đồng khí tương cầu”, chúng tôi gặp nhau và trở thành bạn. tôi · phần lớn...

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

iếnsĩAlanPhanlàngườibạnlớn,bạntốt,bạnchânthànhcủatôi.Cũngtheoquyluậtcủatrờiđất“đồngthanhtươngứng,đồngkhítươngcầu”,chúngtôigặpnhauvàtrởthànhbạn.Tôibiếtơnvũtrụchochúngtôigặpnhauđểrồiđồnghànhtrong

hàngchụcchươngtrìnhdànhchodoanhnhân,sinhviênvàtrêncácphươngtiệnthôngtinđạichúng.

TiếnsĩAlanPhankhôngchỉlàmộthọcgiảvớihaibằngtiếnsĩvàcácchươngtrìnhgiảngdạytạiđạihọc.Anhlàmộtdoanhnhânđángnể.Anhlănlộnkhắpnămchâu,bốnbểđểtìmkiếmcơhộivàlậpnghiệp,đểkinhdoanhvàđầutư.Anhđãhoạtđộngtrongnhiềulĩnhvựckhácnhauvàởđâuanhcũngđểlạinhữngdấuấnđángkể.

TiếnsĩAlanPhanvàtôicókhánhiềuđiểmtươngđồng,nhấtlàtâmhuyếtchothếhệtrẻ.Bấtcứchươngtrìnhnàodànhchogiớitrẻ,nhấtlàsinhviênlàchúngtôiluônbênnhau,nếucóthể.Chúngtôiđềumêđọcsáchvàchorằngđọcsáchlàđiềukiệntiênquyếtđểthànhcông.Chúngtôinghiêncứu,thựchànhvàchiasẻnhiềuvềtrithức.Chúngtôiluônhướngvềtươnglai,vềthếhệnốitiếpchúngtôi.

TiếnsĩAlanPhannóichuyệnrấthàihước.Cáchnóichuyệndídỏmvàtựnhiêncủaanhlàmsaymêlòngngười,nhấtlàgiớitrẻ.Cólẽnhờđiềunàynêntôiluônthấyanhtrẻ,vàđặcbiệttrẻtrongtâmhồncủamình.

TiếnsĩAlanPhanrấttâmhuyếtvớidựán“10triệumáytínhbảngchosinhviên”.Tôingheđếndựánnàyvàcảmnhậnđượctâmhuyếtcủaanh.Tôi,vớithâmniên12nămlàmviệctạiFPT,doanhnghiệpvềcôngnghệthôngtinlớnnhấtViệtNam,nênluônmongmuốngópsứccùnganh.

Vàhômnay,khinhậnđượcbảnthảocuốnsáchcủaTiếnsĩAlan

Phan,tôirấtvuivàđọcliềnmộtmạch.Cuốnsáchgồmnhữngbàiviếtrấtsâusắcvàlắngđọng,ýnghĩavàthựctế,vềnhữngcâuchuyệncũnhưngrấtmới,vềquákhứmànhưnóichotươnglai,vềnhữngcâuchuyệnmộcmạcmànhưnhữngbàigiảngquý.Tôiđưabảnthảocủaanhchovàingườibạndoanhnhânđọcvàaicũngkhuyênnênxuấtbảnngay,càngsớmcàngtốt.

Thếlàsau42nămlàmăntạiMỹvàTrungQuốc,NiêmyếtsànMỹ,MộttưduykhácvềkinhtếvàxãhộiViệtNam,KhôngcóbữaănnàomiễnphílàmộtcuốnsáchnữacủaTiếnsĩAlanPhanđượcNhàxuấtbảnVănhóadântộcvàTháiHàBooksxuấtbản.Tôitintưởngrằngnhữngaimuốntìmhiểuvềkinhtếvàquảntrị,vềlàmgiàuvàđầutư,vềtrithứcvàứngdụng,nhấtlànhữngaiđanghâmmộTiếnsĩAlanPhansẽcóthêmmộtcuốnsáchhaychobộsưutậpcủamình.

Đâylàmộtcuốnsáchcógiátrị,bổsungvàokhosáchtrithứccủaTháiHàBooks–nhữngcuốnsáchkhônglýthuyếtmàchuyênvềứngdụng,rõràngvàhoànchỉnh,ngắngọnmàđầyđủ.Đâylàcuốnsáchlôicuốnbạnkhiđọc,làcuốnsáchmàkhiđọcbạnphảinghĩ.Nếunóimộtvàitừ,tôixinthưarằng“lôicuốnvàhấpdẫn”.

XintrântrọngcảmơncácbạncủatôitạiTháiHàBooksvàNhàxuấtbảnđãlàmviệcmiệtmàiđểcuốnsáchsớmrađời;xinchânthànhchúcmừngbạnđọcđãcóduyênlànhđượccầmtrêntaycuốnsáchnàycủabạntôi-TiếnsĩAlanPhan.

TS.NguyễnMạnhHùngChủtịchHĐQTkiêmTổnggiámđốcTháiHàBooks

Phần1Cănbảnđạođức

TàisảnmềmcủaViệtNamTrước1990,khôngmấyaitrênthếgiớisuynghĩnhiềuvềtàisản“mềm”,màđolườngsựthịnhvượngthànhcôngcủamộtcôngtyhaymộtconngườiquacácđồchơisờmóđượcnhưbấtđộngsản,khoángsản,thựcphẩm,xecộ,điệnmáy…

hitôicònlàmchohãngEisenbergvàHartcourtvàonhữngnămđầumởcửacủaTrungQuốc(1975-1990),chúngtôiđượctiếpđónnồnghậuvàđượcmờiđầutưvàonhữngcôngtymàchínhphủTrungQuốcchorằnglà“hònngọc”giátrị

nhấtcủahọ.Đólànhữngđạicôngtycónhàmáylớnnhưsânvậnđộng,hàngchụcngànnhâncông,cơsởvănphòngbềthế…tọalạcphầnlớntạicácvùngkhỉhocògáy(kếhoạchtránhcácphivụnémbomtrongchiếntranh).Nhữngdoanhnghiệpnhànướcnàymangrấtnhiềutínhchấtxãhộivàquảnlýtheokiểu“chachung”…nênthualỗthườngtrực.

Giátrịcủatàisảnmềm

Dođó,khiHartcourtđemtiềnđầutưchuyênvàocáccôngtyIThaytruyềnthông,nhiềutưvấnTrungQuốcchorằngchúngtôingu,đemtiềnđiđổsôngNgô.Ngayđếnhômnay,phầnlớndoanhnhânViệtvẫnkhôngnhậnragiátrịmềmcủacôngtyhọ.Khihọchàobánhaymờimọc,họvẫnkhoenhiềuvềnhàmáyhoànhtráng,diệntíchđấtbaoquanhlớn,vănphòngtránglệngaytạitrungtâmthànhphốvàchiếcxeRollsRoycehọđanglái…

TôicóđếnthămtậpđoànFoxconnởThâmQuyếnhainămvềtrước.Nhàmáyhiệnđạivớihơn30ngànnhâncông,hệthốngdâychuyềnsảnxuấtvàcácphòng“sạch”(cleanroom)rộnglớn,rấtấntượng.SảnphẩmchínhhọgiacônglàIphone,Ipad,IpodchoApple.TrongkhiApplelàmchủbảnquyềntrítuệvàthươnghiệunênkiếmlờikhoảng140đôlamỗiđơnvịIphone,lợinhuậncủaFoxconnkhoảng7đôlamộtsảnphẩm.

HãngNikecóthươngvụlớnnhấttoàncầuvềgiàydépvàtrangphụcthểthao.Họkhôngsởhữubấtkỳnhàmáynàotrênthếgiới.Tàisảnquýgiánhấtlàthươnghiệuđãxâydựngsuốt50nămquacùngvớinhữngtrungtâmthiếtkếvàcácphòngthínghiệmhiệnđạinhấtvềcôngnghệvàsảnphẩm.Nhữngcôngtycóthịgiácaonhấttrênthếgiớiđềulànhữngcôngtymàgiátrịmềmvượttrội:Google,Microsoft,Facebook,Pfizer,Oracle,IBM…KhôngmộtcôngtybấtđộngsảnnàonằmtrongTop100(100côngtyhàngđầu).

Tàisảnmềmmanggiátrịquantrọngnhấttronglợithếcạnhtranhcủanềnkinhtếtươnglai.

NhìnlạiViệtNam,liệuchúngtacóthểđánhgiáđượcnhữngtàisảnmềm?Vaitròcủachúngsẽảnhhưởngnhưthếnàotrongchiếnlượckinhtếkhuvựcvàtoàncầu?Hãykiểmđiểm.

Tàisảnconngười

Haiyếutốtạomũinhọnchođộingũnhânlựclàsángtạovànăngđộng.ĐâylàphạmtrùcủatuổitrẻvàViệtNamthườnghãnhdiệnvới65%ngườidândưới30tuổi,trên50triệungười.Thêmvàođó,họcsinh,sinhviênViệtNamthườngtỏasángtạicáctrườngtrung,đạihọctrêntoànthếgiới.Mặtkhác,ViệtNamcó3,8triệukiềubàocókinhnghiệmnghềnghiệpcao,trongđó32%tốtnghiệpđạihọc.Nóichung,sovới9quốcgiacònlạitrongkhốiASEAN,ViệtNamdẫnđầuvềtiềmlựcnhântài,trêncảIndonesiavớigần250triệudân.

Tuynhiên,sựyếukémcủanềngiáodụclýthuyếttừchươngđãlàmhạnchếtiềmnăngnày.CôngtyIntelđãkhôngtìmrađủ180nhânviêntrungcấpchonhàmáy1tỷđôlacủahọởThủĐứcvàphảinhậpkhẩumộtsốlớnchuyênviêntừMalaysiavàPhilippines.Các

côngtyFDIkháctạiViệtNamđềucónhữngthanphiềntươngtự.

Thêmvàođó,tưduysaochépnguyênbảncáctưtưởngtruyềnthống,cáccôngthứckhoahọclỗithờivàchínhsáchdùngngườihạnchếđãthuichộtnhiềusángkiến,nhiềuđổimới,nhiềutiếnbộ.DùViệtNamcósốlượnggiáosư,tiếnsĩcaonhấtASEAN(gần10ngànngười),nhưngtrongcácnămqua,chỉcó5bằngsángchếnộptạiÂuMỹ.Năm2011,Singaporevới5triệudânđãđăngký648bằngsángchế,sốlượngbằngsángchếcủaViệtNamvới90triệudânlàzero.

Thươnghiệuquốcgia

CáctêntuổimàmạngtruyềnthôngViệtkhôngngừngvinhdanhnhưVinamilk,TrungNguyên,KinhĐô,Bitis…đềuchưacóthươnghiệutầmcỡkhuvựcvàthếgiớitrongkhiviệchộinhậpcàngsâuvàothịtrườngquốctếđòihỏicácdoanhnghiệpphảithayđổitưduyvềthươnghiệuvàphảicótầmnhìndàihạnvàchiếnlượcmarketingtổngthể.NgaycảVietnamAirlinesđánglẽphảilàmộtđầucầuđểpháttriểncácthươnghiệukhácchoViệtNamtrênkhắpđiểmđếncủathếgiớicũngchưahoànthànhnhiệmvụcủamình.

NhờvaitròlịchsửtronghaicuộcchiếntranhvớiPhápvàMỹ,ViệtNamđãcótiềmnăngđểnổitiếngvàtạothiệncảmvớinhândânthếgiới.Tuynhiên,sựthiếuvắngnhữngthànhquảấntượngtrênmọilĩnhvựctừkinhtếđếnkhoahọc,từnghệthuậtđếnthểthaođãbàomònthươnghiệuViệtNam.

NhậtBảnphảimấtgần40nămmớitạodựngchoMadeinJapanmộtthươnghiệuđồngnghĩavớichấtlượngsảnphẩmvàsángtạo.TrungQuốccốgắngtạomộtthươnghiệuquốcgiasuốt35nămqua.Tuynhiên,lấylạilòngtincủakháchhàngvìsựmấtuytíncủathươnghiệulàcuộcchiếnđấuquyếtliệtởTrungQuốcvìchạytheolợinhuận,nhiềudoanhnghiệpđãbấtchấpcảsứckhỏevàsinhmệnhcủangườitiêudùng,điềuấyđãtạorasựphảncảm,dẫnđếnsựcôngphẫncủacôngluậntrongvàngoàinướcvớikhôngítsảnphẩmMadeinChina.

NhưngnhiềudoanhnghiệpViệtđãvàđangđilênbằngkinhnghiệmdàydạn,sángkiếnđộtphácùngkhátvọngởtầmchiếnlược,từngbướcchinhphụcthịtrườngthếgiới.

Vịthếtrênthịtrường

Mọinềnkinhtếcũngnhưdoanhnghiệpđềucóthểtạochomìnhmộtthếmạnhtrongcácthịtrườngngách,màkhôngcầnđếncácyếutốcạnhtranhtrên.Thídụ,ThụySĩhaySingaporekhôngcómộtnềntàichínhlớnmạnhnhưMỹ,Anh…cũngkhôngcóđộingũhaycôngnghệgìsángtạohơn;nhưnghọbiếtbiếnquốcgianhỏbécủahọthànhmộttrungtâmtàichínhthếgiớiquachínhsáchmởrộngmàkínđáo,hiệunăngvàminhbạch.

ViệtNamcóthểtìmmộtlợithếcạnhtranhtheophươngthứctrên.DùcôngnghiệpViệtkhôngthểsánhvớiTrungQuốctrênrấtnhiềuphươngdiện,nhưngcácnhàsảnxuấtHàn,NhậtđãđầutưnhiềuvàoViệtNamđểtránhrủirokhibỏtấtcảtrứngvàocáigiỏTrungQuốc.Vềdulịch,dùkhôngthểcạnhtranhvớiTháiLanhayngaycảnhữngquốcgianhỏnhưSingaporevàMalaysia,ViệtNamcóthểđàosâuvàomộtchiếnlượcđặctrưngnhưsinhthái,thámhiểmhayhưutríđểtạothịtrường.

HaingànhnghềtôitinlàViệtNamcóthểdẫnđầutạiASEANnếubiếtpháttriểnđồngbộvàsángtạo.Thứnhấtlànôngnghiệpcôngnghệcao.Tạoranhữngsảnphẩmxanh,sạch,antoànđượcđảmbảobởinhữngcơquankiểmphẩmnổidanhthếgiớilàbướcđầu.Việcgiáodụchuấnluyệnchocácnôngdânnhữngcôngnghệmới,nhữngquytrìnhdùngITđểđiềuhòavàtiếpliệu,sửdụngđộingũtiếpthịtrẻvàbénnhậytừthànhphốcóthểtạonênmộtlànsóngthayđổibộmặtcủanôngthủysảnViệtNam.NgườitiêudùngtạicácnướcÁChâu,nhấtlàtạicácnơicóthunhậpcaonhưHồngKông,Nhật,Singapore…đangcónhucầurấtlớnvềantoànthựcphẩm.

ThứhailàngànhIT(côngnghệthôngtin)tạicácthànhphốlớnbaoquanhbởicáctrườngđạihọctiêntiếnvàhiệnđại.GiáotrìnhhọcphảithayđổivàcáctrungtâmITphảicónhữngcơsởhạtầngtốitânnhấtđểgiúptínhsángtạocủađộingũpháthuyđúngmức.Trênhết,luậtvềbảnquyềntrítuệphảiđượcthắtchặtvànghiêmtúcthựcthitrênmọicấpbậccủathịtrường.

Vănhóagiađìnhvàxãhội

NgườiViệtNamgắnbóthântìnhchặtchẽvớigiađình,làngxómvàđấtnước,nênsựđùmbọcvàtiếpsứctạomộtthếđoànkếtmạnhhơnchủnghĩacánhâncủaÂuMỹ.Nhưngđâycũngcóthểlàmộtbấtlợivìtầmnhìnbịgiớihạn,tínhcộngđồngrấtcaovàquágầnnhauthìcũngdễgâyraxíchmích,mâuthuẫn.Mộtmặtkhác,mộtbộphậnthanhniêntrongxãhộiđangbịthahóavềđạođứcvàxuốngcấptinhthầntrầmtrọng,tinhthầncôngdântrởnêntệhạivớinhữngvấnnạnvềthamlam,vôcảm,thóigâyônhiễmvàtưduyíchkỷ.

Nóitómlại,cơhộiđểtạodựngnhữngtàisảnmềmchoViệtNamhiệndiệntrênnhiềulĩnhvựcvàtiềmnăngcủacáctàisảnnàycóthểlàcúhíchđưakinhtếViệtbắtkịpcáclánggiềnggiàuởASEANtrongmộthayhaithậpkỷsắpđến.Bađòihỏiquantrọngnhấttrongquytrìnhđộtphánày:

1.Tưduycủađạiđasốngườidânphảithayđổiđểhiểurằngcáigiáphảitrảchosựthịnhvượngtươnglailàcanđảmvứtbỏngaylậptứcnhữngthóiquentaihại,nhữngtưtưởnglỗithờivànhữngđịnhkiếnsailầmvềkinhtế,xãhộivàvănhóa.Mộtcuộcđổimớitoàndiệntừtrítuệcủatríthức,nôngdân,côngnhân,trẻgià,giàunghèolàưutiênsốmột.

2.Thànhphầnưutúvàđangđượchưởngthụnhữngthànhquảtừsựthayđổicơchếphảinắmlấycơhộiđểtạochodoanhnghiệpmìnhđanglàmchủhaylàmcônglĩnhhộiđượcnhữngkiếnthức,côngnghệhiệnđại,nhữngkỷcươngđạođứcdàihạn,nhữngsángtạođộtphátrênthịtrườngvàphảibắtđầuxâydựngthươnghiệubềnvững.

3.GhinhậnquyềntựdokinhdoanhtrongHiếnpháplànềntảngquantrọngchoviệchìnhthànhvàpháttriểncủaphápluậtvềtổchứcvàvậnhànhthịtrườngtheođịnhhướngxãhộichủnghĩa.Hãy“cởitrói”chongườidânđểhọtựlựccánhsinhvàđừngápđặtthêmnhữnggánhnặngkhôngcầnthiếtquachínhsáchthuếkhóacôngbằngvàthủtụchànhchínhđơngiản,minhbạch.

21tháng09năm2012

SaunhữngđợtdicưđầutiêntừÂuChâuvàothếkỷ18,nướcMỹbắtđầumởcửarộngrãiđónnhậnmọisắcdântừkhắpthếgiới.Họđếnvớimột“giấcmơMỹQuốc”(Americandream),họchấpnhậngiaoướcxãhộinóitrênvàđãkhôngngừngcùngnhautạodựngmộtnền“vănhóaMỹQuốc”vôcùngđadạngnhưngđặcthù,vôcùngnăngđộngnhưnggiảndịvàminhbạch.

àisảnmềmcủamộtquốcgiathườngtụhộitừnhiềunhântố.TàisảnlớnnhấtcủaTrungQuốclà5000nămlịchsửvàvănhóađặctrưngcủaNhogiáo,thểhiệnqualốisốngcủa1,3tỷdânvàhơn100triệuHoakiều.Mặttrờikhôngbaogiờlặntrên

đếchếAnh100nămtrướcnênngườiAnhthườngrấtkhônngoantrongnhữnglựachọnvềchínhtrị,kinhtếvàxãhội…vìhọtừngtrảiquabaothờivàngsoncũngnhưkhốnkhổ.HoaKỳthìchỉmớilậpquốchơn200nămnhưnghiệnnay,tàisảnmềmcủanướcMỹlantỏakhắptoàncầuvàtạohướngchorấtnhiềutràolưutrongsinhhoạtcủanhiềudântộc.

Dùđadạng,phứctạpvàcóthểgâynhiềutranhcãi,tronggócnhìncủatôi,nămtàisảnmềmlớnnhấtcủanướcMỹgồmcó:

NếuhỏimộtngườiMỹlàhọtinvàocáigì,ngoàiđứctinvàotôngiáoriêng,câutrảlờisẽlàmộtgiaoướcxãhội(socialcontract).

Điềukiệnđầutiêncủagiaoướclàtôibìnhđẳngvàtựdotrướcmọicơhộiđểmưutìmhạnhphúcchomìnhvàgiađình,từvậtchấtđếntinhthần.Tôicóthểlàmộtđứabédamàu,lớnlêntrongkhuổchuộtnhưngtôivẫncóthểlàmTổngthống,làngườigiàunhấtnước

Mỹhaymộtvănnghệsĩnổitiếng.Độcaohaythấpcủahànhtrìnhhoàntoàntùythuộcvàokhảnăngvàướcmuốncủatôi.

Sauđó,tôiđượcchínhphủcamkếtlàkhôngaicóquyềncanthiệphayngăntrởbấtcứhànhvinàocủatôimiễnkhôngphạmpháp.Cănbảncũngnhưchitiếtcủahệthốngphápluậtnàyphảiđượcxâydựnghayhủybỏvớisựđồngthuậncủađasốcửtrihoặcngườiđạibiểudodânbầu.Vàtôitinrằngtrướcphápluật,tôisẽđượcxétxửbởinhữngngườidânkhác(bồithẩmđoàn)hoàntoànđộclậpvớimọiquyềnlựccóthểảnhhưởngđếnkếtquả.

Theogiaoước,đểđánhđổicácquyềnlợitrên,tôiphảicótráchnhiệmtôntrọngvàbảovệquyềnlợicủanhữngcôngdânkhác,quabổnphậnđóngthuếhaynhậpngũ.Mộtphầntiềnthuếsẽđượcdùngđểcứugiúpvàtạomộtmạnglướiantoàn(safetynet)chonhữngcôngdânkémmaymắn.Điềutranhcãithườngxuyênởđâylàchínhphủđượcquyềnlấybaonhiêutiềncủatôiđểlàmchiphíđiềuhànhchobộmáyvàbaonhiêuđểgiúpngườikhác?Đâycũnglàđềtàichínhchobaocuộcvậnđộngtranhcửtạimọitầnglớpxãhội.

Dùthếnào,đasốngườidânMỹtinvàogiaoướcxãhộinàyvànhữngnhânquyềncùngsựtựdotiềmẩnbêntrong.Niềmtinlànềntảngchungchomọithànhphầntrongsựvậnhànhquốcgiavànótạosựbềnvữngchomọikếhoạch,ngắnvàdàihạn,củacánhânhaycủachínhphủ.

Cănbảncủanềnvănhóadângiannàylàsángtạotrongtrítuệ,hăngsaytrongcôngviệc,chơiđùavàmuasắmthỏathích,tôntrọngriêngtư,khôngngầnngạisửdụngquyềnlựccủamình,minhbạchtrongthôngtin,cởimởthânthiệnvớingườilạvàýtưởngmới,khôngtrừngphạtthấtbạivàtiếptụccốgắngtrongmọihoàncảnh.Trênhết,ngườiMỹlạcquanvàosựthànhcôngtốihậucủamụctiêuđờimình.

Dĩnhiên,mặttráicủavănhóaMỹchothấynhiềunhượcđiểm.Nhưmộtđứatrẻgiàucó,xãhộiMỹkhángạomạnvàkhôngquantâmnhiềuđếnvănhóatruyềnthốngcủanhânloại.Câunói“mywayor

highway”(lốicủatôihaylốixalộ=khôngtheotôithìđiđi)thểhiệntrongnhiềuhànhxửcủangườiMỹtừchínhtrịđếnkinhdoanh.Nhưngđứatrẻnàylạirấtsángtạotrongthờiđạicủatrithức,tạonênnhữngtàisảnquýbáuchokhotàngnhânloạitừytếđếnnôngnghiệp,từITđếngiáodục,từtàichínhđếnchínhtrị.

VănhóaMỹđãđónggóprấtnhiềuchobộmặtngàynaycủangôilàngtoàncầuvớinhữngthayđổivàcảithiệnliêntục.

NgàyxưamọiconđườngđềudẫnđếnLaMã.NgàynaymọitàinăngđềutìmvềđấutrườngMỹ.TrungtâmquyềnlựcchínhtrịvàquânsựtậptrungtạiWashingtonD.C.;thápcaotàichínhnằmởWallStreet;trungtâmphimảnhlàHollywood;thếgiớicủacôngnghệcaochọnSiliconValleylàmđiểmtựa;vàđỉnhcaotrítuệlàliênminhgiáodụccủacáctrườngđạihọcIvyLeague.

Niềmtinvềgiaoướcxãhộivàvănhóacởimởlàlýdochínhchosựdunhậpcủacáctàinăngtrênthếgiới.Đấtlànhthìchimđậu.SựlựachọnmôitrườngMỹđểpháthuysángtạovàxâydựngsựnghiệplàmộtminhchứnghữuhiệugấpngànlầnnhữngkhẩuhiệurỗngtuếchhaychínhsáchđãingộtrêngiấytờ.Mộtlưuýnhỏ:suốttrămnămqua,chínhphủMỹchưabaogiờ“quảngcáo”mờigọimọingườidicưđếnMỹhaycácMỹkiềuquayvềquêhươngđónggóp.

Nhưmộtnàngthiếunữđẹp,thôngminh,đảmđang…nướcMỹkhôngthiếunhữngchàngtraitrẻxếphàngcầuhôn.NgaytạinhữngquốcgiamàdưluậnthếgiớicholàcóthểvượtmặtMỹtrongvàichụcnămtớinhưTrungQuốc,Nhật,Nga,ẤnĐộ…cácđịaphươngtàinăngnàyđãvàđangàoạtmuavé“mộtchiều”quaMỹ.Trongmộtnềnkinhtếkiếnthức,tàinănglànhữngviênngọcquýchođộingũvàTeamAmericachắccònnắmlợithếcạnhtranhnàytrongdàihạn.

8trong10thươnghiệuhàngđầuthếgiớilàcủaMỹ.DùMadeinJapanvàGermanycóthểhấpdẫnkháchhàngtrongvàingànhnghề

vàcôngnghệ,MadeinUSAtiếptụchưởngmộtpremium(giánângcấp)khácaotrongsuốt100nămqua.

KhôngphảithươnghiệuMỹkhôngcóthửtháchvàđốithủnặngký.Trongthậpniên80và90thếkỷXX,kỹnghệôtôMỹbịlãohóavàToyota,HondanhảyvàovịthếhàngđầutạiMỹvềchấtlượngvàdoanhthu.NhưngGM,FordvàChryslerđãphụchồinhanhchóngvàthươnghiệuôtôMỹlạichiếmthếthượngphongtrênthịtrường.

Trongngànhđiệnthoạidiđộng,NokiavàRIM(Blackberry)đãnắmthờicơvàdẫnđầuthịtrườngtrongthờigianngắn.Tuynhiên,cáccôngtyMỹlạisángtạovàthayđổicuộcchơivớicôngnghệvàứngdụngmới.Ngàynay,hệđiềuhànhcủaApplevàGoogleAndroidđãthốnglĩnhthịphần.

Sựthaymáunhanhchóngcủatưduy,tầmnhìnvàtrítuệMỹlàmộtvũkhírấtnăngđộngđểgiữvữnggiátrịcủathươnghiệukhiđốidiệnvớicạnhtranh.

Saucùng,cáctàisảnmềmtrênlạiđượcquảnlýbởimộtcơchếvôcùngbềnvữngtrongsuốtlịchsửnontrẻcủaMỹ.Yếutốchínhlàsựphânquyềnrõrệtcủababộphận:lậppháp,hànhphápvàtưpháp.HiếnphápMỹkhôngchophépmộtbộphậnnàocóthểthaotúngmộtbộphậnkhácbằngcáccuộcbầucửđộclậpvàtựdo;cũngnhưviệcchiaquyềnđểcácchínhphủtiểubangvàđịaphươngkhôngbịsựkhốngchếcủachínhphủliênbang(trungương).

Cẩnthậnhơn,cácnhàkhaisángnềndânchủMỹcònđặttựdongônluậnvàođệtứquyềnđểđảmbảominhbạchvàđầyđủthôngtintừcácmạngtruyềnthông.ChínhphủMỹkhôngđượcphépdínhlíuquahìnhthứcsởhữu,tàitrợhaykiểmduyệtbấtcứmạngtruyềnthôngnàotạiMỹ.Việcxuấtbảnsáchvởvàbáochíkhôngcầnbấtcứmộtgiấyphépgìtừchínhphủ.QuyềntựdongônluậnnàyđượcxácnhậnrõràngkhitòaánchophépngườidâncóquyềnđốtcờMỹhaybiểutìnhủnghộcáckẻthùcủaMỹ.

Cơchếnàocũngđềutồntạinhữngsailầmhayxungđột,mâu

thuẫn.Tuynhiên,nềntảngphânquyềnvàdânchủtạonênsựminhbạchrấtcầnthiếtđểngănngừasaiphạm.Nhữngtranhluậntựdokhắpnơimọilúcđemđếnchongườidânmộtcảmnhậnlàhọđangthamdựvàoviệcđiềuhànhđấtnướcvàmọiquyếtđịnhquantrọngvềhướngđicủachínhsáchcôngphảiđượcsựđồngýcủahọ.Cơchếnàylàyếutốquantrọngđểtạoniềmtin.

Tómlại,quabaocơnbãolớnnhỏcủatìnhhìnhthếgiới,trongchiếntranhhayhòabình,cáctàisảnmềmquýbáunàyđãgópphầnquantrọngnhấtđểgiữvữngđếchếMỹhiệnnay.Sứcmạnhquânsự,thủthuậtchínhtrị,chiếnlượctàichính…khôngphảilànhữngnhântốđểlàmnướcMỹvĩđại.Thựcra,nhiềungườiđangphảnbiệnđâylànhữngnhượcđiểmcủahệthốngMỹ.Tôivẫnthườngnói,nửađùanửathật,làMỹđãthắngLiênXônhờnhữnggiấcmơtừHollywood,thủthỉhàngngàyvớingườidânNgavàĐôngÂurằng,cáithiênđườngthựcsựcủachúngtalàsựtựdocủatrítuệvàcontimquacáccâuchuyệnthầnkỳtrênmànbạchaytrêntivi.NgàynaylàInternet.

CốTổngthốngMỹJ.F.KennedybàytỏrõrànghơnvềgiátrịcủatàisảnMỹ:“ChúngtaphảitinlàdânMỹđủtríkhônđểphánxétcácsựkiệnbấtổn,cácýtưởngngoạilai,cáctriếtthuyếtlạkỳvàcácgiátrịkhácbiệt.Bởivìmộtquốcgiakhôngdámđểchongườidâncóquyềnquyếtđoánvềsựthậtvàgiảdốitrongmộtmôitrườngtựdolàmộtquốcgiasợsệtngaychínhngườidâncủamình.”

01tháng10năm2012

CâuchuyệnvềCharlie

Nghịchcảnhthườngthểhiệnnhântài;trongkhithịnhvượnglạichegiấunó.

HORACE

ộtthúvuicủatôitrongthờigianrảnhrỗigiữacáccuộchọpkhiđicôngtáclàgặpcácdoanhgiaViệtđểtìmhiểuthêmvềconngườihọ:yếutốthànhcônghaythấtbại,môitrườngkinhdoanhvànhữngtrảinghiệmthúvị.KỳvềMỹ

vừaqua,mộtbạntrẻgiớithiệutôivớimộtđạigiaViệtkiềukháthànhcôngvànổitiếngtrongcộngđồng:anhCharlieTônQuý.

Sángtạođểvượtkhó

AnhQuýlàmộtthuyềnnhânđếnMỹmộtmìnhnăm14tuổivàcưngụtạibangLouisianatừnăm1986.Vừađihọcvừađilàm,anhtốtnghiệpkỹsưhóahọctạiĐạihọcbangLouisianavàlậpgiađìnhvàogiữathậpniên1990.Vợanhkinhdoanhtiệmnailởđâynênanhkhôngđilàmmàmởmộttiệmcungcấplinhkiệnvàhóachấtchocáctiệmnailkhác.

CuộcsốngtạmổnđịnhchođếnkhianhquansátkháchhàngthămviếngchuỗisiêuthịWalMart(cóhơn70%làphụnữ)vànảyraýtưởngxinWalMartchophépanhmởcáctiệmnailngaytrongkhuthươngmạicủahọ.Phảimấthơn2nămđểthuyếtphụcWalMartvàchođếnnămnay,cáccửahàngRegalNailslàmtheophươngthức“nhượngquyền”(franchise)đãlênđếnconsốhơn1.100tiệm.TạiCalifornia,ngườiViệtlàmchủđến80%cáctiệmnailvàtỷlệchotoànquốclà44%.

Consốthựccủađạigiathực

VìlàcôngtytưnhânnênRegalNailskhôngthôngbáosốliệutàichính.Nhưngnếutínhmỗitiệmnailcódoanhthutrungbìnhlà34.000đôlamộttháng(theotạpchíNails),thìđếchếRegalNailscủaanhQuýcódoanhthuhàngnămkhoảng450triệuđôla.MứclờicủacôngtydịchvụthườngcaogấpđôicôngtysảnxuấtnênnếuRegalNailsniêmyếttrênsànHOSE,đâysẽlàmộtcổphiếubluechip“hot”nhấtvìlýdothứhai:RegalNailsgầnnhưkhôngcónợ.

Trướckhigặpanh,tôiđãấntượngvớithànhquảvàconsốkinhdoanh.Saukhigặpanh,tôihưngphấnvàlạcquanhơnvềthếhệdoanhnhântrẻcủachúngta.Ngoàimáitócbềnhbồngdàinhưmộthippiethờithậpniên60thếkỷXX,vịđạigia41tuổinàytrôngthậtbìnhdịvàdễthươngvớichiếcáothuntrắngvàchiếcquầnjeanđãbạcmầu.

Đểtiệnviệc,tôiđếngặpanhvàomộtbuổitrưahèkhámátởkhuWalMartmớixâytạiFoothillRanch,California.AnhQuýđangkhởicôngxâydựngmộtchuỗitiệmnailvàspacaocấplấytênlàIsis.Đâylàtiệmđầutiênvàkếhoạchlàsẽhoàntấtthêmnămtiệmtrướccuốinăm,kểcảhaitiệmởAustralia.Tôiáingạinhìnanhđầutắtmặttốivớiđámnhâncôngxâydựng,bòradướisàngiúphọtừngvítnốiđểbảođảmantoànchocáckệtủ;rồiquayqualàmviệcvớinhómITvềhệthốngvậnhànhvàkhuyếnmãigắntrênmỗiIpadchotừngkháchhàng;sauđóchỉdẫnnhómquayphimvềcuốnvideohuấnluyệnnhânviên.Vàtrămcôngviệckhác,quaphonehayquaemail.

Gócnhìnsâuhơn

Saumộttiếng,anhchởtôiramộttiệmphởgầnđóđểanhemcókhônggianriêngtâmsự.Giốngtôi,anhthuêmộtchiếcxeNissancỡnhỏvàtựláinhưmộtnhânviêntrungcấp.Khônggìđểthểhiệnvàkhoekhoang.Câuchuyệngiữahaingườicũngbộctrực,thànhthựcvàđingayvàocácvấnđềanhđangtrựcdiệnvànhờtưvấn.Anhkhôngnóigìđếnthànhquảđãđạtđượcmàchỉvềnhữngmụctiêuphảiđạtđếntrongmộtnăm,5nămvà10năm.Anhcũngchothấymộtngườiđànôngyêuvợconvàgiađình,khôngthíchnhậunhẹthaylăng

nhăng.Tôinóiởđiểmnàyanhgiỏihơntôinhiềuvìkhoảngtuổianh,hồixưatôicũngthích“nổ”và“hưhỏng”lắm.Anhcườihiền,nóikhôngcóthìgiờ.

TôihỏianhcólàmăngìởViệtNam?Anhchỉvềnướcmộtlần,đượcvàingày,muốntìmđốitácđểgiacôngchohọvàilinhkiệnchonhàmáycủaanhbênMỹ,nhưnglốilàmviệcvàcáchgiaotiếpcủahọkhôngphùhợplắmvớinhucầuvềchấtlượngvàtiếpliệu.Anhcũngnóilàanhcógặpvàiquanchứcvàhọlàmanh“sợ”.

Bacôngthứccủathànhcông

Tôihỏiđiềuanhquantâmnhấttrongkinhdoanhlàgì?Anhnói“sựthỏamãncủakháchhàng”.Anhchứngtỏđiềunàykhilănrađấtđểđođộmềmcủachỗđểchân,thửđithửlạimenucủaIpad(gắntrênghếngồikhikháchđợihayngồichothợlàm),chọnchươngtrìnhcácvideotrênmànảnhsiêuphẳngđểkháchthưởngthức,loạirượuvanghaysâm-panhmờikháchkhihọbướcvàotiệm,độnóngcủachiếckhănấpmặt,nhữngloạihóachấthữucơvàthânthiệnvớimôitrườngđangđượcnghiêncứu…

Điềuquantâmthứhaicủaanhlà“độingũnhânviên”.Baoquanhanhlànhómquảnlý,toànngườitrẻ,tốtnghiệpđạihọc,chuyênsâuvềIT,năngđộng,sángtạovàđượchuấnluyệnítnhấtsáuthángvềnghệthuậtlàmthỏamãnkháchhàngvàxửlýcáctìnhthếkhókhăn.

Điềuquantâmthứbacủaanhlàlàmsaotiếptụcxâydựngvà“bảotồnhaithươnghiệu”RegalvàIsisđểgiữvữngvịthếtrênmộtthịtrườngrấtcạnhtranh.Muốnbámtrụ,phảiđitrướcthiênhạvàinămbằngsảnphẩm“xanh”,quatiếpthịmạngxãhội,quaphầnmềmquảnlý,quahuấnluyệnvàđàotạo.AnhchobiếtkỹnghệnailtạiMỹđạt6tỷđôlanămtrướcvàkhoảng1,5tỷđôlatạiÂuvàÚc.Trong10nămtới,anhmuốnnắm20%thịphần.

Conđườngtrướcmặt

Tôinóivớianhvềnhữngthấtbạicủamìnhtrongquákhứ.AnhkểlạinhữngkhókhănchậtvậtkhiđếnMỹvớihaibàntaytrắng.Sựcố

gắngtộtcùngđểngoilêntừvũngbùnlàmẫusốchungcủahaiđứa.Tôitinlàanhcòntiếnxahơnnữavìngọnlửatronganhvẫnbùngcháy,hammuốnhọchỏicầutiếnvẫnđầyắp;vàtuổitrẻ,môitrườngcùngđạođứckinhdoanhcủaanhsẽlàvũkhívôcùngbénnhọn.

Trongnhữngnămthángbônba,tôigặprấtnhiềunhânvậtcũngnhưđãnếmthửđủloạiẩmthựccủathếgiới.Từnhữngmóntrôngthậtđẹpmắtnhưngănvàolàmuốnọera,đếnnhữngmóncoitầmthườngmàvôcùngngọtngào.CharlieTônQuýlàmộtbữacơmquêhươngthậtgiảndịnhưngquátốtchomộtngàyhènóngnực.

Mộttựhàođúngnghĩacủadântộc.

02tháng09năm2012

“BàihọctừGary”cóthểứngdụngquanhiềukhíacạnhvớicácbạntrẻđangtìmviệclàmhaycácdoanhnghiệpđanggặpkhủnghoảng.Cănbảncủabàihọclàhainguyênlý:(a)chútrọngđếngiảipháp,(b)nếubiếtsángtạo,chúngtasẽtìmragiảiphápchomọivấnđề.

ôiquenGaryWoodworthkhiôngbướcvàocửahàngbánvậtdụngthểthaocủangườiemhọ,Tuấn,ởVanNuys,California.QuaMỹnăm1975,Tuấnđilàmbảovệđượcbốnnăm,bịđuổivìngủvớicôquétdọnvănphòng.Anhchạyngượcxuôi,vay

mượnbạnbèbàcon,cùngvớitiềntiếtkiệmcánhân,hơn250ngànđôlađểmởtiệmbánlẻ.Tôicũnglàmộtnạnnhânbấtđắcdĩ.

Hainămđầu,cửahàngsốngchậtvậtnhưngcũngcókháchvàtheongạnngữcủaMỹ,Tuấn“giữđượcđầumìnhkhỏimặtnước”(keephisheadabovewater).Anhcònquayvềsởcũ,tánmộtcôlaocôngMễkhácvàcướicônàyđưavềphụgiúptrôngcoitiệm.Nhưngảnhhưởngcủatrậnsuythoái1981-1983bắtđầulanrộngvàtiệmvậtdụngthểthaocủaTuấnphásản.Chiphíkinhdoanhvàchitiêuchogiađìnhănvàovốn,Tuấnmờitôilêntiệmtưvấnchoanhvềthủtụcphásản.Tôicóthừakỹnăngvìđangchuẩnbị“đắpchiếu”chodựánbấtđộngsảncủamìnhtạiArizona.

Garytươicườikhibướcvàochàohỏichúngtôi,đangủrũnhưhaiconmèochết.Khoảnghơn50tuổi,áoquầnbảnhbao,Garygiốngnhưmộtthượngnghịsĩvớimáitóctrắngvàphongcáchlịchlãm.NghĩGarylàmộtnhânviênbánhàngchohãngNikehayReebokgìđó,Tuấnbỏđiuốngcàphê,nhờtôitiếpgiùm.

Garynóihômnaylàngàymaymắncủatôi.Ôngcógiảiphápchovấnđềcủatôivàtôikhôngphảitốnmộtđồngxunào.TôiđiệnthoạichoTuấnvềngayvìkhôngmộtôngchủdoanhnghiệpnàolạicóthểbỏquamộtđềnghịhàohứngđếnvậy.ĐềnghịcủaGaryrấtđơngiản:“Bổnhiệmtôilàmquảnlýcửahàngnày.Tôikhônglĩnhlươngvàcứmỗitháng,tínhsổvàchiachotôi25%sốtiềnlờicủacửahàng.Tôicũngđượcquyềnmualại30%tổngsốcổphiếucủacôngtyvớigiávốn(bookvalue)tronghainămtới.Cácôngđanglỗ,chắcchắnkhôngmấtgìtrongphivụnày”.

TuấnđồngývàGarybắtđầuứngdụngnghệthuậtsángtạovềtiếpthịvớicáchoạtđộnghàngngày.Garyđitiếpxúccáccâulạcbộthểthaotrongvùng,từcácđộibóngchàynhỏcủatrẻemđếncácsângolf,tennis,polo…củangườigiàu.Ôngcònlậprachươngtrìnhtrảhoahồngchongười“giớithiệu”vàcáckháchhànglớn.Ôngcũngcấtcôngliêntụcđitìmcácnhàtàitrợchocácchươngtrìnhthểthaoôngsánglập.Sauhaitháng,cửahàngcólờivàthunhậpcủaGarygiatăngđềuđặn.Mộtnămsau,ôngmualại30%côngtyvàbanămsau,ônglàmchủ100%.Tuấnômđượcmớtiền,đixuốngMexicomởquánbar,tìmthêmvàicôvợMễ.Mọingườiđềuvuivẻ.

Saunày,nhữngkhingồitâmsựriêngvớinhau,Garymớikểchotôithêmnhiềumẩuchuyệnkháccủađờiông.SinhratrongmộtgiađìnhthậtnghèoởArkansasvàothờisauĐạiSuyThoáicủaMỹ,ôngphảibỏhọctừlớp7đểgiúpchamẹnuôitámđứaem.Ônglàmđủmọinghềvàchưabaogiờthấtnghiệpmộtngàynào,dùkhôngcómộthọcthứchaybằngcấpchínhthốngnào.Bíquyếtcủaônglàtìmhiểuthậtrõvấnđềngườichủdoanhnghiệpđangđốidiệnvàtìmmộtgiảiphápthỏađángtrướckhitiếpcận.

Garynói:“Tôithấycácbạntrẻcũngnhưgiàđitìmviệcthậtbuồncười.Doanhnghiệpđangthualỗ,trênđườngphásản,muốnđuổihếtnhânviênchưaxong,màhọlạimởmiệnghãychotôimộtviệclàm,trảlươngtôihàngtuầnvàmayra,tôicóthểgiúp.Thayvìgiảipháp,họđềnghịthêmmộtvấnđềmớichodoanhnghiệp.Nhânviêncũcũngkhôngkhágìhơn.Họáplựcmọicáchđểhưởngthêmquyềnlợibấtchấptìnhhìnhsuythoáicủacôngty.”

DĩnhiênkhôngphảilúcnàoGarycũngthànhcôngvớigiảiphápđềnghị.Nhiềulầnôngcũngmấttrắngnhiềuthìgiờkhônglươngbổng,hayphạmnhữngsailầmgâykhóthêmchodoanhnghiệp.Nhưngôngtahãnhdiệnnóivớitôirằngtrongsuốt40nămbônbatrênthươngtrường,ôngđãtạonênvàisựnghiệpđángkểlênđếncảchụctriệuđôla.

Khichamẹmấtsớmtrongmộttainạnxecộ,ôngmới19tuổi.KhôngmuốnSởAnsinhXãhộiđưacácemchocácgiađìnhgiàucó,ônglàmgiảhồsơthunhậpvàgiấykhaisinhcủamìnhđểanhemvẫnđượcđoàntụbênnhau.(BênMỹ,cáctrẻemdưới18tuổikhôngcóchamẹvàthunhậpthườngđượcSởAnsinhđemvềchămsócđểsauđótìmmộtgiađìnhgiàucó,ổnđịnhnhậnnuôilạicácem.)

Ôngkiêuhãnhvìđãdùngsứcmìnhnuôitámđứaemđihọcthànhtài,cũngnhưbađứaconsaunày.KhiôngquaCaliforniagặpchúngtôi,ôngvừamấtvợvìbệnhungthưvàgần1triệuđôkhitiềnbệnhviệnvượtquásốtiềnbảohiểmchitrả.

LầnchóttôigặpGarylàcáchđây8năm.Dùngphươngphápsángtạonhưđãđềnghịvớichúngtôi,ôngmualạimộtcôngtycôngcộngđangthualỗ,cũngtrongngànhphânphốidụngcụvàđồthểthao.Ônggiatănggiátrịvớinhữngchiêutiếpthịđộcđáovàlàmgiàuchomọicổđông,nhấtlàcánhânông.Ôngnằngnặcmờitôixuốngchiếcduthuyềnnhỏcủaông,chạymộtvòngvịnhLosAngeles,vàxinlỗivềsựkhoekhoangnày.Ônggiảithích:“Tôibậnquá,muaxongthuyền,khôngcóthìgiờkhoe,lấygìhưởngthụ?”.

Sauđóvàinăm,ônggửitôimộtemail,nóivừamualạimộtkhunghỉdưỡngởBelizecũngbằngphươngphápsángtạo,khôngtiềnmặt…vàsốngđờithoảimáitronghưutrí.

“BàihọctừGary”cóthểứngdụngquanhiềukhíacạnhvớicácbạntrẻđangtìmviệclàmhaycácdoanhnghiệpđanggặpkhủng

hoảng.Cănbảncủabàihọclàhainguyênlý:(a)chútrọngđếngiảiphápvà(b)nếubiếtsángtạo,chúngtasẽtìmgiảiphápchomọivấnđề.

TôitinrằngbấtcứdoanhnhânnàocũngcóítnhiềuthôngminhvàkhônkhéokiểuGaryđểmualạivàsởhữubấtcứmộtcôngtynàođanggặpkhókhănnếuchúngtabiếtthiếtkếmộtgiảiphápkhảthikhôngtốnkémchodoanhnghiệp.Đólàtưduyvàhànhxửhợpthờinhấtvàogiaiđoạnnàychocácnhàquảnlýcũngnhưcácchủdoanhnghiệp.Vớinhữngđầuócthâmsâu,đâylànhữngcơhộiM&Athậttuyệtvời.Đừngmongchờhaytinvàomộtgóikíchcầucủachínhphủhaycácgiảipháptừcácquanchứchaychuyêngiatrongthápngà.

MilanKundera,vănhàocủaCzech,cóthểhơiphấnkhíchkhituyênbố…“Doanhnghiệpchỉcóhainhiệmvụ-tiếpthịvàsángtạo”(Businesshasonlytwofunctions-marketingandinnovation);nhưngchắcGarysẽhoàntoànđồngý.

12tháng05năm2012

CaliforniaDreaming

Điểmđếncủaconngườikhôngbaogiờlàmộtnơichốnmàlàmộtgócnhìnmớichothựctại(One’sdestinationisneveraplace,butanewwayofseeingthings).

HENRYMILLER

àogiữathậpniên1990,đạodiễnVươngGiaVệthựchiệnChungkingExpress,mộtbộphimđãđểlạinhiềuấntượng.ĐâylàtêncủamộttiệmănởHồngKông,nơicôchủtrẻhayngồibógốitrênsânthượngnhìnvềchântrờixa,mơtưởng

đếnmộtvùngđấthứacótênlàCalifornia.BàihátCaliforniaDreamingcủaTheBeachBoysrấtphổbiếnlúcbấygiờcũngđãthuhúttôi,mỗikhinằmdàirabãituyếttrắngcủaĐạihọcPennStatethảhồnvềmộtthếgiớikhác,đầynắngấmvàhoaquả.

Huyềnthoạitrongtim

Trẻhaygià,tôinghĩtrongtimchúngtađềuấpủnhữngCaliforniahuyềnthoại,đềumuốntungbaythậtxanhưnhữngconchimtrốntuyết,tìmđếnmộtthiênđườngnơikhôngcónhữngthôithúchàngngàycủacơmáogạotiền,củabổnphậnràngbuộchaycủamộttrườngsốnggiànuamệtmỏi.

Vàingườitrongchúngtacóđượcmaymắnvàvượtbãođếnđích.CôchủcủaChungkingExpresscũngđãbỏlạimộtngườitìnhtrẻ,mộttàisảnnhỏ,mộtHồngKôngthờichậpchững…đểđếnvớiCalifornia.Vàinămsau,côquaytrởlạivàkhingườitìnhhỏiemđãtìmrađiềumongmuốnchưa,cônóiCaliforniacũngchỉlàmộtđiểmđếnthôi,khônggìđặcbiệt.

Sauđạihọc,tôicũngđếnCaliforniavàđãsốngởđâysuốt20năm

trướckhiquaHồngKôngvàsốngthêm18nămởnơiđó.Cảhaicũngchỉlànhữngđiểmđếnthôi,khôngcógìđặcbiệt.

Gócnhìnthựctại

DĩnhiênCaliforniacórấtnhiềuđặcbiệt,cũngnhưmỗingườitìnhđềucónhữnggóccạnhlàmchúngtangâyngất.TôiyêunhữngbuổisángmùahètạiCalifornia.Khidậythậtsớmchạytrênbãicátvắnglặngcùngnhữngconchimhảiâugiữasươngmùvàhơilạnh.VàtôicũngyêuHồngKôngvớinhữngđêmkhuyangồiăncháosòhuyếtgiữađámđôngcuồncuộnquanhkhuMongKai.Nhưngdầndàrồiniềmvuicũngsẽphainhạtsaukhichúngthànhthóiquen.Lặpđilặplạiquangàytháng,mọichuyệncũngthànhnhàmchán.

Rồicònmặttráicủađiểmđến.Californialànơibạncóthểngồingápdàitrênchiếcxeđẹpđắttiềnởđườngcaotốc405,nơimỗingàyđềubiếnthànhbãiđậuxevàogiờcaođiểm;nơimàphảikhoanhvùngtrênbảnđồđểđừngđilạcsau8giờtối(cònlàkhutộiphạmngựtrị);nơimàWoodyAllenphátbiểulàsángtạoduynhấtCaliforniađónggópchodisảnvănhóacủanhânloại,làchophépxeđượcrẽphảiởđènđỏ.

CònHồngKông?Ngoàikhóibụiônhiễmtừxecộvàcácnhàmáybênlụcđịa,ngườiHôngKôngchenchúcnhautrongnhữngcănhộchậtchội.Ngoàira,đâycònlàlãnhthổnổitiếngvớinhữngtrảinghiệmmuasắm,ẩmthựcvàthamquan...

Suynghĩchocùng,ViệtNamcũngkhônglàngoạilệ.Chúngtacũngcónhữngnétyêukiềuthầmkínbêntrongnhữngthóihưtậtxấuhaytưduygiàcỗi.Thờigiangầnđây,khibayxađếnnhữngđịadanhtrênthếgiới,tôilạiaoướcvàigiờchémgióởcàphêContinentalhaymộtngàylướtsóngởMũiNé.

Linhhồncủatựdo

Tuynhiên,cómộtlýdolớnnhấtđểmọingườiởMỹvàtrênthếgiớimơvềCalifornia,đólàlinhhồncủaCalifornia:mộtlinhhồncủamởcửa,củasángtạo,củađổimới,củatựdo.

Mộtanhbạnnhiềutrảinghiệmchiasẻ:“MỗilầntôibayđếnNewYork,tôicóthểngửithấymùitiền,LasVegasmùitham,HồngKôngmùikhoecủa,Parismùivănhóa,Kolkatamùinghèokhổ.LosAngelescómộtmùiđặcbiệtnhất:mùitựdo”.

Ngoàimộtkhônggianrộnglớnchophépmỗibiệtthựcómộtkhuvườnriêngvớicâycỏ,nhữngxalộmênhmôngvớitriệutriệuchiếcxe,Californiacòntụhọp135sắcdântrênthếgiớivớivănhóavàthóiquenđặcthùtạonênmộtmôitrườngđadạngvàrộnglớn.Môitrườngnàychophépbạnbiếnmấttrongđámđôngđểsốngtheoýthíchvànhucầucủamình.Khôngaiphêphán,khôngaidòmngó,khôngaicanthiệp.NgườidânCaliforniatựdotìmhạnhphúcchomình,chogiađình,chocộngđồnghaytựùlìhủydiệt.

Californiacónúi,cóbiển,cócôngviên,cósamạc.Bạncóthểdulịchthăm135quốcgiađểhiểuvănhóa,ẩmthực,triếtlývàtôngiáo…màkhôngcầnleolênchiếcmáybay.Tôithấythúvịnhấtlàkhicóthểtựdoăntrưavớibấtkỳaithuộcchủngtộcnào,theođảngpháinào.Dĩnhiêncáitựdotuyệtvờiđócũngcóhóađơnvàngườidânphảitrảbằnghiệunănglàmviệc,bằngsángtạotrítuệ,bằngsưucaothuếnặng…

Nhucầuphảithayđổi

Hômquatìnhcờgặpmộtemhọctròngàyxưakhiđishopping.Emlàmchủmộttiệmnailkháđắtkháchởtrungtâmthươngmạinày.ĐiềutôiđểýlàcácanhchịnhânviêntạiđómỗingườiđềusởhữunhữngchiếcđiệnthoạiIphone,Samsung…mớinhất.Anhbạngiảithích:“ỞđâyemkhôngchomởkênhtruyềnhìnhtiếngViệtquấyrầykháchhàngMỹvàkhôngchonhânviêntụtậpnóitiếngViệtồnào;nênkhiđợikhách,mỗingườitựchìmvàothếgiớiriêngcủamìnhvàcủaInternet.HọcoikênhtruyềnhìnhtiếngViệttrênmạng,YouTube,gửiemail,đọcblog…”Thúvịnhấtlàtrướckhisangđây,nhữngnhânviênnàychỉlànhữngnôngdânchânlấmtaybùn.

Nhucầucủasinhtồnbuộchọphảicảitiếnchínhmìnhđểbắtkịpthựctạicủathếgiới.NgoàiInternetvàkiếnthứccủađámmây,họphảibiếtláixe,phảihọcluậtlệcủaxãhội,phảithiđuahọchỏivớiconcáiđểkhỏimấtquyềnkiểmsoátchúng…Tómlại,chỉtrongvài

năm,họphảibướclênmộttầngcấpmớicủaxãhộiđươngđạinơiđây,điềumàđạiđasốngườiViệtởquênhàvẫnchưalàmđượcsauvàithếhệ.ĐólàcáinăngđộngcủalinhhồnCaliforniavàcủaMỹQuốc.

CaliforniaDreamingchỉlàmộtbàihát.Nhưngvớinhữngtâmhồntơitảvìthấtvọngtrênthếgiới,CaliforniaDreaminglàngọnhảiđăngthắpsángchútniềmtinlelóicònlạitrongđêmdàivôtận.

21tháng08năm2012

Trongnềnkinhtếthịtrường,mọichuyệnđềucóthểxảyra.NếugiátrịcủaFacebookcóthểđạt100tỷđôlatrong8năm(từ1000đôlakhởinghiệp)thìFacebookcũngcóthểmất32tỷđôlavềthịgiáchỉtrong20ngày.Cáctaychơitựdokiệnnhauvềmấtmát,nhưngkhôngaichạyđếnchínhphủxincứutrợ.

hếgiớitàichínhđangbàntánkhôngngớtvềIPOcủaFacebookvớiđịnhgiákỷlụclà100tỷđôla(tươngđươngGDPcủaViệtNamvàlớnhơnGDPcủa124quốcgiakhác)chomộtcôngtydohaisinhviênthànhlậptrongmộtcănphòngnộitrú

8nămvềtrướcvới1000đôla.CôngtyFacebooksẽthuvề16tỷđôlatiềnmặttừIPO;códoanhthu6,3tỷđôlavàlợinhuậntrướcthuếkhoảng2,2tỷđôla;nhưngtàisảnlớnnhấtlà900triệuthànhviêntrênkhắpthếgiới.

Bỏquanhữnglờingợikhenhaychêbai,thánphụchaydửngdưngvềsựtrỗidậycủamộtđếchếITmới,tôitìmravàiđiềuthúvịtừhiệntượngFacebooknày,nhấtlàkhinhìntừmộtxãhộigầnnhưtươngphản:

KhácvớicáccôngtyITkhácnhưGooglephảithunhặtdữliệuquatrămngànmáychủ,hayMicrosoftphảitrangbịWindowsvàcácphầnmềmlêncácmáytính,cácthànhviêncủaFacebookđãtựnguyệncholêntrangmạngxãhộinàycácthôngtindữliệucánhâncủamìnhđểFacebookhưởnglợibằngcáchkhaithácthươngmạiquảngcáotừnhữngdoanhnghiệpkháchhàng.CóthểnóiFacebookchỉlàmộttrangmạng,khônghơnkhôngkém,vàdịchvụduynhấtlà

đểbạnbè,giađìnhkếtnốivàchiasẻ.Mộtýtưởngtrịgiá100tỷđôla?Vàmộtmôhìnhkinhdoanhhoàntoàndokháchhàngchủđộng,họtiếpthịvàbánchonhaudịchvụkếtnốinàymàFacebookkhôngphảitrảđồngnào.

Dướichếđộtưbảníchkỷ,mọingườitựdotheođuổilợinhuậnvàýthíchcủamình,khôngcầnaichophép.Nếubạnnguxuẩnvàmấttiềncủabạnhaycủakháchhàngkýgửi,thìđólàmộtlựachọndựatrêncănbảntựnguyện.Thêmvàođó,vănhóacủanềnkinhtếMỹcoichuyệnthấtbạilàmộtsựviệcbìnhthường,khônggìđểbàibác.

NếuZuckerberg,hayLarryPagehaySteveJobstrướcđây,sốngởmộtxãhộinhưTrungQuốcthìthếgiớichắcchắnkhôngcóFacebook,GooglehayApple.Cácsinhviêntrẻnàykhôngphảilàcáchoàngtửđỏhaycóđủquanhệchínhtrịđểsángtạomộtcôngtyvớimôhìnhkinhdoanhchưahềhiệndiện.Cáchoàngtử,côngchúathựcngoàiđờithìbậnrộnkhoecác“đồchơi”thểhiệnđẳngcấp.Cácđầuócquanchứcthìchắcchắnkhôngthểhiểunổimộtquanniệmsốngvàchiasẻquátựdovàcáchmạngkiểunàycủathếhệmới.Vàchắcchắn,sángtạokhôngthểthựchiệnbằngbiệnpháphànhchính,nghịquyếthaykhẩuhiệu.

SauIPO,phầnlớncácnhânviêntrẻvâyquanhZuckerbergđãtrởthànhtriệuphúđôla,kểcảanhbạnthiếtkếlogochoFacebook.Cácphóngviêntruyềnthôngđãđểýđếncuộcsốngkhépkínbìnhdịcủanhữngnhàtriệuphúmớinày.SherylSandberg,COO(ChiefOperationsOfficer-giámđốcđiềuhànhhoạtđộng),xâycănnhànằmdướiđấttrongmộtkhurừngđểtránhnhữngtươngphảnkhálớnvớimôitrường.Zuckerbergmuamộtbiệtthự6triệuđô,saukhithịtrườngđịnhgiátàisảncánhâncủaanhlà32tỷđô.Zuckerbergcũngvừatổchứcđámcướivớicôbạngáibácsĩ,mời100khách,chirakhoảng27ngànđôla.

Kiếmtiềntheođịnhchếthịtrườngvôcùngvấtvả.Vừamớiđăngquangxong,Facebookđãphảiđốidiệnvớibaocạnhtranh,cũngnhưcáclờitiênđoánvềsốtuổicủamình.ĐedọalớnkhôngchỉlànhàkhổnglồGoogle+,màlàcảngàncôngtyđangnằmtrongcácphòngnộitrúhaycácnhàđểxekhắpthếgiới.NhượcđiểmcủaFacebookvềứngdụngchocácđiệnthoạithôngminhđãkhiếnmộtnhàphântíchITcholàFacebooksẽbiếnmấtsau10năm.CácnhàgiaodịchchứngkhoánthíchsosánhFacebookvớiYahoo.HọchorằngYahoosaukhirađờikhoảng7nămcũngđạtthịgiáhơn100tỷđôvàchỉsáunămsau,còn30tỷđô.

Thựcra,mạngxãhộiđầutiênlàMySpace,chàođờivàonăm2003,hainămtrướcFacebook.NhưngMySpacevướnghaivấnđề.Mộtlàphongcáchlàmviệccủabanquảntrịchậmchạp,hìnhthứckiểuquanlạivìnằmdướiquỹđạocủaNewsCorp.HailàđộingũITkhôngthườngxuyêncảitiếnsảnphẩm,liêntụcgâyvướngmắckỹthuậtchokháchhàng.Khigặpđốithủnhanhhơn,sángtạohơn,nhỏhơn…MySpaceđãkhôngthểcạnhtranh,màtrởthànhmộtviêngạchlótđườngchoFacebookvàcácmạngxãhộikhácnhưYouTube.

CácngânhàngđầutưnhưMorganStanleyhayGoldmanSachsthườngkiếmtiềnvôkhốichomìnhvàkháchhàngthânthíchtừdịchvụIPO.ĐâylàmộthìnhthứcbanphátânhuệcủacácngânhàngvìgiáIPOthườngđượchạthấpđểsaukhiIPO,giácổphiếusẽtăngvọttạoấntượngchocôngty,ngânhàngbảolãnhIPOvàthịtrường.

Tuynhiên,IPOcủaFacebooklạigặpnhiềuvấnđềngoàidựđoán.Vìlòngtham,MorganStanleyđãragiácaolợidụngthờiđiểmtốtcủathịtrườngvànhữngchiêuPRquátốtchoFacebookkhắpthếgiới.ĐượcraotruyềnlàsắpvượtmặtcácđànanhnhưGoogle,Apple…,giáFacebooktạiIPOngày18thángNămlà38đôla.Chỉsau20ngày

(7/6/2012),Facebookchỉcònthịgiá26đôla.Cácnhàđầutưlỗ31%.Mỗituần,MorganStanley,Nasdaq,Facebook,Zuckerberg…vàbấtcứailiênquanđếnvụIPOcủaFacebookđềunhậnhơnngànđơnkiệntừkhắpnơi.

Từgócnhìncủatôi,Facebooklàmộtbiểuhiệnrấttrungthựccủanềnkinhtếthịtrường.SựthànhcôngcủaFacebooklàmộtmôhìnhkinhdoanhsángtạo,nắmbắtnhucầuthịtrườngnhanhchóngvàluôncảitiếnđểthỏamãnkháchhàng,xâydựngmộtthươnghiệuđẳngcấp.Nhưngnềnkinhtếthịtrườngcũngđẩyranhữngcạnhtranhkhốcliệtliêntục,từcácđốithủcũnhưGoogle+đếnnhữngdoanhnhânmớichưaaibiếtđến.Vàtrongnềnkinhtếthịtrường,mọichuyệnđềucóthểxảyra.NếuFacebookcóthểđạtthịgiá100tỷđôlatrong8năm(từ1000đôlakhởinghiệp)thìFacebookcũngcóthểmất32tỷđôlavềthịgiáchỉtrong20ngày.Cáctaychơitựdokiệnnhauvềmấtmát,nhưngkhôngaichạyđếnchínhphủxincứutrợ.

Mộtđiềuchắcchắn:sẽcònnhiềuhiệntượngFacebooktrongtươnglaiởnhữngxãhộimở.BàihọcFacebookcóthểdạycácnhàlãnhđạokinhtếthếgiớivềmộtmôitrườngcầncóđểtạodựngnhữngcôngtyđộtphá.Cònnếucứkhưkhưômgiữnhữngđịnhluậtthờiđồđá,ngườidâncủahọsẽbiếnthànhnhữngconthạchsùngchỉbiếtthởdàitrongđêmtối.

07tháng06năm2012

Nămnguyênlýchomộtnềnkinhtếthực

“Ngườidânthường”cũngcóđầynhữngkhônngoanhiểubiếtkhôngkémgìcácđạitrígiảtrongthápngà.Họlạicóthêmcáidũngkhílàdámlàmdámthua,nêníthoangtưởngvềnhữnggiảthuyếtchỉđẹptrêngiấytờ.Dođó,cácbạntrẻđừngđểcácgiáosưkhoabảnghùdọaởnhữnggiảthuyếtmùmờ...

àichụcnămtrướctôimấtkhánhiềuthìgiờnghiềnngẫmnhữngbàinghiêncứuphântíchrấtcôngphucủacáctiềnbốitronggiớihànlâmvềkinhtế.Dĩnhiên,mỗingườimộtkiểu,mỗingườimộtgócnhìn,têntuổicàngcaothìbàiviếtcàng

phứctạp.Aicũngcốgắngthểhiệnđẳngcấp,trongmộtsânchơiđầythiêntàivànhữngluậtlệkhắtkhe.

Saukhisốngsóttrongmôitrườngđómộtcáchchậtvật,tôitừgiãhọcđường,rangoàikinhdoanhvànhậnthấycác“ngườidânthường”cũngcóđầynhữngkhônngoanhiểubiếtkhôngkémgìcácđạitrígiảtrongthápngà.Họlạicóthêmcáidũngkhílàdámlàmdámthua,nêníthoangtưởngvềnhữnggiảthuyếtchỉđẹptrêngiấytờ.

Họkhôngcónhữngngôntừhoamỹkhóhiểuđể“làmdángtríthức”,dođó,cáimộcmạccủatưduyhọthấmđậmvàotrithứcdễdànghơn,sốngđộnghơn.Thêmvàođó,nhữngkhônngoannàyđãđượctruyềnlạitừchaôngvàđượcminhchứngquabaothờiđạilịchsử.Tôigọichúnglàcácnguyênlýbấtdiệtcủamộtnềnkinhtếthực.

Dâncógiàu,nướcmớimạnh

Gầnđây,trongcuốnsách“Tạisaocácquốcgiathấtbại?”,haitácgiảAcemogluvàRobinsonđưaragiảthuyếtlàkhicơchếcủacấutrúc

kinhtếdồnquyềnlựcvàotaymộtthiểusốnhómngườihaynhómlợiíchthayvìphântánchođạiđasốngườidân,thìsânchơikhôngbìnhđẳngnàysẽkhônggiảiphónghaybảovệtiềmnăngcủamỗicôngdântrongviệcsángtạo,đầutưvàpháttriển.

Nóinômnalànếutiềnvàquyềncứtậptrungvàotaycácđạigiathìdânvẫnnghèovẫnngudốtvàkinhtếsẽkhôngpháttriểnđược.Kinhtếlụnbạithìquốcgiasẽyếukém,dễbịbắtnạt.Quốcgiayếukém,nghèokhổthìkhómàtựhàodântộcđểtạosứcbậtchođộtphá,đặcthù.Muốnyêunướchaycứunước,hãylàmđủcáchđểdângiàulên,miễnlàkhôngphạmphápvàcạnhtranhlànhmạnh.

Phảicóphủđịnhmớicósángtạo

HaiôngAcemogluvàRobinsoncũngchobiếtpháttriểnkinhtếbềnvữngcầnsựsángtạovàsángtạophảiđikèmvớiphủđịnh.Phủđịnhcáicũđãhưthốimụcnátđểthaychúngbằngcáimớinăngđộng,hiệnđại.Trongthiênnhiên,câygiàphảichếtđithìmớicóchỗchonhữngmầmxanhnẩylộc;hoatráimớisungmãn,tươitốt.

Tómlại,nhànướckhôngchấpnhậnthấtbạithìsẽmởhầubaodàidàiđể“cứu”cácnhómlợiíchvàtạonênnhữngdoanhnghiệpzombie(xácchếtbiếtđi)khắpnơi.Cáczombiekhôngthểsángtạohaycạnhtranhtrênsânchơitựdo.Kinhtếsẽphảikhépkínvàthựctếđãchothấynhữnghệquảgìkhibếquantỏacảng.

Giáthịtrườngluônluônchiếnthắng

Mộtkinhtếgiakhác,côAliceAmsden,nghiêncứuvềhiệntượng“địnhgiásai”(gettingthewrongprice)củacácnềnkinhtếgặpkhủnghoảngnhưHànQuốc,Nhậtvàocácthậpniêntrước.Cônhậnxétcácchínhphủnàythườnghỗtrợvàbanphátânhuệchocáclĩnhvựcngànhnghềmàhọnghĩlàcầnthiết.Điềunàylàmgiácảméomónhưgiábấtđộngsản,giáđiệnnướcxăngdầu,tỷgiácạnhtranhxuấtkhẩu…TừngcólúcNgânhàngthìđổtiềncủadânkhônghợplýtheochínhsáchcủachínhphủthayvìnhucầuthịtrường.Vìsựlệchlạcnày,tiềncôngvàtưđổvàonhữngnơimàgiátàisảncólợinhấtchonhàđầutư.Tuynhiên,giákhôngthểcứ“sai”hoài,vàkhigiáquayvề

vớiđịnhluậtcungcầucủathịtrường,cácđầutưsailầmnàysẽgâynợxấuchongânhàng,phávỡbongbóngtàisảnvàtạonhữnglỗlãchocácdoanhnghiệp,lớnvànhỏ.

Trênthếgiới,vìmịdânvàcũngvìquyềnlợicủapheta,cácchínhphủthườngápdụngchínhsáchkiểmsoátgiácả,kểcảtỷgiávàlãisuất.Điềunàycóthểtạohiệuquảtrongmộtthờigian,nhưnggiásẽluônđiềuchỉnhlạitheothịtrườngthếgiới,vìkhôngmộtnềnkinhtếnàocóthểtồntạilâudàitrongcôlập.

Giấytờhaylờinóikhôngthểsảnxuấtđượcgiátrị

Cóthểcómộtgiáosưđạihọcnàođóđãnghiêncứuvềhiệntượngnày.NhưngtôihơilườitìmkiếmtrênGoogle,nênnghetheolờibìnhluậncủaôngthợhớttócgiàtrongxómMalibucủatôi(California)vậy.Tíchlũy40nămkinhnghiệmquanhữngchuyếndulịchkhắp26nước(cáctấmảnhtreođầytrêntườngcủatiệm),ôngnhậnxétrằngxứnàocàngtrưngnhiềukhẩuhiệu,biểungữ…củachínhphủđầyđườngphốthìxứđócàngnghèo.

Cácquanchứcrấtngâythơkhinghĩrằngchỉcầnđặtramộtvàicâunóikhéoléođểthúcđẩysảnxuất,làmsạchhèphốhaykhônglừabịpdukháchlàdânsẽrămrắpthihành.Chỉmộtvàibiệnpháphànhchínhlànềnkinhtếquayđầutựtáicấutrúcvàthếgiớisẽyênđẹpnhưmongước.Đôikhi,tôiyêucáingâythơhoangtưởngnàynhưnhìnmộtđứabévừalớn,tậptễnhhọcđitheoquántínhrồingãkhóc,bắtđềnchamẹ.

Ởmộtmặtkhác,chínhphủnàocũngcónhữngluậtchơivàchínhsáchchếtàiđểngănchặnngườidânđầucơtíchtrữhaythaotúngthịtrường.Chẳnghạn,sởchứngkhoánnàocũngphạtnặngcáchìnhthứclạmdụngnhưthôngtinnộigián,thổiphồnghaybópméosựviệccólợichocổphiếuphemình.Trongkhiđó,chínhphủkhôngngầnngạiđầucơtíchtrữhaydùngbộmáytuyêntruyềncủamìnhđểláigiácảtheochiềuhướngquyđịnhtrongcáigọilà“quốcsách”nhưchỉsốlạmpháthaytăngtrưởngGDP.Cácchínhphủhếtsứcnhạycảmkhigiábấtđộngsảnhaychứngkhoángiảmsâu,vìđâylànguồnthuthuếchủyếuvàlànguồnthunhậpchínhcủaquanchứcởTrungQuốc.Nếucần,cónhữngchínhphủsẽlàmynhưcácđộiláitàu,mà

theoluật,việclàmnàylàphạmtội.

Chachungkhôngaikhóc

Mộttaylừađảokhánổidanhvàothậpniên1960củaMỹtênlàBernieCornfeld.AnhtalậpmộtcôngtygọilàOPMInternational.Saukhivàotù,anhtiếtlộOPMlàchữviếttắtcủaOtherPeople’sMoney(tiềncủangườikhác).Hiệntượngxàihayđầutưtiềncủangườikhácthoảimáivẫnrấtthôngdụngtrongcácngânhàng,cácquỹđầutư,cácdoanhnghiệpnhànước,ngaycảcáccôngtyđaquốcgia.CólầntôibậtcườikhimộtngàiThượngnghịsĩtrongQuốchộiMỹngâythơhỏimộtanhnhânviênkinhdoanhmới27tuổisaoanhchấpnhậnquánhiềurủirokhiđánhcượccảtỷđôlavềcácchứngchỉbảolãnhnợ(CDO)củabấtđộngsản?Anhtatrảlời:“Khitôithắng,tôisẽđượcnhiềutiềnthưởng.Nếutôithua,thìđâylàOPM.”

Cáchđây15nămtôicóthuêmộtôngCEO.KỹnăngquảnlýcủavịCEOnàylàmtôithánphục,nhấtlàôngchuyênănnhậuđãikháchởnhữngnhàhàngnổitiếngvàđắtnhấttạibấtkỳthànhphốnào:Tokyo,NewYork,HồngKônghayLondon.Chiphítiếpkháchcủaôngnhiềugấpbalầnlươnglậucủaôngta.TrongnhữnglúcmàôngphảiănnhậubằngtiềncủacánhânthìôngchỉchọnMcDonald.

Cácmạngtruyềnthôngđãtốnbaonhiêuthìgiờgiấymựcchonhữngphântíchtạisaocácdoanhnghiệpnhànướclàmănkhônghiệuquảhayngânsáchluônluônbộichi.Bàosinnhàtôicũngbiếtrấtrõcâutrảlời:“OPMmuônnăm”.

Nóitómlại,tôichorằngnămnguyênlýtrênlàkiếnthứccănbảncủamộtsinhviênđạihọcvềvậnhànhkinhtếcủamộtquốcgiahaymộtdoanhnghiệphaymộtcánhân,đủđểgiảithíchmọihiệntượngdùnghịchlývàkhóhiểuđếnđâu...

30tháng04năm2012

Nhờvàiviênaspirin,bệnhnhânđãquaylạisởlàmviệc,nhưngcáinọcungthưtrongganruộtvẫnchờngàygiảiphẫu.ĐâylàchiếnthuậtmàngườiphươngTâygọilà“giấubụidướithảm”(sweptundertherug)hay“đácáithùng(rác)xuốngcuốiđường”(kickthe(trash)candowntheroad).Tạmổn,nhưngmộtngàynàođó,trongnhiệmkỳmới,cólẽmộtngườinàokhácsẽphảilàmcáiviệcdơbẩnlàhútbụihayđổrác.

Tôigọinólàmộtphépmầuvìhiệntượngnàysẽđingượclạitấtcảnguyênlývềkinhtếtàichínhmàtôiđượchọc.Chắctạimìnhhọcchưađủ?Nhưngdùsao,nócũngđãđượcápdụngkháthànhcôngtạiMỹkhiCụcDựtrữLiênbang(FED)bơmtiềncứucácngânhàng,bắtđầuvớigóiQE1vào2008,vàliêntụcintiềnvớiQE2vàsắpchoraQE3trongvàithángtới.Thườngthìkhiintiền,lạmphátvàlãisuấtsẽgiatăngvìlượngcungcủatráiphiếutrànngập.Tuynhiên,vớisựsuythoáivềnhucầutiêudùngvàmứcđộthấtnghiệp,cùngvớisốlượngtiềnkhổnglồđangđượccácnhàđầutưthếgiớinắmgiữ(nhấtlàTrungQuốcvàNhậtBản),thịtrườngdễdàngchấpnhậnlãisuấtthấp(gầnnhưzero)từtráiphiếuchínhphủvìsựvữngchắccủađồngđôlaMỹgiữanhữngbiếnđộngnguyhiểmcủatìnhthế.

KếtquảlàFEDđãcứuđượchệthốngngânhàngmàkhôngphảitrảgiábằnglạmphátvàlãisuất.Tuynhiên,kinhtếMỹđãtiếptụctrìtrệsuốt3nămquavìtiềncácngânhàngnhậnđượcđãkhôngđemchodoanhnghiệpvaylạivìnợxấuvàrủirovẫncòncao.Họgiữtiềncứutrợđểmuatráiphiếucủacácchínhphủchoantoànvàhạnhphúcvớisốtiềnlờikhủngquasaibiệtvềlãisuấtmuavàbán.

Cuốicùng,nhờsựnăngđộngcủanềnkinhtếthịtrườngvànhữngsángtạocủatầnglớpdoanhnhântrẻ,nềnkinhtếMỹchothấyvàitínhiệucủasựhồiphụcvàogiữanămnay.Nhưngngoàiđiểmsángnày,tỷlệthấtnghiệpvẫncao,giáđịaốcvẫnsuygiảm,nợcôngvàtưvẫnđầmđìavàlạmphátvẫnlàmộtđedọaquagiádầuvàlãisuất.Nóitómlại,nhờvàiviênaspirin,bệnhnhânđãquaylạisởlàmviệc,nhưngcáinọcungthưtrongganruộtvẫnchờngàygiảiphẫu.

ĐâylàchiếnthuậtmàngườiphươngTâygọilà“giấubụidướithảm”(sweptundertherug)hay“đácáithùng(rác)xuốngcuốiđường”(kickthe(trash)candowntheroad).Tạmổn,nhưngmộtngàynàođó,trongnhiệmkỳmới,cólẽmộtngườinàokhácsẽphảilàmcáiviệcdơbẩnlàhútbụihayđổrác.

CâuhỏikếtiếplàMỹlàmđượcthếthìtạisaoViệtNamkhôngbắtchướcmàápdụnggiảipháptươngtự?Dĩnhiên,chínhphủViệtNamđangápdụngchínhsáchnàyvàcũngcócơmaythànhcôngnhưchínhphủMỹ.Tuynhiên,cósựkhácbiệtkhásâurộnggiữahainềnkinhtế.

Trướchết,dùchịunhiềutháchthức,đồngđôlaMỹvẫnlàbảnvịchínhtrongcácthanhtoánquốctế.SựsụtgiảmtỷgiáđồngđôlaMỹsẽkhiếncácdựtrữngoạihốicủaTrungQuốc,NhậtBản,Singapore…mấtgiátrịnhanhchóng.CácnhàcầmquyềnnơiđâyđãlàmđủcáchđểgiúpMỹvàgiúpchínhhọgiữbìnhổn.

NềnkinhtếMỹphầnlớnvẫndựatrênvậnhànhthịtrường,vớinhữngdoanhnghiệptưnhânnăngđộng,sángtạovàmạohiểm.NhiềunhàsánglậpcácdoanhnghiệpmũinhọncủanềnkinhtếlànhữngdidântừchâuÁ,ĐôngÂu…vớimộngướcxâydựngnhữngsựnghiệplớnlaotrênsânchơilớnnhấttoàncầu.Trongkhiđó,đầutàucủakinhtếViệtvẫnlànhữngdoanhnghiệpnhànước,vớinhiềuđặcquyền,đặclợi.

Thêmvàođó,đầutưFDIvàFIIvàoMỹlạigiatăngtrongcáckhủnghoảngkinhtếtoàncầuvìsựổnđịnhvàminhbạchcủacơchếquảnlý.CácsuygiảmvềFDIvàFIIchoViệtNamlànhững

tínhiệungượclại.

Trongkhủnghoảngtàichínhnăm2008,donợxấutừgiábấtđộngsảnsụtgiảm,cácngânhàngMỹđãcôngkhaicácsốliệuvàtìnhtrạngcủanhữngsảnphẩmtàichínhđểchínhphủMỹvàcácnhàđầutưcóthểđánhgiá(stresstest)khảnăngsinhtồncủamình.NhiềuđịnhchếhàngđầunhưLehmanBroshayCountrywide…phảiphásảnvànhiềungânhànghayhãngbảohiểmsiêucấpphảibánđiphầnlớnvốnchocácnhàđầutưmới,kểcảchínhphủ.MọibiệnphápcủachínhphủViệtNamvàcácnhómsởhữungânhàngvẫndiễnrasaubứcmànche,nênkhôngaibênngoàicóthểtiênđoánbấtcứđiềugìvềvấnđềhaydiễnbiến.

LiệuViệtNamcóthànhcông(dùtạmbợ)nhưMỹtrongbàitoánkinhtếhiệntại?Chínhphủthìkhátựtin,giốngnhưquảnlýEVNvừabảođảmlànhữngròrỉcủađậpthủyđiệnsôngTranhkhôngnhằmnhògì.Theokinhnghiệmsốngởnhiềuquốcgiađangpháttriển,cácquanchứccàngtựtinthìtôicànglo.

Cáchđâymộtnăm,tôibắttàuhỏacaotốcmớiđưavàovậnhànhcủaTrungQuốcđiđâylàhệthốngtàucaotốcmớiđưavàovậnhànhcủaTrungQuốc,tôiđùahỏiôngquảnlýđoàntàulàôngchắckhôngcósựcốgìchứ?ÔngbảoanhhãytinvàocôngnghệcấptiếnchấtlượngcủaTrungQuốcđi.Chúngtôiđangchiếmlĩnhvịtrísốmộtvềtàucaotốctrênthếgiới.Chỉbatuầnsau,đoàntàuđóbịtrậtrayởÔnChâu,khiếnhơn50ngườithiệtmạng(consốchínhxácvẫnkhôngđượctiếtlộ).

Cácvịquảnlýcóthểđúngđến80%vềxácsuất.Nhưngnếutôicómộtcănnhàởphíadướiđập,tôisẽdọnđiđểngủngonhơn.VàchắcchắnsẽtránhxacácđoàntàucaotốcởTrungQuốc.

26tháng03năm2012

Thếhệ9Xlàmquanhaylàmăn

Vìchúngtacònsốngtrongquákhứ,tôihiểuralàthếhệ“tríthức”tiếpnốicủaViệtNamvẫnthườngcoichuyệnlàmquanlàconđườngcủalựachọn.Làmdoanhnhânvấtvảvàmấtnhiềuthờigianquá…

ôiđượcmờiđếnĐạihọcNgânhàngởThủĐứcđểtảnmạncùngcácbạnsinhviêntrẻvềcơhộikhởinghiệptrongnămNhâmThìn(2012)mànhiềukinhtếgiathếgiớidựđoánlànămcủabiếnđộngvàsuythoái.Nhómtổchứchộithảogồm

sáuđạihọcliênđớicótổngcộng45ngànsinhviên.Chỉkhoảng100ngườihiệndiện,dùsángthứBảy19/11làmộtngàyđẹptrời.Tôinhớbuổinóichuyệncáchđây10năm,cũngmiễnphívàcùngđềtài,tạiđạihọcPhúcĐán,ThượngHảicóđếnhơn2.000sinhviênchennhautrongmưađứngnghe,vìvậybantổchứcphảidờiđịađiểmđếnnơilớnhơn.

Máukinhdoanh?

CólẽcácbạntrẻViệtkhônghứngthúnhiềuvớichuyệnlàmănnhưchúngtađãlầmtưởng?SautrậnbóngđágiữaTuyểnViệtNamvớiIndonesia,đâylàtrậnđấuchungkếtgiảiSEAGamesđượcchờđợitừhainămnay,nórấtquantrọngvàlàniềmtựhàodântộc.Nhưngdùthếnào,đơngiảnđâychỉlàmộtbuổinóichuyệnkhônglấygìlàmthúvịchocácsinhviênngànhkinhtếvàngânhàng.HaytạihaidiễngiảlàtôivàTS.NguyễnMạnhHùngđãkhôngđủkỹnăngvàkinhnghiệm?

Trongcáiquansátphiếndiệncủatôiquanhiềuquốcgia,nhữngdântộcthíchlàmănthườngcómứcsốngvàthunhâpkhảquanhơncácbạnlánggiềng.Phithươngbấtphúmà.Dĩnhiên,cònrấtnhiềuyếutốkhácliênquanvàảnhhưởng,nhưmôitrườngvănhóa,cơchế

chínhphủ,thờicơthuậnlợihaytàinguyêndồidào.Tuynhiên,nếugiữcácmẫusốchungkhácđồngđều,thìtựutrung,mộtngườiMỹvẫnthíchkinhdoanhhơnmộtngườiMexico,ngườiTrungQuốcthíchbuônbánhơnngườiMalaysia,ngườiĐứcthíchlàmănhơnngườiTâyBanNha?

Máulàmquan?

MộtôngngườiPhápnàođótừngnhậnxét:trongmỗingườiViệtNamđềuhiệndiệnmộtôngquannhỏ(unpetitmandarin).Quabaothờiđại,mộngướccủaphầnlớnthanhniênViệtlàhọcgiỏiđểđỗđạtvàlàmquan.Bàithơ“Trăngsángvườnchè”làmộtthểhiệncủagiấcmơViệtđó.Lấyđượccôngchúađểlàmphòmãlàtrúngsốđộcđắc.

Gầnđây,saukhimộtsốđạigiamuamáybayriêng,biểudiễnsiêuxevàcặpkèchândài,giớidoanhnhânmớiđượcđểývàtạovàiấntượngđếncácbạntrẻ.Tuynhiên,lấytiềncủabốmẹđểkhoekhoangthìvẫnthoảimáihơnlàđầutưvàichụcnămcôngsứcvàomộtdựánkinhdoanh.

Conđườngvấtvả

Tạimộtbuổihộithảo,tôiđãnóivềsáuyếutốcănbảncủamọithànhcôngbềnvữngtrênthươngtrườnggồm:độnglực,sứckhỏe,thờigian,hànhđộng,kiếnthứcvàmaymắn.Tôicónóithêmvềnhữngthấtbạisẽđến,ýchíđểtiếptụcgiữlửavànhữngsángtạoliêntụcđểduytrìlợithếcạnhtranh.

Tôicũngnóivềmặttráicủakinhdoanh:nhữngáplựchàngngàytừmọiphía,nhữngtráchnhiệmvớinhânviên,cộngđồngvànhữngchuẩnmựcđạođứcđểtạomộtthươnghiệulâudài.Sauđó,mộtbạntrẻđãnhậnxét:saoquytrìnhthànhcôngcủachúkhámệtmỏi?Chúchỉchocháu“mộtconđườngtắtđểđónđầu”đi.Tôitrảlời:“Nghenóiởđây,đườngtắtcũngvấtvả”

Conđườngmơước

Năm2007,tôicódịpđếnSởKếhoạchThànhphốHồChíMinhđểkývàomộtvănbảngìđótrongviệcxingiấyphépkinhdoanh.Buổitrưatrờinóngnhưthiêuđốtvàtôimuốnđibộsaubữaănnochotiêucơm.Chiếcquầnngắnvàcáiáothunlàmộtgiảipháphợplý.Khiđếncổng,haiôngbảovệkhôngchotôivào.Tôihỏilýdovàđượcbiếtlàlốiănmặccủatôi“tỏtháiđộvôlễ”vớicácôngcôngbộcđangngồitrongphònglạnh.Saumộtbiệnluậnchừng5phút,tôiphảirútluivìphảnhồicủahaiôngbảovệrấtlogicvàvữngvàng.Thuyếtphụcnhấtlàlờiđedọasẽ“nhốttôi”nếucòncãibậy.

Thếgiớichúngta

Cũngtrongbuổimạnđàm,tôinóivềmộtchuyếnxebuýtbuổisángởCopenhagennăm1966.TôiđứngcạnhôngOtto,ThủtướngĐanMạch,vìxeđôngngườikhôngcònchỗngồi.Ôngtađangtrênđườngđilàmhàngngàyvàdùchàohỏinhauthânmật,khônghànhkháchnàocóýđịnhnhườngchỗchoôngquanlớn.Saukhinghechuyện,mộtcôsinhviênnóilàcônghenhưchuyệnkhoahọcgiảtưởng.CôhỏitôicáithếgiớingoàikiađãvàothếkỷXXIrồiphảikhôngthầy?

Vìchúngtacònsốngtrongquákhứ,tôihiểuralàthếhệ“tríthức”tiếpnốicủaViệtNamvẫncoichuyệnlàmquanlàconđườngcủalựachọn.Làmdoanhnhânvấtvảvàmấtnhiềuthờigianquá.Tôiravề,buổitrưanắnggắt,nhưngởchântrời,nhữngđámmâyđenđãmùmịt.Trờisẽmưatochiềunay.Mộtbàihátxưacũbỗngvangvọng…

“Lòngtrầncòntơvươngkhanhtướng,thìđườngtrầnmưabaygiócuốn…cònnhiềuemơi…”

21tháng11năm2011

Trongquanđiểmđổimớiđểcạnhtranhrabiểnlớn.DoanhnhânViệtcầnkhắcphụchaiđiểmyếulàquảnlýtàichínhvàđạođứckỷcương.

rongquátrìnhthayđổiđểtiếnbộ,nhiềudoanhnhânViệthỏitôivềgótchânAchillescủahọ.Tôivàcácnhàđầutưnướcngoàithườnghaytròchuyệnvềvấnđềnày.Theogócnhìncủachúngtôi,haikhuyếtđiểmcủađasốdoanhnghiệpViệtrấtdễ

xácnhận:mộtlàkhảnăngquảntrịtàichínhvàhailàrủirovềđạođứckỷcương.

Dĩnhiên,đâychỉlàmộtnhậnxétchủquan,chưađượckhảosátkỹcàngvềphântíchđịnhlượng(quantitative)hayđịnhchất(qualitative).Nhưngbạnnàomuốnlàmmộtluậnántrêngiảthuyếtnày,tôitinlàcácdữkiệnvàsốliệusẽchứngminhtiềnđềnóitrên.

Mộtdoanhnghiệpdùlớnhaynhỏ,hìnhthànhbằngsựgópvốncủacổđôngđạichúnghaythànhviêntronggiađình,đềuphảilưutâmvàtìmragiảiphápchocácnhucầuvềquảntrịtàichínhsauđây:

Dòngtiền(cashflow)chodoanhnghiệp

Rấtdễhiểu:tiềnthuvàophảiluônnhiềuhơntiềnchira.Tiềnthuvàogồmdoanhthu,tiềnkháchtrảnợ,tiềnvayngânhàng,tiềncủanhàcungcấp,củakháchhàng,tiềngópvốncủacáccổđông,tiềndựtrữ...Tiềnchiralàtấtcảcácchiphínhưnhânviên,vậtliệu,vănphòng,tiềnnợđáohạn,ngắnhaydàihạn,tiềnđầutưđểkhuếchtrươnghayđểđemđổvàobãirác,tiềnbôitrơn,tiềndựphòngchosựcố…

Thànhquảtàichính

Nếudựđoánthuluônnhiềuhơnchitrongbatháng,sáutháng,mộtnăm,banăm,nămnăm,thìtàichínhdoanhnghiệpcóthểnóilàvữngvàng,khôngnhiềulongại.

Ngoàidòngtiền,quảntrịtàichínhcònliênquanđếnviệcđolườnghiệuquảcủadoanhnghiệp.NhữngchỉsốnhưIRR(tỷlệhoàntráinộibộ),ROI(hoàntráitrênđầutư),ROA(hoàntráitrêntàisản),acidtest(tàisảnngắnhạntrênnợngắnhạn)…lànhữngtínhiệuđểxácđịnhhiệunăngcủadoanhnghiệpsovớicácđốithủcùngngành.Ngườitabỏra1.000đồngđểkinhdoanhvàlãiđược100đồngmỗinăm(10%)trongkhibạnđầutư10.000đồngchỉđểđemvề500đồng(5%)thìnhanhhaychậm,họsẽvượtmặtbạndễdàng.

Kỷluậttàichính

Trongcácdoanhnghiệpgiađình,tôithườngthíchnhìncácbàvợgiữtiềnhơn.Đànbàhọtỉmỉ,căncơvàcótrựcgiácbénnhạyhơncácông(thườngcóthóivungtayquátránvìsĩdiệnbạnbèvàhaylạcquanvôlối).Dùthếnào,phảikiểmsoátchặtchẽtúitiền(từthuđếnchi)đểkhôngsađàvàonhữngổgàcủahànhtrìnhlàmăn.

Ngânsáchđềraphảiđượcmọibộphậntuânthủvàthựcthi;mọiđiềuchỉnhphảiđượcđiềunghiênchínhxác;kểcảviệccắtgiảmhaygiatăngvìsựcốbấtthường.

Dựđoánnhucầutươnglai

Aicũngmuốnđầutưvàomộtdoanhnghiệpcókhảnăngpháttriển.Dĩnhiênđóphảilàmộtkhuếchtrươngtrongngànhnghềcốtlõi,khôngphảiđemtiềnlờicủacôngtybánhkẹođivứtvàomộtkhunghỉdưỡngvìbàvợcủaquantổngthíchphongcảnhkhíhậunơiđây.

Ngườiquảnlýtàichínhphảiphântíchmọichỉsốđầutưdựatrêndựđoánvàphảiđồngývềtínhkhảthi.

Mọipháttriểnđềucầnvốnđầutư,từtiềnlờitíchlũynộibộhaytiềnvayhaytiềngópvốntừcáccổđôngbênngoài.Ngườiquảnlýtàichínhtheođúngvaitròphảiduyệtkhánvàđồngývớikếhoạchpháttriểnnàyítnhấtsáuthángtrướcđórồiloliệuphầnvốnđầyđủtrướckhitiếnhànhdựánkhuếchtrương.

Mộtnguyênlýquantrọngkháclàđừngbaogiờdùngvốnvayngắnhạnđểđầutưdàihạn.

Báocáovàkiểmtoán

Nhiệmvụtrướcnhấtcủanhàquảnlýtàichínhlàphảicóbáocáotàichínhchínhxácvàkịpthờichocáccổđông(dùlàcôngtygiađình)vàchosởthuế.Nhữngcôngtylớncầnphảilàmviệcchặtchẽvớimộtcôngtykiểmtoánđộclậpđểthanhtramọisốliệu.Việcbáocáokiểmtoánnếuthựcthinghiêmtúcsẽtạoniềmtinchocổđôngvàhọsẽsẵnsànggópvốnkhicôngtycầntiền.Đâylàyếutốquantrọngtrongtínhthanhkhoảncủacổphiếu,dùcôngtyđãniêmyếthaychưa.

RấtítdoanhnghiệpViệtđạtđượcchỉtiêucaotrongcảnămvấnđềcănbảntrên,ngaycảnhữngcôngtyđãniêmyếttrênsànnhiềunăm.Tạiđây,vaitròcủaGiámđốcTàichính(CFO)rấtmờnhạtvàquyềnhànhchithu,ngânsách,quyếtđịnhđầutư,đôikhingaycảviệcsoạnthảobáocáotàichínhcũngthườngnằmgọntrongtayTổnggiámđốc(CEO)haybàvợcủaôngta.

Khiquỹđầutưnướcngoàiđếnthămcơsởcủakháchhàng,ngườichúngtôimuốnnghenhiềunhấtlàvịCFO.CácCEOthườngchỉlặpđilặplạinhữnggìchúngtôiđãđọctrênbrochurehaywebsite,khônggìmớilạ.Cácchitiếtvềsốliệuvàcáchthứcquảntrịtàichínhchochúngtôimộttầmnhìnchínhxácvàchiếnlượchơnvềcôngty.TiếcthaykhôngmấydoanhnghiệpViệtthấuhiểuđiềunày.

Mộtkhíacạnhyếukémkháclàsựcẩuthả,vôtâmcủadoanh

nhânViệttrongviệcxâydựngvănhóacôngtydựatrêncănbảndàihạn,đạođứcvàchuẩnmựccaocấp.Việcthểhiện“giátrịmềm”củadoanhnghiệpthườngthugọnvàoviệcPRhaylễhộihoànhtrángphôtrương,đánhbóngtêntuổicánhân,thayvìchonhucầucủakháchhàng,sángtạocủasảnphẩmhaysựbềnvữngcủathươnghiệu.

Tầmnhìndàihạnvàtậptrung

Ngườiquảnlýdoanhnghiệpphảibiếtrõtầmnhìnvàgiớihạncủacôngtyđểcómộtkếhoạchpháttriểnlâudàivàbềnvững.Khôngmộthànhtrìnhkinhdoanhnàomàkhônggặptrắctrởvàtháchthức.Vìvậy,ngườilãnhđạophảibiếtrõđíchđếncủadoanhnghiệpvàvữngtayláitrướccácđợtsónglớnnhỏthườnglàmlệchphươnghướng.

Mọithủthuậtchộpgiật,lấyngắnnuôidài,đitắtđónđầu…cóthểtạohiệuứngnhấtthời,nhưngsớmmuộngì,cáctròchơingắnhạnnàysẽcótáchạilớnlàlàmdoanhnghiệpđiquáxarakhỏimụctiêuvàvướngvàovũnglầy.

Sựthỏamãncủakháchhàng

Mộtdoanhnghiệphiệnđạisốngvàchếtvìkháchhàng.Sảnphẩmphảithíchhợpvàcảitiếnthườngtrựcđểđápứngnhucầuluônthayđổicủakháchhàng.Dịchvụhậumãiphảihoànthiệnđểcóđượcsựtrungthànhcủakháchhàng.Yếutốsángtạolàcáchtạothíchthúchokháchhàngđểbiếnhọthànhmộtcôngcụtruyềnbásảnphẩmracáccộngđồngxãhội.

Tómlại,kháchhànglàtàisảnlớnnhấtcủadoanhnghiệp.CácdoanhnhânViệtthườngcócáinhìnméomóvềưutiênphụcvụ.ĐócũnglàlýdotạisaocácdoanhnghiệplớncủaViệtNamvẫnchưađủkhảnăngđểcạnhtranhtrênbiểnlớn.

Tôntrọngcáccổđôngthiểusố

Mỗicôngty,phảicómộtcươnglĩnhdùcóviếtrathànhvănbảnhaykhông,đểmọinhânviêntheođómàvậnhành.Nhưmộtquốcgiacóhiếnpháp,tuyênngônvềdânquyền,cácbộluật…doanhnghiệpphảicócươnglĩnh,chiếnlượcvàđiềulệ…đểkhôngbịrốiloạnkhigặpkhókhănhoặcthayđổibộphậnquảnlý.

Mộtyếutốquantrọngtrongcươnglĩnhlàsựtôntrọngquyềnlợicủacáccổđôngyênlặng(silent)haythiểusố(minority).

NhiềuvịquảnlýViệtkhônghiểurằngtiềngópvốntừchínhphủ(doanhnghiệpnhànước),haycổđôngcôngchúng(public)hayquỹvàcácđầutưcánhân,ngaycảvốnvaytừngânhànglàtiềncủangườikhác(OPM),khôngphảitiềncủariêngmình.

Thêmvàođó,thayvìmộtchínhsách“thôngtintoànbộvàkịpthời”(on-timefulldisclosure)theonhưluậtđịnh,nhiềunhàquảnlýchegiấu,trìhoãn,sửađổihaysángtạothôngtinđểtránhnhữngphảnứngtiêucựcchovịtrívàquyềnlợicủahọ.

Đàotạovàthăngtiếnchođộingũnhânviên

Bổnphậnpháplývànhucầugiữnhânviêngiỏilàmộtvấnđề.Tuynhiên,trênphươngdiệnpháttriểnbềnvững,doanhnghiệpcầntạoniềmtinchođộingũcánbộvàotươnglaiđườngdàicủadoanhnghiệpvàcácquyềnlợiđínhkèm.Ngoàilươngbổngvàthamvọngthăngtiến,cácnhânsựđềumuốnthamdựvàothànhcôngsaucùngcủađơnvị.

HaivũkhímàcácdoanhnghiệpViệthaythiếusótsovớicácdoanhnghiệpnướcngoàilàcácchươngtrìnhhuấnluyệnliêntụcvàcácquyềnmuacổphiếu(options)đểgàibuộcnhânviênvàovớicôngtytronghợptáclâudài.

Nhưngtrênhết,banquảnlýphảiđốixửcôngbằngtrongmọihànhđộngvàphánđoán,khôngphânbiệtquanhệgiađìnhhayxãhội,hoàntoàndựatrênkỹnăngvàthànhquảcủanhânviên.

Lợiíchchoxãhộivànghĩavụvớimọingười

Saucùng,mộtdoanhnghiệpphảicónghĩavụvớicộngđồngxãhộichungquanh.Nếukhôngtạoramộtđónggópgiátrịnào,ítnhấtdoanhnghiệpcũngphảitôntrọngmôitrườngsinhhoạtcủangườidânvàgiađìnhhọ.Nhữngtệnạngâyônhiễmtrongkhôngkhí,trênsôngbiển,thấmvàocácmựcnướcngầm,việcxửlýrácthải,rácytếnguyhiểm,tiếngồnvàantoàngiaothông…lànhữngkỷcươngkhôngnhữngchỉquantrọngtrênphươngdiệnpháplýmàcònlàmộtnghĩavụđểthểhiệnđạođứccủadoanhnghiệp.

Mộttấmgươngkhácđểdoanhnghiệpsoimặtmìnhlàkhônglừabịphaycoithườngkháchhàngbằngnhữngquảngcáosailạc,giảdối,nhữnghàngnháithươnghiệu,nhữngkhuyếnmãibịpbợm,nhữngPRtạosốckhôngcầnthiếthayvukhốngvềđốithủ.

Nóitómlại,trênluậtphápcủangườicòncóluậtphápcủa“trời”.Củacải,danhvọng,ngaycảquyềnlực,đềulàtạmbợ.Chúngtachỉhạnhphúcvàdoanhnghiệpchỉcóthể“thànhcông”khichúngtatuânthủluậttrời,dựatrênbấtcứtínngưỡnghayniềmtinnào.

Trongkhidoanhnhânthườngthanphiềnvềcơchếhaythủtụclỗithờicủachínhphủ,vềthịhiếusínhngoạihayhamrẻcủakháchhàng,vềđiềukiệnsuythoáicủakinhtếtoàncầu…chúngtacũngcầnnhìnlạichínhmìnhđểkhắcphụcnhữngyếukémcănbảntrongquátrìnhđổimớiđểcạnhtranh…

20tháng09năm2012

“Đầutưđangànhlàcănbệnhhoangtưởng”

Đầutưđangànhchẳngkhácnàochongườibệnhởcùngvớingườikhỏeđểthànhdịchbệnhnguyhiểm.

(TS.AlanPhantrảlờiVnexpress.net)

◆Nhiềutậpđoàn,doanhnghiệplớncủaViệtNamđangrơivàothualỗnặngnềsaucơnsayđầutưtráingành.Ôngnhìnnhậnbàihọcnàynhưthếnào?

−Đólàcănbệnhcủalòngthamvàsựhoangtưởng.Khithànhcôngtrongmộtvàilĩnhvực,conngườithườngcóhoangtưởnglàcóthểthànhcôngtrongnhiềulĩnhvực.KhôngriênggìcácnhàkinhdoanhViệtNammàphầnlớndoanhnhântrênthếgiớihaybịbệnhnày.Thànhratôikhôngngạcnhiên.Khicótiềntrongtayvàcómộtvàithànhcôngbanđầuthìhọnghĩnhưvậy.

◆Ôngchorằngđâulàđộngcơthựcsựkhiếncácdoanhnghiệplaovàođầutưtráingànhdùhọkhôngcónănglựcquảntrịcốtlõi?

−Ngoàiyếutốlòngtham,sĩdiện,còndotưduylàmănchộpgiật,manhmún.Họnghĩrằngcáinàylàtốtnhưngthựctìnhlàcáihạichohọ.Nhưngcũngkhôngtráchđượcvìtrongmộtcơchếnhưhiệnnay,phầnlớndựatrênquanhệthayvìmồhôinướcmắtcủasángtạo,củasựvậnhành.Họdámlaovàolĩnhvựctráingànhvìnhìnvàongắnhạn,thấycómốiquanhệnọkiavàcứthếđầutư.

Thôngtinvềthịtrườngrấtkém,họkhôngcầnbiếtnhiềulắmvề

kháchhàng.Họnghĩcóquanhệlàsẽthắngđượcđốithủ.Nhiềungườiđầutưtheođámđông,bầyđàn.Khithấyvàingườikiếmđượctiềntrongchứngkhoánthìnhànhàlênsànchơi.Nhưngkhichứngkhoánđixuống,lạithấynhiềungườikiếmbộntừđịaốcthìlạiàoàođổvàobấtđộngsản…

◆Nhưngđầutưđangànhcũngphảicónhữnglợithếnhấtđịnhchứ?

−Tôikhôngthấycólợithếnào.Mộtanhchuyênlàmthựcphẩmmàđòimởtrườngđạihọc,anhlàmkhoángsảnlạiđimởkháchsạn…Ngườinướcngoàihọnghenhữngcâuchuyệnnàythấyrấtbuồncười,khôihàibởicóbiếtgìđâumàlàm.

Đầutưđangànhkiểunàygiốngnhưnhétngườibệnhvàoởcùngngườikhỏe,đểchongườikhỏelâybệnhtheo.Conbệnhkhôngthểvìởvớingườikhỏemàhếtbệnhđược.Lấytiềncủangườimạnhđemchiachongườiyếuthìcũngsẽyếuthôi.Nếudoanhnghiệpđãtốtthìnênđầutưđểkhuếchtrươnglĩnhvựckinhdoanhcốtlõithayvìđinuôinhiềucôngtyconyếu.Nguyêntắckinhdoanhcănbảnlàkhôngnémđồngtiềntốtvàocùngvớinhữngđồngtiềnxấu.

◆Nhiềudoanhnghiệplớn,cótiềmlựcđãpháttriểnlĩnhvựccốtlõicủamìnhởmộtmứcnhấtđịnhnhưngmuốnđầutưthêmvàocácngànhphụtrợ,bổsungcholĩnhvựcchính.Vậyôngcólờikhuyêngìchohọ?

−Cóhaicáchđểkhuếchtrương,mộtlàtheochiềungang–đangành,cáinàytôihoàntoànkhôngủnghộ.Hailàtheochiềudọc,tứclàvừasảnxuấtvừamuốnnắmluôncảnguyênliệuvậtliệuđầuvào,tiêuthụ,thịtrường,cáchnàytôiủnghộ.Tùyvàochiếnlượccủamỗicôngtymàlựachọncácphươngthứckhácnhau.Nhưngnếunguồnnguyênliệucôngtybạnnhậpcónhiềuđốithủthamgiacạnhtranhcùngcungcấpthìkhôngcầnphảilolắngvìgiácảsẽtốt.Nhưvậy,khôngnêngianhậpthịtrườngnày.Ngượclại,nếucôngtyphảiphụthuộcquánhiềuvàomộthoặchaiđơnvịđộcquyềnthìnênmởrộngđầutưđểnắmcảkhâunguyênliệu,tiêuthụchochắcăn.

◆Nhưngcóngườinóikhôngnênbỏquánhiềuquảtrứngvào

mộtgiỏđầutư.Vậyvớinhữngngườimuốnđadạnghóadanhmụcđầutưthìnênlàmnhưthếnào,thưaông?

−Lờikhuyêncủatôilàđầutưthìnênđầutưnhiềungành,nhiềurổnhưngđólàdướigócđộcánhân,cònlàmquảnlýthìnênquảnlýmộtngành.Ngànhnàothíchhợpnhất,làmgiỏinhấtthìchămchúvàolàmthayvìchạylăngxăngnhiềungành.

?◆Nhiềuýkiếnchorằng,trìnhđộchuyênnghiệptheotừnglĩnhvựctạiViệtNamchưacaonênđiềukiệngianhậpngànhdễ.Vìthế,khichưakịpchuyênnghiệpthìcácdoanhnghiệpđãbịcạnhtranhsứtđầumẻtrán.Ôngnghĩsao?

−Đươngnhiên.Khiràocảnthấpthìnhiềungườichạyvào.CứnhìnthửởViệtNam,tôithấynhiềunhấtlàkinhdoanhtiệmcàphê,aicũnglàmcàphê.Bởiđiềukiệnđểkinhdoanhtronglĩnhvựcnàykhôngkhó.

◆Mộtthờigian,nhiềudoanhnghiệpsảnxuấtvàkinhdoanhvậtliệuxâydựngđãdùngvốnngắnhạnđểđầutưbấtđộngsảnvìhọnghĩrằngsẽtạođầurachocácsảnphẩmvậtliệucủamình.Ôngnghĩsaovềcáchquảntrịdòngtiềnnày?

−Khôngriênggìtrongbấtđộngsản.PhầnlớndoanhnghiệpViệtNamđivayngắnhạnđầutưdàihạnnênluôngặpvấnđề.NgườiViệtNamcũngnhưTrungQuốcvẫncótưduythâmcăncốđếlàcoitrọngbấtđộngsản.Đốivớihọ,tấcđấtlàtấcvàngnênbấtđộngsảnluônđượcđịnhgiácao.Nhưngtrongthếgiớihiệnđạithìmọiviệckhácrồi.Nhàcửa,chỗởchỉlàmộtnhucầubìnhthườngthôi.Cũngnhiềucôngtử,thiếugia,đạigiaởHàNộicódịpsangNewYork,Singaporethìhọđãthấyngôinhàkhôngcònnghĩalýgì.

◆Trênthếgiới,cổphiếucủanhữngcôngtyđangànhđượcưachuộngthếnào,thưaông?

−ỞMỹgầnnhưkhôngcòncôngtyđangànhnào.CònởthịtrườngchâuÁthìvẫncònnhưngdầndầnsẽlụnbạibởikhóquảnlý.

◆VậyvớitrườnghợpcủaViệtNam,cáccôngtyđầutưđangànhnêntiếptụcđầutưtráingànhhaythoáivốn?

−Khôngnênkéodàinhững“xácchếtbiếtđi”,cứnuôinhữngcáiđórồirốtcụctàinguyênvàtàilựcsẽbịthuichộtdần.Theotôi,phảimạnhdạnchonhữngtậpđoàn,côngtykhônglàmđượcviệcphásản.

ThanhThanhLanghi10tháng09năm2012

Trongnềnkinhtếquốcgia,ngườidânlàkháchhàng,lànhàđầutưvàcácquanchứclàngườibánhàng.Mụctiêulàsựthỏamãncủa“ThượngĐế”.Ngoàiviệclàmchotúitiềncủadâncàngngàycàngphồngto,bộmáylãnhđạophảitạothươnghiệu,hay“niềmtin”củakháchhàngvàochấtlượngdịchvụcủamình.Ítnhấtlàhọphảitinrằngngườibánsẽgiaođúngmónhàng,đúnggiờvàđúnggiá…nhưlờihứa.

hinóichuyệnkinhtế,nhiềuchuyêngiathườnglêngiọngnghiêmtúcvàdùngnhữngdanhtừkhóhiểunhấtphalẫnnhữngkhẩuhiệuchínhtrịrồikèmtheonhữngconsốthườnglàdocácnhómlợiíchcungcấpđểkhôngaithấyrõnhững

mụctiêucủariêngmìnhvàphenhóm.Thựcra,sựđiềuhànhkinhtếcủaquốcgiakhôngkhácgìviệcđiềuhànhmộtdoanhnghiệp.Mộtnềnkinhtếcũngcầndoanhthu(thuế,hàngxuấtkhẩu,kiềuhối…),vốnđầutư(FDI,FII,dựtrữngoạitệ,vốnvay...),chiphí(nhânsự,giávốnhànghóahaydịchvụ,hậucần…),lờihaylỗ(dòngtiềnâmhaydương…),tàisảnvànợ,thươnghiệu(niềmtinvàsựthỏamãncủangườidân),mứctăngtrưởngv.v…

Dođó,chúngtacóthểđánhgiákhảnăngthànhcônghaythấtbạicủamộtnềnkinhtếdựatrênnhữngchỉtiêuápdụngchodoanhnghiệp.Khihọpđểbànvềmộtdựánhaymộtdoanhnghiệp,hộiđồngthẩmđịnhcủaquỹđầutưthườnglưuýđếnbốnyếutốthenchốttrongvấnđềkhảthi:sảnphẩmhaydịchvụ;banquảntrị;kếhoạchtiếpthịvàhiệuquảtàichính.

Mộtquảnlýquỹthôngminhthườngbiếtbỏquanhững“gươngvàkhói”(smokeandmirror),nhữnghìnhthứcđánhbónghoànhtrángđểcheđậyyếukémvànhữngchitiếtthựcsựvônghĩavớisự

thànhcôngcủadựán.Cáccôngdâncókiếnthứcvàtầmnhìncũngphảiđánhgiámộtnềnkinhtếthậtchínhxác,khoahọcvàcânbằngvềhiệuquảcủađồngtiềnbỏra,quathuếhaynợcônghaytiềninthêm(mộthìnhthứcthuế).

Einsteincónhắcchúngtalà“khôngngừngđặtcâuhỏi”.Sauđâylànhữngcâuhỏicủatôi,cóthểthiếusót,nhưngchắcchắnsẽgiúptôiđánhgiátốthơncơhộivàrủirotrongtươnglaicủanềnkinhtếViệtNam.

Nhưmộtdoanhnghiệp,mộtquốcgiađềucóthếmạnhcạnhtranhvàđặcthùdântộctrongnhữngchủđạocủanềnkinhtế.Vớiyếutốđịalývàdânsố,Singapoređãthànhcôngkhisửdụngdịchvụtàichínhquốctếchoxứsở.Mỹcómũinhọncôngnghệcấpcaovàthịtrườngtiêuthụkhủng;trongkhiTrungQuốcdựavàomôhìnhsảnxuấtcôngnghiệpthôngdụngchotoàncầu.Nhậtcólợithếcủamộtvănhóamangtínhtổchứccaođểthâutómthịtrườngtiêudùngchấtlượng;trongkhiẤnĐộbiếtlợidụngmộtlượnglớntrithứcthôngthạoAnhngữđểgiànhphầnthắngtrongcôngnghệphầnmềm.

ViệtNamđangđổtiềnđầutưnhiềunhấtvàolĩnhvựcgì?Lĩnhvựcđócósảnphẩm,dịchvụgìđặcthùhaycólợithếcạnhtranhgìtrênthươngtrườngquốctế?Chúngtađangđầutưdàntrảivàxuthờihaychuyênsâuvàbềnvững?Sựlựachọnsảnphẩmvàdịchvụcóthôngminhvàsángtạohaysaochép?

Hainhântốquantrọngcủanhàlãnhđạolàkiếnthứcvàkinhnghiệm.Kiếnthứcđâykhôngphảilàbằngcấp,màlàmộtdòngsuytưởngvàphântíchđượcbổsunghàngngàyquađámmâycủanhânloại.Kinhnghiệmlànhữngthànhquảtừchiếntrườngthựcsự,thuahaythắng,bằngcôngsứccủachínhmìnhvàđộingũxungquanh.

Hainhântốtrênsẽgiúpchonhàlãnhđạocómộttầmnhìnxa,chínhxác;cũngnhưmộtphánđoánsắcbénhơnkhitrựcdiệnnhững

đòihỏicủatìnhthế.Dĩnhiên,lãnhđạokhôngthểđixahơncácnhântàitrongnhómquảntrị;giátrịthựccủatoànđộingũcộnghưởngsẽlàvũkhíthenchốtkhilâmtrận.

VớiViệtNam,banquảntrịkinhtếcủachúngtacóhộitụđượcnhữngngườigiỏinhấtvềkiếnthứcvàkinhnghiệmđểđiềuhành?Lãnhđạođãđủtựtinđểchiêumộnhữngngườitàigiỏi?

MộtnhàhiềntriếtTrungQuốcdạy:“Muốnthốngtrịthiênhạthìhãyphụcvụmọingười”.Phụcvụvàđápứngđượcnhucầuđểkháchhàngthỏamãnlàmộtkếhoạchtiếpthịthànhcông.Đâythựcsựlàmộthànhđộngliêntục,chứkhôngphảimộtvàikhẩuhiệukhônngoanhaymộtcôngườimẫutrẻđẹptrongmộtphútquảngcáotrêntivi.

Trongnềnkinhtếquốcgia,ngườidânlàkháchhàng,lànhàđầutưvàcácquanchứclàngườibánhàng.Mụctiêulàsựthỏamãncủa“Thượngđế”.Ngoàiviệclàmchotúitiềncủadâncàngngàycàngphồngto,bộmáylãnhđạophảitạothươnghiệu,hay“niềmtin”củakháchhàngvàochấtlượngdịchvụcủamình.Ítnhấtlàhọphảitinrằngngườibánsẽgiaođúngmónhàng,đúnggiờvàđúnggiá…nhưlờihứa.

Trongcácdịchvụcủachínhphủ,quantrọnglàcôngănviệclàm,anninh,ytế,giáodục,môitrường,vănhóavàbảohiểmxãhội.Ngoàira,mộtnhiệmvụ“mềm”nhưngcầnthiếtlàtạoniềmtinvàotươnglaichokháchhàngvớisựminhbạch,trungthựcvàsángtạo.

Cáclãnhđạokinhtếđãđápứngđượcnhucầunàychưa?Nhữngngườidânđangsinhhoạthàngngàycó“tin”vàonhữnggiảiphápđềnghị,nhữngdựándàihạn,nhữngthựcthiluậtlệ,nhữngtiêuxàiđadạngcủachínhphủ?Cụthểhơn,họcótinlàchínhphủđanglàmtấtcảđểbảođảmgiátrịcủađồngtiềnViệtNam,đểkhảnăngthunhậpvàmuasắmgiatăngđềuđặn,đểmôitrườngsốngphùhợpvớisứckhỏecôngcộng,đểxãhộibớtbứcxứcvềtệnạnvănhóa?

Saucùng,mọinhàđầutưđềumuốnđồngtiềncủamìnhđượcsửdụnghiệuquảvàsinhlợithườngtrực.Ngoàicácconsốvềlợinhuậnvàdoanhthu,họquantâmnhấtđếnchỉsốhoàntrái(ROI:returnoninvestment).Dùkếhoạch,banquảntrị,kỹnăngtiếpthị…cóhaygiỏiđếnđâu,nhàđầutưsẽcholàvớvẩnnếucôngtyliêntụcthualỗ.

Câuhỏingườidânthườngđặtrachomọichínhphủlà:“Trongnhiệmkỳcủaônghaybà,đờisốngchúngtôicókhảquanhơnkhông?”Vềvậtchất,vềsứckhỏe,vềtinhthần,vềtươnglaiconcái…tôicónhiềuhyvọngvàlạcquanhơnkhông?Cácôngbàđãđemtiềnthuế,tiềnnợcông…đầutưvàonhữngthứgìvàhiệuquảtàichínhcủachúnglàthếnào?Cácôngbàtiêuxàitrongtiếtkiệmvàcẩntrọngsốtiềncủachúngtôihaythíchđixâynhữngvănphònghoànhtráng,muanhữngsiêuxe,mởtiệctùng...đểhưởngthụ?

Trong10dựánđầutưthìluôncómộtvàidựánthualỗ,nhưngnếucả10đầutưđềulỗnặngthìkhôngaimuốnbỏmộtxuvàoquỹcủacácôngbà.Dĩnhiên,cònrấtnhiềuyếutốảnhhưởngđếnkếtquảcủabấtcứdựánđầutưnào.Thờithế,maymắn,quanhệ,biếnđộngxãhội,thiêntai…đềucóthểtrởthànhnhữngtácđộngchủyếu.Nhưngchúngtaphảitùythuộcvàonhữngphântíchđịnhlượngnêutrênđểđánhgiácơhộithànhcôngcủadựán;cũngnhưnhữngrủirokhiếnchúngta“tiềnmấttậtmang”.

Dođó,qualăngkínhcủabốngócnhìnchính,ngườidâncóthểđoánđượclàcácnhàlãnhđạokinhtếcóđủkhảnăngđưaconthuyềnnàyvượtsóngcao,rabiểnlớn,ganhđuanganghàngvớimọiđốithủvàđốitáctrongngôilàngtoàncầu?Haylàchúngtaphảicầunguyệnmỗingày?

07tháng06năm2012

Lạmphátcáimácthànhđạt

“Thànhcônglàđạtđượcgìmìnhmongmuốn.Hạnhphúclàmuốnnhữnggìmìnhđạtđược.”(Successisgettingwhatyouwant.Happinessiswantingwhatyouget.)

DALECARNEGIE

ầnđây,tôihay“bị”gánchocáimáclàdoanhnhân“thànhđạt”.Mộtcôphóngviêncòngọitôilà“tỷphú”dùtôiđãyêucầulàxinnóirõchỉlàtỷphútiềnđồng.Khimộttừngữnàobịlạmdụng,tôithườngpháttriểnmộtdịứnglạthường.

Thànhđạt,đỉnhcao,đạigia…mộtngàyrồiphásản,tộiphạm,siêulừa…mộtngàykhác.Bểdâucủangônngữcònsốngđộnghơnnhữngbiếnđộngthayđổitrongthựctại.

Hìnhảnhcủathànhđạt

Vàibạntrẻgửithưmongtôichỉchobíquyếtđểtrởthànhmộtdoanhnhânthànhđạt.Tôihỏilạilàhọnghĩmộtdoanhnhânthànhđạtthìphảirasao?Tấtcảđềuchorằngphảicótiềnđểtiêuxài,phảiđượcxãhộitrọngvọngkínhnể,phảicóquyềnlựcquaquanhệ...

Tôithườngtrảlờilàcácbạncómộtgócnhìn,dùrấtphổthôngởxứnày,nhưngrấtsailạckhiđốidiệnvớithựctế.Cáigiáphảitrảchonhững“ướcmuốn”ởtrêncólẽcácbạnsẽkhôngbaogiờmuốntrả.

Thêmvàođó,mácđạigiacànglớnthìcàngnhiềuganhtịthùđịch.Chỉđọcvànghenhữngtinđồnhayvukhốngvềmìnhcũngmấthếtngàygiờ.Sau15nămquảnlýmộtcôngtycôngcộngởMỹ,tôinghĩlàmìnhđãquáquenvớinhữngthịphi,bịađặtcủacácdiễnđàntrênNet;nhưngsaunhữngthịphitừviệccácmạngtruyềnthông“bơm”lênlàmtôiphảitínhđếnchuyệntịnhkhẩuđểcóhaichữbình

an.

GốcrễcủaThànhvàĐạt

Theotôihiểu,chữ“thànhđạt”gộplạihaiphầnchính:thànhcôngtrongcôngviệcvàđạtđếnmụctiêucủacánhântrongsựnghiệp.Nóxácđịnhđỉnhcaocủaconngười;nếumụctiêucủamộtdoanhnhânlàtiềnthìanhchịtađangnằmtrênnúicủa,nếulàmộttusĩthìtâmlinhngàiđãgiácngộvềcốtlõicủađạo,nếulàmộttrígiảthìôngbànàyđangnắmtúikhônvàkiếnthứccủanhânloạiv.v…Tuynhiên,mỗicánhânđềucónhữngđẳngcấpkhácnhau,nênmụctiêuđể“đạtđến”cũngrấtkhácbiệt.Dođó,cái“đạt”củangườinàycóthểlàcái“thua”củangườikhác.

Cònphần“thành”thìcàngbấpbênhhơnvìnhữngthànhcônglâudàivàbềnvữngrấthiếmkhixảyratrênthươngtrườnghaytrongđờisống.NgaycảnhữngvậnđộngviêntàigiỏisiêuđẳngnhưRogerFedererhayTigerWoodcũngvấpngãnhiềulầnvàsẽlặnmất,cácđộibónglừngdanhnhưManchesterUnitedhayLakerscũngthuađậmởnhiềutrậnđấuvàcácsiêusaotronglàngvănnghệnhưJ.K.RowlinghayClintEastwoodcũngdínhlíuđếnnhiều“bomthối”(flops).10côngtyhàngđầucủaMỹvàothậpniên1950giờchỉcònGMvàFordlàtrụlạinhờsựhỗtrợcủachínhphủ.Tiềnbạc,quyềnlực,danhvọng,ngaycảtìnhyêu…đếnrồiđi,córồikhông.Vớithờigian,mọithànhcôngđềulàtạmbợ.

VậycómộtdoanhnhânnàoởViệtNamhaytrênthếgiớixứngđangvớidanhhiệu“doanhnhânthànhđạt”hay“conngườithànhđạt”?

Mộtngườithànhđạt

Tôiluônnghĩlàmộtconngườikhivượtkhỏinhữngnhucầuhốithúcvềcơmáovàcóchúttựdo,giátrịđẳngcấpcủahọphảiđượcđịnhlượngtrênsáukhíacạnhđểđượctạmgọilàthànhđạt:sứckhỏe,tinhthần,trítuệ,xãhội,tiềnbạcvàtâmlinh.Theosáutiêuchuẩnnàythìchắcchắncánhântôikhôngphảilàconngườithànhđạt,ngaycảtrongvàichụcnămtớikhitôigầnxuốnglỗ.Thựcvậy,

thànhđạtsaođượckhiđịnhgiáconngườimìnhquasáutiêuchítrên,tôiphảitựnhậnlàmìnhcònnhiềuthiếukém.

Vớicácbạn,tôinghĩmọingườiphảilàmmộtchuẩnlượngriêngchomình.Sứckhỏecủabạncókhamnổimộtchươngtrìnhlàmviệcliêntục16giờmỗingày;vànhữngchuyếnbayliênlụcđịanămbảylầnmỗitháng?Tinhthầncủabạncómấtđicáibénnhậycủaphánđoánkhibịvâybủabởiáplực,vàýchícócònsắtđá,nhiệthuyếtcócòntrànđầykhisựnghiệpđứngbênlềvựcthẳm?Sựhènnhátvàanthânkhôngbaogiờlàmộtlựachọnchongườithànhđạt.

Vềtrítuệ,bạncócậpnhậtkiếnthức,tìmtòinghiêncứumỗingày?Bạncóthườngxuyênđặtcâuhỏichomọibiệnluậnvàsẵnsàngquênđitựái,sĩdiện,thànhkiếnnếumìnhsai?Cònnhữngliênhệvớigiađìnhvàxãhội,bạncólolắngvà“chođi”đầyđủchomọingườithânhaysơ,vớimộttìnhthươngkhôngđiềukiện?Kínhnểvàtôntrọngnhữngngườikémmaymắn,chânthànhvàtrântrọngnhữngngườiđangcộngtác?

Vềtiềnbạc,yếutốchínhmàmọingườidùngđểtônvinhcácđạigia,thìbạncónhiềunhưmộtđạigiavớituyênbốlà“tiềncủatôiănđếnbahaysáuđờicũngkhônghết”?Cólẽkhôngnhiềunhưvậy,nhưngphảiđủđểmộtcơnbãotàichínhlớn,mộtquyếtđịnhsailầmcủamộtnhânviên,haymộtthayđổixãhộikhôngthểlàmtàisảntạodựngbaonămquabiếnmất.Tôithườngnóiđùakhithiênhạhỏitôigiàunhưthếnàorằng“TôichỉcầnsốngvớimộtsiêumẫuquốctếtronghainămlàphảiquayvềMỹxinlĩnhtrợcấp‘ansinhxãhội’củachínhphủsuốtcuộcđờicònlại.”

Nhưngnếubạnchưahộiđủnămyếutốtrênvề“thànhđạt”,thìvẫncònchúthyvọngvềyếutốsaucùng:cáiconngườibêntrong.Trongconngười“khôngthànhđạt”củatôi,mộtđiềuluônlàmtôihạnhphúc:tâmlinhbìnhanvàgiácngộ.Tôihọccáchthathứchomình,chongười;tôikhôngghentị,giậnhờnvớiaihayvớihoàncảnhnào;tôibiếtơnvàbiếtyêuthương,trântrọngtừngniềmvuinhonhỏđếnvớiđờisốngmỗingày.

Hạnhphúccủangườithànhđạt

Tôiluônhưngphấnmỗikhiđingủnếukếtquảcôngviệccủangàyhômnayvượtquakếtquảcủangàyhômtrước.Nóxácđịnhtôiđangtiếnbộtrênhànhtrìnhphiêulưucủacuộcđờivàđâylàđộnglựcthúcđẩytôimạnhbước.Cáiđíchthànhđạtcólẽkhôngbaogiờđến,nhưngcóphảicáctriếtgiađãkhuyêntamụctiêu“khôngphảilàđiểmđếnmàlàcuộclữhành”(thevoyage,notthedestination)?

Dĩnhiênđólàcánhântôi.Cònnhữngdoanhnhânthànhđạtkhácthìsao?Tôinghĩchỉcóôngtavàcônhântìnhmàônghaytâmsựcùnglàbiếtrõ.Cáimácthànhđạtkhôngphảimấttiềnđểmua,vàngườisửdụngcũngkhôngphảiđóngthuế,nênsựlạmphátdanhtừnàycũnglàmộtđiềudễhiểu.Tôichỉnghĩcácbạntrẻđangmuốnlàmngườithànhđạtnênquênđidanhtừvànhớđếncáithựcchất.

GeorgeBurnsđãchiasẻ:“Tôithựcsựnghĩrằngthấtbạikhilàmđiềumìnhyêuthíchtốthơnlàthànhcôngvớiđiềumìnhkhinhghét”(Ihonestlythinkitisbettertobeafailureatsomethingyoulovethantobeasuccessatsomethingyouhate).

15tháng03năm2012

Cólẽđâylàsựkiệnvàbàihọclớnnhấtcủanăm2011.Cáclãnhtụchínhtrịvàkinhtếnghĩmìnhmiễnnhiễmkhỏiđịnhluậttựnhiên?Họchorằnghọsẽvượtquamọilăngnhăngcủathờithếvàthahồănmiễnphí.Rằnghọsẽtồntạithêmvàithếhệnữa.Rằngcáilựachọndùphilývàxấuxíđếnđâucũngsẽquađikhihọhạcánhantoànvàngườidânsẽquênhaycườithathứkhinhớlại.

ónhiềusựkiệnđểquênhơnlàghinhớchonăm2011.ChuyệnnợcôngchâuÂu,MỹvàcảTrungQuốc.ChuyệnsóngthầnNhậtBản.ChuyệnbiểutìnhcáchmạngHoaNhài.ChuyệnSteveJobsrađi.Gầnchúngtahơn,chuyệnbàThủtướngvà

lũlụtởTháiLan.ChuyệnquàGiángSinhcủadânBắcTriềuTiênkhilãnhtụcủahọquađời.

ViệtNamthìcógìđểbànluận?Theocácchuyêngiachínhphủvàcácđạibiểunhândân,lạmphát,lãisuất,tỷgiá,bấtđộngsản,chứngkhoán,tíndụngđenvànợxấungânhàngđềuvẫnổnvàsẽtốtđẹphơntrongnăm2012.

Trongnhữngngàycuốinăm,trờilạnhcoro,làmcáccặpnhântìnhhaytrùmchănnằmnhà,suytưởngvềquákhứvàtươnglai.CácmạngtruyềnthôngtừMỹđếnViệtđuanhaulàmbảngxếphạngnhữngbiếncốhaynhữngnhânvậtđượccoilà“quantrọng”nhấttrongnămcũ.Tộinghiệp!Chúngtathiđuasuốtnăm,từchínhtrường,thươngtrườngđếnvậnđộngtrường,sânkhấuphimảnh…ỞViệtNam,cònthêmmànthiđuathànhtích,huânchươnglaođộng,bằngcấpvàcácbàidiễnvăn.Vậymàcuốinăm,chúngtalạicònbịnghevềnhữngthiđuakhácnữatrênthếgiới,khôngănnhậpgìđếnniềmvuinhonhỏtrongcănphòngấmcúng.

Hơingượcđời,đêmNoeltôilạinghĩvềluậtnhânquảcủanhàPhật.Chúngtaluôngặtháinhữnggìmìnhgieotrồng.Mộtcốgắng

chânthànhthiệný,dùkếtquảcólàthấtbại,cũngđemlạichongườilàmmộtbàihọcđánggiáđểthànhcônglớnhơntrongtươnglai.Mộthysinhvìlợiíchchungcủacộngđồng,dùkhôngaibiếtđến,vẫnđemlạinhữngthỏamãncánhânmàthànhquảlàsựanbìnhcùngsứcmạnhnộitại.Mộtnếpsốngchừngmựchàihòavànhữngcẩntrọngvềănuốngvàluyệntậpsẽđemchothânthểnhữngngàythángmạnhkhỏe,minhmẫn.

Ngượclại,nhữnglựachọnsailầmbaogiờcũngphảitrảgiá,khôngsớmthìmuộn.Khôngcóbữaănnàomiễnphítrongđờisống.Bệnhtậtsẽtheosaunhữngănnhậutiệctùng,mặccảmsẽhànhhạnhữngkẻthamnhũnglạmquyềnthế,sụpđổphảixảyravớinhữnglâuđàixâykhôngnềnmóng.Tuynhiên,ôngTrờicũnghaychơitròoáiămkhiếnchúngtalầmtưởngrằngnguyênlýnàycóngoạilệ.ChúngtanhìnnhữngtànáccủaStalin,củaGhadafi,…kéodàihàngchụcniênkỷvànghingờcônglýcủaTrời.

HyLạpcườithỏamãnkhithấycácngânhàngquốctếnguxuẩnđưatiềnchomìnhxàivôtộivạ.Họkhôngnghĩhậuquảcủachụcnămsuythoáisắpđếnkhiphảixùnợ.Ởbìnhdiệnrộnglớnhơn,cácchínhphủMỹ,Anh,TâyBanNha,Ý…sẽphảitrảgiáchocácgóikíchcầutrongchínhsáchbơmtíndụngvàintiềncứungânhàng.Dĩnhiên,khicảkinhtếthếgiớitùythuộcvàosựổnđịnhcủađồngđôla,ngàymànướcMỹphảitrảgiáchắcchắnxahơnngàycácnướcnhỏphảitrả.Nhưngnợkhôngbaogiờtựnhiênbiếnmất,chỉcómộtlựachọnlàtựtaphảixùnợhoặcđểconcháutrảsaunày.Điềuantâmhiệngiờlànhữngmónnợtưhaycôngcóthểđượcđáoquađáolạitrongvàinămtới,giấugiếmdướithảmchođếnkhihôithốiquá,phảikéora.Cànglâulãisuấtcàngtíchlũy,hậuquảcànglớnvànhiềumónnợsẽkhôngbaogiờtrảđủ.

Cólẽđâylàsựkiệnvàbàihọclớnnhấtcủanăm2011.Cáclãnhtụchínhtrịvàkinhtếnghĩmìnhmiễnnhiễmkhỏiđịnhluậtthiênnhiên?Họchorằnghọsẽvượtquamọilăngnhăngcủathờithếvàthahồănmiễnphí.Rằnghọsẽtồntạithêmvàithếhệnữa.Rằngcáilựachọndùphilývàxấuxíđếnđâucũngsẽquađikhihọhạcánhantoànvàngườidânsẽquênhaycườithathứkhinhớlại.

ĐôikhitôicũngmấtđiniềmtinvàoluậtcủaTrờivàchorằnghọđúng.Cólẽđólàchútchuachátcònsótlạicủatuổigià?

ChiềuGiángSinh,tôitìnhcờxemmộtbộphimhoạthìnhcủaDisneytênTangled(Côngchúatócdài).Chuyệnvềmộtnàngcôngchúabịbàphùthủybắtđikhivừachàođời.Bàcầnmáitócmầunhiệmcủacôđểtrẻđẹpmãi.Côlớnlênvàluônnghĩrằngđâylàmẹmình.Bàcấmkhôngchocôrakhỏicáithápcaotùngục,bàgiảithíchthếgiớingoàikiakhủngkhiếp,tànbạolắm,cônênngoanngoãnnghelờibàdạydỗđểcuộcđờiđược“ổnđịnh”.

Nhưngtrongthâmtâm,côvẫnaoướcvềmộtngàycủa“tựdo”dùphảitrảgiá.Mộtchàngăntrộmđưacôrakhỏingụctùvàcâuchuyệnkếtthúcnhưmọichuyệncổtích.Kẻgianbịtiêudiệtvàngườitửtếsốnghạnhphúcđờiđời.Bàihátkhicôthoátkhỏigọngkìmcủabàphùthủy“I’veseenthelight”(Tôiđãthấyánhsáng)thậttruyềncảm.

Dùđôikhiconngười“biquan”trongtôichêcườicáiấutrĩcủanhữngcâuchuyệncổtích,tôivẫnyêuchúngvôcùng.Đâylàthếgiớicủađạođức,củachânthậtvàcaoquý.NóxácđịnhlạichochúngtaniềmtinvàoluậtTrời,vàocáiđẹpvĩnhhằngcủacônglý,vàoluậtnhânquảcủanhàPhật,vàotìnhngườiluônsángngờiquanghịchcảnh.

Vàingàynữa,thếgiớisẽbướcquamộtcộtmốcmớicủathờigian.Chúngtakhôngbiếtnăm2012sẽđemlại“cônglý”nhưcáccâuchuyệncổtíchhaykhông?HaymộtđạihọadiệtvongchotoàncầunhưlờitiêntricủavănminhMaya?Dùthếnào,tôitinrằngƠnTrênvẫnquantâmđếnđịnhmệnhconngườivà“bìnhandướithếchongườithiệntâm”vẫnlàmộtnguyênlýđểsống.

TuầnViệtNam,vietnamnet.vn,28tháng12năm2011

ChiếnthuậtdukíchthờiInternet

Điểmyếucủaviệckinhdoanhdukíchchínhlàmặttráicủanhữngyếutốđãtạosứcmạnhchochiếnthuậtnày.

aunhiềuchiếnthắngtừquákhứđểcóhòabình,nhưngchiếnthuậtdukíchcólẽđãmọcrễvàotưduyvàvănhóaViệtNam.Khôngnhữngthôngdụngtrongcácứngxửhàngngày,nhiềudoanhnhânViệtcoichiếnthuậtnàylàcănbảnđểđiềuhành

quảnlýcôngty.

Gợiýtừ“BinhPháp”củaTônTử,cácthếhệnốitiếpđãkiếntrúcchiếnthuậtdukíchthànhmộthìnhthái“sốngvàđánh”dựatrênđặcđiểmsauđây.

Trướchết,dukíchquânthườnglàphenhómnhỏnênhọphảitránhđốiđầutrựctiếpvớiđạiquânđịch.Tậptrungvàonhữngtrậnchiếnnhỏ,khicólợithếđặcbiệtđểtấncôngnhanhvàrútluinhanh.Nhưvậy,nhómdukíchphảinăngđộng,dùngnhiềucáchgâybấtngờ,dựavàosựgandạvàsángtạothayvìnguyêntàilựclớn,làmhaomònđốiphươngchođếnkhihọchánnảnvàbỏcuộc.

Lốikinhdoanhdukíchcũngtốnkhánhiềugiấymựctronggiớinghiêncứuvềphươngthứcápdụngtrongquảntrịvàsáchviếtvềcáchtiếpthịdukíchtrànngậpcáccửahàngsách.RiêngôngTHarvEkerđãnổidanhkhilậpracảmộttrườnggọilà“GuerrillaBusinessSchool”(TrườngKinhdoanhkiểudukích)đểdạyhàngngàndoanhnhântrẻvềchiếnthuậtnày.Ôngchođâylàcáchhaynhấtđểkhởinghiệpcũngnhưđiềuhànhcácdoanhnghiệptưnhânnhỏ.Lợithếlớnnhấtchốnglạicácđốithủlàxàitiềnrấttiếtkiệmquacácthủthuậtlàmănkhônngoan,mưumẹođểtạohiệuquảlớntronghoạtđộngkinhdoanh.

Tôihoàntoànđồngývềtácdụngcủachiếnthuậtdukíchtrongnhiềutrườnghợplàmăn;đặcbiệtlàkhichúngtacònnontrẻvàcố

gắngđểsốngcòn.Nhưngkhitưduycủangườiquảnlýbịgiớihạnbởitầmnhìndukíchthìdoanhnghiệpchỉcóthểtrởthànhmộttiểuthương,dùthànhcôngtrongviệckiếmtiềnchocánhânvàgiađình;cũngkhônggìấntượngkhisosánhvớicácbậcđànanhđangdẫnđầutrênnhữngsânchơilớnbécủathếgiới.

Điểmyếucủaviệckinhdoanhdukíchchínhlàmặttráicủanhữngyếutốđãtạosứcmạnhchochiếnthuậtnày.

Vìnghĩlàmìnhnhỏbévàphảinétránhcácđốithủ,nêndoanhnhândukíchthườngngạingùngkhirabiểnlớnđểcạnhtranhtrựctiếptrongmộtmôitrườngxalạ.Gầnđây,nhiềudoanhnghiệpđãlênkếhoạchmạohiểmtấncôngthịtrườngmớinhưtưvấncủatôi(quakếhoạchniêmyếttrênsànchứngkhoánMỹ,dùngđònbẩyM&Avàquảnlýquốctế)nhưngcuốicùngđãcorúmlạivàogiờchótnhưmộtdukíchquânkiêntrìbámtrụkhôngmuốnrờibỏđịaphương.Câyđađầulàngvẫncaovúttầngxanh.

Yếukémkháclàsựnăngđộngkhôngcânđối.Vìquánăngđộng,doanhnhândukíchchụplấycơhộimớikhôngngầnngại,gâyranhiềuđầutưdàntrải.Khácvớimộtchiếnthuậtpháttriểnsâurộngvàlâudàikhirabiểnlớn,ởtrườnghợpnày,dukíchquânthườngnghĩcáccơhộinàylàchuyệndễthựchiện,đánhnhanhrútnhanh,khôngnhiềurủiro.Dĩnhiên,aicũngthấyrõhậuquảcủanhữngđầutưdàntrảicủanhiềudoanhnghiệpViệtlớnnhỏ,nhấtlàkhigiáchứngkhoánvàbấtđộngsảnquaychiều.

Tưduydukíchcũngphátsinhmộtvănhóathiếusòngphẳng,khôngminhbạchvàcóthểchứađựngnhiềulắtléo,nócóthểphùhợptrongchiếntranhnhưngkhônghẳnđúngkhihộinhậpmộtsânchơilớnvềkinhtế.Vìdựavàoyếutốbấtngờ,cầnchegiấukỹthựclựccũngnhưýđịnhcủamình,nêndoanhnghiệpdukíchdùngnhiềungụytrang,khiếnchuyệncởimởhoàntoàn(fulldisclosure)trởthànhmộtvấnnạnchođốitác,kháchhàngvànhânviên.Khóaiđoánbiếtđượcsuynghĩcủacácvịchủnhânhayquảnlýtrongmụctiêusaucùnghaynhữngsắpxếpđằngsauhậutrường.

Trongchiếnthuật,sinhmạngcủadukíchquâncũngtùythuộcrấtnhiềuvàomứcđộtincậyvàođồngđội,đốitácvàcácquanhệmậtthiết.Đólàlýdodoanhnghiệpdukíchthườngdùng“giađìnhtrị”,vìkhôngđủtincậyngườingoàiđểsửdụngnhântài,khônglàmănrõ

ràngvớingườilạvàcoiquanhệvớiquanchứclàcộtsốngquantrọnghơnsảnphẩm,kháchhàng,haykếhoạchpháttriển.

Tệnhấttrongtưduydukíchlàmộtbiệnhộthôngdụngkhigâynênnhữngsaitráivềquảntrịcũngnhưđạođức.Lýdotiệnlợinêuralàvìmìnhnhỏyếuthìmìnhđượcphépsửdụngnhữngchiêuđònkhôngchínhthốnghaycòngọilàtàgiáo.Cứucánhbiệnminhchophươngtiệnlàcâunóinằmlòngcủacáctaycơhội.

NhiềunhàđầutưnướcngoàiđãthanphiềnvềnhữngthủđoạnngắnhạnnàycủadoanhnhânViệtvàcũnglàcátínhkháphổthôngởTrungQuốc.Cáibềmặthấpdẫnngoạnmụcấntượngbanđầuluônluôntheosaubằngnhữngchiêuđònkhóngờtới.TôihaymuakẹohạtđiềuViệtđểtặngbạnbèkhirờinước.Dùvớinhữngthươnghiệuhàngđầu,lớphạtđiềutrênmặtluônlớn,đềuvàsạchsovớilớphạtđiềuphíasau,chúngđen,nhỏ,gẫyvụnvàchứanhiềuđườnghơn.Saukhithửquabảy,támthươnghiệuđểtìmmộtsảnphẩmchấtlượngđồngnhất,tôiđànhbỏcuộc.NhữnghàngxuấtkhẩutừViệtNamhayTrungQuốcthườngmangtiếngxấunàytronggiớimuahàng,từáoquầngiầydépđếnđồgỗhaythựcphẩm.NógâychođốitáccảmgiáclàítdoanhnhânViệtnàosẵnsànglàmăntrungthựcvàlâudài.

CuộcchiếnchốngPháp,chốngMỹđãđivàolịchsửhơn40nămvàcáclớpngườitrẻtrênthếgiớithậmchícònkhôngbiếttôinóigìkhinóiđếnchiếntranhViệtNam.MộtsinhviêncaohọcMỹtừnghỏitôiViệtNamcótọalạcgầnIranvàIraq?MộtcôbánhàngngườiẤn,saukhitốtnghiệpcửnhânsửhọc,cũngkhẳngđịnhViệtNamđãliênminhvớiNhậtđểđánhMỹvàĐứctrongmộtthếchiếnnàođóthờiTrungCổ.Đâykhôngphảilàhaitrườnghợpriênglẻ.Khirangoàicộngđồngtríthức,thậmchíđến99,99%ngườidânthếgiớikhôngbiếtgìvềđịalýhaylịchsửViệtNam.Vớihọ,ViệtNamkhôngcóchútảnhhưởngđếncácchủđềluậnbànvềkinhtế,chínhtrịhayvănhóavàdấuấnxãhội.DườngnhưchỉcóngườiViệtvẫnámảnhhàngngàybởinhữngchiếnthắngxaxưanhưtrậnchiếnthànhTroycủaHyLạphaytrậnbaovâyLaMãcủaHannibal.

TrongkhicáclãnhđạodoanhnghiệpchâuÁbậnrộnlênkếhoạchtoàncầunhưSamsungcủaHànQuốclậpkếhoạchsảnxuấthàngđiệntử;HoaVĩcủaTrungQuốclậpkếhoạchsảnxuấtthiếtbịviễnthông;DjarumcủaIndonesialậpkếhoạchsảnxuấtthuốclá;ShangriLacủa

Singaporevềkháchsạn,nhữngdoanhnghiệplớnnhấtViệtNamlạicoichuyệnphárừng,trồngcaosuởLàolàmụctiêuquantrọngnhấttrong10nămtới.GiốngnhưngườiPháplầnđầuđếnĐôngDươnghơn120nămvềtrước.

Baogiờchúngtamớirờibỏkhurừngrậmtrongđầuócchúngta?

TạpchíDoanhnhânsố92

Chúngtacóthểthườngthỏamãnmọiđòihỏivềcônglýkhingồiimvàkhônglàmgìcả.(Wemayoftenfulfillalltherulesofjusticebysittingstillanddoingnothing.)

ADAMSMITH

ăm1976,NewYorkngậpchìmtrongcôngnợvìchínhquyềnthànhphốliêntụctiêuxàichonhữngchươngtrìnhgọilà“xãhội”vàcho“phenhóm”.Ngânsáchgiatăngcùnghệthốngquanchứcvàsưucaothuếnặngkhiếncácdoanhgiabỏchạy

khỏiNewYork.Đốidiệnvớithảmhọaphásản,thànhphốkêugọichínhphủliênbangcứutrợkhẩncấp.TổngthốngMỹkhiđóHenryFordđãtrảlờibằngmộtcâunóiđivàolịchsử:“DropDead”(Hãychếtđi).Hơn90%dânMỹhoannghênhquyếtđịnhsángsuốtnày.

ChưabaogiờtôithấycácchuyêngiaViệtNamhăngháivàbậnrộnnhưlúcnày.Ngàynàocũngcóvàibagiảipháptrêncácbáochođủmọivấnđềkinhtế.Vàchưabaogiờcácthànhphầnkinhtếlạikhócthanỉôinhưthếnày.AicũngxinchínhphủcứugiúpvớiOPMvàtốtnhấtlà“choluôn”thìkhỏiphảihạchtoánlôithôi.

Vềnợxấungânhàng,nhànướcđềnghịmộtcôngtymuabánnợxấu100ngàntỷ,nhưngvàichuyêngiacủacácviệnnghiêncứunói30tỷlàđủrồi.Mộtchuyêngiacógiấyphépthìchorằng200ngàntỷlà

tốithiểu;trongkhivàiôngkhôngcógiấyphépthìđòi600ngàntỷ.Suyngẫmlại,khôngaibiếtnợxấunótrònméothếnào,sốtiềnthựcsựlàbaonhiêu,nợxấucủadoanhnghiệpnhànướcchiếmtỷlệbaonhiêu,cácthanhtracókiểmsoátđượcconsốnàytừnhữngngânhàngquốcdoanhkhông,baonhiêuphầntrămnợxấulàchocáccôngtyconhaycháucủacácchủngânhàngvaymượn?Cònchuyệnmuanợxấuđểbánchoai,vớigiánào,thutiềnrasao,aiđượcưutiên…thìcũngcóvàichụcgiảiphápđềnghị.

Quađếnviệcgiảicứucácdoanhnghiệp,nhấtlàtronglĩnhvựcbấtđộngsảnvàvậtliệuxâydựng,cácchuyêngiacònnăngđộnghơnvìchuyệnnhàcửathìngaycảcácbácxeômcũnglà“chuyêngia”;rồigaycấnhơnlàhạlãisuấtxuốngcòn5%,8%hay10%?Cònchuyệngiãnhaykhoanhnợtheonghịquyếtthìcácngânhàngđãâmthầmlàmcảchụcnămnay,khôngaithắcmắc.Rồichuyệnmua“hàngtồnkho”?Liệuchínhphủcómuađủhàng?Tìnhtrạnghiệntạiđãchứngminhchocácgiảiphápnày.

Tuầnvừarồi,tôighénhàmộtngườibạnăntối.Vợchồngbạncóhaiconsongsinh2tuổivàmộtcon4tuổi.Khivừanhậptiệcthìbađứatranhnhauđồchơivàđồăn,cãinhauỏmtỏivàlakhóclớnhơncảcácdiễnviêntrongmộtphimtìnhbiđát.Haivợchồngthửmọigiảipháp,từcácgóicứutrợđếncácdọadẫmtrừngphạt.Sau20phút,haivợchồngthuacuộcvàkhôngaiănuốnggìđược.Tôiđềnghịmộtgiảiphápđơngiản:nămngườilớnsẽratiệmănvàđểlạicănnhàchobađứabévàhaibàôsin.15phútsau,từquánăn,ôngchồnggọiđiệnthoạivề,bàôsinxácnhậnlàlũtrẻđãvuivẻchơiđùavàănuốngtronghòathuận.

Thựcra,cácthànhphầnkinhtếcủamọiquốcgiacũnggiốngnhưlũtrẻ.Họthíchtạonhữngquấypháồnàođểnhậnnhữngbanphát“miễnphí”từcácnguồnlựctàichínhhayhànhchính.Khihọbiếtchắcchắnrằngnhữngânhuệnàysẽkhôngđến,họsẽphảichịuđựngvàtìmgiảiphápkhác,sángtạotừtríóc,contimvàýchí.

TrởlạicâuchuyệnNewYork,mọithànhphầncólợiíchnơiđâycũngkêulavànguyềnrủachínhphủliênbangvàithángsauquyết

địnhcủaTổngthốngFord.Nhưnghọđãlàmnhữnggìphảilàm:cânbằngngânsách,cởibỏthủtụcrườmrà,năngđộngtrongviệckhuyếnkhíchcácdoanhnhân,kêugọiđầutư…Nămnămsau,tìnhthếổnđịnh.Vớimộttưduyquảntrịsángtạomớimẻ,chínhquyềnvàngườidânđãđạtđượcnhữngthànhtíchấntượng,đưaNewYorkvềlạivịtríhàngđầucủaMỹ.

Chonên,nếucácbáchỏitôivềnợxấu,tôisẽnói:“HãyĐểChúngChếtĐi”.Ngânhàngnhànướcchỉcầnbảođảmkhoảng100triệuđồngtốiđachomỗingườigửitiềnvàchúngtacóthểchấpnhậnsựsụpđổcủavàichụcngânhàngkhônghềhấngì.

Hỏivềcácdoanhnghiệpbấtđộngsản,tôisẽnói:“HãyĐểChúngChếtĐi”.Cáccănhộvàcáclôđấtsẽbịhạgiárẻmạt,tạocơhộituyệtvờichonhữngngườidâncóthunhậptrungbình.

Hỏivềcácdoanhnghiệpnhànước,tôisẽnói:“HãyĐểChúngChếtĐi”.DòngtiềnOPMđãcạnkiệt.Cácanhchịnàocólãithìcứtiếptục.Cònlỗthìtôibánngaychocácnhàđầutư,nộihayngoại.Trênhết,mọiđặclợiđặcquyềnsẽchấmdứt.Chỉkhiđốidiệnthựcsựvớicạnhtranhthịtrường,chúngtamớibiếtbanquảntrịnàocótrítuệvàđảmlựcđểsinhtồn.

Hỏivềcácđơnvịhànhchínhcầnthêmtiềnđểđốt,tôisẽnói:“HãyĐểChúngChếtĐi”.Thayvàođó,chúngtôisẽdạycácbạnmộtkỹnăngquantrọngmàcácbạnkhônghềbiết.Đólàlàmviệcvàphụcvụ.

Nhiềuthânhữusẽhỏitôilàôngkhônglongạigìvềnhữngxáotrộnxãhộivànạnthấtnghiệpkhicáccôngtythinhaulănrachết?TôixinthưarằngKHÔNG.Bởivìhailýdo.Thứnhấtcăncứvàocácnguồndữliệuđángtincậy,ướctínhsốtàisảnnhànrỗitrongdânkhoảng50tỷđôlaMỹ.SốvàngvàđôlanàyđangbịrútgiấuvìdânkhôngtintưởngvàotươnglaikinhtếOPMvớilốiđiềuhànhdựatrên

“quanhệvàxincho”.Khihọnhậnralàchínhphủkhôngcanthiệpvôíchvàocáchkiếmtiềncủamộtthịtrườngtựdo,dòngtiềnnàysẽchảyvàonềnkinhtếtạomộtcúhíchngoạnmục.Việtkiềuvàcácnhàđầutưnướcngoàicũngsècókhảnăngbơmthêm20tỷđôla,dưđủđểkíchthíchnềnkinhtế.

LýdothứhailàtôitinvàotàinăngvàsựbềnbỉcủadoanhnhânViệt.Chỉtrongvòng5nămkhiđếnMỹ,phầnlớnnhữngngườidânthấthọcvàkhôngvốnđãgâydựngchomìnhvàconcáinhữngtàisảnđángkể.Hiệnnay,3triệuViệtkiềutạiMỹtạoramộtGDPnganghàngvới90triệudânViệtNamtrongnước,dùhọkhôngcódầukhí,khoángsảnhayđấtđaiđểbán.MộttriệuViệtkiềukhácởchâuÂu,châuÚcvàtoànthếgiớicũngđãcónhữngthànhcôngtươngtự.

Mộtgiảiphápthậtđơngiảnmàtôiđềnghịlêncácnhàlãnhđạokinhtếlà“đừnglàmgìcả”.Hãytindânvàgiaoquyềnlạichocácdoanhnghiệptưnhântựứngxử.Trongsángtạovàhồisinhsẽcómồhôivànướcmắt.Trongquátrìnhtrưởngthành,cácemthườngphảichịunhiềugiantruânđauđớn.Vàiemsẽkhôngquakhỏi.Nhưngđâylàđịnhluậtcủathiênnhiên.

Nắngmùahèvẫnđangrựcrỡ,cùngtròchơiOlympicđangtưngbừngbênLondon.Tạisaocácbáckhôngnhâncơhộinàymàđemvợcondungoạnnhỉ?BácnàokhôngthíchthểthaothìquaHawaiitắmởBlackSandBeach(cátđentuyềnvàmịn).BácnàoghétMỹthìcóthànhphốSanácủaYemenhayMacaucủaTrungQuốc.Cácbácsẽvuivẻ,thoảimáivàkhivềlạiquêhươngsaukỳnghỉ,cácbácsẽthấybọntrẻkhôngcònmènheolaónữa.Đờichẳngđẹplắmsao?

30tháng07năm2012

Camđaibay

Cáihànhđộngnhỏnhặtnhanhchóngtạonênmộttưduymớivànhiềukếhoạchbổsungkháctiếptụcnốiđuôi.Càng“làm”nhiều,càngkhiếnchúngtrởthànhthóiquenhàngngày,hàngtuần,hàngtháng.

Conrắnkhôngthayđượcdaphảichết.Nhữngđầuóckhôngchịucởimởthayđổisẽngừnghoạtđộng.

FRIEDRICHNIETZSCHE

áchđâyvàitháng,tôiđượcnghelạimộtcâuchuyệncườiphổbiếncủakháchnướcngoàitạiHàNộitừmộtquanchứccaocấp.MộtdukháchAnhhỏimộthướngdẫnviêndulịch:“ChúngtôiđãđithămVịnhHạLong(HaLongBay),Vịnh

CamRanh(CamRanhBay)…Mộtvịnhkháctôithấyquảngcáokhắpxứnày,chắcphảihấpdẫnlắm,chúngtôimuốntớiCamDaiBay.”

Chúngtôicườimộtchút,nhưngtôikhôngbiếtnghexong,ôngcóthấychúthổthẹn?Mộtdấuấncóthểnhiềuhơncácbiểungữ…lạilàbachữđơngiản:“Cấmđáibậy”.

TạiNewYorkvàothậpniên1970,lốiquảntrịhànhchínhcủacácthịtrưởngphekhuynhtảđảngDânchủnhưLindsay,Koch…khiếntỷlệtộiáccôngcộngnhưtrộmcướp,giếtngười,mạidâm…tăngmạnh.KhuTimesSquare(QuảngTrườngThờiĐại)nổidanhkhôngcònbóngdukháchvìđâylàtrungtâmổchứacáctệnạnvềđêm.Kinhtếkhủnghoảng,ngânsáchlãngphívớicácchươngtrìnhmịdân.Cácôngthịtrưởng“siêutiếnbộ”nàychorằngphầnlớntộiphạmlànhữngdândađennghèokhó,phảicứugiúpvàgiáodụcthayvìtrừngphạt.Ngườigiàuchạytrốnkhỏithànhphố,vìthuếlợitứcvàkinhdoanhlênrấtcaovàtộiáccàngngàycànggiatăng,khiếnchongânsáchcàngthêmhaohụt.

KếtquảlàNewYorkgầntuyênbốphásảnvàonăm1975,phảinộpđơnxinchínhphủliênbangcứuviệnvàTổngThốngFordđãtrảlờibằngcâunóibấthủ:“DropDead”(Hãychếtđi).

CửtriquaysangbầuchođảngCộnghòavàthịtrưởngRudyGiulianihứasẽquétsạchmọirácrưởichoxãhội.Chươngtrìnhcủaôngbắtđầubằngmộtbướcrấtnhỏ:dẹpsạchbọnlaucửakínhxehơi.

Khoảng10nămtrướcđó,cáctrẻemnghèoNewYorknghĩramộtcáchkiếmtiềnlẻkháhiệuquả.Tạivàingãtưnơihayxảyranạnkẹtxe,cácemxintàixếcholauchùikínhxeđểđổilấymộthaiđôlatiền“tip”.Phầnlớnkhôngaitừchốilờimờidễthươngnàytừcáckhuônmặtngâythơvàcũngvìsốtiềnquáít.

Thấycácemlàmănđược,bọntộiphạmnhảyvàokinhdoanhtheobìnhdiệnlớn.Cáctayđầugấuđượctrảikhắpthànhphốtạimọingãtưvàgầnnhưđòitiềnmãilộmọitàixế.Trướckhitàixếcódịpphảnứng,chúngxịtloạithuốcchùinhiềubọtxàphòngxóahẳntầmnhìn.Bạnnàokhôngtrả5đôla(hoặccaohơnchocácsiêuxe)phảitựleoxuốnglauchùicửakính,gâynạnkẹtxekhủngkhiếp.Bạnnàophànnàncóthểbịănđòntạichỗhayxebịcàotrầyxước.Chínhquyềnkhôngcanthiệpvìđâylànhómcửtri“nghèo”cầnđượcxãhộigiúpđỡ.

Guilianidiệttrừbọn“laukínhxe”khôngnhânnhượng.Chỉtrongbangàysaukhiôngnhậmchức,NewYorkkhôngcònbóngdángmộttênlaukínhxenào,kểcảtrẻem.Đâylàmộtthôngđiệpngắngọnvàhữuhiệu.“Chúngtôikhôngchấpnhậnmộttệnạnxãhộinào,dùlànhỏnhất.”Mộtthôngđiệpkhônghềloantruyềnquacácmạngtruyềnthônghaybiểungữ,màbằng“hànhđộng”thựctế,dứtkhoátvànhanhchóng.Khỏicầnphảinóithêmlàsauđó,NewYorktrởlạivớivịtrí“ÔngHoàngcủacácthànhphốMỹ”.Kinhdoanhbộcpháttạothanhkhoảnchongânsách,tộiphạmgiảmvìphápluậtnghiêmkhắc,ngườigiàuvàdukháchnườmnượpquaylại…tấtcảvìNewYorkđãtrởlạilàmộtvùngđấtlành,mộtnơiđángsống.

Cáchđây20năm,sứckhỏecủatôiđãsuysụptệhại.NhưnhiềuđứatrẻkhácởViệtNam,giađìnhvàxãhộitạochotôithóiquenđánhrăngmộtlầnvàobuổisángkhithứcdậy.Khigặpngườiđẹphaydựcácbuổihọpquantrọng,tôinhaithêmmiếng“gum”bạchàchothơmmiệng.Chođếnmộtngàykhitôiđọcmộtbàiviếtlàvikhuẩntrong

răngthựcsựlànguồngốccủamọiloạibệnhtật,kểcảbệnhtimmạch.Sốnghơn40năm,chẳngbácsĩnàonóivớitôiđiềunày.

Từhômđó,tôiluônđánhrăngsaumỗilầnăn,dùănnhiềuhayít.Thóiquennhỏnàyđãcảithiệnsứckhỏecủatôithấyrõ.Từviệclàmđơngiảnđó,tôibắtđầuchúýđếncáckiếnthứcvềsứckhỏenhiềuhơn,cáchănuốngraucủ,tậpthểdụcđếncáchtậpthởvàngồithiền.Tôihãnhdiệnmànói,20nămnay,tôiítbệnhhơn40nămtrướcđó.

Mộthànhđộngnhỏnhanhchóngtạonênmộttưduymớivànhiềukếhoạchbổsungkháctiếptụcnốiđuôi.Càng“làm”nhiều,càngcóđiềukiệntạothóiquenhàngngày,hàngtuần,hàngtháng.

MôitrườngvệsinhởSingaporecóthểcoilàsạchnhấtthếgiới.Tấtcảbắtđầubằnglệnhcấmkhạcnhổ,vứtrácbừabãi…nơicôngcộngcủachínhquyềnLýQuangDiệuvàonăm1968.NgườidânSingapoređãtậpthóiquentrênkhibiếtrằngcảnhsátSingaporerấtquyếtliệttrongviệcthựcthiluậtnày(phạt100đôlaSingnếuvứttànthuốcbừabãi).CũnggốcngườiTrungQuốc,nhưngdânSingaporehànhxửkháchẳnngườiTrungQuốc,dùnơicôngcộnghaychốnriêngtư.

Nguồngốccủavănminhvàvănhóacủamộtcánhânhaymộtdântộcbắtđầutừnhữngquyếtđịnhnhỏvàđơngiản.Nhiềubạnhỏinếutôi“được”tưvấnchocácnhàquảnlýđôthịthìtôisẽkhuyênhọlàmgì?Tôisẽnóilàcácbáchãyramộtlệnhtrongngàyđầutiênnhậmchứclà“tênnàođáibậyhayxảrácbậysẽbịnhốtbangàytù”.Vànghiêmchỉnhthựcthiluậtphápkhôngnhânnhượng,dùngườiviphạmlàvợchồnghayconcháuyêuquýcủacácbác.

Khibỏtùnhữngtênđáibậytrênđấtđaiđườngphố,ngườidânsẽhiểulàcácbáccũngsẵnsàngbỏtùnhữngtênđáibậytrênnềnkinhtếvàtàichínhcủaViệtNam.

17tháng07năm2012

TôiviếtbàidướiđâychobáoĐấtViệtvàocuốinăm2011.Saugầnmộtnăm,tìnhhìnhvàtinhthầntạođộngcơchobàiviếtvẫnkhônggìthayđổi.Đólàmộtđiềuđángbuồn,chothấychúngtavẫngiậmchântạichỗ.Tệhơnnữa,trongkhiniềmtinđangthấpthỏmrađi,chúngtalạiloayhoayvớinhữnggiảiphápcũ.

guyễnLâmViên-ChủtịchCôngtyCổphầnVinamitnóivớitôirằng“thiênthầnsẽhiệnratrongnhữngtìnhthếtuyệtvọngnhất”.Tôicũnghyvọngnhưvậy.Bởivìchúngtađangởgiờthứ25.Hoặcchúngtalàmchủđịnhmệnh;haychúng

tasẽbịcuốnđitrongmộtcơnlốcxoáykháccủalịchsử.Cáikhácbiệtduynhấtlàýchímuốnthayđổi,sẵnsàngchấpnhậncuộcgiảiphẫu,để…ngàymaitươisánghơn…

ALANPHAN(02/09/2012)

Ngày9/11/2011,QuốchộithôngquaNghịquyếtvềKếhoạchpháttriểnkinhtế-xãhộinăm2012vớinhiềuchỉtiêuquantrọngnhưGDPđạt6-6,5%,CPItăngdưới10%,tổngkimngạchxuấtkhẩutăng13%,nhậpsiêukhoảng11-12%tổngkimngạchxuấtkhẩu,tổngvốnđầutưpháttriểnxãhộikhoảng33,5%.Nhưngtheotôi,tựthâncácconsốkhôngcónhiềuýnghĩa,quantrọngnhấtlàphảibiếtđiểmyếucủanềnkinhtếđểhạnchếvàđiểmmạnhđểpháthuy.

Nềnkinhtếnàocũngvậy,nếunămquasuygiảmlàdohậuquảcủamộtsốchínhsáchnhữngnămtrước,nhấtlàthờikỳkhủnghoảngkinhtếtoàncầunăm2008.Lúcđó,đểcứucácdoanhnghiệpkhỏinguycơphásản,chínhquyềntungtiềnhỗtrợlãisuất.Đâylàchính

sáchkhôngthôngminhlắm.Vì,nămqualạmphátcaolàdolượngtiềnbịtungranhiều;cácdoanhnghiệpyếuđượccứusốngtrởthànhgánhnặngchonềnkinhtế,gánhnặngchocácdoanhnghiệpmạnh.Ngoàira,nămquachúngtabịảnhhưởngbởikhủnghoảngkinhtếthếgiới.CuộckhủnghoảngnợcôngchâuÂurơivàovòngxoáytồitệ.Ngườidâncácnướcgiàutrongkhốinàykhôngmuốnchínhphủbỏtiềnthuếcủamìnhracứucácnướcđangkhókhăn.Mộtvàinướcthuộckhốinàychắcchắnsẽtáchkhỏiliênminh.NgaycảTrungQuốccũngđangđốidiệnvớivôvànkhókhăn.

Trongbốicảnhđó,kinhtếViệtNambịảnhhưởngvìthịtrườngxuấtkhẩucủachúngtachủyếulàMỹÂu,châuPhivàthịtrườngnhậpkhẩuchủyếulàTrungQuốc.Trướcđây,chúngtapháttriểnbằngcáchtậndụngnguồntàinguyênthiênnhiênsẵncónhưngnayđãmộtphầncạnkiệt,khôngcònlàlợithếcạnhtranh.Nhữngtráingonthấpthìchúngtađãănhếtrồi,cònnhữngtráitrêncaokhóháihơn.

Điểmyếucủanềnkinhtếtrongnhữngnămquathấyrõnhấtlàởhệthốngngânhàngvàbấtđộngsản.NếuápdụngtiêuchuẩnthếgiớivàoViệtNamthìđasốngânhàngcủachúngtakhôngđạtchuẩn.Giábấtđộngsảnthìquácao,caohơnởMỹ,đólàthựctếkhôngthểchấpnhận.ThunhậpcủangườidânMỹhơnViệtNamđến40lầnnhưnggiánhàđấtcủahọrẻhơnchúngtađếnhơnphânnửa.Điềunàyphảiđượcđiềuchỉnh.Khiđiềuchỉnhthìcódoanhnghiệptrắngtay,nhưngphảichấpnhận.Vídụnhưbịbệnhthìphảibiếtnguyênnhânđểđiềutrịtậngốc,chứuốngvàiviênthuốcthìchỉgiảmđaunhấtthời.Hãyđểchothịtrườngquyếtđịnhsựsốngcòncủadoanhnghiệp.Nhữngchínhsáchcủachínhphủbanrachỉlàđiềuchỉnhvàlàmtrọngtài.Chúngtađãthamgiasânchơithếgiới,muacủathếgiớivàbánchothếgiớithìnênđểthịtrườngquyếtđịnhtấtcả.

TừnhữngđiểmyếuđómàViệtNamxuấthiệnnhữngđiểmsángsauđây:Thứnhất,khitôivềViệtNamnăm2006thìnhậnthấycácdoanhnhânrấthưngphấn,hưngphấnquáthìdẫnđếnngạomạn,xemtalànhất.Sởdĩnhưthếvìhọkiếmtiềnquádễ,đụngvàochứngkhoánthìgiàu,đụngvàobấtđộngsảnthìcànggiàuto.Dođóhọkhôngcầnsuynghĩ,khôngcầnđầutưvàomáymóc,côngnghệvàcon

người.Nhữngnămqua,kinhtếkhókhănnênhọđãthayđổicáchkinhdoanh,họbiếtđầutưgiátrị,đầutưvàoconngười.

Thứhai,trướcđâydoanhnhânlàmăndựatrênmốiquanhệ,từđósinhrathamnhũng,nhũngnhiễu.Nhưngkhihọlàmănkhókhănthìkhôngthểchiphongbìvôtộivạ.Dođóthamnhũngsẽítđi,môitrườngtrongsạchhơn,chínhsáchthôngthoánghơn,quanhệgiữadoanhnhânvàchínhquyềnđẹphơn.

Thứba,bộichingânsáchsẽgiảm,thuchingânsáchlànhmạnh.

Thứtư,giábấtđộngsảngiảmtừ30-50%.Đâylàcơhộichotầnglớptrunglưucónhàcửa.Tầnglớpnàypháttriểnbềnvữngvàổnđịnhhơn.

Thứnăm,ngườidânkhôngcònvungtayquátrán.Họbớttiêuxài,hạnchếmuaxexịn,đồxaxỉ…

Tấtcảđiềunàytạonênsinhkhímới.NếudoanhnghiệpvàchínhphủbiếtnắmbắtnhữngcơhộinàythìnhữngnămtớiViệtNamsẽpháttriểnbềnvững.Khủnghoảngcũnggiốngcơnbãomạnhquétsạchnhữngbụibặmđểngàymaitươisánghơn.

Vềphươnghướngpháttriển,theotôi,chúngtanêntậptrungvàonềnnôngnghiệpvàcôngnghệthôngtin.Hiệnnay,mụctiêucủachínhphủlàđếnnăm2020,ViệtNamcơbảntrởthànhnướccôngnghiệp.

Nhưngtheotôi,nênđặtmụctiêupháttriểnnôngnghiệplàhướngđichínhvìViệtNamcóquánhiềulợithếởngànhnghềnày.Chúngtacóvùngnôngnghiệprộnglớn,ngườidânởđókhôngnghèovìnhờđồngruộng.Nếulấyđấtcủahọđểlàmcáckhucôngnghiệpthìnôngdântrởthànhngườithànhthịnửavời,họsẽvàocácnhàmáylàmthêm,nghềnghiệpkhôngổnđịnh.Từchỗlànhữngngườicócuộcsốngổnđịnh,họtrởnênbấpbênhtrênchínhquêhươngcủamình.TôithườnglấythídụvềxứIsraelnăm1948khivừalậpquốc.Mộttriệungườidâncôđơntrênvùngsamạckhôcằnđốidiệnvới

mộtthếlựcthùđịchcủahơn100triệungườiẢRập.Chínhquyềnưutiênchochươngtrìnhhiệnđạihóanôngnghiệpđểbảođảmnhucầuthựcphẩmtrongchiếntranh.Cácnhàkhoahọc,chuyêngiađổcôngsứcvàonghiêncứucôngnghệvàquytrìnhpháttriểnđểhữuhiệuhóamọigiaiđoạnsảnxuất.Kếtquảlàsau10năm,IsraelđãtrởthànhmộtquốcgiaxuấtkhẩunôngsảnchothịtrườngÂuChâuvàcảchovùngđấtmầumỡPhiChâu.

KhônglýdogìbàihọcIsraellạikhôngthểứngdụngrộngrãiởViệtNam,nơi67%dânsốvẫnmưusinhbằngnôngnghiệp,nơimôitrườngthiênnhiênkháphùhợpvàngườidânđãcókinhnghiệmngànnămvềcanhtác.Nhữngtiếnbộtrong15nămquađãđemvềchoViệtNamcácthànhquảlớnvềnôngnghiệpnhưsảnlượngxuấtkhẩucủagạo,càphê,caosu,hảisảnluônđứngvịtrí“topten”củathếgiới.Ngườinôngdânđãđạtcácđỉnhcaonàyvớisựtrợgiúpcủachínhphủ.

Thứhailàngànhcôngnghệthôngtin.Ngànhnàykhôngcầnđầutưlớnvìnókhôngcầncảngbiển,khôngcầnxalộ,khôngcầnđườngsắtcaotốc,nóchỉcầncóbăngthôngrộngvàtưduysángtạocủathếhệtrẻ.ViệtNamcólợithếcạnhtranhsovớicácnướctrongkhuvựcnhư60%dânsốtrẻ,hiếuhọc,sángtạo.Mộtlợithếrấtlớnnữalàchúngtacó3triệukiềubàotrênthếgiớisẵnsàngđưangànhcôngnghệthôngtincủaViệtNamvươnxa.

Nhưngmộtđiềuquantrọngđểkinhtếpháttriểnbềnvữngđólàchínhphủnênlàngườiđặtraluậtchơivàgiámsátluậtchơiđóđểkhôngaiviphạm.Cũnggiốngnhưmộttrậnbóngđá,chínhphủlàtrọngtài.Đừngnênquyếtđịnhngườinàythắng,kẻkhácthua,vìnhưthếkhôngaichơivàkhôngaixem.Điềunàycónghĩalàtạomôitrườnglànhmạnhchocácdoanhnghiệpcạnhtranh,khôngưutiênchođốitượngnào.

Nhữngđầutưhấpdẫnchothậpkỉmới

Cótiềnhaykhôngcótiền,đanglàmănhaymớicóýđịnhkhởinghiệp,cóquanhệtốthaykhông…muốnđầutưtàichínhhaytựđứngrakinhdoanh,cơhộitrongmọingànhnghềđềutrànngậpvàsẵnsàng.Tấtcảchỉcầnhaiđiềumấuchốt:mộtđầuócsángtạođểtìmramộtđặcthùvềlợithếcạnhtranh;vàmộtýchíngọnlửabấtdiệtđểtrảgiávàmangýtưởngđếnthànhcông.150

ôicònnhớkhoảngnăm1984khitôigặpJamesDeRosalầnđầu.Ôngtavừakhaibáophásản,vợlydị,dọnvàomộtcănhộbìnhdânsau20nămsốngởBelAir(khutỷphúcủaLosAngeles).ÔngbánchotôimộtmiếngđấtnhỏởRiverside,và

kểvàicâuchuyệnkhôihài.“Tôichỉđầutưvàongựavàđànbà.Tiếclàngựađuathìchạychậmmàđànbàlạichạynhanh,nêntôimớiranôngnỗinày”.Sauđóôngcónóilà:“Tôibịphásản,nhưngkhôngbaogiờnghèo”.Lúcđó,Mỹđangởvàogiaiđoạnsuythoáivàlạmphát,bongbóngbấtđộngsảnvàchứngkhoánvừanổ,tỷlệthấtnghiệpcao…Jamescườinói:“Rấtnhiềutàisảnsắpbịđổichủ.Thậttuyệtvời!”Ônglênlạikếhoạchchosựnghiệpvàchỉ10nămsau,ôngtrởlạingôivịtỷphú.

Khoảngthờigiannăm1995,khitôithấychuyệnlàmăncủamìnhbếtắc,nhàmáygiacôngđiệntử(cablebox)tạiMexicođanghoạtđộngcầmhơi,thịtrườngkhókhăn,quánhiềuvấnđềvớinhânviên,thiếuhụtvốnluânchuyển…Tôibỏtấtcảsaulưng,muamộtvéduthuyền(cruiseship)quaBermuda.Tôiđimộtmìnhvìcôbạngáicho“leocây”vàogiờchót,suốt10ngàytrênbiểnkhơi,tôingồiđọcsách,thiền,suyngẫmvềquákhứ,tươnglai,thờiđóđiệnthoạidiđộngvàmạngInternetcònsơkhai,tôinhưbịcôlậptrongmộtnhàtùthoảimái.Trướckhilênthuyềntôimuamộtcuốnsáchnhỏ(giádưới10đô

la),cuốnsáchđãgợichotôiviễncảnhvềthếgiớimớicủacôngnghệthôngtin(IT)vàInternet.Tôithayđổitưduy,kếhoạchkinhdoanh,quyếtđịnhbántàisảnhiệnhữuvàmuamộtvémáybaytớiHồngKông,ThượngHải…làmlạicuộcđời.Tôicũngthấythậtthúvịnhưvừaquyếtđịnhchạyquamộtngãrẽquantrọngtrongchuyếnduhànhcủasựnghiệp.

Chukỳmớicủathịtrường

Trongmộtnềnkinhtếthựcsựthịtrường,doanhnhânluônphảiđốidiệnvớinhữngchukỳlênxuống(Mỹgọilàboomvàbust).Vìchiếcghếquyềnlực,cácchínhtrịgiathếgiớikểcảÂuMỹcũngcốgắngtìmđủmọicáchđểcanthiệphòngngănchặnhiệntượngnày.Họcóthểthànhcôngtrongvàibatháng,vàibaquý…nhưngthịtrườngluônluônlàkẻchiếnthắngsaucùng.Chukỳcủaboomvàbustluônluônhoàntấtquytrìnhmàthịtrườngđãđịnh.Giátrịcủatàisảnsẽđượcđiềuchỉnhđúnggiátrịthựcsự;nợtrướcsauphảitrả;chovaybừabãikhôngquảnlýrủirothìphảichấpnhậnnợxấumấttiền;tiêuxàinhiềuhơnthunhậpthìphảitrảcáigiácủayếukémtụthậu;chọnsaingànhnghềhaycáchthứcđầutưthìhoàntoànmấtvốn.Ởmộtnềnkinhtếthịtrườngthựcsự,khôngcóphépmầu,khôngcóảothuật,khôngcónhiệmkỳ…

Nhìnvàonăm2012,tôithấymộtcơnbão,khôngrõlắmvềcườngđộ,khôngchínhxáclắmvềthờiđiểm…nhưngđâysẽlàmộtcơnbãotoàncầu,rấttệhạichocácquốcgiađangcómộtnềnkinhtếvĩmôyếukémvàbấtổn.Nócũngsẽkhởiđầuchomộtchukỳnhiềubiếnđộngvàthayđổi,tạonênnhữngđổingôivềtàisản,bậcthanggiátrịtrongvàngoàixãhội,tưduycủadoanhnhâncũngnhưnhịpđậpcủacáchoạtđộngđầutưvàđầucơ.

Tàisảnmớicholớpdoanhnhânmới

TạiViệtNam,chukỳkinhtếtrướcvàsaukhigianhậpWTOđãđemlạiquánhiềucơhộivàtàisảnchonhữngtỷphúbấtđộngsản,chứngkhoán,còdựán,nhânviêndoanhnghiệpnhànướcđượccổphầnhóa…Chukỳmớisẽđemnhiềucơhộichonhữngngànhnghềkhácvàsẽtạonhữngtỷphúmới.NhưJamesDeRosađãtiênđoán:

“Thậttuyệtvời”.

Cácbạnbiếtướcaolớnnhấtcủatôibâygiờlàgìkhông?Tôichỉmớituổi30,sốngởmộtnơikhỉhocògáy,chạyxeôm,khôngvợconnhântình…vàtựdođitìmgiấcmơvàngcủamình.Tôitinrằng10nămsau,tôisẽcómáybayriêng,quanhtôilàmộtdànchândài,đangđilàmtừthiện.

Tưduytạonênđịnhmệnh.Nếucácbạnkhôngcảmthấyhưngphấnkhinghetôimôtảvềtươnglaicủathếhệtrẻ8X,9X…thìtôinghĩcácbạnnênbắtđầuđểdànhtiềnmuachomìnhmộtmiếngđấtởnghĩatranglàvừakịp.Haylàcốgắngthiđỗtrạngnguyênđểlấyđượccôngchúa.ĐâylàthờiđiểmngoạnmụcvàhấpdẫnnhấtđểlàmănởViệtNamhaytạibấtcứmộtnềnkinhtếmớinổinàokhác.

Nghiêmtúchơn,bâygiờtôisẽphântíchtạisaophầnlớncáccơhộikinhdoanhvàcáckênhđầutưtàichínhđềuchứađựngnhữngyếutốhấpdẫnchomọidoanhnhântrẻ.

Dĩnhiêntôiphảinóimộtđiềungherấtấutrĩnhưnghoàntoànchínhxác:THEREISNOFREEMEAL(Khôngcóbữaănnàomiễnphí).Cáigìcũngđềuphảitrảgiávàđểlàmmộtđạigiacủachukỳmới,cácbạnsẽphảihiểulàcơhộicànglớnthìrủirocàngnhiềuvàcôngsứcbỏracũngphảitươngxứng.Ngaycảviệclàmquanvàlấycôngchúacũngphảitrảgiákháđắt(thựcratôinghĩthếthôi,tôikhôngbiếttígìvềchuyệnnày).

Cótiềnhaykhôngcótiền,đanglàmănhaymớicóýđịnhkhởinghiệp,cóquanhệtốthaykhông…muốnđầutưtàichínhhaytựđứngrakinhdoanh,cơhộitrongmọingànhnghềđềutrànngậpvàsẵnsàng.Tấtcảchỉcầnhaiđiềumấuchốt:mộtđầuócsángtạođểtìmramộtđặcthùvềlợithếcạnhtranh;vàmộtýchíngọnlửabấtdiệtđểtrảgiávàmangýtưởngđếnthànhcông.

Cáckênhđầutưtàichính

TrướchếttôixinđiểmquavềsựhấpdẫncủatừngkênhđầutưtàichínhvàsauđótôinóithêmvềcácngànhnghềkinhdoanhmàtôinghĩsẽlàđộtpháhấpdẫntrongchukỳmớicủanềnkinhtếViệt

Nam.

Cácsảnphẩmtàichínhquenthuộctrênthịtrườngthếgiớilàvàng,ngoạihối,chứngkhoán,bấtđộngsản,hợpđồngnguyênliệu…ỞViệtNam,chúngtađãquánhạycảmvớinhữngdanhtừtrên,nênkhinóicáckênhđầutưtrên,chúngtatưởngchúngchỉlàmộtsòngbạckhổnglồchocáctaychơichuyênnghiệp,cácquanchứcnhànướcúớcốgắngbiếnchúngthànhmộtnơimọingườisẽbỏtiềnvàovàkiếmlợinhuậnnhưkhibỏtiềntiếtkiệmởngânhàng.Tưduyngâythơnàylàmcácsàngiaodịchbiếntháivàchậmpháttriển.

Ởnướcngoài,nhưtạicácsòngbạc,nhàđầutưcóthểđánhlênhayđánhxuống,dođó,cóthểkiếmtiềnthoảimáidùkinhtếtàichínhvĩmôcósuythoái,lạmpháthaytăngtốc.Ởđây,chúngtabịgiớihạntrênnhiềulĩnhvực,trừcáchợpđồngnguyênliệu.Dođó,tôitinrằngsàngiaodịchnguyênliệuhànghóamàanhLươngThanhTùngtrìnhbàychitiếtsẽlàmộtkênhđầutưnhiềuđộtphávàtăngtrưởngsaukhicácnhàđầutưViệtkhámphávàhiểubiếtnhiềuhơn.

Khôngbiếtcácbạncóbiếtlàhồtiêuđãđạtmộttỷlệhoàntrái76%trongnăm2011vàcácnhàđầutưcũngnhưnôngdânViệtNamkiểmsoátđến52%tổngsảnlượnghồtiêutoàncầu?Đâylàmộtmôhìnhhiệnđạicủanềnnôngnghiệpmàtôiđãcổvũtrongcácbàiviếtnămvừaqua.SựsửdụngrộngrãicácthôngtindữkiệnthịtrườngquađiệnthoạidiđộngvàcôngnghệmớicủaviệccanhtáctừIsraelvàẤnĐộđãgiúptạonênsựđộtphánày.

Cáchkiếmtiềnhữuhiệunhấtcủathịtrườngnguyênliệulàkiếnthứcvàkinhnghiệmchuyênsâutrongngànhnghề.MộtanhbạngiàởPanama,đã72tuổi,làmviệctạimộtbiệtthựhẻolánhcạnhbờbiển,cứhaigiờđồnghồmỗingày,anhgiaodịchmộthợpđồngcocoa(cacao).Trungbìnhmỗinămanhthuhơn2triệuđôlaliêntụctrongsuốt30năm.Hơn50nămtrongnghề,lợithếcạnhtranhcủaanhlàbắtđầutừmộtnôngdân,lênquảnlývềchếbiếnchoNestlé,sauđólậpmộtnhàmáysảnxuấtđộclập.Anhbảotôi:“Rấttiếcanhphảinóichuyệnvớitôi,vìngoàicacao,tôikhôngbiếtmộtchútgìvềthếgiớibênngoài.”

Mộtcơhộikháckhóđoánhơnlàdầuhỏacóthểvượtlên120đôla/thùngvàvànglêntrên2.500đôlamộtlượng,nếuIsraelkhởichiếnvớiIranhaynếuđồngEurosụpđổhaynếuTrungQuốcbắtđầu

côngkhaihóasựthumuavàngcủanhànước.Đâylàhaikênhđầucơmàbạncóthểthànhtriệuphúđôlavớihaiđiềukiện:biếtdùngđònbẩyvàđoántrúngxuthếthịtrườnghàngngày.

Vềkênhvàng,hơn5nămnay,tôiđãliêntụcbàytỏýkiếnphảigiữvàngđểphòngthủtàisảntránhmọimấtmát.Thiênhạđãkhábựcmìnhvớitưduy“bướngbỉnh”này.Quayquachứngkhoán,tôingheđồn(nhấnmạnhchữ“đồn”)lànhànướcsẽcanthiệpmạnhđểđẩychứngkhoánlên,nhấtlàchỉsốVN30mớikhởiđộng.Nếucóthực,cácnhàđầutưcóthểkiếmítnhấtlà20%trong6tới9thángsắpđến,dùsauđó,thịtrườngsẽđiềuchỉnhlạitùyvàogiátrịthựcsựcủacáccôngtyniêmyếttheochuẩnquốctế.

Vềbấtđộngsản,cơhộiđểmuacáctàisảnvớigiárẻdướigiásảnxuấttrongnăm2012nhiềuvôsốkể.Mộtkếhoạchthựctếvàđơngiản,cộngvớichútkiênnhẫn,sẽđạtmộtkếtquả(ROI)trêntrungbìnhsau5năm.Tuynhiên,thịtrườngbấtđộngsảnluônđadạngvàcáthể.

NhiềungườicũnghỏitôivềviệcbỏtiềnViệtNamđồngvàotrươngmụctiếtkiệmlấy14%lãisuất.Theochínhphủ,dựđoánvàquyếtnghịcủahọlàtrongnăm2012,GDPsẽtăngtrưởnghơn6%,lạmphátxuống9%,tỷgiáVNDđứngyên,vàcáncânmậudịch,tàikhóagiảm23%.Nếucácmụctiêunàyhoànthànhnhưướcmuốn,thì14%thunhậptrừra9%lạmphátvà2%lãisuấthiệntạichođôlavẫncònđemlạichobạnmộtkhoảnROIdươnglà3%.Tôisẽkhôngđánhcượckiểunày,nhưngmỗingườimộtýthích.

Cơhộikinhdoanh

Quayqualĩnhvựcđemtiềncủamìnhcũngnhưcủagiađình,bạnbè,ânnhân,ngườilạ…đikinhdoanh,tôichỉxinnóirõhaiđiều:đâylàcáchkiếmtiềnnhanh,nhiềuvàbềnvữngnhấtthếgiớivàđâycũnglàcáchmấttiềnnhanh,nhiềuvàmạohiểmnhấtthếgiới.

Nămyếutốcầnvàcóchomọidoanhnhân:ngọnlửađammê,lợithếcạnhtranh,kiếnthứcvàquanhệ,sứckhỏevàtinhthầncũngnhưýchívàkiênnhẫnđểvượtbão.Vì70%doanhnghiệpthấtbạisauhainămkhởinghiệp,sựchuẩnbịbàibảnchomộtkếhoạchkinhdoanh

làđiềuthiếtyếu.Cácdựánnộpchoquỹđầutưcủatôithườngphảidầynhưmộtcuốntựđiển,vìítnhấtchủdựánphảichứngtỏkiếnthứcvàlòngđammêcủamìnhtronggiấcmơsựnghiệp.

CácdoanhnhânmuốnthungắnthờigiankhởinghiệpnênsửdụngđònbẩycủaM&A(muabánvàsápnhập)vànhượngquyền(franchise).

Quađếncácngànhnghềhấpdẫn,mộtnềnkinhtếmớinổithườngđemlạinhiềucơhộikhaiphávàpháttriển.ĐólàlýdotạisaoViệtNam,mặcchonhữngbấtổnvĩmô,vẫnlàmộtthịtrườngtiềmnăngdàihạnvàhứahẹn.Cáctăngtrưởngvềnhucầuchoytế,giáodục,phânphốihànghóavàdulịchsẽluônnằmtrên20%trongnhiềunămtới.Mộtthịtrườngnhưvậychỉcầnmộtgiảiphápsángtạotrêntrungbình.

HaingànhnghềmàtôiđặcbiệtquantâmvìtôicholàhaiđộngcơsẽphátngòichosựtăngtrưởngkinhtếcủaViệtNamnhờcáclợithếcạnhtranhrấtcaolàITvànôngnghiệp.Tôiđãnóinhiềuvềhailĩnhvựcnàyquacácbàiviếttrongnăm.

DanhsáchtỷphúcủathếgiớisovớiViệtNam

Trongcácthậpkỷgầnđây,danhsáchnhữngnhàtỷphúhàngđầutạicácnướcpháttriểnthườngcónhiềucácđạigiaIT,tàichính,côngnghệmới…thaythếchocácđạigiatrongngànhnghềbấtđộngsản,khoángsản,côngnghệcổđiển,hàngtiêudùng…TạicácnướcchậmpháttriểnnhưTrungQuốc,ViệtNam…sựthayđổinàysẽthểhiệntrongchukỳmới,bắtđầutừnăm2012.Đâylàmộtdấuhiệuđángmừngvìđólàmộtbằngchứngđilêncủanềnkinhtếđangthayđổiđẳngcấp.

Tôitinrằngmộtdoanhnhântrẻ,tìmramộtmôhìnhkinhdoanhsángtạovàdồnhếttâmtrí,nộilựccủamìnhliêntụctrong5năm,nhấtđịnhsẽtrởthànhmộttriệuphúđôla.Quênchuyệnănnhậu,quênchuyệnthấttìnhtraigái,quênchuyệnbạnbèbànratánvào,quênchuyệnsĩdiện…chỉbiếtmộtmụcđíchduynhấtlàcôngviệccủamình,khôngbỏcuộchaythấtvọng,khôngphântántàilựcvớinhữnghoạtđộngngoàiluồng,khôngsuynghĩxaxôihaylầmlạc.Chỉđơn

giảncóthế.Tôisẵnsàngkýmộtkhếướcvớibạn:nếubạnđãlàmtấtcảviệcnàythậtnghiêmtúcvàkhôngkiếmđược1triệuđôlavàonăm2017,tôisẽtịnhkhẩuvàngưnghếtviếtláchtrongphầnđờicònlại.

Quádễphảikhôngbạn?Ngàymai,hãybắtđầulênkếhoạchvàtạochomìnhmộtđịnhmệnhđúngnghĩavànhưýmuốn.

16tháng2năm2012

…Nếumìnhcứtiếptụclàmnhữnggìmìnhđãlàm,thìmìnhsẽtiếptụcthuhoạchnhữngkếtquảgìđãxảyđến.Khôngphảitựtin,màphảilàthayđổiđểvượtbão.Canđảmđểtiếptụcchịuđựngcóthểđồngnghĩavớinguxuẩn,bởivìcáicanđảmthựcsựcầnthiếtlàcanđảmđểthayđổi…

gàyDoanhNhân13/10vừaqua,tôiđượcmờinóichuyệnvềđềtài“Tựtinđểvượtbão”.Tôicườivìnghĩđếnnhữnglầnsốngchungvớibãotrongquákhứ.Khimỗingàybịđòinợ,khikhôngbiếtxoayđâuchoralươngnhânviên,khibịdọa

cúpđiệnnướcởnhàmáy,khikháchhàngkhôngđoáihoàiđếnlờichàomua,khivợcondọadọnraởriêng…thúthựctôikhônglấygìlàmtựtinlắm.Cái“tôi”hoànhtráng,thôngminh,trảinghiệmbiếnđiđâumất,chỉcònquanhđâymộtconkhỉmệtmỏi,sợsệtvàthụđộng.

Dùcótựnhủlàphảibướctới,phảitíchcực,phảivượtkhóbằngmọigiá,phảibiếttựtin,nhiềudoanhnhânkhiđốidiệnvớihiểmhọacủađạithấtbạithườngcorúmvàonhưmộtconsâuchuitrốntronglòngđấtvìđâylàmộtbảnnăngtựvệcốhữu.Tôicũngthườngcóphảnứngtươngtự.Chữ“tựtin”màmọingườiđộngviênnghegiốngnhưmộtkhẩuhiệurỗngtuếch,sauvàilầnsửdụng,trởnênnhàmchán,lốbịchvàthừathãi.

Chonên,đốivớimộtngườiđangđứngbênbờvựcthẳm,tôinghĩlờikhuyênhãytựtincóthểđemlạimộttácđộngtráingược.Saunhiềulầnđứngdậyvàđốimặtvớithửthách,tôichỉbiếtchiasẻvớicácbạndoanhnhântrẻrằnghãycoiđâylàmộtcơhộitốtđể“xétnghiệmlại”tấtcảnhữnggìmìnhđãlàm,đãsuynghĩ,đãđốidiện…đểthayđổi.Bởivìnếumìnhcứtiếptụclàmnhữnggìmìnhđãlàm,thìmìnhsẽtiếptụcthuhoạchnhữngkếtquảgìđãxảyđến.

Khôngphảitựtin,màphảilàthayđổiđểvượtbão.Canđảmđểtiếptụcchịuđựngcóthểđồngnghĩavớinguxuẩn,bởivìcáicanđảm

thựcsựcầnthiếtlàcanđảmđểthayđổi.

Kinhtếvĩmôtoàncầusẽsuythoáitrongvàinămtớimặcchonhữnggóikíchcầucủacácchínhphủ.CănbệnhchínhcủaÂuMỹ,TrungQuốcvàcácquốcgiađangsuyyếulànợcông,nợtưrồiintiền.Kíchcầuđểthêmnợ,thêmcungtiền…cũnggiốngnhưđưathêmrượuchothằngsayhayđưathêmthuốcchoconnghiện.Nếucácnhàkinhtếnàylàmbácsĩtrịbệnhthìchúngtaphảilậpbaonhiêulàbệnhviệnđểđápứngnhucầu?

Trongkhiđó,kinhtếViệtNamcũngsẽphảiđốidiệnvớicácvấnđềnhưtrên.Tạicácxãhộiđãpháttriểnhơn,họcónộilựcmạnhvàcơchếthịtrườngđểgiảmthiểuảnhhưởngtrênđờisốngngườidân,cònchúngtathìchỉcókhẩuhiệuvànghịquyết.Dođó,nếucácdoanhnghiệpchỉcó“tựtin”đểvượtbãothìchúngtacầnnhiềuphéplạhaytròảothuật.

Dĩnhiên,khôngphảidoanhnghiệpnàocũnglĩnhbúarìucủasuythoái.Tôiluônnóilàđiềukiệnvĩmôchỉcóảnhhưởngđếnnhữngdoanhnghiệpkhôngcósứcmạnhnộitạiđểcạnhtranh.Vớinhữngcôngtycósảnphẩmhaycôngnghệđặcthù,cóquảnlýbàibảnbiếtdựphòngrủiro,thịphầnvữngchắcvàkhôngdùngđònbẩytàichínhxôbồ,thìsuythoáilàmộtcơhộingànvàngđểtăngtrưởngvàtạothế.ĐâylàthờiđiểmđểmuatàisảnhayM&Avớigiárẻ,thuhútngườitài,tìmthịtrườngmới,tănggiapháttriểncôngnghệ(R&D)vàhuấnluyệnđàotạothêmkỹnăngchonhânviên.

Nhưngnócũnglàcơhộitốtchocáccôngtyđanggặprắcrốibiếtrõyếuđiểmcủamìnhvàtìmgiảiphápkhắcphụchaytạoramộtbàncờmớitrênmộtsânchơimới.Nhìnlạisảnphẩm,thịtrường,côngnghệ,quảnlývàtàichínhđểthayđổiphươngthứchaymôhìnhkinhdoanh.Năm1985,SteveJobsbịđẩykhỏicôngtyAppledoôngsánglập.ÔnglậpnênNeXT,mộtcôngtyvitínhtươngtựđểcạnhtranhvớiApple.Thấtbại,ônggầnbịphásản.NhưngsaukhinhìnlạicáctàisảncủaNeXT,ôngthấymộtứngdụngphầnmềmcóthểgâyđộtphátrongngànhsảnxuấtphimhoạthình.Pixarđãgiúpôngvươnlạilênđỉnhcao,tạodanhtiếngmớivànăm1996,ôngtrởlạiApplevớitưcáchmộthiệpsĩthắngthế.

Cáitệhạinhấttrongmỗisuythoáilàsựxuấthiệncủanhữngxácchếtbiếtđi(zombie).Đâylànhữngdoanhnghiệpđánglẽphảibịđào

thảibởithịtrườngthìquamộtquanhệchínhtrịhaymộtthếliênhoànquantrọngtrongnềnkinhtếđãnhậnđượcnhữngtàitrợchínhthứcvàkhôngchínhthứcđểtiếptụctồntại.Chúngkhôngcònnăngđộnghaysángtạovàcũngkhôngthểthayđổihaythíchứngvớimôitrườngmới.Nhữngzombiesnàymiệtmàitrêngiườngbệnhvàgâytaihạichonềnkinhtếchungvìchúngchiếmđoạtvàsửdụngrấtnhiềutàinguyên,tiềnbạc,tàinăng…đánglẽphảiđượcgiảiphóngchocácđơnvịkinhtếkháchiệuquảhơn.

Khichínhphủtiếptụcnuôidưỡngnhữngzombiesvìbịchiphốibởiquyềnlựccủacácnhómlợiích,thìnềnkinhtếsẽđivàomộtsuythoáichậmchạpnhưngdàihạn.LiênXô,TrungQuốcđãbịzombieshànhhạgần50năm,Nhậtđangbịtrìtrệgần2thậpkỷ,ÂuMỹđangbướcvàothếgiớicủazombiessaukhiđổtiềndâncứungânhàng.Đâylàmộtlựachọnđểkéodàisựđauđớnchođasốngườidân,giốngnhưchobệnhnhânuốngthuốcgiảmđauthayvìphảiđưalênbànmổ.

Vớicácdoanhnghiệptưnhân,cơnbãosắpđếncóthểlàmộtxúctácđểlàmmộtquyếtđịnhquantrọng.Nếuthấynộilựcdồidàovàtàichínhsungmãn,hãybắttayvàomộtchươngtrìnhpháttriểnmạnhmẽvàgâythêmvốnchonhucầusắptới.Nếuchúngtachỉvừađủmạnhđểsốngsót,hãycốgắngchỉnhsửanhữngyếukémvàtìmthêmđốitácchiếnlượcđểtăngnộilựcchotươnglai.Vớinhữngdoanhnghiệptrênbờphásản,hãyminhbạchvớimọichủnợ,kháchhàngvàxinhọgiúpđỡđểcùngnhauvượtkhó.Trênhết,phảiminhbạchvớichínhmìnhvềkhảnăngsốngcòn.Đừnglàmmộtzombie,màsẵnsàngchếtđểđượctáisinh.Đâylàsựcanđảmđángkínhphục.

Trongquytrìnhtiếnhóacủathiênnhiên,sựsốngvàcáichếtluôntiếpnốinhautrongmộtchukỳbấttận.Cácnhàkhoahọcgọiđólàsựhủydiệttíchcực(creativedestruction)rấtcầnchosựtuầnhoàncủamọiđờisốngtrêntráiđất.Chỉtiếclàcácchínhtrịgiavàcácchuyêngiakinhtếlạirấtkémcỏivềkhoahọc,kỹthuậthaylịchsửnênthườngđưaranhữngchínhsáchđốinghịchvớithiênnhiên.Vàcảmộtdântộcphảitrảgiáđắtchođiềunày.

25tháng10năm2011

Chuyệndàitáicấutrúc

Tôikhôngbaogiờnóilàmộtthịtrườngthựcsựtựdoluônluôn“đúng”;nhưngtôitinrằngthịtrườngtựdosẽluônlà“kẻchiếnthắngsaucùng”.Bởivìnólàđạidiệnduynhấtvàchínhthốngnhấtcủangườitiêuthụ.

anhtừ“táicấutrúc”(TCT)lúcnàybịlạmdụnghơinhiều.TCTkinhtế,TCTgiáodục,TCTcơchế,TCTnhânlực,TCTchínhsách,TCTngânhàng,TCTgiaothông,TCTchứngkhoán,TCTngânsách…chỉthiếumộtphươngthứctôiđang

muốnbiếtlàTCTvợconhayTCThàngxómmình.Mọingười,từchuyêngiacógiấyphépcủachínhphủđếntàixếxeômđềubànchuyệnlạmphát,tỷgiá,vàng,lãisuất,bấtđộngsảnvà…TCT,thayvìcướp,hiếp,giết,đạigia,chândài…nhưthóiquenthờicònvàngson?

Tôiđãnóivềvàngcáchđâybanămtrước,vànhữngthứlăngnhăngkhácnhưlạmphát,tỷgiá,FDI,thanhkhoảnngânhàngcáchđâykhálâu.Vàsuynghĩcủatôicũngkhônggìthayđổiđểđínhchínhhaynóithêm.Tôicũngnóivề“cơnbãonămThìn”hay“đạihọa2012”vềbongbóngtàisản,vềhậuquảcủacácgóikíchcầucủacácchínhphủ,vềnhữngvụvỡnợcủanềnkinhtếngầmtừhơnnămnay.Tôihơilovìtrongnhữngxãhộikhépkín,ngườinóisaithìđượcchiềuchuộngvàanủi,cònnhữnganhnóitrúngthườnghaybịđemralàmvậttếthần.

TôinghĩđếnviệcloTCTvàothờiđiểmnàycũnggiốngnhưvàonăm1992khicáccưdânFloridachạyracácsiêuthịvàigiờtrướckhicơnbãolịchsửAndrewđếnđểmuagỗvềđóngtrụcáccửakính.Thườngthìtiệmvậtliệuđãhếthàngvàthờigiankhôngcònnhiềuđểthayđổiđượcgì.Thếnhưng,thóiquenđợiđếngiờchótvẫnhiệndiện.Tôicũngđãnhiềulầntrễchuyếntàutrongquákhứnênrấtthôngcảm.Nhấtlàkhisựthayđổithườngđemđếnnhữngcảmgiáckhôngantoàn.

Vớitôi,khicơnbãođangđiqua,thìmìnhphảitìmđếnmộtgócnhỏbìnhannàođótrongcănnhàđãsửachữachuẩnbịchothiêntai,xemDVDcủamộtphimhàohứnghayđọcmộtcuốnsáchthúvịquaIpad,đợicơnbãotạnh.Khôngcòngìđểbànthêmhaysuynghĩ,nhấtlàvềchuyệnTCT.

Dĩnhiên,cănnhàsẽphảisửalạihayphảivẽđồánđểxâymớilạihoàntoàn,tùytheosựhưhạidocơnbãođemlại.Cònsuynghĩvềchuyệnsửahayđậpbỏtrướckhibãođếnthìhơi…thừathãi.Nhưngnếucóvàingườibạntâmtình,tacóthểquâyquầncạnhlòsưởi,traođổivớinhaunhữngtưduyvàphảnbiệnvềthếtháinhântìnhthìcũnglànhữngkhoảnhkhắcêmđềmcủađờisống.

Mộtanhbạnquảquyếtrằngtôivànhữngtêntưbảnngoancốđãsailầmtừcănbảnkhinghĩrằngthịtrườngluônluônđúngvàđểmặcthịtrườngchỉnhsửamọikhủnghoảng.Chínhcơchếthịtrườngđãgâyranhữngcuộckhủnghoảngnàyvìbốnnhântốchính:tâmlýngudốtdễxaođộngcủađámđông;sựđầucơvàthaotúngcủacácnhómtàiphiệt;sựxáotrộnmọitrậttựxãhộikhithịtrườngđiềuchỉnhhaythayđổi;vàluậtcungcầuluôncókhuynhhướngđiquáđàtạonênnhữngbấtổnkhôngcânđốivềgiácả.Anhnóithêmvềhiệntượng“ChiếmPhốWall”nhưmộtdấuhiệutrởlạicủanềnkinhtếchỉhuy.

Anhbạnnhậnxétchínhxácvềthựcthểcủanềnkinhtếthịtrường.Đasốngườidândễbịtâmlýbầyđàn;lòngthamcủaconngườithườngkhôngcóđáynênhọsẽlợidụngquyềnlựcvàtiềnbạcđểkiếmchácthêmkhicócơhội;giácảthịtrườngthìchôngchênhnhưcontàutrongsónglớn,lúcquáthấp,khiquácao;vàtrênhết,mỗikhithịtrườngđiềuchỉnh,trướchaysaukhủnghoảng,đềugâynhữngbiếnchứngvôcùngkhóchịu.

Vìvậy,cácnhàđạitríthứcvàlýthuyếtgiađẳngcấp,cácchínhtrịgiasiêuviệtvàcáctâmhồntrẻđầynhiệthuyếtđãcùngnhaulàmmộtthínghiệmcảitổtậngốcrễnềnkinhtếthịtrường.Họmaymắnđượcnhiềuquốcgiathamdự,trongđóLiênbangXôViếtđăngký70nămvàTrungQuốchơn30năm.Nhữngnhânvậttựcholà“tàigiỏikhônngoan”nàyđượctoànquyềnquyếtđịnhvềmọiviệcliênquanđếnnềnkinhtế,từphốitrínguồnvốn,nhâncông,sảnphẩm,giácả,đếncácchươngtrìnhnghiêncứu,sửdụngcôngnghệ,tiếpthịvàhậumãi.Đâylàmộtcuộcthínghiệmvềkinhtếlớnlaovàsâurộngnhấttronglịchsửloàingười.Kếtquảlàmộttrảinghiệmquýgiágấpngànlần

cáchọcthuyếtđãđoạtgiảiNobelvềkinhtếvàxãhội.

Dohạnchếlịchsửnên“cácđỉnhcaotrítuệ”nàyđãkiêntrìtheođuổilýthuyếtcủamìnhsuốtvàithếhệ.NgaycảkhicácbộlạchoangdãngungơtừchâuPhithínghiệmthửvàinămrồibỏcuộc,cácquanchứcXôViếtvẫntiếptụchànhtrìnhvànhữngaimuốnphảnđốithìđãcóSiberiahaybứctườngBerlin.ThànhtíchduynhấthọđạtđượclàmộtxứNga,mộtxứTàunghèohơnlàlúctrướckhithínghiệm,tínhtheoGDPvàthunhậpcánhân.

Dĩnhiên,trongsuốtthờigianthínghiệm,nềnkinhtếLiênXôvàTrungQuốckhôngbaogiờgặpkhủnghoảnghayxáotrộnvềgiácả,lãisuấthaytỷgiá.CáigiáphảitrảchosựổnđịnhvềxãhộinàychắcngườidânTriềuTiênbiếtrõvàcũngđãmuốnthayđổi.Thựcsự,cảthếgiớiphảitriânsâuđậmnhândânLiênXôvàTrungQuốcđãthửnghiệmđểchúngtatránhxacáihoangtưởngtuyệtvờicủaýtưởngnày.Điềunghịchlýlàchođếnthếkỷ21củanềnkinhtếInternetnày,nhiềuchuyêngiavẫncònmuốntiếptụcthửnghiệm,dùchỉmộtphần.

Saucùng,tôikhôngbaogiờnóilàmộtthịtrườngthựcsựtựdoluônluôn“đúng”;nhưngtôitinrằngthịtrườngtựdosẽluônluônlà“kẻchiếnthắngsaucùng”.Bởivìnólàđạidiệnduynhấtvàchínhthốngnhấtcủangườitiêuthụ.Vàngườitiêuthụlàngườiduynhấtbỏtiềncủamìnhrađểhưởngthụhaybị“tiềnmấttậtmang”.Nhữngailấytiềnngườikhácđểlàmlợichomìnhvàphenhómmìnhthườngđượcvinhdanhlàkẻcắp.

03tháng11năm2011

Thựcra,trậnbãonămThìnsẽkhôngthayđổinhiềumứcsốngcủađạiđasốngườidânbaonhiêu.Phầnlớnphảithắtlưngbuộcbụngkỹhơnvìsuythoáivàlạmphát;nhưngsaubaocơnkhủnghoảngvàchiếntranhmấychụcnămqua,kỹnăngsinhtồnđãđượctôiluyệnđểbiếnconngườiViệtthànhsiêunhânvềsứcchịuđựng.

ầnđây,mộtchuyêngiacủachínhphủlongtrọngtuyênđoánlànhữngchínhsáchhiệnnaycủachínhphủsẽgiảiquyếtđượchếtcáckhókhăncủakinhtếvĩmôViệtNamnhưlạmphát,tỷgiá,nợxấungânhàng,bộichi,FDI…trễlắmlàtrước

QuýIInăm2012.Nhiềubạnbètôinghexong,mởchampagne,hátquốccavàchờđợi.Dùsao,7,8thángchỉlàmộtkhoảngthờigianngắnngủitrongđờidoanhnghiệp.

Dĩnhiên,tôikhôngkiếmđượcđồngnàotrongcácphântích,nhậnđịnhnêntôichưacahátlạcquannhưvậy.TôicứnghĩthángSáunăm2012cóthểlàtâmđiểmcủatrậnbãokinhtếnămThìn.Lýdođơngiảntheoướctínhbìnhthườngcủamộtdoanhnhânquêmùalàkhicungtiềntiếptụctăngvìcần“kíchcầu”đểcứungânhàngvàcácdựánsiêukhủng,khithóiquenchorácrưởixuốngthảmđểcheđậykhôngthểbỏđược,vàkhithếgiớibênngoàilạibấpbênhcontàuvìnợcông,tư…thìcácvấnđềnóitrênvẫntồntạivàxấuđi.Nóitómlại,nếuchúngtacứtiếptụclàmnhữnggìchúngtađanglàmthìchúngtasẽtiếptụcgặtháinhữngthànhquảmàchúngtađangnhận.Thựcsự,nềnkinhtếgiốngnhưmộtmáytính,chorácđầuvàothìvẫnlàrácởđầura(garbagein,garbageout).

TôichorằngcơnbãonămThìnđangtậptrungcườngđộvàảnhhưởngcủatrậnbãochỉcóthểnhìnthấyđượcvàocuốinăm2012.

Nếucơnbãođến,thìđâylànhữngngànhnghềsẽphảithayđổivàbiếndạngtừcăncơ.

Giácảsẽphảixuốngtheotrọnglựccủahaiyếutốthịtrường:thunhậpcủangườidânvàlượngtiềnđầucơthứcấp.Ngườidưdảtiềnbạcđãmuanhàxong,ngườinghèosẽnghèothêmvớilạmphát,nhàđầucơvớitiềnnhànrỗikhôngcònnhiều…KinhdoanhbấtđộngsảnsẽtrảiquachukỳsuythoáigiốngnhưtạiÂuMỹcácnămvừaqua.Nhâncôngthấtnghiệpsẽquayvềquêđểmưusinhhaytạmtrú,nhucầunhàthuêcũngsẽgiảmsúttrầmtrọng.Phânkhúcthươngmại,vănphòngvànghỉdưỡngcũngsẽchịuáplựcxấutừnềnkinhtếkhậpkhễnh.

Thựctình,vềmặtxãhộithìđâylàmộtthayđổitíchcực.Ngườitiêuthụsẽcócơhộimuacănnhàmongướcvớigiáphảichănghơnvàtìnhtrạngđầucơ,làmcòđịaốcđểkiếmtiềnnhanhsẽgiảmthiểurấtnhiều.Tiềnnhànrỗisẽđầutưvàonhữngphânkhúccóhiệuquảhơnchonềnkinhtế.

Đượcsựchốnglưngcủanhànướcđểtránhbấtổnxãhội,cổđôngcácngânhàngsẽantoànvớivốnđầutư.Nhiềusápnhậpbằngsúng(shotgunmarriage)sẽxảyra,nhưngbứctranhtoàncảnhsẽkhôngthayđổinhiều.Chomộtvàianhbệnhởchungvớimộtanhmạnhkhỏethìviruscóthểlantràntệhơn,nhưngnợxấukhôngthểbiếnmấtnhưcáctròảothuật.Quảntrịđịaphươngsẽgặpnhiềuvấnđềkhônggiảiquyếtnổidothiếukinhnghiệmvàvốnliếng;dođó,cácngânhàngnướcngoàisẽđượcmờichàolàmcổđôngchiếnlượccũngnhưđượcmualạicácđơnvịtưnhânlàmbànđạpchochươngtrìnhpháttriểnthịtrường.

Vềlâudài,sựhợptácvớicácđốitácnướcngoàisẽđemlạinhữngthayđổilớnkhôngnhữngvềmặttiếpthị,hậumãichokháchhàng;màquacáchoạtđộnghàngngày,nhómquảntrịmớisẽáplựcđểthayđổiđiềulệvàsựkiểmsoáttừchínhphủ,khiếnbộmáyđiềuhành

ngànhtíndụngthiếtyếuchotàichínhquốcgiatrởnênhiệnđạivàhiệuquảhơn.

Vớicơnbão,chứngkhoánsẽchạmđáyvàocuốinăm2012.Đâylàthờiđiểmđểcácnhàđầutưcòntiềngỡgạclạicácmấtmátmấynămvừaqua.Nhưngsựhồiphụcđúngnghĩađểquamộtchukỳmớiphảikéodàihơnhainăm.Trongkhiđó,nhữngcôngtychứngkhoánvàcácquỹđầutưsẽphảitrìnhlàngnhiềusảnphẩmtàichínhsángtạovàhiệuquảhơn.Chínhphủcũngphảichophépnhữnghoạtđộngmàtừtrướcđếngiờhọvẫncoilàmộthìnhthứccờbạc.Tôimuốnnóiđếncáchợpđồngngoạihốivànguyênliệu,cũngnhưphươngthứcbánkhống(short).

Vớisựmởrộngtừcănbảnđiềuhành,tráiphiếuvàhợpđồngtàichínhcủaViệtNamsẽxuấthiệntrởlạitrênthịtrườngquốctế,đemlạinguồnvốnmớicầnthiếtchodoanhnghiệptrongnước.

Vớichínhsách“gópvốntừdân”quakênhvàngvàđôla,chínhphủsẽtruybắtnhữngngườicònkinhdoanhhaylưutrữhaisảnphẩmnày.Nhiềutiệmvàngtưnhânsẽbịđóngcửavìchỉgiaodịchnữtrangthuầntúysẽkhôngđemđủlợinhuậnvàkháchhàng.Tuyvậy,vớigiáthịtrườngquốctếxấpxỉ2.500đôlamộtouncevàocuốinăm2012theotiênđoáncủanhiềuchuyêngiavàng,cáchoạtđộngngoàiluồngsẽgâynhiềubiếnđộngchotỷgiá,lạmphátvànợxấu.Cuốicùng,chínhphủsẽphảiđốidiệnvớilựachọn,hoặctrởlạinềnkinhtếchỉhuychặtchẽkiểuBắcTriềuTiên,hoặcmởcửalạivàđểthịtrườngtựđiềuchỉnh.

ĐâylàmộtngànhnghềlàmănrấtkhảquanvàchiếmtỷtrọnglớntrongGDPngầm.Vìtiềnkiếmđượckhádễdàng,khôngcầnđầutư

haychịurủiro,cácvịlàmăntheomôhìnhkinhdoanhnàylànhữngcưdântiêuxàirộngrãivàkháchsộpcủacáccơsởgiảitrí,dulịchvàhànghiệu.Họcũnglànhómđầutưcónhiềutiềnnhànrỗivàtạonhiềuđầutưquantrọngtrongcácngànhnghề.Sựđónggópcủahọvàonềnkinhtếthườnglớnlaohơnướcđịnh.

Tuynhiên,khinguồntàitrợtừnướcngoàigiảmthiểu,cácdựánvàngânsáchphảisụtgiảmtheovìthiếungoạihối.Mộtcosụtchừng20%sẽkhiếnnhiều“cò”nhỏbéthấtnghiệpvàgâykhókhănchokỹnghệphụcvụđạigia.Nhữngchươngtrìnhkhuyếnmãiliêntụchay“muachung”sẽbiếnViệtNamthànhmộtthiênđườngchodukháchTrungQuốc,ĐàiLoan,SingaporevàHànQuốc.

Trêncùngbìnhdiện,cácngànhnghềliênquanđếnnămlĩnhvựckinhdoanhnóitrênsẽchịuảnhhưởngxấutheo.Ngànhxâydựngvàvậtliệusẽsuythoáitheobấtđộngsản;cácngànhnghềtàichínhsẽbớtđầutưvàocôngnghệthiếtbịmớigâyảnhhưởngxấuchoITnộiđịa;việccấmvàngvàđôlasẽtạomộttâmlýbấtổnchungchocáccơsởxuấtnhậpkhẩu.

Trongkhiđó,nhữngngànhnghềítbịảnhhưởngnhấtlàytế,giáodục,nănglượng,khoángsản,nônghảisảnvàsảnphẩmtiêudùngcầnyếu.

15tháng11năm2011

CơhộiđộtphácủakinhtếViệtNam

TrongcácphântíchvềcơhộiđầutưhaytàitrợcủaQuỹViasa,bantíndụngluônlưuýđếnhaiyếutốthenchốt:lợithếcạnhtranhcủadựánvàkỹnăng,kinhnghiệmcủađộingũquảnlý.Ởmộtbìnhdiệnlớn,nềnkinhtếnửathịtrườngnửaxãhộicủaViệtNamđangđốiđầuvớicảhaivấnnạnnày.

Cạnhtranhtrênbìnhdiệnvĩmô

Trongchínhsáchpháttriểnkinhtế,chúngtađãcốgắngrậpkhuôntheomôhìnhTrungQuốc,lấycôngnghiệphóa,đôthịhóavàxuấtkhẩuhàngrẻlàmbaphươngtiệnmũinhọn.Theobáocáomớinhất,bacôngnghệngốnnhiềungoạihốivàtạonhậpsiêukhủnglàôtô,điệntửvàthép.Điềutôichắcchắnlàviệcđầutưtiềnbạc,côngsứcvàưuđãihỗtrợvàobacôngnghệnàyhoàntoànkhônghiệuquảvàkhôngđemlạichoViệtNammộtlợithếcạnhtranhgìtrênthươngtrườngquốctế.

Đâylàhậuquảcủaviệcbắtchướcthiếusuynghĩvàhànhđộngtheolýthuyếtlỗithời.TrungQuốccó1,3tỷdân,chuỗicôngnghệcungứnglinhkiệnhiệnđại,hệthốnghạtầngpháttriểnvà“đổimới”củahọđitrướcchúngta10năm.Đólàlýdohọthànhcôngtrongcôngnghiệphóa.Thêmvàođó,ngànhnôngnghiệpcủahọrấtcổhủvàgâyđóikémthườngtrựcchodânquê.Đôthịhóađểđẩydânnghèolênthànhphố,làmnhâncôngrẻchocácxưởngmáyxuấtkhẩuhàngrẻlàgiảipháphợplý.

BàitoáncủaViệtNam

CácyếutốnàykháchẳnởViệtNam.Côngnghệcổđiểncủachúngtakhôngcólợithếcạnhtranh,nhưngnôngnghiệpcủachúngtakhôngyếukémđếnđộphảiđẩydânvềthànhphốlàmnhâncôngvàsinhsốngtrongcáckhuổchuột.Trênhết,bàitoángiacôngsảnxuấthàngrẻđểxuấtkhẩucầnsuytínhlạivìhiệuquảđầutư,vấnđềnhậpsiêunguyênliệuvàônhiễmmôitrường.

Thêmvàođó,độingũquảnlýkinhtếvĩmôhaydoanhnghiệpnhànướcđềukémkỹnăngvìnềngiáodụctừchươngtụthậu;cũngnhưkhôngđủkinhnghiệmđểsángtạohayđộtphá.Haiyếutốcănbảnchosựthànhcôngtrongkinhdoanhđềuhụthẫngtrongbốicảnhnày.

Trongkhiđó,ởlĩnhvựctưnhân,cácdoanhnhânchạytheomôhìnhpháttriểncủaÂuMỹ,lấybấtđộngsản,đònbẩynợvàdịchvụtàichínhlàmtrọngtâmđểpháttriểnkinhdoanh.NếuÂuMỹvớimộtnềnkinhtếmạnhmẽvàlâuđờicònbịlongđongvớicácbongbóngtàisản,thổigiátừnợnầnvàthủthuậttàichính,thìdoanhnghiệpViệtNambịsậpbẫylàchuyệnaicũngđoánđược.Đólàcáigiácủahọcphí.

Tuynhiên,tôivẫnchorằngcơhộiđộtphácủanềnkinhtếViệtNamvàcácdoanhnghiệptưnhânvẫntiềmtàngvàchứanhiềuhứahẹn.

Cơhộiđộtphá

Vớinhữngbếtắccủalốikinhdoanhthờithượngnhưng“chấpgấuvávai”củanềnkinhtế,đâylàlúcmìnhphảiquayvềvớicănbảnđểtạolợithếcạnhtranh.Tôiphảithúnhậnlàcánhânmìnhkhôngphảilàmộtnôngdân,cũngkhônglàmộtchuyêngiavềkinhtếnôngnghiệp.Đâyhoàntoànlàmộtchiasẻphiếndiệncủakẻđứngngoàidựatrênnhữngcảmnhậnchủquan.Nhưngtheotôi,chínhphủcóthểlàmbaviệcđơngiảnvàkhôngtốnkémgìchongânsách:

Đểngườidânlàngxãbầulêncác“quanđiềuhành”nhưởTrungQuốc.Đạidiệndodânchọnsẽtránhđượcnhữngápđặtphilýtừ

bộmáyquanliêucồngkềnh.

Khuyếnkhíchvàtạomôitrườngtốtđểhiệnđạihóanềnnôngnghiệpbắtđầutừcácchuyêngia,nhànghiêncứukỹnghệtừcácđịnhchếgiáodụcvàsửdụngrộngrãimạnglướitruyềnthôngđểtạophongtrào.

Giatănggiátrịcácnôngphẩmbằngquytrìnhsảnxuấtcũngnhưtạoracácsảnphẩmđặcthùquanhữngnghiêncứumớivềnhucầutiêudùngtrênthếgiới.

Dĩnhiên,aicũngđoánbiếtlànhiềuthửtháchvàkhókhănsẽphảigiảiquyếtvìnôngdânlàthànhphầnbảothủnhấtcủaxãhội.Nhữngthóihưtậtxấucủanôngdânnhiềukhôngkémgìcáccưdânthànhphố.Vấnđềbiếnđổikhíhậulàmộttácnhânbấtổnkhác.Nhưngvớiluậtcungcầucủathịtrường,nhữngsailầmvàtiếnbộsẽđượcđiềuchỉnhtheothờigian.NôngnghiệpvànôngdânViệtNamcóthểvựcdậymộtnềnkinhtếđangnhiềutrắctrở.

Khiquayvềvớimộtnềnkinhtếnôngnghiệp,tôicũngxinxácnhậnlàtôikhôngcổsúynhữngnếpsốngquêmùavớicácônglýtrưởng,quanchứclàngxã,dânsưuthuếvàcườnghàoácbácủahơn100nămtrướcnhưchuyệnkểcủaNgôTấtTốhaySơnNam.TheomôhìnhIsrael,nôngnghiệphiệnđạidựatrêncôngnghiệpchấtxámmới,dùngphầnmềmchỉhuycácquytrìnhsảnxuấtvàtiếpliệu,biếnnôngdânthànhnhữngchuyênviênhàngđầutrongkỹthuậtcanhtác;cũngnhưthànhnhữngdoanhnhântiếpcậnvớicácthôngtinthịtrườngtrựctuyến.

Tôisẽrấthãnhdiệnkhiđếnnăm2020,ViệtNamsẽtrởthànhmộtquốcgianôngnghiệphàngđầucủathếgiới.

29tháng11năm2011

NgànhIT,đặcbiệtphânkhúcứngdụngphầnmềm,cầntrítuệ,sứcsángtạovàsựđammêhơnlàtưbản,kinhnghiệm,hayquanhệchínhtrịvàthươngmại.Ngaycảtrítuệ,nhữngkhóahọckỹthuậttruyềndạytừcáctrườngđạihọccũngkhôngquantrọnghơnkỹnăngtựkhámphá.

rongbàiviếtvềcơhộiđộtpháchonềnkinhtếViệtNam,tôicónóilàmộtchươngtrìnhhiệnđạihóacủanôngnghiệpcóthểtạomộtlựcđẩymớinhờlợithếcạnhtranhthiênnhiênvàkinhnghiệmngànnămvềcanhtác.

Tôicũngxácđịnhlàchínhsáchkinhtếhiệntại,đầutưtiềnbạcvàưuđãilớnlaovàocáccôngnghệcổđiểnchỉlàmthâmthủngthêmcáncânthươngmại,tạonhậpsiêuvànợcôngkhủng.CáchậuquảkháccủamôhìnhkinhtếTrungQuốcmàchúngtarậpkhuônlàphảicungứngnhâncôngrẻ,chấpnhậnônhiễmmôitrườngvàgiacôngsảnxuấthàngxuấtkhẩugiárẻ…đểhấpdẫncácnhàđầutưFDInhỏlẻ.Trảinghiệm20nămquavớimôhìnhnàyđãgâynênnhữngvấnnạnxãhộivàkhókhăn,ngộtngạttrongđờisốnghàngngàycủađạiđasốngườidân.

Tuynhiên,ngoàiviệcpháttriểnnôngnghiệp,mộtlĩnhvựckhácmàtôinghĩViệtNamcũngcóvàilợithếcạnhtranhsovớicácquốcgiakhácởĐôngNamÁlàngànhcôngnghệthôngtin(IT).Dùđâylàmộtngànhnghềgầnnhưnằmởmộttháicựcđốingượcvớinôngnghiệpnhưngcácyếutốđểthànhcôngchothấykháthuậnlợivớicáclợithếkinhtếcủachúngta.

Trướchết,ngànhITcầnmộthệthốnghạtầngnhưbăngtầncápquanghayvệtinhrộnglớn,nhưnghạtầngchongànhnàykhôngtốn

kémnhưmộthệthốngxalộ,cảngbiển,đườngsắt…khắpnước.ĐầutưvàophầnmềmchomộtvideogamenhưGrandTheftAutoIVtốnkhoảng20triệuđôlavàmất8tháng,nhưngđemlạimộtdoanhthuhơn500triệuđôlatrongtuầnlễđầutiên.Dĩnhiên,khôngphảigamenàocũngthànhcôngnhưvậy.Trongkhiđó,mẫuxeôtôbánchạynhấtnhưToyotaCamrycần5nămđểthiếtkế,đầutưkhoảng2tỷđôlakhắpthếgiới,mộtthươnghiệuhàngđầuquốctế,nhưnglợinhuậnchỉxấpxỉvớiGrandTheftAutomỗinăm.

Tiếpđến,ngànhIT,đặcbiệtphânkhúcứngdụngphầnmềm,cầntrítuệ,sứcsángtạovàsựđammêhơnlàtưbản,kinhnghiệm,hayquanhệchínhtrịvàthươngmại.Ngaycảtrítuệ,nhữngkhóahọckỹthuậttruyềndạytừcáctrườngđạihọccũngkhôngquantrọnghơnkỹnăngtựkhámphá.BillGatescólầnmỉamailàSteveJobsthậmchíkhôngbiếtviếtcodesđểlậpchươngtrình,nhưngGatesquênrằngchínhôngtavàMarkZuckerberg(Facebook)đãbỏhọcnửachừngvìgiáodụctừchươngvàbằngcấpkhônggiúpgìtrongnhữngđộtphácủaIT.

ĐâycũnglàlợiđiểmquantrọngcủaViệtNamkhisosánhvới9quốcgiakhácthuộcASEAN.Khôngnướcnàocó3triệusinhviênđạihọchay4triệuViệtkiềukhắpthếgiới.TínhhamhọccủangườiViệtvànhữngkhônkhéorènluyệntừbaonămkhókhănlànhữngchấtxámtạomũinhọn.MộtthídụcóthểhơiphiếndiệnvàchủquanlàtạithánhđịacủaIT,thunglũngSiliconởCalifornia,ngườiViệtchỉđứngsaungườiHoavàngườiẤn(trongcộngđồngdângốcÁChâu)vềnhữngthànhtựutrongngànhITthếgiới.

Saucùng,cácdoanhnhânViệtNamvàthếgiớithườngthanphiềnvềchiphí“phongbì”trongcáchoạtđộng.TheomộttưliệutôiđọcđượctừJetro(Nhật),họướctínhlàphítổnnàyởViệtNamcaohơnTháiLanhayMalaysiachừng6%vàIndonesiachừng3%.MộtpháttriểnthiênvềITsẽgiảmthiểutệnạnnày.ITkhôngcầnnhiềuđấtnênnạntrưngdụngđấtnôngdânlàmđấtcôngnghiệpsẽgiảmmạnh.DoanhnghiệpITcũngkhôngphảivậnchuyểnhànghóaquacáctrạmkiểmhayhảiquan;vàcũngkhôngcầnđếncácquotahaygiấyphépxuấtnhậpkhẩuvàthanhtrakiểmphẩmđể“gópphần”vàotệnạnnày.

QuantrọngnhấtlànếukiếmđượctiềntừIT,chínhphủvàngườidâncóthểbớtphárừng,bánkhoángsảnhayđemráccôngnghệvề

chôncấtgiùmchocáclánggiềnghữuhảo.

Tuynhiên,tôicũngmuốncảnhbáovềbanhượcđiểmđángkểcủacơhộiITtrongnềnkinhtếViệtNam.Thứnhất,ITchỉcóthểpháttriểnvàsángtạođượctrongmộttưduyvàvănhóatựdo.Điềunàycóthểlàmộtdịứngmàchínhphủvàcácthếlựcbảothủcủaxãhộikhôngthể“sốngchunghòabình”được.Thứhai,chínhphủvàquốchộikhôngthểbanhànhmộtnghịquyếtlàITphảităngtrưởngtheotốcđộ15%haygìđótrong10nămtới;haygiaochocácdoanhnghiệpnhànướcquảnlýđiềuhành.Thứba,sựtôntrọngbảnquyềnvàtàisảntrítuệlàyếutốmấuchốtcủađộnglực.Yêunướclàmộtchuyện;nhưngítngườinhưôngAlanPhanlạiđemsảnphẩmcủamìnhtặngkhôngchothiênhạ(xinthúnhậnlàtôicóbáncũngchẳngaimua).

Vượtquabaràocảnnàylàtạomộtmôitrườngthuậnlợiđểnền“kinhtếsángtạo”trởnênhiệnthựcvàđộtphá.TươngtựIT,nhữngngànhnghềcóthểtạodoanhthuvàlợinhuậnđángkểchonềnkinhtếlàsinhhóahọc(biotech),ydượcĐôngvàTây,nănglượngxanh,phimảnhvàtruyềnthông,v.v…

Cóthểchúngtađãmấtkhoảng20nămchạytheomôhìnhcủaTrungQuốcvàítnhiềuphảitrảgiá.Nhữngổchuộtnhannhảnkhắpcácthànhthịvìchínhsáchđôthịhóakhôngkếhoạchcầnđượcdẹpbỏ.Nhữngchươngtrìnhđàotạo,giáodụclỗithờiviếtratừ100nămtrướccầnđượcthaythế.Nhữngbộmáyhànhchínhnặngnềquanliêuđểbanphátquyềnlộcchomộtthiểusốnhómlợiíchphảiđượcđổimớiđểtạohiệuquảchonềnkinhtế.

ĐâylàbađòihỏichínhyếuchonềnkinhtếthịtrườngvàtựdodựatrênnôngnghiệphiệnđạivàmũinhọnIT.MộtđờisốnghàihòatrùphútạinôngthônvàmộttăngtrưởngITnăngđộngchocácthanhniênthànhphốlàsựtíchhợplýtưởngtrongsựpháttriểnquốcgia.Vớitưduyđộtphámới,chúngtacóthểthànhcôngtrêncănbản“sạchvàbềnvững”vàchúngtacóthểđuổikịphoặcthậmchíquamặtcáclánggiềngASEANvềGDPmỗiđầungười;haytốthơn,vềchấtlượngcuộcsống.

ThànhcôngtrongmụctiêunàythìViệtNamcóthểtựhàovớichínhchúngtamàkhôngcầnnhắcnhởtừnhữngkhẩuhiệu,biểungữnhannhảnkhắpnước.

02tháng12năm2011

Kiếm1triệuđôlatrong5năm

Mộtdoanhnhânđầyđủcátínhvớimộtsảnphẩmsángtạovàmộtkếhoạchkinhdoanhấntượngcũngkhôngthểđixanếuviệcquảnlýhàngngàykhôngđủnghiêmtúcvàtậptrung.CácdoanhnhânViệtthườngvấpphảicáclỗilầmphổthôngnhưđầutưdàntrải(vìcơhộilàmănrấtnhiều);đểsĩdiệnvàbạnbè,giađìnhlôicuốnvàonhữnghoạtđộngkhônghiệuquả;haychegiấunhữngthấtbại,lầmlỡ;chitiêutàichínhkhôngkỷluật;thiếuđạođứcvàkiênnhẫntrongviệcxâydựngthươnghiệuvàkỷcươngcôngty;khôngtôntrọngkháchhàng,đốitác,cổđônghayđốithủ;sửdụngconngườitheokiểutìnhcảmgiađìnhhayphenhóm.

Mộtcôngthứckiếmtiềnđơngiản

“Tôitinrằngmộtdoanhnhântrẻ,nếuđãtìmramộtmôhìnhkinhdoanhsángtạovàliêntụctrong5nămdồnhếttâmtrínộilựcđểthựchiện,nhấtđịnhsẽtrởthànhmộttriệuphúđôla.Quênchuyệnănnhậu,quênchuyệnthấttìnhtraigái,quênchuyệnbạnbèbànratánvào,quênchuyệnsĩdiện…chỉbiếtmộtmụcđíchduynhấtlàcôngviệc,khôngbỏcuộchaythấtvọng,khôngphântántàilựcvớinhữnghoạtđộngngoàiluồng,khôngsuynghĩxaxôihaylầmlạc.Chỉđơngiảncóthế.Tôisẵnsàngkýmộtkhếướcvớibạn:nếubạnđãlàmtấtcảviệcnàythậtnghiêmtúcvàkhôngkiếmđược1triệuđôlavào2017,tôisẽtịnhkhẩuvàngưnghếtviếtláchtrongphầnđờicònlại.”

Tưduycủathếhệ8X,9Xvẫncoichuyệnlàmquanlàconđườnglýtưởngnhấtđểđạtmộngướcgiàucó.Conđườngnàydĩnhiêncũngvấtvả,nhiềucạnhtranhvàchuyện“độitrênđạpdưới”làmộthànhxửbắtbuộc.Nócũngtiềmtàngnhiềunguyhiểmnếutrongquátrình,talỡđụngchạmquyềnlợivớimộtkẻthùmạnhhơn.Dođó,quacông

thứckinhdoanhtôiđềxướng,cácbạntrẻthamvọnglạithấymìnhcómộtlốiđikhác,màkhỏiphảicúiđầuhoài,mỏilưng.Chảtráchcácbạnmuốntìmbiếtthêmchitiếtđểlênkếhoạch.

Nhưngvìkhôngcóbữaănnàomiễnphí,nêntôiđãphảinóinhiềuvềcáigiáphảitrảcũngnhưvềnhữngđiềukiệncầnvàđủnếumuốntheođuổichươngtrìnhtriệuphúđôlanày.Trướchếtlànhữngmónhấpdẫnvềđiềukiệnthamdự.

Quádễđểthamdự

Bạnkhôngcầnmộtbằngcấphayhọcvịnào,thựchayrởm,từbấtcứmộtđạihọcnào.Bạnsẽcầnkiếnthức,nhưngđólàloạitríthứcđượctraudồitíchlũyhàngngàyquanhữngtrảinghiệmthựctếvàsailầm.Bạnsẽphảinghiêncứu,phântíchmỗingàyđủloạidữkiệnvềcôngnghệ,quảnlý,tàichính,tiếpthị…nhiềugấp3,4lầnsốgiờhọctậpcủamộtsinhviênMBAchínhquy.Sẽkhôngcóthituyển,thisáthạchhaynhờngườithigiùm;nhưngmỗilầnbạnsơhở,quênlàmbàivà“thitrượt”,thìkếtquảsẽthểhiệnthựcbằngmộtcáigiávôcùngđauđớn.

Bạnkhôngcầnmộtlýlịchtốt,làconcháucủacáclãnhđạo,cầntìmngườichốnglưnghaygiớithiệu.Bạncũngkhôngcầnmộtdựánkiểusaochép,vớiđủloạidấuxanhdấuđỏphêchuẩn.Bạnchỉcầnmộtsảnphẩmđặcthùsángtạo,đủkhảnăngđểcạnhtranhtrênbấtcứthịtrườngnàovàmộtkếhoạchkinhdoanhbàibảnlàmcácnhàđầutưsửngsốtkhiđọc.

Cóthểbạnđangởvàolứatuổi20tuổi,30tuổi,60tuổihay70tuổi.Tuổitáckhôngquantrọng,nhưngsứckhỏe,lòngđammêvàýchívượtbãophảithậtđầyđủ.

Nămđiềukiệnmấuchốt

Tôiđãnóinhiềuvềnhữngđiềukiệncầncóđểtạolựcđẩychomọihànhtrìnhkinhdoanh.Tôixinvắntắtlặplại:

1.Độnglực,lòngthamvàngọnlửatrongngười

Yếutốnàyquantrọngnhấtvìnóđịnhđoạtvậnmệnhcủadoanhnghiệp.Điđếnđíchhaybỏcuộclàdongọnlửatrongngười.Khikhởinghiệpthìaicũngđầyýtưởngtốt,sángtạovàđặcthù.Nhưngđểýtưởngtrởthànhhiệnthực,doanhnhânphảiđốidiệnvớinhiềuthửthách,khókhăn,tìnhthếtuyệtvọngvànếukhôngcònđộnglực,việcbỏcuộcđầuhàngsẽlàlựachọnđầutiên.

2.Lợithếcạnhtranh

Sảnphẩmkinhdoanhphảimangtínhsángtạo,độcđáovàtạomộtlợithếcạnhtranhchắcchắn.Nócóthểlàmộtdịchvụmớilạchưacótrênthịtrường,mộtcôngnghệmũinhọnhơncácđịchthủ,mộtsảnphẩmcóthươnghiệulâuđờihaymộthệthốngtiếpliệuphânphốihiệuquảnhiềuứngdụng.Dĩnhiên,nhucầuthịtrườngcũngphảihiệnhữuởtầmmứcđủlớnđểtạodoanhthuvàlợinhuậnmongmuốn.

3.Sứckhỏeđểđốiphóvớiáplựcvàthờigiancôngsứcđòihỏi

Nhữngáplựcvàkỳvọngtừgiađình,đốitác,cổđông,nhàtàitrợ,nhânviên,nhàcungcấp,kháchhàng,chínhphủvàngaycảtrongxãhộiluônđènặngtrênvaidoanhnhân.Nếukhôngcómộtthânthểkhỏemạnhđểgiữtinhthầnsángsuốt,bìnhtĩnhthìkhôngthểhoàntấtcôngviệcquảntrị.Ngoàiáplực,sứckhỏelàmộtyếutốmấuchốtvìthiêntàiđầythamvọngmàkhôngchịuđổmồhôithìcũngchỉlàmộtngườithấtbại,khótạodựngđượccơsởbềnvững.Tôichưathấymộtdoanhnhânthànhcôngnàochỉlàm40giờđồnghồtrongtuần.Côngthứcápdụngchohọlà24/7,vìmộtdoanhnhânngủcũngmơthấycôngviệclàmăn.

4.Liềulĩnh,dámlàm,dámchấpnhậnrủiro

ChỉcầnmộtsailầmnhỏthìđãcóthểgiếtchếtmộtđạicôngtynhưArthurAnderson,LehmanBrothershaysuyyếuquằnquạinhưBP.Tỷlệrủirotrongkinhdoanhquácao.Nếumộtngườigiỏivềtoánvàthốngkêthìhọsẽkhônglàmdoanhnhân.Tôinóiđùadoanhnhânlànhữngngười…dốttoánnhất,vàsựngudốtnàychỉvượtquađượcvớitínhlạcquanphilý,lốixửlýliềulĩnh,ngangngược.Chỉcầnnghĩđếnhìnhảnhkhilàmănthấtbại,rấtcóthểsẽmấttấtcảtừgiađình,bạnbèđếntàisản,tiếngtăm…lànhiềungườibìnhthườngphảichùn

chân.

5.Kinhnghiệm,quanhệ,kiếnthức

Nếuchưacónhữngyếutốnàythìbạnphảilotạodựngthậtđầyđủtrướckhiratrậnmạc.Kiếnthứccóthểnhanhchóngtíchlũynếuchịukhóbỏrahaithángđọccácbàiviếtvềngànhnghềmìnhchọn(GooglevàInternetlàmộtnguồnthôngtinkhôngthểthiếu).Sauđó,bạnphảitạodựngnhữngquanhệvớibấtcứcánhânnàocóliênquanítnhiềuđếnlĩnhvựckinhdoanhmìnhsẽtheođuổi.Nhữngnhânvậtnàythựcsựlànhữngthiênthầngiúptruyềnlạinhữngkinhnghiệmmàmìnhthiếusót.

Vớinămyếutốmấuchốtởtrên,bấtcứmộthànhtrìnhkinhdoanhnàocũngsẽđếnđích,khôngsớmthìmuộn,tùyvàotầmcỡcủadựán.Tôidùngcôngthức5nămchomộttàisảnkhoảng1triệuđôlavìtôidựatrênmộttỷlệP/E(giá/lợinhuận)trungbìnhlà7;haymộtdòngtiềnlợinhuậnhàngnămkhoảng150ngànđôla.Trongngànhphânphốihaysảnxuấthàngtiêudùng,doanhnghiệpbạnphảibánrakhoảng1,5triệuđôlađểđạtchỉtiêunày.Nókhôngdễ,nhưngchắcchắnđâykhôngphảilàmộthànhtrìnhkiểuVạnLýTrườngChinhcủaMaoTrạchĐông.TrongnhữngngànhnghềhiệnđạihơnnhưIThaytàichính,cáctỷlệP/Ethườngrấtcao,nênmụctiêucàngdễđạt.

Cácràocảnvàthửthách

Nhưngtrênhết,mộtdoanhnhânđầyđủcátínhvớimộtsảnphẩmsángtạovàmộtkếhoạchkinhdoanhấntượngcũngkhôngthểđixanếuviệcquảnlýhàngngàykhôngđủnghiêmtúcvàtậptrung.NhữngdoanhnhânViệtthườngvấpphảicáclỗilầmphổthôngnhưđầutưdàntrải(vìcơhộilàmănrấtnhiều);đểsĩdiệnvàbạnbè,giađìnhlôicuốnvàonhữnghoạtđộngkhônghiệuquả;haychegiấunhữngthấtbại,lầmlỡ;chitiêutàichínhkhôngcókỷluật;thiếuđạođứcvàkiênnhẫntrongviệcxâydựngthươnghiệuvàkỷcươngcôngty;khôngtôntrọngkháchhàng,đốitác,cổđônghayđốithủ;sửdụngconngườitheokiểutìnhcảmgiađìnhhayphenhóm.

Vượtquacácràocảnnàylàbạnđãđixahơn90%cácđốithủcạnhtranhvàcóítnhấtlà80%đểđạtmụctiêuhaytiếnxahơnnữa.

Xácsuấtthànhcông

TôiướctínhlàchínhphủViệtNamsẽtiêuxàikhoảng400tỷđôla(ngânsáchvànợcông)trong5nămtới,kểcảnhữngđầutưvàodoanhnghiệpnhànước.Nếuthấtthoátvàlãngphítrungbìnhcòn2consốnhưhiệnnay,thìtàisảnriêngcủacácquanchứcchiếmhàngchụctỷđôla.Đâylàmộtsốtiềnkhálớnnhưngsốlượngngườicạnhtranhcũngrấtkhủngkhiếpvìsựhấpdẫncủa“freemoney”(tiềnchùa).Gần4triệucôngchứcvàcánbộthamdựcuộcchơinênbạnphảinằmtrongtopfive(5%đỉnh)đểxíphầnđángkể.

Trongkhiđó,lĩnhvựctưnhânsẽchiếmkhoảng540tỷđôla;vàtàisảnlưugiữcóthểlênđếnhơn100tỷđôla.Vớihơn1triệudoanhnhânthiđấu,cơhộithắng1triệuđôlasẽtốthơnchuyệnlàmquannhiều.

Nhưngtrêntấtcảcácthànhquảvàkhónhọccủacuộcchơi,phầnthưởnglớnnhấtchocácdoanhnhântrẻsẽlàmộtlòngtựtrọngvàhãnhdiệnvìsựđónggópchânchínhcủabảnthânchoxãhội.Mỗisáng,khisoigương,bạnsẽkhôngphảicúiđầutựhổthẹnchomìnhhaygiađình.

28tháng02năm2012

Khikhôngchấpnhậnđểbongbóngbấtđộngsảnvỡvàocuốinăm2012,ViệtNamđãmặctìnhđẩynềnkinhtếtàichínhvàomộtchukỳsuythoáisẽkéodàisuốtthậpniêncònlại.

Tấtcảnhữngtranhchấptrong5ngànnămlịchsửđềuliênquanđếnđấtđai.CácđếchếTrungHoa,AiCập,HyLạp,LaMã,TâyÂuvàotrướcThếChiếnthứHaiđềudựakếhoạchbànhtrướngtrêncănbảnchiếmđất...

Chođếnngàyhômnay,tạinhữngquốcgiakémpháttriển,nềnkinhtếcònthôsơ,tàisảncủangườidânvẫnphầnlớnlàbấtđộngsản,ítnhấtcũnglàmiếngđấtđểcắmdùi.Chođếnnăm1985,nhữngtỷphúgiàubằngbấtđộngsảnvẫnchiếm18%tổngsố100tỷphúgiàunhấtnướcMỹ.Hiệnnay,gầnnhưítaicóthểkiếmtỷđôlatrongvàichụcnămbằngbấtđộngsản;trừkhihọmuabáncácsảnphẩmpháisinhtàichính(derivatives)củabấtđộngsản.

Trongcuộcđờikinhdoanhcủatôi,hainhânvậtảnhhưởngđếnnhữngquyếtđịnhvềđầutưhayđiềuhànhbấtđộngsản(BĐS)làôngchủcũngườiDoTháivàbàmẹnuôingườiPháp.Họbiểuhiệnhaitháicựccủahaigócnhìn,khôngnhữngvềBĐSmàcònvềtriếtlýsốngvàviệccảmnhậnhạnhphúc.

Ôngchủlàmộtđạigiacókhoàng1,6tỷđôlavàothờicựcthịnh.Mặcdùcómộtngôinhàsangtrọngrộnghơn1.000m2ởPark

Avenue,nơimệnhdanhlàkhugiàucónhấtNewYorkvớimộtbàvợvàmộtcôcongái,ônggầnnhưởcảngàytrênchiếcmáybaycánhân-Gulfstream.Ôngbaykhắpthếgiớivàphòngngủcủaôngnằmtạihầuhếtcáckháchsạn5-6saotrênkhắp5lụcđịa.Lúctôicònlàmviệcchoông,côngtyôngđầutưvàkiểmsoát24côngtyconthuộcnhiềungànhnghềvàtạinhiềuquốcgia;nhưngkhôngmộtcôngtynàoliênquanđếnBĐS,trựctiếphaygiántiếp.

Ônggiảithích,BĐSlàmộtđầutưkhócóthểkiểmsoátvìchukỳlênxuốngkhóđoán;vìkhigặpkhókhăn,takhôngthểdờiBĐSđếnmộtthịtrườngkhác(nhưcácsảnphẩmhaydịchvụ);vàkhichothuê,thìcácvấnđềvớingườithuêlànhữngrắcrốicóthểvượtquákhíacạnhpháplý(chẳnghạnnhưchínhphủcóthểcấmtănggiáthuêđểhốtphiếungườidânnghèo…).Thêmvàođó,khithịtrườngxuốngdốc,thìviệcthoáivốngầnnhưbấtkhảthidùchịubánlỗ.Trênhết,chiếnthuậtđònbẩyhaydùngtrongkinhdoanhBĐScóthểtạolợinhuậnnhanhchóng,nhưngđâycũnglàmồchônbaonhiêutàisảncựcnhanh.

TôithìnghĩcólẽtrongtiềmthứcmộtngườiDoThái,hơn5ngànnămlàmdândumụckhắpmọiphươngtrời,chịusựkỳthịvàngượcđãicủamọisắcdânđịaphương,ôngbosscủatôikhôngthấyantoànởmộtnơinàođểgọiđólàquêmình.Lákhôngcócộiđểrụngvề?

Trongkhiđó,bàmẹnuôicủatôilàmộtgiáoviênsaukhitốtnghiệpđạihọcđãtheođuổinghềnàyđếnkhivềhưu.Chồngbàlàkếtoánviênlàmcôngchocôngtyđiệnlựcsuốt27nămsauhơn20nămlàmcôngchứcchoBộNộivụPháp.BàsinhratrongmộtcănhộnhỏkhuMontmartrenăm1916vàmấtcũngtạicănhộnàyvàonăm1998.Bàđãchứngkiếnhaitrậnthếchiến,vàicuộccáchmạngvàbaonhiêubiểndâutừgócnhìnquacửasổcủacănnhànày.

Trongnhữngnămlàmviệc,haiôngbàđểdànhvàđầutưtấtcảvốnliếngvàoBĐS.Khibàchết,haiôngbàcó16cănnhàquanhParis;trịgiáhơn20triệuEurobấygiờ.ÔngbàcónhiềuBĐSlớnvàđẹphơnchỉđểchothuê,chứkhônghềdọnđếnđóở.Cólẽkhuvườnnhỏởcôngviêncạnhbên,nhữngtiệmboulangerie,café,bistro,magasin(1)…lànhữngdấuấncủakỷniệmvàtìnhyêunênôngbàkhôngthểtìmđếnởnơinàokhác.

KhiquaMỹlầnthứhaivàonăm1975,tôikiếmhơn4triệuđôla

đầutưbánthờigianvàoBĐStrongkhiđilàm.Sauđó,tôimấthếttiềnđãkiếmđượckhiđầutưvàomộtdựánBĐSởArizonavàonăm1982.CănbiệtthựtôimuaởThượngHảinăm1999với400.000đôlađếnnaygiátrịđãtănggần2triệuđôla.MộtđầutưkhácvớivàingườibạnởmộtkhuthươngmạigầnBắcKinhgiờđemtặngcũngkhôngailấy.

KhibongbóngBĐSvỡbênMỹvào2008,tuầnbáoEconomistcólàmmộtphângiảivềnguyêndo.Chínhyếulàcácngânhàngvàđịnhchếtàichínhđãrất“lười”khiđổtiềnvàocáckhoảnnợBĐS.Tráivớicáctàisảntàichínhkhác,thịtrườngchoBĐStươngđốiantoànvàbềnvững.Dựatrênmộtđịnhgiáđãđược“côngthứchóa”khitínhtỷlệrủiro,cácngânhànglạiđặtthêmniềmtinvàocáccôngtygiámđịnhrủironhưMoody’s,Fitch…Dođó,họđãvứttiềnthoảimáivàoBĐSvàcácsảnphẩmpháisinh.Khibongbongnổ,họlànạnnhânđầutiênvàsaucùng.

CácngânhàngViệtNamcũnghànhxửtươngtự.Ngoàicácmónnợchonhữngdoanhnghiệpnhànướccóchínhphủâmthầmbảolãnh,phầnlớncácmónnợđềuphảicósổđỏ,sổhồngcủaBĐSchotiệnlợimọibề.NềnkinhtếthịtrườngtolớncủaMỹcóthểhấpthụcơnbãodoBĐSđemlại;nhưngchínhphủMỹcũngmấtgần2ngàntỷđôla(khoảng14%GDP)đểcứunguy(QE1,QE2vàTwist).MộtvàichuyêngiaướctínhlànềnkinhtếViệtsẽphảichirahơn70tỷđôla(65%GDP)tronghainămtớiđểcótácdụngtươngtự.Cáchduynhấtđểkiếmsốtiềnnàylàhuyđộngtiềnnhànrỗitrongdân,quavàngvàngoạitệ,đểkhôngbịlạmphátphimã.

Mộtbàitoánkhákhókhănchocácnhàlãnhđạokinhtế.

Nhưngdùkhókhănđếnđâu,tôivẫntinrằngchínhphủvàngườidânsẽphảitrựcdiệnvấnđềbongbóngBĐShiệnnaycủanềnkinhtế.Dườngnhưcóhaikhuynhhướngđểgiảiquyết:mộtlàtìmcáchkéodàicáctrìtrệchonóxìhơitừtừ;hailàbơmtiềnvàocứunó(vàcác

thànhphầnlợiíchđangbaoquanh).Giảiphápthứbacủatôilàđểthịtrườngnổtungbongbóng,giúpngườidâncócơhộimuanhàrẻvànhanhchóngcảitổthểchếđểtránhnhữnglợidụngcủanhómlợiíchtrongtươnglai.Cáchđâyvàitháng,tôicótiênđoánlànếuchínhphủthayđổihoàntoànluậtsởhữunhàđất,thìmộtdòngtiềnmớisẽđổvàothịtrườngBĐSvớinhữnghệquảtíchcực.Dĩnhiên,giảiphápnàyđãbịbỏqua,khichínhphủkhẳngđịnhlà“toàndânvẫnsởhữuđấtđai”haynóimộtcáchkhác,mọithứsẽkhôngthayđổi.

Giáđất,vàgiántiếp,giáBĐScaongấttrờisẽlàràocảncănbảncủamọicốgắngđểtáicấutrúc.Từgiáthànhcủasảnphẩmnộiđịađếnnợxấucủahệthốngngânhàng,từnguycơlạmphátkhiintiềnđếnvấnđềtỷgiálàmthiệthạimọingânkhoảnđầutưnộingoại,thủphạmchínhsẽlàgiáBĐStrong5,10nămsắptới.

KhikhôngchấpnhậnđểbongbóngBĐSvỡvàocuốinăm2012,ViệtNamđãmặctìnhneolạinềnkinhtếtàichínhvàomộtchukỳkémbứtphákéodàisuốtthậpniêncònlại.

30tháng11năm2011

Bâygiờcótiềncũngkhôngbỏvàobấtđộngsản

“KinhnghiệmởTháiLan,Mỹ…chothấy,mộtchukỳcủabấtđộngsảnphảimất7-8nămđểthayđổi,đểtạomộtmặtbằngmới”.

Vớinhữngchínhsáchmớivềđấtđai,thịtrườngcóthể“thoáthiểm”,nhưngcơhộithànhcôngcũngchỉdưới50%.

hịtrườngbấtđộngsảnxưanayvốncóhaivấnđềcốtlõi,mộtlàvấnđềvềluậtcungcầu,nếucungít,cầunhiềuthìtácđộngđếngiábán.Phầnthứhailàgiátrịthậtcủanó,tứclàdựatrênthunhậpcủangườidân.Bấtđộngsảnvốnphứctạp,córất

nhiềuphânkhúc.Mấynămtrướcchỉcónguồncungcaocấpkhádồidào,trongkhingườidânvẫnthunhậpthấplàchủyếu.Trướcđâychỉcócácnhàđầutưthứcấpômvào.Giờhọkhôngômnổinữalạicàngkhiếncungdưthừanhiều,giágiảmlàđiềutấtyếu.Trongkhiởphânkhúcbìnhdân,cầucaonhưngcunggầnnhưkhôngcó.ỞMalaysia,họxâycănhộ100m2bánkhoảng500triệuđồnglàrấtphổbiến.Nhưngởta,dochiphíxâydựng,chiphíđấtđai…quácaonênxâycănhộgiárẻlàkhôngthểlàmđược.Nếusosánhgiátrịthựccủabấtđộngsảnvớithunhậpcủangườidân,hiệngiábấtđộngsảntrungbìnhởViệtNamgấpkhoảng25lầnthunhập,trongkhiởTháiLanlà6,3lần,Singaporelà5,2lần…Khigiáquácao,thìđólàhiệntượngbongbóng,vàbongbóngsẽnổvìkhôngaicóthểchịuđựngnổi.

Tấtcảmọiyếutốtrênchothấy,bấtđộngsảnsaumộtthờigiantrầmlắng,nósẽtớimộtgiaiđoạnphảigiảiquyếtvàocuốinămnay,cóthểnósẽrẽsangmộtđườngkhác.Trongbốicảnhđó,nếungườinàobiếtnắmbắtcơhội,tậndụngthờicơtốtthìcóthểcólợi.

◆Cóýkiếnchorằng,thịtrườngbấtđộngsảntồntạinhững

nghịchlýnóitrênlàdocósựchiphốicủamộtnhómlợiíchnàođó?

−Đươngnhiênlànóchịuchiphốicủamộtnhómđầucơnhấtđịnh.Thựctếthìhọđãlàmrồi,vìthịtrườngnontrẻnênrấtdễbịngườitalợidụngtrụclợi.Giánhàđấtđãđượcthổilênkhácaotrongmấynămqua.NgaytrướckhicótinHàTâynhậpvàoHàNộithìthiênhạđãgặtđượckhánhiềuđiềutừtinđó.

Nhưngmộtbộphậnkhôngnhỏnàyhiệnnayđãhếttiền,khôngcòncơhộiđểđầucơnữa,nêncuốinămnaysẽphảithayđổi.

◆Trongmộtbàiviếtmớiđây,ôngcónóithịtrườngbấtđộngsảncóthể“thoáthiểm”vớichínhsáchđấtđaimới.Cơsởcủanhậnđịnhnàylàgì?

−Thoáthiểmởđâycónghĩalà,nếucómộtluậtđấtđaimới,chophépngườinướcngoàisởhữunhà,đấtđai,bỏhộkhẩu…thìnósẽkíchcầuđượcmộtphần,thuhútđượcmộtlượngtiềnkhôngnhỏvàobấtđộngsản.

Thứhai,hiệnchínhphủđangrấtmuốnđẩycầuchứngkhoán,bấtđộngsảnlênđểgánhđỡphầnnàochongânhàng.

Nhưngđểcóđượcmộtluậtđấtđaimớicũngrấtkhókhăn.Theotôi,cơhộiđểthịtrườngkhôngtụtgiảmnữa,dântinvàsẽmuathêmchỉdưới50%.

◆Nhưngnếuchínhsách“thoáng”quáthìthịtrườnglạiquaylạisốtnóng,khókiểmsoát?

−Tôichorằng,khôngthểsốtnóngđượcnữavìvớitìnhtrạngkinhtếsuythoáinhưhiệnnay,nếunóđứngyênđượcthìcũngđãlàkhókhănvàmaymắnrồi.

Cònởcảgócđộquảnlýcũngkhôngphảibănkhoăngìvìđâylàmộtthịtrườngquálớn,nóchịuchiphối,quảnlýcủanhiềucơquan,bộngànhkhácnhau.

◆Ôngnhìnnhậnthếnàovềđộngtháihạlãisuấtcủangânhàngvừaqua,nótácđộngđếnthịtrườngbấtđộngsảnthếnào?

−Vấnđềgiảmlãisuấtcũnglàmộtcốgắngcủachínhphủtrongviệckíchcầubấtđộngsản.Nósẽcóảnhhưởngđếnthịtrường,nhưngcũngkhôngnhiều.Vìthựcthếhiệnngườidân,doanhnghiệpvẫnđangthiếutiền,suysụp,ngườitavẫnphảiloănuống,tồntạicủadoanhnghiệptrước,chưathểvungtiềnchobấtđộngsảnđược.

Nhữngđộngtháicủachínhphủsẽgâyrađộngtháitâmlýtốt,cóthểcótácdụngtrongvàibathángtớinhưngsangnămthìnólạivôhiệu.

Bởi,nhữngchínhsáchđógiốngnhưmộtngườiuốngthuốcgiảmđau,cơnđausẽcắttrongvòngvàitiếngđồnghồnhưngngàyhômsausẽđautrởlại,buộcphảiuốngthêm.Nhưngthựctếlàthuốckhôngphảilúcnàocũnguốngđược.

◆Thịtrườngbấtđộngsảnhiệnvẫntồntạimâuthuẫnkhingườidânchorằnggiávẫncao,trongkhichủđầutưlạichorằnggiáđãchạmđáy.Theoông,làmsaogiảiđượcbàitoánnày?

−Khôngnênxemđólàbàitoáncầngiảiquyếtmànênxemđólàđịnhluậtcủathịtrường.Nếulàmănđúngthờiđiểm,cơhộithìkiếmnhiềulợinhuận.Giờthịtrườngkhókhăn,bướcsangmộtchukỳmới,nếurútrakhôngkịpthìđươngnhiênphảimấttiền.

Cònởtầmvĩmô,đólàdịpchongườidâncócơhộimuanhàgiárẻ.

◆Nhưngnếukhônggiảicứubấtđộngsản,rấtcóthểảnhhưởngđếnnhiềulĩnhvựckhácvìbấtđộngsảnvốnđượcxemlàhànthửbiểucủanềnkinhtế?

−ThếgiớiđánhgiákinhtếMỹmạnhhayyếukhôngcăncứvàotìnhhìnhbấtđộngsản.Hiệuquảnềnkinhtếdựatrênnhiềuyếutố,

từhiệunăngsảnxuất,GDP,thunhậpngườidân…

◆Nếucótiền,ôngcóbỏvàobấtđộngsảnlúcnày?

−Tôisẽkhônglàmđiềuđó,dùcóngườinghĩđólàđộngtháiđúng,cóthểlàmnónglạithịtrường.Tôitinlàthịtrườngcòntiếptụcđixuốngnữa,vìgiátrịthựcvàgiácungcầuvẫnchưaănkhớpnhau.

Nếunhàđầutưmuabấtđộngsảnrồigiữlạitrongvòng20nămthìsẽcólời.Nhưngnếumuarồibánlạitrongvòng3-5nămthìkhôngnênlàm.Tốthơnlànêngiữtiềnhoặcđầutưvàohướngkhác.

Vừaqua,mộtsốngườicómờichàotôivàidựánbấtđộngsảnnhưngtôithấygiáđóchưaphùhợp,vìtheotôikhoảng10nămnữathịtrườngmớibắtđầuhưngthịnhthựcsự.

KinhnghiệmởTháiLan,Mỹ…chothấy,mộtchukỳcủabấtđộngsảnphảimất7-8nămđểthayđổi,đểtạomộtmặtbằngmới.Bấtđộngsảncủachúngtadùkhókhănvàinămnaynhưngtheotôivẫnchưachạmđáy.Nóphảixuốngđáyđãrồimớitừtừđilên.

Hiệngiớiđầutư,đầucơlướtsóngbấtđộngsảnvẫncònvướngrấtnhiềudưvịđắngcaycủavàinămquanêndườngnhưchưamấyainhảyvào.

20tháng04năm2012

TS.AlanPhantròchuyệnvớiVnEconomy

BảoAnhghi

Tôichắcchắnlàchưaaitrởthànhtỷphúquahoạtđộnglướtsóngvànghàngngày.Nhưngtrongcáccuộcchơitrênthươngtrườnghaychínhtrường,mộtcâungạnngữhayđượctruyềnđạttrongnhiềutìnhhuống:“Kẻthùcủakẻthùtalàbạnta.”

hứHaingày30/4/2012,mộtgiaodịchkhákỳthúxảyraởCOMEX.Vừabắtđầumởphiên,mộtnhânviêngiaodịch(trader)rahailệnhbán84hợpđồngfuturestrịgiá1,24tỷđôla.Giávànglaoxuống15đôlamộtlượng,còn1.648đôla.Thế

giớigiaodịchvàngxônxaovìnhiềulýdo:(a)ngườibánhaymuathườngphảichegiấuýđồcủamìnhquarấtnhiềuhợpđồngnhỏ.Việcralệnhtáobạonàychothấyngườibánmuốntruyềntảimộtthôngđiệpchogiớiđầutưbằngmộthùdọarấtthẳngthừng;(b)ailàngườibánvớikhảnăngtàichínhcảtỷđôla;(c)cáchợpđồngbánkiểunàycótiếptục?

QuađếnthứSáu,4/5/2012,mộtlệnhbánhơn3ngànlôcũnglặplạivàgiávànglaoxuốnghơn10đôlatrongvàiphút.TạpchímạngZeroHedgeđiềunghiênvàchorằnglệnhbánlàdotaytradertênMikaelCharoze,nhânviêndướitrướngcủaRichardAustinJones,đặctráchgiaodịchcủaBIS(NgânhàngThanhtoánQuốctế-BankofInternationalSettlement),mộtsiêuđịnhchếcủahệthốngtàichínhquốctếcótrụsởởBasel.GiảthuyếtcủaZeroHedgeđượcxácnhậngiántiếpkhiwebsitecủaBISxóatênMikaelCharozesaukhithôngtinbịròrỉ.

MọingườiđồngthuậnlýdoduynhấtđểBIStungtiềnbánkhống

vànglàtheolệnhcủacácngânhàngtrungươngÂuMỹnhằm“tănggiá”cácbảnvịtiềntệ(Eurovàđôla).Cácquanngânhàngnàyđãintiềnquánhiềuđể“cứubồ”saucuộckhủnghoảngnợcôngchâuÂuvàcácgóikíchcầu(QE)củaMỹ.CáchợpđồngbánkhốngvàngnàycóthểđượctiếptụctrongvàithángtớivìBISvàcácngânhàngtrungươngÂuMỹkhôngcógìđểmất.Tệlắmlàlạiinthêmmộtíttiền.

Trongkhiđó,mộtmặttráicủacácgiaodịchtrêncũngthúvịkhôngkém.MộtbáocáongânhàngchothấyTrungQuốcđãnhậpkhẩu40tấnvàngquangõHồngKôngvàothángHainămnay.Trongtámthángvừaqua,TrungQuốcđãnhậphơn436tấnvàngtừHồngKôngsovới57tấncùngthờihạntrongnămngoái.Nóitómlại,khiBISbánkhốngthìTrungQuốcmuavào.Hailựcđẩynày–muavàbán–đangtácđộngmạnhtrênthịtrườngvàngthếgiới.Lựcnàosẽmạnhhơnvàocuốingày?

MộtnhậnxétkháthúvịđếntừMarcFaber,chuyênviênđầutưtráichiều(contrarian)khiđượcCNBChỏi,“ôngcónghĩgiávàngđangởvàotrạngtháibongbóng?”Ôngnóilàôngthườngxuyêndựcáchộinghịvềđầutưkhắpthếgiới.Khinóichuyệnvớicácquảnlýquỹquantrọng,gầnnhưkhôngcóquỹnàođanggiữvàng.Thựctếnàyrấtkhácvớinhữngnăm1989khimọingườiđềugiữchứngkhoánNhậtBảnhaynăm2000,khitiềnmọiquỹnhảyvàodotcom.Hiệnnay,cónhiềungườigiữcổphiếucủaApplenhiềuhơnlàgiữvàng.

Ôngcũngnóithêm:“Năm1999giávàngchỉcó252đôlamỗiounce,nhưngnợcôngcủacácchínhphủcũngnhưnợcủacácdoanhnghiệptưnhân,chỉvàokhoảng40%hiệnnay.Mộtnguyhiểmkhácđedọasựổnđịnhcủahệthốngtàichínhlànhữngcamkếtvềxãhộicủacácchínhphủvàcáchợpđồngpháisinh(derivatives).”

Nhiềungườihỏitôivềgiávàngvànhữngkênhđầutưantoàncũngnhưhứahẹnchotươnglai.Nhưcácdiễnbiếnnóitrên,córất

nhiềulựcđẩygiữamuavàbán.Vàituần,vàitháng,mộtbênsẽthắngvàmộtbênsẽthua.Rồiđổingượclại.Khôngaibiết.Chắcchắnlàchưaaitrởthànhtỷphúdogiaodịchvànghàngngày.

Nhưngtôitinrằng,mộtngàynàođó,nềnkinhtế“ảo”quatiềngiấy,quacờbạc,quaphẫuthuậtkếtoánvàquaOPM(tiềnngườikhác-otherpeople’smoney)sẽgặprắcrốikhônggiảiquyếtđược.Khiđó,tôisẽungdungnhìnđốngtàisản“thực”củatôi,trongđóvàngnắmgiữmộttỷlệhơn25%.Trongnhómtàisản“thực”này,vànglàmộtmónhàngkhóthaotúngnhấtvàgâynhiềubựcbộichocácchínhphủnhất.

Trongcáccuộcchơitrênthươngtrườnghaychínhtrường,mộtcâungạnngữhayđượctruyềnđạttrongnhiềutìnhhuống:“kẻthùcủakẻthùtalàbạnta.”Khôngphảikimcương,màlàvàng:ngườibạntốtnhấtcủaphụnữcũngnhưđànôngvàtrẻcon.

05tháng04năm2012

Cờbạclàbácthằngbần

Thựcsự,bỏđinhữnghăngsayvềnghĩavụxãhộicònsótlạitừmộttưduygiàcỗi,chúngtaphảinhìnnhậnlànhữnganhchịnghèohaygiàukhiđammêcờbạcvẫncórấtnhiềucáchkhácđểmấttiền,vàhọđãmấtphầnlớnrồi.KhôngnhữngquacácsốđềhaycácượchaycácsòngbàibênCampuchia,Singapore…,màquabấtđộngsản,chứngkhoánvàlốikinhdoanhđònbẩydùngtiềnngườikhác(OPM).

ôiđếnLasVegaslầnđầuvàomùahè1964.NhómsinhviênbốnngườichúngtôihùnhạpđểđidulịchmộtvòngxứMỹnhândịpcó26ngàynghỉgiữahaikhóahọc.KhidừngchânởVegas,chúngtôiđồngýtríchra200đôlatừngânsáchvànếu

thuahết,sẽvềkháchsạnsớmđểsángmailênđường.Nàongờcôbạngáitôimaymắn,thắngđược3ngànđôla.Chúngtôikhoáitrá,làmvàilybiamiễnphírồivềphònglúc1giờsáng.Côbạncònhamhố,xinởlạivàiphút.Khichúngtôingủdậylúc8giờsáng,côđãthualạihếttiềnvàmuốngỡ,côđãlẻnvềphòngmócsạchtiềncủabọntôivànướngtrọnchosòngbài.

Nguykịchvìbốnđứađềulàsinhviênnướcngoài,khôngbàconthânthuộcđểcóthểxinaigửitiềnkhẩncấp.ChúngtôikẹtlạiởVegassuốt7ngàysauđó,ngủtrongxevàlàmđủmọichuyệntừrửachénbátđếnquétđườngđểkiếmtiềnănvàtiềnxăngchạyvềtrườngđạihọcởbênPennsylvania.Mấychụcnămsauđó,tôighélạiVegascảtrămlầnvìhộinghịvàhọphành,nhưngkhôngbaogiờmấtmộtđồngnàochosòngbài.

Tuynhiên,Vegaskhôngcầntiềncủatôi.Từsáusòngbạccỡtrungbìnhthờithậpniên1960,Vegasđãpháttriểntrên120sòngbàivớidoanhthu11,2tỷđôlamỗinămvàgópkhoảng3,7tỷđôlachongânsáchcủathànhphốvàtiểubang,chưanóiđếnnhữngdoanhnghiệpliênquansốngnhờvàokháchđánhbạc.

Tưduyvềcờbạcvànghèođói

Từngàycònbé,trongcáitứđổtường(1)màchamẹrăndạy,cờbạclàđiềucấmkỵbậcnhấttronggiađìnhtôi.NgaycảnhữngngàyTết,chatôithườngxuađuổinhữnggánh“bầucuacácọp”muốntụhọptrướcsânnhà.Vớitruyềnthốngđó,khilớnlên,tôikhôngnhữngdịứngvớicờbạcmàcònxemđólàmộttộiphạm.

Chođếnkhitôibắtđầulàmăn…vànhấtlàkhinhảyvàolĩnhvựctàichính.

Khitôimắngmộtnhânviênhammêcángựa,bỏbêcôngviệc,anhtatrảlời:“Tôichỉlàthằngđánhcòcon,ănthuavàitrămđômỗilần.Cònông,khiđầutưvàomộtdựán,conngựaôngcácượccóthểlàmôngthắnghaymấtcảtriệuđô.Ôngđánhbạclớnhơntôinhiều”.

Tôinhớlạingàymớiratrường,làmnhânviêngiaodịchhànghóa(commoditytrader)chomộtngânhàngởWallStreet.Tôiđãđánhbạcliêntụcbảygiờmỗingày,đượchaymấtcảtriệuđôlachocôngty,màkhôngthựcsựđónggópgìchoquytrìnhsảnxuấtcủanềnkinhtế.Thựcra,tôichỉlàmộtcontốtđỏ,đánhthuê.Nhưngnhữngngườichủcủatôikhônghềlà“thằngbần”nhưchamẹtôiđãgiáodục.Cáclãnhđạonàykiếmcảmấytriệuđôlamỗinăm;chưakểtiềnthưởng.

Nềnkinhtếcờbạc

Cànglaođầuvàothươngtrường,tôicàngthấytínhchất“cờbạchóa”trongrấtnhiềuhoạtđộng.Trênmọisàngiaodịchhànghóa,99%hợpđồnglàmộthìnhthứccờbạcvìchỉ1%ngườimuakẻbánlàcóýđịnhnhậnhaygiaohàng.Khimónhànglàlãisuất,chỉsốhayphátsinh(derivatives)thì100%làđánhcược.Cótổngcộng3,5tỷhợpđồngtrịgiá400ngàntỷđôlađượcgiaodịchmỗinăm.ĐâylàmộtsòngbạclớnhơnVegas,Macauvàmọisòngbạctrênthếgiớicộnglại.

Mặcchonhữngbiệngiảivềgiátrịtạovốnchodoanhnghiệp,cácsànchứngkhoántrênthếgiớithựcsựlànhữngsòngbạcvĩđạichocáctaychơi,từnhàđầutưcánhânđếntổchức.Íttaychơinàoquan

tâmđếnsốmệnhcủamộtdoanhnghiệphayviệclàmcủacôngnhânmàchỉlưuýđếnảnhhưởngcủanótrênsốtiềnkiếmđượchaymất.MộtthốngkêmớinhấtcủaNYSE(sànNewYork)chothấy72%giaodịchmuabánchỉgiữthờihạnlà11giây.Cóđến70ngàntỷđôlalưuthôngmỗingàytrêncácsànchứngkhoánthếgiới.

Nhìnởdạngrộnghơn,trongnhữngnướcmàngườidânkhôngđượcphépđánhbạcthoảimáithìvésốkiếnthiết,sốđề,cácượcbóngđá,đánhbạctrênmạngNet…trởnênphổbiến.TạiMỹ,lốiđánhbạckhôngchínhthốngnàyđượcphỏngđoánlênđến4,5ngàntỷđôlahay4%củaGDP.Trongkhiđó,consốchoÂuChâulà7,2%vàHồngKônglà8,9%.TôikhôngcósốliệucủaViệtNamnhưngtôichắcchắnconsốphảilớnhơn.

Ngườithắngkẻthua

Tómlại,dùtacóghétcờbạcđếnđâu,nóvẫnhiệndiệncùngkhắptrêncácphươngdiệnxãhội,vănhóa…Tácđộngvàhệquảcủanócũngkhácbiệttùytheođốitượng.Nhiềuconbạckhôngcókỷluậtvàthamlam,thườngcháytúivàlâmvàocảnhbầnhàn.Nhữngngườikhôngchấpnhậnnhiềurủiro,biếtkiểmsoátcảmxúc,cóthểthắngnhỏvàđềuđặn.Nhữngtay“làmcái”tổchứcsòngbài,biếtrõxácsuấtvàtâmlýconbạc,luônluônthắng.Đôikhi,nhữngsưtổquảnlýcácsòng“tàichính”nhưngânhàng,bảohiểm,chứngkhoán…nàyđiquátrớn,vừathamvừangu,nêntạoranhữngmấtmátkhổnglồ,lạiđượcchínhphủcứugiúpbằngtiềncủadân.NhữngthídụgầnnhấtlàcuộckhủnghoảngtàichínhMỹnăm2007,nợcôngchâuÂunăm2012…chính

Cáchđây40năm,nhữngđầutàucủakinhtếMỹlàcácdoanhnghiệpnhỏsảnxuấtcôngnghệ,dịchvụytế,giáodục,xãhội…vànônghảisản.Ngànhtàichínhchỉchiếm3,4%củaGDP.Năm2010,tỷlệnàylênđến14,7%vàướctínhsẽcòntăngtrưởngngoạnmụctrongtươnglaigần.Hiệntượng“cờbạchóa”nềnkinhtếMỹđangđượcthếgiớisaochép,nhấtlàchâuÂuvàĐôngÁ.Cáctrungtâmtàichínhthếgiớilànhữngđiểmhẹncủamọilốiđánhbạc.HồngKông,Singapore,Dubai…làbanơimà“cờbạckiểutàichính”đónggóphơn70%củaGDP.

SòngbàitạiViệtNam?

QuayvềViệtNam,chúngtađangcómộttranhluậnkháthúvịvềviệcchogiấyphépmởsòngbàicủatậpđoànSands.Phầnlớnquayquanhnhữngtệnạnxãhộisẽxảyravớisòngbài.Thựcsự,bỏđinhữnghăngsayvềnghĩavụxãhộicònsótlạitừmộttưduygiàcỗi,chúngtaphảinhìnnhậnlànhữnganhchịnghèohaygiàukhiđammêcờbạcvẫncórấtnhiềucáchkhácđểmấttiền,vàhọđãmấtphầnlớntàisảnkhôngnhữngthôngquasốđề,cácượcvàcácsòngbàibênCampuchia,Singapore…màquabấtđộngsản,chứngkhoánvàlốikinhdoanhđònbẩydùngtiềnngườikhác(OPM).

Nếuchỉnghĩđơnthuầnđếnlợiíchkinhtế,mộtsòngbàisẽphảiđầutưkhoảngvàitỷđôla,phảithuêvàđàotạocảngànnhânviênViệt,thuhútcảtrămngàndukháchđếnchơivàrửatiền,cùngnhữnglợiíchkhácmàkhôngônhiễmmôitrườnghayphárừngđậpnúi.(Vềrửatiền,đâylàlýdotạisaoVegascóđôngngườichơigấpbalầnMacaumàdoanhthuchỉbằng76%.TỷlệănthuatínhtheongườichơiởSingaporetươngtựnhưMacau.)

ChúngtôichỉcảnhgiácChínhphủlàkhimởcửachoSands,thìnênmờiluônWynn,MGM,Harrah’s,nhómGalaxycủagiađìnhStanleyHo,nhómGenting…Phảimởrộngcạnhtranhđểtạocụmngành(clusters)chothịtrườngvàtạothếđứngchomộtkỹnghệmới.NếuSàiGòncạnhtranhhữuhiệuvớiMacauthìsứcbậtcủachươngtrìnhnàytốtđẹphơnbấtcứgóikíchcầunàokhác;vàChínhphủcũngkhôngphảiintiềnhayđivayđểhỗtrợ.

(Trongtinhthầnminhbạchvàkhaibáotoàndiện,tôixinnóirõlàkhôngaithuêtôiviếtbàinày,tôikhôngđầutưvàocáccôngtyliênquanđếncờbạcvàtôikhôngcómộtlợiíchkinhtếhaytàichínhnàotrongcácquyếtđịnhcủachínhphủ.)

08tháng05năm2012

Tôivẫnnghĩrằng,cácsànchứngkhoánlàsòngbàidànhchonhữngconbạccóvốnlớnvàcóOPM.Tuynhiên,lòngtham,sĩdiện“thắngcuộc”vẫnthuhútkhánhiềuconthiêuthânnhỏlẻ,dùđánhtheocơbảnhaylướtsóng.Thờiđạimới,côngnghệmới,taychơimới,thủthuậtmới…tạonênsựdaođộngbiênđộvàbiếnchuyểnkhôngngừngcảvớinhữngconsónglớnxenlẫncácđợtthoáitràosâu.NhữngcaothủlướtsóngvàcótintứcnộigiántốtlànhữngkẻsẽthắnglớntrongcáccuộcchơinàytạiViệtNamhaybấtcứnơinàotrênthếgiới.

ộtkhoảnđầutưkhoảng10triệuđôlavàobacổphiếulớntrênthịtrườngchứngkhoánViệtNamsẽmấtkhoảng60ngày(năm2012)đểthoáivốn.TrênNASDAQ,việclàmnàycóthểchỉmấtkhoảng5giâyđồnghồ.

Trongmọitìnhhuống,nhữngthànhphầnthắngkhác,dùnhỏnhưngliêntụcchínhlàsởhaycôngtyđiềuhànhsàngiaodịch(nhàcái),cáctạolậprasảnphẩm(côngtyniêmyết),cácnhàtưvấn,môigiới(thầycòchạyngoàivớiốngloa)vàcácnhàtạolậpthịtrường(marketmakers,còngọilàcácđộiláitàu).Vìsựđammêcờbạcvàlòngthamcủatậpthểvàcánhân,cácsànchứngkhoánlànơihuyđộngtiềntốtnhấtchocáccôngtymuốntăngtrưởng.

Tuynhiên,mọingườiliênquan,từnhàcáiđếnthầycò,từđộiláitàuđếnbanquảntrịcáccôngtyniêmyết,phảibiếtcáctaychơicầngìvàmuốngìđểkếhoạchtiếpthịvàhậumãithuhútđượcdoanhthucaonhất.Dokhôngnắmvữngcácyếutốnàynêncácnhómtổchức“sòngbài”thườngcónhiềuhoangtưởngvềtròchơivàtaychơi.ThửphântíchmộtvàithôngđiệpPRcủanhómtổchứcvềlýdotạisaocácnhàđầutưnướcngoàiphảiđổtiềnvàoViệtNam,tacóngaybằng

chứngvềsựhoangtưởng,ấutrĩnày.

Khichúngtadùng“giárẻ”đểlàmvũkhícạnhtranhthìvôtìnhchúngtathúnhậnlàhànghóacủachúngtakhôngcóchấtlượnghaythươnghiệugì.Dùaicũnghamlờivàtiếtkiệm,nhưngtrongviệcđầutưvàkiểmsoátrủiro,phầnlớncácnhàtàichínhthíchnhữngsảnphẩmchấtlượngvàtăngtrưởngbềnvững.

Vảlại,điềulệcủacácquỹđầutưđòihỏinhữngtiêuchívàthẩmđịnh(rating)khácaovềsảnphẩm,chonêncólẽkhoảng95%cáccôngtyniêmyếtởViệtNamkhôngđápứngnổinhucầunày,dùđượcbánvớigiárẻmạt.

ĐâylàmộtthôngđiệpPRcoiquathìđẹpmắt,nhưngnókhông“xi-nhê”gìđốivớicácquyếtđịnhđầutư.Yếutốquantrọngnhấtlàthanhkhoản.Rấtnhiềuchuyêngiađầutưđãrơivàotìnhtrạngkiếmđượcmứclờitới100%trongphivụcủamình,nhưngkhôngsaothoáivốnđượcvìthịtrườngmấtthanhkhoản.Chođếnkhirútđượcthìđãphảibántháo,bánlỗ.

NhìnsốtiềngiaodịchhàngngàycủahaisànHOSEvàHNX,tôitínhralàmộtkhoảnđầutưkhoảng10triệuđôlavàobacổphiếulớnsẽmấtkhoảng60ngày(năm2012)đểthoáivốn.TrênNASDAQ,việclàmnàycóthểchỉmấtkhoảng5giâyđồnghồ(vàonhữngngàychậm).

Theomộtthốngkê,72%giaodịchtrênsànchứngkhoánNewYork(NYSE)đượcgiữkhôngquá11giây.Tôichưagặpmộtchuyên

viênđầutưnàocócáinhìnxahơnbanămkhithẩmđịnhcơhộikiếmtiền,kểcảnhữngnhàđầutưcơbảnvàdàihạnnhưWarrenBuffett(ôngcóthểgiữcả20nămnếuđầutưđótăngtrưởngtốttronghainămđầu).BỏtiềnđểPRchocácnhàđầutưtàichínhvềtiềmnăng20nămsauhoàntoànlàmộtsựlãngphítiềnbạc.

Phầnlớnmọingườitheokinhtếthịtrườngđềuquanniệmrằng,khichínhphủphảicanthiệpđểhỗtrợmộtthànhphầnkinhtếnàothìđâylàgiảiphápcuốicùngchokhủnghoảng.ChiêuPRnàycàngđượcquảngbáthìcàngcótácdụngngượclại.Nógợilênhìnhảnhcủamộtconngườitrongtìnhthếtuyệtvọng,đangcầuxinânhuệ.Vớicácnhàđầutư,kinhdoanhkiếmlờilàmộthoạtđộngnghiêmtúcvàíchkỷ.Thịtrườngchứngkhoánmọinơitrênthếgiới,dùcóchỗchoviệccầunguyện,khôngbaogiờcóchỗđểlàmtừthiện.

Đểhiểuthêmvềđộnglựccủacácnhàđầutưtrêncácthịtrườngchứngkhoán,tôivàmộtvàisinhviêncủatrườngĐạihọcSouthernCross(Úc)đãhoàntấtmộtkhảosátvàonăm2004với575nhàquảnlýquỹđầutưkhắpthếgiới.Ngoàithanhkhoản,côngtychấtlượng(cókỷcươngvàthươnghiệu)vàmứcđộtăngtrưởng,nhữngyếutốquantrọngkháclàhệthốnghànhchínhvàpháplý,việcchuyểnđổibảntệrangoạitệvàthôngtintựdo,minhbạch.

ThịtrườngchứngkhoánViệtNamhiệnthiếusótvàtụthậurấtxasovớicácđốithủxagầntrêntấtcảcáclĩnhvựcnêutrên.Vàđólàlýdochínhgiảithíchtạisaocácdoanhnghiệpniêmyếtrấtkhóthuhúthayhuyđộngdòngvốnngoại.

Bíquyếtđểthuhútkháchhàng,xâydựngthươnghiệuvàniềmtinluônluônlàmộtcôngthứcdựatrênsựthỏamãncủa“thượngđế”quasảnphẩm,dịchvụvàchươngtrìnhhậumãi.CácnhàtổchứcliênquanđếnthịtrườngchứngkhoánViệtNamdườngnhưvẫnchưanắmvữngcôngthứcnày.

18tháng07năm2012

Giảiphápnàochoviệctiếpcậnnguồnvốn?

Vốnlàvấnđềmuônthuởcủadoanhnghiệp,khidoanhnghiệpmớithànhlập,cầnvốn;khimởrộngsảnxuấtkinhdoanhcũngcầnvốn;khikhủnghoảng…lạicàngcầnvốn.Tuynhiên,khôngphảiôngchủdoanhnghiệpnàocũngdễdàngtiếpcậnđượcvớinguồnvốncủacácngânhàng,mặcdùlãisuấtkhôngdễchịuchútnào.Nhấtlàtrongthờiđiểmcácngânhàngđangsiếtchặtchovaynhưhiệnnay.

hiềudựánnằmchờ,nhiềucôngtyđóngcửa,mộtsốhoạtđộngcầmchừngvìthiếuvốn.Sựthựcđóngherấtquen,songnếuđisâuvàovấnđềbêntrongcủadoanhnghiệp,thìkhônghẳnlàdothiếuvốn,cũngkhônghẳnlàcầnrấtnhiềuvốnmới

cóthểkhởiđộngkinhdoanh.“Mọinguồnlựcvềvốnđềuởquanhta,doanhnghiệpcầnbiếttậndụngnhữngnguồnlựckhácvớitruyềnthốngđểbiếnthànhvốn”.

Tiếpcậnnguồnvốncần“biếtmình,biếtngười”

TS.AlanPhanchorằngmỗingàycó400đến500ngàntỷđôlalưuthôngtrênthịtrườngtàichínhthếgiới.Vớidunglượngtiềngiaodịchlớnnhưvậy,thịtrườngtàichínhkhôngthiếutiềnchobấtkỳmộtdoanhnghiệphaymộtdựánnào.Tuynhiên,đểtiếpcậnđượcvớinguồnvốn,doanhnghiệpcầnxácđịnhđượcbảnthândoanhnghiệpmìnhnhưthếnào.Xácđịnhnộitạidoanhnghiệpgiúpdoanhnghiệpdễtiếpcậnvớinguồnvốnhơn.

Saukhiđãbiếtmìnhcầngìvàmuốngìthìmớiđitìmhiểuvàtiếpcậnvớicácnguồnvốn.Vayngânhàng,huyđộngbạnbèhoặctiếpcậnvớicácquỹđầutư.

“Cónhữngquỹđầutưmạohiểm,chấpnhậnrủirocaosẵnsàngđầutưchocácdựán,cácdoanhnghiệptrẻ,songcácnguồnvốnnàycũngtínhđếngiátrịlợinhuậncao,nênkhitiếpcậnvớicácnguồnvốnnày,doanhnghiệpphảichứngtỏchochủđầutưthấytiềmnănglớntừcácdựán,hoạtđộngkinhdoanhcủamình.Bêncạnhđó,cũngcónhiềunguồnquỹmàưutiênlàsựbảotoànvốn.Họsẽhướngđếnđốitượngdoanhnghiệpđãpháttriểnmangtínhbềnvữngđểđầutư.Biếtmìnhlàaichínhlàyếutốđầutiênđểtiếpcậnđượcvớinguồnvốnthíchhợp,giốngnhưmìnhđimuaquầnáo,cáimìnhmặcvừa,cáiphùhợpvớimìnhmớiquantrọng.Tránhtìnhtrạngcầmhồsơchạykhắpnơi”.

MộtlýdocácdoanhnghiệpViệtNamkhótiếpcậnđượcvớicácnguồnvốnlàdoanhnghiệpkhôngnhìnvềphíanhàđầutư,màchỉquantâmđếnmình,đếnýtưởngvàdựáncủamình.Khinhàđầutưquyếtđịnhđầutưhoặc“róttiền”vàođâuđó,vấnđềđầutiênhọquantâmđólàdoanhthu,lợinhuậnvàthịphần.Vìvậy,doanhnghiệpphảichứngtỏchonhàđầutưthấynănglựcquảnlýcủangườilãnhđạovàsảnphẩmcạnhtranhnhưthếnàotrongthịtrường.Đâylàhaiyếutốquantrọngquyếtđịnhsựthành,bạicủadoanhnghiệp,cũngchínhlàyếutốgiảmthiểurủirochonhàđầutư.

Nguồnvốncóởkhắpnơi

Khicầnvốnđểkhởinghiệp,hoặcmởrộngsảnxuấtkinhdoanh,doanhnghiệpkhôngnhấtthiếtcứphảitrôngchờvàonguồnvayngânhànghoặctìmmộtquỹđầutưnàođóđểbổsungvàhuyđộngvốn.Vốnhiệnhữuxungquanhdoanhnghiệp.Cóthểlàmộttàisảnchưacầndùngđếnnhưnhà,đất,xecộ,hàngtồnkho.Nhữnggìchưathậtcầnthiếttrongthờiđiểmhuyđộngvốncóthểbánđểtạovốn.Vốntừbạnbè,ngườithân,nhàcungcấp,đốitácchiếnlược,hợpđồngnguyênliệu.

Quỹđầutưcũnglànơikhởiđầutốtnhấtchoviệchuyđộngvốn,vìkhitiếpcậnvớiquỹđầutư,doanhnghiệpsẽđượctưvấn.NhữngdoanhnghiệpcómứcđộổnđịnhhơnsẽcónhiềucơhộihuyđộngvốntrênthịtrườngchứngkhoánMỹnếuđảmbảođượcsựminhbạchvềtàichính.Pháthànhtráiphiếucũnglàmộttrongnhữnghìnhthứchuyđộngvốnđốivớicácdoanhnghiệpdạngnày.Liêndoanhlà

mộthướnghuyđộngvốnrấthiệuquảgiúpdoanhnghiệptậndụngđượcmốiquanhệcủađốitácthôngquahìnhthứchợptácchiếnlượchaytàichính.Cáccôngtychothuêtàichínhcũnglàmộthướngrachodoanhnghiệpkhicầnhuyđộngvốn.

TS.AlanPhanphântích:Thựcrakhimộtdoanhnghiệplậpdựáncầnđến10tỷtiềnvốnthìnhucầuthựcsựcủadoanhnghiệpcầncóthểkhôngđếnmộtphânnửasốđó.Chẳnghạn,việcđầutưvốnchomặtbằng,cơsởhạtầngthườngchiếmrấtnhiềuvốn,nhưngkhoảnđầutưnàylạiđithuêđược.Càngngàyxãhộicàngcónhiềunguồncungcấp,vậynêncáigìđithuêđượcthìthuêđểgiảmtỷsuấtđầutư.HãngNikebánnhiềuhàngthểthaonhấtthếgiớinhưngkhôngsởhữumộtnhàmáysảnxuấtnào.Doanhnghiệpcứkêuthiếuvốnnhưngthựctếchưachắcđãthiếunhiềuđếnnhưvậy.Quantrọnglàdoanhnghiệpphảibiếttậndụngtấtcảmọinguồnlựcxungquanhmìnhđểtạovốntrướckhinghĩđếnvayngânhàngvớilãisuấtkhôngkhảthi.

CũngtheoTS.AlanPhan,hiệntạilãisuấtngânhàngđangcao,nhưngsẽgiảmtrongtươnglai.Vềlâudài,ViệtNamvẫnlàmộtthịtrườngtốt,cónhiềutiềmnăngnhờdânsốtrẻvàcáchoạtđộngtronglĩnhvựctưrấtnăngđộng.Tuynhiên,chínhphủcầnphảiđiềuchỉnhnhữngchínhsáchlỗithờiđểthịtrườngcócơhộiđộtphámạnhhơn.

20tháng11năm2012

(TraođổigiữaTS.AlanPhanvớiPhóngviênbáoĐấtViệt)

ThiênTùngghi

Trongkýứccủamộtđờibônbatứxứ,vớitôi,cólẽnhữnggiờphútêmđềmnhấtlànhữngbữaănvớingườimìnhyêuthương,bạnbèhaythậmchílàmộtmìnhtrongkhungcảnhtrữtìnhcủamộtnhàhàngđặcbiệt.

ôithườngkhôngấntượnglắmvớinhữngnhàhàng5saotheobảngxếphạngcủaMichelinhayCondeNast.Theotôi,nhữngnơinàythườngrấtđôngngười,thựckháchphảichờđợilâu,trongkhinhânviênphụcvụlạiquábậnrộn,vàcáikhônggian

khôngbiếtnêngọilàgìnàychotôicảmgiácgiốngnhưmộtchỗtụtậpcủađámdoanhnhânhợmcủa“bỗngnhiênmuốn…chơinổi”haynhữngdukháchthừatiềnmuốnkhoeđẳngcấp.

Vớitôi,mộtbữaănởLaMerendatạiCoted’Azur,LaTabled’EugeneởMontmartre,Paris,hayParadiseCovengaybờbiểnMalibu,California,luônđểlạinhiềukỷniệmdịungọttrongsâuthẳmtâmhồn.KhicôngcánđếncácquốcgiachâuÁ,tôicũngcóấntượngvớinhiềunhàhàngbảnđịa.NhữngtêntuổikhóquênởđâylàquánJiaJiaTangBaoởThượngHải,tiệmTsuiWahởLanQuếPhường,HồngKông,TenshigeởTokyovàdĩnhiên,BrasserieGavrocheởSingapore.Khungcảnhcủacácnhàhàngnơiđâytrônggiốngnhưnhữngốcđảoyênbình,giúpdukháchrũbỏnhữngkhóibụiồnàocủađườngphốđặcthùchâuÁ.

Tuynhiên,hìnhnhưchỉcóduynhấtmộtnhàhàngvượthẳnmọikhônggianvàthờigian,khiếnkýứccủamộtgãtraiviễnxứluôndiếtdadaydứt.

Năm15tuổi,tôiđemlòngyêuthươngmộtcôbạnhọc.TrongcáikhôngkhímátlạnhđầyhoathơmcỏlạcủanúirừngĐàLạt,vớitôi,dườngnhưthếgiannàychỉtồntạimộtmìnhnàng.Saubảythángquennhau,nàngđồngýtrốnchamẹđiăntrưavớitôi.

NhàhàngtôichọncócáitênlàEauVive(NướcSống),tọalạctrongmộttuviệnnhỏdocácbàsơtrôngcoi.Nhàhàngchỉcókhoảng10bàn,nằmthoaithoảitrênsườnđồithông,sauDốcđườngDuyTân,nhìnxuốnghồXuânHươngcủamộtĐàLạtmộngmơvàlãngmạn.Mùithơmcủavườnhoadạlýbêncạnhhòavớimùinhựathông,nhữngcánhhồngmỏngmanhtronggióquyệnvớinhữngbàithánhcavọnglạitừthánhđường,máitócđennhánhxõangangvaivàđôimắttotròn,ngơngáccủangườicongáitôiyêulàtấtcảnhữnggìđẹpđẽnhất,trongtrẻonhấtmàtôiluôngiữtronglòngsuốthơnnửađờingườibônbanơiđấtkhách.

Chưabaogiờtôiđượcănmónthịtbòragoutnấmngonnhưvậy.Nhữnglátbánhmìnướngbơtỏiphô-maivàtráiô-liungonhơnbấtcứnơinàosau65nămănnhậu.Saunày,khiđãnếmđủnhữngcaolươngmỹvịtrênđờivàtrảinghiệmnhiềucungbậccảmxúcvớirấtnhiềumốitìnhxuyênđạidương,dườngnhưvớitôi,gươngmặtdịuhiền,thánhthiệncủangườicongáimớilớntrongkhônggianlãngmạncủanhàhànggiảndịchốnquênhàvàobuổitrưađầynắngđóvẫnkhiếntráitimtôithổnthức.MốitìnhđầucủatôichấmdứtvàituầnsauđóvìgiađìnhnàngchuyểnxuốngNhaTrang,cònôngbốngườiPhápcủanàngchuyểnsangLàolàmviệc.Cáinắmtaytừbiệtcủanàngchotôihiểurằng,đócũnglàlầnduynhấttôiđượcchạmvàodathịtngườicongáiđó.EauVivelàtấtcảnhữnggìtôicóvàgìngiữ.

Theosắpxếptrướcđó,tôiphảiquaylạituviệndọnrửasuốthaituầnsaugiờhọcđểtrảtiềnchobữaăntrưavớinàng.Mộtcáigiáquárẻchomộtbữaănngonnhất,ýnghĩanhấttạimộtnhàhàngdễthươngnhấtthếgiannày.

Vàonăm1995,sau25nămchồnchânmỏigốinơixứngười,tôiquaytrởlạiĐàLạtvàtìmlạichốnxưa.EauVivevẫncònđó,dùrêuxanhđãphủmờlốicũ.Tuviệnđóngcửaimlìm,nhữngbàsơkhôngcòncặmcụibênngôivườnhồngcạnhthánhđường.Cảnhcũvẫncònđây,nhưngbóngngườixưađâu?Tôiđứngngâyngườitrướccửatuviệnrồiquaygót.Dưhươngcủamộtthờingâyngô,dạikhờđãcuốntheochiềugió.

02tháng05năm2012

BuônMaThuột:Mộtchútgìdễnhớ

Nhưngtôitinhọsẽthànhcông.Khôngmộtlựccảnnàocóthểngănchặnsựquyếttâmcầutiếncủathếhệtrẻ.Bởivìthiênnhiênvàtuổitrẻluônlàkẻchiếnthắngsaucùng.

ôiđếnBuônMêThuộtlầnđầuvàonăm1969.Thịtrấnnhỏ,nhiềusươngmù,nhữngconđườngđấtđỏ,ngườidânÊĐêhiềnlành,khôngkhícóchútđìuhiu,thỉnhthoảngbịcắtquãngbởinhữngtràngđạipháocủacáccuộcchiếnlẻtẻchung

quanh.MộtanhbạnthơgọiBuônMêThuộtlàBuồnMuônThuở(BMT).Cólẽvìánhmắtlonglanhsẵnsàngnhỏlệcủanhữngtàáodàitrắngeấpđằngsaunhữngđồixanhbạtngàn.

Sau43năm,tôitrởlạivớimộtBuônMêThuộtđãtrưởngthành(haygiàđi).Dânsốđãlênkhoảng2triệungười,phầnlớnlànhữngngườiKinhxôngxáođếnlậpnghiệptừkhắpxứ,nhàcửamọclênsansát,nhiềudấuhiệucủasungtúc(siêuthị,đồchơiđiệnmáy,quánănnhậu,xecộ…);nhưngvẫngiữđượcnhữngnétthanhbình,giảndịcủamộtthịtrấnnhỏ.Bướmtrắngbayđầytrongnắngsớm,tiếngvesầuvangvọngsuốtbuổitrưavàchiềumưaTâyNguyênlànhlạnhtâmhồn.Bướmbaytìmai,vekêugọigìvàmưakhócngàyxưa?Dùthếnào,BMTvẫnlàmộtnơidễthươngvàgợinhiềucảmxúc.

VũTrungNguyên

NgàyđầuởBMT,tôiđượcmờiđithămdựán“Cụmngànhcàphê”củaTrungNguyênởE-Tun.MộtdựánđemcôngnghệmớitừIsraelvàvàihợptácquốctếđểgiatăngnăngsuấtchonôngdân.AnhVũđãđềxướngvàphátđộnghơn10nămnhưngkếtquảvẫncònlừngchừng.Vănhóacàphêmàanhđangtheođuổiquabảotàngcà

phê,làngcàphêvàcáchoạtđộngkhắpnơicủaTrungNguyênđãkhiếntêntuổianhđồngnghĩavớithủphủcàphênày.Đâylàmộtgóccạnhmớimàtôimớibiết,mộtĐặngLêNguyênVũkiêntrì,nhẫnnhụcvớimụctiêucủamình.MộtngườibạnkhácchobiếtlàbạnhọccũởtrườngYvớiVũ.VậyVũcònlàmộtbácsĩđãbỏnghề15nămtrướcđểdấnthânvàokinhdoanh.AnhkhởinghiệpkhiêmtốnvớinghềbỏmốicàphêvàpháttriểnxâydựngđếchếTrungNguyênhàngđầungàynay.Rấtđángphục.

Vườnươmgiốngmacadamia

TôinóivềnhữngloạicâytráiđặcthùtrênthịtrườngthếgiớimànôngdânViệtcóthểtrồngvớisốlượngnhỏnhưngsẽđemmộtlợitứcđángkể,thayvìbầyđàntheocàphêhaycaosu.TôiđơncửmộtthídụvềquảmacadamiatrồngởHawaiivàÚcvớigiátrịkinhtếgấp10lầnđậuphộng.CácbạntrẻliềnliênhệđểtôithămquanmộtcơsởươmgiốngcủaanhTùngvàgiađình.GọiđơngiảnlàMắcCa,anhTùngvàgiáosưHoàngHòeđãđượccơquannôngnghiệpÚchỗtrợđểgiớithiệuviệctrồngMắcCatạiTâyNguyên.Sau5năm,cơsởđãthànhcôngươm26loạicâygiốngđểbánchonôngdânvàhyvọngtrong5nămtớisẽcóhơn3.000hectacanhtácMắcCa.

CùngvớimôhìnhcôngnghệmớidoTrungNguyênđềxướng,vànhữngsángtạovềsảnphẩm,cũngnhưcáchtiếpcậnthịtrườngquathươnghiệuvàgiaodịchsàn,đâylàhướngđicủachươngtrình“đemvănminhvềchonôngthôn”nhưtôivẫnkêugọi(thayvìđemdânlêncácổchuộtcủathànhphốlớn).Chắcchắnkhôngphảinôngthônvớihìnhảnhcácngài“lýtrưởng”hốngháchbóclộtcủanhữngngàyđầuthếkỷ20;màlànôngthônhiệnđạihiềnhòatheotruyềnthốngcủaLạcViệtvàothờiInternet.

Hộithảocàphê

SángthứBảy,tôitrìnhbàycùngcácnhàđầutư,cácquanchứcđiềuhànhsàncàphêvànhữngdoanhnhân,nôngdânvềtổngquancủamộtsàngiaodịchhànghóađúngchuẩnquốctế.Tôitiênđoánlàtrong10nămnữa,sànhànghóasẽlớnhơnsànchứngkhoánvìnhữngđặcthùcủanềnkinhtếvàsuynghĩkhácbiệtcủacácnhàđầu

tưViệt.Muốnhoàntấtmụctiêunàysớmhơn,cácquanchứccầnthayđổitưduyvềluậtlệvàthựcthi;cũngnhưphảinhớrằngđểcóthanhkhoảnchogiaodịchvàngườichơi,sàncầnsựminhbạch,độclậpvàđápứngđượcluậtcungcầutựnhiêncủathịtrường.

VàisuynghĩkhirờiBuônMaThuột

TừmáybaynhìnxuốngnhữngvườncàphêcủaBuônMêThuột,tôilạinghĩvềcáiđồnđiềncàphênhỏtôimuaởCostaRica22nămtrước.Dùchỉcó6hectavà9nhânviên,mỗinămchúngtôiđãthuhoạchhơn7tấnmỗihecta.Tấtcảcácconđườngphíatrongđềuđượctrảinhựahayđárấtđẹp,sạchsẽ.Cơgiớiđượcsửdụngtốiđa.Hiệnnay,nôngdânViệtvẫnloayhoayvớisảnlượnghơn2,5tấnmỗihecta,vàcảnhquancủađồnđiềncũngnhưphươngthứccanhtácvẫnkhôngkhácgìthờiPhápthuộc.AnhVũTrungNguyênvàcácchuyêngiaDoTháiđangkhuyếnkhíchviệctướicâyvàchophânbónnhỏgiọtvàotừnggốc,nhưngchưađượcđápứng.Trongkhiđó,năm1972,chúngtôiđãgiớithiệukỹthuậtnàychocácnhàvườntráicâyquanhBiênHòa.

Tôicũngthắcmắclàdùvớiđấtđairộngrãi,ngườidânvẫnxâynhàsátnhau,khôngquyhoạch,ngayngoàimặtlộđể“vuihưởng”khóibụivàtiếngồn?AiđãthămcácvùngnôngthônÂuMỹluônphảitrầmtrồvềnhữngbiệtthựlớnrộng,vớinhữngkhuvườnmênhmônghoatráivàcảnhtháithanhbìnhcủathiênnhiênbaoquanh.Họđãsốngnhưvậycảhai,batrămnămtrước,khithếgiớicònrấtnghèođóivềvậtliệuxâydựngcũngnhưsốlượngkiếntrúcsư.Vănhóacóthểgiảithíchđiềunày?

Nhưngnóichung,ngườidânvàmôitrườngsinhtháicủaBuônMêThuộtvẫngâynhiềuấntượng.Cùngnhau,họđangtựkhámphámìnhvàtìmhướngpháttriểnhàihòa.Trongkhicácthếhệchaanhđãbántàinguyênthiênnhiên,thìmộtlớptrẻkhácnhưchịLoan,anhChiến…đangnỗlựckhắcphụcvàtáitạomôitrườngvớisựgiúpsứccủacácnhànghiêncứunôngnghiệptrongvàngoàinước.Trongnhữngnămqua,hầuhếtsinhviêncủachúngtađềunhậnthứcđượcvaitròvànhiệmvụcủamìnhtrongthờihộinhậpkinhtếquốctế.Sựthôngminh,nhanhnhẹnvàsángtạocủatuổitrẻđãgiúpcácbạnkhôngcònbóhẹpphạmvitiếpcậnthôngtintrongnướcmàcóthể

mởrộnggiaotiếp,tiếpcậnthôngtintrongkhuvựcvàtrênthếgiới.Tuynhiênhọsẽphảiđốidiệnvớirấtnhiềuràocảnđóngkhungtrongmộttâmtrạngùlìcòntồntạitrongxãhội.

Nhưngtôitinhọsẽthànhcông.Khôngmộtlựccảnnàocóthểngănchặnsựquyếttâmcầutiếncủathếhệtrẻ.Bởivìthiênnhiênvàtuổitrẻluônluônlàkẻchiếnthắngsaucùng.

15tháng04năm2012

Vấnnạnlớncủacácđạigialàhọthườngtiêuxàiđồngtiềnhọchưakiếmđược,đểmuanhữngđồchơihọkhôngcần,đểgâyấntượngvớinhữngngườihọkhôngưa.

ôicườilớnkhiôngbosscủaLuxuryGuidevàRobbReportnhờtôiviếtbài.Vớidángđiệulèphèbìnhdân,tôithíchhợpvớicácquánvỉahèhơnlàCaféArmaniởVincomCenter.TôiliêntưởngđếnlờicủaWarrenBuffettkhithiênhạbìnhphẩm

vềmấybộáoquầnnhănnheocũkỹ:“Tôimuađồxịnđắttiềnđấychứ.Nhưngkhitôikhoácchúnglênngười,chúngluôntrôngcóvẻrấtrẻtiền.”BắtconkhỉgiàlàmcôngtửBạcLiêuthìoáiămlắm,nhưngtôichưabaogiờquaylưngvớitháchthức.

Tôicómộtbàiviếtvềlòngthamcủaconngườitrongbốicảnhchưacóchuẩngiátrịcủaxãhộivừachuyểntiếp.NhữngXuânTócĐỏcủathờiđạiInternetvàtoàncầuhóathườngtáotợnvànhẫntâmhơncáctênchụpgiậtvàcơhộicủathờiVũTrọngPhụng.Danhtừ“kinhtếthịtrường”đượcbópméođểtượngtrưngchochủnghĩacủađồngtiềnbẩn.

Dĩnhiên,cóthểlàmộttêntưbảnngoancố,tôiphảibiệnhộchosựngaythẳngcủathịtrườngvàtiềnbạc.Nguyênnhânchínhmàvănminhnhânloạiđạtđếnđỉnhhiệnnaylàdosựthúcđẩycủanhucầutựkhẳngđịnh.Nhữngquyềnlực,danhvọngvàcủacảicủanhânloạiđềuphátsinhtừdụcvọng.DùđứcPhậtcóphánlà“dụcvọnglàcộirễcủamọiđaukhổ”,hayđứcChúaTrờicóđặt“thamlam”vàomườiđiềurăncấm,thìconngườivẫntheođuổidụcvọngcủamình.Mỗingườimộtkiểu,nhưngtựutrung,vẫnlàmộtcuộcchạyđua.Vàaichếtđivớinhiềuđồchơinhấtthìngườiđóthắng(hewhodieswith

themosttoyswins).

Ngaycảcácnềnvănhóacaocấpnhấtcủanhânloạicũngnhờvảrấtnhiềuvàotiềnbạcvàquyềnlựccủacácnhàbảotrợ.KhôngcóhoàngtửColloredohaycôngtướcWaldstein,chúngtasẽkhôngthưởngthứcđượcMozartvàBeethoven.KhôngcóđếchếcủaFlorentine,tasẽtìmđâuracáctácphẩmnghệthuậtcủaDaVincihayMichelangelo.Trườngthiên“Lestroismousquetaires”đượcDumasdựngnêntừnhữngcảmhứngcủatriềuđạiLouisXIII.

Tôicũngkhônggiấudiếmlàsuốt42nămlănlộntrênthươngtrường,lòngthamvôđáylàcúhíchbắttôiphảiđứngdậytiếptụccuộcchơichođếnmứcthànhcông.Dĩnhiên,nócũngdẫnđếnnhiềuthấtbạiđiênrồ(ngựctôivẫncònvếtmổtimđểminhchứng).TôisắmchiếcLamborghinivàonăm33tuổi,tôibỏhơnvàitrămngànđôlađểmangmộtsiêumẫuVenezuelaquaParischơihaituần,tôilênbáoMỹtuyênbốvungvítvềthànhquảcủacôngtytạiTrungQuốc(tôivímìnhlàngườimởđườngchoITởđây),tôihoangphísứckhỏetrongnhữngpartythâuđêmhaynhữngchuyếnbayliênlụcđịamỗituần.Tôitạonênnhữngkẻthùkhôngcầnthiết.Tấtcảđể“khoe”vớithếgiớilàtôiđã“đạt”(arrived).

Nóivậyđểthấyrằngtôirấtthôngcảmvớinhữngkhoekhoangcủangườiđanggiàucó.SĩdiệnlàmộtthứvănhóađãtồntạilâuđờiởcácquốcgiaĐôngÁ.Mộtthóiquenthôngdụngkhicótiền,códanhhaycóquyềnlàthíchkhoekhoang,haynóilịchsựhơnlàthíchbiểuhiện,nhữnggìmìnhvừachiếmhữu,dùhợppháphaykhông.Thựctình,đâylàmộthànhxửrấtquenthuộcvớimọiđẳngcấpthượnglưutrênthếgiới.Vìaicóthamvọngvàmaymắnđểsởhữunhữngchiếnlợiphẩmđềucómongướclàmọingườiphảichiêmngưỡngvàghentịvớihọ.Sựkiêucăngdolòngtựáicaođộlàcănbảncủavănhóasĩdiệnnóitrên.

Tuynhiên,ngườiphươngTâygiỏihơntrongviệcđènénsựphôtrươngquámứcthườngthấyởcácđạigiachâuÁ,nhấtlàởnhữngnhânvậtmớigiàucủacácxãhộimớinổinhưTrungQuốcvàViệtNam.TrongkhicáctriệuphúÂuMỹthíchbiểuhiệnquyềndanhvà

củacảitạinhữngcâulạcbộrấtriêngtư,kínđáocủatầnglớpgiàuvànổitiếng,thìcácđạiphúgiacủaViệtNamthíchbiếnnhữnghoạtđộngcánhânthànhnhữngsựkiệnPRvớisựthamdựđầyđủcủamọimạngtruyềnthông.Hàoquangphảiđượcpháttánđếnđầuđườngxóchợkhắpxứsởmớithỏamãnđượclòngtựkiêu,haytiếngkêu,vĩđạicủacácconếchtrongtrậnmưaràohiệnnay.

Vàđạiđasốngườidânthườngtánthưởngcácmàntrìnhdiễnnày.Nhữngbàiviếttrêncácbáovềnhữngnhânvậtnổitiếngvàthúănchơicủahọ,cùnghìnhảnhdiễmkiềucủacácchândàibaoquanhlànhữngbàiviếtcónhiềuđộcgiảhơnhẳncácmẩutinvềchínhtrị,kinhtếhayxãhội.Dĩnhiênaimàkhônghammuốnnhữngtràngpháotaynồngnhiệtđó?

Nhưngdùđồngcảm,tôicũngvẫncóchútngượngngùngkhiliênhoancùngcácbạnthànhđạtcủatôitrongmôitrườnghiệntại.ChiếcxeRolls-Roycecóvẻlạclõngcạnhcontrâumệtmỏigiữanhữngmáitranhnghèo.ChiếcduthuyềnFerrettitrôngquáháchdịchcạnhchiếcxuồngcâutrêndòngsôngđụcbẩn.CáibểbơicạnhbiểnởAnaMandarathấysaotrầntrụikhibắtgặpcặpmắtbuồnbãcủachúbéhótrácngoàitườngrào.MộtcôbéxinhxắnvớichuỗingọcCartiervàbộvestVersacequamộtkhuphốổchuộtcóvẻnhưtháchthứclòngtựáicủamọingười.

Nhữngtròchơigọilàđểbiểuhiện“phongcách”hay“đẳngcấp”củanhữngngườimaymắnởViệtNamdườngnhưkhônghợplúc,khônghợpchỗ,khônghợpthời.Chúngcóvẻgượnggạo,épuổngnhưmộtvởkịchkhôngbốcục,dựnglêntrongvộivàng.

Cóthểtôiđãgiàvàthờioanhliệtcủamìnhđãqua.Chắctôiphảirakhỏisânkhấuđểnhườngchỗchonhữngtàinăngmới?Tôiđồngý,nhưngxinthốtlênvàicâu“cươngbậy”vớinhữngngườicònđangchơi.

Cácbạnơi,hãynhớlàcuộcchơinàocũngkèmtheonhữnghóađơnkháđắt.Thờivàngsonlúcnàocũngquanhanhvàmưabãolúcnàocũngđếnsớmhơndựđoán.Tuynhiên,thấtbạivẫncóthểlà

ngườibạntốt.Nósẽmangbạnvềvớithựctạivàdạydỗ,uốnnắnnhữngkỹnăngcònthiếusót.Nósẽrènluyệnchobạnđứctínhkiênnhẫn,cầncùvàlòngthathứ,nhấtlàchomình.

Tôihơimuộnkhinhậnrahãnhdiệnrằngnhữnggìđẹpvàbềnvữnglànhữnggìđơngiản,êmnhẹ,luônluônbênmìnhmàkhôngcầnphảimuahaythâutóm.Nhữngbuổisángsớmđidạomộtmìnhtrênbờbiểnvắng;nhữngbuổichiềumưamùtrờibêngácnhỏvớicon;nhữngđêmkhuyađọcsáchnhớlạichuyệnxưakhivungtaykhuakiếm.Đólànhữngthúvuinhỏbécủatuổigiàvàcủagiátrịthựcsựtrongđờisống.

Tôihọcđượctừmộtngườibạngiàvàmaysẵnchomìnhmộtbộcompletthậtđẹpđểmặcvàokhichết.Bộáoquầnnàykhôngcótúi.Nónhắcnhởtôirằngtôisẽkhôngđemđiđượcgìkhitrởvềvớicátbụi.

29tháng07năm2011

Phầncònlạicủamình

Dẫukhôngđòihỏinhiềuởbạnđờinhưngtôichorằngphụnữthờinaycóthểvàcóquyềnlàmbấtcứđiềugìngườiđànônglàm.

gàynayngườitacứhaynóiđếnngườivợhayngườichồnglýtưởng.Tuyvậy,làmgìcótiêuchuẩnlýtưởngnàocóthểápdụngchotấtcảmọingười.Tôithườngnóivớibạnbèrằngnhucầucủamộtngườichồngđượcthểhiệnquabốnngười

vợ:mộtngườibiếtquảnlýgiađình,loviệcnộitrợ;mộtngườibiếtnóichuyện,tâmsựnhưmộtbạnthâmgiao;mộtngườibiếtgiaothiệp,xinhđẹpkhiếnchồnghãnhdiệnkhirangoài;mộtngườibiếtnghệthuậtlàm“cháy”chồngởtrêngiường.

Điềuquantrọnglàđừngbaogiờđểbốnngườinàybiếthaygặpnhau.Đólànhữngđứctínhmàngườiđànôngluôntìmkiếmởvợmình.Nhưngtừxưađếnnaylàmgìcóngườiphụnữnàođápứngđượccảbốnyêucầunhưthế.Mỗingườicómộtmụctiêuriêng,cóngườiphảikiếm500triệuđôlamớithỏamãnnhưngcóngườichỉcần5triệuđồngcũngcholàđượcrồi.Tươngtự,đểbiếtngườiphụnữlýtưởnglàgìthìđànôngphảibiếtmụctiêutìmkiếmcủamình.Ngườiphụnữchỉcầnđápứngđượcmộthoặchaitiêuchívàlàmtacảmthấythoảimái,hạnhphúcthìđãlàlýtưởngrồi.

Tôithấybâygiờcónhiềungườiđànôngđặtranhữngtiêuchuẩnrấtcaotrongviệctìmkiếmbạnđờivàcảphụnữcũngthế.Nhữngngườinàyđãcócuộcsốngvậtchấtổnđịnh,địavịxãhộiđànghoàngnênhọcũngđòihỏinửacònlạicũngphảitươngđươngnhưthế.Cũngcóngườitìmđượcbạnđờinhưmìnhmuốn,nhưngchỉlàsốít.Nếukhôngtìmđược,thìhọchorằngcứởvậychoyênthân.Contraicủatôinămnay33tuổivàcũngcótưtưởngnhưthế.

Ởtuổicủatôibâygiờthìcómộtngườiphụnữcóthểgiúpchomìnhcảmthấythoảimáivàvuivẻtrongmọihoàncảnhđãlàmột

điềugìđótuyệtvờirồi.Tôikhôngnghĩcómộtngườiđànônghayđànbà“lýtưởng”,vìsaumộtthờigianchungsống,chúngtađềunhậnranhữngảovọngvềnhau.Nhưngdùthếnàođinữathìmộtkhiđãxâydựnggiađình,tứclàchúngtacùnglênmộtchiếcthuyềnđểvượtđạidương.Cầnphảiđồnglòng,đồngquanđiểmvàbiếtdunghòagiữangườiđànôngvàngườiphụnữ.Trênthuyềnkhôngthểnàocóhaingườithuyềntrưởngđược.

Chồngcóthểkiếmđượctiềnlochogiađìnhthìvợsẽsửdụngsốtiềnấy,chămsócgiađìnhmình.Khivợlàmthìchồngđừngcốthamgiađiềukhiểncôấy,vàngượclại.Tôikhôngcóýnói,đànôngbiếtkiếmtiềnthìquantrọnghơntronggiađình.Nhữngcôngviệcởhậuphươngcũngquantrọngkhôngkém.

Mặtkháccủabìnhđẳng

Dođó,nhữngđặctínhmàtôikínhnểđềuápdụngchocảhaiphái:cócáitâm,trítuệ,thànhtựu,khảnăngtàichính,sứckhỏe,tinhthầnvớixãhội…Thựcra,nếuhaingườingangbằngthìngườiphụnữchiếmưuthếhơn,vìlúcnàohọcũngưanhìnhơnđấngmàyrâu.

Cóngườisẽbảođòihỏinhữngđặctínhđóởphụnữlàhơinhiều.Tuynhiên,giờlàthờibìnhquyềnnamnữ,muốntìmngườiđànôngvớicáctiêuchuẩnnhưthếthìbảnthânhọcũngphảicónhữngthứđóthôi.Vídụnhưvấnđềtàichính,ngườiđànôngkhôngcầnngườiphụnữcủamìnhphảigiàunhưngcũngcókhảnăngkiếmtiềnđểcóthểtựchủ,biếtchitiêuvàsắpxếptiềnbạchợplý.Giảsửcólúcngườiđànônggặpthấtbạithìngườiphụnữcũngcóthểbiếtcáchxoayxởchogiađình,giúpchồngvượtquahoạnnạn.

Đặtratiêuchuẩncaonhưvậykhôngbấtcôngvớinữgiớiđâu.Chúngtaphảitrảgiáchobấtcứthànhtựunào.Phụnữcũngnhưnamgiớiđềuchịuchungrấtnhiềuáplựctronghànhtrình“tìmchỗđứngdướimặttrời”.Vàdĩnhiên,phầnlớncácáplựcnàylàdolựachọncủachínhhọchứkhôngphảiaikhác.Đốivớitôi,hìnhảnhngườiphụnữlýtưởnghiệnnaycóthểđượcdẫnchứngquaMẹTeresa,HilaryClinton,J.K.Rowling,MarthaStewart…Cònnếulấysắcđẹprađểlàmthướcđothìcóquánhiềutêntuổiđểchọnlựa,từÂu,MỹquaÁ,Phi.Tôichưabaogiờthấynhiềungườicongáitrẻđẹp

nhưthờinày.Quảlàthờihoàngkimcủanhữngchàngtraimêsắc,trongđócótôi.

Sựchiasẻvẫnlàcầnthiết

Quaylạivớiriêngvấnđềgiađình,dùsaođinữa,mộtnguyêntắcbấtdibấtdịchtronghạnhphúcgiađìnhlàsựchiasẻ.Sựchiasẻsẽlàmchomốiquanhệtrởnênhàihòahơntrongsuốtthờigianchungsống.Tuynhiên,mọiđiềukhôngchỉđơngiảnlàgiữahaicánhân.Chuyệnhaingườicònchịuảnhhưởngbởivănhóavàngaycảquyềnlực,địavị…chưanóiđếnnhữngcanthiệpcủagiađình,bạnbè.Ngàyxưa,áplựcxãhộibuộcvợchồngphảichônsâumọimâuthuẫntrongnhà.Ngàynay,khiđượcphépbàyhếtchúngra,chúngtasẽhoặclàtìmragiảipháprấtnhanhhoặcđitớiviệcchấmdứtcuộchônnhân.

Màđừngnóitớihaingười,chỉriêngmỗicánhânđãcónhữngmâuthuẫnnộitạirồi.NgườiphụnữdùởphươngTâyhayởViệtNamnhìnchungđềubịvướngvàomâuthuẫngiữabayếutố:giađình,sựnghiệpvàbảnthân.TrongđóyếutốgiađìnhđanglàkhókhănlớnnhấtchongườiphụnữViệtNam.

Ởnhiềunước,ngườitasốngđộclậptừbénênđếnkhilậpgiađìnhhọcũngđượctựdohơn.CònViệtNamthìsựràngbuộcvàogiađìnhrấtlớn.Đạigiađình,tứclàdònghọ,ởViệtNamgâyraáplựcchongườiphụnữtrongnhiềuphươngdiện.Rồi,giađìnhriêngcũngảnhhưởngtớisựnghiệpcủangườiphụnữ,họluônphảicốgắngtàigiỏivẹntoànởcảcôngsởlẫnởnhà.

Vàvấnđềcuốicùnglàchămsócbảnthânmìnhtừviệclàmđẹpchođếngiaolưubạnbè,đọcsáchhaylàmnhữnggìmìnhthích.Dẫuthế,tôithấyrằngnhiềungườiphụnữViệtNamcònsướnghơnphụnữphươngTây.Khihọtừcôngsởvềnhàlàcóngườigiúpviệclodọndẹpnhàcửa,nấuăn,haycóbàngoạibànộichămconchorồi.CònvớiphụnữởMỹhaycácnướckhácthìhọphảitựlàmhếttấtcảmọithứ.MấyaicóđiềukiệnđểthuêngườilàmmọiviệctrongnhànhưởViệtNamđâu.Thếnên,muốncóvợlýtưởngthìngườichồngcũngphảibiếtchiasẻ,hiểunhữngvấtvảcủavợnữa.

Tháng07năm2012

Dĩnhiênmỗicánhânđềucónhữngchuẩnmựckhácnhauchotúplềulýtưởngcủamình.Ngườithìmuốnkíchthướcphảitolớn,ngườithìchỉcầnhướngnhìnrabiển,núihoặcbêncạnhmộtcôhàngxómxinhđẹp,ngườithìcầnnhữngnộithấthiệnđạivớirấtnhiều“đồchơi”,ngườithìkhuânvềnhữngbànghếlưđồngmốcmeotừvàithếkỷtrước.

ộttúplềutranhhaiquảtimvàng”làmộtcâunóihơnvàitrămtuổi,nhưngthơmộngvàlãngmạn,rấthợpvớituổi“teen”.Vàcũngkhôngítngườilớnchúngtavẫnmơmộngvềhuyềnthoạinày.Cánhântôithì

khôngmấytinvàochuyệntimvàng(saumộtlầnmổtimvàbaolầntimvỡ);nhưngtôicholàmộttúplềucủariêngmình,dùeohẹp,vẫncóthểtạochomìnhchúthạnhphúc.Xinđơncửmộtthídụ.KhirờiDubaivàkháchsạntránglệ6saoBurjAlArab,tôiquaylạicănhộnhỏ3saocủatôiởDiscoveryBay,HồngKông;vàtìmthấycảmgiácvôcùngsảngkhoáikhinằmtrênchiếcgiườngnhănnheoquenthuộchayngồithoảimáinghebảnnhạccũtrongcănphòngkháchbừabộn.Home,sweethomekhôngphảilàmộtcâunóiđểtựanủi.

NhàtỷphúBillGatestốn80triệuđôlachomáiấmgiađìnhvớirấtnhiềuthiếtbịIT;ôngbạnWarrenBuffettthìvuivẻvớicănnhà80ngànđôlamua40nămtrước;ngàiLarryEllisoncủaOraclemuavàimẫuđấtởCaliforniaxâylạimộtlâuđàiNhậtBảnvớikhuvườnZenlớnhơnImperialPalaceởKyoto;mộtđạigiaTrungQuốcxâytạiHồNammộtsaochépnguyênvẹnkíchthướcvàmôhìnhcủaTòaBạchỐcởWashington.

Cáchđâyhơn20năm,tôimuamộtcănhộsangtrọngởMarinaDelRey,Californiavàcấutrúclạihoàntoàntheoýtôi.Phònglớnnhấtlàphòngvệsinh;vìtôicóthóiquenmấtnhiềuthìgiờnhấtmỗingàyởphòngnày.Phòngđượctrangtríthậtđẹpvớicửasổmởrộnglênbầutrời,bộstereonghenhạcđắttiềnnhấtcủaBose,sofangồi

massageđủchohaingười,chỗtắmhơi,mộtJacuzzilớn…vàđặcbiệtlàmộttoiletlớnvàđẳngcấpnhấtđểtôicóthểnhìnrabiểnhaythànhphố,trongkhilàmchuyệnxảxuimỗingàyvớitiếnggióhiuhiu.Phòngchơicủatôilàphònggiađìnhvớiđủloạiđồchơi,ngườilớnvàtrẻcon.Phòngkháchthìnhỏxíumangthôngđiệpđơngiảnchocácvịkháchlàtôikhôngquantâmlắmđếncáclễgiaocủaxãhội.Sauvàinăm,tôiphảimấtkhálâumớibánlạiđượccănhộchomộtnghệsĩchiasẻquanniệmsốngnhưtôi.

Thếhệtrẻbâygiờđidulịchnhiều,dulịchkhắpthếgiớivàdunhậpnhữngvănhóarấtđadạngvàphứctạp.CâyđacaongấttầngxanhcủađầulàngkhôngcònnhiềuýnghĩavớihọcũngnhưcănnhàbagiancólũytrebaoquanhhaycáinhàốngbatầngngaymặtđườngởHàNội.Cácbậcchamẹsẽthấtvọngvôcùngkhiđểlạichoconcáiítcủacảivàdisảngiatộctrongcănnhàmìnhcholàlýtưởng.Ngaysaukhicácvịkhuấtmặt,chúngcóthểbánvàdọnvềmộtcănhộnhỏtồitànởSingaporehayquatậnNewYork,thuêmộtcáiphòngkháchsạnđểtheođuổisựnghiệpdiễnviênhaycasĩcủamình.Tôinhấttrívớiđịnhnghĩa“ahouseisnotahome”và“homeiswhereyourheartis”.

20tháng05năm2012

Mộtngườichalýtưởng

Từngànxưa,ngườitađãhiểu,“thượngbấtchínhhạtắcloạn”.Ngàynay,cácbậcphụhuynhhayngạcnhiênkhiconcáicủamìnhíchkỷ,lườibiếng,thamlamvàlừalọcnhiềuquá.Cólẽsuốtngàyhọraogiảng,truyềnđạoliênmiênnênkhôngcóthìgiờnhìnlại“hànhđộng”củamình?

hịKimYếncủabáoSàiGònTiếpthịnhờtôiviếtmộtbàivề“Ngườichalýtưởng”nhânngàyFathers’DaycủaMỹ.

Tôicôngnhậnlàtôicóhaikhảnăngvàkinhnghiệmhơnmộtsốngười:mộtlàkiếmtiềnvàmấttiềnmộtcáchlươngthiệnvàhailàchémgiógiúpvuichođờiquacácbàiviếttrênblogkhikhôngngủđược.Tôikhônghiểutạisaocácmạngtruyềnthônglạimuốnnghetôinóivềnhữngđềtàimàtôirấtdởvàthuanhiềuhơnthắng:vềmẫungườitìnhlýtưởng,vềngườichồnghayvợlýtưởng,vềngườichahayconlýtưởng,vềngườithầyhaytròlýtưởng…

Trướchếtxinnóirõhaiđiều:tôikhôngphảilàmộtchuyêngiavềđềtàinàyvàtôikhôngnghĩcánhântôilàmộtngườichalýtưởng.Thựcra,“lýtưởng”thờinaycóranhgiớimongmanhvớiảotưởng.Vớinhữngđòihỏihàngngàycủacơmáogạotiền,rồiáplựcvềcôngviệctừmọiphía,cộngthêmmộtmôitrườngvốnkhôngthuậncholiênhệgiađình,sứckhỏevàtươnglai,khimộtngườichabỏthìgiờđểsuynghĩvề“vaitròlýtưởng”củamình,đâycũngđãlàmộthànhxửcóvẻxaxỉ.

Tôivẫnnóimộtconngườilýtưởngphảihộiđủsáukhíacạnh:sứckhỏe,tinhthần,trítuệ,tâmlinh,xãhộivàtàichính.Tôicũngnóilàkhimỗiconngườitrongchúngtađạtđượctiếnbộmỗingàytrongcảsáulĩnhvựcsovớingàyhômtrướcthìchúngtađãcómộtngàythànhcông.Nhiềungàythànhnhiềutháng,rồinhiềunăm…vàtrởthànhmộtthóiquen.Thóiquentiếnbộcấutrúcnêncátínhcủamộtconngười;vàquagócnhìncủatôi,đâylàmộtngườithànhcông.

Mộtconngườithànhcônglànềntảngcủamộtngườicha,ngườichồng,ngườiconhaymộtngườimẹ,ngườivợ,ngườitìnhthànhcông.

Trêncảsựthànhcônglàmộttìnhyêuđúngnghĩagiữacácconngười:mộttìnhyêuchođimàkhôngđòihoàntrả,haymongước.Tìnhyêugiữachaconphảivượtquanhữngđòihỏivềtàisản,vềquyềnlực,vềsĩdiện,ngaycảvềtrítuệ.Nóphảithănghoathànhmộttìnhbạncaoquý,chânthật,cởimởvàtươngkính.Khiconcònnhỏ,thìchabảovệvàgiáodụcchocon.Khichagià,thìcongiúpđỡvàsănsóccha.Khiconratranhđấuvớiđời,changồixuốngkểchoconnghenhữngtrảinghiệm,sailầm,tưduy…đểconlàmhànhlývàcùngconthảoluậnnhữnglựachọnchohànhtrình.

Giữahaingườibạn,khôngcóphánđoán,chỉtrích,chêbai…màchỉcókhuyếnkhích,nângđỡvàchiasẻ.Đườngđờithườngnhiềugiantruân,chaconkhôngcầnphảitạonênthêmnhữnggánhnặng,từvậtchấtđếntinhthần,chonhau;màphảicốgắnglàmmộtngườibạnđờitốtnhấtcủanhau.

Vàdĩnhiên,khiconcònnhỏhaybấtcứkhinàoconcần,ngườichaphảiđóngvaitròmộtnhàgiáo.Theotôi,ngườithầygiỏinhấtlàngườibiếtđưaramộttấmgươngchođứahọctròquacáchànhxửcủacánhânmình.Ngaytừbé,cácemthườngrấtbénnhạyvềnhữngcảmnhận.Chúngsẽbắtchướcthậttựnhiênvàtrungthựcnhữngtấmgươngsốngquacuộcđờicủanhữngngườimàchúngcholà“đángkínhvàđángtheo”.Dođó,conmộtônggiáothườngđammêhọchỏi;conmộttrọcphúthườngbiếtlàmănbằngnhiềucửasau;conmộtanhduđãngcướpđườngthườngnốichíchalàm“sáubúa”hay“nămdao”.

Nhữnglờigiáohuấnvànhữngkhẩuhiệuhoànhtrángthườngkhôngảnhhưởngnhiềuđếntưduyđứabé.Tấmgươnglàtấtcả.

Từngànxưa,ngườitađãhiểu,“thượngbấtchínhhạtắcloạn”.Ngàynay,cácbậcphụhuynhhayngạcnhiênkhiconcáivàcủamìnhíchkỷ,lườibiếng,thamlamvàlừalọcnhiềuquá.Cólẽsuốtngàyhọraogiảng,truyềnđạoliênmiênnênkhôngcóthìgiờnhìnlại“hànhđộng”củamình?

Nhìnrộngra,các“phụmẫucủadân”cũngvậy!

22tháng06năm2012

“ĐấtnướctôinằmphơiphớibênbờbiểnxanhRuộngđồngvunsóngraTháiBình…Bốnngànnămròngrãbuồnvui…Tiếngnướctôi!TiếngmẹsinhtừlúcnằmnôiThoắtngànnămthànhtiếnglòngtôi!”

ôinhớnămlên12hay13gìđó,tôichuilỗchóvàorạpQuốcTế,đườngTrầnHưngĐạobâygiờ,đểcoi“cọp”mộtchươngtrìnhđạinhạchộiTếtrấthoànhtráng.Tôiđãquênchitiếtcủacácmàntrìnhdiễnhaytênnghệsĩ,chỉcònnhớđiềuduynhấtlà

mộtbàihátnghelầnđầu.Bài“Tìnhca”củaPhạmDuydoTháiThanhhát.Tôibịcuốnhútngaytừcâuđầu:“Tôiyêutiếngnướctôitừkhimớirađời,mẹhiềnrunhữngcâuxavời…”Chođếngiờnày,hơn50nămsau,tiếnghátvẫnquyệntrònquanhtôitrongnhữngđêmvềsáng.

Thựcra,khitôisinhra,khôngphảilàgiọngruconêmđềmcủaMẹmỗiđêmmàlàtiếngđạibácvàbomđạnvọngvềthườngtrực.ChiếntranhbùngnổkhiNhậtđảochínhPhápởĐôngDươngnăm1945vàgiađìnhtôiphảichạygiặcliêntục.MộtkýứcMẹthườngkểlạilàcóđêmtôibịlên“đẹn”khócsuốtbuổivàcácgiađìnhcùngchạygiặcphảibịtmũitôiđểgiữimlặngtrongcănhầmtrúẩn.ĐôikhigiặcsụcsạotrênđầuvàMẹcứlolàtôiđãbịngạtthởchếtrồi.Cólẽnócũnggiảithíchlýdolàtạisaotrongsuốt40nămđầucủacuộcđời,tôithườnghốthoảnggiậtmìnhtỉnhgiấcgiữađêmnhưđangbịaibóphọng.

Lớnlên,tôicũnganhưởngmộttuổithơtươngđốiêmđềmdù

nghèokhổ.MộtkýứckháctừMẹlàchođếnnămtôilên3tuổi,Mẹđibánrongmỗingày.QuầyhàngnặngởmộtđầugánhvàtôivuicườiởđầugánhkhácđểMẹthăngbằng.Đứabạnthânduynhấtcủatuổithơđólàmộtconkhỉnhỏđilạcvàonhà,chođếnngàynóbứtdâyxíchvàbiếnmất.Trongnhữngngàytiểuhọc,vìthiếuănvànhỏcon,tôiluônbịcácbạnđồnglớpbắtnạtvàđánhđập.Cólẽnhờvậy,kỹnăngđánhlộnvàphápháchcủatôicũngđượctraudồinângcấpkháấntượng.

GiađìnhtôidọnvềSàiGònkhoảngnăm1950.ỞcạnhvườnTaoĐànbâygiờ,tôicóchútkhônggianxanhđểđuổihoabắtbướm,đểnghetiếngvesầumỗihè,đểnhìnlámebaykhắpphốmỗimùamưa.Cáituổithơđóchắccũngkhôngkhácgìnhữngtuổithơcủatriệutriệuđứabékháctrêntráiđất,nôđùavàvuicườihaykhócnhèmàkhôngcầnbiếtđếnnhữngnổitrôicủađấtnước.Thếgiớicủachúngtôiquaynhẹquanhữngtrậnđádế,némbi…nhữnglầntrốnhọcbịđònnátđít,nhữnglầnđượcchamẹchođingoạiôdãngoại(ngoạiôđâylàcôngviênởsânbayTânSânNhấthayvensôngNhàBè…).

Rồitìnhyêucũngđếnrấtsớmtrongcáinhútnhát,rụtrècủa“…emtantrườngvề,đườngmưanhonhỏ”.Quennhaubanăm,ngàytôirờiViệtNamquaMỹkhilên18,tôichỉmớidámnắmtaynàng.NhưngđãcóTrịnhCôngSơn,NguyênSa,MaiThảo…nóithaytôinhữnglờiyêuthươngmậtngọt,đãcóngànhèphốbóngcâygiữchochúngtôidấuấn,đãcótrămghếđácôngviênnghecâuchuyệntìnhngâyngô…

Dùđẹpvàthơmộng,cáituổimớilớnđócũngkhácgìnhiềuvớinhữngthiếuniênđãlớnlênởBoston,BogotahayBelgrade.QuêhươngViệtNamcủatôikhôngphảilàvườnđịađàngcủatuổitrẻhaylàmộtchùmkhếngọtngàođặcthùnào.Chonên,vớituổicònsaymêkhámphánhữngchântrờilạ,xứMỹvừagặpquaphongcảnhmênhmông,vănhóađadạngvànhịpsốngnăngđộnglàmtôimauchóngquênđinhữngêmđềmcủaquêhương,dùmỗiđêmtrênđàitruyềnhình,thờisựvềViệtNamđãđượcphátsóngkhôngngừng.

Conngườitôithíchứngkhánhanh.Từmộtcậuhọctrònhútnháthamhọc,tôithànhmộtsinhviêntựtin,nhưnghamchơivàlườibiếng.TôisốngnhưngườiMỹ,họcnhưngườiMỹvàchơinhưngườiMỹ.LàngườiViệtduynhấttrongsố42.000sinhviêncủatrường,tôicũngkhôngcónhiềulựachọn.Hòanhậpvàocộngđồngmớivớimộttưduymớivànhiềucuộctìnhngắnngủinhưngcháybỏng,tôiquênđicáctàáodàitrắngeấpngàynàobênsântrườngDuyTân.ViệtNamthậtxavàkýứcmờnhạt.

Chođếnmộtngàyđẹptrờinàođó,tôinhậnmộtláthưcủaBộNgoạigiaoMỹnhắcnhởanhđãtốtnghiệpđạihọc,chúngtôisẽngưnggửitiềnhọcbổng.Anhcũnglomàvềphụngsựnướcmìnhđichứ.Tôiquăngláthưvàosọtrác,điệnthoạichobạnbèhỏicáchởlạiMỹ,hợpphápvàbấthợppháp,rồitiếptụcmêmếttrongmộtcuộctìnhđangnhiềuthúvịvớihaicôđồngtính(lesbians).

Vàingàysau,chịLoangõcửaphòng.EmchịlàChí,ngườibạnnốikhốtừnhỏcủatôitừtrườngtiểuhọcđếnkhiđậuTútài2.ChịquaMỹtunghiệpvàđixebuýtcả10tiếngđểđếnthămtôi.TôihồnnhiênhỏithămvềChí.“NóhysinhởchiếntrườngBìnhGiãhaithángtrướcrồiem.”Tôilặngngười.ChịkểthêmvềanhQuang,ngườiyêusắpcướicủachị,cũngđãgụcngãởQuảngNam.“EmcònnhớconThuAnh?”Aimàkhôngnhớ,hoakhôiTrưngVương,niềmyêuthầmnhớtrộmcủacảnhómhọcsinhPetrusKýlẫnChuVănAn.Chúngtôicứnghĩlàôngnhạcsĩnàođặtbài“TrưngVươngkhungcửamùathu”làđểdànhriêngchonàng.“ConbéđithămchồngđóngquânởPleiku,khivề,xebịtrúngmìn,nócũngchếtrồiemạ”.Saumộttiếng,tôikhôngnhớđượcconsốbạnbèđãrađihaytànphế.Trêncảsựchếtchóclàmộtnỗiniềmtuyệtvọngvôbờcủalớpngườitrẻđãlớnlêncùngtôi.

Đêmđómưaxuân,nhẹnhưngrảríchcảđêm.Tôivàchịngồicorongoàihiênnghehơigióhú.Suốtđêmkhôngngủ,nhưnghaiđứacũngkhôngnóilờinào.CáithanhbìnhriêngbiệtmàtôitựtạomấynămquađểquênđinhữngquằnquạicủaquêhươngngàndặmgiờđangbịchịLoanxôđẩy.Cáihạnhphúcbénhỏcủathếgiớimớitôiđanganhưởngđãbịgánhnặngcủakýứcvàthựctạiđèchìm.Tôiđã

sốngnhưtrongmộtcơnmơ.Vàđếngiờphảitỉnhgiấc.

Thángsau,tôirờibỏcôngviệcmới,ngườitìnhmới,cănnhàthuêmới…khăngóivềlạiViệtNam.Tôihoàntoànkhôngcóảotưởnghaythamvọnggìvềtiềnbạc,quyềnlựchaysựnghiệp.Tôicũngchắcchắnlàmìnhsẽkhôngthayđổiđượcđiềugì,tốthayxấu,chođấtnước.Tôichỉcócảmgiáclàmình“thuộcvềđây”,mìnhvềđểchiasẻvớibạnbè,giađình,cácbạntrẻkhác...

TrướcTếtMậuThân(1968),tôilạitìnhcờvàophòngtrànghenhạc.Lầnthứhai,TháiThanhlạilàmnướcmắttôilưngtròngvớibài“Tìnhca…”:“…bácnôngphuđộisươngnắngbênbờruộngsâu...vàingànnăm…khóccườitheomệnhnướcnổitrôi…nêntôiyêubiếtbaongười…Lý,Lê,Trầnvàcònainữa…”.

Tôitựnhủ:“Baogiờquêhươngmìnhmớihếthátnhạcbuồn?”.

Giấcmơhạnhphúc

Dĩnhiên,cóđến90%nhânloạithấtvọngkhôngítthìnhiềuvớicáchuyềnthoạinày.Sốcònlạilàcác“concháu”(5%)vànhữngngườiđiênmấttrínhớ(5%).Nhưngđạiđasốcủa90%nàythườngchấpnhậntrongimlặngvì“aicũngthế”,vì“hoàncảnhnướcta”,vì“địnhmệnhđãanbài”,vì“đểsốngquangày”,vì“bốmẹhayvợchồngbảothế”,vì“sợbịsờgáy”,hayvì“biếtlàmgìbâygiờ”???

ôikhôngbiếtkhimớisinhra,mộtđứabécóbảnnănggìkhácngoàikhoáilạcvềchuyệnbú,ngủvàtè.Thựcra,chođếngiờnày,tôivànhiềungườikhácvẫncòngiữbảnnăngđơngiảnnày.Tuynhiên,khichúngtalớnlên,xãhộivàgiađìnhbắtđầu

nhồivàođầuóctanhiềuchuyệnphứctạphơnliênquanđếnkhoáilạcvàhạnhphúc.Dọcđường,đôikhicáibảnnăngkiabiếnmất.

Bắtđầulànhữngcâuchuyệncổtíchvềhoàngtửvàcôngchúavớinhữngkếtcụcluônluôncóhậu:saunhữnggiannan,tranhđấu,kẻgiantàbịtrừngtrịvàhoàngtửđưacôngchúavàochốnthầntiênnơihạnhphúckhôngbaogiờchấmdứt.Ngaycảkhibịbàphùthủybiếnthànhconếch,mộtnụhônnồngnàncủamộttrinhnữ(phảilàtrinhnữ?Angelinakhônggiúpđược?Ôngbàtađặtchuẩnmựckhácao)cũnglàmchànghoàngtửhồisinhtrongdángdấpcủa…HoàngtửCharleshayMr.Đàm?

Sauđólànhữngcuốnsáchgiáokhoathưthờitiểuhọc,nóivềmộtthếgiớinghèonhưngsạch,nơingườithầyvàphụhuynhthìkhảkínhvàđạođức,nơihọctròrấtchuyêncầnvàngoanngoãn;vànhữngđứahọctròcábiệtluôncảitàquychính.Ngoàisáchvở,nhữngtôngiáoluôntruyềngiảngvềthiệnvàác,vềmộtĐấngCứuThế,vềĐứcBồTáthayNhàTiênTrisẽcứurỗimọitínđồđểđemlạimộtthiênđườngnàođó.TôithíchnhấtlàđạoHồi,nếutửvìđạo,sẽđượcsốngđờiđờivớibảytrinhnữ.

Lớnhơnnữa,tađượcdạydỗvềlòngyêunước,vềlịchsửhàohùngcủadântộc,vềnhữnghysinhcủacácanhhùngvĩnhântrongquákhứ.Ởmộtsốquốcgia,thanhniêncònphảihọcvềnghĩavụquốctế,thếgiớiđạiđồngvàlýtưởngvôsản.Baonhiêulàtráchnhiệmđãđượcđặttrênvaithếhệtrẻ,thúcđẩyhọphảisửdùngbầunhiệthuyếtvàcảxươngmáu,đứnglênđáplờisôngnúihòngđemlạichomọingườidânmộtcuộcsốngấmnonhưmơước.ỞMỹ,giấcmơtrunglưulàcănnhàvớingôivườnxanhvàhàngràotrắng,mộthồbơi,haichiếcxeôtôvàvàichụcthẻtíndụng.

Lạicómộtquốcgiacáclãnhtụđượcđánhbóngthậtsángnhưnhữngchiếclưđồngtrênbànthờ.Cácbàithơ,bàiháthàngngàyhànggiờnhắcnhởcôngdânhọnhữngthànhquảsiêunhânvàsiêuthựcđểcóđượcngàynay.Đólàđỉnhcaocủahạnhphúcloàingườikhiđượccúiđầukínhcẩntỏlòngthươngtiếcvàngưỡngmộ.ỞMỹdùkhôngcuồngnhiệtvềchínhtrịbằngcácquốcgiakhác,nhưngmộtđứabésinhravàlớnlênthườngmơđượcđiviếngđàitưởngniệmWashingtonhayLincolnhơnlàthămthácNiagrahayLasVegas.

Dĩnhiên,cóđến90%nhânloạithấtvọngkhôngítthìnhiềuvớicáchuyềnthoạinày.Sốcònlạilàcác“concháu”(5%)vànhữngngườiđiênmấttrínhớ(5%).Nhưngđạiđasốcủa90%nàythườngchấpnhậntrongimlặngvì“aicũngthế”,vì“hoàncảnhnướcta”,vì“địnhmệnhđãanbài”,vì“đểsốngquangày”,vì“bốmẹhayvợchồngbảothế”,vì“sợbịsờgáy”,hayvì“biếtlàmgìbâygiờ”?

Chonên,cáchoàngtửphảiđầutắtmặttốiđilàmkiếmsống,cáccôngchúavấtvảnóinhiềuđâmramậpú,concáithìnuôikhôngxuể,vợchồnggâygổvìđủmọichuyệntừtiềnbạctớibạnbè,từnhậunhẹtđếnnợnần.Khôngaicònthìgiờđểsuyngẫmvềcácchuyệncổtíchngàyxưahaycácbiểungữgiăngngậpđường…

Cácanhhùngsauchiếntranhhaycáchmạngcũngthườngbịthấtsủngvìtạmthờilạilãngquên.Cóngườiphảiđemhuânchươngđicầmbánđểcóchúttiền;ngườimaymắnhơn,thânthểđầuóccònnguyênvẹnthìcốtìmviệclàm,camphậnsốngđờiconsâu,cáikiếnngoan.TôiđãgặpđủmọihìnhảnhnàytừMỹ(cựuchiếnbinhtừAfghanistan,Iraq)đếnÂu(cáccựuchiếnbinhcủaKosovo,Chechen)đếnÁPhi.Nhiềutâmtrạngvàsựbuồnrầunhưngvẫntinlànhữnghysinhcaoquýcủamìnhđãxâydựngmộttươnglaitốtđẹphơnchođấtnước.

Cáclãnhtụvàđẳngcấpcầmquyềnởmọixãhộiđượcbaoquanhbởinhữngtưvấnrấtthôngminhvàmưulược(ítnhấtcũnghơnxatầnglớpnhândân).Khicần,họcóbàntaythépbọcnhungluônẩnmìnhsaunhữnglýtưởngcaocảtuyệtvời,nhữngthêudệtthầnthánh,nhữngtriếtthuyếthợpthờitrang…nhưngmụcđíchchínhlàđểcủngcốquyềnlựcvàtàisảnchomình,giađìnhmình,phenhómmìnhhaycácbộhạtrungthành.ỞcácnướcÂu-Mỹ,tròbịpbợmnóiláođểkiếmphiếukháphổthông;ởcácnướclạchậuhơn,cácchínhtrịgia-dùcốtìnhhayvôtìnhđềuhànhđộngtheocâunóicủaMaoTrạchĐông:“Quyềnlựcthoátratừnòngsúng”.

Vìthế,nhiềukhitôilạithíchnhữngxãhộithờiănlôngởlỗ:anhchịnàosănmồigiỏihaycóthânthểlựclưỡngthườngtựphongmìnhlàmlãnhtụ.Ngaycảlịchsửgầnđây,từthếkỷ5đến15(DarkAge),khicácquânđộicủa“bọnmanrợ”chiếnthắngđếchếLaMã.Ítnhất,họcũngthểhiệnmộttinhthần“minhbạchvàtrungthực”đúngnhưsựđòihỏicủacácnhàđầutư.

VănminhTrungHoađẻrachuyệnHoàngĐếđượcTrờibổnhiệmđể“thếthiênhànhđạo”(cólẽsaumộtkỳthituyểnkiểuVietnamIdolnơichốnthiênđình)vàmọicondânphảilàmnôlệchoThiênTử.CònchâuÂukhiThiênChúaGiáolênngôi,cácvịvuađượcphongsắcbởiĐứcGiáoHoàng,ngườiđạidiệncủaconTrời(ĐứcJesus).Tómlại,cácquânsưhiểurằngquyềnlựcchínhtrịtạodựngbởitôngiáothườngbềnvữnghơn.

Cácchínhtrịgiakhôngcótôngiáo“chốnglưng”thìphảihứahẹngìkhácvớingườidân.HiếnphápMỹngoàitựdo,cônglýcònphảibảođảmchongườidân“quyềntheođuổihạnhphúc”(thepursuitofhappiness).Vàinướckháccanđảmhơn,bảođảmluôn“hạnhphúc”chomọingười.Hồiđihọc,tôimêsaymộtcôbétócvàngcókhuônmặtthiênthầnnhưcôngchúatrongtruyệncổ.Nhưngcônànglạicặpkèvớimộtkẻtrôngrấtvũphu,vạmvỡ.TôiđãđịnhviếtthưchoQuốchộiMỹvềcáiquyềntheođuổihạnhphúccủatôiđangbịkẻkhốnnàyviphạm.Nhưngdùnguđếnđâu,tôicũngbiếtlàhiếnphápMỹkhônggiúptôitránhđượccúđấmthépcủatênnày.Nếuởmộtquốcgiakhác,tôiđãđượcchínhquyềnbanphátchocáihạnhphúcvớingườiđẹpcổtíchđó.

TheothuyếttiếnhóacủaDarwin,conngườiđãtiếnbộrấtxa,rấtnhanh.TrínãoconngườithờiInternetcólẽthôngminhgấptriệulần

bộnhớhayphầnmềmcủatổtiênchúngta.Nhưngtrongnhữngcanhbạc,đầuócchúngtacũngkhôngkhácgìcácbậctổtiênnày.

05tháng12năm2011

KinhThánhcũngkhẳngđịnhlà“ngườigiàuvàothiênđườngkhóhơnconlạcđàđilọtquamũikim”.Cóthểnóilàtôikhôngyêutiền,nếukhôngphảilàthùghét…

Tuynhiên,tôikhámphárấtnhanhmộtđiều:Hầuhếtnhữnggìhaynhữngngườitôiyêuthươngđều“cần”và“yêu”tiền.

ôilớnlêntrongmộtgiađìnhtrungbình,khôngnhiềutiềnbạc,nhưngcómộttuổithơtươngđốiêmđềm,dịungọt.SàiGònnhữngthậpniên1950,1960trongcáckhuphốquanhvườnTaoĐànlànhữngchuỗingàycủabướmhoavàchimchóc.Rồi

banămtrênnhữngđồithôngvắnglạnhquanhYersinĐàLạtcũnglànhữnghồiứccủanôđùa,khámpháđầytiếngcười.Bạnbèchúngtôichỉcómộtmónđồchơiduynhấtlàquảbóngcaosu-quàtặngtừmộtgiảithưởngởtrường.Tấtcảđồchơicònlạiđềudotàisángtạocủachúngtôibằngcácvậtdụnglượmlặtquanhnhà.TôihoamắtkhidẫnconnhỏlầnđầuvàoToys“R”Usđểhắnchọnquà.

Bướcvàođạihọc,tôisaymêvớinhữngvănphẩmnghệthuậtmangmầusắcđấutranhxãhộivàhiệnsinhtừKafka,Camus,Kierkegaard.…Tôicótháiđộrấtphổbiếnlúcbấygiờlàcoithườngnhữngdoanhgia(gọilàtrọcphú)vàtiềnbạc(nhưthầygiảng,khôngcóđồngtiềnnàomàkhôngdínhđếntộiác).RồiKinhThánhcũngkhẳngđịnhrằng“ngườigiàuvàothiênđườngkhóhơnconlạcđàđilọtquamũikim”.Cóthểnóilàtôikhôngyêutiền,nếukhôngphảilàthùghét.

Tuynhiên,tôikhámphárấtnhanhmộtđiều:Hầuhếtnhữnggìhaynhữngngườitôiyêuthươngđều“cần”và“yêu”tiền.

Mộtlầntôihăngsaytánchuyệnvớimộtcôbạngái:“Cónhữngthứmàđồngtiềnkhôngmuađược”.Côcười:“Vậylàanhkhôngbiếtshop(muasắm)”.Tôicũngcảmnhậnlàsaunhữnglầnthấtbạitrênthươngtrường,tôivẫnđượcthoảimáihơnkhicònchúttiền.ThậtđúngnhưcôđàoZsaZsaGabornói:“Khócđâucũnglàkhóc,nhưngtôithíchkhóctrongchiếcxeRollsRoyce”.

Tôibắtđầuđivàomộttháicựckhác,cólẽlà“darkside”(phầnđen)nhưtruyệnStarWar.Tôibắtđầusayđắmngườivợ(tiền)màmìnhđãkhôngbiếtyêukhicưới.Tôiyêutiềnnhưmộtđứabélầnđầubướcvàotiệmkẹo.Trongcáclớptâmlýsơđẳng,sáchvởdạyrằngconngườibịchiphốivàthúcđẩybởibốnđộnglựcchính:quyềnlực,danhvọng,tiềnbạcvà“hócmôn”(hormones).Hócmônlàăn,nhậu,sexvàthuốc.Mỗingườimộtkiểu,ngườithíchmónnàyhơnmónkhác,ngườithíchvàimón,nhữnganhchịmêcảbốnmónthườngvàotùrấtsớm.Tôithìchỉthíchtiền.

Suốtthờitrungniên,từnăm30tuổiđếngầnđây,tôithấyđồngtiềnlàtấtcả.NóchotôinhữngtácphẩmtuyệtvờinhưchiếcxeLamborghinivàngtôimuatặngmìnhnămsinhnhật33tuổi;nhưchiếcđồnghồOrisArteliervợtôimuachohaiđứa(hisandher)trongmộtphútngẫuhứngtạiMonteCarlo;nhưchiếcduthuyềnFerettitôichiasởhữu(shareownership)vớibangườibạnkhácởMiami;nhưcáinhàcondonhỏbé,dễthươngcạnhbờbiểnPuertoViejocủaCostaRica;nhưnhữngbộbútmáymangcáctênhuyềnthoạinhưMontBlanc,Cartier,Montegrappa,Visconti…màtôiđãtốncôngsưutậpsuốt25năm.

ĐồngtiềncũngchotôinhữngtrảinghiệmkhóquênnhưchuyếnduhànhlạlùngvàoTâyTạnghuyềnbívàonăm1979(rấtítngườiđượcphépthăm);nhưchuyếnleonúiởCerroCastorphíanamArgentinađầymạohiểm(suýtbịmộttrậnbãotuyếtchônvùi);nhưlầnđidãngoạisafariởKenyanóngbứcvớimộtngườitìnhRwandađenhơnthanđá.

Tôiquênmấtnhữngmặttráicủađồngtiềnđểchỉcònsayđắmvớilợiích.Tôichorằngbalợiíchlớnnhấtcủađồngtiềnnhìntừgóc

cạnhtríthứclàtựdo,thìgiờvànhântính.

Nhữngngườithựcsựgiàuítkhiphảilàmnhữnggìhọkhôngmuốn.Họcũngkhôngbịbuộcphảisốngởmộtnơinào,vớinhữngngườihọkhôngthíchhaychịuđựngnhữngápđặtngượcđời.Họcũngcónhiềuthìgiờhơnđểchămchúvàotrọngđiểmcôngviệcvìđãcónhiềunhânviênphụlàmcácviệclặtvặt.Nhờvậy,họcóthờigianđểthưởngthứcvănhóanghệthuậtnhiềuhơn.Nhờđồngtiền,nhữngngườigiàucóthườngrộnglượngquyêntặngchonhữngnạnnhânkémmaymắncủaxãhội.Họcũngkhôngbịnhữngmặccảmthuakémchiphối,nênnhâncáchhọthườngcởimởvàdễthíchhợp.

Nhưngthựctếthườngphứctạpvànhiềutháchthứchơnlýthuyết.Tôitinrằngcórấtnhiềungườigiàuđạtđượctựdo,thìgiờvànhâncáchdođồngtiềnmanglại.WarrenBuffettvàBillGateslàhaithídụđiểnhình.Tuyvậy,phầnlớnnhữngngườigiàutôiquenbiết,cũngnhưchínhcái“tôi”đángghétlúcxưa,phảiloayhoaytrongcáibẫycủanghịchlý.

Trướchết,hànhxửhàngngàycủachúngtôibịgiớihạnvàotráchnhiệmphảicóvớicổđông,vớinhânviên,vớikháchhàng,vớiquyềnlợivàthươnghiệucủadoanhnghiệp,vàvớicảcộngđồngchungquanh.Chúngtôikhôngthểnóihaylàmnhữnggìcóthểgâyhạiđếnnhữngđốitácnày.Bảnthânchúngtôicũngkhôngcóquyềnbịbệnhnữa.TuykhôngnhưSteveJobsđãlàmcổphiếuApplegiảm8%khitinôngbịungthưloantruyền,tôivàbanquảnlýcũngphảigiấuchuyệntôiphảimổtim(heartattack)vàonăm1999đểtránhảnhhưởngxấutrêncổphiếucủacôngtyHartcourtbéxíu.

Chúngtôicũngbậnrộnkhủngkhiếpkhigiàucó.Vớinhữngbáocáo,tintức,emailsvàđiệnthoạithườngxuyên,chúngtôimaymắnlắmmớicóthìgiờnhànrỗiđểđọchếtmộtcuốnsáchtrên500trang.Nhữngtiệctùng,lễhộiliêntiếpkhôngchochúngtôithờigianđểthưgiãnvớigiađình,bạnbè.Baonhiêuliênhệthântìnhsâuxađãbịsựgiàucóchiacắt.

Rồiđếnnhữnghoạtđộngxãhộithiệnnguyện.Dùrộnglượng,

nhiềungườitrongchúngtôicũngkhôngmuốndanhnghĩahaytiềnbạcbịlạmdụngchonhữngmụctiêuđentối.Hơnnữa,khimởlònggiúpvớivàitrămđôlanghethậtdễdàng;vấnđềtrởnênphứctạpkhisốtiềnlênđếncảtriệuđôla.Bộphậnkếtoán,thuếvụ,pháplývàPRphảinhảyvàođểkhánduyệtvàchỉdẫn.

Nóilàvậynhưngtôivẫnyêutiền.Dùnómangđếnhạnhphúchayđaukhổ,đồngtiềnvẫnlàngườivợ,ngườitìnhvàngườibạntuyệtvời.Nhưngtôicũngkhôngbaogiờquênnhữngphúclộckhôngcầncótiền,khôngcầnmuahaythâutóm.ChẳnghạncuốntruyệnTheCatcherOnTheRye(Bắttrẻđồngxanh)vàDr.Zhivago(BácsỹZhivago)tôitìnhcờđọclạisau40năm,vàomộtbuổichiềuđilạcvàothưviệnởNewDelhi.TiếngcườitrongtrẻocủađứacontraiởphòngcạnhbênkhihắnthìthầmvớibạngáiquađiệnthọaivềchuyếnđichơicủahaichaconởNewYork.KhuônmặtrựcrỡcủamộtngườicongáitócvàngtrongmộtbuổisángmùathuquacôngviênLuxembourgnhìnlávàng.

TôihiểulờicủaSartrerằng:“Chúngtanôlệchonhữnggìmìnhsởhữu”(Wearepossessedbywhatwepossess).VàtôivẫnxinđượcnóivớitiềnnhưmộtbàinhạctìnhnàođócủaTrịnhCôngSơn:“Dùđếnrồiđi,tôicũngxintạơnngười,tạơnđời,tạơnai…đãchotôicònnhữngngàyngồimơước...”

07tháng08năm2011

Chovànhận

Vìthóiquenquảnlýhiệuquảcácsốtiềnkinhdoanh,phầnlớnđạigiađềumuốntiềnmìnhđemtặngphảimanglạimộtkếtquảtươngxứng.Dođó,tháiđộngầnngạixuấtpháttừtâmlýkhôngmuốnbịmấtsốtiềnvôích.Kýmộtphiếuchithìrấtdễ,nhưngquảnlýchặtchẽsốtiềntraotặngđòihỏithờigianvàcôngsức.

KhitỷphúMỹcho…

SaukhiBillGatestạodựnghaikhốitàisảnkhổnglồtrongsuốtđờilàmviệc,ôngtặnglạichotừthiện60tỷđôla,tươngtựôngWarrenBuffettđãtuyênbốsẽđemhiếntặngđến90%tàisảnchocácchươngtrìnhnhânđạo.Tôinghĩcáchhànhxửnàyđãtạoảnhhưởngvôcùnglớnlaotrênkhắpthếgiới,chủnghĩakinhtếtưbảnvàđếchếMỹ,hiệuquảhơncảngàntỷđồngchínhphủMỹđãbỏrađểbảovệquyềnlợimơhồcủamìnhtạiAfghanistanvàIraq.

HaiôngGatesvàBuffettđãthayđổihẳntưduycủanhiềuthếhệvềhìnhảnhxấuxícủacácnhàtàiphiệt.HọvàrấtnhiềunhàtỷphúkháccủaMỹnhưTurner,Soros,Cooperman...đãđịnhvịlạigiátrịcốtlõicủamộtsiêucườngkinhtế.Trongkhiđó,vàonăm2010tạiTrungQuốchaiôngđãthấtbạikhikêugọicáctỷphúTrungQuốcđónggópthêmchoxãhội,haiôngchỉnhậnđược“camkết”đónggópkhoảng100triệuđôla.Sauđó,phầnlớncáccamkếtnàyđã“cuốntheochiềugió”vàoquênlãng,kiểucácđạigiaViệtNamthích“thểhiệntêntuổi”quacáccuộcđấugiátừthiện.

Triếtthuyếtgiữachovànhận

Quahàngngànlịchsử,conngườiluônbịgiằngcobởi“chovànhận”.KinhThánhCơĐốc,triếtlývàvănhóaÂuMỹluôncatụngngườicho.TriếtthuyếtPhậtthìlấyđứctừbilàmcănnguyên,cònKinhKorancủaHồigiáocấmchuyệnthulãisuấtkhichovaynợ.Trongkhiđó,lòngthamvànhucầusinhtồnbắtconngườibìnhthườngphảitranhđấuđể“nhận”càngnhiềucàngtốt,khôngnhữngchomìnhmàcònchocảdònghọconcháu.Câunói“ngườithắngcuộclàngườicónhiềuđồchơinhấtkhichết”nghenhưlàmộtlờikhôihài,nhưngchứađựngmộtthựctạirấtđúngvớiđạiđasốnhânloại.

Vớitôi,lờicủachaluônnằmtrongtâmtrí:“Conmuốngiúpngườinghèothìđừngbaogiờlàmmộtngườinghèo.”Nếumìnhkhôngnhận,khôngtíchtụ,thìlấygìđểcho.Muốngiúpngườidốtnát,phảithunhậnkiếnthức;đểgiúpngườiđauyếu,bảnthânmìnhphảimạnhkhỏe.Ngaycảkhi“cho”làmụctiêusốmộtcủađờisống,mìnhvẫnphảiđốidiệnvớinhiềumâuthuẫnnộitại;vìaicũnghiểurằng,khilaovàothươngtrường,doanhnhângầnnhưphảilàmviệc24tiếngmỗingày(khingủcũngmơđếncôngviệc)vàphảivượtquabaoáplực,từtàichính,sảnphẩm,nhânviênbêntrong,đếnkháchhàng,đốithủ,thayđổibênngoài.Thìgiờvàcôngsứcnàocònlạiđể“cho”?

Phongcáchvàmụctiêukhicho

ÔngBillGatesđãtừnglàngườigiàunhấtthếgiớinhiềunămtrướckhi“cho”.Khibịhỏivềtàisảnkếchxùcủamìnhvàsựmờigọicủacácchươngtrìnhtừthiện,ôngthườngvắntắtlàôngquábậnrộnđểnghĩđếnchuyệnnày.Cácmạngtruyềnthôngtấncôngôngvớinhữnglờilẽdànhchobọntrọcphúbủnxỉn.Mãiđếnnăm2000,khiônghoàntấtkếhoạch“cho”,ôngmớituyênbốlàchỉgiữlạichoconcáigiađìnhvàichụctriệu,đủsốngđờithoảimái.Tấtcảtàisảncònlại,ôngsẽtraotặnghếtchotừthiện.Ônggiảithíchviệc“cho”cũngphứctạpvàkhókhănkhôngkémviệckiếmtiền.

Tronglĩnhvựctừthiện,khôngthiếunhữngđạigiagiảdốidùngtừthiệnđểđánhbóngthànhtích,sĩdiệnmìnhmộtcáchtrângtráo.Mặtkhác,cũngrấtnhiềubọncámậpsẵnsànglợidụngngườinghèokhổđểăncắptiềntraotặng.Vớinhiềunhânvậtkhác,“cho”làmộthìnhthứcsámhốinhững“tộilỗi”mìnhđãgâyratrongquákhứtrong

quátrìnhtạodựngtàisản.Nhữngcái“cho”nàycóthểrấtchânthànhtừtậnđáylòng;nhưngnhiềuvị“cho”chỉvìcầnmộtvétàulênthiênđườngnhưlờidọacủacácvịsưsãihaychaxứ.

Nhưngnóichung,vìthóiquenquảnlýhiệuquảcácsốtiềnkinhdoanh,phầnlớnđạigiađềumuốntiềnmìnhđemtặngphảimanglạimộtkếtquảtươngxứng.Dođó,tháiđộngầnngạixuấtpháttừtâmlýkhôngmuốnsốtiềnmìnhđãkhổnhọcgâydựngbịmấtvôích.Kýmộtphiếuchithìrấtdễ,nhưngquảnlýchặtchẽsốtiềntraotặngđòihỏithờigianvàcôngsức.

KhitỷphúViệtcho…

ChonêntôirấtthôngcảmvớinhữngđạigiaViệtNamđanggánhchịunhữngđiềutiếngvềviệc“cho”.TrongkhicáctriệuphúÂuMỹđãnhiềunămổnđịnhvềmặttàichính,nhữngdânmớigiàucủaViệtNamvẫnphảivấtvảgiảiquyếtchuyệnlàmănhàngngày.GiốngnhưtrườnghợpBillGates,xinđừngtráchhaythắcmắcvềlòngrộngrãi,nhânáicủahọ.Khisẵnsàng,họsẽlàmngạcnhiênchúngtavớisốtiền“cho”.Chúngcóthểgâyấntượnghơncảnhữngchândàivàmáybayriênghaysiêuxehọđang“nhận”.

MộtđạigiaMỹcónói:“Weworktomakealiving.Wegivetomakealife”.Hiểutheonghĩabóng,chúngtaphải“nhận”đểsốngcòn,nhưngchúngtaphải“cho”đểtạodựngmộtcuộcsốngýnghĩahơnchomình.

10tháng01năm2012

ViệtNamquêhươngtôilàmộtchànglãngtửđãtrảiquabaobiếnđộngđắngcayvàtànnhẫncủathờithếvàlựachọn;nhưngcũnglàmộtcôgáituổi13vừatheochamẹlênchùaHươngvớibaohyvọngxavàmộngướcgần.

ânbằngtrongtưduyvàcảmxúclàmộtyếutốcầnthiếtchothanhbìnhnộitại.Mọivậtthểvàsựkiệnđềucóhaimặtphảitráivànếuquátiêucựchaytíchcựctrongnhậnđịnh,phảibiếtđiềuchỉnhđểcómộtgócnhìntheochiềusâu.Gầnđây,tôi

khábiquanvềmôitrườngsốngtạiViệtNam,nhấtlàsauảnhhưởngcủacơnbãokinhtếvàxãhộilêncáchhànhxửcủaconngười.Ngườithathiếtmuốnthayđổithìbótay,ngườicóthểthayđổithìdửngdưng.Chiếcxecứlaođầuvềphíatrước,khôngkiểmsoátvàtùychomayrủi.Nhưthóiquen,tôingồixuống,đểtâmhồnlắngđọng,thayđổigócnhìnvàviếtlênnhữngđiềumìnhyêuthíchvềquêhương.

1. BãiSao-PhúQuốctrongmầunắngnhạtcủahoànghôn

2. NhữngmónhảisảncủatiệmGànhHào-VũngTàu

3. TiếngcườikhúckhíchcủalũtrẻemkhitrượtcátởMũiNé

4. MáitócthềngangtàáotímquacầuTràngTiền

5. NhạcTrịnhCôngSơnnhữngđêmvềsáng

6. NhữngcánhdiềucủatuổithơtrênngọnđồiĐàLạt

7. ĐứngtrênđỉnhPhanXiPăng(Fansipan)nhìnlạithânphậnconngười

8. TàáodàimầutrắngcủaNhưLoantrongphimHèmuộn

9. TiếngvọngcổbuồnđuđưatrênvõngmộttrưahèLongXuyên

10. MàuhoaphượngrựcrỡnơicổngchùaThiênMụ

11. TiếngồnàohàngquánbuổisángthứcdậyởSàiGòn

12. NắngSàiGònanhđimàchợtmát…BởivìemmặcáolụaHàĐông…vàtấtcảthơtìnhcủaNguyênSa

13. NgồitrênđốnggạchcủangôinhàthờđổnátởThanhHóa(hayHàTĩnh?)

14. NụcườicủangườicongáiHàNộiquahơinóngbátphởmộtbuổisángHồTây

15. NhìnquákhứtrôinhanhtrênconđòquadòngsôngBếnHải

16. NhữngngàycậnTếtlauchùilưhươngtrênbànthờtổtiên

17. ChiếcxeLaDalat(1)

18. NhữngchémgióvôhạivànhữngđiệucườisảngkhoáicùngbạnbèđêmQuyNhơn

19. Emtantrườngvề…đườngmưanhonhỏ…chimnondấumỏ…dướicộihoavàng…

20. QuánănEauVivehoangbuồncủatìnhyêuđầuđời

21. ChiềumưarừngngútngàntrênTâyNguyên

22. CorotrongcáilạnhvàsươngmùcủaSaPa

23. Khuônmặtnhănnheo,chịuđựngcủabàmẹGioLinh

24. TiếngdươngcầmkhiquaphốcổHộiAn

25. TranhcủaTạTỵ

26. ChiềumưasónglớnquaphàxuyênsôngHậu

27. CănnhàhoabướmcạnhvườnTaoĐàn

28. Nhữngcànhhoađàocùngemđộimưaxuânđếnthămanh

29. Đưaemvềdướimưa…nóinăngchicũngthừa…nhưmưađờiphấtphơ…

30. VườncâytráiLáiThiêukhihônemlầnđầu

31. BuổiăntrưavàcănphòngmaámởPalace(ĐàLạt)

32. BướcchậpchữngđầucủacontrênbãicátbiểnNhaTrang

33. Tángẫutrongchiềumưavới17côgái“bánhoa”ởĐồSơn

34. ThưgiãnbuổichiềuởZenSpa

35. CàphêđịnhmệnhđêmnàoởContinental

36. KháchsạnSixSensesởCônĐảo

37. ChiếcđòchiềutrêndòngsôngHương

38. NhớphimL’amantvànhữngngày…quênđấttrời

39. Trậnmưalámekhiquatrườngđạihọccũ

40. BữacơmraudưaởQuảngTrịvớibạnbè,giađình

41. Chiềuxuâncómộtngườingơngácđitìm…hoaxoanbênthềmcũ…

42. NgồinghechuyệntìnhcủaemtrongchuyếntàuđêmquaPhanRang

43. TiếnghátQuangLêvànhữngngàyxưathânái

44. TắmbiểnLăngCônhìnlênđèoHảiVân

45. Mặttrờisoibóngnhỏdịuhiền…đãngậmsầungangmôilắngim

46. CôgáiquêTiềnGiangcườikhúckhíchsaurặngcâycau

47. HủtiếuThanhXuânđườngTônThấtThiệp-SàiGòn

48. HônemđêmNoelbênVươngCungThánhĐường

Tôicóthểtiếptụcvớinhữngđiềuyêuthíchkhác;haytôicũngcóthểđểtâmtưquaylạimộtgóccạnhkhác,viếtthêmnhữngđiềutôikhôngưavềViệtNam.Nhưngđólàtưduyvàcảmxúcchomộtngàykhác.TôitrântrọngnhữngânphúcTrờichovàtôibiếtơnnhữngngườiquenkẻlạđãđểlạinhữngdấuấntuyệtvờitrongtâmhồnmình.

Mỗingườiđềuhưởngnhậnnhữngmaymắnđếnchocuộcsống,nhiềuhayít;nhưngcáimaymắnlớnnhấtlànhậndiệnrađượccáimaymắncủamình.ViệtNamquêhươngtôilàmộtchànglãngtửđãtrảiquabaobiếnđộngđắngcayvàtànnhẫncủathờithếvàlựachọn;nhưngcũnglàmộtcôgáituổi13vừatheochamẹlênchùaHươngvớibaohyvọngxavàmộngướcgần.TìnhyêutuổimăngtrevàkhônngoancủatócbạctạonênmộtphiênkhúcnhạckhôngkémBlauenDonaucủaJohannStrauss

2.HiềngiảMinhTriết:ngườithựchànhphươngphápThiềnMinhTriết,haycòngọilàphươngphápDuyTuệ,mộtphươngphápthựchànhgiúpngườithựchànhổnđịnhđầuóc,pháttriểnđượcnhữngphẩmchấttốtđẹptrênnềntìnhyêuthương3.PhậtTâmDanhlàtênmàtácgiảDuyTuệđặtchonhữngngườitheohọcvàthựchànhphươngphápcủaông.SửdụngPhậtTâmDanhlàmộtcủakỹthuậtphươngphápDuyTuệđểkíchhoạttínhlinh,tìnhthương,kíchhoạtnhữngkhảnăngkỳdiệucủaconngười.4.VườnHoaMơƯớc:chươngtrìnhđượctácgiảxâydựngriêngchocáccháutừ5-15tuổivớimụcđíchhướngdẫncáccháuhọctậpvàrènluyệncácphẩmchấttốtđẹpngaykhicònnhỏ1.Tínhbiết:Khảnăngbiếtcủađầuóckhiđầuócởtrongtrạngtháitrongsuốt,khôngcósựhiệndiệncủaýnghĩNhiệtđộphònglànhiệtđộđođượctrongphòng,khôngphảinhiệtđộmáyđiềuhòa.Tríchbàithơ“Bắpngô”,tácgiảCaoXuânThái.Theobàihát“Thậtbấtngờ”củacasĩTrúcNhân,sángtácMewAmazing.SaoMichelin:làtiêuchuẩnkhắtkhenhấtthếgiớihiệnnayđểđánhgiátàinăngcủangườiđầubếp.Cóthểtìmhiểuthêmởđây:http://soi.today/?p=193229.Nụvịgiácchứacảngàntếbàovịgiác,giúpconngườinhậndiệnhươngvịcủamónăn.Trungbìnhkhitrẻchàođờisởhữu10.000nụvịgiác,đếnkhitrưởngthànhchỉcòn8.000nụvịgiácvàcàngvềgiàcàngmấtdầnđi,trungbìnhkhoảng4.000-5.000nụvịgiác.Đócũnglàlýdovìsaocàngvềgiàchúngtaăncàngítngonmiệng.Tríchtừtích“NgườicongáiNamXương”,tácgiảNguyễnDữ.Cảibiêntừcâuthơ“Lòngtathànhconrối.Chocuộcđờigiậtdây!”trongbàithơ“Ngườiđitìmhìnhcủanước”(ChếLanViên).TrongbộTâyduký,lửatammuộichânhỏađượcluyệntừlửatronglòbátquáiluyệnđancủaTháiThượnglãoquân,nướcthườngkhôngdậptắtđược.CòntheoPhậtgiáo,lửatammuộilàhiệntượngsinhnhiệttrongcơthể,nhiệtđộcóthểlênđếncựccao.TrongtừđiểntiếngViệtgiàuvàđẹpcủachúngta,“ốm”cónghĩalà“gầy”và“ốm”cũngcónghĩalàbệnh.TrầnHuyềnTranglàtênkhaisinhcủaphápdanhĐườngTamTạng.Trích'Truyệncổtíchvềloàingười',XuânQuỳnh.Trích'Truyệncổtíchvềloàingười',XuânQuỳnh.PKlànhữngtrậnđánhđểnângcấpkhảnăngchiếnđấucủaquânđộitrongtrògameonline.1.Graffiti(danhtừsốítlàgraffito,cónguồngốctừtiếngItalia):lànhữngbứctranhđượcvẽtrênbềmặtnơicôngcộngnhưtườnghaycầumàkhông

cần(hoặckhôngđược)sựchophép.GraffitiđãtồntạitrongsuốtthờikỳvănminhcổđạinhưởHyLạpcổđạivàĐếchếLaMã.1.MichelangelodiLodovicoBuonarrotiSimoni(6/3/1475-18/2/1564):sinhtạimộtkhulàngnhỏcủavùngCaprese,gầnkềthủphủArezzo,Roma,thườngđượcbiếtđếndướitêngọiMichelangelo,làchađẻcủanhữngtácphẩmcósứclôicuốncaonhấttronglịchsửmỹthuật;vàcùngvớiLeonardodaVinci,ôngđãtạoragiátrịrựcrỡchothờikỳPhụcHưngđỉnhcao.Ônglàmộtnhàđiêukhắc,kiếntrúcsư,họasĩvàthisĩ,đãtạoraảnhhưởngmãnhliệtđếnnềntảngmỹthuậtphươngTâysaunày.2.Pietà:làmộtdanhtừchungchỉhìnhtượngĐứcMẹMariađỡthithểcủachúaJesussaukhibịđóngđinhtrênThậpgiá.1.WaltWhitman(31/5/1819-26/3/1892):nhàthơ,nhàbáo,nhànhânvăn,nhàcảicáchthơMỹ,tácgiảcủatậpthơLácỏnổitiếngthếgiới.1.ThomasJefferson(1743-1826):làTổngthốngthứ3củaHợpchủngquốcHoaKỳ,nhiệmkỳ1801-1809.1.YogiBerra:làmộtvậnđộngviênbóngchàyngườiMỹ.Anhnổitiếngvìsửdụngbiệtngữ“Berraisms”trongcáctrậnđấunhưmộtcáchđểđánhlạchướngđốiphươngvàtruyềncảmhứngchođồngđội.2.WilliamCuthbertFaulkner(1897-1962):làtiểuthuyếtgiangườiMỹ.ÔngđạtgiảiNobelVănhọcnăm1949vàhaigiảiPulitzernăm1955và1963,ônglàmộttrongnhữngnhàvănnổitiếngnhấtthếkỷXX.1.NguyêntắcS.W.chữviếttắtcủacụm“Whocares,sowhat”(Cóngườicó,cóngườikhông.Vậythìsaochứ?)(1)Bảochâu,cũnggọilàPhậttánh.Boulangerie:tiệmbánh,bistro:quánrượu,magasin:hiệutạphóa(BT).Tứđổtường:bốnthóixấutheoquanniệmtruyềnthốnggồmcờbạc,rượuchè,traigái,hútxách(BT).LàchiếcxehơiđầutiênđượcsảnxuấthàngloạttạimiềnNamViệtNamtrước1975với4kiểudángkhácnhautùytheomụcđíchsửdụng.BệnhCeliaclàcănbệnhđườngruộtdocơthểkhônghấpthụđượcgluten(cónhiềutronglúamì,yếnmạchvàlúamạch).ĂndặmtheocáchnàycònđượcgọilàBabyled-weaning(Phươngphápăndặmbéchỉhuy).TìmđọcsáchđãđượcTháiHàBooksxuấtbản.Chỉsốkhốicơthể,têntiếngAnhlàBodyMassIndex,đểđánhgiámứcđộgầyhaybéocủamộtngười.note:"]{note:"]{(1).Plato(428-348TCN)làmộttrongbanhàtriếthọclớncủaHyLạptheochủnghĩaduytâmkháchquanCâydẻngựa:câyláchiathànhbảythùyvớihoamàutrắnghoặchồng.Quaker:MộtgiáopháiThiênChúatônthờChúaJesus,từchốinhữngnghi

thứctrịnhtrọng,giáođiềuvàcónhữnghoạtđộngphảnđốichiếntranhvàbạolực.CóthểtácgiảđangđềcậpđếnMeisterEckhart(1260-1328)-mộttriếtgia,nhàthầnbíKi-tôgiáongườiĐức.WystanHughAuden(1907-1973):NhàthơMỹgốcAnh,ngườicóảnhhưởngrấtlớnđếnvănhọcAnh-Mỹ,làmộttrongnhữngnhàthơlớnnhấtcủathếkỷ20.Rilke(1875-1926):tênđầyđủlàRenéKarlWilhelmJohannJosefMariaRilke,tuylàngườiÁonhưngôngsángtácbằngtiếngĐức.Ôngđượcxemlàmộttrongnhữngnhàthơlớnnhấtcủavănhọcthếgiớithếkỷ20.

TableofContentsLờigiớithiệuPhần1Cănbảnđạođức

TàisảnmềmcủaViệtNamGiátrịcủatàisảnmềmTàisảnconngườiThươnghiệuquốcgiaVịthếtrênthịtrườngVănhóagiađìnhvàxãhội

TàisảnmềmcủanướcMỹNiềmtincủangườidânVănhóaMỹQuốcNguồntrítuệvàtàinăngThươnghiệuquốcgiaCơchếchínhtrịvàxãhội

CâuchuyệnvềCharlieSángtạođểvượtkhóConsốthựccủađạigiathựcGócnhìnsâuhơnBacôngthứccủathànhcôngConđườngtrướcmặt

BàihọctừGaryGaryvàgiảiphápmiễnphíSángtạovìhoàncảnhCơhộikhắpnơichoconngườisángtạoNhucầucủadoanhnghiệpViệt

CaliforniaDreamingHuyềnthoạitrongtimGócnhìnthựctạiLinhhồncủatựdoNhucầuphảithayđổi

MộtbiểutượngcủakinhtếthịtrườngMôhìnhkinhdoanhkhácbiệtFacebookchỉcóthểxảyraởMỹCuộcsốngkhépkín,bìnhdị...SángtạocầnhủydiệtđểtiếnbộLuônluôncótayđuanhanhhơn

CànglêncaocàngngãđauNămnguyênlýchomộtnềnkinhtếthực

Dâncógiàu,nướcmớimạnhPhảicóphủđịnhmớicósángtạoGiáthịtrườngluônluônchiếnthắngGiấytờhaylờinóikhôngthểsảnxuấtđượcgiátrịChachungkhôngaikhóc

Giảipháp“Giấubụidướithảm”GiảiphápcủaMỹỨngdụngchoViệtNam

Thếhệ9XlàmquanhaylàmănMáukinhdoanh?Máulàmquan?ConđườngvấtvảConđườngmơướcThếgiớichúngta

Phần2Vấnnạnkinhtế-xãhộiHaiyếukémchếtngườicủadoanhnhânViệt

ĐòihỏicănbảntrongviệcquảnlýtàichínhĐòihỏicănbảnvềđạođứckỷcương

“Đầutưđangànhlàcănbệnhhoangtưởng”NhữngcâuhỏichonềnkinhtếViệtNam

SảnphẩmhaydịchvụtrongmôhìnhkinhdoanhBanquảntrịKếhoạchtiếpthịHiệuquảtàichính

LạmphátcáimácthànhđạtHìnhảnhcủathànhđạtGốcrễcủaThànhvàĐạtMộtngườithànhđạtHạnhphúccủangườithànhđạt

Câuchuyệncuốinăm2011ChiếnthuậtdukíchthờiInternetPhần3Tưduyvềgiảipháp

HãyđểchúngchếtđiCácgiảiphápchokinhtếViệtTamthậplụckế,dĩđàovithượngGiảiphápcủaAlanSựhủydiệttrongsángtạoCùngnhauđinghỉhè

Camđaibay

ĐểngàymaitươisánghơnHãyđểthịtrườngquyếtđịnhTrongcáirủi,cócáimayĐầutưhaingànhlớn

NhữngđầutưhấpdẫnchothậpkỉmớiChukỳmớicủathịtrườngTàisảnmớicholớpdoanhnhânmớiCáckênhđầutưtàichínhCơhộikinhdoanhDanhsáchtỷphúcủathếgiớisovớiViệtNam

TựtinđểvượtbãoChuyệndàitáicấutrúcNgànhnghềsẽbiếnthểsaucơnbão

BấtđộngsảnNgânhàngChứngkhoánVàngbạcnữtrang“Cò”quanhệ

CơhộiđộtphácủakinhtếViệtNamCạnhtranhtrênbìnhdiệnvĩmôBàitoáncủaViệtNamCơhộiđộtphá

MộtcơhộiđộtphákháccủaViệtNamKiếm1triệuđôlatrong5năm

MộtcôngthứckiếmtiềnđơngiảnQuádễđểthamdựNămđiềukiệnmấuchốtCácràocảnvàthửtháchXácsuấtthànhcông

NhìnlạilábàibấtđộngsảnBấtđộngsảnqualịchsửBấtđộngsảnquahaigócnhìncánhânBấtđộngsảnvànợxấungânhàngMọiconđườngđềudẫnđếnLaMã

BâygiờcótiềncũngkhôngbỏvàobấtđộngsảnVàng:Trậnđấugiữalựcmuavàbán

BàntaylônglácủacácngânhàngtrungươngNguồnmuatừTrungQuốc:chínhphủhaytưnhân?Sựantoàncủatàisản

CờbạclàbácthằngbầnTưduyvềcờbạcvànghèođói

NềnkinhtếcờbạcNgườithắngkẻthuaSòngbàitạiViệtNam?

“Sànchứngkhoánlàsòngbàichonhữngconbạclớn”GiáP/EcủacôngtytrênsànViệtNamrẻnhấtchâuÁTrong6thángđầunăm2012,sànViệttănggiá22%ViệtNamlàmộtthịtrườngtiềmnăngtrong20nămtớiChínhphủđanglàmmọicáchđểnângđỡthịtrườngchứngkhoán

Giảiphápnàochoviệctiếpcậnnguồnvốn?Tiếpcậnnguồnvốncần“biếtmình,biếtngười”Nguồnvốncóởkhắpnơi

Phần4GócnhỏbìnhyênEauVive

BuônMaThuột:MộtchútgìdễnhớVũTrungNguyênVườnươmgiốngmacadamiaHộithảocàphêVàisuynghĩkhirờiBuônMaThuột

PhongcáchhưởngthụNguồncộicủavănminhPhongcáchcủakiêucăngBốicảnhcủahưởngthụ

PhầncònlạicủamìnhMặtkháccủabìnhđẳngSựchiasẻvẫnlàcầnthiết

TúplềulýtưởngMộtngườichalýtưởngTôiyêuđấtnướctôi

TuổithơViệtNamNhữngnămhạnhphúcNhữngngàyrabiểnlớnQuêhươngtìmđếnBàihátngàyxưa

GiấcmơhạnhphúcTiềnơi,xinchàomi

TưduyvềtiềnbạcQuyếnrũcủatiềnbạcGiớihạncủatiềnbạcNhữngphúclộckhôngtiền

Chovànhận

KhitỷphúMỹcho…TriếtthuyếtgiữachovànhậnPhongcáchvàmụctiêukhichoKhitỷphúViệtcho…

NhữngđiềuđángyêucủaViệtNam