บทท� 2

เอกสารและงานวจยท�เก�ยวของ

การศกษาทรรศนะและวธการปรบตวในแกไขปญหาความขดแยงของครในโรงเรยนประถมศกษา จงหวดพษณโลก ผศกษาไดศกษาเอกสารและงานวจยท+เก+ยวของ โดยนาเสนอตามหลกดงน -

1. ความขดแยง 1.1 ความหมายของความขดแยง 1.2 แนวคดเก+ยวกบความขดแยง 1.3 ประเภทของความขดแยง 1.4 สาเหตของความขดแยง 1.5 ทรรศนะเก+ยวกบความขดแยง 1.6 ผลของความขดแยง 1.7 พฤตกรรมของบคคลเม+อเผชญความขดแยงพฤตกรรมของบคคล เม+อเผชญความขดแยง 1.8 พฤตกรรมแกไขความขดแยง 2. การปรบตว 2.1 ความหมายของการปรบตว 2.2 การปรบตวทางสงคม 2.3 แนวคดและทฤษฎการปรบตวทางสงคม 3. การแกปญหา 3.1 ความหมายและความสาคญของการแกปญหา 3.2 กระบวนการแกปญหา 3.3 วธการแกปญหาความขดแยง

4. งานวจยท+เก+ยวของ ความหมายของความขดแยง

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายของคาวา “ขดแยง” วาหมายถง “ไมลงรอยกน” นอกจากน -นไดอธบายคาวา “ขด” หมายถง ไมทาตาม

11

ฝาฝน ขนไว และใหความหมายคาวา “แยง” หมายถง ไมตรงหรอลงรอยเดยวกน ตานไว ทานไว ดงน -นจงพอจะเหนไดวา ความขดแยงน -นประกอบดวยอาการท+ท -งขด ท -งแยง น+นคอแตละฝายนอกจากจะไมทาตามกนแลว ยงตานทานเอาไวอกดวย และไดมผใหความหมายของความขดแยงไวตาง ๆ กนดงตอไปน - พรนพ พกกะพนธ (2542, หนา 129) ไดใหความหมายของความขดแยงวา คอการด -นรนตอส เพ+อความตองการ ความปรารถนา ความคด ความสนใจของบคคลท+ไปดวยกนไมไดหรอท+เปนตรงกนขาม ความขดแยงเกดข -นเม+อบคคลหรอกลมบคคลตองเผชญกบเปาหมายท+ไมสามารถทาใหทกฝายพอใจ สวน ธารงศกดI คงคาสวสดI (2547, หนา 152) ไดกลาววา ความขดแยงเปนกระบวนการท+เกดข -นเปนตอน ๆ ในแตละตอนจะมเหตการณเกดข -นเรยงตามลาดบ คอ ความขดแยงท+เกดจากความคบของใจของอกฝายหน+งท+เกดจากการท+ถกอกฝายหน+งกระทา การกระทาท+กอใหเกดความคบขอใจ เชน ไมเหนดวย ไมชวยเหลอ ดถก เอาเปรยบ ใหราย ไมอนมต เปนตน เสรมศกดI วศาลาภรณ (2534, หนา 11) กลาววา ความขดแยงของบคคลเกดจากการท+บคคลตองตดสนใจเลอกอยางใดอยางหน+ง โดยท+การเลอกน -นอาจเตมใจเลอกหรอจาใจเลอก ความขดแยงระหวางบคคลเปนสถานการณท+การกระทาของอกฝายหน+งไปขดขวางหรอสกดก -นการกระทาของอกฝายหน+งในการท+จะบรรลเปาหมายของเขา หรอการท+บคคลท+มความแตกตางในคานยม ความสนใจ แนวคด วธการ เปาหมาย ตองมาตดตอกน ทางานดวยกน หรออยรวมกนในสงคมเดยวกน โดยท+ความแตกตางน -เปนส+งท+ไมสอดคลองกนหรอไปดวยกนไมได สวน วรนารถ แสงมณ (2544, หนา 12-14) ไดใหความหมายของความขดแยงวาหมายถง การไมเหนดวยในทศนคตตาง ๆ ท+เกดข -นจากพ -นฐานของความแตกตางระหวางบคคลต -งแตสองคนข -นไป หรอกลมสองกลมหรอมากกวาน -น ซ+งความขดแยงขององคการ บคคลหรอกลมเหลาน -อาจมผลกระทบกบเปาหมาย หรอกจกรรมงานระหวางกน จนเกดการตอตานหรอขดขวางซ+งกนและกนได ในขณะท+ สมยศ นาวการ (2544, หนา 303) กลาววา ความขดแยงขององคการคอความไมเหนพองตองกนระหวางสมาชก หรอกลมขององคการสองคนหรอมากกวา เกดข -นจากขอเทจจรงเก+ยวกบวาพวกเขาตองมสวนรวมในทรพยากรท+จากดหรองานตาง ๆ และหรอพวกเขามความแตกตางทางดานสถานภาพ เปาหมายคานยมหรอการรบร สมาชกขององคการหรอแผนงานท+ไมเหนพองตองกน จะพยายามแสดงทรรศนะของพวกเขาใหเดนกวาบคคลอ+น นอกจากน -น เสนาะ ตเยาว (2544, หนา 298) ใหความหมายความขดแยงวา คอความไมลงรอยกนไมเกดข -นในสงคม ไมวาจะเกดจากอารมณ เหตผลซ+งนาไปสความบาดหมางกนระหวางบคคลกลมหรอสถาบน

12

ความขดแยงท+เกดจากอารมณ เกดจากความรสกโกรธ ความไมไววางใจกน ความไมชอบ ความกลว ความไมยอมกน หรอความขดแยงกนทางบคลกภาพ Mcfarland (อางใน บญม+น ธนาศภวฒน, 2537, หนา 182) กลาววา ความขดแยงเปนสถานการณซ+งคนหรอกลมคนไมลงรอยกน เก+ยวกบความมงหมายหรอวตถประสงคและพยายามท+จะกาหนดความมงหมายของคนเองเพ+อเสนอใหกบผ อ+น และ Robbin (อางใน เทพพนม เมองแมน และ สวง สวรรณ, 2529, หนา 235) ใหความหมายความขดแยงวาเปนปฏสมพนธท+มลกษณะของความไมเปนมตรหรอตรงตอกนขามกนทกชนด ในขณะท+ Brown (อางใน บญม+น ธนาศวฒน, 2537, หนา 182) กลาววาความขดแยงเปนพฤตกรรมท+ไมลงรอยกน หรอพฤตกรรมท+ไปดวยกนไมไดระหวางฝายตาง ๆ ท+มความสนใจแตกตางกน สวนวรนารถ แสงมณ (2544, หนา 182) ไดใหความหมายความขดแยง หมายถง การไมเหนดวยในทศนคตตาง ๆ ท+เกดข -นจากพ -นฐานของความแตกตางระหวางบคคล ต -งแตสองคนข -นไปหรอกลมสองกลมหรอมากกวาน -น ซ+งความขดแยงน - อาจมผลกระทบตอเปาหมายหรอกจกรรมงานระหวางกน และเกดการตอตานหรอขดขวางซ+งกนและกนได สาหรบ เอกชย ก+สขพนธ (2538, หนา 161) ใหความหมายความขดแยงคอ สภาพการณท+คนหรอกลมคนเกดความไมเขาใจกน มความรสกไมพงพอใจ หรอคบของใจท+จะปฏบตงาน ซ+งอาจมสาเหตมาจากสภาพทรพยากรทางการบรการหรอกตาแหนงท+มจากดและไมสามารถตอบสนองความตองการของคน หรอกลมคนไดอยางท+วถงเทาเทยมกน ในทานองเดยวกน บญม+น ธนาศภวฒน (2537, หนา 182) ไดกลาววา ความขดแยง หมายถง ความไมเหนดวยระหวางบคคลต -งแตสองคนข -นไปหรอเปนกลมบคคล ซ+งเกดจากความแตกตางในฐานะตาแหนงเปาหมาย ความตองการคณคา และการรบ หรออาจเกดจากการตองแบงปนสวนท+เก+ยวกบทรพยากรตาง ๆ หรอกจกรรมในการทางาน สวน ธงชย สนตวงษ และชยยศ สนตวงษ (2533, หนา 115-116) ไดให ความหมายความขดแยง หมายถง ชนดของพฤตกรรมท+เกดข -นชนดหน+ง เม+อกลม 2 กลมข -นไปมความคดเหนการรบรท+ไดมาจากกจกรรมหรอการเก+ยวของตอกนไมตรงกน เปนปรปกษตอกน และ พนส หนนาคนทร (2526, หนา 231) ใหความหมายความขดแยงวา หมายถง สภาพการณท+บคคล 2 ฝาย มความคดเหนหรอความเช+อท+ไมตรงกน และยงไมสามารถหาขอยตท+สอดคลองตองกนได ในขณะท+ Myer (อางใน บญม+น ธนาศภวฒน, 2537, หนา 183) กลาววา ความขดแยง หมายถง การท+ท -งสองฝายมการรบรท+ไปดวยกนไมไดในเร+องท+เก+ยวกบการ

13

กระทา หรอ จดมงหมายไมวาการรบรน -นจะถกตองหรอไมกตาม คนท+อยในสภาวะความขดแยงจะมความรสกวาถาหารวายหน+งชนะอกฝายหน+งกจะแพ เชนเดยวกนกบ ธงชย สนตวงศ (2533, หนา 284) ไดกลาววา ความขดแยง หมายถงสภาพอาการตาง ๆ เชน สภาพการณขดแยงจะเกดข -นเม+อฝายหน+งพยายามท+จะมงใหไดผลสาเรจตามเปาหมายของตนโดยการเอาชนะฝายอ+น และไดมความพยายามของฝายหน+งท+จะรบกาวนอกฝายหน+งมใหบรรลเปาหมายดวย และอรณ รกธรรม (2525, หนา 178) ไดใหความหมายของความขดแยง คอความไมเหนพองตองกนของสมาชก หรอกลมองคการต -งแตสองกลมข -นไป โดยท+พวกเขาตองการมสวนรวมในทรพยากรท+จากดหรองานตาง ๆ และการท+พวกเขามเปาหมาย คานยม การรบร ทศนคต ความเช+อท+แตกตางกน และไมเหนพองตองกนตางกพยายามแสดงทรรศนะของพวกเขาใหเดนกวาบคคลอ+น หรอความตองการของเขาไมไดรบการตอบสนอง ทานองเดยวกบ ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2544, หนา 158) ใหความขดแยง หมายถง ความไมเหนดวยระหวางบคคลต -งแต 2 คนข -นไปหรอกลมบคคล เกดข -นจากท+เขาตองแบงสนปนสวนทรพยากรตาง ๆ หรอกจกรรมการทางาน หรอเกดจากความแตกตางในฐานะตาแหนงเปาหมาย คณคา และการรบร จากความหมายท -งหมดทาใหเราทราบวาความขดแยงน -นเปนลกษณะของการท+คนเราไมลงรอยกน ไมทาตาม ฝาฝน ความสนใจของบคคลท+ไปดวยกนไมได หรอท+เปนตรงกนขาม การไมสามารถทาใหทกฝายพอใจเปนความคบของใจของอกฝายของอกฝายหน+งท+เกดข -น จากการท+ถกอกฝายหน+งกระทา โดยการไมเหนดวย ไมชวยเหลอ ดถก เอาเปรยบ ใหราย ไมอนมต เปนสถานการณท+การกระทาของอกฝายหน+งไปขดขวาง หรอสกดก -นการกระทาของอกฝายหน+งในการท+จะบรรลเปาหมายของเขา หรอการท+บคคลท+มความแตกตางในคานยมความสนใจ แนวคด วธการ เปาหมาย การตองการมสวนรวมในทรพยากรท+จากด หรอเกดจากความรสกโกรธ ความไมไววางใจกน ความไมชอบ ความกลว ความไมยอมกนหรอความขดกนทางบคลกภาพ แนวคดเก�ยวกบความขดแยง

นกการศกษาหลายคนไดเสนอแนวคดเก+ยวกบความขดแยงไวดงน - Stoner (อางใน บญม+น ธนาศภวฒน, 2537, หนา 184) ไดสรปไวดงน - 1. แนวคดสมยเดม เปนแนวคดท+มความเช+อวาความขดแยง เปนส+งไมจาเปนและเปนผลรายตอองคการ เปนส+งท+ควรหลกเล+ยง เปนส+งท+เกดจากความผดพลาดของการบรหารในการออกแบบองคการ เปนส+งท+ควรหลกเล+ยง เปนส+งท+เกดจากความผดพลาดของการบรหารในการออกแบบองคการ และการบรหารขององคการ อกท -งยงเช+อวาความขดแยงจะทาลายความ

14

สามคคขององคกรและทาใหเกดผลเสยหายตอการปฏบตงาน และยงเช+อวาภารกจของผบรหารคอความขดแยง การขดขวางความขดแยง เม+อผลการปฏบตงานท+ดข -น 2. แนวคดสมยปจจบน แนวความคดน -เช+อวาความขดแยงเปนส+งท+หลกเล+ยงไมไดและเปนส+งท+มความจาเปนไมวาองคการจะถกออกแบบหรอดาเนนการอยางไร ความขดแยงท+มมากเกนไปจะเกนไปจะเกดผลรายตอองคการ ในขณะท+ความขดแยงบางยางอาจเปนส+งท+มประโยชน เพราะทาใหองคการดาเนนไปไดอยางมประสทธภาพมากย+งข -น ดงน -นจงเปนหนาท+ของผบรหารท+จะบรหารความขดแยงใหอยในระดบท+เหมาะสมและยตความขดแยง เม+อผลการปฏบตงานท+ดมประสทธภาพขององคการไว สวน Robbins (อางใน สทธพงศ สทธขจร, 2535, หนา 7-8) ไดแบงแนวคดเก+ยวกบความขดแยงเปน 3 แนวความคดคอ

1. แนวความคดแบบด -งเดม (Traditional View) แนวคดน -เปนท+ยอมรบกนอยางแพรหลายในชวงป ค.ศ 1930-1948 แนวคดน -มความเหนวา ความขดแยงเปนส+งท+เลวราย ทาลาย ขาดเหตผล ใชความรนแรง ไมเปนประโยชนตอองคการ จงควรหลกเล+ยงหรอกาจดใหหมดไป ความขดแยงเปนเร+องของความผดพลาดของคนใดคนหน+ง ดงน -นจงตองหาคนผดใหได ความขดแยงเปนเรองเสยหาย ดงน -นจงตองชวยกนปดบง สาเหตของความขดแยงเปนผลมาจากการส+อสารท+บกพรอง ชาดความใจกวาง ขาดความไวเน -อเช+อใจ เปนความผดพลาดของผบรหาร ตามแนวคดน - ความขดแยงทกอยางเปนส+งท+เลวราย คนท+กอใหเกดความขดแยง จงเปนคนไมด เปนตวแสบขององคการ 2. แนวพฤตกรรมศาสตร (Behavioral View) แนวคดน - เปนท+ยอมรบกนอยางแพรหลายในชวงป ค.ศ. 1040-1975 แนวคดน - ยอมรบวาเปนเร+องธรรมชาตท+เกดข -นในกลมบคคลและองคการ โดยเฉพาะอยางย+งในองคการท+มความสลบซบซอน ความขดแยงเปนส+งท+หลกเล+ยงไมได ความขดแยงไมจาเปนตองเลวรายเสมอไป แตอาจเปนศกยภาพท+จะเปนพลงทางบวกหรอพลงท+สงเสรมการปฏบตงานกลม ดงน -นเราจงตองยอมรบวาในองคการตองมความขดแยงไมสามารถกาจดใหหมดไปได ผบรหารจงควรคดหาวธแกไขความขดแยงไมสามารถกาจดใหหมดไปได ผบรหารจงควรคดหาวธแกไขความขดแยง แทนท+จะขจดหรอปฏบตวาไมมความขดแยง 3. แนวนกปฏสมพนธ (Interactionist View) แนวคดน - เปนแนวคด ปจจบนท+มองความขดแยงในแงดและสรางสรรคคลาย ๆ กบแนวพฤตกรรมศาสตร ความขดแยงนอกจากจะเปนพลงทางบวกท+สงเสรมการทางานของกลมแลว ความขดแยงบางยางจาเปนตองม เพ+อชวยให

15

กลมทางานยางมประสทธภาพ องคการท+ปราศจากความขดแยงจงมความจาเปน แตความขดแยงตองอยในระดบท+พอเหมาะ ไมมากเกนไปหรอนอยเกนไป จงจะชวยใหคนมความต+นตว กระตอรอรน ประเมนตนเอง และมความคดสรางสรรค สาหรบ ชชพ พทธประเสรฐ (2542, หนา 36-37) ไดสรปเก+ยวกบแนวคดของความขดแยงเปน 2 แนวคดคอ 1. แนวคดเดม เปนแนวคดเชงมนษยสมพนธจะมองความขดแยงในลกษณะท+ไมพงประสงคในการอยรวมกน คอ เหนความชดแยงเปนส+งไมดควรขจดใหหมดไปโดยเรว เปนส+งท+สามารถหลกเล+ยงได เปนส+งท+เกดขากความผดพลาดหรอลมเหลวในแงของการส+อความหมาย ขาดความเขาใจ ความไมเช+อม+นกน การปกปดก -นระหวางผ เก+ยวของ และมองวาสภาพแวดลอมเปนตวกาหนดพฤตกรรมชองบคคล 2. แนวคดแบบใหม มองความขดแยงในทางบวกและเปนเร+องของการทาทายความสามารถของผบรหาร คอมองวาความขดแยงเปนเร+องด ควรกระตนใหเกดข -นเพ+อใหเกดการแขงขนอนจะนาไปสการพฒนาองคการใหมประสทธภาพ ขณะเดยวกนกตองมการควบคมมใหเกดความเสยหายแกองคการ เหนวาความขดแยงเปนเร+องท+หลกเล+ยงไมได ไมวาสงคมใด เปนผลท+เกดจากการแขงขนเพ+อใหไดรางวล ในทานองเดยวกน ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2544, หนา 161) ไดสรปเก+ยวกบแนวคดของความขดแยงเปน 2 แนวคด คอแนวคดสมยเดม ซ+งเหนวา ความขดแยงเปนส+งไมด ไมควรใหเกดข -นตองหาทางแกไขเสย ถาหากเกดข -นกตองพยายามระงบหรอไกลเกล+ยและแนวคดสมยใหม เหนวาความขดแยงเปนส+งท+หลกเล+ยงไมได แตถารจกวธบรหารหรอวธแกไขท+ดจะกลายเปนการใหคณประโยชนอกดวย จากแนวคดเก+ยวกบความขดแยงของบคคลดงกลาวพอจะสรปไดวา ความขดแยงมจดเร+มตนทางเศรษฐกจ และพอจะแบงไดเปน 2 แนวคดคอ แนวคดด -งเดมซ+งเหนวาความขดแยงเปนเร+องเลวรายควรขจดใหหมดไปโดยเรว สวนอกแนวคดหน+งคอแนวคดปจจบน เหนวาความขดแยงเปนเร+องด ควรกระตนใหเกดข -นในองคการเพ+อการพฒนา แตตองมการควบคมไมใหลกลามจนเกดความเสยหาย ประเภทของความขดแยง

Hellrigel D. Solcum (อางใน ธารงศกดI คงคาสวสดI, 2547, หนา 155-156) ไดแบงประเภทของความขดแยงออกเปน 4 รปแบบ คอ

1. ความขดแยงภายในบคคล คอการท+บคคลจะเกดความขดแยงในตวเองข -น เม+อ ตองตดสนใจเลอกกระทาอยางใดอยางหน+งจากส+งท+ตองการหลาย ๆ อยางในเวลาเดยวกน

16

2. ความขดแยงระหวางบคคล คอสภาพการณท+บคคลท -งสองฝายมความเหนหรอ ความเช+อไมตรงกน และยงไมสามารถหาขอยตท+สอดคลองกนได ซ+งสามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ ความขดแยงประเภทได – เสย (Zero Sum Conflict) น+นคอ ถาฝายหน+งไดมากเทาใด อกฝายหน+งกจะเสยเทาน -น หรอพดไดวาผลรวมของท -งฝายมคาเปนศนย ซ+งจะเปนความขดแยงท+จะแขงขนเอาแพชนะกนอยางแทจรง และความขดแยงท+ตางฝายตางไดในลกษณะตอรอง มตวกระตน ท -งการรวมมอและการแขงขนเขาไปเก+ยวของ โดยคขดแยงพยายามเอาประโยชนใหมากท+สด

3. ความขดแยงระหวางกลม คอ ความขดแยงท+เกดข -นระหวางสมาชกของกลมใน องคการ

4. ความขดแยงระหวางองคการ เปนความไมสอดคลองกนระหวางหนวยงานท+ม ภารกจเก+ยวของสมพนธกน แตเปาหมาย นโยบาย วธการและผลประโยชนไมสอดคลองกน

ซ+งสอดคลองกบ เสนาะ ตเยาว (2544, หนา 300) ไดแบงประเภทของความขดแยง ออกเปน 4 ประเภทเชนกน คอ ความขดแยงกบตวเอง ความขดแยงระหวางบคคล ความขดแยงระหวางกลม และความขดแยงในองคการ

เอกชย ก+สขพนธ (2531, หนา 163) ไดแบงประเภทความขดแยงโดยพจารณาจากทางไหลการส+อสาร (Communication Flow) ได 3 ประเภท คอ

1. ความขดแยงตามแนวต -ง (Vertical Conflict) เปนความขดแยงท+เกดข -นกบสายแกนบงคบบญชา นบต -งแตผบรหารระดบสงขององคการจนถงผปฏบตงาน ความขดแยงระหวางผจดการกบผชวยผจดการ หรอกบหวหนาแผนก เปนตน

2. ความขดแยงตามแนวนอน (Horizontal Conflict) เปนความขดแยงท+เกดข -นกบผบรหารหรอผปฏบตงานท+อยในระดบเดยวกน ซ+งตางฝายตางกมอานาจตามตาแหนงของตนเองความขดแยงประเภทน -มกมความสมพนธกบการส+อสาร การประสานงาน และความรวมมอ เชน ความขดแยงประเภทน -มกมความสมพนธกบการส+อสาร การประสานงาน และความรวมมอ เชน ความขดแยงระหวางผจดการฝายบคคลกบผจดการฝายตลาด เปนตน ถงแมวาอานาจตามตาแหนงจะอยในระดบเดยวกนกตาม บางคนอาจจะมอานาจบารมมากกวา 3. ความขดแยงตามแนวทแยงมม (Diagonal Conflict) เปนความขดแยงท+เกดข -นกบผบรหาร หรอผปฏบตงานระดบใดระดบหน+งกบตางระดบ ตางสายงานบงคบบญชา ความขดแยงประเภทน -มกมความสมพนธกบการส+อสาร การแระสานงาน และความรวมมอ เชน ความขดแยง ระหวางงานขายกบฝายการเงน เปนตน

17

สาเหตของความขดแยง

Duke (อางใน เสรมศกดI วศาลาภรณ, 2534, หนา 45) ไดสรปแนวคดของผทรงคณวฒตาง ๆ วาสาเหตสาคญท+ทาใหเกดความขดแยง ไดแก

1. ความขดแยงเปนผลมาจากการเปนเจาของ การใชและการกระจายของสนคาและ ทรพยากรตาง ๆ

2. ความขดแยงเปนผลมาจากเกยรตยศ ศกดIศร ตาแหนง ฐานะ และการสงเสรม บคลกภาพ

3. ความขดแยงเปนผลมาจากการควบคมหรอการช -แนวทางใหผ อ+นปฏบต รวมถงการ ควบคมเคร+องมอตาง ๆ ของรฐ

4. ความขดแยงเปนผลมาจากคานยม 5. ความขดแยงเปนผลมาจากบทบาท 6. ความขดแยงเปนผลมาจากวฒนธรรม 7. ความขดแยงเปนผลมาจากผสนบสนนอดมการณท+ตางกนหรอตรงขาม

Pneuman and Bruehl (อางใน เสรมศกดI วศาลาภรณ, 2534 , หนา 45-48) ไดแบงสาเหตของความขดแยงออกเปน 3 กลม ดงน -

1. องคประกอบดานบคคล เปนสาเหตของความขดแยงท+เกดจากบคคลหรอกลม บคคล

2. เปนประเดนปญหาของปฏสมพนธ เปนสาเหตของความขดแยงท+เกดจาก กระบวนการ ส+อสาระระหวางกลมหรอบคคล

3. สภาพองคการเปนสาเหตของความขดแยงท+เปนผลของการใชคนหรอใชทรพยากร เพ+อการบรรลเปาหมาย

รายละเอยดของสาเหตของความขดแยงดงกลาวมดงตอไปน - 1. องคประกอบดานบคคล แบงออกเปน 4 สวน ใหญ ๆ คอ

ภมหลง เชน ความแตกตางทางวฒนธรรม การศกษา คานยม ความเช+อ และประสบการณ เปนตน

แบบฉบบ (Style) โดยมนษยแตละคนกมการกระทา พฤตกรรม และการแสดงออกท+เปนแบบฉบบของตนเอง การรบร เชน การรบรท+บดเบอนจากสภาพจรงหรอขอเทจจรงและการรบรท+แตกตางกนโดยบคคลท+อยในเหตการณเดยวกน เหนเหตการณเดยวกน มขอมลเหมอนกน อาจตความหมายของส+งท+เหนหรอขอมลท+มอยแตกตางกนมาก

18

ความรสก คนเรามความรสกแตกตางกน อาจเร+มจากโมโหนดหนอยไปจนถงเดอดดาลหรอจากความวตกกงวลไปจนถงความหวาดกลวความรสกของบคคลสงผลตอความไววางใจหรอศรทธาในคนอ+น อนจะสงผลตอไปยงทศนะคตและพฤตกรรมของบคคล 2. ประเดนปญหาของการปฏสมพนธท+เปนสาเหตของความขดแยง คอ การส+อสาร (Communication) ซ+งประกอบไปดวยสวนสาคญ 3 สวน คอ ผสงขาวสาร เชน สงขาวสารท+ไมสมบรณหรอไมเพยงพอ คลมเครอหรอไมชดเจน เขาใจความหมายของขาวสารท+จะสงอยางไมถกตอง ส+อท+ใชสงขาวสาร เชน การบดเบอนโดยไมไดต -งใจของผสงขาวสาร ซ+งอาจเกดจากถอยคาหรอทาทางท+ใชหรอการทาจนชน ส+อประกอบดวยขอมลเกนความจาเปน มส+งรบกวนระหวางผสงและผ รบขาวสาร ทาใหขอเทจจรงบดเบอนไป อาจเกดจากมเสยงดง การเหนไมชด หรอการใชขอมลตองผานหลายคนหรอหลายโตะ จงจะถงผ รบขาวสาร ผ รบขาวสาร เชน ความสามารถของผ รบขาวสารท+จะแปลความหมายของขอมลจากส+อเปนความคด เปนตนวาผ รบขาวสารไมเขาใจภาษาท+ใชในการส+อสาร ความเขาใจไมตรงกนระหวางผ รบขาวสารกบผสงขาวสาร 3. สภาพองคการ เชน 3.1 การมทรพยากรท+จากด ทรพยากรในองคการ ไดแก คน เงน วสด ทกษะ เวลา เปนตน เม+อบคคลมความตองการทรพยากรมากกวาจานวนทรพยากรท+มอยจงตองแขงขนกนเพ+อจะไดทรพยากรท+ตองการ 3.2 ความคลมเครอ ไดแก ความคลมเครอในโครงสราง ซ+งทาใหยากท+จะเขาใจวาสายบงคบบญชาเปนอยางไร ใครทาหนาท+อะไร ความคลมเครอในบทบาททาใหไมเขาใจวาใครตองรบผดชอบอะไร ผลท+เกดข -นทาใหงานบางอยางมคนรบผดชอบหลายคน แตงานบางอยางไมมใครรบผดชอบเลย 3.3 กฎเกณฑท+เขมงวด เปนส+งท+ตรงกนขามกบความคลมเครอ ทาใหบคคลอดอดในการทางาน และทาใหเหนวาผบรหารใชอานาจเกนความจาเปน เชน คาส+งใหขาราชการมาทางานกอนเวลา 08.00 น. 3.4 การแขงขน ทก ๆ องคการมโครงสรางท+กอใหเกดการแขงขน เพ+อจะไดรบทรพยากรท+มอยอยางจากด 3.5 การมขอยกเวน การท+บคคลบางคนไดรบการยกเวนไมตองปฏบตตามบทบาท หรอปฏบตไมถงท+กาหนด

19

วรนารถ แสงมณ (2544, หนา 12/19–12/21) ไดสรปถงสาเหตของความขดแยงภายในองคการไวดงน -

1. การจดสรรทรพยากร ปญหาท+เกดข -นจะมาจากการท+แตละแผนภายในองคการตาง มความพยายามท+จะแสวงหาทรพยากรท+จาเปน เชน บคลากร เงนทน วตถดบ เคร+องมออปกรณ ขอมลและพ -นท+ เพ+อมาดาเนนงานใหเปาหมายของตนบรรลผลสาเรจ เม+อทรพยากรเหลาน -มอยางจากด ทาใหแตละแผนตองปกปองหรอตอส เพ+อใหไดมาซ+งทรพยากรเหลาน - และพยายามนาเสนอความสาคญปละความจาเปนของกลม จนบางคร -งนาไปสความขดแยงข -นภายในองคการ

2. ความแตกตางของเปาหมาย แผนกหรอฝายตาง ๆ ภายในองคการตางลวนม ความเช+ยวชาญเฉพาะดานท+แตกตางกน มเปาหมาย กจกรรมงานและปญหาท+ไมเหมอนกน อนอาจมผลถงการแขงขนเพ+อผลประโยชน หรออางถงความสาคญและความจาเปนของแผนกของตนเอง ทาใหเกดความขดแยงข -นจนลมเปาหมายหลกขององคการซ+งเปนเปาหมายเดยวกน

3. การข -นอยระหวางกนของงาน เม+อแผนกงานต -งแตสองแผนกข -นไปทากจกรรมงาน รวมกน โดยงานหน+งน -นสามารถดาเนนงานตอไปได กใหสาเรจบางสวนจากแผนกอ+น ซ+งจะทาใหการข -นอยระหวางกนของงานในแผนกเหลาน -นมมากข -น น+นคอ โอกาสท+จะเกดความขดแยงกจะตามมา

เสนาะ ตเยาว (2544, หนา 306) ไดกลาวถงสาเหตของความขดแยงในองคการวาเปน ความขดแยงทางโครงสราง (Structural Conflict) ซ+งมสาเหตหลก 4 ประการ คอ

1. ความขดแยงโดยสายการบงคบบญชา (Hierarchical Conflict) ไดแก ความ ขดแยงระดบตาง ๆ ของสายการบงคบบญชาในองคการ อาจเกดจากความขดแยงระหวางผบรหารระดบสงกบกรรมการบรหารขององคการ ผบรหารระดบกลางกบผบรหารระดบตน หรอผบรหารระดบตนกบพนกงานผปฏบตงาน

2. ความขดแยงโดยหนาท+ (Functional Conflict) ไดแก การขดแยงระหวาง หนวยงานตาง ๆ ในองคการ ซ+งเกดจากการมหนาท+แตกตางกน

3. ความขดแยงโดยอานาจ (Authority Conflict) อานาจในองคการท+กอใหเกดความ ขดแยงบอย ๆ คอ อานาจส+งการ (Line Authority) กบอานาจใหคาปรกษาแนะนา (Staff Authority) ซ+งสวนใหญฝาย Staff เขาไปกาวกายอานาจของฝาย Line ซ+งรบผดชอบโยตรงตองาน

4. ความขดแยงโดยทางการและไมใชทางการ (Formal – Informal Conflict) ไดแก

20

ความขดแยงท+เกดข -นระหวางองคการท+เปนทางการกบองคการท+ไมเปนทางการ เชน มาตรฐานการปฏบตงานกลมยอย ไมสอดคลองกบมาตรฐานการปฏบตงานท+เปนทางการขององคการ

Walton (อางใน มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2538, หนา 777) ไดจดแบงความขดแยง โดยพจารณาตามสภาพหรอสภาวะปญญาหรออารมณออกเปน 2 ประเภทคอ

1. ความขดแยงในเน -อหาสาระ (Substantive issues) เก+ยวกบการตกลงกนไมไดในเร+องตาง ๆ ท+เก+ยวกบนโยบาย การปฏบตแขงขนกนในดานทรพยากรชนดเด+ยวกน มแนวคดแตกตางกนเก+ยวกบกฎเกณฑ กฎหมาย ระเบยบขอบงคบ และบทบาทท+สมพนธกน เปนตน

2. ความขดแยงทางอารมณ (Emotional issues) เก+ยวกบความรสกท+ไมดตอกนระหวางคแขงขน ซ+งแสงออกมาในรปของความโกรธเคอง ไมไววางใจกน ดาทอกน เกรงกลวและปฏเสธกนและกน เปนตน

จากท+กลาวมาพอสรปไดวา สาเหตสาคญของความขดแยงโดยท+ว ๆ ไปมาจากคนเรา มภมหลงดานวฒนธรรม การศกษา คานยม ความเช+อและประสบการณท+แตกตางกน มการแสดงออกท+เปนฉบบของตนเอง มการรบรท+บดเบอนไปจากสภาพจรง หรอขอเทจจรง มความรสกท+แตกตางกน การสงขาวสารท+ไมสมบรณหรอไมเพยงพอ คลมเครอหรอไมชดเจน หรอมการบดเบอนโดยไมไดต -งใจของผสงขาวสาร ความเขาใจไมตรงกนระหวางผ รบขาวสารกบผสงขาวสาร การมทรพยากรท+จากดจงตองแขงขนกนเพ+อจะไดทรพยากรท+ตองการ ความคลมเครอในโครงสราง ความคลมเครอในบทบาท การมกฎเกณฑท+เขมงวด การท+บคคลบางคนไดรบการยกเวนไมตองปฏบตตามบทบาท หรอปฏบตไมถงมาตรฐานท+กาหนด ลวนเปนสาเหตท+ทาใหเกดความขดแยง ทรรศนะเก�ยวกบความขดแยง

นกทฤษฎทางดานจตวทยา ไดศกษาพฤตกรรมเก+ยวกบความขดแยงและมบทความขอเขยนทางดานวชาการหลายทาน ไดใหแนวคดเก+ยวกบปญหาความขดแยง โดยไดจาแนกแนวคดหรอไดแสดงใหเหนการเปล+ยนแปลงทรรศนะเก+ยวกบความขดแยง โดยจาแนกทรรศนะหรอแนวคดเก+ยวกบความขดแยงเปน 3 กลมคอ

(พรนพ พกกะพนธ, 2542) (1) แนวประเพณนยม (Traditional view ) ทรรศนะน -เช+อวา ความขดแยงเปนส+งไมด ถกมองไปในทางลบ เหนวาความขดแยงเปนการทาลายลาง ความขดแยงเปนความรนแรง ความขดแยงเปนส+งเลว ความขดแยงไมเปนประโยชนตอองคกร จงควรหลกเล+ยงหรอกาจดใหหมดไป ความขดแยงเปนขอผดพลาดของบคคลใดบคคลหน+ง ดงน -นจงตองหาคนผดใหได เพราะคนท+กอใหเกดความขดแยงเปนคนไมด ความขดแยงท+เกดข -นถอวาเปนขอผดพลาดของการบรหาร ผบรหารตองจดการความขดแยงไมใหเกดข -นได วธการแกปญหา

21

ความขดแยงกคอ การออกกฎระเบยบ มกระบวนการท+เขมงวด เพ+อท+จะทาใหความขดแยงหมดไป แตความเปนจรงแลวความขดแยงกยงมอย (2) แนวคดดานมนษยสมพนธ (Human relations view) ทรรศนะน -ยนยนวาความขดแยงอาจเกดข -นตามธรรมชาตและหลกเล+ยงไมไดภายในทกองคกร เน+องจากไมสามารถหลกเล+ยงความขดแยงได มมมองดานมนษยสมพนธจะสนบสนนการยอมรบความขดแยง อธบายไดวาเหตผลของการมความขดแยงเพราะไมสามารถถกกาจดได และความขดแยงอาจจะมประโยชนภายในองคกรไดบางในบางเวลา มมมองดานมนษยสมพนธน -ไดครอบงาความคดของนกวชาการเก+ยวกบความขดแยงต -งแตปลายป 2483 จนถงป 2513 (3) แนวคดสมยใหม Contemporary view) เม+อแนวความคดดานมนษยสมพนธยอมรบความขดแยง มมมองท+เปนแนวคดสมยใหมจะสนบสนนความขดแยงบนรากฐานท+วา องคกรท+มความสามคคความสงบสขความเงยบสงบ และมความรวมมอ หากไมยอมรบปญหาท+เกดข -นจากความขดแยง การใหความรวมมอแกองคกรจะกลายเปนความเฉ+อยชา อยเฉย และไมตอบสนองตอความตองการเพ+อการเปล+ยนแปลง และการคดคนใหมๆ ดงน -นแนวความคดสมยใหม จงสนบสนนใหผบรหารรกษาระดบความขดแยงภายในองคกรใหอยในระดบต+าท+สด เพยงพอท+จะทาใหองคกรเจรญเตบโตและพฒนาในสมยด -งเดม ความขดแยงภายในองคกรไดถกมองในแงลบอยางมาก โดยเหนวาความขดแยงเปนตวการทาลาย เน+องจากผลกระทบทางลบสามารถมผลตอประสทธภาพ ประสทธผลตอองคกร ความขดแยงจะทาใหบคลากร ไมใหความรวมมอในการท+จะทางานใหบรรลผลสาเรจ และจะไมใหขอมลท+สาคญในการบรหารงานขององคกร ความขดแยงท+มมากจนเกนไป จะทาใหผบรหารไขวเขวจากงานของพวกเขา และลดความต -งใจในการทางานของพวกเขาลงไดดวย ย+งกวาน -นความขดแยงจะกระทบถงขวญและกาลงใจของบคลากร ในชวงเวลาท+ยาวนาน ความขดแยงสรางความเครยด ความคบของใจและความกงวลใจ ทาลายความสงบสขของคนลงไดมมมองตอความขดแยง มมมองชวงแรก เช+อวาความขดแยงท+เกดข -นทกคนจะพยายามหลกเล+ยง ช -ใหเหนวาความขดแยงมแตทาลายผลการดาเนนงานขององคกร เปนแนวคดสมยด -งเดม แตเม+อเทคโนโลยดานตาง ๆ ไดเจรญกาวหนามากข -น ประกอบกบการท+รฐบาลไดหนมาใหความสนใจในความเปนอยของคนงาน ออกกฎหมายท+เอ -ออานวยผลตอบคลากรมากข -น ผบรหารจงมความเช+อวาความขดแยงเปนเร+องท+เกดข -นตามธรรมชาตและหลกเล+ยงไมไดในทกองคกร และไมจาเปนวาจะตองเปนส+งท+ไมดเสมอไป ความขดแยงบางอยางจะมศกยภาพท+จะเปนบวกตอการเสรมสรางผลการดาเนนงานขององคกร แนวคดหรอทรรศนะในสมยใหมจงเหนวา ความขดแยงไมเพยงแตจะเปนพลงทางบวกตอการเสรมสรางการดาเนนงานภายในองคกรเทาน -นแตความขดแยงบางอยางยงจาเปนตอองคกร เพ+อการดาเนนงานอยางม

22

ประสทธภาพอกดวย สาหรบปจจบนไดแบงแนวของความคดออกเปน 2 ทรรศนะ คอ ทรรศนะแบบเกา และทรรศนะแบบใหม ดงรายละเอยดในตารางท+ 1 (เสรมศกดI วศาลาภรณ, 2540; พรนพ พกกะพนธ, 2542)

ทรรศนะแบบเกา ทรรศนะแบบใหม 1. ความขดแยงควรจะถกกาจดใหหมดไปจากองคกรความขดแยงทาใหองคกรแตกแยกและปองกนไมใหการทางานมประสทธภาพ 2. ในองคกรท+ดท+สดจะไมมความขดแยง 3. สามารถหลกเล+ยงความขดแยงได 4. ความขดแยงเปนผลมาจากความผดพลาดของการบรหาร 5. ความขดแยงเปนของเลว เพราะนาไปสความเครยดความเปนศตรกนระหวางบคคลและทาใหโครงการลมเหลว 6. โดยการสรางบรรยากาศใหเหมาะสมแลวผบรหารสามารถควบคมและปรบพฤตกรรมของผใตบงคบบญชาได รวมท -งการแสดงกาวราว การแขงขน และความขดแยง

1. ความขดแยงอาจสงเสรมการปฏบตงานในองคกรควรจะบรหารความขดแยงใหเกดผลดท+สด ความขดแยงอาจมประโยชนหรออาจมโทษข -นอยกบวธการจดการ 2. ในองคกรท+ดท+สดจะมความขดแยงในระดบท+ เหมาะสม ซ+งจะชวยกระตนและจงใจใหคนปฏบตงานอยางมประสทธภาพ 3. ความขดแยงเปนสวนหน+งของชวตในองคกร 4. ความขดแยงเปนผลมาจากความแตกตางของรางวลท+ไดรบ เปาหมายและคานยมในองคกรความขดแยงอาจเกดจากความกาวราวตามธรรมชาตของบคคล 5. ความขดแยงเปนของด เพราะจะชวยกระตนใหคนพยายามหาทางแกปญหา 6. มปจจยหลายอยางท+สงผลตอการทางานของคนปจจยเหลาน -ผบรหารไมสามารถควบคมได เชนปจจยทางดานพนธกรรมและปจจยทางดานจตวทยา ผบรหารจาเปนจะตองเรยนร วาจะอยกบความขดแยงอยางไร

สรป ทรรศนะเก+ยวกบความขดแยงสามารถแบงออกเปน 2 ทรรศนะคอ ทรรศนะทางลบ (แบบเกา) และทรรศนะทางบวก (แบบใหม) ซ+งทศนะแบบเกามความเช+อวาความขดแยงเปนส+งท+รนแรงไมเปนประโยชนตอองคกรควรหลกเล+ยงไมใหเกดข -นหรอกาจดใหหมดไป สวนทรรศนะแบบใหมมความเช+อวาความขดแยงเปนส+งท+หลกเล+ยงไมไดเปนสวนหน+งขององคกรความขดแยงท+เหมาะสมเปนประโยชนทาใหองคกรมการปรบปรงและเกดความสรางสรรค ดงน -นควรมความขดแยงบางเพ+อลดความเฉ+อยชา มการกระตนใหองคกรเกดการเปล+ยนแปลงและพฒนา

23

ผลของความขดแยง

นกการศกษาไดอธบายถงผลของความขดแยงอยางหลากหลาย ซ+งผลของความขดแยงมท -งขอดและขอเสย ดงน - บญม+น ธนาศภวฒน (2537, หนา 199) ไดกลาวถงผลดของความขดแยงมดงน -

1. เปนการปองกนการหยดอยกบท+ ทาใหเหนแนวความคดท+แตกตางกน 2. มการบงคบใหบคคลแสวงหาความคดท+ใหมอยเสมอ 4. มงขจดปญหาท+เล+อนลอย และแสวงหาแนวทางท+แกไขปญหาท+ชดเจน 5. เปนการบงคบใหบคคลไดสารวจตรวจสอบความคดเหนของตนเองวาดเลวอยางไร

เหมาะสมหรอไม ในการท+จะเอาชนะฝายตรงกนขาม 6. กอใหเกดความคดสรางสรรคใหม 7. เปนการตรวจสอบความสามารถของตนอยเสมอ 8. ความขดแยงภายนอกจะชวยกระตนใหมความสามคคกลมเกลยวกนภายในองคกร 9. ชวยสรางเอกลกษณของกลมและบคคล 10. ชวยกระตนใหเกดความอยากรอยากเหน

และไดกลาวถงผลเสยของความขดแยง ไวดงน - 1. ทาใหสมพนธภาพของความเปนมตรระหวางบคคลลดลง 2. คนทางานหมดกาลงใจ บางคนกยายหรอลาออก โดยเฉพาะคนท+มความขดแยง

ทางความคด 3. ทาใหบรรยากาศของความเช+อถอ ความไววางใจหมดไป และเกดการทะเลาะ

บาดหมางข -นได 4. มแรงตอตานทาใหการทางานขาดความรวมมอไมสามารถทางานเปนทมได ความ

รวมมอรวมใจกนหมดไป เพราะต -งหนาต -งตาแตจะเอาชนะเพยงอยางเดยว ในขณะท+ สเทพ พงศศรวฒน (2544, หนา 299-230) ไดกลาวถงผลดและผลเสยอน

เน+องมาจากความขดแยงไวดงน - ผลดของความขดแยง ซ+งทาใหผลงานกลม/องคกรดข -น ไดแก

1. ความขดแยงทาใหปญหาท+เคยถกมองขามหรอท+ถกละเลย จะไดรบความสนใจ นามาพจารณามากข -น

2. ความขดแยงเปนแรงจงใจใหคนท -งสองฝายรและเขาใจถงจดยนของกนและกน ไดมากข -น

3. บอยคร -งท+ความขดแยงชวยกระตนใหเกดความคดและแนวทางใหม ซ+งจะนามาส

24

การเกดส+งใหมและการเปล+ยนแปลงท+ดข -น 4. ความขดแยงชวยใหการตดสนใจดข -น กลาวคอ เม+อผตดสนใจไดรบขอมลท+ม

มมมองแตกตางไปจากตนซ+งอาจขดแยงกน แตการมขอมลท+หลากหลายคลอบคลมมากข -น ยอมชวยใหการตดสนใจดข -นกวาเดม ท -งน -เพราะความขดแยงทาใหเกดความจาเปนท+จะตองพสจนสมมตฐาน และความเช+อของแตละฝาย ตองเผชญกบความคดใหม ๆ และตองพจารณาปรบจดยนใหมของตน อยางไรกตาม คนสวนใหญมกไมพอใจท+จะดาเนนการตามแนวทางดงกลาว จงปลอยใหความขดแยงเกดบานปลายจนกลายเปนความแตกแยกข -น

5. ความขดแยงสงเสรมใหคนเกดความภกดตอกลม สงผลใหเกดแรงจงใจท+จะทางาน ของกลมหรอของหนวยงานใหมความสาเรจ

6. ความขดแยงท+เกดข -น โดยเฉพาะอยางย+งความขดแยงเชงความคด (Cognitive Conflict) ท+แตกตางกน ยอมนามาสการเปดกวางในการนาความคดเหลาน -นมาอภปรายถกเถยงกนอยางเตมท+ สงผลใหผ เก+ยวของเกดความผกพนตอองคการเพ+มข -น

ผลเสยของความขดแยง ซ+งทาใหผลงานของกลม/องคการลดลง ไดแก 1. ความขดแยงกอใหเกดอารมณเชงลบท+เปนปฏปกษตอกนอยางรนแรง สงผลใหแต

ละฝายท+เก+ยวของเกดความเครยด 2. ความขดแยงขดขวางและทาลายเสนทางส+อสารระหวางบคคล กลมหรอแผนกงาน

ทาใหการประสานงานในการปฏบตงานเกดการชะงกงน 3. ความขดแยงเปนส+งท+ทาใหความต -งใจและการใชพลงความพยายามในการทางาน

ใหบรรลเปาหมายองคการของแตละคนถดถอยลง 4. ความขดแยงสงผลกระทบใหผ นาตองปรบเปล+ยนแบบผ นา (Leadership Style)

เชน จากผ นาแบบมสวนรวม (Participative Style) ไปเปนแบบเผดจการ (Authoritarian) ดวยความจาเปน ภายใตภาวะของความขดแยงทกฝายมความเครยดสง ผ นาจงตองเขามากากบดแล และส+งการดวยตนเองมากข -น เพ+อไมใหทศทางท+เปนเปาหมายของงาน/องคการเบ+ยงเบนไป แตแบบภาวะผ นาเชนน -ทาใหบรรยากาศท+ดของการทางานลดลงไปดวยเชนกน

5. ทาใหแตละฝายท+ขดแยงกนเกดการเลนพรรคเลนพวก เกดอคต ลาเอยง ขาด ความยตธรรม และอาจรนแรงถงข -นใหรายปายสเพ+อจองทาลายกนทกวถทาง

สาหรบ พนส หนนาคนทร (2526, หนา 232-233) ไดกลาวถงผลด ผลเสยของการ เกดความขดแยงไวดงน -

25

ผลดของความขดแยง คอ

1. การเกดความขดแยงแสดงถงการมเสรในความคด อนเปนลกษณะของบคคลใน ระบอบประชาธปไตย ซ+งจะไมถกครอบงาความคดดวยอานาจภายนอก

2. ความแตกตางในทางความคดกอใหเกดแนวความคดและวธการในการแกปญหาได หลายรปแบบ

3. กอใหเกดความคดในเชงสรางสรรค โดยเฉพาะอยางย+งเม+อท -งสองฝายหาทางออก เพ+อแกไขปญหาความขดแยงน -น ๆ

4. เพ+อท+จะอธบายใหคนอ+นเหนคลอยตามแนวความคดของเรา จงทาใหเราตอง พยายามสรางความแจมชดตอความคดท+เสนอไปอนเปนการทาใหผ เสนอแนวความคดเกดความเขาใจลกซ -งในเร+องน -นมากข -น

5. กอใหเกดความเคยชนท+จะแลกเปล+ยนความคดเหน ยอมรบฟงซ+งกนและกน ซ+ง ถอไดวาเปนการชวยสรางความเปนประชาธปไตยในการทางาน

6. ทาใหผ รวมงานไดมโอกาสใชความคด อนเปนการสงเสรมใหผปฏบตงานมความ เจรญในการทางานมากข -น ถอไดวาเปนสวนหน+งของวธการพฒนาบคลากร

ผลเสยของความขดแยง คอ 1. กอใหเกดความไมคลองตวในการทางาน เสยเวลา เสยแรงงาน เปรยบเสมอน

เคร+องจกรท+ขาดน -ามนหลอล+น หรอมส+งท+ไมพงปรารถนาเขาไปขดขวาง 2. กอใหเกดความรสกในทางลบเกดข -นระหวางผปฏบตงานไมวาจะระหวางระดบ

เดยวกน หรอตางระดบ ความรสกเชนน -ไมเปนผลดตอการทางาน 3. กอใหเกดการแตกความสามคค อาจจะมการแยกเปนพวกเปนหมตามความคดเหน

ท+มอยเหมอนกน หาเหตจบผด ตอตานการทางานของหนวยงาน หาเร+องใสรายกน บรรยากาศในการทางานเตมไปดวยความหวาดระแวง ปราศจากความสข งานขององคการน -นกเสยหรอไมดาเนนไปตามท+ควรจะเปน

4. กอใหเกดความรสกวาตนเองพายแพ ทาใหเสยขวญ เสยกาลงใจในการทางาน เส+อมความเช+อม+นในตนเอง หรอรายแรงกวาน -นอาจทาใหเสยสขภาพทางจตไดงาย

สวน ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2544, หนา160-161) ไดกลาวถงผลความขดแยงไว ดงน - ความขดแยงมท -งผลดและผลเสย รวมท -งกอใหเกดความสรางสรรค และการทาลายในดาน ผลดของความขดแยง คอ

1. การปองกนการหยดอยกบท+ เปนแนวคดท+แตกตางกนออกไป

26

2. ความขดแยงทาใหคนเราแสวงหาแนวความคดใหม และมงขจดปญหาเล+อนลอย รวมท -งการแสวงหาแนวคดท+เหมาะสมและแสวงหาแนวทางแกไขปญหาท+ชดเจน

3. เปนการบงคบใหคนเราสารวจตรวจสอบความคดเหนของตนเองอกคร -งหน+งวาดเลว เหมาะสมเพยงใดในการเอาชนะอกฝายหน+ง ซ+งผลท+เกดข -นสวนหน+งยอมดตอองคการ

4. กอใหเกดความคดสรางสรรคใหม 5. เปนการตรวจสอบความสามารถของตนอยเสมอ 6. ความขดแยงภายนอกจะชวยกระตนใหมความสามคคกลมเกลยวกนภายในองคการ ผลเสยของความขดแยงมดงน - คอ 1. คนทางานหมดกาลงใจ ทอแท เบ+อหนาย เกดความเครยด บางคนกยายหรอ

ลาออกโดยเฉพาะคนท+มความขดแยงทางความคดเก+ยวกบเปาหมายขององคการ กอใหเกดการขาดกาลงคน หนวยงานออนแอ หนวยงานอยไมไดเพราะผลผลตต+าลงกได

2. สมพนธภาพของความเปนมตรระหวางบคคลลดลง 3. บรรยากาศของความเช+อถอและไววางใจระหวางบคคลหมดไป และเกดความ

ทะเลาะเบาะแวงข -นได 4. มแรงตอตาน ทาใหการทางานขาดความรวมมอไมสามารถทางานเปนทมได ความ

รวมมอรวมใจกนหมดไป พฤตกรรมของบคคลเม�อเผชญความขดแยง

เม+อบคคลพบกบความขดแยง บคคลจะแสดงพฤตกรรมออกมาโดยพฤตกรรมท+แสดงออกมาน -นอาจต -งใจหรอไมไดต -งใจ น+นคอ สามารถควบคมใหเกดพฤตกรรมน -น ๆ หรอปลอยใหพฤตกรรมน -นเกดข -นตามธรรมชาตของบคคลเจาของพฤตกรรม พฤตกรรมของบคคลโดยท+วไปเม+อพบกบความขดแยง มดงตอไปน - เสรมศกดI วศาลาภรณ (2534, หนา 99) กลาววา โดยท+วไปแลวเม+อบคคลคาดหวงวาจะพบความขดแยง เขาตองตดสนใจเพ+อเลอกอยางหน+งในสามอยาง คอ

1. เลอก ก. หรอ เลอก ข. 2. พยายามประนประนอมระหวาง ก. กบ ข. 3. พยายามหลกเล+ยงจากท -งสองฝาย Pnueman and Bruehl (อางใน เสรมศกดI วศาลาภรณ, 2534, หนา 101) อธบายวา

เม+อบคคลตองเชญกบความขดแยงจะมอย 3 ทางเลอก คอ 1. การอยเฉย ๆ พฤตกรรมขอบคคลท+แสดงอาการของการอยเฉย ๆ มอยหลายรปแบบ เชน ไมสนใจวามความขดแยงเกดข -น ปฏเสธวาหนวยงานของตนมความขดแยง ไม

27

ยอมรบวาเปนหนาท+ของตนท+จะตองไปแกปญหาความขดแยง เลอกสนใจความขดแยงเฉพาะสวนท+ตนเองไดประโยชน หรอเปนบคคลท+ถอคตวาความขดแยงท -งหลายจะลดลงไปเองเม+อเวลาผานเลยไป ซ+งความขดแยงบางอยางอาจลดลงแตอนตรายของการเผชญกบความขดแยงของการอยเฉย ๆ กคอจะทาใหความขนเคองหรอความเปนปฏปกษระหวางกนเพ+มข -น จนเปนการทาลายหรอสกดก -นไมใหองคการบรรลเปาหมายหรอยากแกการควบคม 2. การระงบความขดแยง บคคลจะเผชญกบความขดแยงในลกษณะใดน -นข -นอยกบวธการท+เขามอง หากมองเปนความเลวราย เขากจะพยายามระงบ หากเขาเหนวาสถานการณน -นเขาอาจจะแพ เขาจะพยายามพลกสถานการณใหชนะหรอใหแพนอยท+สด คนท+มอานาจกมกจะระงบความขดแยงโดยใชกาลงหรอขมข โดยแสดงพฤตกรรมในรปแบบตาง ๆ เชน การใชคาพดใหรายหรอโจมตฝายตรงขาม การใชอานาจตดสนใหแพ – ชนะ การแบงแยกแลวเขาปกครอง การลดความสาคญของฝายตรงขามในทกวถทาง การปฏเสธหรอไมสนใจความคดเหนท+บคคลอ+น 3. การบรหารความขดแยง ผบรหารอาจใชวธการดงน -ในการบรหารความขดแยง ก. รกษาระดบความสนใจ ข. เฝาสงเกตดสภาพการณของความขดแยง ค. ใชวธในการแกไขความขดแยงอยางเหมาะสม Turner and weed (อางใน เสรมศกดI วศาลาภรณ, 2534, หนา 102-103) ไดจาแนกการตอบสนองของบคคลเม+อเกดความขดแยงออกเปน 3 กลม คอ

1. พวกหนหนาเขาส พวกน -เม+อเกดความขดแยงจะพยายามแกปญหา โดยพยายาม ใหฝายตรงขามเหนดวยกบเขาแมจะเปนบางสวนกยงด จะมความเตมใจท+จะเส+ยโดยเปนคนแรกท+เขาไปแกปญหา พวกน -จะแสดงพฤตกรรมออกมาใน 2 ลกษณะ ดงน -

ก. ใจดส เสอ เปนพวกท+แสดงอาการเปนมตร เหนอกเหนใจ หรอยอมรบวาม ความขดแยงเกดข -น โดยเช+อวาจะตองมความไววางใจเปนประการสาคญ กอนท+จะดาเนนการแกปญหาใด ๆ การแสดงอาการใจดส เสอเพ+อเปนการทดสอบวาจะสหรอจะถอย

ข. เผชญหนา เปนพวกท+คดวามบรรยากาศของความไววางใจมากพอท+จะ เปดเผยความขดแยงได ดวยเหตท+เขามอานาจและมจดยนท+ม+นคงพอ หรอเพราะเขาคดวาเหตการณน -นเลวรายจนกระท+งคดวาไมมอะไรจะเสยมากไปกวาน -อก หากตองเผชญหนากนในท -งสองกรณน -นมอตราการเส+ยงสง

2. พวกพรางตว พวกน -จะแสดงพฤตกรรมออกมาใน 3 ลกษณะ ดงน - ก. หวานอมขมกลน เปนพวกท+กลนความรสกของตนไวไมวาจะรกหรอเกลยดก

28

ตามจะไมแสดงอะไรออกมาเก+ยวกบความขดแยงตอหนาคนอ+น แมวาความขดแยงน -นจะทาใหตนเองเจบปวดและไมมความสข บางคนจะแสดงความรสกออกมาเฉพาะตอหนาท+ตนเองมความไววางใจเปนอยางย+งเทาน -น จะรสกวาฝายตรงขามเปนพวกยกตนขมทาน และเปนอนตรายเกนไปท+ตนจะแสดงความรสกท+แทจรงออกมา

ข. ทาอยางอ+นดกวา เปนพวกพรางตวท+ยากข -นไปอกท+คนอ+นจะรวามความ ขดแยงโดยพยายามหาเร+องอ+นท+สามารถตกลงกนไดกบฝายตรงขาม ไมพดถงส+งท+ขดแยง พฤตกรรมประเภทน -เปนปญหาแกท -งบคคลและองคการเพราะทาใหเกดการแกไขความขดแยงท+ไมตรงจดหรอผดประเดน

ค. หลบดกวา เปนพวกพรางตวท+ย+งยากมากข -นไปอก ท+คนอ+นจะทราบวาม ความขดแยง โดยจะหนออกจากสถานการณขดแยงไปเลย ไมพดถง ไมเขาใกล หนไปทาเร+องอ+นท+ตนเองมความสขใจ เชน ครบางคนอาจขยนเขาหองสมด ไมชอบน+งในหองพกคร เหตผลท+แทจรงกเพราะวามความขดแยงกบเพ+อนครท+น+งหองเดยวกน จงพรางตวโดยการเขาหองสมดหนความขดแยง โดยหนไปน+งท+อ+นท+ตนเองอาจมความสขใจบาง และผน -นกอางเหตผลตาง ๆ นานาในการเขาหองสมด ซ+งมกไมใชเหตผลท+แทจรง

3. พวกหนวยจโจม พวกน -จะมเหตผลในการเขาขางตนเอง แตอาจเปนเหตผลท+ฟงไม ข -น มความรสกอยางไรกแสดงออกมาหมด ถาโกรธกจะตรงเขาเลนงานส+งของหรอคนท+ตนเองเช+อวาทาใหตนเองโกรธ หรอจะตองหาแพะรบบาปใหได พวกน -งายสาหรบคนอ+น ท+จะรวาพวกน -โกรธหรอไมหรอมความรสกอยางไร จะแสดงพฤตกรรมออกมาใน 2 ลกษณะ ดงน -

ก. ออกแนวหนา เปนพวกหนวยจโจมท+เม+อไมชอบใครหรอไมพอใจอะไรกแสดง ออกมาอยางเปดเผยใหคนท -งหลายไดรบร เชน ถาไมพอใจการกระทาของผบงคบบญชา กจะพดหรอตอวาผบงคบบญชาตอหนาเพ+อนฝงโดยไมเกรงวาผบงคบบญชาจะร เม+อไมพอใจเพ+อนกจะตอวาทนท ไมพอใจใครกจะปดไวไมอย จะตองแสดงหรอพดออกมา พวกออกแนวหนาน -เปนผลดแกผถกโจมต เพราะงายท+จะทราบวาใครไมชอบตนบาง

ข. โจมตขางหลง เปนพวกหนวยจโจมท+เลนงานหรอโจมตฝายตรงขามลบหลง เชน ใหราย บดเบอน นนทา ออกใบปลว ผถกโจมตยากท+จะทราบวาใครเปนผ วจารณตน และขอบกพรองท+ถกวจารณคออะไร น+นคอเม+อบคคลเผชญกบความขดแยง จะแสดงพฤตกรรมออกมา ไดหลายแบบโดยอาจอยเฉย ๆ ไมสนใจวามความขดแยงเกดข -น เลอกสนใจความขดแยงเฉพาะสวนท+ตนเองไดประโยชนหรอหากเขามองวาเปนความเลวราย เขากพยายามระงบ หากเขาเหนวาสถานการณน -น

29

เขาอาจจะแพ เขาจะพลกสถานการณใหชนะ หรอใหแพนอยท+สด หากเขาเหนวาสถานการณน -นเขาอาจชนะ เขากจะพยายามชนะใหมากท+สด หรอแสดงพฤตกรรมหนหนาเขาส โดยเปนคนแรกท+เขาไปแกปญหา แสดงอาการเปนมตร เหนอกเหนใจหรอยอมรบวามความขดแยงเกดข -น หรออาจเปนพวกพรางตว โดยการกลนความรสกของตนไวหรอทาอยางอ+นดกวา โดยพยายามหาเร+องอ+นท+สามารถตกลงกนไดกบฝายตรงขาม พฤตกรรมแกไขความขดแยง

วรนารถ แสงมณ (2545, หนา 12-29) ไดกลาววากอนท+จะแกปญหาไดจะตองทาใหทกคนยอมรบวา ความขดแยงเปนส+งท+หลกเล+ยงไมไดและมใชเลวราย ทกฝายจะตองชวยกนเปล+ยนความขดแยงใหเปนปญหาท+จะตองชวยกนแกไข แทนท+จะโยนความผดใหกน พยายามหาวธแกไขและและนามาใชประโยชนดวยวธการตาง ๆ ดงน - 1. การบงคบและกดดน ซ+งจะทาใหมการแพ – ชนะ โดยฝายหน+งฝายใดใชอานาจหนาท+ท+เปนทางการ เชน ในกรณความขดแยงของผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา ผบงคบบญชาบงคบใหยตความขดแยงโดยอาศยกฎระเบยบตาง ๆ หรอคกรณท+ไมมอานาจหนาท+กกดดนไดโดยใชวธบงคบหรอเตอนเสมอนขมข 2. การประนประนอม หมายถง การใชวธการเจรจาตอรองซ+งเปนกระบวนการแลกเปล+ยนความยนยอม ถอยทถอยอาศยหรอเรยกวาพบกนคร+งทาง หลกสาคญคอคกรณแตละฝายตางกไดประโยชนและตองยอมเสยประโยชนบาง มใชฝายหน+งไดหรอเสยอยาเดยว และอกวธหน+งของการประนประนอมคอแยกกลมท+ขดแยงกนจนกวาจะหาขอยตได เล+ยงท+จะตองเผชญหนากน หรอใหส+งตอบแทนแกกลมหน+ง เพ+อยตขอขดแยง 3. การแกปญหารวมกน ผบรหารควรจะเปล+ยนความขดแยงใหเปนปญหาท+คกรณจะตองรวมมอกนแกไขหรอหาทางออกท+เหมาะสม ควรใหผใตบงคบบญชารสกวาตนมสวนรวมในการออกความคดเหนและแกปญหา คกรณจะตองแลกเปล+ยนขอมลท+แทจรง แสดงความรสก ความตองการอยางเปดเผย ซ+อสตยและจรงใจ พยายามเขาใจอกฝายหน+งและมความเช+อม+นซ+งกนและกน ถาหาวธการแกปญหาดวยการเหนพองตองกนเปนเอกฉนทไดกจะเปนการดแตใชเวลามาก และถาบรรยากาศในการประชมแกปญหาเปนไปในทางเอาแพเอาชนะกน ผแพหรอเสยประโยชนจะไมพอใจจงควรสรางบรรยากาศใหเปนไปในทางรวมมอกนแกปญหาจะทาใหผลเปนท+พอใจกบคกรณท -งสองฝาย Thomas (อางใน เสรมศกดI วศาลาภรณ, 2534, หนา 104-105) ไดจาแนกพฤตกรรมของบคคลเม+อเผชญกบความขดแยงออกเปน 5 แบบ ดงน -คอ

1. การเอาชนะ (Competition) เปนการแสดงพฤตกรรมท+ผบรหารมงชยชนะของ

30

ตนเองเปนสาคญโดยไมคานงถงประโยชนหรอความสญเสยของผ อ+น อาศยอานาจจากตาแหนง หรอแมแตการอางกฎระเบยบเพยงเพ+อใหตนไดประโยชนและไดชยชนะในท+สด

2. การรวมมอ (Collaboration) เปนการแสดงพฤตกรรมท+ผบรหารมงจะใหเกดความ พอใจท -งแกตนเองและบคคลอ+น มงจะใหเกดการชนะ – ชนะท -งสองฝาย

3. การประนประนอม (Compromising) เปนการแสดงพฤตกรรมท+ผบรหารมงจะให ท -งสองฝายมความพอใจบาง เปนลกษณะท+หากจะไดกควรจะยอมเสยบาง หรอในลกษณะมาพบกนคร+งทาง

4. การหลกเล+ยง (Avoiding) เปนการแสดงพฤตกรรมท+ผบรหารท+ไมสนใจความ ตองการของตนเองและความสนใจของผ อ+น แสดงอาการหลกเล+ยงปญหา เฉ+อยชาและไมสนใจความขดแยงท+เกดข -น โดยเช+อวาความขดแยงจะลดลงเม+อเวลาผานไป

5. การยอมให (Accommodation) เปนการแสดงพฤตกรรมท+ผบรหารเนนการเอาใจ ผ อ+น ปลอยใหผ อ+นดาเนนการไปตามท+เขาชอบ แมตนเองจะไมเหนดวยกตาม เน+องจากไมอยากใหเกดความบาดหมางใจ

สอดคลองกบ 5 วธแกไขความขดแยงในการทางานของ สกานดา แสงเดอน (2546, หนา 27-29) ซ+งมดงตอไปน -

1. ถอนตวและหลบเล+ยง วธน -สาหรบผ ท+คดวาความขดแยงกรณน -ไมมประโยชน อะไร ท+จะไปใหความใสใจ โดยการออกจากสถานการณหรอเก+ยวของกบสถานการณใหนอยท+สด วธการน -เหมาะกบเร+องท+ไมเปนสาระ ไมมประโยชนอะไรหากไปเก+ยวของดวย

2. สนตภาพมากอน ผ ท+สนบสนนวธน -จะใหความสาคญกบความรสกของผ ท+เก+ยวของ ในมากกวาหวงผลสาเรจของงาน พวกเขาเหนวาความขดแยงเปนเร+องของบอนทาลายกาลงใจในการทางาน วธการน -เหมาะกบสถานการณ ท+ไมเปนเร+องใหญโต แตเปนเร+องท+จะทารายความรสกของทกคน จงจาเปนตองหาวธลดความขดแยงช+วคราว โดยหวงวาจะนามาซ+งขอมลเพ+อนามาพจารณาท+มากกวาน - ขอเสยของวธน -คอจะชวยแกปญหาไดแคช+วคราวเทาน -น

3. ประนประนอม วธน -จะใชในสถานการณท+ทกคนไดรบเกยรตเทากนใหออกความ ไดอยางอสระ โดยผลสรปการแกไขขอขดแยงของวธการน -จะทาใหทกคนพอใจไดมากท+สด เชน การใชวธลงคะแนนเสยง ซ+งผลลพธท+ไดอาจไมใชวธการท+ดท+สด วธการน -เหมาะกบท -ง 2 ฝายท+มอทธพลพอ ๆ กน และมสทธIท+จะไดรบประโยชนจากากรประนประนอมน -เทา ๆ กน ขอเสยของวธการน -กคอจะไมไดทางแกปญหาท+ดท+สดจรง ๆ ในกรณท+เกดข -น

4. แขงขนเอาผลแพ – ชนะ ผ ท+สนบสนนวธน - คอ พวกท+สนใจเปาหมายของตนเอง

31

มากกวาส+งอ+นใด พวกเขาจะตองเอาชนะคแขงใหไดโดยคนท+จะมาช -ขาดน -น คอ คนท+มอานาจเหนอกวาท -ง 2 ฝาย วธการน -เหมาะกบคนท+ตองการผลลพธแบบทนททนควน ขอเสยของวธการน -คอ สาเหตท+แทจรงของความขดแยงไมไดรบการแกไข และตองคอยระวงพวกท+แพแลวพาลหาเร+อง และหาโอกาสกลบมาแกแคน

5. รวมมอรวมใจกนแกสาเหตของปญหา ผ ท+ใชวธน -จะใหความสาคญกบความคดของ ทก ๆ คน และถอวาความขดแยงเปนเร+องท+เปนประโยชน ถาทกคนเปดใจคยกนอยางตรงไปตรงมา วธการน -เหมาะกบทกคนท+มความรในเร+องการวเคราะหปญหาท+แทจรง และทกคนท+เก+ยวของในเหตการณควรมเปาหมายรวมกน คอตองการแกขอขดแยงท+มสาเหตมาจากความเขาใจผดเลกนอยหรอไมกเพยงมาจากการส+อสารท+ผดพลาด ขอเสยของวธน -คอใชเวลานาน

เสนาะ ตเยาว (2544, หนา 303) ไดกลาววา กลยทธในการแกไขความขดแยง ม 3 วธ คอ วธแพ – แพ (Lose - Lose) เปนวธการแกปญหาความขดแยงท+ท -งสองฝายแพท -งค มวธแกความขดแยงไดหลายวธ คอ วธแรก วธประนประนอมหรอพบกนคร+งทาง วธท+สอง ใหฝายใดฝายหน+งยอมอกฝายหน+ง โดยการจายเงนใหกบฝายท+ยอมหรอเรยกวาการตดสนบน วธท+สาม ใชบคคลท+สามมาไกลเกล+ยหรอทาหนาท+ตดสนความผดถก วธท+ส+ ใชกฎเกณฑหรอระเบยบของทางราชการมาแกปญหาความขดแยง ท -งส+วธ ผขดแยงท -งสองฝายจะเปนผแพ ใชไดในบางกรณเทาน -น เพราะแกปญหาไมไดจรงและคนท+เก+ยวของกบความขดแยงตางกไมชอบ วธแพ – ชนะ (Win - Lose) ในองคการมกจะใชกลยทธแบบแพ – ชนะ ในเร+องความขดแยงระหวางหวหนากบผใตบงคบบญชา ผลของการใชวธน -อาจกอใหเกด การทาหนาท+ดข -น (Functional) ในองคการ คอจะกอใหเกดการแขงขนเพ+อเอาชนะ และนาไปสความสามคค หรอความเหนยวแนนภายในกลม หรอทาใหการทาหนาท+ผดพลาด (Dysfunctional) ในองคการ คอ การแกไขความขดแยงแบบแพ – ชนะ จะไมคานงถงวธการแกปญหาแบบอยางอ+น เชน การรวมมอกน การแบงผลประโยชนซ+งกนและกน แตกดดนและบบบงคบใหคนยอมรบ ซ+งอาจนาไปสบรรยากาศของความขดแยงท+รนแรงย+งข -น โดยคนท+แพจะเกดความขมข+น มความตองการท+จะแกแคนเกดความพยาบาทท+นากลวจนนาไปสความหายนะในท+สด วธชนะ – ชนะ (Win - Win) เปนกลยทธในการแกไขความขดแยงท+เปนความตองการมากท+สดไมวาจะมองในแงสวนบคคลหรอองคการกตาม เพราะเสรมใหเกดพลงและความคดรเร+มสรางสรรคในการทางาน แทนท+จะมงการแกปญหาอยางเดยว จะกอใหเกดการทาหนาท+ดข -น (Functional) และขจดการทาหนาท+ผดพลาด (Dysfunctional) ใหหมดไป ทาใหท -งสองฝายท+

32

ขดแยงกนไดประโยชนและบรรลผลตามท+ตองการ แนวทางในการแกไขท -งสองฝาย จะตองดาเนนการดงน -

1. ท -งสองฝายมความเหนวาความขดแยงเปนเร+องธรรมดา มประโยชนและนาไปส ความคดรเร+มและการสรางสรรคใหม ๆ เม+อแกไขไดถกวธ

2. แสดงใหเหนถงความไววางใจซ+งกนและกน เปดเผยและจรงใจตอกน 3. ตองระลกอยเสมอวา เม+อตกลงแกปญหาความขดแยงกนไดและเปนท+พอใจแลวท -ง

สองฝายจะตองทาการตกลงน -นอยางเครงครดตลอดไป พฤตกรรมแกไขความขดแยง เปนการพยายามหาวธแกไขและนามาใชประโยชนดวยวธตาง ๆ หลายแบบ เชน การเอาชนะ มการบงคบแลกดดนโดยอาศยอานาจจากตาแหนง หรอแมการอางกฎระเบยบเพ+อใหตนไดประโยชนซ+งทาใหตนไดมการแพ – ชนะ การประนประนอม หรอการใชวธเจรจาตอรองเปนกระบวนการแลกเปล+ยนความยนยอม ถอยทถอยอาศย ความหมายของการปรบตว

กนยา สวรรณแสง (2532, หนา 64) กลาววา มนษยตองการอยในสภาวะท+สมดลระหวางตนเองกบส+งแวดลอม ซ+งบางคร -งส+งแวดลอมกมอทธพลเหนอมนษย แตในบางกรณมนษยกสามารถเอาชนะส+งแวดลอมได ดงน -นการปรบตวจงมความมงหมายสาคญ 2 ประการคอ 1. ปรบตวเพ+อเอาชนะส+งแวดลอม เพ+อถวงดลส+งท+ตนเองยงขาดอย

2. ปรบตวเพ+อใหเขาไดกบส+งแวดลอม คอพยายามตามส+งแวดลอม เม+อไมสามารถเอาชนะส+งแวดลอมซ+งมพลงเหนอกวาได กทาตวใหสอดคลองตามส+งแวดลอมน -นเพ+อรกษาดลไว สาเหตท+กอใหเกดการปรบตว สชา จนทรเอม (2542, หนา 201) กลาววา มนษยเกดการปรบตวเพราะแรงขบและความตองการ (Drives and Needs) ซ+งในชวตของบคคลมความตองการเปนพ -นฐาน เชน ความตองการทางกาย (Physical Needs) และความตองการทางจต (Psychological Need) ความตองการท -งสองสนองความตองการของตน แรงกระตนจากสงคม การเปล+ยนแปลงทางสงคมอยางรวดเรว หรอการท+มส+งแวดลอมเปล+ยนไป ทาใหคนมปญหาในการปรบตวใหทนกบภาวะท+เปล+ยนแปลงไป การปรบตวทางสงคม นกวชาการจากหลายสาขาไมวาจะเปนสาขาชววทยา จตวทยา และมานษยวทยา ไดมการศกษาเก+ยวกบการปรบตวกนอยางมากมาย โดยนกชววทยาไดกลาวถง การปรบตวในดานของการทาหนาท+และโครงสรางทางเสรรวทยาเพ+อสามารถดารงชวตอยไดในส+งแวดลอมรอบตว สวนนกจตวทยาและมานษยวทยากลาวถง การปรบตวทางดานรางกาย พฤตกรรมและความรสก

33

นกคดเพ+อท+จะม+ชวตอยไดอยางเหมาะสมกบความตองการ ซ+งมผใหความหมายของการปรบตวไวดงน - โพเวล (Powell, 1986) ใหความหมายของการปรบตววาเปนกระบวนการตอเน+องในการดารงรกษาไวซ+งความสขสบายท+สมบรณ เพ+อคงความสมดลในขฯท+บคคลไดรบส+งรบกวนจากส+งแวดลอมตางๆท+เกดข -น รอย (Roy cited in Amdrew & Roy) ไดใหความหมายของการปรบตววาเปนกระบวนการตอบสนองทางบวงของบคคลท+มตอการเปล+ยนแปลงของส+งแวดลอมท -งภายนอกและภายใน เพ+อคงไวซ+งความสมดลของรางกาย จตใจและสงคม โดยมเปาหมายในการปรบตวเองการเจรญเตบโต การมชวตอยรอด (Growth) การสบทอดเผาพนธ (reproducuction) และความรอบรตอการเอาชนะอปสรรค(mastery) กรมวชาการ (2539, หนา 2) ไดนยามการปรบตวไววา เปนการแสดงพฤตกรรมทางดานความคดความรสก การกระทาไดอยางเหมาะสมสอดคลองกบสภาพแวดลอมและความตองการของตน เปล -อง ณ นคร (2529, หนา215) กลาววา การปรบตวหมายถง ความสมพนธ ความเขากนไดระหวางเอกตบคคลกบส+งแวดลอมท+เขาอยทาตวใหเขากบส+งแวดลอมอยางมประสทธภาพ (Efficient) และมความสข ศภนตย วฒนธาดา (2518, หนา 142) กลาววา การปรบตว คอ การเปล+ยนแปลงของบคคลท -งทางรางกาย (physical) และจตใจ (mental) ใหอยในลกษณะท+สมดลกบส+งแวดลอม สชา จนทรเอม (2542, หนา 136) กลาววาการปรบตวหมายถงขบวนการท+บคคลไดแสดงพฤตกรรมเพ+อใหบรรลเปาหมายตาง ๆ ในส+งแวดลอมของเขา จากความหมายของนกวชาการท+กลาวมาท -งหมดพอสรปไดวา การปรบตว หมายถง ความสามารถของบคคลในการทาตวท -งทางกาย และใจใหกบสภาพสงคม และส+งแวดลอมไดอยางด และมความสข แนวคดและทฤษฎการปรบตวทางสงคม กนยา สวรรณแสง (2532, หนา 64) กลาววา มนษยเปนสตวสงคมตองอยรวมกบผ อ+นการจะทาไรนอกจากใหเปนสขใจกบตวเองแลวกตองเปนตามแนวคดของสงคมอ+น ๆ อกดวยเร+องแนวคดของสงคมน -บางทกเปนอปสรรคในการดาเนนชวตของคนเราอยมาก ในทางจตวทยากลาววา การเปล+ยนแปลงในการปรบปรงตวของบคคลน -นมอย 2 ทางดวยกนคอการปรบตวภายใน กบการปรบตวภายนอก ผ ทมการปรบตวภายในของตวเองไดด เรยกวา Well Adjudted สวนลกษณะการปรบตวเขากบภายนอก คอส+งแวดลอมไดด เรยกวา Well Adapted และเรยก

34

บคคลท+มการปรบตวท -งภายในและภายนอกไดดท -งควาเปนคนท+มความสมบรณทางบคลกภาพอยางเตมท+ (Integrated Personality) ดงน -นถามนษยจะตองมการปรบตวกนแลว ตามแนวกวาง ๆ กคงจะเปนในเร+อง 1. ปรบตวใหอยรวมกบมนษยดวยกนเอง 2. ปรบตวใหเขากบสภาพดนฟาอากาศ 3. ปรบตวใหเขากบระเบยบแบบแผน วฒนธรรมในทองถ+น 4. ปรบตวใหเขากบแนวคดทางสงคม 5. ปรบตวใหเขากบตวของตวเอง ทฤษฎการปรบตวของรอย รอย (Roy cited in Amdrew & Roy 1991) ไดกลาววา การปรบตวของบคคลวาเปนพฤตกรรมการตอบสนองของบคคลเม+อตองการเผชญกบการเปล+ยนแปลงของส+งแวดลอมท+เกดข -นทงภายในและภายนอก เพ+อคงไวซ+งสภาพสมดลของรางกาย จตใจ และสงคม เปนผลใหเกดภาวะสขภาพท+ด ซ+งรอยไดประยกตทฤษฎระบบมาใชซ+งประกอบดวย ส+งนาเขา (Input) กระบวนการควบคม (control Procress) ส+งนาออก (outputs) กระบวนการยอนกลบ(feedblack Procrees) ซ+งส+งนาเขา หมายถง ส+งเรา (stimuli) และระดบของการปรบตว(adaptive level) โดยอธบายไดดงน - ส+งเรา (stimuli) หมายถง ส+งท+กระตนการปรบตวของบคคล ซ+งมท -งส+งเราภายนอกและส+งเราภายใน โดยส+งเราภายนอกมาจากส+งแวดลอมภายนอก สวนส+งเราภายในจะมาจากภายในตวบคคล ซ+งอาจจะเปนส+งเราทาง กายภาพ สรรภาพ จตสงคม ระดบของการปรบตว (adaptive level) หมายถง ระดบหรอขอบเขตท+แสดงถงความสามารถของบคคลในการตอบสนองทางบวกตอสถานการณหน+ง ถาส+งเราอยภายในขอบเขตของระดบความสามารถในการปรบตว บคคลจะมการตอบสนองในทางบวกหรอเกดพฤตกรรมการปรบตวท+เหมาะสมแตถาส+งเราน -นอยภายนอกขอบเขตแลวบคคลจะตอบสนองในทางลบหรอมพฤตกรรมการปรบตวท+เหมาะสมแตถาส+งเราน -นอยภายนอกขอบเขตแลวบคคลจะตอบสนองในทางลบหรอมพฤตกรรมการปรบตวท+ไมเหมาะสม เม+อเกดส+งนาเขา คอ ส+งเรา และกอใหเกดระดบของการปรบตวข -นแลว บคคลจะมกระบวนการควบคมส+งเราเกดข -น ซ+งเรยกวา กลไกการเผชญความเครยด (coping-mechanism) ซงรอยไดจาแนกออกเปนระบบ 2 ระบบคอ ระบบการควบคม (regulator subsystem) หมายถง การตอบสนองท+เกดข -นโดยอตโนมต อนเปนผลมาจากการทางานรวมกนระหวาง ประสาท สารเคม และตอมไรทอ เม+อมส+งเราเขามาในระบบการควบคม ระบบประสามจะรบและสงผานความรสกไปกระตนการทางานของสารเคมและ

35

ระบบตอมไรทอเพ+อท+จะควบคมการทางานของระบบตางๆภายในรางกายใหอยภาวะสมดล อกระบบคอ ระบบการรบร (cognator subsystem) หมายถง การตอบสนองตอส+งเราโดยผานกระบวนการ 4 อยาง คอ รบขอมล การเรยนร การตดสนใจ และการตอบสนองทางอารมณ และสงผลเกดการปรบตวท -ง 4 ดาน (adaptive mode) ซ+งแสดงออกมาเปนพฤตกรรมท+สามารถสงเกตและประเมนไดประกอบดวย 1. การปรบตวดานสรรวทยา (physiologic mode) เปนปฏกรยาท+บคคลตอบสนองตอส+งเราทมาจากส+งแวดลอม โดยจะเปนการทางานของเซลล เน -อเย+อ และระบบตาง ๆ ในรางกายของบคคล 2. การปรบตวดานอตมโนทศน (self concept mode) เปนการปรบตวทมงรกษาความม+นคงทางจตใจ (psychic integrity) ท+เนนในดานจตใจและจตวญญาณของบคคล ท+เก+ยวของกบความเช+อและความรสกท+บคคลยดเหน+ยวเก+ยวกบตนเองในชวงเวลาหน+ง โดยจะเปนการรบรท -งท+เกดข -นภายในตนเองและการรบรปฏกรยาจากบคคลอ+น ๆ ท+มตอตนเองโดยแบงเปน 2 สวน คอ 2.1 อตมโนทศนดานกายภาพ (physical self) เปนความรสกของตนเองตอรปรางการทาหนาท+ ความรสก ภาวะสขภาพ และสมรรถภาพทางเพศ ซ+งอตมโนทศนดานกายภาพจะประกอบดวย ดานการรบรความรสกของรางกาย (body sensation) เปนความรสกเก+ยวกบสภาวะและสมรรถภาพของรางกาย ดานภาพลกษณ (body image) เปนความรสกเก+ยวกบขนาดรปรางหนาตา และทาทางของตนเอง 2.2 อตมโนทศนสวนตว (Personal Self) เปนความรสกเก+ยวกบตนเอง ดานความเช+อ คานยม ความคาดหวง และความรสกมคณคาในตนเอง ประกอบดวย ดานความสม+าเสมอแหงตน ซ+งหมายถง การดารงไวซ+งความรสกม+นคง ปลอดภยในตนเอง ดานปณธานแหงตน หมายถง ส+งท+บคคลมงหวง หรอปรารถนาท+จะเปน และดานศลธรรมจรรยาและจตวญญาณแหงตน หมายถง เกณฑในการปฏบตและพจารณาตดสนส+งตาง ๆ ท+เก+ยวกบตนเองวาเปนส+งท+ถกหรอผด 2.3 การปรบตวดานบทบาทหนาท+ (Role Function Mode) เปนปฏกรยาตอบสนองของบคคลตอส+งเรา เพ+อใหเกดความม+นคงทางดานสงคม (social Integrity) โดยเปนการปรบตวทางสงคมท+เนนบทบาทและตาแหนงหนาท+ของบคคลท+เก+ยวของกบบคคลอ+น ๆ ซ+งจะตองปรบตวตามบทบาทหนาท+ของตนเองท+สงคมคาดหวงไดอยางเหมาะสม และแสดงออกเปนพฤตกรรมเคร+องช -วด (Insurument Behavior) ซ+งเปนพฤตกรรมท+บคคลแสดงออกถงการปฏบต

36

ตามหนาท+ท+สงคมกาหนดไวและพฤตกรรมท+มความหมาย (Expressive Behavior) เปนพฤตกรรมท+บคคลแสดงออกตามความรสกหรอตามทศนคต ความชอบหรอไมชอบเก+ยวกบบทบาทท+ตนเองไดรบ รอยไดกลาวถงบทบาทของบคคลวามอย 3 ระดบ คอ 2.3.1 บทบาทปฐมภม (Primary Role) เปนบทบาทตาม อาย เพศ และระดบพฒนาการบทบาทเหลาน -จะเปนส+งท+กาหนดพฤตกรรมท+เหมาะสมของบคคลในชวงหน+งๆของชวต เชน บทบาทเดก วยรน และผใหญ ผสงอาย เปนตน 2.3.2 บาทบาททตยภม (Secondary Role) อนเปนบทบาทท+มอทธพลตอพฤตกรรมในสถานการณตาง ๆ กน ท+เก+ยวกบงานตามระดบพฒนาการ และตามบทบาทปฐมภม ไดแก บทบาทในครอบครว เชน พอ แม สาม ภรรยา บทบาทตามอาชพ เชน คร พยาบาล 2.3.3 บทบาทตตยภม (Tertiary Role) เปนบทบาทช+วคราวท+บคคลน -นไดรบ เชน บทบาทสมาชกสามคม ชมรม หรอองคกรตาง ๆ บทบาทผ ปวย เปนตน 4. การปรบตวดานการพ+งพาอาศย (Interdependence Mode) เปนการปรบตวท+เนนในดานของความสมพนธระหวางบคคลเก+ยวกบการใหและการรบความรก ความเคารพ และการมองเหนคณคาโดยบคคลจะแสดงพฤตกรรมความชวยเหลอ (Contributive Behavior) เพ+อสนองความตองการข -นพ -นฐานของการใหไดความรกความเคารพและมองเหนคณคา ในการรกษาปฏสมพนธกบบคคลอ+น ท -งบคคลท+มความสาคญในชวต และบคคลท+เก+ยวของในระบบของการเก -อหนน การปรบตวท -ง 4 ดานท+แสดงออกมาน -นจะมความสมพนธซ+งกนและกน และมลกษณะเฉพาะในแตละบคคลโดยจะเปนส+งท+สงเกต ตรวจสอบหรอวดไดจากพฤตกรรมท+แสดงออกมาในการตดสนประสทธภาพของพฤตกรรมจาเปนท+จะตองคานงถงการประเมนดวย ตนเองหรอการรบรของบคคล และภาวะแวดลอมในขณะน -นๆดวยซ+งพฤตกรรมการปรบตว จดเปนส+งนาออกของระบบการปรบตว ถาพฤตกรรมท+เปนการตอบสนองของบคคลท+สงเสรมใหเกดความม+นคงตามเปาหมายของการปรบตว จดวาเปนพฤตกรรมการปรบตวท+เหมาะสม (Adaptive Behavior) แตถาพฤตกรรมน -นตอบสนองออกมาในทางตรงขาม กจดไดวาเปนพฤตกรรมการปรบตวท+ไมเหมาะสม (Ineffective Bahavior) โดยพฤตกรรมการปรบตวท+เหมาะสมและไมเหมาะสมน -นยอนกลบเปนส+งนาเขาสระบบเพ+อการปรบตวท+เหมาะสมตอไป

37

ความหมายและความสาคญของการแกปญหา

รศนา อชชะกจ (2535, หนา 2) ไดรวบรวมความหมายของคาวา ปญหา ไวมากมาย เชน ปญหา หมายถง 1. เหตการณยงยากท+จะตองแกไข 2. สภาวะการณท+ไมพงประสงค 3. การท+มนษยไมรจกวธการทาอยางไรจงจะบรรลเปาหมายตามท+กาหนด 4. เหตการณท+ไมเปนไปตามความหวง โดยไมทราบสาเหต ฮฟท (Hough อางใน ผาณต เลยวฤวรรณ , 2535, หนา 21) ไดรวบรวมคาจากดความของการแกปญหา ไวดงน - 1. การแกปญหา คอ กจกรรมท+ใชในการคดเลอกคณคาท+ดท+สดสาหรบท+ไมรภายใตการจดสถานการณเฉพาะท+เหมาะสมตอปญหาน -น 2. การแกปญหา เปนการคนหาวธการสาหรบส+งท+ไมร เพ+อนาไปสขอยตท+ชดเจน แตถาขอยตน -น ไมอาจช -ใหชดเจนไดดวยวธการใดๆกจะตองคนหาวธการอ+นๆจนกวาจะคนพบขอยตท+ดท+สด 3. การแกปญหา เปนความสามารถในการจดการเก+ยวกบขอมลท+เก+ยวของกบปญหาและทาการคดเลอกวธการท+ดท+สดจากขอมลเหลาน -น จากท+กลาวมาขางตน อาจสรปในภาพรวมไดวา ปญหา คอ ส+งท+เปนอยจรงขณะน -นเปนไปตามส+งท+ตองการใหเปน สรปไดวา คณลกษณะดานการแกปญหา หมายถง ความสามารถในการคดแกปญหาโดยสามารถระบปญหาคดวเคราะหสภาพและความสาคญของปญหา กาหนดวธการแกปญหาประเมน เลอกทางเลอกท+ดท+สดและตรวจสอบผลลพธท+ได การแกปญหา รศนา อชชะกจ (2535, หนา 2) กลาววา ในการดารงชวตของมนษยเราน -น นบต -งแตเกดมามนษยทกคนจะตองแกปญหา ต -งแตปญหาสวนตน ปญหาสงคมและปญหาส+งแวดลอม การแกปญหาจงเปนเร+องจาเปนท+มนษยทกคนไมอาจหลกเล+ยงได ตางตองประสบเปนประจาทกวนและตลอดชวต จนอาจจะกลาวไดวา หนาท+ของมนษยก คอ การแกปญหา แตในการแกปญหาของบคคลจะแตกตางกนออกไป ข -นอยกบประสบการณ ความรความสามารถท+มอยในตวของแตละคนท+ส+งสมมา และความสามารถของเจาของปญหาในการท+จะมองปญหาหลาย ๆแงมม

38

กระบวนการแกปญหา

องคพระสมมาสมพทธเจาไดใหวธการในการแกปญหาท+ประเสรฐเปนเลศนบเปนกระบวนการแกปญหาอนดบแรกของโลก ท+ทรงคณคา และมความเปนอมตะ กคอ อรยสจส+ ซ+งประกอบดวย 1. ทกข แปลวา ความยากลาบาก ความเดอดรอน อนเปนสภาพท+ทนไดยาก กอใหเกดความไมสบายใจ กาย กคอ ปญหา 2. สมทย แปลวา ตนเหตหรอท+เกดทกข ซ+งกคอ สาเหตของปญหา 3. นโรธ แปลวา การดบทกข หรอนพพาน ซ+งกคอ การแกปญหา 4. มรรค แปลวา ทางปฏบตเพ+อพนทกข ซ+งกคอ แนวทางการแกปญหา กรมวชาการ (2540, หนา 69) ไดเสนอการะบวนการแกปญหา โดยมข -นตอนดงตอไปน - ข -นท+ 1 กาหนดประเดนปญหา ข -นท+ 2 วเคราะหสาเหตของปญหา ข -นท+ 3 เลอกแนวทางแกปญหาท+เหมาะสมจากแนวทางท+หลากหลาย ข -นท+ 4 วางแผนและดาเนนการแกปญหา ข -นท+ 5 ตรวจสอบผลการแกปญหาและสรปผล จอหน ดวอ - (John dewey) ไดเสนอวธการแกปญหาท+ปจจบนถอวาเปนวธการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรไว 5 ข -นตอน (ลวน สายยศ และองคณา สายยศ, 2536, หนา 4–5)ดงน - ข -นท+ 1 ข -นปรากฏความยงยากเกดเปนปญหาข -น ข -นท+ 2 ข -นจากดขอบเขตและนยามความยงยาก ข -นท+ 3 ข -นเสนอแนะการแกปญหา คอ สมมตฐาน ข -นท+ 4 ข -นอนมานเหตผลของสมมตฐาน ข -นท+ 5 ข -นทดสอบสมมตฐาน บลม (Bloom, 1956, หนา 122) ไดกลาวถงกระบวนการแกปญหาวา ม 6 ข -นตอน คอ

ข -นท+ 1 เม+อผ เรยนพบปญหา ผ เรยนจะตองคดคนหาส+งท+เคยพบเหนและ เก+ยวของกบปญหา

ข -นท+ 2 ผ เรยนจะใชผลจากข -นท+ 1 มาสรางรปแบบปญหาข -นมาใหม ข -นท+ 3 จาแนกแยกแยะปญหา

39

ข -นท+ 4 เลอกใชทฤษฏ หลกการคดแลวธท+เหมาะสมกบปญหา ข -นท+ 5 ใชขอสรปของวธการมาแกปญหา เวยร (Weir, 1974, หนา 16-18) ไดเสนอข -นตอนในการแกปญหาไว ซ+งผ เขยนตาราทางวทยาศาสตรสวนใหญเหนดวยกบข -นตอน หรอแนวทางการแกปญหาในการปฏบตท+ทาใหสามารถกาหนดระยะเวลาและวธการทางานท+แนนอนไดด คอ ข -นท+ 1 ข -นต -งปญหาหรอวเคราะหประโยคท+เปนปญหา ข -นท+ 2 ข -นนยามสาเหตของปญหาโดยแยกแยะจากลกษณะท+สาคญ ข -นท+ 3 ข -นคนหาแนวทางแกปญหาและต -งสมมตฐาน ข -นท+ 4 ข -นพสจนคาตอบหรอผลลพธท+ไดจากการแกปญหา นอกจากน - เวยร ไดใหหลกการแกปญหา (Perception for Problrm) 6 ประการซ+ง สามารถชวยในการแกปญหาได ในสามขอแรกเปนการปองกนและหลกเล+ยงไมใหมงความสนใจในทศทางท+ผด สวนอกสามขอหลงคอ เพ+อหาวธการแกไขชวยใหไปในทศทางท+ถกตอง ดงน - หลกการขอท+ 1 เร+มตนการวเคราะหวาปญหาคออะไร และทบทวนส+งท+เก+ยวของกบปญหาหลาย ๆ คร -ง จนกระท+งไดรปแบบท+ครอบคลมเร+องท -งหมด หลกการขอท+ 2 การตดสนใจในการนยามปญหา (Suspend Judgement) ซ+งจะชวยคล+คลายขอสงสยท+ตดอยในใจ หลกการขอท+ 3 การเรยบเรยงเหตการณตาง ๆ ของปญหา หลกการขอท+ 4 ถาพบวาไมมทางหาคาตอบจากวธการเดมใหหาวธการใหม และคดไตรตรองหนทางท+เปนไปไดและกาหนดตวเลอกจากหนทางท+เปนสวนใหญ ๆ ของปญหาท -งหมด หลกการขอท+ 5 ใหหยดพกเม+อตดขดหรอพบอปสรรค หลกการขอท+ 6 ปรกษาปญหากบผ อ+นซ+งจะทาใหเกดแงคดตาง ๆ ท+อาจจะมองขามไป จากการศกษาข -นตอนการแกปญหาของ เวยร จะเหนวา เวยรไดพฒนาข -นเหลาน -มาจากกระบวนการวทยาศาสตรท+ใชในการแกปญหา ซ+งไดแบงเปน 4 ข -นตอนดงน - ข -นท+ 1 ข -นในการต -งปญหา ข -นท+ 2 ข -นในการวเคราะหปญหา ข -นท+ 3 ข -นในการเสนอวธการแกปญหา ข -นท+ 4 ข -นในการตรวจสอบผลลพธ

40

วธการแกไขปญหาความขดแยงตามแนวคดของโธมส - คลแมนน

วระพงษ แสนโภชน (2533) แนวคดของโธมส - คลแมนน(Thomas , Kilman, 1974, pp. 11 - 13 ) ไดสรางเคร+องมอข -นเพ+อจะใชวดวธแกความขดแยง เรยกวา วธแกความขดแยงแบบโธมส - คลแมนน(Thomas - Kilman Comfict Mode Insrument) ซ+งสามารถประเมนพฤตกรรมบคคลท+แสดงออก ในสถานการณทเกดความขดแยงข -น สถานการณท+เกดความขดแยงคอสถานการณท+บคคลสองฝายแสดงพฤตกรรมออกมา 2 มต คอ 1. มตแหงการยนยนรกษาผลประโยชน หมายถง มตท+บคคลพยายามท+จะใหเปนไปตามความตองการหรอคลอยตามผ อ+น 2. มตแหงการรวมมอ หมายถง มตท+บคคลพยายามท+จะใหเปนไปตามความตองการของคนอ+นหรอคลอยตามผ อ+น ท -งสองมตน - สามารถนามาใชเปนแนวทางอธบายรปแบบเฉพาะของการแกปญหาความขดแยงตาง ๆ ออกเปน 5 แบบ คอ 1 การแขงขน 2 การรวมมอ 3 การประนประนอม 4 การหลกเล+ยง 5 การปรองดอง สง ปานกลาง ต+า การแขงขน (compettition)

การแขงขน หมายถง การแกปญหาแบบยนยนรกษาผลประโยชนไมใหความรวมมอคอการท+บคคลยนยนเอาแตผลไดของตน บนความสญเสยของคนอ+น เปนวธการแกปญหาแบบมงใชอานาจ ซ+งบคคลจะใชอานาจใดตนเองเหนวาเหมาะสมเพ+อท+จะรกษาสถานภาพของตนไวใหได เชน ใชความสามารถท+จะโตแยงใชตาแหนงของตน หรอใชการลงโทษทางเศรษฐกจเปนตน คาวาการขดแยงน -ยงอาจหมายถง การยนยนเพ+อสทธของตน การปองกนจดยนซ+งตนเองเช+อวาถกตองหรอเพยงพอเพ+อเอาชนะใหได สมาชกในกลมตางกเสาะหาเปาหมายในการท+จะดาเนนไปสความสาเรจจองตนเองในหนาท+การงานท+ตนเองปฏบตอยและหรอท+ตนเองสนใจอย ซ+งอาจจะทา

การแขงขน การรวมมอ

การประนประนอม การหลกเล�ยง การปรองดอง

41

ใหเกดผลกระทบตอผ รวมงานอ+น ๆ ซ+งอาจทาใหเกดสถานการณ คอ มคนหน+งชนะ อกคนหน+งกตองแพ แบบพฤตกรรมท+เหมาะสมในสถานการณขดแยงดวยการเอาชนะ 1. ตองรบตดสนใจอยางเรงดวน 2. เม+อเปนประเดนสาคญซ+งเม+อลงมอปฏบตไปแลวอาจเปนส+งท+คนไมชอบหรอไมพอใจ 3. เม+อเปนประเดนสาคญย+งตอหนวยงานและเรามความม+นใจวาเราทาถก 4. เพ+อกนตนเองจากการถกเอารดเอาเปรยบอยางไรเหตผล การรวมมอ (collaboration)

การรวมมอ หมายถง การแกปญหาแบบท -งยนยนรกษาผลประโยชนและใหความรวมมอซ+งเปนวธการท+ตรงกนขางการหลกเล+ยง (avoiding) การรวมมอ น -นคอ ความพยายามท+จะทางานรวมกบคนอกท -งน -เพ+อหาทางทาใหทงสองฝายพอใจอยางเตมท+ ท -งยงหมายถงการศกษาเจาะลกลงไปเพ+อแยกแยะวาอะไรเปนความสนใจพ -นฐานของท -งสองฝาย ท -งน -เพอใหรถงความคดของกนและกนแจงชดข -น ยงแสดงอออกมาในรปของการสรปความคดเหนท+ขดแยงกนท -งน -เพ+อคล+คลายสถานการณอนกอใหเกดการแขงขน เพ+อท+จะหาขอมลมาสนบสนนตนเองอกท+สดยงแสดงออกมาในรปของการเผชญหนา และการพยายามท+จะหาทางแกปญหาอยางสรางสรรคสาหรบการแกปญหาระหวางบคคลเม+อในกลมเกดความขดแยงแตละคนกแสวงหาส+งท+ตนพอใจหรอผลท+ตนเองจะไดรบมากท+สดพฤตกรรมของสมาชกในการทางานท+จะชวยกนแกปญหากลดนอยลงตางคนตางกจะใฝหาความสาเรจของตนเอง แตถาไมมความแยงภายในกลมแลวแนวการทางานจะพบในลกษณะการชนะดวยกน ซ+งการทางานโดยการยอมใหตางฝายกเปนผชนะดวยกนท -งค แบบพฤตกรรมท+เหมาะสมในสถานการณขดแยงดวยการรวมมอ 1. ตองการหาวธการท+ดกวาในการแกปญหาความขดแยงเม+อแนวคดท -งสองฝายมความสาคญมากเกนกวาท+จะประนประนอมกนได 2. เม+อเราตองการท+จะเรยนร 3. เพ+อตองการผสมผสานความคดเหนท+ดของทกฝายเขาดวยกนเพ+อจะไดวธท+ดกวาในการแกปญหาความขดแยง 4. เพ+อใหบคคลท -งหลายมความผกพนกน โดยผนกความตองการของบคคลท -งหลายใหเปนมตเอกฉนท

42

การประนประนอม (compromissing)

การประนประนอมอยระหวางการยนยน รกษาผลประโยชนและการใหความรวมมอวตถประสงคของการแกปญหาแบบน -กคอ หาวธแกปญหาชนดท+ไมเปนอปสรรคและท -งสองฝายกยอมรบไดในบางสวนวธน -จงอยตรงกลางระหวางวธการแขงขนและการปรองดองการประนประนอมน -น ยอมใหมากกวาการแขงขนแตยงนอยกวายอมให การแกปญหาแบบน -มลกษณะเชนเด+ยวกบวธการแกปญหาแบบการยอมใหน -นคอพดถงปญหาอยางตรงไปตรงมามากกวาท+จะหลกเล+ยงปญหาแตยงไมถงกบเจาะลกลงไปเหมอนกบการรวมมอการประนประนอมน -นอาจหมายถง การแยกเอาความแตกตางกนออกไปเสยแลวมาแลกเปล+ยนประเดนท+ยอมกนไดหรองาย ๆ เปนการแสวงหาจดยนท+เปนกลาง ๆ อยางรวดเรวน+นเอง เม+อมการขดแยงในเร+องใดเร+องหน+งหรอส+งใดส+งหน+ง การแบงปน การเฉล+ยกน ควรจะเกดข -น ผลท+เกดกคอการประนประนอมกน วธน -ไมชดเจนวาใครแพหรอชนะ จะไมทาใหเกดการแบงแยกกน แบบพฤตกรรมท+เหมาะสมในสถานการณขดแยงดวยการประนประนอม 1. เปาหมายของความขดแยงมความสาคญในระดบปานกลาง และไมคมคากบความพยายามหรอออกแรงเพ+อจะเอาชนะ 2. เม+อคขดแยงมอานาจหรอมพวกมากพอ ๆ กนและมเปาหมายท+ตางกนอยางชดเจน 3. เพ+อใหสามารถตกลงกนไดช+วคราวในประเดนขดแยงท+ซบซอน 4. เพ+อใหไดวธแกปญหาท+ยอยอมรบกนไดภายในเวลาท+จากด 5. ใชเปนทางสายกลางในการแกปญหาความขดแยง เม+อใชวธการเอาชนะหรอควมรวมมอไมไดผล การหลกเล�ยง (avoiding)

การหลกเล+ยง หมายถง การแกปญหาแบบไมยนยนรกษาผลประโยชนและไมใหความรวมมอ น+นคอบคคลไมยดม+นในเร+องท+ตนเองและคนอ+นสนใจอย เขาเองจะไมพดถงความขดแยง การแกปญหาแบบหลกเล+ยงเสย ถาส+งท+เปาหมายตกลงกนไมได สมาชกในกลมอาจมความรในการแยกตวออกหรออยใหหางไกลจากคนอ+น หรอไมสามารถจะถอยหนไดกกดเกบไว โดยเฉพาะสมาชกน -นจาเปนจะตองพ+งพาอาศยผ มอานาจเหนอกวา บคคลจะรวาการกดเกบน -นเปนประโยชนตอตนเอง อาจแสดงออกมาในรปของการเลยนแบบนกการทตการเล+อนเวลาการแกปญหาออกไปจนกวาจะถงเวลาท+เหมาะสมกวา หรอถอยหนออกไปจากสถานการณท+คกคามตนเองอยได แบบพฤตกรรมท+เหมาะสมในสถานการณขดแยงดวยการหลกเล+ยง 1. ประเดนความขดแยงเปนเร+องไรสาระและมปญหาอยางอ+นท+สาคญรอแกไขอย 2. เม+อรวาเราไมมโอกาสท+จะชนะหรอส+งท+นอกเหนออานาจเรา

43

3. เม+อเผชญหนาในปญหาความขดแยงน -นจะกอใหเกดผลเสยมากกวาผลด 4. เพ+อตองการใหคนอ+นลดความโกรธลง จนกระท+งอยในระดบท+พอจะรวมทางานตอไป 5. เม+อตองการรวบรวมขอมลเพ+มเตม และเช+อวาจะไดผลดกวาการตดสนใจในทนททนใด 6. เม+อใชวธอ+น ๆ อาจไดผลดกวา 7. เม+อความขดแยงน -เปนอาการของความขดแยงอ+น ๆ การปรองดอง (acommodation)

การปรองดอง หมายถงการแกปญหาแบบไมยนยน รกษาผลประโยชน แตใหความรวมมอซ+งตรงกนขามกบแบบการแขงขน เม+อใหความรวมมอ บคคลจะไมใสใจในเร+องของตน ท -งน -เพ+อจะไดสนใจแตเร+องของผ อ+น สมาชกมความรสกเกดความขดแยงข -น บคคลจะพยายามเสยสละเสยเองถาคตอสพอใจเชนน -นความสมพนธกยงดาเนนตอไป หรอควรเลอกส+งท+คกรณพอใจสนใจมากกวาเรา จะทาใหเหตการณสงบลงได ดงน -นจงมการเสยสละตนเองอยในวธการแกปญหาแบบน - การแกปญหาแบบใหความรวมมอน -นจะแสดงออกมาในรปของความใจกวางโดยท+ไมคดถงตวเองเลย หรอท+เรยกกนวารกแบบเสยสละ อาจออกมาในรปนบนอบเช+อฟงคาส+งของคนอ+น แบบพฤตกรรมท+เหมาะสมในสถานการณขดแยงดวยการยอมให 1. ในสถานการณน -นเราเหนวาเราเปนฝายผดและตองการวธการท+ดกวา เราตองใหคนท -งหลายเหนวาเราเปนคนมเหตผล 2. เม+อประเดนน -นมความสาคญตอคนอ+นมากกวาตวเราเอง หรอเพ+อตองการใหคนอ+นพอใจและเพ+อแสดงไมตรจตในการท+จะไดรบความรวมมอจากบคคลอ+น ๆ 3. เพ+อตองการสรางความยอมรบจากสงคม ในการท+จะทาใหสะดวกในการแกปญหาสาคญ ๆ ในอนาคต 4. เม+อการแขงขนตองดาเนนตอไปอกอยางไมรจกจบส -นและจะเปนผลเสยตอเราเอง ไมวาเราจะชนะหรอแพกตาม 5. เม+อตองการประสานความสามคคและหลกเล+ยงความยงหรอแตกแยก

44

งานวจยท�เก�ยวของ

กอบเพชร สกขะ (2536, บทคดยอ) ไดศกษาเร+อง การรบรแบบพฤตกรรมการแกปญหาความขดแยงระหวางบคคลของผบรหารซ+งเปนขาราชการระดบ 6 และ 7 : ศกษาเฉพาะกรณสาหรบงานปลดสานกนายกรฐมนตร ผลการวจยพบวา ผบรหารซ+งเปนขาราชการระดบ 6 และ 7 รบรวาตนแกปญหาความขดแยงกบบคลากรดวยพฤตกรรม “นกฮก” เปนอนดบหน+ง “ตกตาหม” เปนอนดบสอง และ “ฉลาม” สดทาย ผบรหารซ+งเปนขาราชการระดบ 6 และ 7 ท+แตงงานแลว รบรวาตนแกปญหาความขดแยงกบผใตบงคบบญชา ดวยพฤตกรรม“นกฮก” สงกวา ผบรหารท+เปนโสด นเทศ บวตม (2537, หนา 77-84) ไดทาการวจยเร+องการศกษาวธขจดความขดแยงภายในโรงเรยนของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดลพบร สรปไดวาผบรหารใชวธขจดความขดแยงแบบการหลกเล+ยงสงสด แบบการประนประนอมเปนอนดบรอง แบบการปรองดองและเปนอนดบสาม แบบการรวมมอเปนอนดบส+ และแบบแขงขนเปนอนดบสดทาย และความสมพนธระหวางวธขจดความขดแยงแบบตางๆ 5 แบบ คอ แบบการแขงขน แบบการปรองดอง แบบการหลกเล+ยง แบบการรวมมอ และแบบการประนประนอม กบตวแปร เพศ อาย ประสบการณกอนดารงตาแหนงบรหาร ตาแหนงและประเภทของโรงเรยนของผบรหารไมมความสมพนธกน อษามาศ ระยาแกว (2538, หนา 98-101) ไดทาการวจยเร+องจากศกษาวธแกไขความขดแยงของผบรหารโรงเรยนผใหญสายสามญในเขตกรงเทพมหานคร สรปไดวา วธแกไขความขดแยงของผบรหารโรงเรยนผใหญเลอกใชแบบการประนประนอมเปนอนดบหน+งรองลงมาเปนแบบการหลกเล+ยง และแบบเอาชนะเปนอนดบสดทาย และยงพบอกวาผบรหารโรงเรยนผใหญท+มเพศ อาย วฒทางการศกษาประสบการณในการจดการกบความขดแยงมากท+สด รองลงมาเปนวธการปรองดอง วธการหลกเล+ยง วธการรวมมอ และวธการแขงขน ตามลาดบ สวนหวหนาหอผ ปวยสวนใหญใชวธการประนประนอมและวธการหลกเล+ยงในการจดการกบความขดแยงและพยาบาลประจาการสวนใหญใชวธการปรองดองในการจดการกบความขดแยง จตตอราม ศรนกร (2540,หนา 120-126) ไดทาการวจยเร+องความคดเหนของผบรหารและบคลากรเก+ยวกบสาเหตของความขดแยงและวธจดการความขดแยงและวธจดการความขดแยง ในสานกงานศกษาธการจงหวดเขตการศกษา 11 สรปวา สาเหตท+ทาใหเกดความขดแยงในสานกงานศกษาธการจงหวดเขตการศกษา 11 โดยภาพรวมและทกองคประกอบอยในระดบปานกลาง และเม+อพจารณาจดอนดบจะพบวาองคประกอบสวนบคคลในดานแบบฉบบของบคคล ไดแก แบบฉบบทางจตวทยาแบบฉบบทางอารมณ แบบฉบบของการเจรจาและแบบฉบบของภาวะ

45

ผ นา เปนสาเหตท+ทาใหเกดความขดแยงในสานกงานศกษาธการจงหวด เขตการศกษา 11 เลอกใชวธจดการความขดแยงแบบประนประนอมเปนอนดบ 1 รองลงคอ การรวมมอ การหลกเล+ยง การยอมให และการเอาชนะ เปนอนดบสดทาย สวนสาเหตของความขดแยงกบวธการจดการความขดแยงของผบรหารในสานกงานศกษาธการจงหวด เขตการศกษา 11 ทกรายองคประกอบมความสมพนธกนนอยมาก

สพงษ นยากร (2540, บทคดยอ) ไดศกษาเร+อง การศกษาเปรยบเทยบแบบพฤตกรรมการแกปญหาความขดแยงระหวางบคคลในองคการธรกจเอกชนกบหนวยงานราชการ สงกดกระทรวงมหาดไทยตามการรบรของผบรหารระดบกลาง ผลการวจยพบวาผบรหารระดบกลางในองคการธรกจเอกชนและผบรหารระดบกลางในหนวยงานราชการสงกดกระทรวงมหาดไทย มพฤตกรรมการแกปญหาความขดแยงแบบ “ฉลาม” กบผ ใตบงคบบญชาไมตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

ทรยาพรรณ สภามณ (2541,หนา76) ไดศกษาเร+องความขดแยง การจดการกบความขดแยงและการรบรคาของงานของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม พบวาระดบของความขดแยง โดยรวมและในแตละดานของพยาบาลวชาชพอยในระดบปานกลาง พยาบาลวชาชพใชวธการรวมมอในการจดการกบความขดแยงบอยท+สดรองลงมาเปนวธการประนประนอม วธการปรองดอง วธการหลกเล+ยง และวธการแขงขนตามลาดบ เม+อแยกกลมพบวา หวหนาหอผ ปวยใชวธการรวมมอบอยท+สด

มานตย รตนปญญา (2541) ไดศกษาวจยเร+องความตองการพฒนาทกษะการบรหารของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา เขตการศกษาท+ 1 พบวา

1. ผบรหารมความตองการพฒนาทกษะการบรหารในดานความร ความสามารถ ดานมนษยสมพนธ และดานเทคนควธการอยในระดบมาก

2. หวหนาสถานศกษากบผชวยหวหนาสถานศกษา มความตองการพฒนาทกษะการบรหาร 3 ดาน แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท+ระดบ .01

3. ผบรหารท+มวฒปรญญาตร หรอเทยบเทากบผบรหารท+มวฒสงกวาปรญญาตรมความตองการพฒนาทกษะการบรหารดานความร ความสามารถแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท+ระดบ .05 สวนดานอ+น ๆ ไมแตกตางกน

4. ผบรหารท+มประสบการณนอยกวา 10 ป กบผบรหารท+มประสบการณต -งแต 10 ปข -นไป มความตองการพฒนาทกษะการบรหารท -ง 3 ดานไมแตกตางกน

46

วรศกดI สมฤทธI (2541,หนา 59) ไดศกษาแบบพฤตกรรมท+แสดงออกในสถานการณความขดแยงของผบรหารโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษาอาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม พบวา ผบรหารโรงเรยนแสดงพฤตกรรม ประนประนอมในสถานการณความขดแยงมากกวาพฤตกรรมดานอ+นๆ และเลอกแสดงพฤตกรรมการแขงขนนอยกวาพฤตกรรมท+แสดงออกในสถานการณความขดแยงลาดบคอ การประนประนอม การรวมมอแกปญหา การหลกเล+ยงการปรองดอง และการแขงขน

เสกโรจน ถวนถวล (2541) ไดวจยเร+องสาเหตของความขดแยง และวธจดการกบความขดแยงของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดพทลง พบวา

1. สาเหตของความขดแยงในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดพทลงตามทศนะของผบรหารโรงเรยน พจารณาจากคาเฉล+ย มสาเหตจากดานปฏสมพนธในการทางานสงสด รองลงมา ไดแก องคประกอบสวนบคคลและดานสภาพโรงเรยนตามลาดบ โดยเปนสาเหตของความขดแยงในระดบปานกลาง พบวา มสาเหตจากขาดแคลนทรพยากรสงสด รองลงมาความแตกตางของวธการทางาน ความแตกตางของประสบการณชวตและมนษยสมพนธระหวางคร โดยเปนสาเหตของความขดแยงในระดบปานกลาง 2. การเลอกใชวธกบความขดแยงของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดพทลง พบวา เลอกใชวธประนประนอมเปนอนดบหน+ง โดยเลอกใชบอยคร -ง รองลงมา ไดแก วธเผชญหนา วธไกลเกล+ย วธหลกเล+ยง โดยเลอกใชบางคร -ง และวธบงคบ เลอกใชนอยท+สด

3. ผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดพทลงท+มอายประสบการณในตาแหนงบรหารและขนาดของโรงเรยนท+ปฏบตงานตางกน มทศนะตอการเลอกใชวธจดการกบความขดแยง แตละวธไมแตกตางกน

ศวด ตาปนานนท (2542,หนา 58-59) ไดทาการวจยเร+องการศกษากระบวนการและวธแกไขความขดแยงของผบรหารประถมศกษา สงกดกรงเทพมหานครในกลมเขตบรพา สรปไดวา ผบรหารโรงเรยนเลอกการแกไขความขดแยง แบบการประนประนอมมากท+สด รองลงมาเปนแบบการรวมมอ และแบบการหลกเล+ยงตามลาดบ สวนแบบการปรองดองมผ เลอกนอยมาก และแบบการแขงขนมผ เลอกนอยท+สด และพบอกวาอายมความสมพนธกบการเลอกวธแกไขความขดแยง สวนตวแปรอ+น ไดแก เพศ วฒทางการศกษา ประสบการณในตาแหนงและขนาดของโรงเรยน ไมมความสมพนธกบการเลอกวธแกไขความขดแยง

47

จรรยา เส+ยงเทยนชย (2544) ไดศกษาวจยเร+องทกษะและวธการบรหารความขดแยงของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดหนองบวลาภ ไดพบวา ผบรหารโรงเรยนประถมศกษา มทกษะการบรหารความขดแยงในระดบมากและใชทกษะการบรหารความขดแยงในระดบมาก เชนเดยวกน และใชวธการบรหารความขดแยงในวธการประนประนอมมากท+สด รองลงมาคอ วธการรวมมอแกปญหา วธการหลกเล+ยงวธการยอมใหและวธการเอาชนะตามลาดบ ผบรหารท -ง 4 กลมเลอกใชวธการบรหารความขดแยงไมแตกตางกน

วภาว เจยมบศย (2544) ไดวจยเร+องสาเหตของความขดแยงและวธการจดการกบความขดแยง ตามทศนะของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษากรงเทพมหานคร ไดพบวา การแกปญหาความขดแยงจะตองดาเนนไปตามข -นตอน คอ ทาความเขาใจกบปญหา รวบรวมขอมลเก+ยวกบปญหาความขดแยงท+เกดข -น วเคราะหสาเหตของความขดแยง ระดมความคดจากหลายฝาย เพ+อหาวธขจดปญหาความขดแยง เลอกวธแกไขท+จะมผลด ผบรหารพจารณาดวาสถานการณควรจะใชวธไหนกอน ในการแกปญหาความขดแยง การเปล+ยนแปลงและความขดแยงเปนส+งท+ไมอาจหลกเล+ยงได ผบรหารท+มความสามารถจะบรหารการเปล+ยนแปลงและแกปญหาความขดแยงไดอยางมประสทธผล จาการศกษาวจยท+เก+ยวของในตางประเทศ พบวา ผ นาองคกรแตละองคมวธการในการแกไขปญหาความขดแยงท+เกดข -นในองคกร แตกตางกน ซ+งวธการในการแกไขปญหาความขดแยงผ นาองคกรอาจใชวธการเดยวแตบางองคกรอาจใชหลายวธ ซ+งเปนผลใหความขดแยงในองคกรลดลง แตกยงไมหมดไปจากองคกร ซ+งผ นาองคกรจะตองดาเนนการแกไขปญหาความขดแยงตอไป งานวจยตางประเทศ

ฮาฟฟนส (Huffhines. 1984 หนา 705 – A) ไดศกษาเร+องรปแบบแทกโซ โนมกซ เพ+อการเปนผบรหารโรงเรยนท+มประสทธภาพ พบวา ผบรหารท+มประสทธภาพ คอผบรหารท+สามารถนาสภาพแวดลอมมาใชใหเกดประโยชนในทางการบรหารเพ+อใหบรรลเปาหมายของโรงเรยน ผบรหารจะตองศกษาสภาพแวดลอมภายนอกโรงเรยน และผบรหารควรแสดงบคลกภาพ เพ+อใหสอดคลองกบสภาพแวดลอม โดยคานงถงภารกจท+ตองปฏบตตลอดจน การมปฏสมพนธกบสงคม

เพรสเซล (Pressel. 1986 หนา 1561 – A) ไดศกษาวจยเร+องการศกษาความสมพนธระหวางคณลกษณะดานบคลกภาพซ+งวด 16 องคประกอบของบคลกภาพ โดยเคร+องมอแคทเทลลกบส+งท+จาเปนย+งในการเปนผ นา พบวา ผบรหารโรงเรยนประถมศกษา มจตใจออนโยนนอยกวาผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา ผบรหารโดยท+ว ๆ ไปจะเปนผ ท+ชอบแสดงออกใหความรสกอบอนแก

48

เพ+อนรวมงาน ปรบตวไดด ฉลาดและรจกใชอานาจ มจตใจออนโยนและเหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตว และเปนผกระตนเพ+อนรวมงาน

ไบเออร (Byers. 1987 หนา 784) ไดศกษาวจยในเร+องความสมพนธระหวางพฤตกรรมการแกปญหาความขดแยง คณลกษณะผ นา และความผกพนในองคการ โดยศกษากบผบรหารโรงเรยนมธยมศกษาในรฐแทนซลวาเนย พบวา ผบรหารโรงเรยนท+ใชวธการแกปญหาความขดแยงแบบใหความรวมมอ แบบเผชญหนา แบบประนประนอมจะมความสมพนธในทางบวกกบความผกพนในองคการ สวนผบรหารท+ใชวธหลกเล+ยงจะมความสมพนธในทางลบตอความผกพนในองคการ อนเวอรนสซ+ (Invermizzi, 1988, pp. 113-115) ไดศกษาเก+ยวกบเร+อง School Super Intendments และผบรหารเทศบาล การวเคราะหความสมพนธเก+ยวกบดานการปฏบตงานวธการแกไขความขดแยง และลกษณะท+เลอกสรร ท+เมอง Pittsburgh พบวาจากวธการแกไขความขดแยงท -ง 5 แบบของมส – คลแมนน (Thomas - Kilmann) พบวาผบรหารใชวธการแกปญหาความขดแยงแบบประนประนอม ความรวมมอและการหลกเล+ยงมากท+สด รองลงมาไดแกการปองดอง และต+าท+สดคอแบบแขงขน สวน School Super Intendments ใชวธประนประนอมสงสด รองลงมาไดแกการรวมมอ การหลกเล+ยงอยในอนดบท+ 3 การปองดองและการแขงขนนอยท+สด การปรองดองเปนวธการแกไขความขดแยงแบบเดยวเทาน -นท+พบวามนยสาคญทางสถตท+ระดบ 0.05 น+นแสดงวาผบรหารเทศบาลใชการปรองดองมากกวา School Super Intendments ท+ไดรบปรญญาโทใหความรวมมอมากกวาผ ไดรบปรญญาเอก และทางดานภมศาสตร (ผบรหารเทศบาลในเขตนอกเมองใหความรวมมอนอยกวาผ ท+อยในเขตเมอง ผลของการศกษาวจยคร -งน -มขอเสนอแนะวามปจจยหลายประการท+มอทธพลตอวธการแกไขปญหาความขดแยงและความสมพนธของผบรหาร ฝายการศกษา และเทศบาล 1. การตดตอระหวางกนและกน 2. ขาราชการท+คดเลอกเขามา 3. การตกลงอยางไมเปนทางการ 4. ธรรมชาตหรอชนดของหวขอเร+อง 5. การวางแผนการดาเนนอาชพของผบรหาร

ฮเวอร (Hoover,1990) ไดศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมการจดการกบความขดแยง ระดบของความขดแยงและบรรยากาศขององคการในโรงเรยนมธยมศกษา ผลการวจยช -ใหเหนวา ส+งสาคญท+กอใหเกดสภาพแวดลอมในโรงเรยนดข -น คอ สภาพโรงเรยนท+มบรรยากาศ

49

แบบเปดเผย เปนกนเอง การแกปญหาความขดแยงพบพ -นฐานของความเขาใจและประนประนอมชวยลดสภาพความขดแยงท+เกดข -นเปนอยางด

เฟย (Faye. 1995 หนา 7420) ไดศกษาเร+องการปฏบตท+จดทาสาหรบปญหาปฏกรยาโตตอบของนกเรยนระดบมธยมศกษา และรบมอกบสถานการณความขดแยง ซ+งมพฤตกรรมท+รนแรงภายใตสภาวะแวดลอมในสงคมเมอง การตอบสนองเหลาน -มตอความเปนอยท+ดและความปลอดภยในโรงเรยนของนกเรยนในระดบมธยมศกษา เปาหมายหลกคอ ตองการจะเพ+มความตระหนกรของความขดแยงวาเปนเสมอนธรรมชาตสวนหน+งในชวตประจาวน และจะตองแกไขใหลลวง โดยปราศจากความรนแรงดวยการดาเนนการผานทกษะในการแกปญหา ผลการวเคราะหขอมล แสดงใหเหนวา นกเรยนมธยมไดเร+มท+จะมความตระหนกรในทกษะของการจดการกบ ความขดแยงมากข -น เม+อเกดสถานการณเหลาน -นข -น และสามารถจดการกบความขดแยง โดยปราศจากความรนแรง ดวยการดาเนนการผานกลยทธของการแกไขปญหา นอกจากน -น ยงมผลทาใหพฤตกรรมน -มการเผชญหนาระหวางเหตการณยงเหยง ท+สาคญมการลดลงดวย

เบอรร+ (Berry,1995) ไดศกษาความสมพนธทางเพศ บทบาททางเพศกบพฤตกรรมการแกปญหาความขดแยงของผบรหาร สรปไดวา อายและประสบการณท+แตกตางกนไมทาใหแบบพฤตกรรมการจดการความขดแยงแตกตางกน

ฮารดแมน (Hardman, 1996) ไดศกษาเก+ยวกบความเช+อของครเก+ยวกบความขดแยงและการจดการความขดแยง พบวา ทกษะการจดการความขดแยงเปนสวนหน+งของการประสานงาน และยงพบอกวาคานยมท+มตอความขดแยงของครเปนลบ สวนคานนมท+มตอการจดการกระตนใหเกดความขดแยง จาการศกษาวจยท+เก+ยวของในตางประเทศ พบวา ผ นาองคกรแตละองคมวธการในการแกไขปญหาความขดแยงท+เกดข -นในองคกร แตกตางกน ซ+งวธการในการแกไขปญหาความขดแยงผ นาองคกรอาจใชวธการเดยวแตบางองคกรอาจใชหลายวธ ซ+งเปนผลใหความขดแยงในองคกรลดลง แตกยงไมหมดไปจากองคกร ซ+งผ นาองคกรจะตองดาเนนการแกไขปญหาความขดแยงตอไป