neus en neusbijholten - edupharma.be ipsa nl 3.2.2.pdf · 19/06/2012 2 neus en neusbijholten 1....
TRANSCRIPT
19/06/2012
1
Neus en neusbijholten
Aandoeningen van de Neus
Brugge 6-2-2012
Jan-Jaap Hendrickx
Neus en neusbijholten
1. Opbouw en functie
2. Onderzoeksmethode
3. Belangrijke inflammatoire ziekten
A. Rhinitis acuta
B. Rhinitis purulenta/sinusitis
C. Chronische sinusitis
D. Nasale Hyperreactiviteit
4. Niet inflammatoire ziekten
A. Reukverlies
B. Overige
5. Tumoren en pseudotumoren.
19/06/2012
2
Neus en neusbijholten
1. opbouw en functie
4
Uitwendige neus
� Anatomie� neusbeen (os nasale)
� driehoek kraakbeen
� zijkanten kraakbeen(neusvleugel)
� neustussenschot(kraakbeenderig + beenderig)
19/06/2012
3
5
Inwendige neus
� Anatomie - neusholte
� Rechter en linker neusholte, gescheiden doortussenschot (septum)
� Neusschelpen → 3 neusschelpen → 3 neusgangen
6
Inwendige neus (voortz.)
� Neus ademhaling:� Opwarming (32 -34 graden)
� bevochtiging (40 ml /per uur)
� reiniging (stof)
� afwerende functie
� reuk
� resonantie� spraakvorming
19/06/2012
4
7
Anatomie neusbijholten (voortz.)
� Kaakholteanatomische relatie: oogkas en bovenkaak (tanden 5-8)
� Zeefbeencellenanatomische relatie: schedelbasis, oogkas, sfenoid
8
Anatomie – neusbijholten (voortz.)
� frontale sinusanatomische relatie:→ oogkas en→ voorste schedelbasis
� sfenoid
19/06/2012
6
11
Onderzoek
� endoscopie / microscopierhinoscopie, faryngoscopie,
� computertomografieaxiaal, coronaal, transversaal
� functionele diagnostiek� rhinomanometrie, akoestische rhinometrie
� reuktest
� allergie-diagnostiek
� voor pollen, stof mijt, dierharen, schimmel
� Priktest (huidtest), provocatie, IgE-bestemming
II. Neus en neusholten
3. Belangrijke inflammatoire ziekten
a. Rhinitis acuta
19/06/2012
7
Rhinitis acuta (verkoudheid, snotneus)
� neusverstopping
� waterige neusloop
� niesbuien
� algemeen malaise
� vaak gecombineerd met
tuba catarre en faryngitis
� Meest voorkomende
infectieziekte
� rhino-, corona-, adeno-,
influenza virussen
� infectie door druppeltjes
Incidentie ARS
Verkoudheid Acute rhinosinusitis
Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen
CMR Nijmegen e.o. 145 191 11 21
Tweede Nationale Studie 55 67 15 29
RNUH-LEO (contactregistratie)
58 73 16 29
Transitieproject 98 117 24 39
* Per 1000 per jaar; gestandaardiseerd naar de bevolking van Nederland in 2000.
Nationaal kompas volksgezondheid [RIVM 2004].
19/06/2012
8
Influenza-like illness + ARI
© 2011 - FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu
Aantal seizoensgebonden gevallen
19/06/2012
9
� lokaal alpha-sympathomimetikaafslinkende neusdruppels, xylometazoline
� paracetamol/acetylsalicylzuur
� inhalatie
� neus spoelingen
� (infrarode licht)
� vitamine C ? activatie van leukocyten
Rhinitis acuta - behandeling
De meest voorkomende neussprays
� Xylometazoline en aanverwanten
� Xylometazoline +Ipratropium bromide(anticholinergic, neusloop) (Otrivine duo)
� Dimetindeen (H1) 0,25mg + fenylefrine(vibrocil)
� Framycetine (soframycine)
� Framycetine+ nafazoline 0,5mg + prednisolon� (Sofrasolone)
19/06/2012
10
Sympaticomimetica
Vasoconstric-
torische
activiteit
werkduur begin effect reactief hyperaemie
rebound congestie
Noradrenalin + + ++ +++
Adrenalin ++ + +++ +++
Xylometazolin ++ +++ + +
Oxymetazolin ++ +++ + +
Naphazolin +++ ++ ++ ++
langdurig gebruik van sympaticomimetica
= kick
� verslaving in gevolge van rebound-congestie
� slijmvliesbeschadiging (rhinitis medicamentosa)
� in hoge dosis:oppeppend zoals ecstasy !!!
afkicken:
� afwisselend rechts/links spuiten
� cortisone-spray
� neus-spoeling
19/06/2012
11
Middel tegen verkoudheid
• analgetica (ASS, paracetamol, phenylbutazon)
• system. sympathomimetica (phenylephrin,
ephedrin)
• antihistaminica (vaak sederend)
• vitamine C
• coffeïne
• plantachtige stoffen (pepermunt, eucalyptusolie)
• homeopathie
• ethanol
De meest voorkomende orale preparate
� paracetamol 500mg + pseudo-efedrine60mg (pilletjes: sinutab, zakjes: niocitran)
� chloorfenamine 3,2mg + paracetamol240mg (Rhinofebryl)
� Vasoconstrictor + H1-antihistaminicum
� Fenylefrine +chloorfenamine� bv Rhinosinutab, Rhini-San, Rhinathiol, Antirhinitis, reactine-pseudoefedrine)
19/06/2012
12
II. Neus en neusholten
3. Belangrijke inflammatoire ziekten
b. Rhinitis purulenta
+ acute sinusitis
� langdurende verkoudheid met bacteriële superinfectie
� etterig gele neussecretie
� ettersmaak
� „post-nasal drip“
Rhinitis purulenta, etterige neusloop
19/06/2012
13
25
Neusbijholtenontsteking (sinusitis)
� definitie
acuut of chronisch ontsteking van één of meerdere neusbijholtenPansinusitis = ontsteking van alle neusbijholten
Complicaties
� flegmoon� orbitaal abces
� hersenen abces
� meningitis
19/06/2012
14
Rhinitis - behandeling
� locaal alpha-sympathomimetika
� pijnstiller, ASS, ibuprofen (octrooi verlopen)
� inhalatie met kamille / zoutwater
� Spoelingen met zoutwater – handwarme temperatuur +
isotone oplossing !!
� antibiotica:
� lokaal: sofrasolone, soframycine, neobacitracine
� ampicilline, bactrime, cephalosporin, doxycycline
� amoxicilline + clavulaanzuur (inactivatie ß-
lactamase)
Campagne tegen antibiotica
http://www.e-bug.eu/bg_fl_home.aspx?ss=1&cc=bg_fl&t=Welkom%20bij%20e-Bug!
19/06/2012
15
Volwassenen
Welke Bacterie produceerd ß-lactamase?
ß-lactamase 20% 50% 100%
Streptococcus
pneumoniae Hem. influenza Moraxella
catarralis
biofilm
19/06/2012
16
II. Neus en neusholten
3. Belangrijke inflammatoire ziekten
c. Chronische sinusitis
Definitie CRS
De diagnose rhinosinusitis (neus- en bijholteontsteking) wordt gesteld
bij klachten van de neus én van de bijholten:
aangezichtspijn, frontale hoofdpijn, tandpijn of pijn bij kauwen
in de bovenste tanden en/of kiezen, maxillaire of frontale pijn bij bukken).
Jonge kinderen: aanhoudende klachten van de neus
symptomen als prikkelbaarheid / nachtelijke onrust
19/06/2012
17
3
3
Sinusitis (voortz.)
� oorzaken:
� ongevallen met fracturen
� adenoïden, poliepen (kinderen!)
� septumdeviatie = neustussenschot deviatie
� infecties
� allergie (!)
� anatomische vormvariaties met vernauwingen binnen het ethmoid
� prognose:
� acuut sinusitis: goede prognose
� chronisch sinusitis: vaak levenslang, meestal matige klachten
�hyperplasie van neusschelpenademhinder, zonder bijkomende ziekten, goede prognose
Epidemiologie
� "epidemiologie" betekent letterlijk 'datgene wat er onder het volk is'.
� De incidentie is gedefinieerd als het aantal nieuwe gevallen van een ziekte per tijdseenheid, per aantal van de bevolking.
� De prevalentie van een aandoening is het aantal gevallen per duizend of per honderdduizend op een specifiek moment in de bevolking.
19/06/2012
18
Incidentie en diagnose van rhinosinusitis
Incidence(Millions) Diagnosed (%)
US 37 65
Japan 11 48
Germany 12 75
France 7 70
Italy 5 55
Spain 4 56
UK 8 71
Source: Decision Resources Report.
VS
2003
19/06/2012
19
Conclusies
� Acute rhinosinusitis: antibiotica in de regel niet geïndiceerd (level I, grade A),
� Behandeling geïndiceerd:
� Ernstige rhinosinusitis (veel pijn, koorts en ernstig algemeen ziek-zijn).
� Patiënten met milde tot matige rhinosinusitis, als de patiënt 7 tot 10 dagen (bij kinderen 14 dagen) na de start van de symptomatische behandeling nog geen verbetering van de klachten ondervond.
� Patiënten met tekens van complicaties (roodheid en zwelling in het gelaat; visuele, orbitale, meningeale of cerebrale symptomen).
II. Neus en neusholten
3. Belangrijke inflammatoire ziekten
d. Nasale hyperactiviteit
19/06/2012
20
nasale hyperreactiviteit
niesbuien
secretiereactie
obstructie
Overreactie in het
gevolg van endo- of
exogene prikkel
Overreactie in het
gevolg van endo- of
exogene prikkel
Gerard Depardieu (1990)
als Cyrano de Bergerac
van Edmond Rostand
40
Allergische rhinitis
19/06/2012
21
Wat doen bij post nasale drip?
� Locaal:
� spoeling
� neusspray metcortisone� (bijwerking: uitdroging)
� KNO-onderzoek
� algemeen:
� snurken ?
� reflux ?� PPI
� klimaat� stof ?
� kou?
neusspoelingen
� Isotoon� 0,9% NaCl
� Hypertoon� tot 3% NaCl
� Buffer met NaHCO3
� Intensiteit� Soft
� strong
19/06/2012
22
Therapie nasale hyperreactiviteit
symptome
zwak
ontsteking
zwakMastzell-
stabilisatoren
niesbuien/secretie
systemisch
sterk sterk
obstructie
topisch
matig matigsteroideantihistaminica
Topisch steroïde:
verdelingsprobleem
⇒⇒⇒⇒ langtijdtherapie
Systemisch steroïde:
⇒⇒⇒⇒
korttijdelijke therapie
dag 0dag 0 dag 15dag 15
(Therapieduur: 14 dagen; Gezamelijk-Prednisolondose: 700 mg)
O O
Steroid-depositie NNH
CRS - drugs therapie
19/06/2012
23
„Zacht“ cortisone
werkzame stof
Handelsnaam HWZ
(u)
Dosis
(µg/Hub)
Volume
(ml)
Spray/
neusgat
Tag
dagelijke
dosis
(g)
opmerkingen
Beclometason Beconase Aquosum
Beclorhinol aquosum
n.a. 50 0,1
0,13
1-4x1 0,4 Hoge hepatische metabolisering
Budesonid Pulmicort Topinasal
Aquacort
Budapp nasal
2,8 64
50
50
2x1
2x2
2x1
0,2
0,2
Bij 8-maal hogere dosering,
maximale plasmaspiegel< 1nmol/l
Dexamethason Dexa-Rhinospray 3-5 20 3x1-1
Flunisolid Syntaris 1,8 25 2x2 0,15 Bij 40-maal hogere dosering,
maximale plasmaspiegel ca. 4
nmol/l
Fluticason-
Proprionaat
Flixonase Aqua 3 50 0,1 1x2 0,2 Bij 40-maal hogere dosering,
maximale plasmaspiegel geen
beinvloeding van systemisch
cortisone.
Mometason Nasonex 50 0,1 1x2 0,2 Systemische beschikbaarheid
<0,1%
Fluticason-
Fuorat
Avamys 7 27,5 1x1 0,1 Systemische beschikbaarheid
<0,1%
Neus spoelingen
19/06/2012
24
Andere
� Zalf- Panthenol, zout, vaseline
� Baby shampoo Johnson&Johnson
� Cellulose poeder Nostrilvet
� Neus stick inhalator
� plantaardige sprays als
� Nasodren: triterpeen saponien amphiphilie – curare
� Capsinol: capsicain – peper
� Propolis en ecinacea, venkel, tijm, grapefruitzaad, glycerine
� Rhinodoron aloe vera
II. Neus en neusholten
4. niet-inflammatoire ziekten
b. reukverlies
19/06/2012
25
49
Anosmie (verlies van reuk)
� indeling
� neuronale anosmie→ ongeval -hersenschudding→ na virusinfectie (griep)
� respiratoire anosmie→ chronische sinusitis→ neuspoliepen (allergie, chronische sinusitis)→ toestand na laryngectomie (keelverwijdering)
en tracheotomie (gat in de luchtpijpe)
� Iatrogeen → na operatie
� chemisch-toxisch oorzaak→ ca. 70 beroepsgebonden drugs zijn potentiel toxisch, b.v., boorwater, seleenwaterstof
� prognose: meestal geen herstelling
Olfactologie – reukverlies
19/06/2012
26
II. Neus en neusholten
4. niet-inflammatoire ziekten
b. Overige
Bloedneus
80-90%
Lokalisatie van de bloeding
Locus Kiesselbachii
Arts:
elektrisch cauterisatie
tamponneren
watten met adrenaline
zilvernitraat (AgNO3) stift, trichloorazijnzuur 20%
19/06/2012
27
Bloedneus
� Laat het slachtoffer zitten en stel hem gerust. Cold pack in de neck!
� Druk de neusvleugels met duim en wijsvinger tegen het neustussenschot, vlak onder het neusbeen.
� Houd de neus 10 minuten dicht en laat dan voorzichtig los
� Bij een juiste uitleg kan het slachtoffer dit ook zelf doen
� Wanneer de bloeding niet stopt is hulp van een arts noodzakelijk.
Snurken
� Oorzaken:
� mondademing� nauwe neusholte
� (septumdeviatie, poliepen)
� overgewicht
� roken, alcohool
19/06/2012
28
Behandeling
� Vermageren
� KNO-arts (verbetering van ademhaling)
� CPAP/BiPAP (slaap-apnoe)
� Geduldige partner (optioneel)
� Tennisbal (optioneel)
� (Homeopathische) tabletten, olie, spray
� Hulpmiddelen, zoals de neusstrip
Anti-snurk hulpmiddelen
� Snoreeze (strips)
� NeusvlinderNasanita
� Silence schuim
19/06/2012
29
Hulp door operatie?
� septoplastie: meer als 80% verbetering
� neusschelp reductie: meestalverbetering, maar ook mislukking
� poliepen: vaak recidief zondervoortzetting van neusbehandeling
� vaak discrepantie tussen objectieve en subjectieve bevindingen
II. Neus en neusholten
5. tumoren en pseudotumoren
19/06/2012
30
Sinonasale tumoren
� 3% lucht- en spijswegen tumoren
� 1% van alle kwaadaardige tumoren
� 2 mannen op 1 vrouw
� 60 – 70 levensjaar
� Lang asymptomatomatisch
� beroeps gebonden in >40%
� nikkel werkers PCC
� hardhoutstof & leder tanning - adenoca
� Viral – HPV
� Sigaretten & alcohool
Invasieve schimmelinfecties
� aspergillosis - mucormycosis
� heelkunde - uitgebreid
� medicatie� Amphoterin B - AmBisome
� Flucytosin (Ancotil)
� Rifampicin (Rifa)
� Itrakonazol (Sempera)
19/06/2012
31
Presentatie
� Oraal - 30%� tandpijn, trismus, erosie
� Nasaal - 50%� obstructie, epistaxis, neusloop, erosie
� Oculair - 25%� diplopie, proptosis, tranen, pijn
� Faciaal� V2 gevoelloos, asymmetrie, pijn
� Gehoor problemen
Uitgebreide ziekten
� Klassieke triade� faciaal asymmetrie
� Tumorale uitbreiding in oraal caviteit
� nasale massa
� Alle drie - 40-60%
� één - 90%
19/06/2012
32
II. Neus en neusholten
5. Samenvatting
Samenvatting
klacht oplossing
neusverstopping korttijdig: afslinkende neusspray
langtijdig: cortisonespray
ademhinder vlinder (buiten/binnen)
langtijdig: cortisonespray
droge neus zoutwater-spoeling/-spray
acetylcysteine ACC po
neusloop (waterig) langtijdig: cortisonespray
ook: oudere mensen
neusloop (etterig) antibiotica
�cave: complicaties
niezen cortisonespray/ antiallergica otc po
oog – roodheid/juik cortisonespray
19/06/2012
33
Samenvatting
klacht oplossing
bloedneus kinderen: vaak goedaardig
volwassenen: bloeddruk! tumor!
volledig verstoppte neus
�cave: poliepen, tumor!
Afkicken van neusspray (misbruik)
uitwendige neus �cave: niet genezende huidverandering
Post nasal drip neusspray
snurken Betere slaaphygiene, vermagereb
verbetering neusademing
Einde