neuroendocrinology

02.11.2014

1

Nöroendokrinoloji

Dr. Tevfik YoldemirMarmara Üniversitesi

Kadın Hastalıkları ve Doğum A.D.Üreme Endokrinolojisi ve İnfertilite B.D.

[email protected]

HORMON TANIMI

• ENDOKRİN

• NÖROENDOKRİN

• PARAKRİN

• OTOKRİN

• INTRAKRİN

Aktif hormon

Sirkülasyonda

hormon

INTRAKRİN

sinir sinyalinin sinir sinyalinin eendondokkrinrin sisinyalenyale

dönüşmesidönüşmesi

NNörosekretuarörosekretuarhücrehücre

Parviselülernöronlar

Magnoselülernöronlar

HipotalamusunNörosekretuar

hücreleri

K

MagnocellularParvicellular

Nörosekretuar hücreler (A) ve endokrin bezlerin sempatetik innervasyonu (B)

ÖN HİPOFİZ

ARKA HİPOFİZ

Superior hipofizyal arter

Portal venler

Inferior hipofizyal arter

Hipofizyal venlerHipofizyal venler

median eminence ve hipofiz bezi kanlanması

Internal karotidarter

02.11.2014

2

Hipotalamustaki nöronlar posterior hipofizden hormon sentezler ve salgılar

Hipotalamustaki diğer nörosekretuar hücreler hormonlarını portal kılcal damar sistemine salgılar; buradan hormonlar ön hipofiz bezindeki endokrin hücrelere nakledilir.

LH, FSH, ACTH, TSH, PRL, GH

Oksitosin, vazopresin

Hipotalamustakinöroendokrin hücreler salgılayıcı ve inhibe edici hormon üretirler

Akson uçlardan salgılanarak portal sistemin primerpleksusu ile sinaps yapar. Portal venler yoluyla hormonlar ön hipofize gider

Ön hipofizde hormon salgılayan hücreler hipotalamus hormonlarına, kendi hormonlarını (tropik) salgılayarak veya inhibeederek cevap verir

Tropik hormonlar kanda dolaşarak vücuttaki endokrin bezleri regüle ederler.

Hipotalamusta nöroendokrinhücreler oksitosin ve vazopresin üretir.

Bu nöronların aksonları hipofiz sapından geçer

Arka hipofizin kapillerleri ile sinaps yapar. Terminal bölüme uyarı ulaştığında buradan dolaşıma oksitosinveya vazopresin salgılanır.

HİPOTALAMUS HORMONLARI

HİPOTALAMİK HORMONLARIN YAPILARI VE FONKSİYONLARI HİPOTALAMUS VE ÖN HİPOFİZDEKİ HORMONLAR

02.11.2014

3

H-H aksın geri-bildirim kontrolü

HİPOTALAMUS

HİPOFİZ BEZİ

ETKİLENEN ORGAN

Geri b

ildirim

Eksternal

uyarı

ön hipofiz sekresyonlarının kontrolu

• Adrenokortikotropik hormon – ACTH CRH

• Tiroid stimule edici hormon – TSH TRH

GHIH(somatostatin)

• Luteinize edici hormon ve folikül stimulate edicihormon

- LH & FSH GnRH

• Prolaktin – PRL dopamine (dominant kontrol)

TRH/diğer

• Büyüme hormonu – GH GHRHGHIH

(somatostatin)

Büyüme hormonu ve prolaktin salınımını

kontrol eden faktörler ve geribildirim kontrolü

TSH salınımını kontrol eden faktörler ve

geribildirim kontrolü

ACTH sekresyonunukontrol eden faktörler ve

geribildirim kontrolü

Endokrin Hormonlar

Nörohipofizyal hormonlarOksitosin

Vazopresin

Adenohipofizyal hormonlarDirekt Etkiler

Prolaktin

Melanosit-stimule edici hormon (MSH)

Somatotropin (büyüme hormonu; GH)

Indirekt etkiler

Tirotropin (TSH)

Kortikotropin (ACTH)

Gonadotropinler

Luteinize edici Hormon (LH)

Folikül uyarıcı edici hormon (FSH)

02.11.2014

4

Hipotalamus

Adenohipofiz

Endokrin Bez

Hedef dokular

Adenohipofizyal Hormonların Kontrolü ve Indirekt Etkiler

IndirektDöngü

KısaDöngü

DirektDöngü

Salgılayıcı Faktör

Tropikhormon

Endokrinhormon

Tüm döngüler negatif geribildirim döngüleridir.Takip edilen maddelerin miktarındaki artışlar bu maddelerin daha da salgılanmasını azaltır

nöral uyarılar

Indirekt EtkileyenlerACTH, TSH, LH, FSH

Hipotalamus

Adenohipofiz

Hedef dokular

Adenohipofizyal Hormonların kontroluve Direkt Etkiler

IndirektDöngü

Inhibe edicifaktör

DirektDöngü

Salgılatıcı Faktör

Tüm döngüler negatif geribildirim döngüleridir.Takip edilen maddelerin miktarındaki artışlar bu maddelerin daha da salgılanmasını azaltır

nöral uyarılar

Direkt EtkileyenGH, MSH, Prolaktin

Direkt EtkileyenHormon

Endokrin HormonlarAdenohipofizyal hormonlar

Direkt Etkileri


Büyüme hormonu salgılatıcı hormon (GHRH) �� somatotropin (GH) �� somatik dokular

Büyümeyi destekler, tüm dokularda protein sentezini stimule ederek

GH salgılanması somatostatin tarafından inhibe edilir.


Direkt Etkiler

Prolaktin


prolaktin salgılanması prolaktin inhibe edici faktör (PIF) tarafından baskılanır.

PIF sekresyonu meme uçlarının uyarılması ile inhibe olur.

Süt yapımını stimule eder

Prolaktin salgılatıcı faktör��prolaktin��meme dokusu


Direkt Etkiler

Prolaktin

Melanosit stimule edici hormon (MSH)


MSH salgılatıcı faktör�� melanosit stimule edici hormon��melanositler

Melanositlerde melanin sentezini stimule eder.


Direkt Etkiler

Prolaktin



Indirekt etkiler

Kortikotropin (ACTH)stres hormonlarını ve besin kullanımını

(glukokortikoidler) ve su/mineral dengesini(mineralokortikoidler) düzenler

02.11.2014

5


Direkt Etkiler

Prolaktin



Indirekt etkiler


Kortikotropin salgılatıcı faktör (CRF) ===> kortikotropin===> kortisol, aldosteron===> dokular

kortisol protein sentezini inhibe ederglukoneogenezisi stimule eder(proteinden glukoz sentezi)karbonhidratların yağa dönüşümünü engeller

aldosteron elektrolitleri , özellikle sodyumu regüle eder.

asıl stres hormonufizyolojik stres—homeostaza olan değişik darbelerpsikolojik stres— algılanan rahatsızlıklar

limbik sistem katılımı

Hipotalamus

Adenohipofiz

Endokrin bezi

Hedef dokular

Adrenokortikal Hormonların kontrolü

IndirektDöngü

Kısa Döngü

DirektDöngü

Kortikotropin(ACTH)

Kortisol veAldosteron

nöral uyarılar

CRF

the adrenal gland is really two glands in onecortex = bark, medulla = core

medulla is a modified sympathetic ganglioncortex is an endocrine gland

Activity of both medulla and cortex arestress-related


Direkt Etkiler

Prolaktin



Indirekt etkiler

Tirotropin (TSH)


Tirotropin salgılatıcı faktör (TRF veya TRH)�� tirotropin (TSH) �� tiroid bezi�� tiroksin�� dokular

Gelişimi regüle eder

Erişkinde metabolik hızı düzenler

Hipotalamus

Adenohipofiz

Tiroid Bezi

Hedef dokular

Tiroid Hormonların kontrolü

IndirektDöngü

KısaDöngü

DirektDöngü

TRF (TRH)

TSH

Tiroksin (T4)

Nöral uyarı


Direkt Etkiler

Prolaktin



Indirekt etkiler

Tirotropin (TSH)


Gonadotropinler

Gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) veyaLuteinize hormon salgılatıcı hormon (LHRH) ��luteinize edici hormon (LH) ve

folikül stimule edici hormon (FSH) ��gonadlar (overler veya or testisler)��östrojen ve progesteron veya androjenler��doku

organizasyonel etkiler

aktivasyonel etkiler

02.11.2014

6

1. Pulsatil GnRH sekresyonu belirli bir frekans ve yoğunluk aralığında olmalıdır . Normal üreme fonksiyonu için bu kesinlikle gereklidir.

2. GnRH ön hipofiz üzerine sadece pozitif etkileri vardır: sentez ve depolama, aktivasyon, ve gonadotropinlerinsekresyonu. Gonadotropinler, GnRH’nın pulsatilsalınımına bağlı olarak pulsatil tarzda salgılanırlar.

3. Düşük GnRH puls frekansları FSH sekresyonunu, ve yüksek GnRH puls frekansları da LH sekresyonunudestekler.

4. Düşük östrojen seviyeleri FSH ve LH sentezine ve depolanmasına yardımcı olur, LH sekresyonuna etkisi azdır, ve FSH sekresyonunu inhibe eder.

5. Yüksek östrojen seviyeleri mid-siklusta LH surg tetikler, ve yüksek aynı seviyedeki östrojen seviyeleri de sürekli yüksek LH sekresyonuna neden olur.

6. Düşük progesteron seviyeleri hipofiz bezinde GnRHabağlı LH cevabını kuvvetlendirir ve mid-siklusta FSH surg’den sorumludur.

7. Yüksek progesteron seviyeleri hipotalamus düzeyinde GnRH pulslarını inhibe ederek hipofizden gonadotropinsalgılanmasını inhibe eder. Ayrıca, yüksek progesteronseviyeleri östrojen etkisiyle etkileşerek GnRHya bağlı hipofiz cevabını antagonize eder.

02.11.2014

7

1. GnRH, aktivin, inhibin, ve follistatin sentez ve sekresyonunu stimüle eder.

2. GnRH aktivitesini aktivin arttırır ve follistatinbaskılar.

3. GnRH’a gonadotropin cevabı aktivin aktivitesine ihtiyaç duyar ve gonadotropin yanıtı follistatintarafından bloke edilir.

4. Bu ilişki uzun süre GnRH stimulasyonuna bağlı hipofizden gonadotropin sekresyonununbaskılanmasına katkıda bulunur.

5. Artan GnRH pulsatilite frekansı önce FSHyapımını arttırır , ve sonra yüksek frekans ve sürekli GnRH stimulasyonu ile follistatin yapımı artar.

6. FSHnın selektif sentez ve sekresyonu, inhibeedici faktörlerin azalması ( inhibin ve follistatin), GnRH etkilerini aktivinin kuvvetlendirmesine izin vermesi, ile olmaktadır.

7. LH sekresyonu öncelikle GnRH tarafından, inhibin-aktivin-follistatin sistem olmadan reguleedilir.

Östrojen eksikliğinde kronik anovulasyon

Hipotalamus

Adenohipofiz

Testis (♂)Over (♀)

Hedef dokular

(GnRH)

Luteinize edici Hormon (LH)Folikül Stimule edici Hormon (FSH)

Testosteron (♂♂♂♂)Östrojen/Progesteron (♀♀♀♀)

Seks Hormonlarının kontrolü

Nöral uyarılar

02.11.2014

8


Direkt Etkiler

Prolaktin



Indirekt etkiler

Tirotropin (TSH)


Gonadotropinler

LH and FSH dişide ovulasyonu gerçekleştirir, erkekte spermatogenezis

Gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) veyaLeuteinize edici hormon salgılatıcı hormon (LHRH) �� luteinize edici hormon (LH) ve

folikül stimule edici hormon (FSH) ��gonadlar (overler veya testis)�� östrojen ve progesteron veya androgens��dokular

Testosteron maskülinizasyon ya da defeminizasyon yapar

Sekonder seks karakteristiklerini yapar ve cinsiyet –tipik davranışları aktive eder

1. LH ve FSH folikül gelişimini stimule ederler

2. Gelişen foliküller östradiol salgılar

3. Artan östradiol GnRH salınımını stimule eder

4. LH surge ovulasyonu stimule eder

5. Luteinize hücreler östradiol, progesteron salgılar

6. Luteinize hücreler degenere olur.


serviks, meme uçları uyarılması===> oksitosin

maternal davranışların öncülüğünü yapar

Süt ejeksiyonunu stimule eder


Direkt Etkiler

Prolaktin



Indirekt etkiler

Tirotropin (TSH)


Gonadotropins


Folikül stimule edici hormon (FSH)

posterior hipofiz hormonlarının kontrolü

Oksitosin

• Serviks/uterus

uterin kontraksiyonlar

• Meme uçları

süt ejeksiyonu(nöroendokrin refleks)

Endokrin Hormonlar


Vazopresin

Adenohipofizyal hormonlarDirekt Etkiler

Prolaktin



Indirekt etkiler

Tirotropin (TSH)


Gonadotropins



Düşük kan basıncı�� vazopresin (ADH)

Böbrekler su tutar

02.11.2014

9

vazopresin salınımı kontrolü ve etkileri

Vazopresin (ADH)

• Osmoreseptörler/

hacim reseptörleri

toplayıcı kanallarda permeabilite

(V2 reseptörleri)

• Vazokonstrüksiyon(V1 reseptörleri)


Vazopresin


Direkt Etkiler

Prolaktin



Indirekt etkiler

Tirotropin (TSH)


Gonadotropins



Önerilen kaynaklar

• Reproductive endocrinology and infertility : the requisites in obstetricsand gynecology / Ruben Alvero, William D. Schlaff. -1st ed. 2007 Mosby, Inc., an affiliate of Elsevier Inc ISBN- 13: 978–0–323–04054–9

• Reproductive endocrinology and infertility / Vivian Lewis 2007 LandesBioscience ISBN-13: 978-1-57059-702-2

• Reproductive Endocrinology and Infertility / Douglas T. Carrell, C. Matthew Peterson 2010 Springer Science+Business Media, LLC ISBN 978-1-4419-1435-4

• Clinical gynecologic endocrinology and infertility / Marc A. Fritz, LeonSperoff. - 8th ed. 2011 Lippincott Williams & Wilkins, Wolters Kluwer ISBN 978-0-7817-7968-5

Dikkatiniz için teşekkür ederim.

Dr. Tevfik Yoldemir

[email protected]

neuroendocrinology

Health & Medicine