Harita Çizimi I 40

Netcad 7.0 progamında Arazi Topoğrafyasının Gösterimi (Netsurf Modü-

lü)

Netcad 7 yazılımı ilk çaıldığında ekrana ribbon tarzı menüler gelecektir. Menülerin ta-

nırımları konu içinde örneklerle yapılacaktır. NetCad yazılımın 5 serisi yazılımlardan farklı

olarak katman penceresi ekranın solunda bir sekme ve sekmeye ait penceresi gelecektir (Şekil

31’de 1 numaralı sekme Katman sekmesini ve açık olan Katman Yöneticisi penceresini gös-

termektedir.)

Şekil 31

Şekil 32

Aç menüsüyle ekrana Doya Aç penceresi gelir (Şekil 33). Yapılacak uygulamada

NetCad kurumsal sitesi olan portal.netcad.com.tr adresinden indirilen kullanılmıştır. Uygula-

Arazinin topoğrafyasını gösterebil-

mek için, arazide yapılmış plankote

ölçümleri projeye eklenmesi gerek-

mektedir. Bunun için ekranın sol üst

köşesinde bulunan NetCad yazılım

sembolüne tıklanır ve açılan menü alt

menü seçeneklerinden Aç seçilir (Şe-

ki 32).

Harita Çizimi I 41

ma NCZ proje dosyası halindedir. Dosya türü olarak “Netcad Dosyaları (*.NCZ)” seçilir ve

“detay_sev.NCZ” uygulaması açılır.

Şekil 33

Şekil 34

Ölçüm noktalarının yükseklik (Kot = Z = H) değerlerini görmek istersek, “Görünüm”

menüsü “Etiket Ayarları” kısmında “Nokta Kotları” onay kutusunun aktif edilmesi gerekir

(Şekil 35 2 numaralı kısım). Aktif edildiğinde grafik ekranda noktaların kotları gözükecektir

(Şekil 35 3 numaralı kısım).

detay_sev.NCZ proje

dosyası açıldığında

Katman Yöneticisi

penceresinde proje

içinde oluşturulmuş

tabakalar görülmek-

tedir (Şekil 34).

Harita Çizimi I 42

Şekil 35

Ölçüm noktaları örnekte “NOKTA” tabakasına kayıtlıdır. Tabaka özelliklerini değiş-

tirmek için “Katman Yöneticisi” penceresinde ki ilgili tabakanın üzerine çift tıklayarak “Ta-

baka Özellikleri” penceresi açılır. Açılan pencere üzerinde tabaka özellikleri değiştirilebilir

(Şekil 36).

Şekil 36

Arazi Yüzeyinin Üçgenlerle Kaplanması

Arazinin topoğrafyasını belirlemek, eş yükseklik eğrilerini çizmek, plankote verilerin-

den en kesit oluşturmak, belirli bir yükseklik seviyesini temel alarak hacim / Kübaj hesapla-

Harita Çizimi I 43

mak için yüzeyi üçgenlerle kaplamamız gerekir. 2 boyutlu çizim ortamında arazi yüzeyini

topoğrafya ile göstermenin yöntemi ölçüm noktalarıyla üçgenler oluşturarak arazi yüzeyin

kaplamaktır. Ölçüm noktaları arazinin engebesinin değiştiği yerlerde alındığı için, noktalardan

oluşturacak üçgenler araziyi temsil edecektir. Nokta alım aralıkları ne kadar kısa olursa arazi

o kadar iyi temsil edilecektir. Fakat engebenin değişmediği yerlerde yapılacak sık alımlar iş

gücü ve maliyetin artmasına neden olacaktır.

Şekil 37’de nokta alımlarının sık yapılmadığı bir yüzeyde oluşacak üçgenlerle sonuç

yüzey temsili gözükmektedir.

Şekil 37

Harita Çizimi I 44

Şekil 38

detay_sev.NCZ uygulamasındaki plankote ölçüm verileri kullanarak arazinin gerçek-

teki durumunu üçgenlerle ortaya çıkarmak için “Netsurf” menüsünde üçgen oluştur seçilir

(Şekil 39’da 2 numaralı kısım).

Şekil 39

Şekil 38’de çok sık nokta alımı

sonucu oluşan üçgenlerle yüze-

yin gerçeğine ne kadar benzedi-

ği gözükmektedir. Verilen ör-

neklerde insan ve hayvan figür-

lerinin iki boyutlu resimlerinden

tanımlama yapılmaya çalışılmış-

tır. Coğrafi objelerin yüzeylerin

engebeleri de harita bu mantıkla

topoğrafik olarak oluşturulmak-

tadır.

Harita Çizimi I 45

Program üçgenler oluşturulurken hangi objelerin kullanılacağını seçmemizi istiyor.

Bunun için “Üçgen Oluştur” seçeneğinden sonra çıkan, “Seçim Araçları” penceresinde kulla-

nılabilecek obje seçim kısmından “Obje Tipleri” kısmından “Nokta” onay kutusu seçilir (Şe-

kil 40’da 3 numara) ve “Hızlı Seçim Araçları” kısmından ise “Tümünü Seç” düğmesine tıkla-

nır (Şekil 40’da 2 numara).

Şekil 40

Seçim yapıldıktan sonra Mouse sağ tuşu ile seçimi bitirildiğinde “Üçgen Oluştur”

penceresi gelir. Pencerede “Üçgenleri Analiz Et” düğmesine tıklandığında ölçüm noktalarıyla

oluşturulacak olan üçgenlerin en kısa ve en uzun değerleri çıkacaktır (Şekil 41).

Şekil 41

En kısa ve En uzun üçgen kenarları bizim ölçüm verilerimize göre oluşur. Fakat öl-

çümde istenen hassasiyete göre ölçüm verilerine göre bu değerler değiştirilip üçgen oluştu-

Harita Çizimi I 46

rulması sağlanabilir. Örneğin Şekil 41’de “En Uzun Üçgen Kenarı” değeri 809.26 m çıkmış-

tır. Bu değer iki nokta arasındaki en uzun mesafeyi söylemektedir. bu iki nokta arasında olu-

şacak bir üçgen araziyi temsil etmeye bilir. Yada en kısa üçgen kenarı yaklaşık 3 mm ve bu

değer neredeyse üst üste bir nokta alımı yapıldığı anlamına gelmektedir. Bu iki nokta arasında

oluşacak üçgen de araziyi temsil etmeyecektir. NetCad yazılımı araziyi temsil etmeyecek üç-

genleri ayırt etmek için üçgen kenar sınırlarını belirlemek için kenar sınırlarını bizim belirle-

memize izin verir ve bu sınırlara göre araziyi temsil etmeyecek üçgenleri ayrı tabakada saklar.

Şekil 41’de en uzun üçgen kenarı 40.5 m, en kısa üçgen kenarı 0.5 m olarak belirlenmiştir.

Tabaka adını da “BOZUK_UCGEN” olarak isimlendirir (Şekil 42 1 numaralı tabaka ve alan).

Diğer oluşan üçgenler ise “UCGEN_MODEL” isimli tabakada tutulur (Şekil 42 2 numaralı

tabaka ve alan).

Şekil 42

Şekil 42 incelenirse BOZUK_UCGEN tabakasına kayıtlı kırmızı renkli üçgenler çok

uzun kenarlara sahip, mavi renkli UCGEN_MODEL tabakasında kayıtlı üçgenler daha kısa

kenarlıdır. Oluşan üçgenlerin her bir köşesi bir ölçüm noktasına karşılık gelmektedir. Verilen

kenar kısıtlamaları üçgenlerin oluşmasında kıstastır.

Üçgenler oluşturulduktan sonra ek yeni işlem yapmadan evvel, hatalı olan araziyi tem-

sil etmeyen üçgenler kapatılmalıdır (Şekil 43).

Şekil 43

Harita Çizimi I 47

Oluşan üçgenlerden eş yükselti eğriler oluşturmak için Netsurf menüsünden “Eğri Ge-

çir” tuşuna basılır (Şekil 44).

Şekil 44

Program eğrilerin oluşturulmasında hangi objelerin kullanılacağını ve hangilerinin se-

çileceğini “Seçim Araçları” penceresini aktif ederek sorar.

Şekil 45

Sağ tuşla seçim işlemi bitirildiğinde, ekrana “Eğri Değerleri” penceresi gelir. Bu pen-

cere de eğrilerin oluşturulmasında sınır alınacak yükseklik değerlerinin belirtileceği metin

kutuları bulunur.

Şekil 46

Z min: en küçük Z değerini

verir ve değiştirme imkanını

sağlar.

Z max: en yüksek Z değerini

verir ve değiştirme imkanını

sağlar.

Z artış: maksimum ve mini-

mum yükseklik değerleri ara-

sında kaç metre aralıklarla

eğri oluşturulacağı belirtilir.

Harita Çizimi I 48

Üçgenlerin kenarlarından yararlanarak enterpolasyon hesabıyla eğriler oluşturulur

(Şekil 47).

Şekil 47

Oluşan eğrilerin üzerinde kaç metre yükseklikleri temsil ettikleri yazılması gerekir.

“Eğri Geçir” düğmesi altındaki oka tıklandığında açılan “Eğrilere Kot Yaz” menüsüyle (Şekil

48) eğrilere temsil ettikleri kot değerleri yazılır.

Şekil 48

İki tip kot yazma imkanı vardır.

Eğri boyunca Periyodik: “İlk

yazı” değerinden başlayarak,

“periyot” kadar aralıkla kot yazı-

lır. Her iki değer de metre biri-

mindedir.

Çizgi boyunca: işaretlenecek iki

nokta arasındaki çizgi boyunca

kot yazılmasını sağlar.

Harita Çizimi I 49

Şekil 49 1 m aralıkla kot yazılmasına örnektir.

Şekil 49

Şekil 50’de iki nokta arasında kot yazılması örneği verilmiştir.

0

Şekil 50 (sol resimde noktalar belirlenmiş sağ resimde de kotlar bu doğru boyunda yazılmıştır)

Eğriler oluşturulduktan sonra dikkat edilmesi gereken önemli bir kriter vardır. Eğriler

bazı objelerin içinden geçemez. Bu objeler:

Bina,

Harita Çizimi I 50

Bahçe, park, otopark, pazayeri gibi kapalı alanlar,

Yol,

Şev taramalarının olduğu objeler (dere yatağı, tepe, çukur, tümsek).

Eğer eş yükselti eğrileri bu objelerin içinden geçmişse, eğrilerin objelerin içinde kaldı-

ğı kısımlar silinmelidir. Netsurf menüsü içinde “Eğri Temizle” tıklandığında içinde eğri kal-

mış obje içinde Mouse sol tuşla tıklanması istenir.

Şekil 51

Şekil 52 sol resimde içinden eğri geçen bina görülmektedir. Şekil 52 sağ resimde ise

objenin seçilmesi temsil edilmektedir.

Şekil 52

Şekil 53 sol resim seçim sonrası objenin köşelerine işaret koyarak objenin doğru olup

olmadığını sorgular. Sağ resim ise eğrinin silindiğini temsil eder.

Şekil 53

Harita Çizimi I 51

Şev Taraması

Dere yatağı, tepe (höyük), çukur (kokurdan), tümsek gibi arazi yüzeyini temsil etme-

yen objelerin 2 boyutlu haritada gösterilmeleri şev taramaları sayesinde olur. Bu tip objelerin

oluşturulması için Netsurf menü altında bulunan “Şev Tara” düğmesiyle yapılır (Şekil 54).

Şekil 54

Dere Yatağı Şev Taraması

“Şev Tara” düğmesine basıldığında yazılım penceresinin sağ alt kısmında yer alan

araç çubuğunda “ŞEV ÜSTÜNÜN İLK NOKTASINI GÖSTER” uyarıları dikkate alınmalıdır

(Şekil 55 2 numara). Şev için ilk nokta olarak belirlenecek noktadan itibaren tüm şev üstü

noktaları sırasıyla seçilir (Şekil 55 1 numara).

Şekil 55

Başlangıç noktası tekrar seçildikten sonra sağ tuşla işlemden çıkılır ve şev altı noktala-

rını seçilmesi istenir (Şekil 56).

Harita Çizimi I 52

Şekil 56

Şev altı noktaları seçimi bir doğrultu boyunca noktalar seçilir. Tüm noktalar seçildi-

ğinde seçimi bitirmek için sağ tuşa tıklanır. “Şev Tipleri” penceresi açılır. “Aralık” değeri şev

çizgilerinin aralığını kastetmektedir. Dere yatağının şev taraması için “Dere İçi” seçilir (Şekil

57 sol resim). Şekil 57 sağ resimde şev taraması örneği verilmiştir. Şev taraması bir uzun bir

kısa çizgi olacak şekilde taraması yapılır. Kısa çizgilerin kaldığı taraf her zaman daha yük-

sek de kalan kısmı ifade eder.

Şekil 57

Harita Çizimi I 53

Tepe (Höyük) Şev Taraması

Tepe (höyük) tek doruk noktası olan coğrafik objelerdir. Tepe araziyi temsil etmediği

için tepeyi göstermek için şev taraması yapılır. Netsurf menüsünde “Şev Tara” düğmesi altın-

da “Höyük Tara” tıklandığında (Şekil 58 sol pencere) pencere altında “Tepe Noktasını Gös-

ter” yazısı belirir (Şekil 58 sağ pencere).

Şekil 58

Nokta yakalama modu aktifken tepe noktası Mouse sol tuşla seçilir (Şekil 59 sol re-

sim). Seçim sonrasında ekran alt sağ kısmında ki araç çubuğunda “Şev Altının İlk Noktasını

Göster” yazısı belirir (Şekil 59 sağ resim).

Şekil 59

Şev altı noktaları tepe noktasından yamaç boyunca arazi yüzeyinin normal yükseklik

değerine eriştiği noktalardır. Şev altı noktaları kapalı alan olacak şekilde başlangıcı ve bitişi

aynı olacak şekilde seçilir (Şekil 60).

Şekil 60

Harita Çizimi I 54

Tepe (Höyük) şev taramasında tepe noktası etrafında oluşan bir daireden bir uzun bir

kısa çizgi olacak şekilde tarama yapılır. Dere taraması benzeri olacak şekilde kısa çizgiler

yüksek kısımda kalacak şekilde taramalar çizilir.

Şekil 61

Çukur (Kokurdan) Şev Taraması:

Çukur (kokurdan) coğrafik objesi normal arazi yüzeyini temsil etmeyen bir objedir. Bu

objeyi haritada gösterebilmek için kokurdan şev taraması kullanılır. Netsurf mönü altında

“Şev Tara” düğmesi altında “Kokurdan Şev Taraması” seçilir. Seçim sonrasında pencere sağ

alt kısımda bulunan araç çubuğundaki bilgi de “Çukur Noktasını Göster” ibaresi gözükür.

Şekil 62

Çukur noktası seçildikten sonra bilgi araç çubuğunda “ŞEV ÜSTÜNÜN İLK NOK-

TASINI GÖSTER” yazısı belirir. Çukur objesinde ki şev üstü noktaları çukurun en alt nokta-

sından yamaç boyunca çıkıldığında arazinin normal yükseklik değerlerine ulaşan noktalardır

(Şekil 63).

Şev üstü noktaları alan objesi olacak şekilde başlangıcı ve bitişi aynı olmasına dikkat

edilerek tüm çukurun ağzı boyunca tüm şev üstü noktaları seçilir.

Harita Çizimi I 55

Şekil 63

Çukur (kokurdan) şev taraması aynı tepe şev taramasında olduğu gibi, çukur noktası

etrafında bir halka ile başlar. Kısa çizgiler her zaman yüksek yerde olacağı için burada kısa

çizgiler şev üstü noktalarının oluşturduğu alan sınırlarında kalacak şekilde çizimi yapılır.

Şev Taramalarının İçinde Eğrilerin Temizlenmesi

Eş yükselti eğrileri şev taramaları içinden geçemez. Eğer Şev taramaları yapıldıktan

sonra taramalar içinde eğriler kaldıysa eğrilerin silinmesi gerekir. Otomatik eğri temizlemeyle

eğriler silinemiyorsa, “Eğri Temizle” düğmesine basıldıktan sonra alan içinde bir nokta seçilir

ve eğriler temizlenir.

Şekil 64 sol resimde şev taraması içinde eğriler gözükmektedir. Sağ resimde ise eğriler

silinmiştir.

Harita Çizimi I 56

Şekil 64

Yapılan Projenin kaydedilmesi için en sol üstte NetCad sembolüne tıklanarak açılan

pencerede kayde menüsüne tıklanır ve “Farklı Kaydet” seçilir (Şekil 65).

Şekil 65