὅτι, ὅταν δουλεύαμε πάνω στὸ σκελετὸ μιᾶς πλοκῆς, εἴχαμε παρατηρήσει πὼς οἱ σκέψεις μας ἀποκτοῦσαν μιὰ ἀξιοσημείωτη ποιότητα, τέτοια ποὺ πολὺ γρήγορα καὶ οἱ πέντε ἐγκέφαλοι νὰ φαίνεται νὰ λειτουργοῦν στὸ ἴδιο μῆκος κύματος. Οἱ σκηνὲς ξεδιπλώνονταν ἀστραπιαῖα καὶ ξεκάθαρα, χωρὶς νὰ ἐξηγεῖται τὸ παραμικρὸ ἀναμεταξύ μας· πυροδοτοῦσε ὁ ἕνας ἰδέες στὸν ἄλλον· τὰ σχέδια περνοῦσαν ἀπὸ τὸν ἕνα στὸν ἄλλον ἄνετα καὶ ἐμπλουτίζονταν στὴ διαδρομή. Σὲ κάτι τέτοιες στιγμές, νοιώθαμε ἐκείνη τὴν ἰδιαίτερη, σπάνια εὐτυχία ποὺ γεννιέται ἀπὸ τὴ συλλογικὴ σκέψη.

Καὶ ξαφνικὰ ὅλα γίνονταν μαντάρα. Οὔτε νὰ εἴχαμε κου-φαθεῖ. Γιὰ μιὰ ἀσήμαντη λεπτομέρεια, ποὺ κανονικὰ θὰ μᾶς ἔπαιρνε δευτερόλεπτα νὰ τὴν ξεδιαλύνουμε, φτάναμε νὰ ξο-δεύουμε ἀπίστευτα ποσὰ ἐνέργειας. Σὰ νὰ σβήναμε ὁ ἕνας τὶς σκέψεις τοῦ ἄλλου. Κι ἂν στὰ πρῶτα στάδια ὁ συντονισμός μας μᾶς ὁδηγοῦσε σὲ κάτι ἐξαιρετικό, τόσο τὸ χειρότερο, ἀφοῦ ἡ δεύτερη αὐτὴ φάση μᾶς κατέθλιβε ἀκόμα περισσότερο.

Δυστυχῶς ἐκεῖνο τὸ ἀπόγευμα ἡ δουλειά ξεκίνησε ἀπὸ αὐτὴ τὴ δεύτερη φάση. Ἡ φαντασία μας ἦταν ἀσθενική καὶ οἱ κουβέντες ποὺ ἀνταλλάσσαμε κούφιες, σὲ μιὰ ἀτμόσφαιρα ἀνυπόφορη σὰν σὲ κηδεία. Κοίταζα τὸ τραχὺ φῶς τῆς ἐπιτραπέζιας λάμπας καὶ σκεφτόμουν ὅτι ὑπάρχουνε χιλιάδες ἁπλὲς ἀπολαύσεις — γιατί νὰ βασανίζομαι μὲ κάτι τόσο ἐφήμερο καὶ πιθανότατα ἀνέφικτο; Ὑποπτευόμουν ὅτι λίγο-πολὺ ὅλοι μας τὰ ἴδια σκεφτόμασταν.

«Τί θὰ λέγατε ἂν ὁ ἥρωάς μας ἀρχίζει νά...». Ὁ Βάλερυ ζόρισε τὸ μυαλό του γιὰ μιὰ μάταιη λύση ἀπελπισίας, μετὰ ἀπὸ μιὰ μεγάλη ἀποκαρδιωτικὴ παύση.

Ἀλλὰ τὸν ἔκοψε τὸ κουδούνι τῆς πόρτας.Σέρνοντας τὶς παντόφλες του βγῆκε, γιὰ νὰ γυρίσει σύντομα

πίσω ἀπὸ ἕναν ἄντρα μὲ μαλλιὰ ποὺ ἔδειχναν πὼς κάποτε ἦταν κόκκινα καὶ μὲ ἕναν χαρτοφύλακα στὸ χέρι. Ὁ νιοφερμένος διέτρεξε μὲ ἕνα πεταχτὸ βλέμμα τὴν ὁμήγυρη καὶ μετὰ κάθησε. Δὲν πρόλαβα νὰ νοιώσω ἔκπληξη, γιατὶ ὁ Βάλερυ εἶπε, ἀπὸ τὴν πόρτα ἀκόμα, μὲ παλλόμενη φωνή:

«Παιδιὰ, τί θὰ λέγατε ἂν...»Καὶ αὐτὸ ποὺ πρότεινε ἦταν τόσο θαυμάσιο, ποὺ ξεχάσαμε

ὁτιδήποτε ἄλλο καὶ μείναμε ἄφωνοι ἀπὸ τὴ χαρά μας.


11


Κι ἐπὶ πλέον ἦταν γόνιμο. Τὸ μόνο ποὺ θυμᾶμαι ἀπὸ τὴν ὑπόλοιπη βραδιὰ εἶναι μιὰ γενικὴ ἐντύπωση συμπυκνωμένης εὐδαιμονίας, σὰν νὰ κάναμε ὀρειβασία καὶ κάθε μας βῆμα μᾶς ἀποκάλυπτε κι ἀπὸ μιὰ νέα συναρπαστικὴ θέα. Δὲν γράφαμε πιὰ ἁπλῶς μιὰ ἱστορία: βλέπαμε μιὰ ζωὴ στὴν ὁλότητά της, σκάβαμε στὰ βάθη τῶν μύχιων σκέψεων ἀνθρώπων ποὺ ξεπετάγονταν μυστηριωδῶς, θαυμάζαμε καὶ ἐκπλησσόμασταν ἀπὸ τὶς ξαφνικὲς ἀλλαγὲς στὴ συμπεριφορά τους, πιάναμε κάθε τους πράξη καὶ κάθε τους λέξη, καὶ τὸ μόνο ποὺ ἀπόμενε ἦταν νὰ τὰ περάσου-με ὅλα αὐτὰ στὸ χαρτί. Δὲν μᾶς ἦταν πιὰ ξεκάθαρο τὶ ἦταν πιὸ πραγματικό, τὸ γεμάτο καπνοὺς δωμάτιο ποὺ καθόμασταν ἢ ὁ κόσμος ποὺ πρόβαλλε ὁλοζώντανος στὴ φαντασία μας.

Καὶ δὲν ὑπῆρχα πιά, δὲν ὑπήρχαμε πιά. Ὑπῆρχε μόνο αὐτὸ τὸ ἀπὸ κοινοῦ πλασμένο πρόσωπο, ποὺ μέσα του εἴχαμε διαλυ-θεῖ ὅλοι μας, ποὺ εἶχε ὑψωθεῖ πάνω ἀπ᾿ ὅλα τοῦτα καὶ ποὺ εἶχε μιὰ μοναδική, ἀπαράμιλλη ὀπτικὴ. Σ᾿ ὅλη τὴν προηγούμενη καὶ τὴν κατοπινὴ ζωή μου δὲν ξανάνοιωσα κάτι ποὺ ἔστω νὰ μοιάζει μ᾿ αὐτό. Ἐξηγοῦσε τὴ ζωὴ καλύτερα ἀπὸ ὁποιοδήποτε βιβλίο. Κατανοούσαμε τὰ πάντα, ξέραμε τὰ πάντα καὶ μπορού-σαμε τὰ πάντα, σὰν νὰ ἤμασταν θεοί.

Μόνο σὲ μιὰ ἀπὸ τὶς σπάνιες στιγμὲς τῆς χαλάρωσης, ποὺ ἡ πραγματικότητα ἐκείνου τοῦ δωματίου μισόμπαινε δειλὰ στὴ συνειδητή μας ἐπίγνωση, μόνο τότε θυμήθηκα τὸν ξένο καὶ τὸν κοίταξα γιὰ κλάσμα τοῦ δευτερολέπτου. Καθόταν παράμερα, μὲ μισόκλειστα μάτια, κι ἔτριβε τὰ χέρια του λὲς κι ἤτανε μπροστὰ σὲ ζωηρὴ φωτιά. «Ὡραῖα, ὡραῖα», μουρμούριζε. Δὲν προλάβαινα νὰ τὸν ἐξετάσω πιὸ προσεκτικὰ μὲ τὸ βλέμμα μου, ἀλλὰ μοῦ ἔδωσε τὴν αἴσθηση ποὺ ἀναδίνουν τὰ παλιὰ σπιτικὰ ἔπιπλα — μιὰ αἴσθηση ἄνεσης, σιγουριᾶς καὶ χρησιμότητας. Ὡστόσο πρό-λαβα νὰ νοιώσω ἔκπληξη. Συνήθως τὸ ξένο στοιχεῖο, ὁ παρείσα-κτος, παρεμβαίνει μέσῳ τῆς ἔντονης διανοητικῆς συγκέντρωσής του, ὅμως ἐδῶ αὐτὴ ἡ παρουσία δὲν ἦταν ἔτσι.

Ὅ,τι κάναμε ἐκείνη τὴ νύχτα ἦταν καλό. Δὲν χρειάστηκε ν᾿ ἀναρωτηθοῦμε ἂν ἡ πλοκὴ ἐξελισσόταν σωστά — ξέραμε ὅτι δὲν ὑπῆρχε ἄλλη ἐναλλακτικὴ ἐξέλιξη. Δὲν διαλέγαμε τὶς λέξεις γιὰ τὶς περιγραφές μας — ἔβγαιναν ἀπὸ μόνες τους, πάντα οἱ καταλληλότερες, ποὺ ξεφύτρωναν μέσα μας.

Ὅταν τελειώσαμε ἦταν περασμένες τέσσερις τὸ πρωί. Ξέραμε


12

ὅτι εἴχαμε κάνει ὅ,τι ἦταν νὰ κάνουμε, ὅτι δὲν εἶχε μείνει τίπο-τα πίσω, ὅτι κάθε τὶ ποὺ θὰ ἔδινε στὴ δουλειά μας βάθος καὶ ἀληθοφάνεια εἶχε ἤδη μπεῖ στὸ χαρτί.

Κοιταχτήκαμε, ἀλλὰ δὲν εἴχαμε τὴν παραμικρὴ ὄρεξη νὰ μι-λήσουμε. Ἤμασταν εὐχάριστα ἐξαντλημένοι· ἀποστραγγισμένοι. Ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸν χαρτοφύλακα δὲν ἦταν πιὰ στὸ δωμάτιο — εἶχε ἐξαφανιστεῖ διακριτικὰ κι ἀθόρυβα. Φορέσαμε τὰ παλτὰ μας χωρὶς νὰ σκεφτοῦμε γι` αὐτόν.

Ὁ οἰκοδεσπότης μας ἔριξε πρόχειρα ἕνα παλτὸ μὲ στενὸ βε-λούδινο γιακᾶ στοὺς ὤμους του καὶ μᾶς συνόδεψε ἔξω. Μέσα στὸ παλιὸ ἀσανσὲρ ποὺ βογγοῦσε, τὸν ρώτησα:

«Βάλερυ, ποιὸς ἦταν αὐτὸς ὁ φίλος σου ποὺ πέρασε ὅλη τὴ βραδιὰ μαζί μας;»

Ὁ Βάλερυ φάνηκε νὰ ξαφνιάζεται.«Φίλος μου; Πρώτη φορὰ τὸν ἔβλεπα. Εἶπε πὼς ἤθελε κά-

ποιον ἀπὸ σᾶς.»Κοιταχτήκαμε. Κανείς μας δὲν τὸν εἶχε ξαναδεῖ.«Τί γίνεται ἐδῶ;» ρώτησε ἀνήσυχος ὁ Βάλερυ. «Αὐτὸ εἶναι

τελείως παλαβό!»«Μά, ἐσὺ τοῦ ἄνοιξες νὰ μπεῖ!», εἴπαμε ἐν χορῷ.Τὰ μάτια τοῦ Βάλερυ συννέφιασαν ἀπὸ τὴν προσπάθεια νὰ

θυμηθεῖ.«Ναί... ἐγὼ τοῦ ἄνοιξα καὶ μπῆκε»«Χωρὶς νὰ τὸν ρωτήσεις τίποτα;»«Εἶπε γειά. Πῆγα νὰ τὸν ρωτήσω, ἀλλὰ ἐκείνη τὴ στιγμὴ μοῦ

ἦρθε ἡ ἰδέα γιὰ τὴν ἱστορία καὶ ἔτσι τὸν ἄφησα ἁπλῶς νὰ μπεῖ. Ἀπὸ κεῖ καὶ μετὰ δὲν πρόλαβα καθόλου νὰ ξανασχοληθῶ μαζί του.»

«Μάλιστα», εἶπα πνίγοντας ἕνα χασμουρητό. «Ἐνδιαφέρε-ται κανεὶς νὰ ἐξηγήσει πῶς καὶ γιατί;». Εἴχαμε πια φτάσει στὸ ἰσόγειο, στὸν προθάλαμο, ἀπ᾿ ὅπου πόρτες ὁδηγοῦσαν σὲ ἕνα ἰχθυοπωλεῖο καὶ ἕνα γαλακτοπωλεῖο, σκορπίζοντας ἀνάκατες μυρωδιὲς ψαριοῦ καὶ γάλατος στὸν χῶρο.

Κανένας δὲν μποροῦσε νὰ ἐξηγήσει τὶ εἶχε συμβεῖ. Δὲν μπαί-νει κανεὶς ἔτσι στὰ τυφλὰ σὲ ξένο σπίτι, οὔτε περνάει σχεδὸν ὅλη τὴ νύχτα του ἀνάμεσα σὲ ἀγνώστους. Ὅμως αὐτὰ ἦταν ὅλα κι ὅλα τὰ δεδομένα ποὺ εἴχαμε.

Τὸ πιὸ παράξενο ἦταν ποὺ τὸ ἴδιο τὸ μυστήριο δὲν μᾶς εἶχε πολυανησυχήσει. Δὲν ἤμασταν σὲ τέτοια φάση.


13


«Γράφε-γράφε περιπέτειες, νά, ποὺ καταλήξαμε νὰ ζήσουμε μία», πῆγε κάποιος νὰ ἀστειευτεῖ.

Χαζολογήσαμε λίγο ἀκόμα πάνω στὸ θέμα κι ἔπειτα σκορ-πίσαμε, ἀνταλλάσσοντας κουρασμένα καὶ ἀμήχανα χαμόγελα.

Πέρασαν κάμποσοι μῆνες χωρὶς νὰ λυθεῖ τὸ μυστήριο, ὥσπου ξαφνικὰ ἔπεσα πάνω στὸν ἄγνωστό μας μέρα μεσημέρι.

Ἴσως φανεῖ παράξενο, ἀλλὰ τὸν ἀναγνώρισα ἀμέσως, παρότι φοροῦσε ἕνα παλιὸ τζάκετ ἀπὸ προβιά, πράγμα ποὺ τὸν ἔκανε νὰ δείχνει ἀκόμα πιὸ γεμάτος. Πρὶν ἀπὸ αὐτὴ τὴν τυχαία συνά-ντηση, δὲν ἤμουνα σίγουρος ἂν θὰ μποροῦσα νὰ τὸν γνωρίσω, ἀκόμα κι ἂν τὸν ἔβλεπα μὲ τὸ ἴδιο σταυρωτὸ σακκάκι ποὺ φο-ροῦσε ἐκείνη τὴ νύχτα.

«Γειά. Μπορῶ νὰ σὲ ρωτήσω κάτι;», τοῦ εἶπα καὶ προχώρησα ἀποφασιστικὰ πρὸς τὸ μέρος του, καθὼς τὰ μάτια του εἶχαν ξεδιαλύνει καὶ τὶς τελευταῖες ἀμφιβολίες μου.

Τὸ πρᾶο βλέμμα του μὲ παρατήρησε ἀπὸ τὴν κορφὴ ὥς τὰ νύχια καὶ τὸ χέρι του, ποὺ κρατοῦσε τὸν χαρτοφύλακα, τινά-χτηκε, λὲς καὶ ἤθελε νὰ κρυφτεῖ πίσω του.

«Γειά σου», εἶπε μὲ ψιλή, τσιριχτὴ φωνή. «Πῶς πάει ἡ ἱστο-ρία σας;»

«Ὑπέροχα», εἶπα χωρὶς ἴχνος ὑπερβολῆς. «Ἀλλά... καὶ συγ-γνώμη γιὰ τὴν ἀδιακρισία... ποιός εἶσαι;»

«Τὸ ὄνομά μου εἶναι μᾶλλον κοινότυπο. Φεντυάσκιν. Πιὸτρ Πέτροβιτς.»

Τὸ πρόσωπό του ταίριαζε μὲ τὸ ὄνομα. Βλεφαρίδες καὶ φρύ-δια εἶχαν ἕνα ξανθωπὸ ξεπλυμένο χρῶμα, τὰ μάγουλά του ἦταν πλαδαρὰ καὶ ἡ μύτη του χοντρή.

«Θὲς νὰ μὲ ρωτήσεις κι ἄλλα πράγματα», εἶπε θλιμμένα, ἀποστρέφοντας τὸ βλέμμα του. «Ἀλλὰ ἴσως δὲν θά 'πρεπε. Τὸ σημαντικὸ εἶναι νὰ πάει καλὰ ἡ ἱστορία σας.»

Ἔψαχνε μὲ τὸ βλέμμα του μήπως βρεῖ τὴν εὐκαιρία νὰ ξε-γλιστρήσει καὶ νὰ γίνει ἕνα μὲ τὸ πλῆθος. Ἀλλὰ δὲν ὑπῆρχε διαφυγή. Τὸν εἶχα στριμώξει πάνω σὲ ἕναν τοῖχο.

«Νὰ μὲ συγχωρεῖς, Πιὸτρ Πέτροβιτς, ἀλλὰ φαντάζομαι κα-ταλαβαίνεις γιατὶ ρωτάω. Κι ἐσὺ θὰ ρωτοῦσες στὴ θέση μου.»

«Τὸ ξέρω. Ἀλλὰ δὲν μπορῶ νὰ σοῦ ἐξηγήσω τίποτα.»«Δὲν θὰ μοῦ ἐξηγήσεις, δηλαδή;»«Δὲν μπορῶ! Εἰλικρινά, δὲν μπορῶ! Ἄλλωστε δὲν σᾶς ἐνόχλη-


14

σε ἡ παρουσία μου, σᾶς ἐνόχλησε; Γιατὶ λοιπὸν θὲς νὰ μάθεις ὁτιδήποτε ἄλλο;»

Σ᾿ ὅλο τὸν κόσμο ἀρέσουν τὰ μυστήρια στὰ βιβλία καὶ ὅλοι τὰ ἀπεχθάνονται ὅταν συμβαίνουν στὴ ζωή τους. Στὸ κάτω κάτω, ὁ λόγος ποὺ μᾶς ἀρέσουν στὰ βιβλία εἶναι ὅτι τὸ κλειδί τους ἀποκαλύπτεται στὶς τελευταῖες σελίδες.

«Ὄχι», τοῦ εἶπα ἀπτόητος, παρότι καταλάβαινα τὸ γελοῖο τῆς κατάστασης. «Πρέπει νὰ μοῦ ἐξηγήσεις.»

Τὸ στρουμπουλὸ σῶμα του μαζεύτηκε καὶ φάνηκαν ζάρες στὸ πέλος τοῦ τζάκετ του.

«Ἔτσι κι ἀλλιῶς δὲν θὰ μὲ πιστέψεις». Κοίταξε γύρω του θλιμμένα.

«Ἀκούω.»«Ἐσεῖς μὲ καλέσατε.»«Ἐμεῖς;»«Οἱ σκέψεις σας.»Ἀναρρίγησα. Στὸ στόμα του εἶχε ζωγραφιστεῖ ἕνα οἰκτρὸ καὶ

συνάμα θριαμβευτικὸ χαμόγελο.«Τὰ βλέπεις; Στὸ εἶπα. Δὲν χρειάζεται νὰ ξέρεις.»Περίφημα! Ὁ Φεντυάσκιν ἦταν σαλεμένος.Βρῆκα τὸν αὐτοέλεγχό μου καὶ τοῦ εἶπα ἤρεμα «Συνέχισε.»Μπά. Δὲν ἤθελε νὰ συνεχίσει. Πίστευε πὼς τώρα πιὰ θὰ τὸν

ἄφηνα νὰ φύγει. Λάθος. Γιὰ κάποιο λόγο, ἤμουνα ἕτοιμος ἀκό-μη καὶ νὰ τὸν βουτήξω ἀπὸ τὸ λαιμὸ καὶ νὰ τὸν ταρακουνήσω, προκειμένου νὰ τοῦ ἀποσπάσω καὶ τὴν ὑπόλοιπη ὁμολογία του. Ἔφτασα μέχρι καὶ νὰ κάνω νοερὰ τὴν ἀνάλογη κίνηση. Μόρφα-σε, σὰ νὰ εἶχε διαβάσει τὴ σκέψη μου.

«Μή!», φώναξε. «Τὸ μόνο ποὺ θὰ πετύχεις εἶναι νὰ παγώ-σεις. Ἐντάξει, θὰ σοῦ πῶ — καὶ μετὰ θὰ μ᾿ ἀφήσεις νὰ φύγω, σύμφωνοι; Ἄχ, τὰ νιάτα! Πόσο ἐλαφρόμυαλα φέρεσαι!»

«Ὡραῖα, ὥστε λοιπὸν εἶσαι τηλεπαθητικός. Παρακάτω!»«Ὄχι! Δὲν διαβάζω σκέψεις. Ἀλλὰ μπορῶ νὰ τὶς νοιώσω, ὅταν

τουλάχιστον εἶναι... Καταλαβαίνεις, δὲν εἶμαι κανένας μορ-φωμένος. Ἀλλὰ ὅταν κάποιος σκέφτεται, τότε τά... δυναμικὰ πεδία στὸν ἐγκέφαλό του ἀλλάζουνε κι ἀρχίζει νὰ ἐκπέμπει ἐγκεφαλικὰ κύματα. Καὶ ὅταν ὁ νοῦς ἀνάβει ἀπὸ δημιουργικό-τητα, ἀναδίνει... ζεστασιά. Εἶναι τόσο ὄμορφα καὶ τόσο ζεστά! Θέλω νὰ πῶ, μόλις καὶ ποὺ τὸ νοιώθω, εἶναι κάτι σὰν φόντο,


15


σὰν ὑπόβαθρο. Ἀλλὰ πραγματικὰ ἀναδίνει καλὴ ζεστασιά, ὅπως τότε μὲ ἐσᾶς. Καὶ αὐτὴ ἡ ζεστασιὰ μὲ τραβάει.»

«Ὅλα αὐτὰ εἶναι ἐνδιαφέροντα», τὸν διέκοψα, «καὶ πολὺ ἐπιστημονικά. Ἀλλὰ τὸ μόνο σίγουρο εἶναι ὅτι πέφτεις σὲ ἀντι-φάσεις.»

«Τί θὲς νὰ πεῖς; Ἀδύνατον!»«Καθόλου ἀδύνατον. Κοίτα: ὅταν ἦρθες σὲ μᾶς, οἱ σκέψεις

μας ἴσα ποὺ μισόφεγγαν καὶ σίγουρα δὲν ἔκαιγαν. Σωστά;»Ἦταν ἀμήχανος. Εἶχα ἀρχίσει νὰ συμπαθῶ αὐτὸν τὸν μι-

κρούλη ψυχάκια. Ἦταν ὄχι μόνο ἀκίνδυνος, ἀλλὰ καὶ συγκινη-τικός, θὰ ἔλεγε κανείς, ἔτσι ποὺ ζοῦσε μέσα στὶς φαντασιώσεις του.

«Δὲν ὑπάρχει καμμία ἀντίφαση», εἶπε ἀβέβαια. «Σὲ παρα-καλῶ, μόνο, μὴν παρεξηγήσεις γιὰ καυχησιὰ αὐτὰ ποὺ σοῦ λέω.»

«Τὶ ἐννοεῖς;»«Κοίτα γύρω μας. Τί βλέπεις;»Ἔδειξε γύρω μὲ μιὰ ἀδύναμη κίνηση τοῦ χεριοῦ του, ποὺ τὴν

ἀκολούθησα μὲ τὸ βλέμμα μου. Ἄνθρωποι βάδιζαν μὲ ἔνταση, πηγαίνοντας στὶς δουλειές τους ἢ σὲ μικροαγγαρεῖες, αὐτοκίνη-τα πηγαινοέρχονταν στοὺς δρόμους, περιστέρια περπατοῦσαν καμαρωτὰ πάνω στὶς μαρκίζες καὶ τὰ περβάζια καὶ ἕνα τρόλλεϋ μόλις ἔπαιρνε τὴ στροφὴ μὲ ἕναν κλαψιάρικο συριγμό.

«Παντοῦ ὁλόγυρά μας βρίσκεται ἕνα σύννεφο ἀπὸ σκέψεις», συνέχισε μὲ ἐμπιστευτικὸ ὕφος, χαμηλώνοντας τὴ φωνὴ του γιὰ νὰ δώσει μιὰ ἔμφαση μυστηρίου. «Ἀλλὰ ἀκόμα καὶ τώρα ὑπάρχουν μερικὰ καυτὰ σημεῖα ποὺ σημαίνουν ὅτι κάτι και-νούργιο δημιουργεῖται. Γι᾿ αυτὸ καὶ εἶναι τόσο πολύτιμη ἡ κάθε φλόγα. Καὶ ἐγὼ ἔχω τὴν ἱκανότητα — ἀλλά, σὲ παρακαλῶ, μὴ μὲ παρεξηγήσεις γιὰ καυχησιάρη: Κοίτα, ἡ παρουσία μου εἶναι σὰν νὰ δίνει ἀέρα στὴ φλόγα, νὰ τὴ φουντώνει. Δὲν τὸ πρόσεξες κι ἐσύ; Ὄχι,» ἀναφώνησε ὑπερασπίζοντας τὸν ἑαυτό του, «ἐγὼ δὲν εἶμαι παρὰ ἕνα τίποτα, ἕνας ταπεινὸς συνταξιοῦχος λογι-στής, ὅμως ἔχω αὐτὴ τὴν ἱκανότητα, νὰ βοηθάω τοὺς ἄλλους νὰ σκέφτονται. Γι᾿ αὐτὸ ἦρθα σὲ σᾶς. Πάω σὲ πολὺ κόσμο. Ἔτσι εἶναι τὸ σωστό. Κάνει καλὸ σὲ κείνους, κάνει καλὸ σὲ μένα, κά-νει καλὸ στὸν κόσμο. Δὲν μὲ πιστεύεις;»

Φυσικὰ καὶ δὲν τὸν πίστευα. Δὲν πίστευα οὔτε λέξη. Ἀλλὰ ἔνοιωθα μιὰ μικρὴ ρωγμὴ στὴ στέρεη, συμπαγῆ δυσπιστία μου:


16

αὐτὰ ποὺ ἔλεγε ἴσως ἐξηγοῦσαν ὅ,τι ἔγινε ἐκείνη τὴ νύχτα.«Ὡραῖα», εἶπα. «Ἀπόδειξέ το μου»«Γιὰ ποιὸ λόγο;», ρώτησε πικραμένος. «Ἔτσι κι ἀλλιῶς δὲν

θὰ μὲ πιστέψεις.»«Θὰ σὲ πιστέψω», εἶπα μὲ πεῖσμα καί, κάπου μέσα μου,

ἐντελῶς παράλογα, πίστευα ὅτι θὰ τὸν πίστευα.«Πᾶμε λοιπόν», εἶπε ὁ Φεντυάσκιν.Παραήμουν ἔκπληκτος γιὰ νὰ διαφωνήσω. Στρίψαμε σὲ ἕνα

δρομάκι, μετὰ σὲ ἄλλο καὶ σὲ ἄλλο... Ὁ Φεντυάσκιν περπατοῦσε μὲ σχετικὰ ἀργὸ βῆμα, ἀλλὰ καὶ μὲ μεγάλη αὐτοπεποίθηση, καὶ ἡ ἔκφρασή του ἔμοιαζε σὰν κάποιου ποὺ ἀκούει μιὰ ἀπόμακρη μουσική.

«Ποῦ πηγαίνουμε;», ρώτησα τελικά.«Μὴ μ᾿ἐνοχλεῖς» μὲ ἔκοψε ἀπότομα.Ἀμέσως ἔπεσε πάνω του ἕνα πέπλο μετάνοιας ποὺ τὸν σκέ-

πασε ἀπὸ τὴν κορφὴ ὥς τὰ νύχια.«Μὲ συγχωρεῖς. Οὔτε κι ἐγὼ ξέρω. Κάπου ἐδῶ γύρω. Βέβαια

θὰ μπορούσαμε νὰ πᾶμε στὸ ἰνστιτοῦτο, ἀλλὰ γιὰ νὰ μπεῖς χρειάζεσαι πάσο. Ὅμως νά! Σχεδὸν φτάσαμε!»

Κούνησα ἁπλῶς τὸ χέρι μου, πασχίζοντας νὰ καταλάβω πῶς μπλέχτηκα σ᾿ αὐτὴ τὴν ἱστορία.

Ἤδη διασχίζαμε πίσω αὐλὲς και παραδρόμια. Μετὰ ἀνεβήκα-με μιὰ σκάλα, ἐντελῶς συνηθισμένη καὶ γεμάτη σκουπίδια καὶ ἀποκαΐδια ἀπὸ τὶς καμινάδες τῶν λεβητοστασίων.

Ὁ Φεντυάσκιν στάθηκε μπροστὰ σὲ μιὰ πόρτα στὸν ἕβδομο ὄροφο.

«Ἐδῶ εἴμαστε.»Ἡ νευρικότητά του ἦταν φανερή. Τὰ χείλη του εἶχαν ἀσπρί-

σει ἀπὸ τὴν πίεση καὶ ὁ ἴδιος, σὰν χελώνα, πάσχιζε νὰ χώσει τὸ κεφάλι του ἀνάμεσα στοὺς ὤμους του.

Ἀπὸ μέσα ἀκούστηκε τὸ ἀβέβαιο χτύπημα τοῦ κουδουνιοῦ.Ἕνας τύπος μὲ στριφνὴ φάτσα καὶ σπορτὶφ σακκάκι ἄνοιξε

τὴν πόρτα.«Ποιόν θὰ θέλατε;» ρώτησε ἀδιάφορα.Κοίταξα τὸν Φεντυάσκιν. Εἶχε ἀξιοθρήνητη ἔκφραση.«Θὰ θέλαμε...» μουρμούρισε. «Εἴμαστε ἀπό... δουλεύετε μέσα,

ἔτσι δὲν εἶναι;»«Δουλεύουμε», ἐπιβεβαίωσε ὁ τύπος.


17


Καὶ ἀμέσως μετὰ κάτι ἄλλαξε στὸ πρόσωπό του. Φάνηκε νὰ χάνεται στὶς σκέψεις του, ὅπως εἶχε γίνει μὲ τὸν Βάλερυ Γκρα-νάτωφ ἐκείνη τὴ νύχτα, ἐπιστρέφοντας από τὴν ἐξώπορτα ποὺ εἶχε πάει νὰ ἀνοίξει.

«Καλά, καλά, μοῦ λὲς ἀργότερα», μουρμούρισε ἀνυπόμονα καὶ θά ᾿παιρνα ὅρκο πὼς ξαφνικὰ σταμάτησε καὶ νὰ μᾶς βλέ-πει ἀκόμα, πὼς μᾶς εἶχε σβήσει τελείως ἀπὸ τὴ σκέψη του. Ὅλα αὐτὰ ἦταν παράξενα.

Δὲν περίμενε οὔτε νὰ βγάλουμε τὰ παλτά μας. Ἐξαφανίστη-κε πίσω ἀπὸ τὴν πόρτα, στὸ δωμάτιο ἀπὸ ὅπου ἀκούγονταν ἐπι-φωνήματα, γέλια καὶ ἀμέσως μετὰ ἡ σιωπὴ τῆς ἔντονης συγκέ-ντρωσης. Κι ὅταν μπήκαμε κι ἐμεῖς στὸ δωμάτιο, εἴδαμε τρεῖς ἄντρες νὰ σκύβουν πάνω ἀπὸ ἕνα τραπέζι στρωμένο μὲ τεχνικὰ σχεδιαγράμματα. Ἄλλα σχεδιαγράμματα ἦταν σκορπισμένα καὶ στὸ πάτωμα.

Ἡ ἑπόμενη μία ὥρα ἦταν ἡ πιὸ φανταστικὴ ποὺ ἔχω πε-ράσει ποτέ μου. Ἐμεῖς —ἐγὼ κι ὁ Φεντυάσκιν— καθόμασταν ἥσυχοι στὴ γωνιὰ, ἐνῶ οἱ τρεῖς ἄντρες δούλευαν, χωρὶς νὰ μᾶς δίνουν τὴν παραμικρὴ σημασία, σὰν νὰ βρίσκονταν σὲ κάποια ἐλεγχόμενη φρενίτιδα. Ἐγὼ κάπνιζα νευρικά, περιμένοντας ἀπὸ στιγμὴ σὲ στιγμὴ νὰ μᾶς πιάσουν ἀπὸ τὸ αὐτὶ καὶ νὰ μᾶς πετά-ξουν ἔξω. Ἀλλὰ δὲν εἶχαν καθόλου χρόνο γιὰ μᾶς καὶ πιστεύω πώς, ἀκόμα κι ὁ Ναπολέων νὰ ἐμφανιζόταν μπροστά τους, οὔτε ποὺ θὰ τὸν πρόσεχαν. Περιορίζονταν νὰ συζητοῦν κοφτὰ καὶ λακωνικὰ μὲ μπόλικους ραδιοηλεκτρονικοὺς ὅρους, κάποιες φορὲς διαφωνώντας, ἀλλὰ τὴν περισσότερη ὥρα ἔγραφαν σιω-πηλοί καὶ τίποτα στὴ συμπεριφορά τους δὲν ἔδειχνε ὅτι ἐμπνέ-ονταν ἀπὸ κάτι ἐξωτερικό, ἀντίθετα ἔδειχνε βαθιὰ ἐσωτερικὴ συγκέντρωση. Ὁ Φεντυάσκιν βρισκόταν σὲ βουβὴ ἔκσταση καὶ ἔλαμπε ἀπὸ ἀπόλαυση: τοῦ ἄρεσε αὐτὴ ἡ παρέα καὶ εἶχε ξεχάσει ἐντελῶς τὴν ὕπαρξή μου.

Κάποια στιγμὴ μὲ σκούντησε.«Ἄντε νὰ πηγαίνουμε — τελειώνουν.»«Τί ἀκριβῶς κάνουν;», τοῦ ψιθύρισα.«Ποῦ θὲς νὰ ξέρω;», μοῦ ἀπάντησε τὸ ἴδιο ψιθυριστά. «Κά-

ποια ἐφεύρεση ἴσως. Πᾶμε νὰ φύγουμε, σὲ παρακαλῶ!»Κατέβηκα βιαστικὰ τὶς σκάλες ἐντελῶς μπερδεμένος.«Ὅλα πῆγαν καλά» εἶπε ὁ Φεντυάσκιν ποὺ κατέβαινε κι


18

ἐκεῖνος δίπλα μου. «Πραγματικὰ πρέπει νὰ ἔκαναν κάτι μεγα-λειῶδες σήμερα. Καὶ ἦταν ὑπέροχο ποὺ μᾶς ἄφησαν νὰ μποῦμε. Ξέρεις, ὑπάρχουν φορὲς ποὺ δὲν μ᾿ ἀφήνουνε νὰ μπῶ. Σπάνιες, πρέπει νὰ πῶ. Φαίνεται πὼς ἔχω τὸν τρόπο μου νὰ δίνω καλὴ ἐντύπωση μὲ τὴν πρώτη.»

Δὲν τὸν πολυάκουγα ποὺ μουρμούριζε, γιατὶ προσπαθοῦσα νὰ βάλω σὲ κάποια λογικὴ καὶ τάξη τὶς σκέψεις μου. Καὶ τὸ κατάφερα, μέχρι ἕνα σημεῖο. Εἶναι ἐντελῶς ἀπαραίτητο νὰ τὸ κάνει κανεὶς αὐτό — μηχανισμὸς ἄμυνας. Παίρνουμε τὸ ὁποιο-δήποτε θαῦμα καὶ τὸ ἐξηγοῦμε μέσα ἀπὸ πράγματα ποὺ κα-ταλαβαίνουμε, προκειμένου νὰ γλιτώσουμε ἀπὸ τὸ βάρος μιᾶς πιθανῆς ψυχικῆς ὑπερφόρτισης. Καὶ ἔτσι, συνηθίζοντάς το σιγὰ σιγά, γινόμαστε πιὸ τολμηροί.

Κάπως ἔτσι προχωροῦσαν οἱ σκέψεις μου, καθὼς ἀκολου-θοῦσα τὸν Φεντυάσκιν.

Δὲν εἶναι τρελλός. Ἡ παρουσία του, ὅπως φαίνεται, πραγ-ματικὰ ἐνεργοποιεῖ τὶς δημιουργικὲς ἱκανότητες τῶν ἄλλων. Ἐντάξει — καὶ λοιπόν; Ὑπάρχουν ἑκατομμύρια ἄνθρωποι στὸν κόσμο ποὺ κάτι τέτοιο τὸ ἔχουν γιὰ ἐπάγγελμα. Οἱ δάσκαλοι δὲν παράγουν κάτι χειροπιαστό, κάτι ὑλικὸ ἢ μὲ πνευματικὴ ἀξία, οἱ ἴδιοι. Μεταβιβάζουν γνώση· κι ἀκόμα πιὸ σημαντικό, ἐνερ-γοποιοῦν τὴν νοητικὴ καὶ τὴν ἠθικὴ ἀνάπτυξη τῶν παιδιῶν — τουλάχιστον οἱ πραγματικοὶ δάσκαλοι. Αὐτὴ εἶναι ἡ μεγάλη σπουδαιότητα τῆς δουλειᾶς τους, νὰ μεταδώσουν τὶς σκέψεις καὶ τὶς πράξεις τους μὲ τέτοιο τρόπο, ὥστε νὰ πλεχτοῦν σὰν χρυσό νῆμα στὴ ζωὴ κάποιου ἄλλου, γιὰ νὰ ζωντανέψουν ἀγνώ-ριστες πιὰ στὶς μελλοντικὲς ἀνακαλύψεις καὶ τὰ ἐπιτεύγματα — μιὰ δουλειὰ ἀνυπέρβλητης σπουδαιότητας γιὰ τὴν κοινωνία. Καὶ νά ᾿ ταν μόνο οἱ δάσκαλοι; Σὰν τὰ ἄτομα ποὺ ἀπαρτίζουν τὸ ἀνθρώπινο σῶμα καὶ ποὺ δὲν χάνονται ποτὲ μὲ τὸ θάνατο, ἀλλὰ μπαίνουν σὲ ἕνα νέο κύκλο, ἔτσι καὶ οἱ πνευματικὲς ὤσεις ποὺ μεταδίδονται ἀπὸ ἄλλους συνεχίζουν νὰ ὑφίστανται γιὰ πάντα, κινούμενες ἀθέατα ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιά.

Ἀλλὰ δὲν τελειώνει ἐδῶ τὸ πράγμα. Οἱ καταλύτες στὴν ἀνόρ-γανη χημεία λειτουργοῦν δημιουργώντας μυστήριες συνδέσεις ποὺ δὲν ὑπεισέρχονται ἄμεσα στὴν ἀντίδραση, ἀλλὰ τῆς ἐξα-σφαλίζουν ἁπλῶς τὴν ἐνέργεια καὶ τὴν ἰσχὺ ποὺ χρειάζεται. Στὴν ὀργανικὴ χημεία οἱ ἀντιδράσεις καταλύονται ἀπὸ τὰ ἔνζυ-


19


μα. Γιατί νὰ μὴν ὑπάρχουν καταλύτες καὶ ἔνζυμα γιὰ τὰ ψυ-χικὰ φαινόμενα; «Γιατί ὄχι;» ἔλεγα ἀπὸ μέσα μου σὰν παπαγά-λος ξανὰ καὶ ξανὰ, καθὼς χάζευα ἀφηρημένα τὴν πλάτη τοῦ προπορευόμενου Φεντυάσκιν.

Μιὰ καινούργια σκέψη μ᾿ ἔκανε νὰ ταχύνω τὸ βῆμα μου.«Γιὰ στάσου!» εἶπα ἁρπάζοντάς τον ἀπὸ τὸ μπράτσο. «Ἄν,

ὅπως λές, λειτουργεῖς σὰν πυροδότης γιὰ τὶς νοητικὲς διεργασίες τῶν ἄλλων, γιατί δὲν ἔνοιωσα κάτι τέτοιο εὐθὺς μόλις ἔτρεξα νὰ σὲ συναντήσω πρὶν ἀπὸ λίγο, στὸ δρόμο; Ἢ μήπως δὲν πιάνει τὸ χάρισμά σου σὲ μεμονωμένους ἀνθρώπους;»

Δὲν προσπάθησε νὰ ἐλευθερώσει τὸ χέρι του. (Γενικὰ οἱ κινή-σεις του χαρακτηρίζονταν ἀπὸ πραότητα). Ἀπάντησε, κοκκινί-ζοντας, ἀλλὰ καὶ μὲ ἀξιοπρέπεια.

«Ὄχι, μπορῶ νὰ βοηθάω καὶ μεμονωμένους στοχαστὲς ἐξ ἴσου. Ἀλλὰ ἐσύ σκεφτόσουνα τίποτα ποὺ νὰ σχετίζεται μὲ δημι-ουργικότητα ὅταν συναντηθήκαμε;»

Σήκωσε τὰ μάτια του καὶ μὲ κοίταξε μὲ ἕνα ἀπολογητικὸ χαμόγελο.

«Ἄκου, μὴ ζητᾶς ἐξηγήσεις. Οὔτε κι ἐγὼ ὁ ἴδιος ξέρω. Ποτέ μου δὲν σήμαινα πολλὰ πράγματα στὴ ζωή μου. Ἀπὸ ταλέντα δὲν ἔχω τίποτα τὸ σπουδαῖο. Ἁπλῶς συνοδεύω κάποιους ἄλλους στὶς μεγάλες σκέψεις τους καὶ ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἄποψη θεωρῶ χρήσιμο τὸν ἑαυτό μου. Βοηθάω τοὺς γύρω μου νὰ σκέφτονται σημαντικὰ πράγματα. Δὲν εἶναι κάτι ποὺ νὰ μπορῶ νὰ τὸ ἐλέγ-ξω. Εἶναι σὰν νὰ ἔχεις καλὴ φωνὴ γιὰ τραγούδι — κάποιοι τὴ διαθέτουν καὶ τραγουδᾶνε καλά. Ἐκεῖνοι ποὺ δὲν τὴν ἔχουν, δὲν τραγουδᾶνε, ἀλλὰ μποροῦν νὰ μάθουν νὰ κάνουν ἄλλα πράγματα. Παλιότερα φοβόμουν νὰ πάω σὲ ξένα σπίτια γιὰ νὰ ζεσταθῶ καὶ νὰ ζεστάνω κι ἄλλους. Τώρα ξέρω πὼς ἡ ζωή μου τελειώνει σύντομα κι ἔτσι βιάζομαι νὰ κάνω αὐτὸ ποὺ πρέπει, ὁπότε ἔπαψα ν᾿ ἀνησυχῶ μὴ μὲ πετάξουν ἔξω σὰ ζητιάνο. Καὶ ὅλα δουλεύουνε ρολόι. Ἀλλὰ δὲν ξέρω οὔτε πῶς οὔτε γιατί. Κι αὐτὸ ποὺ μὲ χαροποιεῖ εἶναι ὅτι τώρα τελευταῖα, χρόνο μὲ τὸ χρόνο, ἔχουμε ὅλο καὶ πιὸ πολλές φωτιὲς δημιουργίας νὰ ἀνά-βουν. Δὲν θὰ προλάβαινα νὰ πάω σὲ ὅλες, ἀκόμα κι ἂν κοβό-μουνα στὰ δέκα. Καὶ ἐκεῖνο ποὺ μὲ στενοχωρεῖ εἶναι ὅτι δὲν ἔχω καμμία ἐπίδραση στὶς παρόμοιες φωτιὲς ἠθικῆς. Δὲν ἔχω τέτοιο ταλέντο. Ὁ μακαρίτης ὁ ἀδελφός μου τὸ εἶχε — ἄχ!»


20

«Γιά, μισὸ λεπτό!» Ἤμουνα στὸ κατώφλι τῆς ἀνακάλυψης. «Ἂν ὑπάρχουν ἄνθρωποι σὰν ἐσένα, ποὺ πυροδοτοῦν, τότε θὰ πρέπει νὰ ὑπάρχουν καὶ κάποιοι... πυροσβέστες;»

«Ἂν ὑπάρχουν, λέει...» συμφώνησε θλιμμένα. «Καὶ βέβαια ὑπάρχουν. Αὐτοὶ ποὺ φέρνουν παγωνιά. Δὲν σοῦ ἔτυχε ποτὲ κανένας; Ἀλλὰ μὲ συγχωρεῖς, θὰ πρέπει νὰ σ᾿ ἀφήσω. Μένω ἐδῶ παρακάτω.»

Δώσαμε τὰ χέρια καὶ παρακολούθησα μὲ τὸ βλέμμα τὸ στρογγυλὸ σῶμα του νὰ ἀπομακρύνεται βαδίζοντας μὲ δυσκο-λία πάνω σὲ δύσκαμπτα πόδια. Καὶ μόνον ὅταν πιὰ εἶχε χαθεῖ συνειδητοποίησα τὴ βλακεία μου καὶ μὲ ἔβρισα. Δὲν τὸν εἶχα ρωτήσει οὔτε τὸ ἕνα χιλιοστὸ ἀπ᾿ αὐτὰ ποὺ ἤθελα νὰ μάθω. Δὲν ἤξερα κἄν τὴ διεύθυνσή του.

Καλά, αὐτὸ δὲν ἦταν πρόβλημα. Θὰ τὴν ἔψαχνα στὸν τηλε-φωνικὸ κατάλογο.

Βρισκόμουνα σὲ μιὰ κατάσταση μεθυσμένης διαύγειας ὅλη τὴν ὑπόλοιπη μέρα. Ὅλα ταίριαζαν καὶ ἔβγαζαν νόημα στὴν ὑπόθεσή μου, ἐκτὸς ἀπὸ ἕνα πράγμα. Δὲν χωροῦσε ἀμφιβολία ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι ποὺ ἡ παρουσία τους ἐπιταχύνει τὸ ὁποιοδήποτε ἔργο — εἶχα συναντήσει κι ἐγὼ ὁ ἴδιος τέτοιους ἀνθρώπους. Ὅμως ἡ ἐπίδρασή τους γινόταν αἰσθητὴ πάντα μὲ ἁπτούς, συγκεκριμένους τρόπους: μὲ λόγια, μὲ χειρονομί-ες, μὲ κάποιο γέλιο ἴσως. Καὶ συμμετεῖχαν στὴ δουλειά, δὲν ἦταν ἁπλῶς παρόντες! Ἐνῶ ὁ Φεντυάσκιν περιοριζόταν νὰ βρίσκεται ἐκεῖ.

Τὰ ἐπιτεύγματα τῆς ἐπιστήμης μᾶς ἔχουν ἐκπαιδεύσει νὰ γινόμαστε κάτι σὰν ἐπιστήμονες ἐρευνητὲς μπροστὰ στὸ παρα-μικρὸ πρόβλημα. Κι αὐτὸ ἀποφάσισα νὰ κάνω. Μὲ φαντάστηκα νὰ παίρνω τηλέφωνο τὸν Καθηγητὴ Χ, νὰ πηγαίνω νὰ δῶ τὸν Ἀκαδημαϊκὸ Ψ καὶ νὰ πείθω καὶ τοὺς δύο νὰ τρέξουμε ὅλοι μαζὶ νὰ βροῦμε τὸν Φεντυάσκιν. Ἀλλὰ ἀμέσως ξανάρθα στὰ συγκαλά μου. Ὁ Καθηγητὴς Χ καὶ ὁ Ἀκαδημαϊκὸς Ψ δὲν μπο-ροῦσαν νὰ κάνουν τίποτε. Ἄνθρωποι μὲ παράξενες καὶ ἐντυπω-σιακὲς ἱκανότητες δὲν ἦταν ἄγνωστοι στὴν ἐπιστήμη. Αἴφνης ἐμφανίζεται κάποιος ποὺ μπορεῖ νὰ ὑπολογίσει τὴν κυβικὴ ρίζα ἑξαψήφιων ἀριθμῶν πιὸ γρήγορα ἀπὸ ὁποιοδήποτε κομπιοῦτερ. Ἢ ἀκοῦμε γιὰ κάποιον ποὺ δὲν κοιμᾶται ποτέ του. Ποιός ξέρει πόσα πράγματα ὑπάρχουν στοὺς ἀνθρώπους ποὺ εἶναι πραγμα-


21


τικὰ ἀπίστευτα; Κι ὅμως — προσπάθησε ποτὲ ἡ ἐπιστήμη νὰ τὰ μελετήσει; Ὁ ἄνθρωπος-ὑπολογιστὴς πείθει τὸν καθένα: τὰ ἀποτελέσματα τῶν φανταστικῶν ταλέντων του εἶναι ὁρατά, τὰ βλέπεις πάνω στὸν πίνακα. Μπορεῖς νὰ τὸν ἐξετάσεις — καὶ πράγματι, τὸν ἐξετάζουν. Ὡραῖα. Καὶ μετά;

Χώρια ποὺ ὁ Φεντυάσκιν δὲν θὰ μποροῦσε κἂν νὰ ἐπιδείξει τὴν ἱκανότητά του. Δὲν μποροῦσε νὰ μετρηθεῖ ποσοτικά, δὲν μποροῦσε νὰ ἐκδηλωθεῖ μὲ ἄλλους ἐξ ἴσου συγκεκριμένους καὶ πειστικοὺς τρόπους. Μποροῦσες εἴτε νὰ πιστέψεις σ᾿ αὐτὸν ἢ νὰ μὴν πιστέψεις. Καὶ ἡ πίστη δὲν ἀποτελεῖ ἀπόδειξη γιὰ τὴν ἐπιστήμη.

Τελικὰ ἀποφάσισα νὰ ψάξω νὰ τὸν βρῶ, νὰ περάσω ἕνα-δυὸ βράδια κοντά του καὶ νὰ δῶ τὶ θὰ συμβεῖ.

Ἀλλὰ πρῶτα τὸ χαμαλίκι τῶν διορθώσεων στὸ βιβλίο μου, ἔπειτα μιὰ ἀρρώστια, ἀκόμα πιὸ μετὰ κάποια σπουδαία δουλειά — οὔτε ποὺ θυμᾶμαι τώρα ἀκριβῶς τὶ ἦταν, ἀλλὰ θυμᾶμαι ὅτι δὲν μὲ ἔπαιρνε νὰ τὴν ἀναβάλω... Δὲν εἶναι ὅτι ξέχασα τὸν Φε-ντυάσκιν, ἁπλῶς ἡ ὅλη ὑπόθεση εἶχε πάρει νὰ ξεθωριάζει.

Παρ᾿ ὅλα αὐτὰ τὸν συνάντησα.Καὶ αὐτὴ τὴ φορά ἐπίσης ἔτρεξα κατὰ πάνω του στὸ δρόμο.

Ἦταν μιὰ ἀσυνήθιστα ζεστὴ μέρα γιὰ ἀρχὲς Μαΐου· ἡ ἄσφαλτος εἶχε μαλακώσει κάτω ἀπὸ τὸν καυτὸ ἥλιο, μ᾿ ὅλο ποὺ τὰ δέντρα ἀκόμα ἦταν γυμνὰ ἀπὸ φύλλα. Ἦταν παράξενη ἡ εἰκόνα τοῦ πυρωμένου οὐρανοῦ νὰ διακρίνεται ἀνάμεσα ἀπὸ γυμνὰ χει-μωνιάτικα κλαδιά. Ὁ Φεντυάσκιν προχωροῦσε καμπουριαστός, σέρνοντας τὰ πόδια του, μὲ τὰ χέρια του νὰ προβάλλουν κρεμα-σμένα σὰν ἄψυχα ἀπὸ τὰ μανίκια του. Πέρασε δίπλα μου χωρὶς νὰ μὲ προσέξει καὶ χρειάστηκε νὰ τὸν φωνάξω μὲ τ᾿ ὄνομά του γιὰ νὰ σταματήσει.

Ἔτρεμε. Μὲ κοίταξε μὲ χαμένο βλέμμα καὶ φάνηκε νὰ μὲ ἀναγνωρίζει ἀμυδρά, σὰν νὰ ἔβλεπε μιὰ θολὴ σιλουέτα στὸν ὁρίζοντα.

«Εἶσαι ἄρρωστος;»«Ὄχι, γιατί;» ρώτησε διστακτικά. «Ἁπλῶς κρυώνω.»«Μὲ τέτοια ζέστη;»«Μά, εἶναι ὁ ἀέρας — δὲν φυσάει;»Κοίταξα γύρω. Δὲν φυσοῦσε καθόλου. Οἱ σημαῖες κρέμονταν

ἄψυχες στοὺς ἱστούς.


22

«Δὲν τὸν νοιώθεις τὸν ἀέρα;» μὲ ἐπέπληξε. «Φυσάει... ἐδῶ καὶ καιρὸ φυσάει, ἀλλὰ σήμερα εἶναι ἰδιαίτερα ἄγριος. Ὑπάρχει μιὰ παγωνιὰ πάνω ἀπὸ τὴν ἀρχαία, σοφή κουλτούρα μας. Δὲν τὸν νοιώ... — ἄ, συγγνώμη! Ξέχασα, ἐσὺ δὲν πιάνεις τὸ dernier cri τῆς σκέψης.»

«Δὲν καταλαβαίνω — τί λές;»«Μά γιατί δὲν τὸ νοιώθεις; Πῶς τολμᾶς νὰ μὴν τὸ νοιώθεις;

Ἡ λογικὴ ἔχει παγώσει, ἔχει ζαρώσει, σπαρταράει καὶ πεθαίνει. Κι ἐσὺ ζεσταίνεσαι;»

Μοῦ φώναζε, ἔξω φρενῶν. Καὶ μετὰ μαζεύτηκε. Ἐγὼ δὲν μι-λοῦσα. Μόνο μετακινοῦσα τὸ βάρος μου ἀμήχανα, ἀπὸ τὸ ἕνα πόδι στὸ ἄλλο.

«Ὁ θάνατος ἑνὸς ἐπιστήμονα δὲν εἶναι τόσο κακός,» συνέχισε σχεδὸν ψιθυριστά. «Γιατὶ ἔχουμε νὰ κάνουμε μὲ κάτι ποὺ δὲν καταστρέφεται, καταλαβαίνεις; Ἀκόμα κι ἂν δὲν ὑπῆρχε Νεύτω-νας, οἱ νόμοι τῆς βαρύτητας θὰ ἀνακαλύπτονταν ἔτσι κι ἀλλιῶς. Ἀκόμα καὶ χωρὶς τὸν Ἀινστάιν θὰ εἴχαμε τὴ θεωρία τῆς σχετικότη-τας. Ἀλλὰ ἂν δὲν ὑπῆρχε Λέων Τολστόι; Μπορεῖ νὰ ψάχναμε γιὰ αἰῶνες, ἀλλὰ κι ὡς τὴν αἰωνιότητα δὲν θὰ βρίσκαμε ἕνα Πόλεμος καὶ Εἰρήνη! Κανένας καὶ τίποτα δὲν μπορεῖ νὰ ἀποκαταστήσει τέτοιες ἀπώλειες! Ἐκεῖ εἶναι ὅλο τὸ πρόβλημα!». Σιγὰ σιγὰ ἡ φωνή του ἔβγαινε πιὸ σταθερή. «Γι᾿ αὐτὸ θὰ πεθάνει μέσα στὴν ψυχὴ κάποιου ἡ ἀνθρωπότητα, γι᾿ αὐτὸ δὲν θὰ ξυπνήσει ἡ σκέψη σὲ κάποιον, γι᾿ αὐτὸ κάποιος δὲν θὰ μπορεῖ νὰ ζεσταθεῖ. Ἀλλὰ ἀκόμα καὶ γιὰ τὶς ἐπιστῆμες εἶναι τρομερό! Σκέψου μόνο πῶς θὰ ἦταν τὰ πράγματα ἂν εἶχαν παγώσει οἱ σκέψεις τοῦ Μάρξ! Ὄχι, ὄχι, δε μπορεῖς νὰ καταλάβεις πῶς νοιώθω, πῶς εἶναι νὰ ἀκοῦς τὶς ἐπιθα-νάτιες κραυγὲς τῆς σκέψης, νὰ ἀκοῦς ἱκεσίες γιὰ βοήθεια γεμάτες ἀπελπισμένη ἀπόγνωση καὶ νὰ μὴν μπορεῖς νὰ κάνεις τίποτα!»

«Ἠρέμησε» τοῦ εἶπα.Ἀλλὰ δὲν μποροῦσε νὰ ἠρεμήσει. Ἔκλαιγε μὲ λυγμούς, φωνά-

ζοντας. Οἱ περαστικοὶ μᾶς κοίταζαν στὸ δρόμο.Τὸν πῆρα ὥς ἕναν αὐτόματο πωλητὴ ἀναψυκτικῶν, ἄνοιξα

δρόμο σπρώχνοντας στὴν οὐρά, τοῦ ἔδωσα κάτι νὰ πιεῖ καὶ τοῦ πρότεινα νὰ τὸν πάω στὸ σπίτι του.

«Δὲν προλαβαίνω!», φώναξε παθιασμένα ὅταν τοῦ τὸ πρό-τεινα. «Πάω νὰ βρῶ ἐκείνους ποὺ σκέφτονται ἀκόμα. Μὴ μὲ κρατᾶς! Πρέπει νὰ προφτάσω!»


23


Μὲ τὸ ζόρι τὸν κατάφερα νὰ συμφωνήσει νὰ ξανασυναντη-θοῦμε.

Ἀλλὰ δὲν μπόρεσε νὰ γίνει. Πέθανε ἐκείνη τὴν ἴδια μέρα, ὅπως ἔμαθα ἀργότερα, ἀπὸ συγκοπὴ στὴ μέση τοῦ δρόμου. Ἔτρεχε γιὰ κάπου. Οἱ περαστικοὶ τὸν μάζεψαν καὶ οἱ γείτονές του κανόνισαν τὴν ταφή του, ἀφοῦ δὲν εἶχε συγγενεῖς ἢ φίλους νὰ νοιαστοῦν. Πέθανε ὅπως ἔζησε, ἥσυχα, χωρὶς κανεὶς νὰ προ-σέξει τὴν ἀπουσία του. Ἕνας ἄνθρωπος μὲ τὸ παράξενο ταλέντο νὰ μεγεθύνει τὶς σκέψεις τῶν ἄλλων. Ἀκόμα κι ἐγὼ δὲν αἰσθάν-θηκα νὰ μοῦ λείπει. Μόνο μιὰ λύπη καὶ μιὰ ἀπογοήτευση, ποὺ ποτέ του δὲν διάβηκε τὴ δική μου πόρτα τὴν ὥρα ποὺ δούλευα καὶ ποὺ τώρα πιὰ δὲν θὰ τὴ διαβεῖ ποτέ του..

Ἡ ἱστορία ποὺ γράψαμε μὲ τὴ σιωπηλὴ παρουσία τοῦ Φε-ντυάσκιν εἶχε μεγάλη ἐπιτυχία, ἀλλὰ φυσικὰ κανείς μας δὲν ἀναγνώρισε δημόσια τὴ συμβολή του. Στὴ σκέψη μου τὸν εὐχα-ρίστησα ἀσφαλῶς, νοιώθοντας μᾶλλον ἄβολα.

Κι αὐτὸ εἶναι ὅλο. Ἡ ζωὴ εἶναι γεμάτη ἀπὸ καταστάσεις ἡμι-τελεῖς, ἀπὸ παρατηρήσεις ποὺ δὲν ὁλοκληρώθηκαν, ἀπὸ πράγ-ματα ποὺ δὲν χωρᾶνε στὶς παραμέτρους μιᾶς ἱστορίας ὁλοκλη-ρωμένης, κατανοητῆς ἀπὸ κάποιον ξένο. Ὅλα αὐτὰ τὰ κρατᾶμε μέσα μας καὶ τὰ παίρνουμε μαζί μας.

Κάτι τέτοιο θὰ εἶχε γίνει καὶ μὲ τούτη τὴν ἱστορία, ἂν δὲν ἄνοιγα χτὲς τὴν ἐφημερίδα καὶ δὲν ἔπεφτα πάνω σὲ μιὰ συνέ-ντευξη μὲ κάποιον ποὺ εἶχε κάνει μιὰ σημαντικὴ ἀνακάλυψη καὶ ποὺ ἔλεγε σὲ κάποιο σημεῖο: «Ὀφείλω ἰδιαίτερες εὐχαριστίες στὸν Π.Π. Φεντυάσκιν, ποὺ μὲ βοήθησε νὰ ξεπεράσω τὰ ἐμπό-δια γιὰ τὴ λύση τοῦ προβλήματος.»

Δὲν ὑπῆρχε ἄλλη ἀναφορὰ στὸν Φεντυάσκιν, ἀλλὰ ἀκόμα κι αὐτὴ ἡ σύντομη ἀναφορὰ μὲ ἄγγιξε βαθιά. Κάποιος τὸν θυμόταν καὶ τοῦ χρωστοῦσε εὐγνωμοσύνη, ἐνῶ ἐγὼ δὲν εἶχα παρόμοια γενναιοφροσύνη. Ἦταν σὰν νὰ παραδεχόμουνα ὅτι ἡ ἱκανότητα νὰ βοηθᾶς τοὺς ἄλλους νὰ σκεφτοῦν ἔχει μικρότερη ἀξία. Γι᾿ αὐτὸ ἔνοιωσα ὑποχρεωμένος νὰ γράψω γιὰ τὸν Φε-ντυάσκιν, τοῦ ὁποίου ἡ παρουσία ὑπῆρξε τὸ ἴδιο ἀπαρατήρητη καί, ὡστόσο, τὸ ἴδιο ἀπαραίτητη γιὰ τὴ ζωή, ὅσο καὶ ἡ παρουσία τῶν ἐνζύμων γιὰ τὴν ὑγεία τοῦ σώματος.


24

Γιάννης Πατ ίλης

Λογοτεχνικό Περιοδικό:Μια ιδιαίτερη κοινωνική μορφή

του Μικρού ΤύπουΟμιλία στο βιβλιοπωλείο Δέντρο, Ρόδος 24/2/2016

Ευχαριστώ το πε ρι ο δι κό Νησίδες για την πρό σκλη σή του να έρ θω στο νη σί σας προ κει μέ νου να σας εκ θέ σω αυ τά που γνω ρί ζω για το θέ μα.Πρό σκλη ση ι δι αι τέ ρως τι μη τι κή για μέ να, ε πει δή νο μί ζω ό τι

με τις Νη σί δες μοι ρα ζό μα στε κοι νές αρ χές ως προς το φαι νό με-νο του Μι κρού Τύ που και ι δι αί τε ρα των λο γο τε χνι κών πε ρι ο δι-κών. Το νί ζω το «ι δι αι τέ ρως τι μη τι κή», δι ό τι η α γά πη μου για το λο γο τε χνι κό πε ρι ο δι κό με κά νει να συλ λέ γω και πε ρι ο δι κά που δεν μου α ρέ σουν ή δε συμ φω νώ με τις αρ χές τους, μό νο και μό-νο για τί πι στεύ ω πως ε κεί νο το ο ποί ο κι νεί μια ο μά δα αν θρώ-πων ή έ να πρό σω πο να εκ δώ σει έ να πε ρι ο δι κό εί ναι α πό μό νο του ση μαν τι κό για τον πο λι τι σμό και τη λο γο τε χνί α.

Το πά θος μου για τα πε ρι ο δι κά ξε κι νά α πό το 1978, ό ταν εκ-δώ σα με με τον Μι χά λη Γκα νά και τον Κώ στα Μαυ ρου δή το πε-ρι ο δι κό Το Δέν τρο... Μια δεύ τε ρη ο μα δι κή προ σπά θεια για την έκ δο ση ε νός λο γο τε χνι κού πε ρι ο δι κού, στην ο ποί α συμ με τεί χα ε νερ γά, έ γι νε στα μέ σα της δε κα ε τί ας του ’80 με τα έν τυ πα Νή-σος· μου σι κή και ποί η ση και Κρι τι κή και Κεί με να, ε νώ η τρί τη, μο νή ρης αυ τή προ σω πι κή μου, πραγ μα το ποι ή θη κε με το πε ρι ο-δι κό Πλα νό διον α πό το 1986 έ ως το 2012.


25

Νησίδες 14 | Α Ρ Θ Ρ Ο

Τις ευ χα ρι στί ες μου λοι πόν στις Νη σί δες και σε ό λους ε σάς που ήρ θα τε ώς ε δώ για έ να θέ μα που μοιά ζει μεν ει δι κό, αλ λά δεν εί ναι και τό σο, λό γω της ευ ρύ τε ρης α πή χη σης που έ χει στο κοι νό καλ λι εργη μέ νων ή α νή συ χων α να γνω στών το έρ γο πο λι-τι σμού που συ νι στά το λο γο τε χνι κό πε ρι ο δι κό.

Θέ λω να α φι ε ρώ σω τη ση με ρι νή ο μι λί α μου στη μνή μη ε νός α γα πη μέ νου φί λου, ση μαν τι κού ποι η τή και σπου δαί ου συμ πο-λί τη σας, που εί χα την κα λή τύ χη να γνω ρί σω, ό ταν ή ταν ή δη ο γδόν τα πέν τε ε τών, ε πει δή ζού σε για με γά λο χρο νι κό δι ά στη-μα στην Αυ στρα λί α: του Δη μή τρη Τσα λου μά. Στο πρό σω πό του συ νάν τη σα έ ναν ω ραί ο άν θρω πο και ταυ το χρό νως έ ναν ξε χω ρι-στό ποι η τή της ελ λη νι κής γλώσ σας. Θε ω ρεί ται ση μαν τι κός ποι-η τής της Αυ στρα λί ας, δι ό τι έ γρα ψε ε πί σης στα αγ γλι κά, αλ λά και η ελ λη νό γλωσ ση ποί η σή του α να με τρι έ ται με τις κα λύ τε ρες στιγ μές του ελ λη νι κού λυ ρι σμού.

Ό πως σας εί πα, ε ξέ δι δα το πε ρι ο δι κό Πλα νό διον α πό το 1986 ώς το έ τος 2012. Την χρο νιά αυ τή το στα μά τη σα, ε πει δή έ κρι-να ό τι εί χε κλεί σει τον κύ κλο του ή, για να εί μαι πε ρι σ σό τε ρο

Ο Γ. Πατίλης στην εκδήλωση του περιοδικού Νησίδες “Παρατηρήσεις σε μια διαδρομή δεκατριών τευχών”, βιβλιοπωλείο Το Δέντρο, 20/2/2016.

Φωτογραφία: Αναστασία Δρελιώση.


26

α κρι βής, ε πει δή εί χα κλεί σει ε γώ τον δι κό μου κύ κλο ως εκ δότης έ ντυ πων λο γο τε χνι κών εγ χει ρη μά των. Ε πι κεν τρώ θη κα τό τε σε έ να άλ λο εί δος πα ρα πλή σιας εκ δο τι κής δρα στη ρι ό τη τας, αλ λά τού τη την φο ρά στον η λε κτρο νι κό κό σμο του δι α δι κτύ ου: σε έ να καλ λι τε χνι κό ι στο λό γιο για το μι κρό δι ή γη μα που με τον τί-τλο Πλα νό διον – Ι στο ρί ες Μπον ζά ι εί χε ή δη ξε κι νή σει δύ ο χρό-νια πρίν, το 2010. Δη μο σι εύ ον ται έκ το τε ε κεί μι κρά δι η γή μα τα, ε κτός α πό πρω τό τυ πα ελ λη νι κά, και πολ λά άλ λα με τα φρα σμέ-να α πό αρ κε τές γλώσ σες. Για μέ να εί ναι έ να εί δος συ νέ χειας του Πλα νό διου, με πο λύ λι γό τε ρο κό στος και κό πο, βέ βαι α.

Έ να χρό νο α φό του εί χε στα μα τή σει το πε ρι ο δι κό, συ νει δη το-ποί η σα ό τι ε νώ πολ λές φο ρές και με δι α φο ρε τι κές ευ και ρί ες εί-χα γρά ψει και μι λή σει για τα λο γο τε χνι κά πε ρι ο δι κά α πό ποι κί-λες ο πτι κές γω νί ες, τα κεί με να αυ τά ελάνθαναν σε βά θος με ρι-κών δε κα ε τι ών. Α πο φά σι σα λοι πόν να τα συγ κεν τρώ σω σε έ ναν τό μο, και έ τσι, δί κην στε φά νου τι μη τι κού στο α πελ θόν έν τυ πο Πλα νό διον, να τα κυ κλο φο ρή σω το 2013 α πό τις εκ δό σεις Ύ ψι-λον σε έ ναν τό μο με τί τλο: Μι κρός Τύ πος: Το Λο γο τε χνι κό πε-ρι ο δι κό. Θε ω ρί α και α σκή σεις. Κεί με να 1978-2013. Μέ σα ε κεί μπο ρεί να βρει κα νείς συγ κεν τρω μέ νες, για έ να χρο νι κό ά νυ σμα τριά ντα πέν τε ε τών, υ πό μορ φήν συ νεν τεύ ξε ων, ο μι λι ών, άρ-θρων, δο κι μί ων και σχο λί ων τις α πό ψεις ε νός αν θρώ που που ή ταν για με γά λο δι ά στη μα χρό νου δο σμέ νος εμ πει ρι κά σε τού-τη την εκ δο τι κή δρα στη ρι ό τη τα.

Δεν α σχο λή θη κα με τα λο γο τε χνι κά πε ρι ο δι κά, ε πει δή μου ά ρε σε και μου α ρέ σει η λο γο τε χνι κή έκ φρα ση και μό νο, αλ λά δι ό τι εί χα έ να βα θύ τε ρο πο λι τι κό σκο πό, που συ νο ψί ζε ται στην πε ποί θη ση πως άν θρω ποι, ό πως ε γώ και άλ λοι, που μοι ρα ζό-μα στε τα ί δια γού στα και τις ί δι ες α ξί ες στον πο λι τι σμό, ο φεί-λου με να τα υ πε ρα σπι στού με ι δρύ ον τας έ να χώ ρο ό που ε μείς οι ί διοι θα α πο φα σί ζου με για τα κεί με να, την αι σθη τι κή τους, τον τρό πο πα ρου σί α σής τους και τον τρό πο ε πι κοι νω νί ας μας μέ σω αυ τών με τους άλ λους. Αυ τή ή ταν η δι κή μου βού λη ση α πό τό-τε που άρ χι σα να α σχο λού μαι με τα λο γο τε χνι κά πε ρι ο δι κά στα τέ λη της δε κα ε τί ας του ‘70 και ο πωσ δή πο τε με το Πλα νό διον. Γι’ αυ τό και τολ μώ να πω ό τι σχε δόν ό λα εί χαν έ ναν έν το να κρι τι κό και πα ρεμ βα τι κό χα ρα κτή ρα που, πα ρα δέ χο μαι, με ρι κές φο ρές, γι νό ταν υ περ βο λι κά ε πι θε τι κός και βί αι ος, έ δει χνε ό μως


27

Νησίδες 14 | Α Ρ Θ Ρ Ο

κα θα ρά την πρό θε ση αυ τή... Η δη μο σί ευ ση της γνώ μης δεν εί-ναι α νώ δυ νη έκ φρα ση γού στου, εί ναι μά χη για πνευ μα τι κή ε πι-βί ω ση πά νω στο δί κο πο ξυ ρά φι της α ξι ο λό γη σης...

Και ρός, ό μως, να πε ρά σω στο κυ ρί ως θέ μα, που σε έ να με γά-λο βαθ μό θα εί ναι η πα ρου σί α ση του βι βλί ου στο ο ποί ο μό λις α να φέρ θη κα, το Μικρός Τύπος. Θεωρία και ασκήσεις. Κείμενα 1978-2013. Στο πρώ το μέ ρος του, με τον τί τλο «Θε ω ρί α», πε-ρι λαμ βά νον ται α φε νός κεί με να δο κι μια κού τύ που για το λο γο-τε χνι κό πε ρι ο δι κό ως εί δος γε νι κώς, α φε τέ ρου κεί με να αυ το α να-φο ρι κά για την προ σω πι κή μου εμ πλο κή με τα πε ρι ο δι κά και ει δι κό τε ρα με το Πλα νό διον. Στο δεύ τε ρο μέ ρος του τό μου, με τον τί τλο «Α σκή σεις», υ πάρ χουν κεί με να σχο λι ο γρα φι κά, πολ-λά α πό αυ τά δη μο σι ευ μέ να κα τά και ρούς σε τρί τα έν τυ πα, τα ο ποί α ε λέγ χουν κυ ρί ως τις πρα κτι κές των ΜΜΕ, α πο τε λών τας, ταυ το χρό νως, ε φαρ μο γή κα τά κά ποι ον τρό πο των θε ω ρη τι κών α πό ψε ων που ε κτί θε νται στο πρώ το μέ ρος.

Ἡ πα ρου σί α ση αυ τή, λοι πόν, ε στι ά ζον τας ό πως προ α ναγ γέ-λε ται και στον υ πό τι τλο της ση με ρι νής ο μι λί ας, στις «κρί σι μες θε μα τι κές» του ζη τή μα τος, θὰ μπο ρού σε να συ νο ψι στεί στα πα-ρα κά τω ση μεί α:

1. Πρώ τα πρώ τα στην δι ευ κρί νι ση της έν νοι ας «Μι κρός Τύ-πος», αν τί στοι χης του αγ γλι κού «Small Press». Πρό κει ται για έν νοι α που δεν την αν τι λαμ βα νό μα στε πάν τα ε ξί σου κα λά, ό πως αν τι λαμ βα νό μα στε λ.χ. την έν νοι α «ΜΜΕ».

2. Δεύ τε ρον στη δι ε ρεύ νη ση της σχέ σης που έ χει ο Μι κρός Τύ πος με τον Με γά λο, ε στι ά ζον τας ει δι κό τε ρα στην με τα ξύ τους κρί σι μη ει δο ποι ό δι α φο ρά, αυ τή που τα ξε χω ρί ζει σα φώς, εμ πο δί ζον τας να θε ω ρη θεί ο πρώ τος υ πο σύ νο λο του δεύ τε ρου.

3. Τρί τον στην α νά δει ξη της υ ψη λής κοι νω νι κό τη τας ή συλ-λο γι κό τη τας που εί ναι συ νυ φα σμέ νη με την έκ δο ση ε νός λο γο-τε χνι κού πε ρι ο δι κού και η ο ποί α το αν τι δι α στέλ λει έν το να προς το λο γο τε χνι κό βι βλί ο. Λο γο τε χνι κό πε ρι ο δι κό και βι βλί ο μοιά-ζουν ί δια, μπαί νουν και τα δύ ο στο ί διο βι βλι ο πω λεί ο και �

nesides 14 jun 6 · 2018. 4. 23. · Στον ποιητή Β.Π. αρέσει να...

Documents