Spartacus

Door

Jerald van der Poel

V4A

Inleiding

Deze PO gaat over de slavenleider Spartacus tijdens de derde slavenoorlog. Met dit verslag

ga ik proberen de vraag te beantwoorden of de slavenopstand enig effect heeft gehad op de

samenleving in het Romeinse Rijk. Ik wil u zo goed mogelijk informeren over Spartacus en de

slavenoorlog en daarom heb ik, naast een hoofdvraag, ook deelvragen opgesteld. Ik hoop

met de antwoorden van de deelvragen een conclusie te kunnen trekken over de hoofdvraag

en hier daarna zo goed mogelijk een antwoord op te geven. Dit zijn de hoofd- en deelvragen:

Hoofdvraag

- Had de slavenopstand effect op de samenleving in het Romeinse Rijk?

Deelvragen

- Wie was Spartacus?

-Hoe succesvol was de slavenopstand van Spartacus?

-Hoeveel Romeinse tegenstanders waren er en waarom?

- Hoe zijn de andere slavenopstanden verlopen?

Indeling

Ik zal de deelvragen beantwoorden in de volgende Hoofdstukken:

Deelvraag 1: Wie was Spartacus?

- Leven van Spartacus

- Vrienden en Bondgenoten

- Vroege gebeurtenissen

Deelvraag 2: Hoe succesvol was de slavenopstand van Spartacus?

- Opsplitsing

- Ondergang

Deelvraag 3: Hoeveel Romeinse tegenstanders waren er en waarom?

- Belangrijke Romeinse Leiders

- Mening van het volk

Deelvraag 4: Hoe zijn de andere slavenopstanden verlopen?

- Eerste slavenopstand

- Tweede slavenopstand

Leven van Spartacus

Er is niet veel bekend over het leven van Spartacus voordat hij Gladiator was. Het enige waar

alle geschiedschrijvers het over eens zijn is dat Spartacus een onverslagen gladiator was.

Vele bronnen zeggen dat Spartacus vrijwillig in de Auxilia (hulptroepen bestaande uit

vreemdelingen) van het Romeinse leger diende, en later na desertie als slaaf werd verkocht.

Yann le Bohec, Frans historicus gespecialiseerd in Romeinse geschiedenis, weerlegt echter

deze hypothese in zijn boek "Spartacus - chef de guerre" en maakt hierbij veel gebruik van

het werk van de Romeinse geschiedschrijver Marcus Terentius Varro Reatinus, die stelt dat

Spartacus deel was van een vrije familie en op jonge leeftijd onrechtmatig gevangen werd

genomen en in Rome, ondanks zijn protesten als slaaf verkocht aan een Gladiatorschool in

Capua, eigendom van lanista Lentulus Batiatus. (deze versie word ook grofweg gebruikt voor

de verhaallijn in het boek “de zoon van Spartacus” door Simon Scarrow.

Maar ook de geschiedschrijvers uit de oudheid zijn het niet met elkaar eens over het

vroegere leven van de legendarische Spartacus.

De Griekse geschiedschrijver Plutarch beschrijft Spartacus als een Thraciër van Nomadische

afkomst, in een mogelijke verwijzing naar de Maedi-stam. Een andere schrijver genaamd

Appian zegt dat hij bij de geboorte een Thraciër was, die ooit als soldaat bij de Romeinen

heeft gediend, maar sindsdien een gevangene was geweest en als een gladiator verkocht.

Florus beschreef hem als een man die begon als een Thracische huursoldaat, later een

Romeinse soldaat was geworden, die deserteur was geworden en voortaan opereerde als

rover, ook wel latro. Vele zijn het erover eens dat men tegenwoordig terrorist zou zeggen.

Anderen houden het op ‘guerrillastrijder’. Hij werd gevangen genomen en vanwege zijn

lichamelijke kwaliteiten als slaaf verkocht aan de opleidingsschool voor gladiatoren in Capua,

in het noorden van de Zuid-Italiaanse Provincie. Hier werd hij opgeleid tot Murmillo. Een

zwaargewicht onder de gladiatoren. Hij vocht met een groot rechthoekig schild en een recht

dubbelsnijdend zwaard van ongeveer 46 centimeter. Later leerde hij van Oenomaus ook met

alleen twee zwaarden vechten.

De schrijvers verwijzen allemaal naar de Thracische stam van de Maedi, die het gebied aan

de zuidwestelijke franken van Thracië bezette, langs de grens met de Romeinse provincie

Macedonië - het huidige zuidwesten van Bulgarije. ] Plutarch schrijft ook dat de vrouw van

Spartacus, een profetes van de Maedi-stam, met hem werd verslaafd.

Spartacus was geboren voor 100 v.Chr. in Thracië. Nu was Thraciër (Traex) ook de naam van

een specifieke soort Gladiator, maar dit heeft Bulgarije (waar Thraciër vroeger lag) een

bronzen standbeeld voor de nationale held op te richten.

Vrienden en bondgenoten

Na de ontsnapping uit de gladiatorschool was er een hiërarchie nodig om het slavenleger te

besturen. Want hoewel alle mannen in een fysieke topconditie waren door de training als

gladiator, ze waren nergens zonder leiding. Daarom werden er vier mannen aangewezen tot

onder generaals na Spartacus zelf. Crixus, Gannicus, Castus en Oenomaus. We gaam naar

alle vier de mannen apart kijken naar hun rol in het leiding geven aan de slavenopstand

Crixus

Crixus was een Gallische slaaf, en deed vanaf het begin mee aan de slavenopstand. Hij

was de beste vechter onder Batiatus, voordat Spartacus langs kwam. Maar waar de

meningen over verschillen, en waarover de films en televisieseries een duidelijke keuze

in hebben gemaakt, is dat in plaats van een semi-gerespecteerde vijandsverhouding, er

een daadwerkelijke vriendschap ontstond tussen de twee gladiatoren. Crixus splitste zich

aan het eind van 73 V.Chr. af van de hoofdgroep slaven met 30.000 volgelingen. De

meningen verschillen over de rede hiervoor. Sommigen zeggen dat Crixus en zijn

volgelingen simpelweg het rijk en vooral Rome wilde plunderen waar Spartacus wilde

ontsnappen (waarschijnlijk via de Alpen naar Gallië). Anderen zeggen dat dit een

strategische keuze is die zeer slecht uitpakte. Welke kant ook gelijk heeft, dit was de

eerste grote afscheiding van het slavenleger

Wat ook al de reden is voor de splitsing, Crixus zijn manschappen werden aangevallen

door een Romeinse leger onder bevel van de Romeinse consul Lucius Gellius Publicola in

de buurt van de berg Garganus in 72 v. Chr. Crixus, die tot op het laatst dapper zou

hebben gevochten, werd in het conflict gedood. Het nieuws hierover kwam hard aan bij

zowel Spartacus als bij de andere slaven. Nadat het lichaam van Crixus was

teruggebracht naar het kamp van Spartacus werden en nep gladiator gevechten

gehouden om Crixus te eren. Hiervoor werden romeinse krijgsgevangen gebruikt en

uiteindelijk zijn 300 Romeinse Krijgsgevangene gedood om Crixus te eren.

Gannicus

Gannicus was een Gallische slaaf en een van de leiders van de slaven. In de winter van 71

v.Chr. Brak Gannicus, samen met Castus, van Spartacus af, en nam een groot aantal

Kelten en Germanen mee. Dit markeerde de tweede afscheiding van de Slavenopstand.

Gannicus en Castus kwamen aan hun einde in Lucania in de buurt van de berg Sopran,

waar Marcus Licinius Crassus, Lucius Pomptinus en Quintus Marcius Rufus hun troepen

de strijd in stuurde en ze versloegen.

Castus

Castus was ook een Gallische slaaf en vertrok samen met Gannicus en de Kelten en

Germanen tijdens de tweede afscheiding van de slavenopstand.

Oenomaus

Oenomaus was de voormalige doctore van de gladiatorschool. Hierom werd hij dan ook

vooral gezien als de trainer van de slaven. Hij werd diep gerespecteerd door Spartacus,

Crixus en Castus, maar vooral door zijn beste vriend Gannicus. Oenomaus stierf relatief

vroeg in de winter van 73-72 v.Chr.

Vroege gebeurtenissen Zoals te verwachten hadden de meeste mannen er moeite mee dat zij moesten sterven

voor het plezier van een ander. Daarom besloten ongeveer 20 gladiatoren in opleiding te

ontsnappen. Toen hun plan bekend werd bleven er ongeveer 70 slaven over die

onderdeel waren van het plot. Alhoewel ze met weinig waren, grepen ze keukengerei,

vochten hun weg vrij van de school en grepen verscheidene wagens met daarin gladiator

wapens en pantser. De ontsnapte slaven versloegen legioenen die achter hen werden

gezonden en konden toen eindelijk hun handen krijgen op echte wapens die ze zo

broodnodig hadden. Hierna trokken de geharde vechters zich terug op de Vesuvius

terwijl ze een enorme hoeveelheid slaven aantrokken.

Maar hoe konden de Romeinen dit toestaan? Dit had een paar reden. De beste soldaten

waren ver van huis: in Klein-Azië bij Lucullus in zijn strijd tegen koning Mithridates van

Pontus, of bij Pompeius, die in Spanje afrekende met de Romeinse rebel Sertorius. Eer en

buit vielen er aan een slavenoorlog niet te behalen, dus erg happig op het commando

tegen Spartacus waren de Romeinse regenten niet. De effecten hiervan waren dat de

3000 manschappen die gestuurd werden onder leiding van Claudius Glaber zeer

ondermaats waren en slecht getraind. Maar Glaber was wel bijna succesvol. Hij isoleerde

zijn vijanden op een heuvel die omringd was met wijnstokken. De gladiators slaagde erin

om ladders te maken en naar beneden af te komen, terwijl de vijand in slaap was en ze

erin slaagden om achter de vijandlijn te gaan. De Romeinse soldaten raakten in paniek en

ze renden weg en verlieten hun kamp om door de gladiatoren geplunderd te worden.

Opsplitsing

Veel slaven die op de Campaanse landbouwbedrijven tewerk waren gesteld, voegden

zich nu bij Spartacus. Hun aantal was door de vele oorlogen die Rome in de afgelopen

decennia tegen barbaarse volken had gevoerd sterk toegenomen. De dumpprijzen

waarvoor ze op de markt kwamen maakten het voor landheren aantrekkelijk hen in

werkbrigades tewerk te stellen. Deze slaven behielden een gevoel van identiteit en

saamhorigheid dat ontbrak bij stadsslaven, die over allerlei functies in verschillende

huishoudens verdeeld waren.

Spartacus rustte zijn legertje zo goed mogelijk uit. Bij gebrek aan ijzer hardden de

opstandelingen gepunt hout in het vuur. Schilden maakten ze door een vlechtsel van

wilgentakken te overtrekken met dierenhuiden. Deze vindingrijkheid zorgde er

regelmatig voor dat veldslagen tegen de beter uitgeruste Romeinen werden gewonnen.

Door deze grotere groep slaven kwamen er conflicten. Deze zouden vooral hebben

bestaan tussen de volgelingen van Crixus, die naar Rome wilde trekken en de Romeinen

voor eens en voor altijd vernietigen, en de volgelingen van Spartacus, die de greep van

de Romeinen wilde ontsnappen (vermoedelijk door te vluchten naar Sicilië). Onder de

laatste groep bevonden zich praktisch alle vrouwen en de kinderen.

Ondergang

In 72 voor Christus trekt Spartacus met zijn leger naar Gallië. Hier stuit zijn leger

verschillende keren op Romeinse legers. Spartacus trekt hierna naar het zuiden en slaat

zijn kamp op bij de zuid-Italiaanse stad Reggio Calabria. Waarschijnlijk was Spartacus

oorspronkelijk van plan om naar Gallië te vertrekken, maar later veranderden zijn

plannen. Mogelijk gebeurde dit onder druk van zijn volgelingen. Er zijn bronnen waarin

beweerd wordt dat een deel van het leger van Spartacus inderdaad de Alpen overtrok,

maar het grootste deel van Spartacus' leger trok weer zuidwaarts. Onderweg werden

nog 2 legioenen onder leiding van Marcus Licinius Crassus verslagen. Marcus Licinius

Crassus was in die tijd de rijkste man van Rome. Na het sluiten van een overeenkomst

met Cilicische piraten, wilde Spartacus naar Sicilië vertrekken. Marcus Licinius Crassus

liet echter acht legioenen aanrukken om het leger van Spartacus in te sluiten. De

Romeinse Senaat liet ook de legeraanvoerders Pompeius en Lucullus terugkomen van

respectievelijk het Iberisch Schiereiland en Asia Minor.

Spartacus slaagde erin door de linies van Crassus heen te breken en te ontsnappen

richting Brundisium (huidige naam Brindisi). Crassus haalde het leger van Spartacus

echter in. In de slag die volgde werd het leger van Spartacus verslagen. Spartacus werd

nooit gevonden; het is dus niet bekend of hij is gedood of ontsnapt.

Volgens andere bronnen was Spartacus bij de veldslag lichtgewond geraakt en ging het

verhaal als volgt verder: ongeveer 6000 gevangen slaven (waaronder misschien

Spartacus) werden langs de 200 kilometer lange Via Appia van Capua naar

Rome gekruisigd. Hun lijken hebben nog jaren langs de weg gehangen als waarschuwing.

De Utrechtse historicus Wallinga opperde in 1990 dat Spartacus aanbood zich over te

geven onder de voorwaarde dat de slaven vrij zouden zijn en collectief tot Crassus’ leger

zouden toetreden. Zo zou Crassus de versterking door een geharde strijdmacht krijgen

die hij goed kon gebruiken in de verwachte burgeroorlog met Pompeius. Wallinga heeft

echter geen bijval gevonden van andere historici.

Belangrijkste Romeinse leiders

Gaius Claudius Glaber was een militaire commandant van de late Romeinse

Republiek, die in 73 v.Chr. Hij bezetelde de functie van legatus militaire praetor had.

Hij werd verslagen in een strijd op de berg Vesuvius door Spartacus. Glaber was lid

van een Romeinse plebejers familie. Hij had waarschijnlijk zeer verre familiale

verbindingen met de Claudiaanse clan.

Glaber, die in 73 v. Chr. Één van acht verkozen praetoren was, wordt alleen genoemd

door klassieke historici in verband met zijn rampzalige militaire leiderschap tegen

Spartacus. Ze merken op zijn kracht van de Romeinse militie (niet professionele

legioenen) werd vernietigd omdat hij niet kon aanpassen aan de onorthodoxe

tactieken van de gladiatoren.

nadat Glaber de slaven op de hellingen van de berg Vesuvius had belegerd, kon hij

niet anticiperen op wat ze vervolgens zouden doen. Spartacus zijn strijdkrachten

gebruikte touwen gemaakt van lokale vegetatie om de kliffen aan de andere kant van

de berg te schalen. [4] Zij flankeerde daarna militie van Glaber en versloegen zijn

troepen.

Romeinse verslagen maken na deze nederlaag geen nadere vermelding van Glaber.

Het is niet bekend of hij tijdens de strijd werd gedood of simpelweg als te

onbelangrijk werd beschouwd voor verdere vermelding door klassieke historici.

Historicus Barry S. Strauss merkte op dat deze onduidelijkheid ook nog een teken kon

zijn van hoe weinig aandacht de Romeinse Senaat in 73 BC voor Spartacus had.

Publius Varinius was een Romeinse praetor in 73 v.Chr., Proconsul in 72 v.Chr., En

een mislukte militaire commandant tijdens de Derde Serviele Oorlog.

Zijn taak in zijn betrokkenheid bij de Derde Slaven Oorlog is onvolledig, maar we

weten dat een troepenmacht van 2000 onder leiding van zijn legatus Lucius Furius

verslagen is en dat een latere ontmoeting ook eindigde in de nederlaag van nog

4.000 mannen. Varinius was later gouverneur van de provincie Azië in 65 voor

Christus.

Marcus Licinius Crassus was een Romeinse generaal en politicus die een sleutelrol

speelde in de transformatie van De Romeinse Republiek in het Romeinse Rijk. Crassus

is enorme succesvol tijdens zijn leven, waardoor hij naast keizer Augustus wordt

beschouwd als de rijkste man in de Romeinse geschiedenis.

Crassus begon zijn publieke carrière als militaire commandant onder Lucius Cornelius

Sulla tijdens zijn burgeroorlog Crassus verzamelde een enorm fortuin door middel

van vastgoedspeculatie. Crassus steeg tot politieke prominentie na zijn overwinning

van de slavenopstand, waarvan hij de eer moest delen met zijn rivaal Pompeius.

Als politiek en financieel beschermheer van Julius Caesar, werden Crassus, Caesar en

Pompeius de eerste niet-officiële politieke alliantie die bekend staat als de Eerste

Triumvirate. Samen domineerden de drie mannen het Romeinse politieke systeem.

De alliantie zou niet voor eeuwig doorgaan vanwege verschillende ambities, ego's en

jaloezieën van de drie mannen. Terwijl Caesar en Crassus levenslange bondgenoten

waren, konden Crassus en Pompeius elkaar niet uitstaaan en Pompeius werd steeds

jaloerser op Caesar zijn spectaculaire succes in de Gallic Wars. De alliantie werd in 56

v.Chr. Opnieuw gestabiliseerd tijdens de conferentie van Lucca, waarna Crassus en

Pompei gezamenlijk als consulsen geserveerd werden. Na zijn tweede consulaat werd

Crassus aangesteld als de gouverneur van Romeinse Syrië. Crassus gebruikte Syrië als

startplaats voor een militaire campagne tegen het Parthian Empire, Rome's

langdurige Oostelijke vijand. Crassus 'campagne was een rampzalig mislukking, wat

resulteerde in zijn nederlaag en dood in de Battle of Carrhae.

De dood van Crassus beëindigde de alliantie tussen Caesar en Pompeius permanent.

Binnen vier jaar van de dood van Crassus zou Caesar de Rubicon oversteken en een

burgeroorlog tegen Pompeius en de optimates beginnen.

Mening van het volk

In het begin wist het volk niks van Spartacus of als ze dat al deden, onderschatte ze hem. Dit

is een van de redenen waarom het zo lang duurde voordat er een reactie kwam van de

Romeinen. Dit was vooral zo in Rome, waar de familie van Glaber een zeer slechte reputatie

opliep, nadat deze niet in staat bleek, een simpele slavenopstand de kop in te drukken. Het

feit dat het slaven waren, hield ook veel van legeraanvoerders weg, omdat er geen eer viel

te behalen in een oorlog voeren met slaven. Uiteindelijk toen legioen na legioen van de

Romeinen werd verslagen, werden de Romeinen nerveuzer, zeker die in de buurt van het

slavenleger. Dit was ook wanneer de legeraanvoerders geen keus meer hadden en wel

moesten ingrijpen.

Eerste slavenopstand

Deze slavenopstand (135-132 v.Chr.) tegen de Romeinse republiek was begonnen in Enna op Sicilië. Het werd geleid door een voormalig slaaf genaamd Eunus, die claimde een profeet te zijn, en Cleon, een Ciliciër (hedendaags Turkije) die Eunus’ commandant werd. Na de definitieve verdrijving van de Carthagers, tijdens de Tweede Punische oorlog, waren er grote veranderingen in het groot grondbezit op Sicilië. Rijke landeigenaren uit Italië spoedden zich naar het eiland en kochten grote stukken land tegen lage prijzen. Invloedrijke slaveneigenaren gaven hun slaven niet genoeg eten en kleding. Hierdoor gingen de slaven over op roverij om te overleven. De arme plaatselijke bevolking was hier het slachtoffer van. Een aantal decennia van verhoogde spanning zorgde ervoor dat uiteindelijk een oorlog uitbrak toen de slaven in opstand kwamen.

Volgens de Griekse historicus Diodorus Siculus (90 – 30 v.Chr.) waren er ongeveer 200.000 mensen die meededen aan de opstand, inclusief vrouwen en misschien zelfs kinderen. Volgens de geschiedschrijvers Titus Livius en Orosius lag dit getal een stuk lager, rond de 70.000. Weinig is er bekend over Eunus zijn daadwerkelijke rol in de oorlog. Alleen dat zijn vijanden hem hebben verslagen en achtergelaten alle lof voor de overwinning aan zijn generaal Cleon gaven, die uiteindelijk stierf tijdens de opstand. Toch moet Eunus wel een kundige man geweest zijn die zijn leiderschap tijdens de oorlog behield, ondanks de weinige informatie over hem tijdens de oorlog. Eunus werd gevangen genomen en meegenomen naar Morgantina, maar stierf voordat hij aankwam. De slaven hadden een aantal kleine slagen gewonnen, maar waren niet opgewassen tegen een groter Romeins leger dat op Sicilië aankwam.

Tweede slavenopstand De Tweede Serviele Oorlog was een mislukte slaafopstand op het eiland Sicilië. De oorlog duurde van 104 voor Christus tot 100 voor Christus.

De consul Gaius Marius was aan het rekruteren voor zijn uiteindelijk succesvolle oorlog tegen de Cimbri in Cisalpine Gaul. Hij verzocht ondersteuning van koning Nicomedes III van Bithynia in de Romeinse provincie Azië. Aanvullende troepen van Italiaanse bondgenoten van Rome werden niet toegekend omdat er beweer werd dat de Romeinse belastinginners Italianen tot slavernij hadden gedwongen omdat zij hun schulden niet konden betalen. Marius heeft besloten dat een bevriende Italiaans bevrijd moesten worden als ze in de Romeinse slavernij waren.

Ongeveer 800 Italiaanse slaven werden uit Sicilië vrijgelaten, dit frustreerde veel niet-Italianen die dachten dat ze ook vrijgelaten zouden worden, en veel van hen verlieten hun meesters, omdat ze geloofden dat ze bevrijd waren. Een rebellie brak uit toen ze door de gouverneur teruggeroepen werden naar de slavernij. Een slaaf genaamd Salvius volgde in de voetstappen van Eunus, vechten voor zijn rechten en werd verkozen tot leider van deze opstand. Hij nam de naam Tryphon aan.

Hij verzamelde een leger dat duizenden opgeleide en uitgeruste slaven bevatte, waaronder 2.000 cavalerie en 20.000 infanterie, en werd aangevuld door een Siciliaan genaamd Athenion en zijn mannen uit west-Sicilië. De Romeinse consul Manius Aquillius heeft de opstand alleen na grote moeite de kop ingedrukt. Het was de tweede van een reeks van drie slavenopstanden in de Romeinse Republiek, maar aangevallen door hetzelfde slavenmishandeling in Sicilië en Zuid-Italië.

Bronnen:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Slavernij

https://nl.wikipedia.org/wiki/Slavernij_in_het_oude_Rome

http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/slavernij-in-het-romeinse-rijk/

https://en.wikipedia.org/wiki/Second_Servile_War

https://en.wikipedia.org/wiki/Third_Servile_War

https://en.wikipedia.org/wiki/Spartacus

https://nl.wikipedia.org/wiki/Spartacus_(slavenleider)

http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/slavenopstanden-romeinse-rijk/

https://cultureleholland.blogspot.nl/2016/06/spartacus-wie-was-oorsprong-en.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Crassus

https://en.wikipedia.org/wiki/Gaius_Claudius_Glaber

https://en.wikipedia.org/wiki/Publius_Varinius

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gladiator

https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/26446/slavenrebel-spartacus.html

https://nl.wikipedia.org/wiki/Slavernijhttps://nl.wikipedia.org/wiki/Slavernij_in_het_oude_Romehttp://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/slavernij-in-het-romeinse-rijk/https://en.wikipedia.org/wiki/Second_Servile_Warhttps://en.wikipedia.org/wiki/Third_Servile_Warhttps://en.wikipedia.org/wiki/Spartacushttps://nl.wikipedia.org/wiki/Spartacus_(slavenleider)http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/slavenopstanden-romeinse-rijk/https://cultureleholland.blogspot.nl/2016/06/spartacus-wie-was-oorsprong-en.htmlhttps://en.wikipedia.org/wiki/Crassushttps://en.wikipedia.org/wiki/Gaius_Claudius_Glaberhttps://en.wikipedia.org/wiki/Publius_Variniushttps://nl.wikipedia.org/wiki/Gladiatorhttps://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/26446/slavenrebel-spartacus.html