สขภาพชองปากและการตงครรภ

การไปพบทนตแพทยระหวางตงครรภ

ปญหาสขภาพชองปากทพบไดบอยขณะตงครรภ

ค�าแนะน�าในการดแลสขภาพชองปาก

วธใชหนงสอเลมน

การตงครรภเปนชวงเวลาทเหมาะสมในการเรมตนวางแผนอนาคตของลกในครรภใหดทสดเทาทจะเปนไปได

หนงสอเลมนจะบอกใหคณแมทราบถงการเปลยนแปลงของฟนและเหงอกทอาจเกดขนไดขณะตงครรภ รวมไป

ถงวธการรบมอกบการเปลยนแปลงทจะเกดขน และการปฏบตตนของคณแมทอาจสงผลตอสขภาพโดยรวมและ

พฒนาการฟนของลกในครรภ

ขอแนะน�าใหคณแมอานใหครบทง 3 เลม เพอทจะไดเหนภาพรวมทครอบคลมถงวธทดทสดในการดแลฟน

ของสมาชกตวนอยในครอบครว

หากทานคดวาหนงสอชดนมประโยชน การบรจาคเพยงเลกนอยของทานใหแกกองทนทนตกรรมเพอเดก

ทวโลกสามารถชวยเดกดอยโอกาสบนโลกใบน ใหไดรบบรการทางทนตกรรมและมชวตพรอมกบรอยยมท

มสขภาพด

2

global child dental fund

global child dental fund www.gcdfund.org

การดแลสขภาพของคณแมขณะตงครรภเปนหนงในปจจยส�าคญทจะสงผลตอสขภาพทดของ

ลก คณแมจ�าเปนจะตองเรยนรวธการดแลสขภาพชองปากของตนเอง เนองจากเดกทเกดจาก

คณแมทมสขภาพชองปากทไมด มกมแนวโนมทจะมสขภาพชองปากทไมดอยางมนยส�าคญ

ซงสามารถกอใหเกดความเจบปวดและความทกขทรมาน สงผลตอพฒนาการและคณภาพ

ชวตในชวงวยเดก คณแมจ�าเปนทจะตองเรมตนสรางพฤตกรรมเพอสขภาพทดอยางตอเนอง

กอนทลกจะคลอด เพราะเมอลกโตขนมกจะเลยนแบบพฤตกรรมการดแลสขอนามยชองปาก

ของผปกครอง

การไปพบทนตแพทยระหวางตงครรภ

การไดรบทนตสขศกษากเปนสงส�าคญเชนเดยวกบการไปตรวจสขภาพขณะตงครรภ การไดรบค�า

แนะน�าเกยวกบการปองกนและการจดการกบปญหาสขภาพชองปากขณะตงครรภเปนสงส�าคญทจะ

สงเสรมสขภาพและคณภาพชวตของคณแมรวมถงลกในครรภ

ผหญงทกคนควรมขอมลและเขาถงบรการสงเสรมปองกนทางทนตกรรมตงแตในวยเดก อยางนอย

ทสดกควรทจะไดรบบรการทางทนตกรรมทเหมาะสมในระหวางตงครรภ เพอทจะลดความจ�าเปน

ทจะตองรบการรกษาทางทนตกรรมทยงยากซบซอนหรอเกดภาวะแทรกซอน เชน อาการปวด

อกเสบ หรอตดเชอ ทอาจเกดขนไดขณะตงครรภ และสงผลตอชวงเวลาส�าคญเชนนของคณแม

หญงตงครรภทกคนควรไดรบค�าแนะน�าเพอไปพบทนตแพทยระหวางตงครรภเพอรบการปองกน

หรอรกษาโรคทางทนตกรรม เชน ฟนผ และเหงอกอกเสบ คณแมจะตองไดรบการรกษาทางทนต

กรรมทจ�าเปนในชวงระยะครรภทเหมาะสม ในความเปนจรงหากไดรบการรกษาทจ�าเปนชาเกนไป

อาจกอใหเกดอนตรายตอคณแมและสงผลกระทบตอลกในครรภได

ควรจดเวลานดหมายกบทนตแพทยใหเขากบตารางงานของคณแม เพอทคณแมจะไดสะดวกมาพบ

ทนตแพทยและไมตองกงวลเกยวกบเวลา และขอแนะน�าใหหลกเลยงชวงเวลาทมกจะรสกคลนไส

อาเจยนมากทสด

3

www.gcdfund.org

4

“ความสบายของคณแมเปนกญแจ

ส�าคญในการสรางประสบการณทด

ดงนนจงควรบอกทนตแพทย

หากรสกอดอดขณะท�าฟน”

หญงตงครรภจดอยในกลมผปวยทางทนตกรรมทตองไดรบการดแลอยางเปนพเศษ ดงนนทนตแพทย

จะเรมตนโดยการบนทกประวตสขภาพชองปากของคณแมอยางละเอยด คณแมจะไดรบการซก

ประวตการรกษาทางการแพทยและทางทนตกรรมทงในอดตและปจจบน อกสงหนงทส�าคญคอคณ

แมควรแจงชอและวธตดตอแพทยทคณแมฝากครรภไว เพราะเมอเกดขอสงสยใดๆทนตแพทยจะ

สามารถตดตอไดทนท

ความสบายของคณแมเปนกญแจส�าคญในการสรางประสบการณทดตอทนตแพทย ดงนนคณแมควร

แจงทนตแพทยหากรสกอดอดหรอไมสบายขณะท�าฟน ในขณะทการตงครรภด�าเนนไป ทองของคณ

แมจะมขนาดใหญขนเรอยๆ เวลาลกขนหรอนอนลงควรตะแคงดานซายเพอใหเกดความสบายมาก

ทสด อาจใชหมอนใบเลกๆวางรองไวดานซายเพอยกสะโพกขนประมาณ10เซนตเมตรเพอเพมความ

สบาย

แมวาชวงไตรมาสท2 จะเปนชวงเวลาทเหมาะสมในการรบบรการทางทนตกรรมและคณแมรสกสบายทสด

แตกยงไมมหลกฐานทบงบอกวาการใหทนตกรรมปองกนและทนตกรรมรกษาในชวงเวลาอนๆของอาย

ครรภจะเปนอนตรายตอคณแมและพฒนาการของทารกในครรภ

สญญาณชพตางๆ เชน ความดนโลหต อตราการหายใจ และอตราการเตนของหวใจ อาจไดรบการ

ประเมนกอนและหลงการรกษาทางทนตกรรมเพอความปลอดภย ในหญงตงครรภทมภาวะเบาหวาน

ตงแตกอนตงครรภหรอมภาวะเบาหวานจากการตงครรภ ตองตรวจวดระดบน�าตาลในโลหตกอนและ

หลงการรกษาทางทนตกรรม ถาเปนไปไดทนตแพทยควรวางแผนการรกษารวมกบแพทยเฉพาะทาง

ดานตอมไรทอหรอสตแพทย

ปญหาสขภาพชองปากทพบไดบอยขณะตงครรภ

ขณะตงครรภจะมการเปลยนแปลงในชองปากทพบไดบอย ดงน อตราการไหลของน�าลายลดลง เหงอก

อกเสบ(การอกเสบของเหงอกและมเลอดออก) การโตของเหงอกชนดเจรญเกน(เหงอกบวมแดง) เนอ

งอกทเหงอกในระยะตงครรภ(เหงอกโตผดปกต) ฟนผ และการสกกรอนของฟน

ฟนผ

ฟนผเปนการท�างานรวมกนของสารเคมและเชอแบคทเรย ผานขนตอนของปฏกรยาทซบซอน

ระหวางเชอแบคทเรยในชองปาก น�าตาลและฟน

5

ฟนผสามารถปองกนได แตถาปลอยทงไวโดยไมไดรบการรกษา อาจกอใหเกดอาการปวด อกเสบ

และตดเชอได

สงส�าคญทควรทราบคอฟนของคณแมไมไดเกดการเปลยนแปลงขณะตงครรภ การเกดฟนผใน

หญงตงครรภเกดจากปจจยเฉพาะท ไดแก การเปลยนแปลงภาวะโภชนาการ อนามยชองปากทไมด

การเปลยนแปลงของเชอแบคทเรย หรอการแพทองอาเจยนบอย

เพอปองกนไมใหเกดฟนผขณะตงครรภ ทนตแพทยจะแนะน�าการปฏบตตวตามทคณแมจ�าเปนตอง

ไดรบ เชน การนดหมายเพอตรวจสภาพชองปากอยางสม�าเสมอ การขดหนน�าลาย การใชฟลออไรด

และคลอรเฮกซดนบวนปาก รวมไปถงการใหค �าแนะน�าเกยวกบพฤตกรรมการบรโภคและวธการ

ดแลอนามยชองปากทบาน

การสกกรอนของฟน

ฟนสกกรอนสามารถเกดขนโดยไมมการปรากฏของเชอแบคทเรย เกดขนไดบอยระหวางตงครรภ

เนองจากการแพทองอาเจยนเปนระยะเวลานาน หรออาจเกดมาจากการรบประทานอาหารทมความ

เปนกรด ท�าใหเกดอาการเสยวฟนเมอรบประทานอาหารรอนและเยน

การสกกรอนของฟนเปนการสญเสยชนเคลอบฟนหรออาจรวมถงเนอฟน สงผลใหฟนมลกษณะ

เปนมนเงา ผวเรยบ อาจกอใหเกดอาการเสยวฟน ปวดฟน และสงผลตอความสวยงาม ขนอยกบ

ระดบของการสญเสย ทนตแพทยจะซกประวตเพอประเมนความเสยงในการเกดฟนสกกรอนเพอ

ปองกนการสญเสยเนอฟน ความเสยงตอฟนสกกรอนจะเพมขนในหญงตงครรภทมการอาเจยน

หรอกรดไหลยอนทรนแรง อาจมการใชฟลออไรดเพอปองกนการเกดฟนสกกรอนในอนาคต หรอ

ในกรณทฟนสกกรอนมากอาจตองท�าการบรณะฟน

โรคเหงอกอกเสบและโรคปรทนตอกเสบ

การตงครรภสามารถท�าใหเหงอกและเนอเยอออนตางๆทรองรบฟนออนแอ ไวการอกเสบและตด

เชอมากขน สภาวะนเรยกวา ปรทนตอกเสบ ซงเกดจากการเปลยนแปลงของฮอรโมน สงผลตอชอง

ปาก(น�าลายและน�าเหลองเหงอก) ทงนหญงตงครรภทเปนโรคเบาหวานมแนวโนมทจะเปนโรคปร

ทนตอกเสบมากกวาปกต

6

การอกเสบของเหงอกเรยกวา โรคเหงอกอกเสบ พบไดบอยในระหวางตงครรภ ในหญงตงครรภท

แปรงฟนและใชไหมขดฟนอยางถกตอง มโอกาสทจะเปนโรคเหงอกอกเสบลดลง

เมอการอกเสบและตดเชอทไมสามารถควบคมได จะกอใหเกดการสญเสยกระดกทรองรบรอบๆ

ฟน เรยกโรคนวาปรทนตอกเสบ มงานวจยแสดงถงความเชอมโยงระหวางโรคปรทนตอกเสบใน

หญงตงครรภกบภาวะครรภเปนพษ คลอดกอนก�าหนด และทารกน�าหนกนอย ขอเนนย �าวาการ

ตงครรภไมใชสาเหตของการเกดโรคเหงอก แตสขอนามยชองปากทไมดตางหากทกอใหเกดการ

เปลยนแปลงของเหงอก

ภาวะโตผดปกตของเหงอก(Gingival hyperplasia)และเนองอกทเหงอกในระยะตงครรภ(Pyogenic

granuloma)

ภาวะฮอรโมนทเปลยนแปลงไปในระหวางตงครรภอาจมความสมพนธกบการโตผดปกตของ

เหงอกแบบเฉพาะต�าแหนงหรอแบบทวทงปาก ปจจยเฉพาะท เชน ไบโอฟลม หนน�าลาย และขอบ

ของวสดอดฟนทไมเรยบ สามารถกระตนการเจรญเตบโตของเหงอก น�าไปสการเกดเนองอกท

เหงอกในระยะตงครรภ ซงเปนเนองอกชนดไมรายแรงทโตเรว และมกจะเกดขนในไตรมาสแรก

ของการตงครรภตอเนองไปจนถงไตรมาสท3

การมสขภาพชองปากทดเปนสงจ�าเปนทจะลดปจจยการเกดภาวะโตผดปกตของเหงอก โดยทวไป

แลวเนองอกทเหงอกในระยะตงครรภจะหดตวลงหลงจากคลอดบตร แตในบางกรณอาจจ�าเปนตอง

ผาตดออก หญงตงครรภทมภาวะนจ�าเปนอยางยงทจะตองพบทนตแพทยเพอตรวจชองปากอยาง

สม�าเสมอ เนองจากภาวะนมโอกาสเกดขนซ�าไดอก

ภาวะปากแหง

หญงตงครรภบางคนอาจมภาวะปากแหงชวคราว สามารถอธบายไดวาเกดจากภาวะฮอรโมนท

เปลยนแปลงระหวางตงครรภ การจบน�าบอยๆและเคยวหมากฝรงทมสวนผสมของไซลทอล(ไมม

น�าตาล)จะชวยบรรเทาอาการน การใชยาสฟนหรอน�ายาบวนปากทมสวนผสมของฟลออไรดเปนประจ�า

กสามารถคนกลบแรธาตใหกบฟน ลดความเสยงในการเกดฟนผและอาการเสยวฟนเฉพาะต�าแหนงได

7

การรบประทานอาหารอยางสมดล

ใหมสารอาหารทจ�าเปนครบถวน

มบทบาทส�าคญในการรกษาสขภาพ

ทดของคณแม

8

ค�าแนะน�าในการดแลสขภาพชองปาก

แมวาการเปลยนแปลงกจวตรประจ�าวนเปนสงททาทาย แตขณะตงครรภกเปนชวงเวลาทดทจะเรม

ตนสรางพฤตกรรม ทสงเสรมใหมทนตสขภาพทด

เวลาไหนเหมาะสมทสดในการดแลฟนของลก? ระหวางตงครรภเปนชวงเวลาทดทสด การม

สขภาพชองปากทดปราศจากปญหาของฟนและอวยวะปรทนตระหวางตงครรภจะสงเสรมให

สขภาพของคณแมมคณภาพ

อาหาร

การรบประทานอาหารอยางสมดลใหมสารอาหารทจ�าเปนครบถวนนน มบทบาทส�าคญในการ

รกษาสขภาพทดของคณแม ถาคณแมมภาวะทพโภชนาในชวงไตรมาสแรกของการตงครรภ

อาจกอใหเกดการเปลยนแปลงสภาวะฮอรโมนและโภชนาการของลกในครรภในชวงส�าคญของ

พฒนาการตวออน ซงอาจสงผลตอน�าหนกและสขภาพของทารก การขาดสารอาหารอยางตอเนอง

ในชวงไตรมาสท2และ3ของคณแมอาจสงผลรนแรงท�าใหการเจรญเตบโตและพฒนาการของลก

ในครรภไมสมบรณ

อาหารทคณแมรบประทานขณะตงครรภอาจสงผลตอฟนของลกซงจะเรมสรางประมาณสปดาหท6ของ

การตงครรภ และฟนกรามถาวรซแรกจะเรมสรางประมาณเดอนท5

คณแมทขาดวตามนจ�าเปนตองไดรบค�าแนะน�าจากแพทย ไมเชนนนแลวฟนทก�าลงสรางอยอาจเกด

ความเสยหาย ภาวะขาดสารอาหารมกถกแกไขไดไมยากโดยแพทยจะแนะน�าอาหารเสรมทเหมาะสม

นอกจากนควรหลกเลยงวตามนทมสวนผสมของฟลออไรดขณะตงครรภ เนองจากเมอฟลออไรดรวมกบ

แคลเซยมในกระดกจะยบย งการดดซมของวตามน

สดทายนอยากเนนวา การตงครรภเปนกระบวนการปกตและทารกสวนใหญมกคลอดไดอยางสมบรณ

มารดาทกคนสามารถมวถชวตทมสขภาพดไดหากปฏบตตามค�าแนะน�าดงตอไปน

• รบประทานอาหารทดตอสขภาพอยางสมดลในชวงเวลาทเหมาะสม อาหารเพอสขภาพไดแก

ผลไม ผก ธญพชเชนซเรยลและขนมปง เนอปลา ไข และถว

• จ�ากดปรมาณของหวาน และรบประทานเฉพาะในเวลามออาหาร ไมทานจบจบ

9

• หลกเลยงเครองดมทมน�าตาล หรอเครองดมทมความเปนกรด

• รบประทานผลไมสดแทนน�าผลไม เพอใหไดรบสารอาหารครบถวนตามทแนะน�าในแตละวน

• ตรวจสขภาพตามนดอยางเปนประจ�า

• หลกเลยงการสบบหรและบรโภคเครองดมแอลกอฮอลในชวงตงครรภ

การดแลสขอนามยชองปาก

ขอแนะน�า:

• แปรงฟนดวยยาสฟนผสมฟลออไรด 2-3ครงตอวนและใชไหมขดฟน ตองแปรงฟนในชวงเชา

และกอนนอน หากเปนไปไดควรแปรงฟนระหวางมออาหารดวย และควรเปลยนแปรงสฟน

ทก3-4เดอน

• หญงตงครรภสามารถปรกษาทนตแพทยถงความจ�าเปนในการใชน� ายาบวนปาก คณแมบาง

ทานอาจตองใชน� ายาบวนปากทกวน(เลอกชนดทไมมแอลกอฮอล) หรอบางทานอาจตองใช

น� ายาบวนปากทตานเชอจลชพ เชน คลอรเฮกซดน

• ถาไมสามารถแปรงฟนหลงมออาหาร อาจเคยวหมากฝรงชนดปราศจากน�าตาลทมสวนผสม

ของไซลทอล เพอชวยลดแบคทเรยทเปนสาเหตของการเกดฟนผ

• หากคณแมมปญหาเกยวกบกรดไหลยอนหรออาเจยน ควรบวนปากดวยสารละลายเบคกงโซดา

หรอน�ายาบวนปากผสมฟลออไรดทนทหลงอาเจยน เพอชวยปรบสภาวะความเปนกรดจากกรดใน

กระเพาะอาหารใหสมดล และหลกเลยงการเกดฟนสกกรอนทรนแรง

10

11

แปรงฟนในชวงเชา, กอนนอน

และถาเปนไปไดควรแปรงฟน

ระหวางมออาหารดวย

หนงสอเลมอนๆในชดน:

สขภาพชองปากและวยทารกการดดนมแม การเลยงดวยนมขวด จกนมหลอก

การขนของฟนและการไปพบทนตแพทยครงแรก

โภชนาการกบฟนน�านม

อนามยชองปาก

โรคในชองปากทพบไดบอย

การปองกนการบาดเจบทางทนตกรรม

สขภาพชองปากและวยเดกฟนน�านมและการแทนทของฟน

ฟนถาวร

โภชนาการกบสขภาพชองปาก

อนามยชองปาก

โรคในชองปากทพบไดบอย

ความผดปกตของการสรางฟน

ผแตงหนงสอชดน (จากซายไปขวา)

Dóris Rocha Ruiz DDS, MScSônia Groisman DDS, MSc, PhDValerie Wordley BDS Raman Bedi BDS, MSc, DDS, FDSRCS(Ed), FDSRCS(Eng), FGDP, FFPH, Doctor of Science (Univ. Bristol), Doctor of Humane Letters (AT Still Univ., Arizona)

หากทานคดวาหนงสอชดนมประโยชน การบรจาคเพยงเลกนอยของทานใหแกกองทนทนตกรรมเพอเดกทวโลก

สามารถชวยเดกดอยโอกาสบนโลกใบน ใหไดรบบรการทางทนตกรรมและมชวตพรอมกบรอยยมทมสขภาพด

อเมล: info@gcdfund.org เวบไซต: www.gcdfund.orgGlobal Child Dental Fund, Rooms 329-331, 26-29 Drury Lane,London WC2B 5RL หมายเลขทะเบยนองคกรการกศล: 1125850 สหราชอาณาจกร (องกฤษและเวลส)