nezeljeni efekti lijekovaaaa

7/21/2019 nezeljeni efekti lijekovaaaa

1/29

TEMA: NEELJENI EFEKTI LIJEKOVA NA JETRU

- seminarski rad -

novembar 2014.g

1. UVOD..........................................................................................................................................2

2. NEELJENI EFEKTI LIJEKOVA NA JETRU.....................................................................3


2/29

2.1. Jetra.......................................................................................................................................3

2.1.1. Akutne jetrene bolesti....................................................................................................4

2.1.2. Hronine jetrene bolesti.................................................................................................5

2.1.2.1. Uzroci ronine jetrene bolesti...............................................................................!

2.2. "#i$emiologija......................................................................................................................!2.2.1. %reto$no #ostojanje bolesti jetre..................................................................................&

2.2.2. 'ob................................................................................................................................&

2.2.3. (#ol................................................................................................................................&

2.2.4. )enetika.........................................................................................................................*

2.2.5. +n$ukcija enzima............................................................................................................*

2.3. "tiologija...............................................................................................................................*

2.4. %ato,izilogija.......................................................................................................................11

2.4.1. He#atocelularna nekroza.............................................................................................122.4.2. (teatoza........................................................................................................................12

2.4.3. )ranulomatozni e#atitis.............................................................................................13

2.4.4. -ibroza.........................................................................................................................13

2.4.5. askularne bolesti........................................................................................................13

2.4.!. /umori..........................................................................................................................14

2.5. linika slika......................................................................................................................14

2.!. ijeenje.............................................................................................................................15

2.!.1. 'ijagnoza.....................................................................................................................1&2.!.2. %restanak uzimanja lijeka............................................................................................1*

2.!.3. %onovno or$iniranje lijeka...........................................................................................1*

2.&. He#atotoksinost #rouzrokovana #aracetamolom..............................................................1

2.*. olesnik..............................................................................................................................21

2.*.1. (avjetovanje bolesnika................................................................................................21

2.. %raenje jetreni ,unkcionalni testova..............................................................................22

2.10. animljivosti.....................................................................................................................23

. !AKLJU"AK..........................................................................................................................25#. LITERATURA.........................................................................................................................2!

1


3/29

1. UVOD

6us#ojave lijekova su $obro #oznata injenica7 ali nisu svi lijekovi isti. o$ neki lijekovanus#ojave su rijetke i blage7 $ok $rugi lijekovi nam $oslovno mogu uni8titi 9ivot. ijekovi mogu

izazvati gotovo sve oblike akutne i ronine bolesti jetre7 a neki lijekovi mogu $a izazovu vi8e

o$ je$nog oblika jetreni lezija. +ako7 8tetno $jelovanje lijekova nije esta #ojava7 lijekove uvijek

treba uzeti u obzir kao mogui uzrok bolesti jetre.

:$ kraja !0;i go$ina 20. stoljea7 #ojava bolesti jetre izazvani lijekovima ne#restano raste. U

stu$ijama iz !0;i i &0;i go$ina #ojava bolesti izazvani lijekovima bila je 2;5 < 9utica ko$

bolniki bolesnika7 oko 10 < e#atitis i ko$ 20 $o 30< sluajeva $o8lo je $o akutnog zatajenjajetre.

6ovije stu$ije #okazuju $a se 15 = 40< sluajeva akutnog zatajenja jetre mo9e #ri#isati

lijekovima.

U ovom seminarskom ra$u #osebna #a9nja biti e #osveena tome kako za8titi jetru o$

ne9eljeni $jelovanja lijekova7 jer je jetra kljuna za ouvanje integriteta lju$skog organizma.

2


4/29

2. NEELJENI EFEKTI LIJEKOVA NA JETRU

2.1. Je$ra

Jetra je kljuni organ za regulaciju omeostaze u tijelu. :ve ,unkcije ukljuuju sintezu #roteina7

uskla$i8tenje i metabolizam masti i ugljikoi$rata7 $etoksikaciju lijekova i $rugi toksina7

izluivanje bilirubina i metabolizam ormona. :ve aktivnosti nabrojane su na slici 1. 1

Slika 1. Normalne fizioloke funkcije sa primjerima za svaku

1 o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 15

3


5/29

irok s#ektar ,iziolo8ki ,unkcija znai $a su razliiti omeostatski meanizmi zavaeni ako je

jetrena ,unkcija o8teena sa #otencijalno te8kim #oslje$icama za #oje$inca. Jetra ima $vije

o#skrbe krvlju7 a sastoji se o$ arterijske7 #reko jetrene arterije i #ortalnog sistema7 koji sku#lja

vensku krv iz ab$ominalni organa. %ortalna vena7 e#atika arterija i sBstem 9uni vo$ova

ulaze u jetru kroz strukturu zvanu #orta e#atis i vi8ekratno se granaju $o #ortalnog sistema koji

sa$r9i najsitnije ogranke krvni 9ila i 9uni kanalia. +z ti #ortalni sistema7 nizovi jetreni

stanica i sinusoi$e is#unjene krvlju nastavljaju se #rema e#atikim venulama7 koje sku#ljaju

o$vo$nu krv iz jetrenog tkiva i usmjeravaju je u centralne vene koje na kraju stvaraju velike

e#atike vene7 a one se ulijvaju u $onju 8u#lju venu. 2%ostoje $va glavna oblika jetreni bolesti

a to suC

Akutne i Hronine. 3

2.1.1. Ak%$ne &e$rene '()es$i

Akutne jetrene bolesti obuvataju gru#u bolesti g$je #ostoji vremenski ogranien #erio$ u#ale ili

o8teenja e#atocita koje s vremenom zavr8i #ot#unim o#oravkom7 iako #ostoje suajevi ko$

koji je o8teenje e#atocita toliko o#se9no $a zavata gotovo cijeli jetru i #relazi u roninu

jetrenu bolest. /ako $a je #rimjer akutne bolesti e#atitis A7 iako su mnogi na#a$i blagi i esto#rolaze neza#a9eno. He#atitis A #renosi se ,ekooralnim #utem te stoga #reovla$ava u

siroma8nim okolinama7 a 8iri se i zara9enom ranom i vo$om. 6akon ulaska virusa u tijelo7

#oinje #erio$ inkubacije koji traje 2 $o & se$mica7 za vrijeme koje se virus razmno9ava7 a

jetreni testovi sve vi8e o$stu#aju o$ normale. %ojavljuje se 9utica zbog smanjenog ka#aciteta

jetre $a izlui bilirubin7 a enzimi koji se normalno nalaze u e#atocitima oslobaDaju se u

cirkulaciju zbog razaranja stanica. (tanina o8teenja #ojavljuju se uglavnom u #o$ruju oko

e#atiki venula7 bu$ui $a ta #o$ruja jetre #rimaju krv koja sa$r9i najmanju koliinu

kiseonika. ako bolest na#re$uje7 ouvane stanice jetre #ro$iru u jetreno tkivo i #oinju $iobu te

na$omje8taju mrtve stanice uni8tene in,ekcijom. o$ vrlo agresivni oblika bolesti stanino

2 )uBton A.> ?1&!@> Ee$icinska ,iziologija> Ee$icinska knjiga eogra$;agreb> rvatskosr#sko iz$anje> str. 01


4


6/29

o8teenje mo9e biti o#se9no i mo9e obuvatiti sva #o$ruja jetre7 ukljuujui i #ortalne sisteme.

U rijetkim sluajevima stanino o8teenje mo9e biti toliko jako $a uzrokuje akutno zatajenje

jetre zbog ne$ostatka ,unkcioniranja #reostalog ouvanog $ijela jetre.

'rugi uzroci akutnog e#atitisa su lijekovi7 bez obzira na to uzimaju li se u #ro#isanim

koliinama ili ko$ #re$oziranja7 $rugi toksini i emikalije. 4Uzimanje #revi8e acetamino,ena

o$je$nom je naje8i uzrok akutnog zatajenja jetre. 6eki lijekovi na rece#t7 ukljuujui

antibiotike7 nesteroi$ne #rotuu#alne lijekove i antikonvulzive7 mogu uzrokovati akutno zatajenje

jetre. iljni lijekovi i $o$aci ?kava7 e#e$ra7 buaa@ su #ovezani s akutnim zatajenjem jetre.5

2.1.2. *r(ni+ne &e$rene '()es$i

Hronina jetrena bolest mo9e se $e,inisati kao u#ala jetre koja traje $u9e o$ ! mjeseci. /akvo

stanje mo9e nastati kao nastavak u#alnog virusnog e#atitis7 ili mo9e biti sekun$arno kao 8to je

autoimuni ronini aktivni e#atitis7 ili mo9e biti #oslje$ica uzimanja lijeka ili nekog $rugog

toksina. Hronina jetrena bolest #ovezana je sa stalnim strukturnim #romjenama jetre zbog

$ugotrajni stanini o8teenja. U veini sluajeva ona #rogre$ira u cirozu7 g$je ,ibrozni o9iljci

$ijele jetru u no$ule regenerativnog tkiva #ro8arane cirotinim o$umrlim tkivom.

4 o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str.1571!71&

5 tt#CFFGGG.centar;z$ravlja.netFbolestiF51Fakutno;zatajenje;jetreFuzrociF3F> $ostu#no0.11.2014.g.

5
http://www.centar-zdravlja.net/bolesti/591/akutno-zatajenje-jetre/uzroci/3/http://www.centar-zdravlja.net/bolesti/591/akutno-zatajenje-jetre/uzroci/3/


7/29

Slika 2. Postmortalni izgled A normalne i B cistine jetre sa oiljkastim i nodularnim promjenama na slici B

:vaj #roces je ireverzibilan i s vremenom $ovo$i $o roninog zatajenja jetre i smrti ka$a

#reostalo z$ravo tkivo vi8e ne mo9e o$r9avati normalne ,unkcije jetre.!

2.1.2.1. !zroci "ronine jetrene #olesti

Uzroci ronine bolesti jetre mogu bitiC

alkoola

virusni e#atitis imunosne bolesti bilijarna o#strukcija i kolestaza vaskularne bolesti metabolike bolesti i genski inioci7 koji ukljuujuC

; emoromatozu; ilsonovu bolest; 'e,icijenciju I1= antitri#sina; )likogenoze

zarazne bolesti kri#togena ciroza. &

2.2. E,idemi()(i&a

%oetkom $eveteseti go$ina akutno #re$oziranje #aracetamolom bilo je o$govorno za vi8e o$

#ola sluajeva akutnog zatajenja jetre i bilo je $e,initivni uzrok najmanje 150 smrtni sluajeva

na go$inu. Akutno zatajenje jetre uzrokovano #aracetamolom #ostalo je va9na in$ikacija za

trans#lataciju jetre. He#atoksinost uzrokovana alotanom7 antituberkuloticima #o#ut izoniazi$a7antibioticima7 #siotro#inim i citotoksinim lijekovima izazivala je zabrinutost. %ovi8enje

jetreni enzima bez kliniki znaajne nus#ojave uobiajno je za vliki broj bolesnika koji uzimaju

! o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 1&

& o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 1&

!


8/29

lijekove7 $ok je malo #ostotak bolesnika koji $o9ive znaajno o8teenje jetre. 6a #rimjer7

izoniazi$ uzrokuje #ovi8enje jetreni enzima u 15 $o 20< bolesnika koji uzimaju samo ovaj

lijek. EeDutim samo 1< #retr#i znaajno o8teenje jetre. rije$nosti #retraga jetreni ,unkcija

ko$ veine bolesnika vraaju se na normalu i ako se tera#ija nastavi. +ako nije mogue

i$enti,ikovati bolesnike ko$ koji e se 8tetno $jelovanje lijekova mani,estovati kao o8teenje

jetre7 mnogi su rizini inioci i$enti,ikovani. *

2.2.1. re$/(dn( ,(s$(&an&e '()es$i &e$re

%reto$no #ostojanje bolesti jetre uglavnom ne #oveava rizik o$ razvitka o8teenja in$uciranog

lijekom7 neki o$ izuzetaka su o#a9eni ko$ metotreksata7 $rugi citostatika7 acetilsalicilne kiseline

i natrijevog;val#roata.

2.2.2. D('

Uglavnom je #rivaeno $a lju$i koji su stariji o$ 35 go$ina imaju #ovi8en rizik o$ 8tetnog

$jelovanja lijeka. Halotanski e#atitis je vjerovatniji ko$ bolesnika stariji o$ 40 go$ina. /e9ina

o8teenja raste sa go$inama7 #osebno ko$ osoba stariji o$ !0 go$ina. /oksinost natrij;

val#roata7 #okazuje sa $ruge strane te8ku ili smrtonosnu e#atotoksinost ko$ $jece7 a rizik se

smanjuje sa starenjem. 10

2.2.. 0,()

%ojava e#atotoksinosti uzrokovane lijekovim vea je ko$ 9ena nego ko$ mu8karaca7 osobito

ko$ alotna7 izoniazi$a7 nitro,urantoina i ,lukloksacilina. %ostoje slabi $okazi o s#olno ovisnoj

razlici toksinosti uzrokovanoj natrij;val#roatom koja je e8a ko$ $jeaka #rije #uberteta7 a ko$

$jevojica #oslije #uberteta. 11

* o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 1*3

+bi$e> str. 1*4

10 +bi$e

11 +bi$e

&


9/29

2.2.#. ene$ika

)enske razlike koje utiu na in$ivi$ualnu s#osobnost metaboliziranja o$reDenog lijeka mo9e

#re$is#onirati bolest jetre in$uciranu lijekovima> na #rimjer s#ori i brzi acetilatori imaju #ovean

rizik o$ toksinog $jelovanja zbog trans,ormacije acetili$razina #utem citoroma %450 u

reaktivne metabolite. 6eke stu$ije #okazuju $a s#oro acetiliranje mo9e uzrokovati toksinost

zbog stvaranja o$razina7 koji je sam #o sebi toksian. :ve razlike $ogovorne su za nus#ojave

na jetri koje se #ojavljuju ko$ malog broja lju$i koji su uzimali o$reDene lijekove. %raenje

,unkcionalni jetreni testova je$an#ut na mjesec #re#oruljivo je tokom #rva 3 mjeseca7 jer je

vrlo vjerovatno $a e se nus#ojava #ojaviti na #oetku lijeenje. U je$noj je stu$iji o8teenje

jetre in$ucirano alotanom o#isano ko$ vi8e lanova #oro$ice. )enska #re$is#ozicija zaalergijski oblik #reosjetljivosti na lijek mogla bi biti va9an inioc za neke ti#ove bolesti jetre7 ali

su #otrebne kontrolirane stu$ije. 12

2.2.. Ind%k3i&a en4ima

Alkool7 ri,am#icina i ostali lijekovi koji in$ukuju 2"1 izoenzim citoroma %450 #otenciraju

rizik o$ e#atotoksinosti $rugi lijekova #o#ut #aracetamola7 izoniazi$a i alotana. +stovremena

tera#ija sa $rugim antikonvulzivima7 #osebno ,enitoinom i ,enobarbitonom7 inioc je rizika za

toksinost natrijum;val#roata7 g$je je 0< sluajeva o8teenja jetre #ovezano s kombinovanom

tera#ijom. 13

2.. E$i()(i&a

He#atotoksinost izazvana lijekom mo9e imati oblik akutnog o8teenja jetre koje mo9e #rei u

roninu bolest7 ili se mo9e #rezentovati kao #o$muklo razvijanje bolesti. /i# lezije mo9e biti

citotoksian ?stanina $estrukcija@ ii kolestatski ?#oremeeno oticanje 9ui@. itotoksino

o8teenje mo9e se $alje kvali,ikovati kao nekrotino ili steatotino. :8teenje jetre uzrokovano

12 o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 1*4

13 +bi$e

*


10/29

nus#ojavama lijekova esto se #rezentuje u mije8anoj slici citotoksini i kolestatski o8teenja.

Eeanizmi nus#ojava izazvani lijekovima mogu se #o$ijeliti i$iosinkrazinu i intrinzinu

e#atotoksinost. 14

+$iosinkrazino o8tenje #ojavljuje se ko$ malog broja ?K 1 ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 1*4

1! +bi$e


11/29

$a#ela 1. %ijekovi ija se "epatotoksinost moe sprijeiti ispravnim doziranjem

%recizni meanizmi koji $ovo$e $o nus#ojava lijekova na jetri nisu #ot#uno razja8njeni. /ako $a

o8teenje e#atocita mo9e nastati $irektno inter,erencijom s unutarstaninim ,unkcijama7

integritetom membrane ili $irektnim imuno#osre$ovanim o8teenjem stanica. 1&

%aracetamol uzrokuje nekrozu e#atocita ka$a je normalni metaboliki #ut zasien. 6akon toga

se metabolizira alternativnim #utem koji #ro$ucira toksine metabolite koji se kovalentno ve9u

za jetrene stanice i uzrokuju nekrozu. 1*

1& o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 1*4

1*tt#CFFGGG.ms$;#rirucnici.#lacebo.rFms$;#rirucnikFbolesti;jetre;i;zuciFlijekovi;i;jetraFkolestaza>$ostu#no0.11.2014.g.

10
http://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/bolesti-jetre-i-zuci/lijekovi-i-jetra/kolestaza;dostupnohttp://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/bolesti-jetre-i-zuci/lijekovi-i-jetra/kolestaza;dostupno


12/29

6eki lijekovi o8teuju 9une #uteve uzrokujui kolestazu bez vi$ljivi o8teenja e#atocita.

olestaza uzrokovana kontrace#tivnim lijekovima ili anabolikim steroi$ima nastaje zbog

inibicije izluivanja bilirubina iz e#atocita u 9u. %ostoji mi8ljenje $a tetraciklini uzrokuju

steatozu inter,eriranjem sa sintezom li#o#roteina koji normalno o$stranjuje trigliceri$e iz jetre.

Li,am#icin uzrokuju i#erbilirubinemoju inibirajui ulaz bilirubina u e#atocite i izluivanje

bilirubina u 9u. 'rugi lijekovi 8tetno $jeluju na sinusoi$alne ili en$otelne stanice7 8to mo9e

$ovesti $o venooklozivne bolesti ili ,ibroze. itamin A 8tetno $jeluje na stanice koje #oranjuju

masti uzrokujui toksinost koja vo$i u ,ibrozu. 1

%encilini koji su obino #ovezani sa alergijskim reakcijama na lijekove7 vrlo su rije$ak uzrok

bolesti jetre. +zoksazoilna sku#ina #risutna u sintetskim M;laktamazama7 zatim rezistentnim

oksi#enicilinima bila je umje8ana kao uzrok o8teenja jetre. Akutni kolestatski e#atitis sve

e8e se #ojavljuje tokom lijeenja ,lukloksacilinom7 a u nekim zemljama je #ostao najva9nijiuzrok kolestatskog e#atitis izazvanog lijekovima. 20

2.#. a$(5i4i)(i&a

6us#ojave lijekova na jetru #rikazane su u tabeli 2. %ovi8enje e#atobilijarni enzima bez

klinike bolesti jetre #ojavljuje se sa razliitom ,rekvencijom ko$ razliiti lijekova7 a ko$ neki

se mo9e #ojaviti i ko$ #olovine bolesnika koji i izimaju. 21


20 +bi$e

21 +bi$e

11


13/29

$a#ela 2. Primjeri tetnog djelovanja lijekova na jetru

2.#.1. *e,a$(3e)%)arna nekr(4a

Akutna e#atocelularna nekroza #ojavljuje se ko$ te8ki sluajeva sa 9uticom7 #ovi8enim

vrije$nostima jetreni ,unkcionalni testova7 umjereno #ovi8enom vrije$nosti alkaline ,os,ataze i

izrazito #ovi8enom vrije$nosti alanin aminotrans,eraze ?A/@ $o 200 #uta vi8e o$ re,erentni

vrije$nosti. 22%ro$u9enje #rotrombinskog vremena zavisi o$ te9ine o8teenja7 ali $ramatino se

#oveava u te8kim sluajevima. 6ekroza e#atocita se mikrosko#ski otkriva u karakteristinom

obliku. 23

22 tt#CFFGGG.ms$;#rirucnici.#lacebo.rFms$;#rirucnikFbolesti;jetre;i;zuciFlijekovi;i;jetraFkolestaza> $ostu#no 10.11.2014.g.


12
http://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/bolesti-jetre-i-zuci/lijekovi-i-jetra/kolestazahttp://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/bolesti-jetre-i-zuci/lijekovi-i-jetra/kolestazahttp://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/bolesti-jetre-i-zuci/lijekovi-i-jetra/kolestazahttp://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/bolesti-jetre-i-zuci/lijekovi-i-jetra/kolestaza


14/29

2.#.2. 0$ea$(4a

Easna jetre ?steatoza@ je #ovezana sa #oremeenim jetrenim ,unkcionalnim testovima7 ali razina

alanin aminotrans,eraze nije toliko visoka kao u akutnoj e#atocelularnoj nekrozi.

Hi#eramionemija7 i#oglikemija7 aci$oza i ne$ostatak inioca zgru8avanja takoDer mogu biti

#risutni. Histolo8ki to o8teenje jetre je slino akutnoj masnoj jetri u tru$noi7 a ras#o$jela masti

u e#aticitima je ili mikrovezikularna7 kao 8to se javlja ko$ tetraciklina7 acetilsalicilne kiseline i

natrijum val#roata ili mikrovezikularna g$je je jezgro e#tocita #otisnuta na #eri,eriju je$nim

velikom ka#i masti. :vaj ti# o8teenja #ojavljuje se ko$ steroi$a7 metotreksata i alkoola. 24

Hronini oblik masnog steatoe#atitisa koji se mo9e #ojaviti veinom je manje te9ak.

(teatoe#atitis se razlikuje o$ $i,uzne masne #romjene jer kliniki sim#tomi i bioemijski nalazi

slini su onima ko$ ronine #arenimne bolesti. Histolo8ka slika slina je onoj ko$ alkoolnog

e#atitis. Amio$aron je #rimjer lijeka koji mo9e izazvati ronini steatoe#atiti #ovezan sa,os,oli#i$azom. /o mo9e na#re$ovati u cirozu.25

2.#.. ran%)(ma$(4ni /e,a$i$is

)ranulomatozni e#atitis #ojavljuje se sa blogo #ovi8enim vrije$nostima jetreni ,unkcionalni

testova i obino normalnom metabolikom ,unkcijom jetre. Histolo8ka slika #okazuje granulome

i tkivnu eozino,iliju. 2!

2.#.#. Fi'r(4a

o$ bolesnika sa ,obrozom vrije$nosti serumski transaminaza mogu biti samo lagano #ovi8ene

i one nisu $obar #okazatelj jetrenog o8teenja. Eikrosko#ski s vi$i o$laganje vezivnog tkiva.

-obroza mo9e #rerasti u cirozu. /akvo se o8teenje mo9e vi$jeti ko$ $ugotrajnog uzimanja

metotreksata. 2&

24 tt#CFFGGG.e#atitis.rs.baF!&Fe#atitisFEasnaFjetra> $ostu#no 10.11.2014.g.


2! +bi$e> str. 1*!

2& +bi$e

13
http://www.hepatitis.rs.ba/67/hepatitis/Masna/jetrahttp://www.hepatitis.rs.ba/67/hepatitis/Masna/jetra


15/29

2.#.. Vask%)arne '()es$i

enookluzivnu bolest koja je karakterizirana su9avanjem centrolobuilarni vena7 mogu

uzrokovati citotoksini agensi i neki biljni #re#arati. :ralni kontrace#tivi mogu #ogor8ati

o$ranije #ostojei koagulacijski #oremeaj i #oveati rizik o$ razvitka u$$;iarijeva

sin$roma. 2*

2.#.6. T%m(ri

ijekovi su #ovezani sa nizom jetreni tumora. (a malignitetom su naje8e #ovezani oralni

kontrace#tivi7 anaboliki steroi$ ii $anazol. 2

2.. K)ini+ka s)ika

linika slika e#atotoksinosti izazvane lijekom 8iroko varira7 ovisno o ti#u o8teenja jetre.

o$ e#atocelularne nekroze uzrokovane #aracetamolom rani sim#tomi ukljuuju gubitak

a#etita7 muninu7 #ovraanje7 slabost i letargiju. ol u turbuu mo9e biti #rvi #okazatelj jetrenog

o8teenja i obino nije #risutna u #rva 24 $o 4* sati. %erio$ #rivi$nog o#oravka #reto$i razvitku

9utice i #ojavi tanog urina. Ukoliko je o8teenje jetre te8ko7 slije$i #ro#a$anje sa #onovnim

#ovraanjem7 i#oglikemijom7 metabolikom aci$ozom7 ematomima7 krvarenjem7 e#atikom

ence,alo#atijom. :ligurija ?smanjeno izluivanje urina@ i anurija ?#restanak izluivanja urina@mogu biti uzrokovane akutnom tubularnom nekrozom. atajenje bubrega mo9e se #ojaviti i u

o$sutnosti te9eg o8teenja miokar$a i #ankreatitisa. U ,atalnim sluajevima smrt zbog akutnog

zatajenja jetre #ojavljuje se unutar 4 $o 1* $ana nakon ingestije. o$ bolesnika sa steatozom

obino se #ojavljuju umor7 munina7 #ovraanje7 i#oglikemija i kon,uzija. Nutica se #ojavljuje

ko$ te8ki sluajeva.

Akutni e#atitis mo9e se #ojaviti sa #ro$romalnim7 nes#eci,inim sim#tomima ili ukljuivati

osobine alergije na lijek #raene gubitkom teka7 muninom7 #ovraanjem7 tamnim urinom7svijetlom stolicom i 9uticom. Nutica se obino #ojavljuje u te9im sluajevima. + gubitak te9ine

mo9e biti obilje9je akutnog e#atitis. (mrtnost je 5 $o 30< ko$ bolesnika sa 9uticom.

2* o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 1*!

2 +bi$e> str. 1*&

14


16/29

Hronini aktivni e#atitis uzrokovan lijekom mo9e se #ojaviti sa umorom7 letargijom i slabosti7

na nain slian $rugim ti#ovima ronine jetrene bolesti7 sim#tomi se mogu razvijati mjesecima.

)astrointestinalni sim#tomi obino su #risutni7 a bolesnici mogu #okazivati je$nu ili vi8e

kom#likacija te8ke jetrene bolesti7 ukljuujui ascitis7 krvaree varikozitete je$njaka ili e#atiku

ence,alo#atiju. Ako nus#ojava ima i alergijsku kom#onentu7 mo9e se #ojaviti ko9ni osi# i $ruga

ekstrae#atika obilje9ja alergije na lijekove #o#ut lim,a$eno#atije te sim#tomi su#resije ko8tane

sr9i. enookluzivna bolest mo9e se #rezentirati sa bolnom e#atomegalijom7 ascitesom i 9uticom

te ostalim obilje9jima jetrene insu,icijencije. :#isana je nakon emotera#ije lijekovima #o#ut

ciklo,os,ami$a7 o#isuje se i kao esta kom#likacija trans#latacije ko8tane sr9i. olesnici sa

tumorima jetre obino se #rezentuju na slian nain. ol u stomaku mo9e se al i ne mora

#ojaviti zaje$no sa osjeajem #unoe nakon jela. Umor7 gubitak na te9ini7 munina kao i

#ovraanje mogu se #ojaviti #ogotovo u uzna#re$ovalim sluajevima.30

2.6. Li&e+en&e

ijeenje ima za cilj $a nus#ojave izazvane lijekom u#ot#unosti otkloni i #ru9i #ot#uni

o#oravak. /o se temelji na tanoj $ijagnozi7 #restanku uzimanja uzronog agensa i su#ortivnoj

tera#iji koja mo9e ukljuivati i trans#lataciju jetre g$je je to in$icirano. 31Ako se #ojave kliniki

ili laboratorijski znakovi jetrenog zatajenja7 #otrebna je os#italizacija. 6akon #ovlaenja lijka iz

organizma je$ino je mogue o$staniti akutne e#atotoksinem kao 8to su #aracetamol7 metali ili

toksine gljive #o#ut Amanite #alloi$es. 6ekoliko sati nakon ingestije7 svaki nea#sorbovani

lijek bolje je o$straniti is#iranjme 9elu$ca nego #rimjenom emetika. (#eci,ini anti$ote za

#re$oziranje #aracetamolom su acetilcistein i metionin7 a za #re$oziranje 9eljezom

$ez,erioksamin. o$ akutnog trovanja 9eljezom $aje se 8to je #rije mogue 5 = 10 g

$ez,erioksamina u 100 ml vo$e #eroralno. %arenteralna #rimjena $ez,erioksamina in$icirana je

kao $o$atak #eroralnom $avanju7 $a bi se vezalo a#sorbovano 9eljezo on$je g$je serumske

30 o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 1*&

31 +bi$e> str. 1**

15


17/29

vrije$nosti #rema8uju !27! OmolF i g$je je #risutno slobo$no 9eljezo te ko$ bolesnika sa

znakovima i sim#tomima akutnog trovanja 9eljezom. 32

U lijeenju nus#ojava lijekova na jetri $o sa$a se #rovo$ila imunosu#resivna tera#ija

kortikosterioi$ima7 ali su istra9ivanja #okazala $a #rimjena steroi$a ne utjee na #re9ivljenje

bolesnika sa akutnim zatajenjem jetre. a veinu bolesnika ne #ostoji s#eci,ina tera#ija. o$

zatajenja jetre #otrebno je #rovo$iti o#e #ot#orne mjere uz #osebnu #a9nju koja je usmjerena na

tjelesne tenosti i ravnote9u elektrolita. /akoDer je #otrebno #rovo$iti me$icinski #ro#isane

$ijetetske mjere. o$ neki se bolesnika #okazalo $a niskomasna i ugljikoi$ratima bogata

$ijeta $ovo$i $o nastajanja gubitka a#etita7 munine i #roljeva koji mogu #ratiti kolestazu. 33

)lavni sBm#tom kolestaze uzrokovane lijekovima je svrbe9 koji nastaje zbog visoki sistemski

koncentracija 9uni kiselina koje se o$la9u u tkivima. :#e mjere ukljuuju laganu o$jeu i

laDenje ko9e cinkovim losionom te #rimjenu i$ratantni #re#arata. olestiramin7 smola kojave9e anion7 ve9e 9une kiseline u lumenu crijeva i #otie njiovo izluivanje. Uinak je vi$ljiv

unutar 4 $o & $ana. 'nevne $oze kolestiramina mogu bit i o$ 1! $o 24 g #o$jeljeno u manje

$oze nakon #ostu#nog #ovi8enja o$ 4 g na $an. Jutarnju $ozu #otrebno je uzeti #rije $oruka7

tako $a se ulazak kolestiramina u $ou$enum #oklo#i sa maksimalnom koncentracijom 9uni

kiselina. olestiramin je neugo$nog okusa i stoga mo9e uzrokovati muninu i zatvor. 6eki

lijekovi mogu se u crijevima vezati za kolestiramin te bi se zbog toga trebali $avati 1 sat #rije ili

4 $o ! sati #oslije uzimanja kolestiramina. ao alternativna smola koja ve9e anion koristi se

kolesti#ol. (mole nemaju uinak ko$ #ot#uni bilijarni o#strukcija. 34

(e$ativni antiistaminici kao 8to su lor,eniramin $ovo$e $o olak8anja ko$ svrbe9a7 ali uzrokuju

#os#anost. 35 /er,ena$in se takoDer #okazao kao uinkovit7 ali njegova interakcija sa

imi$azolskim #re#aratima i makroli$ksim antibioticima uzrokuje #oveanje #lazmatski

koncentracija ter,ena$ina te #ovean rizik o$ razvijanja aritmija. /er,ena$in treba izbjegavati

ko$ uzna#re$ovali jetreni bolesti.3!

32 +bi$e> str. 1*33 o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 1**

34 tt#CFFGGG.#oliklinika;arni.rFolesti;jetre;i;tru$noca.as#P> $ostu#no 0.11.2014.g.

35 tt#CFFbs.Giki#e$ia.orgFGikiFHlor,enamin> $ostu#no 0.11.2014.g.

3! o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 1*

1!
http://www.poliklinika-harni.hr/Bolesti-jetre-i-trudnoca.aspxhttp://www.poliklinika-harni.hr/Bolesti-jetre-i-trudnoca.aspx


18/29

Urzo$eoksikolna kiselina znatno ubla9ava svrbe9 ko$ ronini kolestatski bolesti i smatra se

lijekom izbira u nekim centrima. ijeenje urzo$eoksikolinom kiselinom treba razmatrati sa

#rolongiranim sluajevima kolestaze uzrokovane lijekovima. 3&

/vr$okoran svrbe9 lijei se razliitim agensima7 ukljuujui anabolike steroi$e7 ri,am#icin7

,enobarbiton7 naloksan i ulje jaglaca. :stale oblike lijeenja ukljuujui #lazma,erazu i

ultraljubiastu ,ototera#iju treba u#otrijebiti kao #oslje$nje sre$stvo.3*

%oremeaji koagulacije trebaju se lijeiti is#ravljanjem ne$ostatka vitamina intravenskom

#rimjenom ,otomenan$iona ?intramuskularnu #rimjenu treba izbjegavati ko$ bolesnika sa

koagulo#atijom@. %rotrombinsko vrijeme trebalo bi korigovati unutar 3 $o 5 $ana. %rilikom

intravenske #rimjene #olietoksilirane ,ormulacije ricinusovog ulja mo9e $oi $o an,ilaksije7 koja

se mo9e izbjei u#otrebom mije8ane micelske ,ormulacije. %eroralno #rimjenjen ,itomenan$ion

je neuinkovit u kolestazi. 6atrijum menan$iol ,os,at7 vo$oto#ivi analog vitamina 7 mo9e bitiuinkovit ko$ #eroralne #rimjene u $ozama o$ 10 mg na $an. Ako se #ojavi krvarenje7

#rimjenjuju se in,uzije svj9e smrznute #lazme ili koncentrati ,aktora zgru8avanja. /akoDer mo9e

biti nu9na #rimjena $rugi vitamina to#ivi u mastima. /rans#latacija jetre esto se smatra

tera#ijom izbora ko$ bolesnika sa akutnim zatajenjem jetre uzrokovane lijekovima.

a$a je jetrena bolest uzrokovana lijekovima stavljena #o$ kontrolu7 u razmatranje se uzima

lijeenje osnovne bolesti za koju je #ro#isan $otini lijek. U mnogim sluajevima bit e #otreban

i $aljnja tera#ija lijekovima te se treba obratiti #a9nja na injenicu $a i lijekovi sa slinom

emijskom strukturom mogu uzrokovati slinu e#atotoksinost. 6a #rimjer7 kolestatski e#atitis

je #ovezan sa loer#romazinom u 1< bolesnika koji uzimaju lijek te ko$ nji #ostoji i kri9na

senzitivnost ko$ #rimjene $rugi ,enotiazina. bog toga je najbolje izbjegavati bilo koji

,enotiazin ko$ bolesnika ko$ koji se razvila 9utica na lor#romazin te se #rebaciti na $rugu

sku#inu oralni neurole#tika. +zoniazi$ i #irazinami$ su emijski #ovezani i ako se #ojavi

nus#ojava na je$an lijek7 bolesniku se ne bi smio #ro#isati ni $rugi ovaj lijek.

ri9na osjetljivost izmeDu triciklini anti$e#resiva je rijetka i nije ovisna o $ozi. +#ak je

#otreban o#rez #rilikom #ro#isivanja $rugog lijeka iz te gru#e ko$ bolesnika koji su imali

e#atotoksinu rekaciju na je$an o$ triciklini anti$e#resiva.

3& +bi$e

3* tt#CFF,armaceuti.comFtekstoviF,armakologija;2FtuberkulostaticiF> $ostu#no 0.11.2014.g.

1&
http://farmaceuti.com/tekstovi/farmakologija-2/tuberkulostatici/http://farmaceuti.com/tekstovi/farmakologija-2/tuberkulostatici/


19/29

6esteroi$ni antireumatici rijetko uzrokuju jetrene bolesti7 ali je i ko$ nji uoena kri9na

osjetljivost. He#atotoksinost se mo9e #ojavljivati i ko$ razliiti $erivate lijeka. olestatski

e#atitis uzrokovan eritromicinom e8e je #rijavljivan sa estolatnim #re#aratom nego sa $rugim

eritromicinskim esterima. 3

2.6.1. Di&an(4a

o$ bolesnika sa 9uticom treba #osumnjati na o8teenje jetre uzrokovano lijekom ka$a se

kliniki i nalazima #retraga iskljue $rugi uzroci o8teenja jetre. ijekovi koji se #ro#isuju e8e

#o#ut nestero$ini antireumatika ?6(AL@7 antibiotika i antii#ertenziva vjerovatnije je $as u

umije8ani u o8teenje jetre in$ucirano lijekovima iako je #ojava za #oje$ini agens rijetka.

+$enti,ikcija uzronog agensa i #reki$ uzimanja va9ni su za smanjenje morbi$iteta i mortaliteta#ovezanog sa nus#ojavama lijekova na jetri. 6akon #reki$a uzimanja e#atotoksinog lijeka

obino slije$i o#oravak. /e8ka toksinost mo9e se #ojaviti ako je uzimanje lijeka nastavljeno

nakon #ojave sim#toma ili znaajnog #orasta serumski transaminaza. /reba uzeti $etaljnu

anamnezu o uzimanju lijekova ukljuujui oralne contrace#tive7 lijekove ku#ljene bez rece#ta7

vitamine7 biljne #re#arate i u#otrebu #rotuzakoniti lijekova. /reba se #osebna #a9nja #osvetiti

na trajanje lijeenja sa o$reDenim lijekom i #ovezanost sa #oetkom sim#toma. elika je

vjerovatnost $a je bolest uzrokovana lijekom ako je #oremeaji #oinju o$ 5 $o 0 $ana o$ #rve

$oze7 a unutar 15 $ana o$ za$nje $oze. 40

2.6.2. res$anak %4iman&a )i&eka

a$a je vi$ljiva mogunost e#atotoksinosti uzrokovane lijekom7 lijeenje treba #rekinuti. Ako

bolesnik uzima vi8e o$ je$nog #otencijalno e#atotoksinog lijeka7 sve lijekove treba izostaviti.

%restanak uzimanja lijeka obino $ovo$i $o o#oravka unutar nekoliko $ana. raanje vrije$nosti

jetreni ,unkcionalni testova na normal mo9e trajati mjesecima7 #ogotovo ako su uzrok,enotiazini. ijekovi #o#ut amoksicilina sa klavulanskom kiselinom i ,enitoinom #ovezani su

3 o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str.10

40 o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 1**

1*


20/29

#ogor8anjem bolesnikovog stanja nekoliko se$mica nakon #restanka uzimanja i sa nekoliko

mjeseci #ro$u9enim raz$obljem o#oravka.41

2.6.. (n(7n( (rdiniran&e )i&eka

a$a je #obolj8anjem nakon #restanka uzimanja lijeka #otvrDena e#atotoksinost7 kasnije

$avanje toga lijeka uglavnom je kontrain$icirano. %onovno or$iniranje lijeka nije o#rav$ano7

iako je o#et izazivanje o8teenja najsigurniji $okaz bolesti uzrokovane lijekom. Ako neotino

#onovno or$inirani lijek ne izazove o8teenja7 $r9i se $a se tera#ija mo9e nastaviti. %onovno

o8teenje izazvano lijekom iskljuuje bu$ue #rimanje tog lijeka. 42

2.8. *e,a$($(ksi+n(s$ ,r(%4r(k(7ana ,ara3e$am()(m

%aracetamol uzrokuje toksinost ovisnu o $ozi koja $ovo$i $o centrilobularne nekroze.

%aracetamol normalno #rolazi kroz $vije rekacijeC glukuroni$aciju i sul,ataciju. EeDutim ako je

ka#acitet $viju reakcija #rema8en ili je in$iciran citorom %450 2"17 metabolizira se

citoromima %450 2"1 u 6; acetil;#;benzokinonima ?6AQ+@. 6akon normalni $oza

#aracetamola7 6AQ+ je $etoksiciran konjugacijom sa glutatinom kako bi nastali

merka#to#urinski konjugati. 6akon #rekoraenja $oze7 tkivne zalie glutationa su iscr#ljene7 8to

omoguava akumulaciju 6AQ+7 a $olazi i $o staninog o8teenja. olest7 izgla$njavanje i

alkool iscr#ljuju zalie glutationa i #oveavaju toksinost #aracetamola7 $ok acetilcistein i

metionin osiguravaju s#eci,ini anti$ote obnavljanjem zalia glutationa. 43

Uno8enjem #aracetamola u $ozama o$ 10 $o 15 g mo9e uzrokovati o#se9nu e#atocelularnu

nekrozu. Uklanjanje nea#sorbiranog #aracetamola is#iranjem 9elu$ca mo9e se #okazati

us#je8nim ako je o$stranjeno vi8e o$ 150 mg #aracetamolaFkg tjelesne te9ine i ako je #ostu#ak

#oeo unutar 4 sata o$ ingestije lijeka. a s#rjeavanje $aljnje a#sor#cije #aracetamola i

41 +bi$e

42 +bi$e> str. 1*


1


21/29

olak8ano o$stranjenje metaboliziranog #aracetamola iz ekstracelularni tenosti mo9e se

iskoristiti i aktivni ugalj. :vo mo9e umanjiti e,ekat bilo kojeg metionina. 44

%otrebno je 8to #rije izmjeriti koncentraciju #aracetamola u #lazmi7 ali ne #rije 4 sata o$ ingestije

zbog mogunosti o$goDene a#sor#cije #aracetamola koja bi mogla #okazati nisku koncentraciju

lijeka u #lazmi. +zmjerene koncentracije #aracetamola u #lazmi u#oreDuju se sa stan$ar$nim

gra,ovima koncentracije #aracetamola u #lazmi ovisnim o vremenu izra9enom u satima nakon

ingestije lijeka. )ra,ovi mogu biti semilogaritamski ili linearni. 45

Slika 2. Semilologaritmiki dijagram koncentracije Slika &. %inearni dijagram koncentracije paracetamola

paracetamola u plazmi u odnosu na vrijeme u satima u plazmi u odnosu na vrijeme n satima nakon ingestije

nakon ingestije

44 tt#CFFGGG.ms$;#rirucnici.#lacebo.rFms$;#rirucnikFozlje$e;i;trovanjaFotrovanjaFotrovanje;#aracetamolom> $ostu#no 10.11.2014.g.


20
http://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/ozljede-i-trovanja/otrovanja/otrovanje-paracetamolom;%20dostupnohttp://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/ozljede-i-trovanja/otrovanja/otrovanje-paracetamolom;%20dostupnohttp://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/ozljede-i-trovanja/otrovanja/otrovanje-paracetamolom;%20dostupnohttp://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/ozljede-i-trovanja/otrovanja/otrovanje-paracetamolom;%20dostupno


22/29

:#enito intravenska #rimjena acetilcisteina tera#ija je izbora ko$ #re$oziranja #aracetamolom

ka$a je koncentracija #aracetamola u krvi u #re$viDenom #o$ruju vrije$nosti mogueg ili

vjerovatnog jetrenog o8teenja. olesnici alergini na acetilcistein mogu uzimati metionin

#eroralno. 4!

Acetilcistein je naj$jelotvorniji unutar #rvi osam sati o$ #re$oziranja. +#ak njegova kasna

#rimjena ko$ bolesnika ko$ koji je #ro8lo o$ * $o 24 sata o$ ingestije mo9e biti us#je8na.

Acetilcistein #rimjenjen u toj ,azi ne s#rjeava oksi$ativne uinke #aracetamola7 nego mo9e

imati cito#rotektivnu ulogu ko$ jetrenog zatajenja i #okazalo se $a smanjuje morbi$itet i

mortalitet ko$ bolesnika ko$ koji se ve razvilo akutno zatajenje jetre. 4&

2.9. ()esnik

olesnik mo9e biti ugro9en o$ nus#ojava uzrokovani #ro#isanim ili ku#ljenim lijekovima./akoDer i mala $jeca mogu biti ugro9ena lijekovima koji nisu #rikla$no #oranjeni. U a#oteci bi

ro$itelje trebalo u#ozoriti $a ku#ljenje lijekove $r9e $aleko o$ $ovata $jece. (mrtnost o$

zatajenja jetre ko$ $jece naje8a je zbog #re$oziranja uobiajnim lijekovima7 kao 8to su tablet

9eljeza. 4*

2.9.1. 0a7&e$(7an&e '()esnika

olesnike koji ku#uju #re#arate koji sa$r9e #aracetamol trebalo bi u#ozoriti na o#asnost o$

#re$oziranja $o kojeg mo9e $oi ako isto$obno uzimaju neke $ruge #aracetamolske #re#arate.

)o$ine 14. "vro#ske smjernice za etiketiranje ambala9e zatjevaju $a se na #roizvo$ima koji

sa$r9e #aracetamol stoji u#ozorenje o izbjegavanju $rugi #aracetamolski #re#arata. 4'anas su

4! tt#CFFGGG.ms$;#rirucnici.#lacebo.rFms$;#rirucnikFozlje$e;i;trovanjaFotrovanjaFotrovanje;#aracetamolom>

$ostu#no10.11.2014.g.

4& o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 10

4* o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 11

4 +bi$e

21


23/29

$ostu#ni #aracetamolski #re#arati koji sa$r9e anti$ote metionin7 ali su #uno sku#lji i #ostoje

$vojbe o $ugoronoj sigurnosti metionina ka$a se uzima u roninim stanjima. 50

olesnici koji zanemaruju rane sim#tome nus#ojava uzrokovanik lijekovima i nastavljaju s

uzimanjem lijeka #o$ velikim su rizikom o$ te8ki o8teenja i smrtnog iso$a. olesnike treba

savjetovati $a #rijave sve sim#tome ?slabost7 munina7 tem#erature i ab$ominalni bolovi@ koji

mogu biti znaajni7 ako nes#eci,ini za vrijeme #rvi se$mica bilo koje #romjene tera#ije. Ako

su oni #o#raeni #ovi8enim jetrenim ,unkcionalnim testovima7 #otrebno je obustaviti uzimanje

lijeka. olesnike koji su se o#oravili o$ nus#ojave uzrokovane lijekom treba in,ormisati o

uzronim agensima7 koje bi trebali u bu$unosti izbjegavati7 te$ a obavijeste svoje ljekare ili

,armaceute o #ojavi tog inci$enta.

Lo$itelje $jece koja #oinju lijeenje natrijum;val#roatom trebalo bi u#ozoriti $a #rijeve svaki

#oetak nus#ojava koje bi mogle u#uivati na jetreno o8teenje kao 8to su anoreksija7ab$ominalne tegobe7 munina i #ovraanje. Lani oblici ukljuuju #os#anost i #oremeenu

svijest. /em#erature takoDer mo9e biti #risutna. U veini sluajeva #oetak nus#ojava je unutar 1

$o 4 mjeseca o$ #oetka uzimanja lijeka.51

2.;. ra $ostu#no 10.11.2014.g.


22


24/29

lijeenje ako su koncentracije alanin transaminaze tri #uta #rema8ile gornju re,erentnu

vrije$nost. ilo koji oblik jetrene bolesti ili alergije na lijek zatijeva itan #restanak uzimanja

tog lijeka. %raenje jetreni ,unkcionalni testova nije sigurna za8tita o$ e#atotoksinosti7 jer se

neke rakcije lijekova razvijaju vrlo brzo.

olesnici #rimljeni na zavate koji zatijevaju o#u anesteziju trebaju biti is#itani o ranijim

izlaganjima i reakcijama na alotan. %onovljeno izlaganje alotanu unutar #erio$a manjeg o$ 3

mjeseca trebalo bi izbjegavati. 6eobja8njena 9utica ili o$goDeni #oetak #osto#erativne vruice

ko$ bolesnika kojii su bili izlo9eni alotanu a#solutna je kontrain$ikacija za njegovu bu$uu

#rimjenu. /akoDer bi i bolesnici koji u #oro$inoj anamnezi imaju o8teenja jetre uzrokovana

alotanom trebaju biti stvaljeni #o$ na$zor. 6ajveem riziku o$ alotanskog e#atitis izlo9ene su

$ebele 9ene u meno#auzi. Halotan mo9e biti #risutan u $etektibilnim koliinama i u o#eracijskim

salama o#remljenim ureDajima za #roi8avanje te ako je mogue $a i tako male koliineizazovu rekaciju ko$ i#ersenzitivni osoba. ri9na e#atotoksinost sa $rugim aloalkanima je

mogua #a treba izbjegavati en,luran. +zo,luran se smatra sigurnim7 bu$ui $a nisu obavljeni

sluajevi kri9ne senzitivnosti.

6eki anestezilozi #re,eriraju totalnu intravensku anesteziju ko$ bolesnika koji su imali rekaciju

na alotan. Unato tome 8to su nus#ojave veine lijekova rijetke7 ka$a se #ojave7 mogu

uzrokovati znaajan morbi$itet i mortalitet. (a e#atotoksino8u je #ovezano vi8e o$ !00

ilja$a lijekova i svaki novi lijek koji se #ojavi na tr9i8tu je #otencijalno e#atotoksian. 6oviji

#re#arati koji se #ovezuju sa e#atotoksinim rekacijama su kloza#in7 nor,loksacin i tiklo$i#in.52

2.1=. !anim)&i7(s$i

Kak( se 4a>$i$i$i (d (>$e ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb> str. 12

23


25/29

leguminozama ?gra8ak7 bob@7 orasima i sjemenkama. %o9eljno je uzimati su#lemente vitamina i

minerala ako #ostoji sumnja na njiov $e,icit. a9no je o$r9avati tjelesnu te9inu normalnom i

9ivjeti z$ravo7 sa svako$nevnom ,izikom aktivno8u. a jetru su lo8e zasiene masti ?uglavnom

u rani 9ivotinjskog #orijekla@7 ra,inirani 8eer i #onajvi8e alkool. 53

Namirni3e k(&e &e$ra ne 7()i

6ekontrolisano konzumiranje ka,e mo9e biti 8tetno za jetru i $ovesti $o njene iscr#ljenosti.

%oznato je $a osobe koje su u mla$osti volile ka,u7 u zrelim go$inama ka,u ne #o$nose. a8toR

bog Sizmorenosti jetreS koja je u ranoj mla$osti morala o$ra$iti velike #oslove $etoksikacije i

sa$a se ve umorila. a,a se7 naime7 tokom uzgajanja vrlo esto tretira #estici$ima7 a njenim

#r9enjem nastaju kancerogeni #ro$ukti. 54

A)k(/()

Jetra je organ koji mora #rera$iti sve 8tetne stvari7 #o#ut u9egli masnoa7 #estici$e7 te i

eliminisati iz organizma. onzumiranje alkoola mo9e umnogome $o#rinijeti njenom o8teenju.

Alkool se razgraDuje u jetri i svako #retjerano is#ijanje alkoolni #ia ostavie 8tetne

#oslje$ice7 ne samo na z$ravlje jetre ve i mozga7 gu8terae7 sre$i8njeg nervnog sistema.:#tereenje jetre alkoolom ometa luenje #robavni enzima u jetri i $ovo$i $o smanjene

a#sor#cije masti7 bjelanevina i vitamina to#ljivi u masti7 te vitamina gru#e7 #osebno

vitamina 1 i ,olne kiseline. onano7 toksian uticaj alkoola mo9e rezultirati #ojavom masne

jetre7 u#alni #romjena u elijama jetre ili e#atitisom7 te #ojavom ciroze.55

@$e$n(s$ ,%>en&a i $(ksina

Uvlaenjem $uanskog $ima ovjek uvlai vi8e o$ 4000 razliiti toksini sastojakaC nikotin7beza#iren7 #oliciklike aromatske ugljenvo$ionike7 cijani$7 katran7 acetal$ei$7 akrolein i sl. /o

53 tt#CFFgorila.jutarnji.rFvijestiF2012F0F20F15;stvari;koje;morate;znati;o;jetri>$ostu#no 11.11.2014.g.

54 +bi$e

55 tt#CFFgorila.jutarnji.rFvijestiF2012F0F20F15;stvari;koje;morate;znati;o;jetri>$ostu#no 11.11.2014.g.

24
http://gorila.jutarnji.hr/vijesti/2012/09/20/15-stvari-koje-morate-znati-o-jetrihttp://gorila.jutarnji.hr/vijesti/2012/09/20/15-stvari-koje-morate-znati-o-jetrihttp://gorila.jutarnji.hr/vijesti/2012/09/20/15-stvari-koje-morate-znati-o-jetrihttp://gorila.jutarnji.hr/vijesti/2012/09/20/15-stvari-koje-morate-znati-o-jetri


26/29

je veliko o#tereenje za jetru koja mora o$ra$iti $etoksikaciju za svaki sastojak $uanskog $ima.

/ragovi #estici$a u rani naku#ljaju se u jetri i mogu biti uzrok o8teenja. a9no je sve

namirnice temeljno o#rati kako bi se izbjegli ne#o9eljni toksini sastojciC #estici$i7 inteksici$i7

a$itivi u 8to veoj mjeri. %ovr8ine na kojima namirnice #ri#remamo moraju biti bes#rijekorno

iste. 5!

Je$ri sme$a ,re&edan&e

%reje$anje i #retjeran svako$nevni unos rane je$an je o$ esti uzroka smanjene ,unkcije jetre.

6eumjerenost u rani i #iu tra9i o$ jetre S#rekovremeniT ra$7 a umorna jetra nije ba8 uinkovita

u $etoksikaciji 8tetni stvari kao ka$ je ovaj organ rastereen. 5&

Namirni3e k(&e &e$ra 7()i

a $obro stanje jetre izuzetno je va9na i #ravilna ,unkcija bubrega7 stoga treba jesti 8to vi8e voa

i #ovra bogatog kalijumom7 #o#ut banana7 ba$ema7 gro9Dica7 8ljiva i $nevno osigurati

o#timalne koliine vo$e ?1 $o 2 litra@. Ako 9elite ouvati z$ravlje jetre7 istite je i $etoksikujte#ijui svje9e sokove o$ #ovra #o#ut 8argare#e7 cvekle7 ra$ia i maslaka. Artioka7 kao i iak

obiluju silimarinom i inulinom koji izuzetno $obro uvaju jetru o$ 8tetni #oslje$ica i o8teenja7

a zavaljujui bogatom sa$r9aju cinarina artioka je #ravi izbor za So$ma8ivanjeT jetre. inarin

i ko,einska kiselina kojima obiluje artioka imaju izrazito e#ato#rotektivni uinak te su #ravi

izbor u za8titi z$ravlja jetre. +nulin je balastna stvar ili vlakno koje #oma9e #ra9njenju crijeva7

8to je vrlo va9no za $obro stanje jetre jer je svaki zatvor veliko o#tereenje za nju. 5*

(e)&ne namirni3e 4a &e$r%

5! +bi$e

5& +bi$e

5* tt#CFFgorila.jutarnji.rFvijestiF2012F0F20F15;stvari;koje;morate;znati;o;jetri>$ostu#no 11.11.2014.g.

25
http://gorila.jutarnji.hr/vijesti/2012/09/20/15-stvari-koje-morate-znati-o-jetrihttp://gorila.jutarnji.hr/vijesti/2012/09/20/15-stvari-koje-morate-znati-o-jetri


27/29

:"C bez ogranienja

%:L"C kuvano s obiljem maslinovog ulja

(U%"C nemasne7 uglavnom o$ #ovra

JAJAC bjelance bez ogranienja i najvi8e tri jaja ne$eljno

(+LC svje9i sir obranog mlijeka

E"(:C #iletina i uretina7 teletina7 riba

HJ" + N+/AL+"C integralna ri9a7 integralna tjestenina7 te ljeb o$ cjeli 9itarica bez #unomasnoe

%:(A(/+"C $omai me$ #ouz$anog #orijekla7 $omai $9emovi bez a$itiva i konzervansa

6A%++C aj o$ ika7 ka$ulje7 mente7 svje9e cijeDeni sok voa i #ovra7 vo$a. 5

. !AKLJU"AK

Jetra obavlja va9ne omeostatke ,unkcije u tijelu. Akutna bolest jetre mo9e se #ojaviti kao blaga7samoograniavajua bolest ili mo9e #rei u orninu bolest. Hronina bolest $ovo$i $o

strukturni #romjena jetre koje konano kom#romitiraju ,unkciju.

Alkool je naje8i uzronik ronine bolesti jetre na a#a$u7 $ok je virusni e#atitis naje8i

uzronik na 'alekom istoku. olest jetre okarakterisana je razliitim znakovima i sim#tomima7

a lijeenje mora biti skrojeno in$ivi$ualno #rema znakovima i sim#tomima #risutnim ko$

bolesnika.

%rije nego 8to se bilo koji lijek #roglasi #rikla$nim za bolesnika sa jetrenom bolesti7 #otreban je

#ozorna #rocjena ,armakolo8ke aktivnosti lijeka i njegova izluivanja iz organizma. onana

5 +bi$e

2!


28/29

$ijagnoza nije uvijek mogua7 #a je #obolj8anje nakon #restanka uzimanja o$reDenog lijeka

esto najsigurnija #otvr$a o8teenja jetre izazvanog lijekom.

ijeenje ukljuuje samo #restanak uzimanja lijeka i #ot#orno lijeenje. (#eci,ini anti$ote

#ostoje samo za 9eljezo i #aracetamol.

6a kraju mo9emo konstatovati $a #rimjeren izbor lijekova7 znanje o #re$is#onirajuim

iniocima7 kao i izbjegavanje #raga toksinosti i #otencijalni e#atotoksini interakcija znatno

e smanjiti rizik za bolesnike.

#. LITERATURA

1. o9ikov .7 ai .> ?2004@> linika ,armacija i tera#ija> kolska knjiga agreb>

2. )uBton A.> ?1&!@> Ee$icinska ,iziologija> Ee$icinska knjiga eogra$;agreb> 5.

rvatskosr#sko iz$anje

3. tt#CFFGGG.e#atitis.rs.baF!&Fe#atitisFEasnaFjetra

4.tt#CFFGGG.ms$;#rirucnici.#lacebo.rFms$;#rirucnikFbolesti;jetre;i;zuciFlijekovi;i;

jetraFkolestaza5. tt#CFFgorila.jutarnji.rFvijestiF2012F0F20F15;stvari;koje;morate;znati;o;jetri

!. tt#CFFGGG.centar;z$ravlja.netFbolestiF51Fakutno;zatajenje;jetreFuzrociF3F

&. tt#CFFGGG.#oliklinika;arni.rFolesti;jetre;i;tru$noca.as#P

*. tt#CFFbs.Giki#e$ia.orgFGikiFHlor,enamin

. tt#CFF,armaceuti.comFtekstoviF,armakologija;2FtuberkulostaticiF

2&
http://www.hepatitis.rs.ba/67/hepatitis/Masna/jetrahttp://gorila.jutarnji.hr/vijesti/2012/09/20/15-stvari-koje-morate-znati-o-jetrihttp://www.centar-zdravlja.net/bolesti/591/akutno-zatajenje-jetre/uzroci/3/http://www.poliklinika-harni.hr/Bolesti-jetre-i-trudnoca.aspxhttp://farmaceuti.com/tekstovi/farmakologija-2/tuberkulostatici/http://www.hepatitis.rs.ba/67/hepatitis/Masna/jetrahttp://gorila.jutarnji.hr/vijesti/2012/09/20/15-stvari-koje-morate-znati-o-jetrihttp://www.centar-zdravlja.net/bolesti/591/akutno-zatajenje-jetre/uzroci/3/http://www.poliklinika-harni.hr/Bolesti-jetre-i-trudnoca.aspxhttp://farmaceuti.com/tekstovi/farmakologija-2/tuberkulostatici/


29/29

nezeljeni efekti lijekovaaaa

Documents