new Αγιολογία Εορτολογία · 2016. 7. 8. · Πατριάρχης Σέργιος...

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Αγιολογία - Εορτολογία

Ενότητα 10 Οι Νέοι Άγιοι και η αναγνώρισή τους στην Ορθόδοξη Εκκλησία

Συmicroεών Πασχαλίδης

Τmicroήmicroα Ποιmicroαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας

Αριστοτέλειο Πανεπιστήmicroιο Θεσσαλονίκης

Αγιολογία - Εορτολογία Τmicroήmicroα Ποιmicroαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας

Άδειες Χρήσης

bull  Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

bull  Για εκπαιδευτικό υλικό όπως εικόνες που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς

2



Χρηmicroατοδότηση bull  Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα

bull  Το έργο laquoΑνοικτά Ακαδηmicroαϊκά Μαθήmicroατα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήmicroιο Θεσσαλονίκηςraquo έχει χρηmicroατοδοτήσει microόνο τη αναδιαmicroόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού

bull  Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράmicromicroατος laquoΕκπαίδευση και Δια Βίου Μάθησηraquo και συγχρηmicroατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταmicroείο) και από εθνικούς πόρους

3




Oι Νέοι Άγιοι και η αναγνώρισή τους

στην Ορθόδοξη Εκκλησία

4



Ποιοί είναι οι laquoνέοι Άγιοιraquo [1]

5

 Διάκριση laquoπαλαιώνraquo και laquoνέωνraquo Αγίων από τη μεσοβυζαντι-νή περίοδο

 Μετά την αποκρυστάλλωση του Βυζαντινού Εορτολογίου με τις μεγάλες συναξαριακές και μηνολογιακές συλλογές (11ος αι και εντεύθεν)

 laquoEἴ γε ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ἕως ἄρτι ἐργάζεται τὴν τῶν βρο-τῶν σωτηρίαν καὶ ὁ Yἱὸς τοῦτο βούλεται δεξιᾷ χειρὶ τοὺς πεφιληκότας αὐτὸν ἀπὸ γῆς ἀνυψῶν τίς ὁ λέγων μὴ ἀνέρχεσθαι εἰς ἄνδρα τέλειον εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Xριστοῦ τὸν πονεῖν αἱρούμενον ὑπὲρ ἀ-ρετῆςraquo (Νικήτα Στηθάτος)




6

  Ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος προτρέπει τους στουδίτες μονα-χούς να μιμούνται laquoοὐ τοὺς πάλαι μόνον ἁγίους ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐπὶ τῆς ἡμετέρας ἀδελφότητοςraquo (38η Κατήχηση)

  laquoΠερὶ τοῦ μὴ δεῖν λέγειν ὅτι ἀδύνατον νῦν εἰς ἄκρον ἐλθεῖν ἀρετῆς τὸν βουλόμενον καὶ τοῖς πάλαι ἁμιλληθῆναι ἁγί-οιςhellipraquo (Συμεών Νέος Θεολόγος 29η Κατήχηση)

  Πατριάρχης Σέργιος B΄ προς Συμεών Nέο Θεολόγο laquoἀλλ᾽ ἔ-χεις τὸ γε νῦν ἔχον ἀποδεῖξαι σύ ὡς δεδογμένον τοῖς πατράσι καὶ ἀποστόλοις ποιεῖς οὕτω τὴν τοῦ σοῦ πατρὸς μνήμην ἴσα καὶ τῶν παλαιῶν ἁγίων ἑορτάζωνraquo




7

 Ὅς εἰ καὶ τῷ χρόνῳ δεύτερος ὤφθη κατὰ πολὺ τοῖς παλαιοῖς οἷς ὁ μέγας πλοῦτος τῆς πρὸς Θεὸν οἰκειώσεως ἀγῶσι πολλοῖς ὑπῆρξε καὶ πόνοις ἀσκη-τικοῖς καὶ τοῖς ἄλλοις τῶν κατὰ Θεὸν σπουδασμάτων ἀλλὰ τῇ πρὸς Θεὸν ἐγγύτητι πολλῷ τῷ μέσῳ παρήλασε καὶ μικρῷ πάντας ὑπερεβάλλετο ὡς ἀπο-κρύψαι μικροῦ δεῖν πάντας τοὺς ἐν ἀρετῇ διαλάμψανταςhellip ὥστε καὶ ἐν τούτῳ ἐναργέστερον ἀποδειχθῆναι ὅπως ὁ πᾶσιν ἀεὶ καὶ ἐπ᾽ ἀγαθοῖς προμηθούμενος Kύριος ηὐδόκησε διὰ σπλάγχνα ἐλέους κατὰ γενεὰς εἰς ψυχὰς ὁσίας τὴν χάριν ἐνεργεῖν τοῦ ἁγίου Πνεύματοςraquo (Βίος οσίου Νίκωνος lsquoΜετανοείτεrsquo)

 Kαὶ τοῦτο δείκνυται μὲν καὶ ἐκ πολλῶν ἄλλων τῶν ὀλίγοις πρότερον χρόνοις βίον ἄληπτον τοῖς πολλοῖς ἐπιδειξαμένων καὶ οὐδὲν ἢ βραχὺ τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν ἀπολειπομένωνraquo (Βίος οσίου Λουκά του Στειριώτη)



Η παρουσία των νέων Αγίων και η δογματική αλήθεια [1]

8

 Νέοι Άγιοι οι μετά το Σχίσμα (1054) Άγιοι της Ορθόδοξης Εκ-κλησίας

 Η αμφισβήτηση από μέρους των ρωμαιοκαθολικών της

υπάρξεως αγίων στην Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία μετά το Σχίσμα οδήγησε εκκλησιαστικούς συγγραφείς τό-σο κατά τη βυζαντινή περίοδο όσο και κατά τη διάρκεια

της Tουρκοκρατίας στην ανάπτυξη μίας απολογητικής με την οποία απαντούσαν στις αιτιάσεις των δυτικών θεολό-

γων σχετικά με αυτό το θέμα




9

 Ὁ λόγος ἀπέδειξεν ὅτι ἀρεσκομένου τοῦ Θεοῦ τῇ τῶν δογμάτων ὀρθότητι τῆς καθ᾽ ἡμᾶς Ἐκκλησίας δι᾽ αὐτῆς καὶ τῶν αὐτῆς τροφίμων τὰς θεοσημείας ἐργάζεται καὶ ζώντων καὶ μετὰ θά-νατον καὶ τῇ τῶν ἁγίων λειψάνων ἀναδείξει ὧν οὐδέν ἐστιν ἐν τῇ κατὰ Λατίνους ὡς ἀποστρεφομένου πάντως τοῦ Θεοῦ καὶ μυσαττομένου ταύτην διὰ τὴν κακο-δοξίαν αὐτῆςraquo (Διάλογος ἱερομνήμονος μετά τινος μοναχοῦ κατὰ Λατίνων)

  Η ορθότητα των δογμάτων και η αγιότητα των μελών της Εκκλησίας εμφανίζονται ως συγκοινωνούντα δοχεία στη δι-δασκαλία των ορθόδοξων συγγραφέων




10

 laquoἐκ τῆς τούτου (του αγίου Γρηγορίου) ἁγιότητος ἀνα-δείκνυται τῆς ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας ἡ ἀλήθεια καὶ ἐκ του-ναντίου τὸ ψεῦδος τῆς δυτικῆς ὅτι ἐκ τοῦ καρποῦ τὸ δένδρον γινώσκεταιraquo

 laquoὅτι δείχνοντας ἐκ τούτου τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν ἁγιότητα τῶν δογμάτων τῆς ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας εὔκολα ἠμπορεῖς νὰ συμπεράνῃς ἐκ τούτων καὶ τὴν εὐκληρίαν ὁποὺ ἔχει πρὸς γονιμότητα ἁγίων τέκνων ἐδικῶν της καὶ ὄχι μόνον λογικῶς νὰ συμπεράνῃς ἀλλὰ καὶ πραγματικῶς ἀπαριθμῶντας ἐὰν δύνασαι τοὺς ὑπὲρ ἀριθμὸν πληθυνομένους ἁγίους μετὰ τὸ σχίσμαraquo (Ἀθ Πάριος)




11

 laquoἀνίσως πρέπει νὰ κηρύττωμεν κάθε ἄλλον ἅγιον τῆς Ἐκκλησίας μας εἰς ἀπόδειξιν τῆς ἁγίας μας πίστεως ἐναντίον τῶν πολλῶν καὶ διαφόρων αἱρέσεων δὲν πρέπει νὰ ἀνακηρύττομεν περισσότερον τοὺς νέους ἁγίους μας ἐναν-τίον τῶν αἱρέσεων τούτων ὁποὺ καὶ μᾶς πλησιάζουν καὶ μᾶς πολεμοῦν ἀκαταπαύστως τὴν σήμερονhellip καὶ κηρύττουσιν οἱ ἀναίσχυντοι πὼς ἀπὸ τὸν καιρόν ὁποὺ ἐχωρίσθησαν αὐτοὶ ἀπὸ ἐμᾶς ἡ Ἐκκλησία μας δὲν ἐκαρποφόρησε πλέον κανένα ἅγιονraquo (Ἀθ Πάριος)



Ανακήρυξη των νέων Αγίων από το Οικουμενικό Πατριαρχείο [1]

12

  Αναγκαία διευκρίνιση Δόκιμοι και αδόκιμοι θεολογικά όροι αναγνώ-ριση ανακηρυξη διαπίστωση και διακήρυξη αγιότητος (Στ Παπαδόπου-λος) κανονισμός (από το λατιν Canoni-satio) ένταξη στο εορτολόγιο αγιοποίηση (αδόκιμος) κά

  Μια ειδική περίπτωση οι Νεομάρτυρες   Δεν απαιτείται επίσημη Πράξη   Απαιτείται μόνο στην περίπτωση των Οσίων laquoτῶν ὁποίων ἡ ἁγιότης

δὲν εἶναι ἀπὸ ὅλους γνωστή καὶ ἡ Ἐκκλησία κάμνουσα ἀκριβῆ ἐξέ-τασιν καὶ βεβαιωθεῖσα αὐτὴ ἔκ τε τοῦ βίου καὶ τῶν θαυμάτων τοῦ ὁσίου ὁποῦ τὸν ἐδόξασεν ὁ Θεός βεβαιώνει μὲ τὴν αὐθεντίαν τὴν ἐκκλησιαστικὴν καὶ τοὺς ἁπανταχοῦ χριστιανοὺς ὅτι ὁ δεῖνα πατὴρ εἶναι ἅγιοςraquo




13

  laquoἩ πρόσφατη πρακτική ὅσο προϋποθέτει τὴν ἐπέμβαση τοῦ Πατριαρχείου αὐστηρὰ διερευνητική πανηγυρικὴ καὶ τυπική ἐνέχει χρησιμότητα εἶναι χρήσιμη καὶ χάριν τῆς ἑνότη-ταςraquo (Mητρ Δέρκων Kωνσταντίνος)

  laquoὅσο οἱ ἀπευθυνόμενοι στὸ Πατριαρχεῖο καὶ αὐτὸ τὸ ἴδιο κατανοοῦν τὴν ἐπέμβασή του ἀποφασιστική ἡ τακτικὴ δὲν εἶ-ναι ὀρθήraquo (Στ Παπαδόπουλος)




14

 Αποκρυστάλλωση της σχετικής πράξεως κατά τις αρχές του 20ου αι Απάντηση Πατριάρχη Φωτίου Βacute προς τον πατριάρχη της Ρουμανίας Μύρωνα

 Ακολουθούμενη διαδικασία  Εξέλεγξις στοιχείων αγιότητος υπό της Συνόδου (Επιτρο-

πή Κανονικών Ζητημάτων)  Περιττεύει περί προσώπων ήδη αναγνωρισμένων ως αγί-

ων  Κατά την ανακήρυξη εκδίδεται σχετική Πατριαρχική και

Συνοδική Πράξη




15

  Η πράξη της ανακηρύξεως υπογράφεται πανηγυρικώς εντός του πατρι-αρχικού ναού κατά τη διάρκεια σχετικής εκκλησιαστικής τελετής ως εξής Κατερχομένης δηλαδή απάσης της Συνόδου εις τον ναόν και τιθεμένου εν τω μέσω του ευαγγελίου ψάλλονται τα τροπάρια laquoΕὐλογητός εἶ Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶνhellipraquo laquoὍτε καταβάς τάς γλῶσσας συνέχεεhellipraquo κτλ Είτα αναγιγνώσκεται και υπογράφεται υπό πάντων των της γενικής Συνόδου μελών άτινα παρίστανται η πράξις της αγιοποιήσεως κλπraquo

  Επί των αξιολογοτέρων αγίων συντάσσεται και ιδιαίτερη ακολουθία

  Αναγκαία και η ανακομιδή των λειψάνων αν σώζονται και το χρίσμα τους δια του αγίου Μύρου



Κριτήρια και τεκμήρια αγιότητας

16

 laquoΤρία θεωροῦνται τὰ μαρτυροῦντα τὴν ἀληθῆ ἐν ἀνθρώποις ἁγιότηταmiddot πρῶτον ὀρθοδοξία ἄμωμος ἀρετῶν κατόρθωσις ἁπασῶν ἐν αἷς ἕπεται ἡ περὶ τὴν πίστιν μέχρις αἵματος ἀντικατάστασις καὶ τέλος ἡ παρὰ Θεοῦ ἐπίδειξις σημείων ὑπερφυῶν καὶ θαυμάτωνraquo (Νεκτάριος Iεροσολύμων 17ος αι)   Ιστορική ανάπτυξη κριτηρίων αγιότητας κατά την βυζαντινή περί-

οδο o  Μαρτύριο ndash ομολογία πίστεως (και προάσπιση της ορθόδοξης πί-

στεως) o  Κτιτορική ιδιότητα (αυτοκράτορες μοναχοί) o  Αυστηρές μορφές ασκήσεως (έγκλειστοι στυλίτες διά Χριστόν

σαλοί κά) o  Συγγραφικό - θεολογικό έργο



Σηmicroείωmicroα Αναφοράς Copyright Αριστοτέλειο Πανεπιστήmicroιο Θεσσαλονικης Συmicroεών Πασχαλίδης laquoΑγιολογία - Εορτολογία Οι Νέοι Άγιοι και η αναγνώρισή τους στην Ορθόδοξη Εκκλησίαraquo Έκδοση 10 Θεσσαλονίκη 2014 Διαθέσιmicroο από τη δικτυακή διεύθυνση httpeclassauthgrcoursesOCRS362

17



Το παρόν υλικό διατίθεται microε τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά - Παρόmicroοια Διανοmicroή [1] ή microεταγενέστερη Διεθνής Έκδοση Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων πχ φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ τα οποία εmicroπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται microαζί microε τους όρους χρήσης τους στο laquoΣηmicroείωmicroα Χρήσης Έργων Τρίτωνraquo

Ο δικαιούχος microπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιmicroοποιεί το έργο για εmicroπορική χρήση εφόσον αυτό του ζητηθεί

[1] httpcreativecommonsorglicensesby-sa40

Σηmicroείωmicroα Αδειοδότησης

18



Τέλος ενότητας

Επεξεργασία Δηmicroοσθένης Κακλαmicroάνος Θεσσαλονίκη 2162015


Σηmicroειώmicroατα



Διατήρηση Σηmicroειωmicroάτων

Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συmicroπεριλαmicroβάνει

  το Σηmicroείωmicroα Αναφοράς

  το Σηmicroείωmicroα Αδειοδότησης

  τη δήλωση Διατήρησης Σηmicroειωmicroάτων

  το Σηmicroείωmicroα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει)

microαζί microε τους συνοδευόmicroενους υπερσυνδέσmicroους

21



Άδειες Χρήσης

bull  Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

bull  Για εκπαιδευτικό υλικό όπως εικόνες που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς

2






3






4




5







6







7






8









9






10






11





12







13






14









15







16








17







18
















21






3






4




5







6







7






8









9






10






11





12







13






14









15







16








17







18
















21






4




5







6







7






8









9






10






11





12







13






14









15







16








17







18
















21




5







6







7






8









9






10






11





12







13






14









15







16








17







18
















21




6







7






8









9






10






11





12







13






14









15







16








17







18
















21




7






8









9






10






11





12







13






14









15







16








17







18
















21




8









9






10






11





12







13






14









15







16








17







18
















21




9






10






11





12







13






14









15







16








17







18
















21




10






11





12







13






14









15







16








17







18
















21




11





12







13






14









15







16








17







18
















21




12







13






14









15







16








17







18
















21




13






14









15







16








17







18
















21




14









15







16








17







18
















21




15







16








17







18
















21




16








17







18
















21




17







18
















21







18
















21
















21

new Αγιολογία Εορτολογία · 2016. 7. 8. · Πατριάρχης Σέργιος...

Documents