กลยทธการจดการความรภมปญญาทองถนเพอการเรยนรตลอดชวตของชมชน ต าบลโคกโคเฒา อ าเภอเมอง จงหวดสพรรณบร

Indigenous Knowledge Management Strategy for Lifelong Learning of Khokkotao Subdistrict, Muang District, Suphanburi Province

เอกชย พมดวง1*

Ekachai Phumduang1*

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงค เพอ 1) การจดการความรโดยใชเครอขายแหลงการเรยนรชมชน 2)สรางกระบวนการเรยนรภมปญญาทองถนแบบมสวนรวมตามแนวเศรษฐกจชมชน และ 3) หาแนวทางในการสรางกลยทธการจดการความรของกลมอาชพ แบบการวจยเปนการวจยแบบผสานวธทใชการวจยเชงคณภาพและการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ผลการวจย พบวา 1) องคประกอบของการจดการความรชมชน 3 ประการ คอ ผน า ทนทางสงคม และเครอขาย 2) การจดการความรตามแนวเศรษฐกจชมชนของกลมอาชพ มขนตอน 5 ขน คอ การแสวงหาความร การสรางความร การถายทอดความร และการใชความร แตยงขาดการจดเกบและการสบคนความร และ 3)กลยทธการจดการความรแบบมสวนรวมเพอการเรยนรตลอดชวตของชมชน ประกอบดวย ดวย 3 กลยทธ คอ 1)การพฒนาผผลต ผประกอบการ และการตลาด 2) พฒนาผลตภณฑของชมชนดวยองคความร และ 3) การสรางกระบวนการเรยนรและสบทอดภมปญญาทองถน

ABSTRACT This research purposed to study 1) knowledge management (KM) using community network of learning resources and 2) create learning process for Indigenous Knowledge by community economy, and 3) recommend the KM strategy guide lines for lifelong learning in community. The research methodology combining qualitative research and PAR. The findings revealed as follows: 1) The KM network, it’s found 3 factors such as leader, social capital and network. 2) KM process for the development of occupational groups is the knowledge acquisition, knowledge creation, knowledge transfer, and knowledge use were applied. And 3) the key strategies of occupational groups include: 1: To develop manufacturers, entrepreneurs and marketing. 2: To improve the community products. 3: To formulate the learning process and succeed the Indigenous Knowledge. Key Words: Indigenous Knowledge, Strong Community, Knowledge Management. *Corresponding author; e-mail address: eka_phumduang@yahoo.com 1คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต 295 ถนนนครราชสมา เขตดสต กรงเทพมหานคร 10300 1Faculty of Humanities and Social Sciences, Suan Dusit Rajabhat Unniversity. Dusit, Bangkok, Thailand. 10300.

การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร

993

บทน า จากทศทางการพฒนาของประเทศไทยตามกระแสโลกาภวตนภายใตคดระบบเศรษฐกจทนนยมมาเปน

หลกในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ สงคมไทยไดกลายเปนสงคมแหงการบรโภค มงความเจรญเตบโตทางดานวตถเปนหลกสงผลใหเกดการพฒนาแบบกระจกตวเฉพาะ กอใหเกดภาวะหนสน ผลการพฒนาทผานมาท าเกดชองวางระหวางคนรวยกบคนจนเพมมากขน ใหเกดความเหลอมล าของการกระจายรายไดและเปนปญหาดานสงคมมากยงขนโดยเฉพาะอยางยงในชนบทซงมวถช วตทเศรษฐกจผสมผสานกบวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณ การครอบเศรษฐกจทนนยมลงไปในสงคมชนบทไทย จงไมสามารถท จะแกปญหาเศรษฐกจได แตกลบท าใหเสยสมดลระหวางรายไดกบรายจายในครวเรอนมความรนแรงยงขน จะเหนวาจากการเปลยนแปลงอยางรวดเรวทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง และเทคโนโลยในปจจบน สงผลกระทบตอการด ารงชวตของประชาชนทงในเมองและชนบท ซง Fitzgerald and Leigh (2002) ไดกลาวไววาเปาหมายหลกของการพฒนาเศรษฐกจไมควรจ ากดอยเพยงเฉพาะการสงเสรมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ (Economic growth) เทานน ตองรวมถงการพฒนาคณภาพในการด ารงชวต (Living standard) ของประชาชน ค านงถงการกระจายผลประโยชนจากการพฒนาเศรษฐกจอยางเปนธรรม (Equity distribution of development benefits) และค านงถงเปาหมายในการสรางความยงยน (Sustainability) ดงนนการทประชาชนจะด ารงชวตอยในสงคมทเปลยนแปลงอยตลอดเวลาไดอยางมความสขนน จะตองปรบตนเองใหสอดคลองกบสภาวการณทเปลยนไปไดอยางเหมาะสม การใหชมชนสามารถพงพาตนเองได มการน าเสนอ แนวคดเศรษฐกจชมชน ทสมาชกในชมชนตดสนใจจากขอมล การสรางเวทเรยนร เสวนา ประชาคม แลวน าขอมลของชมชนมาวเคราะหศกยภาพเพอวางแผนการบรหารจดการและพฒนากลมตามแนวทางหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (ชวาวฒ ลาภมาก, 2553) เครองมอส าคญในการพฒนาศกยภาพชมชนใหสามารถพฒนาคณภาพชวตของตนเองได ตองอาศยความรเพอพฒนาอาชพทเปนพนฐานการด ารงชวตทจะน าไปสการพฒนาตน พฒนาชมชนและพฒนาประเทศ ในหลายชมชนของสงคมไทยจงไดมการน าแนวคดการจดการความรไปใชควบคกบการพฒนาชมชน

การน าแนวคดการจดการความรมาใชในการขบเคลอนชมชนเปนทยอมรบวาสามารถท าใหชมชนเพมรายไดและสรางอาชพใหกบคนในชมชน โดยพบวาชมชนมการจดการความรเพอสรางผลตภณฑชมชน การจดท าแผนชมชน และแกไขปญหาของชมชน การจดการความรจงเปนตวขบเคลอนในการพฒนาทองถนเพอแกไขปญหาทเกดขนโดยคนในชมชนเองเปนผสรางความรและเสนอทางเลอกในการพฒนาทองถน การสรางแรงจงใจขององคกรชมชนเอง (Demand Side) จนท าใหชมชนสามารถแกไขปญหาไดอยางเปนระบบ

ชมชนต าบลโคกโคเฒา อ าเภอเมอง จงหวดสพรรณบรเปนชมชนเกษตรกรรมทมวถชวต บนพนฐานของภมปญญาทองถนทมการสบทอดมาตงแตบรรพบรษมประวตความเปนมายาวนาน สมาชกในชมชนสามารถด าเนนวถชวตแบบดงเดมอยไดอยางเปนปกตสข ทงๆ ทเปนชมชนทอยใกลชมชนเมองและใกลชดกบกระแสการเปลยนแปลงทเกดขนตลอดเวลา วถการด าเนนชวตภายในชมชนมลกษณะทมความผกพนรกใครสามคคและเอออาทรตอกนอยางชดเจน จากการศกษาวจยของ เอกชย พมดวง และคณะ(2556) เรอง การจดการความรภมปญญาทองถนเพอการเรยนรในชมชนโดยท าการศกษาในพนทต าบลโคกโคเฒา อ าเภอเมอง จงหวดสพรรณบร พบวา ภมปญญาทองถนของต าบลโคกโคเฒา ประกอบไปดวย 1) ภมปญญาดงเดม ซง ไดแก การจกสานผลตภณฑไมไผ เปนองคความรดงเดมของชมชนทมการถายทอดจากบรรพบรษ และ 2) ภมปญญาใหมทมการ

สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53

994

ผสานในทองถน เปนองคความรทไดมการรบมาจากภายนอกแตไดมการน ามาประยกตกบสภาพแวดลอม วฒนธรรมทองถนทกลายมาเปนภมปญญาทองถนของชมชน เชน การจกสานกระเปา/ตะกรา จากเสนพลาสตก การท าขนมไทย การท าการเกษตร การท าป ยอนทรย เปนตน ทงนภมปญญาทองถนของต าบลโคกโคเฒา ทมศกยภาพ โดยเฉพาะ ภมปญญาดานหตถกรรม มความโดดเดนกวาดานอน ๆ และสามารถตอยอดความรและประยกตใหเขากบบรบทของยคสมยทเปลยนไป ชมชนใหความส าคญกบการพฒนาฝมอทางดานการจกสาน การสานกระเปาจากเสนพลาสตกเพอเปนการเสรมรายไดใหกบชมชนสามารถอยแบบพงตนเองได ชมชนตองการใหน าผลการวจยมาใชเปนแนวทางในการแกปญหา สงเสรมและพฒนาชมชนอยางตอเนองโดยใชการมสวนรวมในการด าเนนงานของทกภาคสวนในพนท ผ วจยจงเกดแนวคดในการน ากระบวนการเรยนรมาใชเปนเครองมอในการพฒนากลมอาชพในชมชนโดยอาศยความรวมมอรวมใจจากสมาชกในชมชนทจะสรางการเรยนรรวมกน ตงแตกระบวนการรวมคด รวมท า รวมสรปบทเรยน การรวมตวของสมาชกในชมชนท าใหเกดการแลกเปลยนความคด องคความร และตอเชอมประสบการณ การสรางการบรหารจดการรวมกน อนจะน าไปสกลยทธการจดการความรภมปญญาทองถนเพอการเรยนรตลอดชวตของชมชน เพมมลคาทางเศรษฐกจของชมชนและเพอใหภมปญญาทองถนไดด ารงคงอยคกบชมชนรวมทงเปนการพฒนาศกยภาพของชมชนทจะน าไปสชมชนเขมแขงพงพาตนเองไดในทสด โดยมวตถประสงคในการวจย คอ 1) ศกษาแนวทางในการจดการความรโดยใชเครอขายแหลงการเรยนรชมชน 2)สรางกระบวนการเรยนรภมปญญาทองถนแบบมสวนรวมตามแนวเศรษฐกจชมชน และ 3) หาแนวทางในการสรางกลยทธการจดการความรของกลมอาชพ

อปกรณหรอวธการ

การวจยนใชวธการวจยแบบผสมผสาน ประกอบดวย การวจยเชงคณภาพ และการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม มรายละเอยดดงน เครองมอในการจดเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย 1. แบบสมภาษณแบบเจาะลกเพอเกบขอมลการจดการความรกลมอาชพในชมชนดวยการใช “กรอบค าถาม” หรอ “แนวค าถาม” ทเตรยมไว เชน ขนตอน วธการในการจดเกบองคความร การถายทอดเผยแพรความร ปญหาและอปสรรคในการเรยนร เปนตน 2. การสนทนากลม การจดเวทแลกเปลยนเรยนร การศกษาดงานของชมชนตนแบบ การถอดบทเรยน (After Action Review) ในองคความรทไดจาการการจดสนทนากลม เปนตน 3. แบบบนทกการสนทนากลม การจดบนทก แบบการจดบนทกการสงเกตเครองบนทกเสยง กลองบนทกภาพ ขนตอนในการวจย ประกอบดวย การวางแผนวจย (Planning) ปฏบตตามแผน (Acting) เกบรวมรวมขอมล (Observing) และสะทอนความร ขอคนพบ ขอสงเกต (Reflecting) โดยมรายละเอยดดงน

1. การวจยเชงคณภาพ ท าจากการส ารวจขอมลเบองตนในพนท ต าบลโคกโคเฒา อ าเภอเมอง จงหวดสพรรณบร ดวยการศกษาแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ผ วจยไดก าหนดวธการวจยเชงคณภาพโดยใชการสมภาษณเชงลกแบบมโครงสราง (Structured In - depth interview) โดยใชแบบสมภาษณ ทมประเดนค าถามเกยวกบบรบทชมชน วถชวตและการเรยนรของชมชนในระดบบคคล ครอบครว ขอมลภมปญญา

การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร

995

ทองถน เครอขายภายในและนอกชมชน ขอมลกลมอาชพในชมชน เพอใหทราบถงบรบททแทจรงของชมชน สภาพปญหา ขอเทจจรง ทมเนอหาทสมพนธกบฐานชวตฐานวฒนธรรมและฐานทรพยากรของชมชน ผใหขอมลส าคญ เปนผน าชมชนและผมสวนเกยวของ จ านวน 10 คน ไดแก ก านน/ ผ ใหญบาน สมาชกองคการบหารสวนต าบล ผบรหารโรงเรยน ผ ทรงภมปญญา หวหนาและสมาชกกลมอาชพในชมชน หวหนาสวน/เจาหนาทการศกษานอกโรงเรยน และนกพฒนาชมชน 2. การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมมการด าเนนการวจยเพอคนหาประเดนปญหา และหาแนวทางเกยวกบการจดการความรของชมชนใชวธวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research, PAR) โดยเลอกอาสาสมครจากกลมผน าชมชนและสมาชกกลมอาชพเปนผ เขารวมกจกรรมจ านวน 30 คน มขนตอนในการด าเนนการ ดงน 2.1 กจกรรมประชมเปดเวทชาวบานโดยกลมตวแทนกลมผน าชมชนและสมาชกกลมอาชพและนกวจย รวมกนคนหาปญหาและสาเหตของปญหาโดยใชวธการการสนทนากลมเพอระดมความคดเหน การสอบถามและการสงเกต เพอสรปปญหาของชมชนเกยวกบการจดการความรของชมชน 2.2 การหาแนวทางแกปญหา โดยน าขอมลทไดจากการด าเนนงานในขนตอนท 1 มารวมประชมพจารณาแนวทางแกปญหารวมกน ท าความเขาใจและตดสนใจเลอกวธการแกปญหาทสมาชกในกลมเหนดวยมากทสดและจดท าแผนปฏบตกจกรรมตางๆ เพอแกไขปญหาตามแนวทางทก าหนดไว ดงน 1) การจดการจดกระบวนการเรยนรเพอพฒนากลมอาชพด าเนนการใหความรแกสมาชก ดวยการวเคราะหจดแขง/จดออน โอกาส/อปสรรคในการจดการความรของ การหาแนวทางในการจดการความรชมชนของกลมอาชพ และก าหนดโจทยในการศกษาดงานของชมชนตนแบบ 2) กจกรรมการศกษาดงานของชมชนตนแบบ แหลงเรยนรดอนหวาย-ทาจน ต าบลบางกระทก อ าเภอสามพราน จงหวดนครปฐม เกยวกบแนวทางในการบรหารจดการและการด าเนนงานของของชมชนตนแบบ 3) กจกรรมการตดตามและประเมนผลการจดกระบวนการเรยนรเพอประเมนผลส าเรจของการพฒนากลมอาชพดวยการถอดบทเรยน (After Action Review: AAR) การศกษาดงานของชมชนตนแบบ

2.3 การสนทนากลมเพอระดมความคดเหนและหาแนวทางในการสรางกลยทธในการจดการความรชมชนเพอการเรยนรตลอดชวต

ผลการวจยและอภปรายผล

ผลการวจยเรองกลยทธการจดการความรภมปญญาทองถนเพอการเรยนรตลอดชวตของชมชน ต าบลโคกโคเฒา อ าเภอเมอง จงหวดสพรรณบรสามารถน าเสนอตามวตถประสงคการวจยได ดงน 1. การจดการความรโดยใชเครอขายแหลงการเรยนรชมชน มองคประกอบทส าคญ 3 ประการ ไดแก 1.1 ผน า (Leader) ในชมชนโคกโคเฒา มผ บรหารทองถนและ กลมผ น าชมชนมประสบการณ มศกยภาพในการบรหารจดการภายในกลมของชมชน มการแลกเปลยนเรยนรและท ากจกรรมรวมกนในลกษณะกลม แตละกลมมการบรหารจดการอยางเปนระบบ มการสบทอดความรจากครภมปญญา

สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53

996

ทองถน/ปราชญชาวบาน มครภมปญญาทองถน ชมชนมทรพยากรบคคลจากโรงเรยน/มหาวทยาลย และองคกรทองถนทมความรความสามารถเปนผอ านวยใหเกดกระบวนการจดการความรชมชน วฒนธรรมการเรยนรตลอดชวตของคนในชมชนสวนใหญมการเรยนรเพอการประกอบอาชพเปนหลก โดยผน าชมชนและผน ากลมอาชพตางๆ สรางความร/แสวงหาความรจากผ เชยวชาญของหนวยงานทมาท าโครงการในพนท ผ น าจงมบทบาทส าคญในการสงเสรมความส าเรจของการจดการความรภายในชมชน ผน ามบทบาทในการแบงปนความร มการสรางวสยทศนเพอใหองคกรชมชนรเปาหมายและกระบวนการขบเคลอนการท างานของชมชน 1.2 ทนชมชน (Social Capital) ไดแก ทรพยากรในการเรยนรของชมชน เชน องคความรภมปญญาทองถน แหลงเรยนร หองสมดและศนยขอมล ศนยการเรยนรชมชน ซงเกบรวบรวมผลงานของหนวยงานตาง ๆ และขอมลของชมชนอน ๆ ทเกยวของไวบรการแกชมชน สอดคลองกบงานวจย ของ วสนต ไทรแกว (2550) พบวา การแลกเปลยนเรยนรระหวางบคคลในชมชน สามารถสกดความรบคคลออกมาเปนขมความรในชมชน คอ ทนของชมชน ซงเปนปจจยทท าใหเกดการเรยนรเพมขน 1.3 เครอขาย (Network) ในการจดการความรของชมชนใหเกดผลอยางจรงจงเครอขายแหลงการเรยนรจงมสวนส าคญ โดยเรมตนจากการสรางเครอขายแบบธรรมชาต ซงเรมตนจากการสรางความสมพนธแบบสวนตว ผานเครอญาต มลกษณะการบรหารงานแบบแนวนอน ใชหลกการบรหารแบบมสวนรวม มการประชม ในการถายทอดความร นอกจากนเครอขายจากภายนอกชมชนเออใหเกดการแลกเปลยนเรยนร มการถายทอดความรใหมๆ สอดคลองกบการศกษาของ ฐตฌาภรณ พงศจนทร (2553) ทพบวา การสรางเครอขายการเรยนรภายในชมชนรวมกน การพฒนาบคลากรในทมเพอใหเกดความรความเขาใจในกระบวนการจดการความร เปนการสรางความพรอมใหชมชนกอนด าเนนการสรางเครอขายภายนอก โดยชมชนควรมการสรางเครอขายโดยใชหลกการบรหารแบบมสวนรวม มโครงสรางการบรหารทไมซบซอนเปดโอกาสใหสมาชกเขามามสวนรวมในการด าเนนงาน การออกกฎ กตกา รวมทงรวมรบผลประโยชนทเกดขน (Janpani, Surasin,1996) 2. ผลการจดการความรตามแนวเศรษฐกจชมชนของกลมอาชพ พบวา กลมอาชพ มการวเคราะหศกยภาพของกลม การวเคราะหปญหา และการวเคราะหจดแขงจดออน การศกษาดงานจากแหลงเรยนรตนแบบ เพอศกษาเรยนรแนวทางในการบรหารจดการและการด าเนนงานของ กลมอาชพ การประกอบธรกจชมชน ผลตภณฑชมชนและภมปญญาทองถน โดยพบวามขนตอนในการจดการความร 5 ขน คอ

2.1 การแสวงหาความร ชมชนมการด าเนนการ เชน 1) การแสวงหาความรดวยการสบคนภมปญญาของชมชน การรอฟนวฒนธรรมของชมชน ภมปญญาจากกลมคนผ สงอายในชมชน 2) การแสวงหาความร จากกลมสมาชกเครอขายภายนอก เชน เครอขายการถายทอดเทคโนโลยการเกษตร ความรจากภายนอกทหนวยงานภายนอกน ามาถายทอด และ 3) การศกษาดงาน จากหนวยงานภายนอกทเกยวของกบชมชน

2.2 การสรางความร ชมชน มการด าเนนการ คอ น าภมปญญาดงเดมไดมการน ามาประยกต กบสภาพแวดลอม วฒนธรรมทองถนจนกลายมาเปนภมปญญาทองถนของชมชน เชน การท าเกษตรอนทรย เกษตรปลอดสารพษ การจกสานตะกรา การแปรรปอาหาร 2.3 การถายทอดความรม ภมปญญาทองถนแตละดานมกระบวนการถายทอดความรเกดขนหลายลกษณะผสมผสานกนไดแก การบรรยาย การสาธต การทดลองใหชมการฝกปฏบตจรง การฝกปฏบตตวตอตว โดยเนอหาสาระทน ามาถายทอดแกคนในชมชนคอความรและประสบการณทภมปญญาแตละดานมอย

การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร

997

เชน ดานศลปหตถกรรม การจกสานไมไผ เชน ของ ไซ(เสอ) กระจาด กระบง ตะกรา การจกสานกระเปา เปนตน ดานเกษตรกรรมอาจจะเปนความรและประสบการณเกยวกบการปลกพชแบบผสมผสาน การท าป ยอนทรย การปลกพชปลอดสารพษ การใหน าระบบน าหยด วธการดแลบ ารงรกษาดน เทคนคในการเพมผลผลต เปนตน หรอ ดานอาหาร ในการท าขนมไทย เปนตน

2.4 การใชความร ชมชนไดตอยอดความร และน ามาใชในชมชน เชน 1) ความรดงเดม เชน การน าองคความรภมปญญาดานการเกษตร การท าอาหาร การท าขนมไทย มาประยกตใช 2 ) องคความรทไดมการรบมาจากภายนอก แตไดมการน ามาประยกต กบสภาพแวดลอม วฒนธรรมทองถนจนกลายมาเปนภมปญญาทองถนของชมชน เชน การท าการเกษตร เกษตรอนทรย เกษตรปลอดสารพษ การจกสานตะกรา การแปรรปอาหาร เปนตน

2.5 การตดตามประเมนผลความร ชมชนมการประเมนผลในลกษณะการประชมกลมโดยใหผ ทมสวนเกยวของไดประเมนผลการด าเนนงานมการทบทวนถงสาเหตของปญหาและด าเนนการแกไขมการน าองคความรทไดจากการศกษาดงานน ามาเสนอในทประชมและคดเลอกองคความรทมความเหมาะสมน ากลบมาใชกบชมชน

2.6 การจดเกบและการสบคนความร องคความรสวนใหญจงเปนองคความรทมอยในตวบคคล (Tacit Knowledge) ชมชนยงขาดการรวบรวมความรทเปนลายลกษณอกษร (Explicit Knowledge) มเพยงองคความรบางเรองทมการบนทกจากเครอขายของชมชนหรอนกวจยจากภายนอกทเขามาวจยในชมชน

กระบวนการเรยนรภมปญญาทองถนแบบมสวนรวมตามแนวเศรษฐกจชมชน ของกลมอาชพ ในต าบลโคกโคเฒา อ าเภอเมอง จงหวดสพรรณบร ไดใชกระบวนการจดการความร เปนเครองมอในการสบคนและสรางกระบวนการเรยนรของชมชน ผลการศกษาดงกลาวสอดคลองกบแนวคดทวาการจดการความรเพอจดการทรพยากรชมชนนนเปนกระบวนการเรยนรทเกดขนจากภมปญญาทองถนโดยมรปแบบการเรยนร 3 ลกษณะ คอ 1) การเรยนรจากการวเคราะหคดคน ทดลองและสรปบทเรยนจากภมปญญาทองถนและผสมผสานจากองคความรภายนอก 2) การถายทอดความรและการกระจายความรจากภมปญญาทองถนผานปราชญชาวบานทไดรบการยอมรบในชมชน 3) การประยกตใชความรทเปนความรทฝงลกของแตละบคคลน ามาเขยนบนทกใหเปนลายลกษณอกษรและน าความรนนมาประยกตใชใหเหมาะสมกบชมชน (เอกชย พมดวง และคณะ, 2556) ทงนจากการด าเนนงานทผานมาพบวา กลมเศรษฐกจชมชนโคกโคเฒาประสบปญหาในแงของการบรหารจดการ สมาชกภายในกลมขาดความรความสามารถในการพฒนางานผลตภณฑใหสนองความตองการของลกคาและความเขาใจในเรองเศรษฐกจชมชน สอดคลองกบงานวจยของจรวรรธ เณรแยม (2554) ทพบวา ในการด าเนนการตามแนวเศรษฐกจชมชนนน ชมชนยงขาดการเรยนร ขาดการมสวนรวม และสวนเลอกในการบรหารจดการ รปแบบการเรยนรตองใชการขอความรวมมอ (Cooperation) หรอมสวนรวมในการรบร (Participation of Reception)แตไมพฒนาถงขนการมสวนรวมทจะเรยนร (Participation of Learning) การน าแนวคดการจดการความรมาปรบในสวนของกระบวนการจดการความรเพอพฒนาเศรษฐกจชมชนในลกษณะการจดการปญหาของชมชน (ใจมานส พลอยด,2540;ณรงค เพชรประเสรฐ,2550) เชนมการตงโจทยปญหารวมกน การใหคนในชมชนสรางความรและรวมเรยนร เพอน าไปสการปฏบต เพอแกไขปญหา โดยมการด าเนนการรวมกนขององคกร กลมชมชน มการแลกเปลยนเรยนรในลกษณะของการประชมกลมเพอสรางและประยกตใช

สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53

998

ความร ตลอดจนแลกเปลยนประสบการณของบคคลทไดจากการศกษาดงานน ามาสรางเปนความรหรอนวตกรรมของชมชน รวมทงชมชนควรมการพฒนาระบบการจดเกบและการสบคนความรของชมชน เพอใหเกดการสงถายความรไปสคนรนหลงตอไป ซงจะท าใหความรภมปญญาทองถนของชมชนยงคงอยและองคกรชมชนเกดความยงยนตอไป 3. กลยทธการจดการความรแบบมสวนรวมเพอการเรยนรตลอดชวตของชมชน กลมผน าชมชนและสมาชกกลมอาชพไดรวมกนก าหนดกลยทธทประยกตใชแนวคดเศรษฐกจชมชนในการบรหารจดการชมชนของต าบลโคกโคเฒา ประกอบดวยดวย 3 กลยทธ คอ

กลยทธท 1. พฒนาผผลต ผประกอบการ และการตลาด มกระบวนการในการขบเคลอนภารกจใหบรรลเปาหมายตามประเดนกลยทธ ไดแก การเพมประสทธภาพกลมผผลต และ การสงเสรมชองทางการตลาด กลยทธท 2 พฒนาผลตภณฑของชมชนดวยองคความร มกระบวนการในการขบเคลอนภารกจใหบรรลเปาหมายตามประเดนกลยทธ ไดแก การพฒนาคณภาพผลตภณฑชมชน และ การสรางมลคาเพมผลตภณฑชมชน

กลยทธท 3. การสรางกระบวนการเรยนรและสบทอดภมปญญาทองถน มกระบวนการในการขบเคลอนภารกจใหบรรลเปาหมายตามประเดนกลยทธ ไดแก การสบคน รวบรวมภมปญญาทองถน และ การสบสานและเผยแพรภมปญญาทองถน

การพฒนาศกยภาพของชมชนใหมความสามารถในการบรหารจดการกลมตามแนวคดเศรษฐกจชมชน ทใชการจดการความรเปนเครองมอน าสการสรางความเขมแขงของชมชนซงสอดคลองกบ การวจยของ วสนต ไทรแกว (2550) ถนด คงสมบต (2553) ทพบวาผลของการจดท าแผนชมชนตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เกดจากการเรยนรในกระบวนการทางปญญาการรวมคด รวมตดสนใจก าหนดเปนแผนชมชน เนนการพงตนเองกอน สรางความพอเพยงในครอบครว ชมชนและสงคม มกจกรรมพฒนาคน พฒนาองคกรชมชน อนจะน าไปสการเปนชมชนแหงการเรยนร สามารถสบทอดความร และภมปญญาของชมชน มความสมดล มนคงและยงยน ทงมตดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและสงแวดลอม

สรป

ผลการวจยพบวาในการพฒนากลยทธในการจดการความรของกลมอาชพต าบลโคกโคเฒาไดใชกระบวนการกลมในการคนหาปญหาของกลมอาชพและการหาแนวทางแกปญหา โดยไดด าเนนการ คอ มการใชกระบวนการคดรวมกนของชมชน คนในชมชนไดรวมกนคนหาสาเหตเรยนรปญหารวมกน วธการและแนวทางแกไข โดยเฉพาะวธการด าเนนชวตตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง นอกจากนมการใช “เวทประชาคม” เปนหวใจส าคญในการขบเคลอนกระบวนการในชมชนทกคนมสวนรวมในการเสนอปญหา/แนวทางการแกไขปญหา และเรองอน ๆ ของชมชน โดยมกลไกส าคญคอ การทมผน าชมชน และ ผน ากลมอาชพทมความเขมแขงท าใหไดกลยทธในการพฒนาชมชน ทงนชมชนจงควรน าแนวคดการจดการความรมาปรบใชดวยการใหคนในชมชนสรางความรและรวมเรยนร เพอน าไปสการปฏบต เพอแกไขปญหา โดยมการด าเนนการรวมกนขององคกร กลมชมชน มการแลกเปลยนเรยนรเพอสรางและประยกตใชความร การสบคนและจดเกบความรประสบการณของบคคลทน ามาสรางเปนความรหรอนวตกรรมทสามารถน าไปเผยแพรจะเปนการตอยอดความร อนจะน าไปสการเปน

การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร

999

ชมชนแหงการเรยนร (Learning Community) เพอพฒนาและสงเสรมศกยภาพของชมชนเพอสรางความเขมแขงของชมชน

กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบทนอดหนนจากงบประมาณแผนดนดานการวจย (วช.) ปงบประมาณ 2556

เอกสารอางอง จรวรรธ เณรแยม. 2554. เศรษฐกจชมชน กรณศกษา: กงอ าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม. เชยงใหม :

คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. ใจมานส พลอยด. 2540. ปจจยทมผลตอความส าเรจและความลมเหลวของธรกจชมชน : เปรยบเทยบ

ระหวางภาพรวมและภาพยอย (อ าเภอค าเขอนแกว จงหวดยโสธร และอ าเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช). วทยานพนธเศรษฐศาสตรมหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชวาวฒ ลาภมาก. 2553. ศกษารปแบบการจดระบบความรและกระบวนการขบเคลอนความรตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง : กรณศกษาชมชนธรณค า แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ฐตฌาภรณ พงศจนทร. 2553. การมสวนรวมของภาคเครอขายในการพฒนาการศกษานอกระบบและ

การศกษาตามอธยาศยอ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธศกษาศาตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม. เชยงใหม.

ณรงค เพชรประเสรฐ. 2550. ธรกจชมชน เสนทางทเปนไปได. กรงเทพมหานคร : เอกซเปอรเนท. ถนด คงสมบต. 2553. การจดท าแผนชมชนตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของต าบลกะเปอร

อ าเภอกะเปอร จงหวดระนอง. วทยานพนธหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขายทธศาสตรการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน

วสนต ไทรแกว. 2550. การจดการความรในชมชนเพอสนบสนนการบรหารงานขององคกรปกครองสวนทองถ น กรณศกษาอง คการบ รหาร สวนต าบล เขาพระ อ า เภอพปน จ งห วดนครศรธรรมราช. การศกษาอสระปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต วทยาลยการปกครองทองถน มหาวทยาลยขอนแกน.

เอกชย พมดวง และคณะ. 2556. การจดการภมปญญาทองถนเพอการเรยนรในชมชน ต าบลโคกโคเฒา

อ าเภอเมอง จงหวดสพรรณบร. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. Fitzgerald, Joan and Nancy G. Leigh. 2002. Economic Revitalization: Cases and Strategies for City

and Suburb. California: SAGE Publications. Janpani, Surasin. 1996. Indigenous Knowledge in Natural Resource Management : The Case Study

of Two Villages in Thailand. Ph.D. Dissertation, Madison : The University of Wisconsin-Madison.

สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53

1000