ชวตกบสงแวดลอม

ไบโอม(Biomes)

ไบโอม (Biomes) หรอ ชวนเวศ คอระบบนเวศใดๆ กตามทมองคประกอบของปจจยทางกายภาพเชนอณหภม ความชน และปจจยทางชวภาพ เชน พชและสตว ทคลายคลงกนกระจายอยในเขตภมศาสตรตางๆ

ประเภทของไบโอม แบงได 2 ประเภทใหญๆ คอ

1. ไบโอมบนบก (terrestrial biomes)

2. ไบโอมในนา (aquatic biomes)

ไบโอมบนบก

ไบโอมบนบก แบงออกเปน 7 ประเภท (ใชอณหภมและปรมารนาฝนเปนเกณฑ) ไดแก

1. ไบโอมปาดบชน (Tropical rain forest)

- พบไดในบรเวณใกลเขตเสนศนยสตรของโลกในทวปอเมรกากลาง ทวปอเมรกาเอเชยตอนใต และ บรเวณบางสวนของหมเกาะแปซฟก

- ลกษณะของภมอากาศรอนและชน มฝนตกตลอดป ปรมาณนาฝนเฉลย 200 – 400 เซนตเมตรตอป

- ในปาชนดนพบพชและสตวหลากหลายพนสปชส เปนปาทมความอดมสมบรณสงมาก

2. ปาผลดใบในเขตอบอน (Temperate deciduous forest)

- พบกระจายทวไปในละตจดกลาง ซงมปรมาณความชนเพยงพอทตนไมใหญจะเจรญเตบโตไดด โดย มปรมาณนาฝนเฉลย 100 เซนตเมตรตอป และมอากาศคอนขางเยน

- ในปาชนดนและตนไมจะทงใบหรอผลดใบกอนฤดหนาว และจะเรมผลใบอกครงเมอฤดหนาวผาน พนไปแลว ตนไมทพบมหลากหลายทงไมยนตน ไมพม รวมถงไมลมลก

3. ปาสน (Coniferous forest)

- ปาสน ปากา ( taiga ) และปาบอเรยล ( boreal ) เปนปาเดยวกน

- เปนเขตหนาวเยนและแหง มระยะเวลาทอณหภมตากวาจดเยอกแขงนานกวา 6 เดอน ในเดอน มกราคม อณหภม ประมาณ - 6 องศาเซลเซยส สวนในฤดรอน มอากาศ อบอนขน อณหภมใน เดอนกรกฎาคม ประมาณ 16 องศาเซลเซยส มฝนตกในฤดรอน ปรมาณ หยาดนาฟา 500-1,000 มลลเมตรตอป สวนใหญตกในรปของหมะ มฝนตกมากกวาเขตทนดรา และมฤดรอนยาวนานกวา เขตทนดราเลกนอย

- มสนเปนพรรณไมหลก พบในแคนาดา จน ฟนแลนด ฯลฯ สตวทพบในปาสน เชนกวางมส และนกฮกเทาใหญ

4. ทงหญาเขตอบอน (Temperate grassland)

- หรอทรจกกนในชอทงหญาแพร (Prairie) ในตอนกลางของทวปอเมรกาเหนอและทงหญา สเตปส (Steppes) ของประเทศรสเซย

- สภาพภมอากาศมปรมาณนาฝนเฉลย 25 – 50 เซนตเมตรตอป

- ทงหญาเขตอบอนนเหมาะสาหรบการทากสกรและปศสตว เพราะดนมความอดมสมบรณสงมหญา นานาชนดขนอย สวนใหญพบมการทา เกษตรกรรมควบคในพนทนดวย

5. สะวนนา (Savanna)

- เปนทงหญาทพบไดในทวปแอฟรกาและพบบางทางตะวนออกเฉยงใตของทวปเอเชย

- ลกษณะของภมอากาศรอน พชทขนสวนใหญเปนหญาและมตนไมกระจายเปนหยอม ๆ ในฤดรอน มกเกดไฟปา

6. ทะเลทราย (Desert)

- พบไดทวไปในโลก ในพนทมปรมาณฝนตกเฉลยนอยกวา 25 เซนตเมตรตอป ทะเลทรายบางแหง รอนมากมอณหภมเหนอผวดนสงถง 60 องศาเซลเซยสตลอดวน บางวนแหงมอากาศคอนขางหนาว เยน

- พชทพบในไบโอมทะเลทรายนมการปองกนการสญเสยนา โดยใบลดรปเปนหนาม ลาตนอวบ เกบสะสมนาด

- ทะเลทรายทรจกกนโดยทวไป ไดแก ทะเลทรายซาฮารา (Sahara) ในทวปแอฟรกา ทะเลทรายโกบ (Gobi) ในประเทศสาธารณรฐประชาชนจนและทะเลทรายโมฮาว (Mojave) ในรฐแคลฟอรเนย ประเทศสหรฐอเมรกา

7. ทนดรา (Tundra)

- เปนเขตทมฤดหนาวคอนขางยาวนาน ฤดรอนชวงสน ๆ ลกษณะเดนคอ ชนของดนทอยตากวาจากผวดนชนบนลงไปจะจบตวเปนนาแขงถาวร

- ทนดราพบเพยงตอนเหนอของทวปอเมรกาเหนอ และยเรเซย พบพชและสตวอาศยอยนอยชนด ปรมาณฝนนอยในฤดรอนชวงสน ๆ นาแขงทผวหนาดนละลาย แตเนองจากนาไมสามารถซมผานลงไปในชนนาแขงไดในระยะสน ๆ

- พชทพบจะเปนพวกไมดอกและไมพม นอกจากนยงพบสงมชวตชนตา เชน ไลเคนดวย

ไบโอมในน า

ไบโอมในน า แบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก

1. ไบโอมแหลงน าจด (Freshwater biomes)

- โดยทวไปประกอบดวยแหลงน านงซงไดแก ทะเลสาบ สระ หนอง หรอบง กบแหลงน าไหล ไดแก ธารน าไหลและแมน า เปนตน

2. ไบโอมแหลงนาเคม (Marine biomes)

- โดยทวไปประกอบดวยแหลงนาเคม ซงไดแก ทะเลและมหาสมทร ซงพบไดในปรมาณมากถงรอยละ 71 ของพนทผวโลก และมความลกมากโดยเฉลยถง 3,750 เมตร ไบโอมแหลงนาเคมจะแตกตางจาก นาจดตรงทมนาขนนาลงเปนปจจยกายภาพสาคญ นอกจากนยงพบชวงรอยตอของแหลงนาจดกบ นาเคมทมาบรรจบกน และเกดเปนแหลงนากรอยซงมกพบบรเวณปากแมนา

ระบบนเวศ ( ecosystem )

ระบบนเวศ = กลมสงมชวต ( community ) + แหลงทอย ( habital )

การศกษาระบบนเวศ

ระบบนเวศในโลกนสามารถแบงออกไดเปน 2 ระบบตามลกษณะของแหลงทอยคอ

ระบบนเวศบนบก ( terrestrial ecosystem ) ระบบนเวศในนา ( aquatic ecosystem )

ระบบนเวศปาไม

ระบบนเวศทะเลทราย

ระบบนเวศชายปา ระบบนเวศทงหญา

ระบบนเวศนาจด

ระบบนเวศนาเคม

ความสมพนธในระบบนเวศ

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบปจจยทางกายภาพ

- อณหภม

- แสง

- ความชน

- แกส

- ดน

- ความเปนกรด - เบส

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบปจจยทางชวภาพ

องคประกอบทางชวภาพ แบงออกไดเปน 3 ประเภท

1. ผผลต ( producer )

2. ผบรโภค (consumer) - ผบรโภคพช ( herbivore )

- ผบรโภคสตว ( carnivore )

- ผบรโภคทงพชและสตว ( omnivore )

- ผบรโภคซากพชซากสตว ( scavenger )

3. ผยอยสลายอนทรยสาร (decomposer)

ความสมพนธระหวางสงมชวตในระบบนเวศ

ภาวะพงพา ( Mutualism )

เชน - ไลเคน (lichen) คอ การดารงชวตรวมกน ของรากบสาหราย สาหรายมสเขยวสราง อาหารเองไดโดยกระบวนการสงเคราะห ดวยแสงแตตองอาศยความชนจากรา สวนรา ไดรบธาตอาหารจากสาหราย

- แบคทเรยไรโซเบยม (Rhizobium) ในปมรากพชตระกลถว ตรงไนโตรเจนจากอากาศใหแก รากถว ในขณะเดยวกนแบคทเรยกไดรบกาซคารบอนไดออกไซดและแรธาตจากตนถว

- โปรโตซวในลาไสปลวก ปลวกไมมนายอยสาหรบยอยเซลลโลสในเนอไม โปรโตซวชวยใน การยอย จนทาใหปลวกสามารถกนไมได และโปรโตรซวกไดรบสารอาหารจากการยอยสลาย เซลลโลสดวย

- แบคทเรย E. coli ทอาศยอยในสาไสใหญของคน แบคทเรยไดรบอาหารและทอยอาศยจากลาไสของคน สวนคนจะไดรบวตามนบ 12 จากแบคทเรย

- ตนไทรกบตอไทร โดยตนไทรอาศยตอไทรชวยผสมเกสรและขยายพนธ สวนตอไทรอาศยลกไทรในการวางไขและเลยงตวออนเพอการดารงชวต

ภาวะไดประโยชนรวมกน ( Protocooperation )

เชน

- ดอกไมกบแมลง แมลงดดน าหวานจากดอกไมเปนอาหาร และดอกไมกมแมลงชวยผสมเกสร

- นกเอยงกบควาย นกเอยงไดกนแมลงตาง ๆ จากหลงควาย และควายกไดนกเอยงชวยก าจด แมลงทมากอความร าคาญ

- เพลยกบมดด า เพลยไดรบประโยชนในการทมดด าพาไปดดน าเลยงทตนไม และมดด ากจะ

ไดรบน าหวาน

- ปเสฉวนกบดอกไมทะเล (sea anemore) ปเสฉวนอาศยดอกไมทะเลพรางตวจากศตรและยง อาศยเขมพษจากดอกไมทะเลปองกนศตร สวนดอกไมทะเลกไดรบอาหารจากปเสฉวนทกาลง กนอาหารดวย

ภาวะองอาศยหรอ ภาวะเกอกล ( Commensalism )

เชน

- ปลาฉลามกบเหาฉลาม เหาฉลามอาศยอยใกลตวปลาฉลามและกนเศษอาหารจากปลาฉลาม ซงปลาฉลามจะไมได ประโยชนแตกไมเสยประโยชน

- พลดางกบตนไมใหญ พลดางอาศยรมเงาและความชนจากเปลอกไม โดยตนไมไมได ประโยชนแตขณะเดยวกนกไมเสยประโยชนอะไร

- กลวยไมกบตนไมใหญ กลวยไมยดเกาะทล าตนหรอกงของตนไมซ งไดรบความชนและแรธาต จากเปลอกไม โดยทตนไมไมไดรบประโยชน แตกไมเสยประโยชนอะไร

- เฟรนกบตนไมใหญ เฟรนยดเกาะทล าตนหรอกงของตนไมซ งไดรบความชนและแรธาต จากเปลอกไมไม โดยทตนไมไมไดรบประโยชน แตกไมเสยประโยชนอะไร

- นกท ารงบนตนไม นกใชตนไมเปนทอยอาศย โดยทตนไมไมไดรบประโยชน แตกไมเสย ประโยชนอะไร

ภาวะลาเหยอ ( Predation )

เชน

- แมวกนหน แมวเปนผลา ( predator ) หนเปนเหยอ ( prey )

- ตนกาบหอยแครงจบแมลง

ภาวะมปรสต ( parasitism )

เชน - ตนฝอยทองกบตนไมใหญ

- ตนกาฝากกบตนไมใหญ

- เหบ หมด กบสนข

- เหากบคน

- ไรนกกบนก

- ยงกบคน

- เชอไวรส

ภาวะแกงแยงแขงขน( Competition )

เชน - สนขแยงอาหารกนกน

- เสอและสงดตแยงกนกนปลา

- ผกบงกบผกตบชวาในนา

- เพรยงหนแยงกนเจรยบนกอนหนกอนหนง

ภาวะการท าลายลางหรอหลงสารยบยง ( Antibiosis )

เชน - เชอราเพนนซเลยมกบแบคทเรยในจานเพาะเชอจลนทรย

- ตนดาวเรองปลอยสารเคมออกมาทาใหหนอนตวกลมไมเขาใกล

- สาหรายสเขยวแกมนาเงนปลอยสารเคมออกมาทาใหปลาในบอนาตาย

ภาวะเปนกลางหรอไมเกยวของสมพนธ ( Saprophytism )

เชน - เชอราทขนบนขนมปง

- เหดทขนบนตอไมผๆ

- แบคทเรยทเจรญอยในกอนเนอเนา

การอยรวมกนของสงมชวตกบสงมชวตในระบบนเวศ ลกษณะการอยรวมกน เมออยรวมกนของ

สงมชวต ลกษณะของความสมพนธ

1. ภาวะทตองพงพา ( Mutualism )

+ , + ตางฝายตางไดประโยชนไมแยกจากกน

2. การไดประโยชนรวมกน ( Protocooperation )

+ , + ตางฝายตางไดรบประโยชน แตสามารถแยกกนได ไมจาเปนตองอยดวยกนตลอด

3. ภาวะองอาศย ( Commensalism )

+ , 0 สงมชวตหนงไดประโยชน อกชนดหนงไมไดไมเสย

4. การลาเหยอ ( Predation )

+ , - สงมชวตหนงจะกดกนสงมชวตหนงเปนอาหาร

5. ภาวะมปรสต ( Parasitism )

+ , - สงมชวตหนงจะไปเกาะแยงเกาะดดอกสงมชวตหนง

6. ภาวะการแกงแยงแกงขน ( Competition )

- , - ตางฝายตางเสยประโยชน

7. ภาวะเปนกลาง ( Neutralism )

0 , 0 มาอยดวยกนในสถานทแหงเดยวกน แตมไดสมพนธกน

8. ภาวะตอตาน ( Antibiosis )

0 , - สงมชวตหนงหลงสารออกมายบยงหรอตอตานอกสงมชวตหนง

การถายทอดพลงงานและการหมนเวยนสารในระบบนเวศ

การถายทอดพลงงานในสงมชวต

โซอาหาร ( food chain )

พชผก ——> แมลงกนพช —–> กบ ——-> ง ——-> เหยยว

สายใยอาหาร ( food web )

การถายทอดพลงงานในโซอาหารและสายใยอาหาร

กฏ 10 %

พระมดทางนเวศวทยา ( ecological pyramid )

พระมดจานวน ( pyramid of numbers )

เปนพระมดทบอกจานวนของสงมชวตในแตละลาดบขนการกน อาจมลกษณะฐานกวางหรอแคบกได

พระมดมวลชวภาพ ( pyramid of biomass )

เปนพระมดทแสดงมวลชวภาพหรอเนอเยอของสงมชวตทงหมดในรปของนาหนกแหงตอหนวยพนทหรอปรมาตร สวนใหญจะมลกษณะฐานกวาง

พระมดพลงงาน ( pyramid of energy )

เปนพระมดทแสดงคาพลงงานในสงมชวตในแตละลาดบโดยวดเปนปรมาณพลงงานตอหนวยพนท พระมดแบบนฐานจะกวางกวายอดเสมอ

ในระบบนเวสนอกจากจะมการถายทอดพลงงานและสารอาหารแลว ยงมสารปนเปอน เชน ยาฆาแมลง จะถกถายทอดไปกบโซอาหารดวย โดยทวไปสารปนเปอนทสะสมอยในเนอเยอของสงมชวตไมไดถกนาไปใชในกจกรรมตางๆ ดงนนเมอสงมชวตมการกนตอกนเปนทอดๆผลายอมไดรบสารปนเปอนทสะสมอยในรางกายของเหยอเขาสรางกาย เมอผลาบรโภคเหยอกลมเดยวซาๆเปนจานวนมาก โดยทเหยอมสารปนเปนอยในเนอเยอ สารปนเปนในตวผลาจะมความเขมขนขนเรอยๆ เมอผลาตกเปนอาหารของผบรโภคลาดบถดไป สารปนเปอนทงหมดกจะถกสงตอไปยงผบรโภคลาดบถดไป เพราะฉะนนผบรโภคลาดบสดทายจงไดรบสารปนเปนมากทสด

การเปลยนแปลงแทนท ( Ecological succession )

1. การเปลยนแปลงแทนทขนปฐมภม ( Primary succession ) - เปนการเปลยนแปลงแทนทบนแหลงทไมเคยมส งมชวต

อยมากอน เชน บนกอนหน สระเกดใหม บนภเขาเกดใหม

ประเภทของการเปลยนแปลงแทนท

lichen Moss

หญา , ไมลมลก

ไม พม

ไมยนตน ( ปาไม )

เฟรน

- เปนการเปลยนแปลงแทนทบนพนททเคยมส งมชวตปรากฏอยมากอน แตตอมา สงมชวตกลมใหมเขาไปเจรญทดแทนสงมชวตเดม

2. การเปลยนแปลงแทนทขนทตยภม ( Secondary succession )

หญา , ไมลมลก

ไม พม

ไมยนตน ( ปาไม )

วฏจกรของสารในระบบนเวศ