1

NGHIEÂN CÖÙU THÖÙC THÖÙ TAÙM

---------------------------------------------------------

Kha Dieäu Kyø tröôùc taùc

Thích Thaéng Hoan Vieät dòch

Phoå Moân Vaên Khoá aán haønh

MUÏC LUÏC

* LÔØI GIÔÙI THIEÄU.............................................................................. trang 2

CHÖÔNG I: LÔØI MÔÛ ÑAÀU

PHAÀN I: LUAÄN LYÙ THAØNH LAÄP THÖÙC THÖÙ TAÙM................ ‘’ 5

PHAÀN II: TAÙNH TROÏNG YEÁU CUÛA THÖÙC THÖÙ TAÙM........... ‘’ 7

CHÖÔNG II: DANH XÖNG CAÙC CHUÛNG TÖÛ

CUÛA THÖÙC THÖÙ TAÙM................................................. ‘’ 9

CHÖÔNG III: NGHÓA CHÖÛNG TÖÛ CUÛA THÖÙC THÖÙ TAÙM............. ‘’ 14

PHAÀN I: ÑÒNH NGHÓA CHUÛNG TÖÛ..............................................’’ 15

PHAÀN II: PHAÂN LOAÏI CHUÛNG TÖÛ.................................................’’ 17

PHAÀN III: HEÄ PHAÙI SAI BIEÄT CUÛA HOÏC THUYEÁT

CHUÛNG TÖÛ.......................................................................’’ 22

PHAÀN IV: SÖÏ SAÛN SANH CUÛA CHUÛNG TÖÛ.....................................’’ 25

PHAÀN V: SÖÏ CHUYEÅN BIEÁN CUÛA CHUÛNG TÖÛ............................. ‘’ 28

CHÖÔNG IV: GIAÛI THÍCH SÔÛ DUYEÂN VAØ HAØNH TÖÔÙNG.............. ‘’ 31

PHAÀN I: SO SAÙNH HAI LÔØI GIAÛI THÍCH CUÛA VAÊN TUÏNG

XÖA VAØ NAY....................................................................’’ 31

PHAÀN II: NHAÄN THÖÙC THEÁ GIÔÙI KHAÙCH QUAN.........................’’ 35

PHAÀN III: CHUÛNG TÖÛ CAÊN THAÂN CUÛA CHUÛ QUAN.....................’’ 37

CHÖÔNG V: SÖÏ QUAN HEÄ CUÛA THÖÙC A LAÏI DA

VAØ TAÂM SÔÛ...................................................................... ‘’ 39

CHÖÔNG VI: ÑÒA VÒ CUÛA THÖÙC A LAÏI DA

NÔI BA THOÏ VAØ BA TAÙNH...........................................’’ 42

PHAÀN I: ÑÒA VÒ CUÛA THÖÙC A LAÏI DA NÔI BA THOÏ.................. ‘’ 42

PHAÀN II: ÑÒA VÒ CUÛA THÖÙC A LAÏI DA

NÔI TRONG BA TAÙNH.................................................. ‘’ 45

CHÖÔNG VII: SÖÏ LÖU CHUYEÅN CUÛA THÖÙC A LAÏI DA.................. ‘’ 46

PHAÀN I: GIAÛI THÍCH NGHÓA CUÛA ÑOAÏN VAØ THÖÔØNG.......... ‘’ 46

PHAÀN II: PHAÙ NGÖÔØI NGOAØI VAÁN NAÏN................................... ‘’ 47

CHÖÔNG VIII: SÖÏ BIEÁN HIEÄN VAØ PHUÏC ÑOAÏN

CUÛA THÖÙC A LAÏI DA..................................................’’ 50

2

PHAÀN I: NGUYEÂN LYÙ CUÛA VAÏN PHAÙP DUY THÖÙC................’’ 50

PHAÀN II: PHUÏC ÑOAÏN CUÛA THÖÙC A LAÏI DA.......................... ‘’ 52

PHUÏ CHUÙ:.................................................................................................... ‘’ 53

*****

LÔØI GIÔÙI THIEÄU

(Nghieân cöùu Thöùc thöù taùm)

Theo Duy Thöùc Hoïc, moãi con ngöôøi ñeàu coù taùm hieåu bieát, goïi laø taùm Taâm Thöùc. Taùm

Taâm Thöùc naøy chæ hoå töông trong söï sinh hoaït nôi moãi con ngöôøi maø khoâng coù hoå töông trong

söï nhaän thöùc, nghóa laø moãi Taâm Thöùc chæ hieåu bieát vaïn phaùp theo khaû naêng rieâng bieät cuûa

mình maø khoâng theå thay theá hieåu bieát vaïn phaùp ngoaøi khaû naêng chung. Thí duï nhö Nhaõn

Thöùc chæ coù khaû naêng hieåu bieát söï vaät veà phöông dieän nhìn thaáy hình töôùng maø khoâng coù khaû

naêng hieåu bieát veà phöông dieän nghe tieáng gioáng nhö Nhó Thöùc. Caùc Thöùc khaùc cuõng theá. Caên

cöù theo ñaëc taùnh khaû naêng sinh hoaït hieåu bieát rieâng bieät cuûa moãi Taâm Thöùc noùi treân, nhaø

Duy Thöùc phaân loaïi toång quaùt taùm Taâm Thöùc thaønh ba laõnh vöïc: laõnh vöïc bieåu hieän, laõnh

vöïc tieàm aån vaø laõnh vöïc caên baûn.

1. Laõnh vöïc bieåu hieän goïi laø Bieåu Thöùc, nhö saùu Thöùc tröôùc, töø Nhaõn

Thöùc cho ñeán YÙ Thöùc thöù saùu, chuùng sinh hoaït bieåu loä ra treân thaân theå deã hieåu bieát, cho neân

goïi chung laø Bieåu Thöùc.

2. Laõnh vöïc tieàm aån goïi laø Tieàm Thöùc, töùc laø chæ cho Thöùc Maït Na thöù

baûy, Thöùc naøy chæ nuùp phía sau Thöùc thöù saùu ñeå sinh hoaït neân goïi laø Tieàm Thöùc vaø noù coøn

coù teân nöõa goïi laø Thöùc Truyeàn Toáng, nghóa laø Thöùc naøy chuyeân laøm gaïnh noái giöõa Thöùc thöù

saùu vaø Thöùc thöù taùm trong söï sinh hoaït, neân goïi laø Thöùc Truyeàn Toáng. Theo Phaät Hoïc Phoå

Thoâng khoùa thöù IX, taùc giaû Hoøa Thöôïng Thích Thieän Hoa, trang 27 giaûi thích Thöùc Truyeàn

Toáng raèng: “Truyeàn Toáng Thöùc: laø Thöùc coù coâng naêng truyeàn caùc phaùp hieän haønh vaøo Taøng

Thöùc vaø Toáng ñöa caùc phaùp chuûng töû khôûi ra hieän haønh.”

3. Laõnh löïc caên baûn goïi laø Sieâu Thöùc, töùc laø chæ cho Thöùc A Laïi Da thöù

taùm. Sieâu Thöùc laø loaïi taâm thöùc sieâu ñaúng, nghóa laø con ngöôøi vaø vaïn phaùp neáu nhö khoâng coù

Thöùc thöù taùm laøm choã nöông töïa thì khoâng theå sanh tröôûng khoâng theå toàn taïi trong theá gian

vaø ngoaøi Thöùc thöù taùm ñaây ra khoâng coù Taâm Thöùc naøo khaùc thay theá ñöôïc, cho neân goïi Thöùc

thöù taùm laø Sieâu Thöùc. Thí duï moät tröùng gaø coù troáng, trong khi gaø meï ñang aáp, neáu nhö khoâng

coù Thöùc thöù taùm ñöùng ra xaây döïng heä thoáng sanh lyù cho gaø con trong tröùng thì gaø con troâng

3

tröùng khoâng theå thaønh hình vaø ngoaøi Thöùc naøy ra khoâng coù Taâm Thöùc naøo khaùc coù theå thay

theá ñöôïc, cho neân goïi Thöùc thöù taùm laø Sieâu Thöùc.

Treân phöông dieän bieåu Thöùc, söï hieåu bieát veà saùu Thöùc tröôùc trong moãi con ngöôøi coù taùnh

caùch phoå quaùt, nghóa laø taát caû moïi ngöôøi ai cuõng ñeàu hieåu bieát cuï theå söï hieän höõu cuûa saùu

Thöùc tröôùc khi chuùng sinh hoaït nhaän thöùc. Taùnh chaát, giaù trò vaø yù nghóa cuûa saùu Thöùc tröôùc

trong moïi laõnh vöïc sinh hoaït ñaõ ñöôïc caùc trieát gia coå kim thi ñua khai thaùc nhaän thöùc phong

phuù, ôû ñaây khoâng phaûi laø chuû ñeà chính ñeå baøn saâu cho neân khoâng caàn giaûi thích theâm veà saùu

Thöùc tröôùc naøy.

Coøn treân phöông dieän Tieàm Thöùc, Thöùc Maït Na thöù baûy sinh hoaït ñaõ laø tieàm aån phía sau

YÙ Thöùc thöù saùu thì khoù hieåu bieát neáu khoâng quaùn chieáu ñeå nhaän Thöùc. Caùc nhaø trieát hoïc Duy

Thöùc lyù giaûi veà Thöùc thöù baûy ñi ñeán nhaát quaùn laø taùnh so ño chaáp tröôùc ngaõ phaùp, sanh hoaït

baûn naêng voâ Thöùc, nghóa laø sinh hoaït khoâng coù YÙ Thöùc thöù saùu hôïp taùc, quaûn lyù hoà sô trong

Taïng Thöùc, laøm giaùc quan (yù caên) cho YÙ Thöùc thöù saùu sinh hoaït, trình dieän nhöõng quaù trình

kinh nghieäm trong Taïng Thöùc cho YÙ Thöùc thöù saùu hoài öùc, ñöa leân nhöõng hình aûnh kyù öùc trong

Taïng Thöùc ñeå phaù YÙ Thöùc trong luùc Thieàn Ñònh..v..v.... Ñaây laø nhöõng döõ kieän sinh hoaït cuûa

Thöùc Maït Na thöù baûy.

Rieâng treân phöông dieän Sieâu Thöùc, Thöùc A Laïi Da thöù taùm laø moät loaïi taâm thöùc sieâu

ñaúng phi thöôøng ngoaøi khaû naêng nhaän thöùc cuûa YÙ Thöùc thöù saùu, nguyeân vì saùu Thöùc tröôùc

hieän höõu ñeå sinh hoaït laø sau khi con ngöôøi ñaõ hình thaønh. Nguoàn theå vaø haønh traïng cuûa Thöùc

thöù taùm nhö theá naøo khoâng theå nghó baøn vaø muoán ñem noù leân treân bình dieän khoa hoïc ñeå

nhaän thöùc laø vaán ñeà nan giaûi cho ngöôøi khaûo cöùu. Caùc trieát gia ñoâng taây töø xöa ñeán nay,

ngoaïi tröø Phaät Giaùo khoâng coù ai bieát ñeán hieän töôïng sinh hoaït cuûa noù.

Rieâng Phaät Giaùo, caùc kinh luaän ñeà caáp ñeán Taâm Thöùc A Laïi Da thöù taùm raát nhieàu. Saùng

toû nhaát, caùc Luaän Sö Duy Thöùc Toâng vaø Phaùp Töôùng Toâng ñaõ ñaøo saâu haønh traïng Taâm Thöùc

thöù taùm ñaây voâ cuøng phong phuù trong caùc luaän hoïc, nhö Boà Taùt Di Laëc, Voâ Tröôùc, Theá Thaân,

Huyeàn Trang..v..v....Ñaëc bieät trong caùc luaän sö noùi treân, Boà Taùt Di Laëc giaûi thích chuyeân ñeà

“A Laïi Da Duyeân Khôûi” vôùi taùc phaåm Du Giaø Sö Ñòa Luaän (Yogaøcaøryabhuømi-saøtra) laøm

saùng toû taùnh chaát, giaù trò vaø yù nghóa cuûa Taâm Thöùc sieâu ñaúng naøy.

Moät hoâm toâi baét gaëp moät taùc phaåm vôùi nhan ñeà “Ñeä Baùt Thöùc Nghieân Cöùu” cuûa taùc giaû

Kha Dieäu Kyø, do Phoå Moân Vaên Khoá Ñaøi Baéc aán haønh naêm Trung Hoa Daân Quoác 74, khi ñoïc

xong nhaän thaáy noäi dung taùc giaû toång hôïp tinh ba cuûa caùc luaän sö nhö Theá Thaân, Huyeàn

Trang, Hoä Nguyeät, Nan Ñaø, Hoä Phaùp..v..v....veà chuyeân ñeà “Thöùc A Laïi Da thöù taùm” vaø giaûi

thích baèng loái bieän chöùng, tyû giaûo, bình giaûng theo chieàu höôùng thuaän, theo chieàu höôùng

nghòch qua hình thöùc phaûi traùi ñuùng sai treân bình dieän baûn theå, haønh traïng vaø hieän haønh cuûa

4

Taâm Thöùc A Laïi Da thöù taùm khieán cho Taâm Thöùc naøy ñaõ saùng toû laïi caøng saùng toû theâm. Ñeå

roäng ñöôøng nghieân cöùu veà Thöùc A Laïi Da thöù taùm cuûa toâng phaùi Duy Thöùc, toâi xin dòch taùc

phaåm “Ñeä Baùt Thöùc Nghieân Cöùu” cuûa taùc giaû Kha Dieäu Ky ø vôùi nhan ñeà laø “Nghieân Cöùu

Thöùc Thöù Taùm” ñeå laøm tö lieäu phong phuù cho neàn vaên hoùa Phaät Giaùo ngaøy nay treân laõnh vöïc

Duy Thöùc Toâng. Trong noäi dung baûn dòch “Nghieân Cöùu Thöùc Thöù Taùm”, coù nhöõng ñoaïn vaên

naèm trong daáu [......] ñaây laø lôøi giaûi thích theâm cuûa dòch giaû veà danh töø chuyeân moân ñeå ñöôïc

roõ nghóa hôn. Toâi dòch taùc phaåm naøy cuûa taùc giaû Kha Dieäu Kyø nhaát ñònh coù nhieàu choã thieáu

soùt, sai traùi vaø lôøi vaên ñôn giaûn khoâng ñieâu luyeän trau chuoát boùng baãy xin quyù ñoïc giaû boán

phöông nhaän thaáy tha thöù chæ baûo cho. Thaønh thaät caûm ôn quyù vò.

Caån buùt

Thích Thaéng Hoan

Ngaøy 15 thaùng 5 naêm 2014.

CHÖÔNG I:

PHAÀN MÔÛ ÑAÀU

PHAÀN I:

LUAÄN LYÙ THAØNH LAÄP THÖÙC THÖÙ TAÙM

Nhaân sanh vuõ truï laø theå toång hôïp cuûa tinh thaàn vaø vaät chaát, vaät chaát neáu nhö tinh thaàn

khoâng toàn taïi thì hoaøn toaøn maát ñi yù nghóa. Nhaân loaïi ñeàu nhôø söï söï toàn taïi cuûa caûm quan vaø

taâm thöùc, môùi hieån baøy ñöôïc giaù trò cuûa vaät chaát vaø tình caûm. Thí duï nhö moät ngöôøi muø,

nhöõng caûnh ñeïp ñeõ cuûa caùc loaøi hoa phôi baøy tröôùc maét ñoái vôùi hoï maø noùi hoaøn toaøn khoâng

coù taùc duïng chuùt naøo caû. Thöù caûm quan vaø taâm thöùc naøy, töùc laø chæ cho Nhaõn, Nhó, Tyû, Thieät,

Thaân, YÙ cuûa saùu Caên vaø saùu Thöùc coù theå phaân bieät, nhöng söï hoaït ñoäng cuûa saùu Thöùc thì

sanh dieät voâ thöôøng, tröôùc sau giaùn ñoaïn. Naêm Thöùc tröôùc phaûi nhôø ñeán naêm Caên tieáp xuùc

vôùi naêm Traàn môùi hieän khôûi hieåu bieát vaø chuùng sinh hoaït cuõng coù taùnh giaùn ñoaïn. Thöùc thöù

saùu thì nieäm nieäm lieân tuïc khoâng ñình chæ tôï hoà gioáng nhö taùnh caàm giöõ maõi maõi, nhöng

nghieân cöùu vi teá noù vaãn sanh dieät giaùn ñoaïn. Thí duï nhö moät ngöôøi khi bò ngaát xæu hoaëc thôøi

gian nguû meâ khoâng moäng mô, YÙ Thöùc vaø caû naêm Thöùc tröôùc cuûa hoï luùc ñoù khoâng coù taùc

5

duïng. Thôøi gian khoâng coù taâm thöùc hoaït ñoäng laø phuû nhaän taát caû khoâng coù taâm hay sao? Leõ

taát nhieân khoâng phaûi theá.

Vaán ñeà chính laø ôû nôi ñaây, khi con ngöôøi bò ngaát xæu hay nguû meâ khoâng moäng mô vaø saùu

Thöùc tröôùc cuûa hoï ñình chæ hoaït ñoäng thì taát nhieân trong thôøi gian ñoù coù moät thöù giöõ gìn thaân

theå, ñoù chính laø taâm thöùc vi teá maø Taâm Lyù Hoïc hieän ñaïi goïi laø tinh thaàn taùc duïng cuûa Tieàm

YÙ Thöùc hoaëc Haï YÙ Thöùc.

Vì muïc ñích phaân ñònh raønh maïch söï hoaït ñoäng cuûa taâm thöùc ñoái vôùi vaán ñeà phaân bieät

töôùng thoâ vaø phaân bieät töôùng vi teá, nhaø nghieân cöùu ñi saâu vaøo trong nhaän thaáy, chæ ñöôïc kieán

laäp cho taâm thöùc moät danh xöng ñeå baøy toû laø “Haèng Thôøi Töông Tuïc” [luoân luoân luùc naøo

cuõng hoaït ñoäng lieân tuïc nhau]. Trong kinh ñieån Tieåu Thöøa khi noùi ñeán söï hoaït ñoäng cuûa taâm

thöùc thì chæ caên cöù nôi söï baát ñoàng cuûa Caên Sôû Y [nôi giaùc quan nöông töïa] vaø Caûnh Sôû

Duyeân [nôi caûnh quan heä] ñeå kieán laäp saùu Thöùc sai bieät maø thoâi, khoâng coù trình baøy cuï theå

ñeán taâm thöùc ôû nôi ngoaøi saùu Thöùc (Chuù thích 1). Ñaùng leõ, baát kyø söï sanh khôûi naøo cuûa Taâm

Thöùc nhaát ñònh phaûi cuï bò ñaày ñuû Sôû Y vaø Sôû Duyeân, thí duï nhö Nhaõn Thöùc nöông nôi Nhaõn

Caên ñeå duyeân ñeán Saéc Traàn; Nhó, Tyû, Thieät, Thaân, YÙ thì cuõng gioáng nhö theá, ñeàu quan heä

nôi Caên nôi Traàn laø choã Sôû Y vaø Sôû Duyeân cuûa chuùng. YÙ Thöùc thì toång hôïp vaø naém laáy aûnh

töôïng phaân bieät cuûa naêm Thöùc tröôùc, coâïng theâm phaùn ñoaùn chuû quan cuûa mình, ñoàng thôøi

cuøng duyeân ñeán aûnh töû Laïc Taï, töùc laø Phaùp Traàn. Ñaõ vaäy, YÙ Thöùc coøn coù khaû naêng ñem kinh

nghieäm quaù khöù phaùt khôûi leân ñeå coâïng theâm tö duy trôû laïi, thì taát nhieân noù cuõng phaûi coù Caên

ñeå laøm Sôû Y cho noù; Thöùc Theå thì coù theå laøm Caên Sôû Y cho noù vaø cuõng coù theå taøng tröû ba

loaïi taùnh, taùnh thieän, taùnh aùc vaø taùnh voâ kyù; vaõ laïi Thöùc Theå ñaây quyeát ñònh phaûi thuoäc veà

loaïi Voâ Phuù Voâ Kyù [khoâng bò ngaên che vaø khoâng nhaát ñònh thieän hay aùc] thì môùi coù theå thoï

nhaän ñöôïc nhöõng phaùp huaân taäp; Thöùc Theå neáu nhö thuoäc veà taùnh thieän thì khoâng theå thoï

nhaän nhöõng phaùp huaân taäp thuoäc veà loaïi taùnh aùc vaø ngöôïc laïi khoâng theå thoï nhaän nhöõng

phaùp huaân taäp thuoäc veà loaïi taùnh thieän. Ñoái vôùi Thöùc Theå vöøa trình baøy, caùc nhaø nghieân cöùu

Duy Thöùc ñem noù ra phaân ñònh thaønh laäp moät thöù taâm thöùc laáy teân laø Thöùc A Laïi Da, cuõng

töùc laø YÙ Caên Giôùi trong möôøi taùm giôùi (Chu ù thích 2). Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän giaûi thích: “Goïi

Thöùc A Laïi Da laø noùi ñeán teân theå cuûa Sôû Tri Y [choã nöông töïa ñeå hieåu bieát]”. Chuùng ta chæ

nhaän thöùc ñöôïc Sôû Tri Y thì môùi coù theå kheùo leùo öùng phoù vôùi caùc phaùp duyeân khôûi.

Kinh Ñaïi Thöøa A Tyø Ñaït Ma giaûi thích raèng: “Chöõ Giôùi keå töø voâ thæ ñeán nay, taát caû phaùp

ñeàu nöông nôi ñaáy vaø cuõng do noù maø coù caùc coõi vaø coù Nieát Baøn ñeå chöùng ñaéc.” (Chuù thích 3)

Chöõ “Giôùi” trong baøi Tuïng naøy laø chæ cho chuûng töû cuûa caùc phaùp, cuõng töùc laø nhaân theå sôû y

[nhaân toá nguyeân theå laøm choã nöông töïa] cuûa taát caû phaùp, maø cuõng chính laø caên baûn y [choã

nöông töïa caên baûn] cuûa chuùng sanh sanh töû löu chuyeån vaø Nieát Baøn hoaøn dieät. Taát caû phaùp

ñaây laø bao goàm coù phaùp höõu vi vaø phaùp voâ vi; phaùp voâ vi thì khoâng taùc duïng, nhöng phaùp höõu

vi ñeàu phaûi qua YÙ Thöùc thöù saùu nhaän thöùc thì môùi hieån baøy ra ñöôïc hieäu duïng cuûa chuùng.

6

Choã raát hieån nhieân, chöõ “Giôùi” töø voâ thæ ñeán nay chính laø sôû y cuûa YÙ Thöùc thöùc saùu (Chuù

thích 4). Maëc duø sôû duyeân cuûa YÙ Thöùc thöù saùu tuy laø caûnh giôùi hieän töôïng cuûa Thöùc A Laïi

Da sanh khôûi, nhöng khoâng theå gioáng vôùi chuûng töû cuûa chuùng, töø ñoù môùi kieán laäp Chuyeån

Thöùc thöù baûy. Chuyeån Thöùc thöù baûy chaáp laáy Thöùc A Laïi Da laøm baûn ngaõ kieân coá cuûa mình,

ñem chuûng töû trong A Laïi Da phaùt khôûi ra thaønh hieän haønh vaø laïi ñem hieän haønh ñöa vaøo

huaân taäp thaønh chuûng töû. Choã goïi “Y nôi kia ñeå chuyeån bieán roài trôû laïi duyeân nôi kia.” Chöõ

“Y” coù hai nghóa, Thöùc A Laïi Da laø Nhaân cuûa taát caû phaùp nöông töïa vaø sau khi bieán hieän laïi

laøm Duyeân cho taát caû phaùp nöông töïa, cho neân Thöùc ñaây chính laø “Nhaân Duyeân Y” cuûa taát

caû phaùp.

PHAÀN II:

TAÙNH TROÏNG YEÁU CUÛA THÖÙC THÖÙ TAÙM

Hoâm nay chuùng ta thaûo luaän ñeå choïn yeáu ñieåm gì thaønh laäp Thöùc thöù taùm? Ñaây chính laø

caên cöù nôi söï löu chuyeån vaø hoaøn dieät cuûa taát caû phaùp ñeå tìm ra moät choã ñöùng. Nguyeân vì coù

choã taøng tröû [coù A laïi Da] cho neân vaïn höõu môùi coù theå nöông nôi ñoù ñeå sanh khôûi cuï theå vaø

coâng naêng cuûa vaïn höõu môùi coù theå nöông nôi ñoù ñeå toàn taïi sau khi chuùng bò hoaïi dieät. Taát caû

chuûng töû Thöùc ñeàu laø caên baûn cuûa taát caû phaùp vaø cuõng laø choã nöông töïa cuûa taát caû phaùp. Moät

haønh giaû Phaät Giaùo neáu nhö ñoái vôùi caên nguyeân cuûa vaán ñeà sanh töû löu chuyeån vaø nieát baøn

hoaøn dieät coù thaáu trieät roõ raøng thì khoâng ñeán noãi tu muø luyeän quaùng, khoâng ñeán noãi uoång söùc

phí coâng cuûa chaën ñöôøng tu taäp. Thí duï nhö laøm coâng ñöùc maø khoâng bieát coâng ñöùc ñoù khoâng

theå ñöôïc thì lieàn khôûi tham tröôùc; cuõng nhö ñöôïc thaàn thoâng caûm öùng maø khoâng bieát thaàn

thoâng ñoù khoâng theå nöông töïa thì laïi ngoâng ngheânh töï ñaéc, ñoàng thôøi vì noù ngaõ maïn taêng

tröôûng. Chuùng ta ñaây ñang trong quaù trình phaù tröø ngaõ chaáp thì khoâng ñeå cho hieän töôïng naøy

phaùt sanh maø laøm trôû ngaïi cho khoùa trình tu taäp phaù tröø ngaõ chaáp khieán khoâng ñaït ñöôïc giaûi

thoaùt sanh töû. Thoâng thöôøng choã chaáp ngaõ cuûa ngöôøi tu haønh ñöông nhieân khoâng phaûi laø saéc

thaân hieän tieàn, maø chính laø Thaàn Thöùc, laø Linh Hoàn vi teá, hoaëc Ñaïi Ngaõ bieán khaép vuõ truï; tín

ngöôõng laàm chaáp cho raèng nöông töïa vaøo giaùo chuû naøo ñoù ñeà baït ñeå leân trôøi ñöôïc “soáng vónh

haèng”. Coá nhieân caên cöù nôi nguyeân lyù taát caû phaùp duyeân khôûi voâ thöôøng, sanh dieät voâ ngaõ laø

phuû nhaän coù moät caùi ngaõ thöôøng truï khoâng hoaïi hay sao? Choã chaáp tröôùc coù ngaõ cuûa con

ngöôøi thì gioáng nhau, cho neân ñoái vôùi Taâm Thöùc hoï ñeàu hoaøn toaøn khoâng bieát chi caû.

Kinh Giaûi Thaâm Maät giaûi thích raèng: “Thöùc A Ñaø Na raát vi teá thaâm saâu, chuûng töû taäp khí

gioáng nhö doøng thaùc nöôùc chaûy xieát; caùi ngaõ ñoái vôùi keû phaøm ngu neáu khoâng khai dieãn thì e

sôï bò phaân bieät chaáp laøm ngaõ” (Chuù thích 5). Kinh Ñaïi Phaät Ñaûnh Thuû Laêng Nghieâm cuõng

giaûi thích raèng: “Thöùc A Ñaø Na thì raát vi teá, taäp khí trôû thaønh doøng thaùc nöôùc chaûy xieát; chaân

thaät maø khoâng phaûi chaân thaät cho neân e sôï bò meâ hoaëc, caùi ngaõ thöôøng khoâng ñöôïc khai

dieãn.” Töø kinh vaên treân coù theå bieát caùi khoù ñeå lyù giaûi Thöùc thöù taùm ôû choã laø khoù duøng lôøi noùi

7

ñeå giaûi thích, nhöng neáu khoâng gia coâng lyù giaûi thì ñoái vôùi trong quaù trình tu hoïc seõ laïc vaøo

ngoaïi ñaïo (ngoaøi taâm caàu phaùp) maø khoâng töï bieát. Nhôø nhöõng döõ kieän cuûa kinh vaên chuùng ta

môùi coù theå bieát ñöôïc choã troïng yeáu ñeå nöông töïa nghieân cöùu.

Baûn vaên naøy chæ caên cöù nhöõng kinh luaän coù quan heä ñeán Duy Thöùc Hoïc, nhaém vaøo Thöùc

thöù taùm tham cöùu ñaëc taùnh ñeå toång hôïp. Ñoàng thôøi caên cöù vaøo möôøi moân phaân bieät cuûa

Thaønh Duy Thöùc Luaän ñöa ra baûy chöông chuyeân ñeà ñeå thaûo luaän.

CHÖÔNG II:

DANH XÖNG CAÙC CHUÛNG TÖÛ CUÛA THÖÙC THÖÙ TAÙM

Thöùc thöù taùm laø choã nöông töïa chung cuûa caùc baäc Thaùnh vaø cuûa nhöõng keû phaøm phu, laø

caên baûn cuûa chaân vaø voïng, laø vi teá cuûa töï taùnh, khoâng phaûi choã phaøm phu coù theå bieát ñöôïc vaø

cuõng khoâng theå chæ baøy ñöôïc theå taùnh cuûa noù. Cho neân toát nhaát laø ñem choã taùc duïng cuûa noù

ra ñeå thaønh laäp caùc thöù danh xöng, giuùp cho hoïc giaû ñaït ñöôïc nhaän thöùc toång quaùt.

Thaønh Duy Thöùc Luaän, quyeån 3 giaûi thích raèng: “Dó nhieân Thöùc thöù taùm maëc duø caùc höõu

tình ñeàu ñöôïc thaønh töïu, maø tuøy theo nghóa rieâng bieät ñeå thieát laäp caùc thöù danh xöng: nghóa

laø hoaëc goïi teân Taâm, laø caên cöù nôi chuûng töû caùc phaùp huaân taäp, hoaëc goïi teân A Ñaø Na, laø caên

cöù nôi söï chaáp trì caùc chuûng töû vaø caùc saéc caên khieán khoâng cho hoaïi dieät. Hoaëc goïi teân Sôû Tri

Y, laø caên cöù nôi choã nöông töïa cho söï hieåu bieát caùc phaùp nhieãm tònh. Hoaëc goïi teân Chuûng Töû

Thöùc, laø caên cöù nôi khaû naêng gaùnh laáy baûo trì taát caû chuûng töû caùc phaùp theá gian vaø xuaát theá

gian; caùc danh xöng ñaây ñeàu thoâng ñeán taát caû ngoâi vò. Hoaëc goïi teân A Laïi Da, laø caên cöù nôi

khaû naêng taøng tröû vaø baûo trì phaåm vò taát caû phaùp taïp nhieãm khieán khoâng cho tieâu maát vaø coøn

laøm töï ngaõ beân trong cho Chaáp Taøng Ngaõ Kieán AÙi..v..v.....; nhöõng danh xöng ñaây chæ coù ôû nôi

Dò Sanh [teân khaùc cuûa phaøm phu] vaø Höõu Hoïc. Coøn ôû ngoâi vò Voâ Hoïc vaø Boà Taùt Baát Thoái thì

khoâng bao giôø coù caùi nghóa Chaáp Taøng caùc phaùp taïp nhieãm. Hoaëc goïi teân Thöùc Dò Thuïc, laø

caên cöù nôi khaû naêng höôùng daãn quaû Dò Thuïc thieän vaø baát thieän ñi vaøo sanh töû; danh xöng ñaây

chæ coù ôû nôi Dò Sanh, Nhò Thöøa vaø caùc ngoâi vò Boà Taùt. Nhöng ôû ngoâi vò Nhö Lai thì khoâng bao

giôø coøn coù phaùp Dò Thuïc Voâ Kyù naøy. Hoaëc goïi teân Thöùc Voâ Caáu, laø caên cöù choã nöông töïa

cuûa caùc phaùp voâ laäu thanh tònh toät cuøng; danh xöng naøy chæ coù ôû nôi choã Nhö Lai. Ngoâi vò Boà

Taùt, Nhò Thöøa vaø Dò Sanh coøn duy trì chuûng töû höõu laäu thì Thöùc thöù taùm chöa ñöôïc thanh

tònh.” Theo söï töôøng thuaät saùu thöù danh xöng ñöôïc ñeà cöû nôi phaàn töïa tre ân ñaây, moãi danh

xöng laïi coäng theâm phaàn giaûi thích nhö sau:

8

1.- Danh xöng Taâm: laø bao goàm hai nghóa tích taäp [chöùa nhoùm] vaø taäp khôûi [phaùt khôûi].

Nguyeân nhaân laø coù khaû naêng thaâu goùp sanh ra caùc chuûng töû höõu laäu voâ laäu vaø cuõng coù khaû

naêng huaân taäp caùc phaùp nhieãm tònh. Nhieãm phaùp töùc laø chæ cho ngaõ kieán, ngaõ aùi, ngaõ si, ngaõ

maïn, chöùa nhoùm caùc phaùp nhieãm khieán caùc höõu tình sanh töû löu chuyeån. Tònh phaùp töùc laø

nöông nôi Thaùnh Giaùo Löôïng maø chöùng ñöôïc chaân lyù Ngaõ Phaùp Nhò Khoâng [ngaõ khoâng, phaùp

khoâng], tieán tôùi ñaïo Nieát Baøn Tòch Dieät; Nieát Baøn Tòch Dieät laø nôi maø taát caû ngoâi vò nhö

Phaøm Phu, Nhò Thöøa, Boà Taùt vaø Phaät coù theå chöùng ñaéc. Taäp Khôûi laø nghóa cuûa Taâm, töùc laø

chæ cho moät loaïi Taâm Thöùc coù khaû naêng chöùa nhoùm chuûng töû cuûa taát caû phaùp ñaõ ñöôïc noäi keát

thaønh töïu vaø cuõng coù khaû naêng phaùt khôûi caùc phaùp hieän haønh ôû ñôøi vò lai, ñoù chính laø Thöùc

thöù taùm. Neáu nhö Tích Taäp laø nghóa cuûa Taâm thì coù Naêng vaø Sôû: Naêng Tích Taäp laø chæ cho

baûy Thöùc tröôùc coù khaû naêng huaân taäp; Sôû Huaân Taäp laø chæ cho Thöùc thöù taùm coù khaû naêng laøm

choã dung chöùa ñeå huaân taäp. Noùi caùch khaùc, Thöùc thöù taùm naøy coù khaû naêng chöùa nhoùm vaø naåy

nôû caùc saéc, thinh, höông, vò, xuùc..v..v.... neân goïi laø Taâm.

2.- Danh xöng A Ñaø Na: ñaây laø tieáng Phaïn, nghóa laø chaáp trì. Keát hôïp laïi ba nghóa chaáp

trì [chaáp tröôùc vaø baûo trì], chaáp thoï [chaáp tröôùc vaø caûm thoï] vaø chaáp thuû [chaáp tröôùc vaø baûo

thuû] goïi laø A Ñaø Na. Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän giaûi thích raèng: “Do nhaân duyeân gì maø thuyeát

minh Thöùc A Ñaø Na; nguyeân do Thöùc naøy chaáp tröôùc taát caû höõu saéc caên vaø taát caû töï theå cuûa

höõu saéc caên ñeàu baùm laáy Thöùc naøy laøm choã nöông töïa.” Thaønh Duy Thöùc Luaän quyeån 3 giaûi

thích raèng: “Do coù khaû naêng chaáp tröôùc vaø baûo trì chuûng töû caùc phaùp, laïi coù khaû naêng chaáp

tröôùc vaø caûm thoï saéc caên y xöù [saéc caên laø cöûa ngoû nöông töïa] vaø cuõng coù khaû naêng chaáp

tröôùc vaø baûo thuû nhöõng chuûng töû noäi keát phaùt sanh töông tuïc, cho neân goïi Thöùc naøy laø A Ñaø

Na.” Rieâng nöông theo yù cuûa Thaønh Duy Thöùc Luaän quyeån 3 löôïc thuaät nhö sau:

a- Khaû naêng chaáp trì [chaáp tröôùc vaø baûo trì] chuûng töû caùc phaùp, caùc phaùp toång quaùt goïi laø

taát caû phaùp höõu vi. Chuûng loaïi cuûa chuùng coù theå phaân laøm hai thöù:

1)- Höõu Laäu Höõu Vi, nghóa laø phaùp taïp nhieãm, töùc laø chæ cho chuùng

sanh phaùp coù phieàn naõo.

2)- Voâ Laäu Höõu Vi, nghóa laø phaùp thanh tònh, töùc laø chæ cho Thaùnh Giaû

Phaùp khoâng coù phieàn naõo.

Chuûng töû cuõng coù theå phaân ra hai thöù: Chuûng töû Nghieäp vaø Chuûng töû Danh Ngoân. Chuûng

Töû Nghieäp töùc laø chuûng töû Taâm Sôû Tö, chuûng töû Taâm Sôû naøy coù khaû naêng ñieàu khieån taát caû

thieän aùc vaø söï sinh hoaït cuûa caùc Taâm Sôû khaùc, bao goàm coù söï taùc duïng cuûa duyeân taêng

thöôïng. Chuûng Töû Nghieäp cuõng quan heä caû höõu laäu vaø voâ laäu, vaán ñeà Nghieäp ñaây vaên sau seõ

töôøng thuaät ñeán noù. Coøn Chuûng Töû Danh Ngoân, töùc laø taäp khí ñaúng löu [taäp khí ñoàng loaïi],

caùc phaùp moãi loaïi hieän haønh ñeàu do moãi chuûng töû ñoàng loaïi töï sanh khôûi laáy, goïi laø Chuûng

Töû Ñaúng Löu. Chuûng Töû Nghieäp laø nguyeân nhaân thuùc ñaåy luaân hoài vaø Chuûng Töû Danh Ngoân

9

laø nguyeân nhaân thuoäc vaät lieäu cuûa luaân hoài. Chuûng Töû Nghieäp thì töông ñöông phaåm ñöùc seõ

noùi ñeán ôû sau, coøn Chuûng Töû Danh Ngoân thì töông ñöông vôùi taøi naêng. Hai thöù coâng naêng

baûo trì naøy ñeàu hieån hieän trong thôøi gian cuûa moät sanh maïng, ñoù chính laø Thöùc A Ñaø Na.

b- Khaû naêng chaáp thoï [chaáp tröôùc vaø caûm thoï] Saéc Caên Y Xöù, töùc laø chæ cho naêm Caên

goàm coù: Nhaõn, Nhó, Tyû, Thieät vaø Thaân theã. Saéc Caên coù hai phaàn, phaàn thoâ vaø phaàn tònh; Saéc

Caên Thoâ thì hieän ñuû beân ngoaøi, coøn Saéc Caên Tònh töùc laø heä thoáng thaàn kinh. Saéc Caên Tònh

nöông nôi Thöùc A Ñaø Na keát thaønh baùo thaân moät thôøi haïn cuûa höõu tình. Nhieáp Luaän giaûi

thích raèng: “Caùc Caên coù saéc do ñoù coù chaáp thoï, khoâng bò hoaïi maát, maïng soáng ñaõ taän thì tuøy

theo ñoù chuyeån bieán.” YÙ cuûa chaáp thoï laø chaáp laøm töï theå khieán sanh hieåu bieát veà caûm thoï. Y

Xöù ñaây laø chæ cho khí giôùi; khí giôùi cuûa nhaân toá beân ngoaøi vaø caên thaân cuûa höõu tình caû hai

cuøng quan heä vôùi nhau ñeàu do Thöùc A Ñaø Na chaáp tröôùc vaø caûm thoï.

c- Khaû naêng chaáp thuû [chaáp tröôùc vaø baûo thuû] vaø keát sanh töông tuïc: keát sanh töông tuïc laø

chæ cho ba phaùp: Hoaëc, Nghieäp vaø Khoå. Do meâ hoaëc chaân lyù [Hoaëc], laáy giaû laøm thaät, taïo taùc

ba nghieäp [Nghieäp], töø ñoù nghieäp quaû töï sanh khôûi caùc phaùp laïc khoå [Khoå]. Hôn nöõa cuõng töø

sanh ra choã naøy ñeán sanh ra choã kia, töø baûn höõu cho ñeán töû höõu, töø töû höõu cho ñeán trung höõu,

töø trung höõu cho ñeán haäu höõu, phaûi coù moät Thöùc ôû trong luoân luoân haønh ñoäng chaáp nhaän vaø

caûm thoï khoâng giaùn ñoaïn, khieán chuùng töông tuïc khoâng döùt; neáu khoâng Thöùc naøy moät khi

cheát laø ñoaïn dieät ngay, thì trôû thaønh sai laàm quaù lôùn. Quan heä nôi lyù luaän ñaây seõ ñöôïc töôøng

thuaät trong taùnh sanh dieät vaø khoâng sanh dieät, Kinh Laêng Nghieâm giaûi thích raát roõ, coù theå

tham khaûo.

3.- Danh xöng Sôû Tri Y: teân naøy ñöôïc phaùt sanh töø Nhieáp Thöøa Luaän. Luaän ñaây giaûi

thích raèng: “Caên cöù nôi caùc ñöùc Phaät theá toân, ngoân ngöõ coù möôøi töôùng raát thuø thaéng: moät laø

nöông töïa nôi ngoân ngöõ sôû tri raát thuø thaéng.”[ Muoán roõ ngoân ngöõ coù möôøi töôùng thuø thaéng xin

ñoïc Thaäp Thuø Thaéng Ngöõ trong Töø Ñieån Phaät Hoïc Hueä Quang taäp 9, trang T 7997 thì roõ].

Sôû Tri ôû ñaây töùc laø chæ cho taùnh cuûa thieän, taùnh cuûa aùc, taùnh cuûa voâ kyù, maø trong noù bao haøm

caû phaùp thieän voâ laäu vaø phaùp nhieãm höõu laäu. Chöõ Y laø nguyeân nhaân, nghóa laø Thöùc thöù taùm

chính laø nguyeân nhaân caên baûn cuûa taát caû duyeân sanh sôû tri nhieãm tònh, cho neân goïi laø Sôû Tri

Y.

4.- Thöùc Chuûng Töû: chuûng töû töùc laø coâng naêng ñöôïc thaâu nhieáp, taøng tröû vaø tieàm aån ôû beân

trong Thöùc thöù taùm coù khaû naêng ñích thaân sanh ra töï quaû; cuõng töùc laø coâng naêng sanh khôûi

caùc thöù hieän töôïng vaïn phaùp trong vuõ truï. Coâng naêng ñaây goàm coù ba thöù:

a- Khoâng maát coâng naêng, töùc laø ñöôïc thaâu nhieáp vaø taøng tröû trong

Thöùc A Laïi Da vaø hieän tieàn sanh ra quaû vónh vieãn khoâng bò tieâu maát.

b- Coâng naêng sanh quaû, nghóa laø chuûng töû dò thuïc thì coù theå ñích thaân

sanh ra quaû.

10

c- Coâng naêng tuøy dieät, nghóa laø moãi moãi chuûng töû sau khi sanh khôûi

hieän haønh thaønh phaùp quaû, bao goàm baûn taùnh cuûa coâng naêng chuûng

töû phuùt choác lieàn baùo hieäu tieâu maát, nguyeân do noù cuøng luùc hoøa hôïp

troïn veïn vôùi hieän haønh.

Chuûng töû chia thaønh hai loaïi: chuûng töû höõu laäu theá gian vaø chuûng töû voâ laäu xuaát theá gian

vaø chuùng quan heä taát caû phaåm vò. Ñaây laø hieån baøy nhaân töôùng cuûa Thöùc thöù taùm.

5.- A Laïi Da: dòch laø Taïng, nghóa laø taøng tröû caùc phaùp taïp nhieãm. Chuùng sanh luoân luoân

chaáp laáy Thöùc Taïng laøm töï ngaõ, maø coù taø kieán cho raèng Thieân Quoác soáng vónh haèng hoaëc

Ñaïi Ngaõ bieán khaép möôøi phöông..v..v..... Chöõ Taïng coù ba nghóa:

a- Nghóa Naêng Taïng: laø ñoái vôùi chuûng töû cuûa caùc phaùp maø goïi laø Naêng Taïng.

b- Nghóa Sôû Taïng: laø ñoái vôùc caùc hieän haønh huaân taäp cuûa baûy Chuyeån Thöùc maø goïi laø Sôû

Taïng. Ñaây cuõng töùc laø chæ cho theå cuûa Sôû Tri Y [Thöùc A Laïi Da laø y chæ cuûa ba taùnh

Sôû Tri: Taùnh Y Tha Khôûi, Taùnh Bieán Keá Sôû Chaáp vaø Taùnh Vieân Thaønh Thaät].

Chuùng ta hieän taïi tieáp xuùc vaø phaùt hieän taát caû hieän töôïng taâm lyù ñeàu do söï hoaït ñoäng cuûa

baûy Thöùc tröôùc. Thöùc thöù taùm thì hoaøn toaøn khoâng bieát, maëc tình caùc phaùp hieån hieän; nhöng

ngöôïc laïi chæ laøm choã aån chöùa cuûa taát caû phaùp taïp nhieãm, cho neân goïi laø Sôû Taïng. Thí duï nhö

thaáy hình töôùng cuûa caùi bình lieàn phaân bieät hình traïng toát xaáu cuûa caùi bình maø queân maát ghi

laïi theå cuûa noù laø ñoà söù.

c- Nghóa Chaáp Taïng: Chaáp Taïng bao goàm yù nghóa giöõ vöõng khoâng

buoâng xaû. Gioáng nhö kho chöùa trong theá gian, nhaát ñònh laø choã ñeå

cho con ngöôøi troâng nom giöõ gìn. Thöùc thöù taùm cuõng theá, vì bò Thöùc

Maït Na oâ nhieãm chaáp laøm ngaõ kieân coá vaø khôûi leân caùc phieàn naõo

kieán, aùi, si, maïn, cho neân goïi laø Chaáp Taïng.

Töø nghóa treân, Ngaõ AÙi Chaáp Taïng sai laàm quaù naëng. Ñaây laø hieån

baøy töôùng rieâng cuûa Thöùc thöù taùm. Nguyeân vì A Laïi Da treân vò trí chuùng sanh maëc duø khoâng

phaûi laø phaùp voâ vi thöôøng haèng baát bieán, nhöng noù töø voâ thæ ñeán nay löu chuyeån lieân tuïc

khoâng phaûi giaùn ñoaïn maø cuõng khoâng phaûi luoân toàn taïi maõi, cuõng gioáng nhö doøng thaùc nöôùc

chaûy xieát. Töø treân beà maët xem ra tôï hoà laø toaøn dieän ñeàu moät vò khoâng bieán. Thöùc Maït Na

khoâng roõ chaân töôùng cuûa noù môùi chaáp laøm töï ngaõ. Vaø töø ñoù hieän töôïng phaân bieät mình vaø

ngöôøi, vaät vaø ngaõ khoâng bình ñaúng saûn sanh. “Phaät Phaùp choã noùi raèng phaù tröø ngaõ chaáp

khoâng phaûi laø phaù tröø phaân bieät ngaõ kieán thoâng thöôøng treân tö töôûng coù theå ñöôïc giaûi thoaùt

maø chính laø caàn phaûi töø treân haønh vi khieán Thöùc thöù baûy khoâng coøn trôû laïi chaáp Thöùc thöù taùm

laøm noäi ngaõ cuûa mình nöõa. Ñaây môùi laø phaù ngaõ nhaân kieán chaân chaùnh ñeå ñöôïc giaûi thoaùt.”

11

Cho neân danh xöng Thöùc A Laïi Da ñeán ngoâi vò voâ hoïc hoaëc ngoâi vò Boà Taùt Baát Thoái lieàn tröø

boû danh xöng.

5.- Thöùc Dò Thuïc: höõu laäu voâ kyù goïi laø Dò Thuïc, nguyeân vì ôû nôi Nhaân thì coù thieän coù aùc

maø ôû nôi Quaû thì thuoäc loaïi voâ kyù. Chuûng töû Nghieäp thieän aùc hai taùnh do nôi saùu Thöùc tröôùc

huaân taäp loâi keùo chuùng sanh höõu tình luaân hoài trong ba coõi saùu ñöôøng, ñi thoï quaû baùo thuoäc

taùnh voâ kyù laøm choã ñeå cho thuoäc loaïi thieän aùc chieâu caûm; tuøy theo Quaû ñaây cuøng quan heä

vôùi Nhaân Dò Thuïc goïi laø Thöùc Dò Thuïc. Ñaây laø hieån baøy Quaû Töôùng choã coù cuûa Thöùc thöù

taùm. Thöùc Dò Thuïc laø choã coù rieâng cuûa Thöùc thöù taùm. Danh xöng Thöùc Dò Thuïc khi ñeán ngoâi

vò Nhö Lai môùi tröø boû ñi, nguyeân vì ngoâi vò Nhö Lai thuaàn tuùy Thieän Voâ Laäu, khoâng coù taùnh

voâ kyù.

6.- Thöùc Voâ Caáu: nghóa laø trong Nhaân khoâng döùt huaân taäp phaùp thieän voâ laäu, cho ñeán khi

hai chöôùng phieàn naõo vaø sôû tri troùi buoäc ñöôïc giaûi tröø, choã nöông töïa chæ hoaøn toaøn caùc phaùp

voâ laäu thanh tònh toät cuøng, cho neân goïi laø Thöùc Voâ Caáu. Thöùc ñaây chæ coù ôû choã Nhö Lai,

nguyeân nhaân toaøn laø thuaàn thieän khoâng coù huaân taäp, cuøng töông öng vôùi Trí Ñaïi Vieân Caûnh.

Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng giaûi thích: “Thöùc A Laïi Da khi ñeán ngoâi vò A La Haùn thì xaû

boû.” Theá thì Thöùc Voâ Caáu coù theå xaû boû khoâng? Ñaùp raèng: “Theå cuûa Thöùc Voâ Caáu khoâng coù

thôøi gian xaû boû vaø lôïi laïc höõu tình cuõng khoâng coù thôøi gian chaám döùt.” (Chuù thích 6) Nguyeân

nhaân haïnh nguyeän cuûa Nhö Lai laø lôïi laïc höõu tình khoâng coù cuøng taän, cho neân Theå cuûa Thöùc

Voâ Caáu thì vónh vieãn toàn taïi. Saùu thöù danh xöng baét ñaàu töø nôi Taâm thöù nhaát cho ñeán Thöùc

Voâ Caáu thöù saùu ñeàu thoâng khaép nôi Thaùnh Phaøm vaø chæ caên cöù theo nghóa maø laäp danh xöng;

taát caû ñeàu laø Theå cuûa Thöùc thöù taùm, do bôûi nhieãm tònh khoâng ñoàng maø coù söï sai bieät. Theo yù

nghóa naøy, keû tu haønh chæ caàn khöû tröø choã nhieãm tröôùc cuûa noù vaø cho ñeán coâng naêng cuûa

Thöùc thöù taùm cuøng luùc neáu chöa baøi tröø thì khoâng neân laàm cho trong Taâm khoâng coøn töôûng laø

ñaõ ñaéc ñaïo.

CHÖÔNG III:

NGHÓA CHUÛNG TÖÛ CUÛA THÖÙC THÖÙ TAÙM

PHAÀN I:

ÑÒNH NGHÓA CHUÛNG TÖÛ

Vaên treân ñaõ giaûi thích sô löôïc Thöùc Chuûng Töû, nhöng vaán ñeà taát caû haït gioáng töông ñoái

phöùc taïp. Cho neân chöông naøy chuyeân ñeà thaûo luaän veà chuûng töû. Thaønh Duy Thöùc Luaän giaûi

thích raèng:

12

“Trong ñaây phaùp naøo goïi laø chuûng töû? YÙ nghóa trong baûn Thöùc ñích thaân sanh ra töï quaû,

coâng naêng coù sai bieät. Coâng naêng ñaây cuøng baûn Thöùc vaø choã sanh ra quaû, thaûy ñeàu khoâng

phaûi moät vaø khoâng phaûi khaùc. Theå, Duïng, Nhaân vaø Quaû, veà lyù ñeàu töông öng nhau.”

Choã goïi chuûng töû laø trong Thöùc Caên Baûn thöù taùm, Thaân Nhaân ñöôïc huaân taäp töø voâ thæ,

sanh khôûi caùc thöù Phaùp Quaû hieän haønh khoâng gioáng nhau. Coâng naêng sai bieät sanh ra quaû ñaây

ñích thöïc môùi goïi laø chuûng töû. Hieän taïi phaân bieät Theå vaø Töôùng: taäp hôïp danh töø cuûa chuûng

töû goïi laø Baûn Thöùc. Baûn Thöùc cuõng nhö ñoaøn xe, chuûng töû cuõng nhö caùc binh só, choã sanh ra

quaû cuõng nhö choã caùc binh só bieåu hieän söùc taùc chieán. Ly khai ñoaøn xe thì khoâng coù binh só vaø

ly khai binh só thì khoâng coù ñoaøn xe, ñoaøn xe laø theå toå hôïp cuûa caùc binh só. Baûn Thöùc cuõng

gioáng nhau laø Theå cuûa chuûng töû. Nhöng ñoái vôùi chuûng loaïi cuûa baûy Chuyeån Thöùc vaø Saéc

Phaùp khoâng theå goïi laø chuûng töû. “Coâng Naêng” ñích thaân sanh ra töï quaû laø hieån baøy caùi Töôùng

cuûa chuûng töû. Coøn baûy Chuyeån Thöùc maëc duø coù theå ñích thaân sanh ra töï quaû, ñoù chæ laø phaùp

hieän haønh, khoâng theå goïi laø coâng naêng. Nguyeân vì Chuûng Töû, Baûn Thöùc vaø choã sanh ra Quaû,

ba loaïi ñaây khoâng theå cho laø gioáng nhau vaø cuõng khoâng theå baûo laø khoâng gioáng nhau. Taïi sao

theá? Nguyeân vì chuûng töû haøm chöùa trong Baûn Thöùc ñeàu laø taùnh voâ kyù. Chuûng töû sau khi phaùt

khôûi hieän haønh (sanh quaû), lieàn sanh ra ba taùnh, thieän, aùc vaø voâ kyù. Neáu nhö baûo gioáng nhau

thì khoâng theå baûo coù phaùp nhaân quaû, coù phaùp theå duïng. Coøn neáu nhö baûo khoâng gioáng nhau

thì hoäc luùa maïch cuõng coù theå sanh ra ñaäu, nhaân thieän cuõng coù theå sanh ra quaû aùc, nhaân vaø

quaû laïi khoâng theå chuyeån ñoåi nhau. Nhaân nhö theá thì quaû cuõng nhö theá. Cho neân ba ñieàu ñaõ

töôøng thuaät ôû treân chính laø khoâng phaûi moät vaø cuõng khoâng phaûi khaùc.

ÔÛ treân laø bieän giaûi Theå vaø Töôùng cuûa chuûng töû. Ngoaøi ra caên cöù nôi söï giaûi thích cuûa

Thaønh Duy Thöùc Luaän, nhaát ñònh phaûi chuaån bò cho ñaày ñuû saùu nghóa sau ñaây môùi thaät söï coù

theå goïi laø chuûng töû:

1.- Saùt Na Dieät: töï theå cuûa chuûng töû nhaát ñònh phaûi laø phaùp höõu vi saùt na sanh dieät. Do vì

coù sanh dieät neân môùi coù chuyeån bieán; coù chuyeån bieán thì môùi coù coâng duïng Thuû Quaû vaø Döõ

Quaû. Thuû Quaû laø chæ cho nhaân toá coù theå sanh ra hieän haønh vaø Döõ Quaû laø chæ cho quaû toá cuûa

phaùp hieän haønh ñöôïc huaân taäp. Coù coâng naêng cuûa Thuû Quaû vaø Döõ Quaû môùi ñöôïc tính laø

chuûng töû. Caùc phaùp neáu nhö thöôøng taïi thì khoâng sanh khoâng dieät, khoâng theå chuyeån bieán,

khoâng phaùt sanh hieäu löïc vaø coâng duïng thì khoâng theå ñöôïc goïi chuûng töû.

2.- Quaû Caâu Höõu: nghóa laø chuûng töû cuûa coâng naêng sanh khôûi vaø cuûa phaùp quaû hieän haønh

nôi sanh khoâng chæ ôû treân thôøi gian vaø keå caû hieän taïi luùc naøo cuõng coù maët, nghóa laø ôû treân

khoâng gian choã naøo cuõng hoøa hôïp laïi laøm moät ñeå hieän khôûi. Nhôø lyù do ñoù môùi coù theå keát

thaønh chuûng töû. Vaán ñeà ñaây tröôùc heát phaûi trình baøy roõ hai danh nghóa: Dò Loaïi Töông Sanh

vaø Töï Loaïi Töông Sanh. Di Loaïi Töông Sanh nghóa laø chuûng töû sanh ra hieän haønh laø thuoäc veà

13

Quaû Dò Thuïc. Nhaân Dò Thuïc thì coù thieän coù aùc, coøn Quaû Dò Thuïc thì thuoäc veà voâ kyù, cho neân

Nhaân Dò Thuïc goïi laø Dò Loaïi. Thí duï nhö danh nghóa cha con ñöông luùc sanh ra thì môùi coù

danh xöng (quaû) phuï thaân, baèng khoâng chæ laø goïi nam nhaân hoaëc tröôïng phu maø thoâi. Choã goïi

cha con ñoàng thôøi cuõng töùc laø Nhaân Quaû Ñoàng Thôøi. Töï Loaïi Töông Sanh nghóa laø chuûng töû

loâi keùo chuûng töû goïi laø Ñaúng Löu Quaû: töùc laø quaû ñoàng vôùi taùnh thieän, taùnh aùc vaø taùnh voâ kyù

cuûa nhaân. Ñaây thuoäc veà loaïi Nhaân Quaû Dò Thôøi. Thaønh Duy Thöùc Luaän giaûi thích raèng: “Quaû

Caâu Höõu yù nghóa cuøng vôùi phaùp quaû hieän haønh nôi sanh ñeàu hoøa hôïp hieän khôûi thì môùi thaønh

chuûng töû.” Tieáp theo Dò Loaïi Töông Sanh vaø Nhaân Quaû Ñoàng Thôøi caû hai môùi tính laø chuûng

töû. Baèng khoâng thì chuûng töû ñaõ sanh, chöa sanh cuøng vôùi hieän haønh hoøa hôïp ñeàu khoâng theå

phuø hôïp vôùi nghóa Quaû Caâu Höõu.

3.- Haèng Tuøy Chuyeån: ñaây laø nghóa chuûng töû hieån baøy hai nguyeân lyù sanh dieät vaø haèng

chuyeån, töùc laø nieäm tröôùc dieät nieäm sau sanh, lieân tuïc khoâng giaùn ñoaïn. Hôn nöõa chuûng töû

danh ngoân voâ kyù sanh ra quaû cuõng voâ löôïng voâ taän, coù theå goïi laø Haèng Tuøy Chuyeån. Chuûng

töû thieän vaø baát thieän..v..v.... gaëp duyeân lieàn sanh ra quaû cuõng coù theå goïi laø Haèng Tuøy

Chuyeån. Nhöng baûy Chuyeån Thöùc coù khi sinh hoaït giaùn ñoaïn, khoâng töông öng cuøng vôùi

phaùp chuûng töû, cho neân chæ rieâng Thöùc thöù taùm môùi ñaày ñuû nghóa Haèng Tuøy Chuyeån.

4.- Taùnh Quyeát Ñònh: chuû yeáu laø tuøy theo coâng naêng hieän haønh huaân sanh ra naêng löïc cuûa

nhaân, quyeát ñònh nhaân thieän sanh ra quaû thieän, nhaân aùc sanh ra quaû aùc, nhaân voâ kyù sanh ra

quaû voâ kyù, nhôø ñoù chuûng töû môùi coù theå keát thaønh. Ñaây laø phaùp nhaèm baøi tröø hoïc thuyeát cho

raèng quaû khoâng tuøy theo nhaân.

5.- Ñaõi Chuùng Duyeân: töùc laø lyù luaän veà caùc duyeân sanh ra quaû. Baûn thaân chuûng töû khoâng

theå sanh ra quaû, caàn phaûi chôø ñôïi caùc ñieàu kieän khaùc ñaày ñuû hoaøn toaøn thì môùi coù coâng naêng

ñeå sanh ra quaû. Nhaân toá ñaây coù ñaày ñuû caùc duyeân hoäi hôïp môùi goïi laø chuûng töû. Hoïc thuyeát

naày nhaèm baøi tröø hoïc thuyeát “Töï Nhieân Nhaân”. Nhö lyù luaän Thöôïng Ñeá laø töï nhieân maø coù

ñeàu sai traùi vôùi duyeân khôûi.

6.- Daãn Töï Quaû: chính laø caùc quaû baùo khoâng gioáng nhau cuûa saéc phaùp vaø taâm

phaùp..v..v..... moãi moãi ñeàu do chuûng töû daãn ñaïo sanh khôûi. Quaû hieän haønh cuûa saéc phaùp laø do

chuûng töû cuûa saéc phaùp daãn ñaïo sanh khôûi, quaû hieän haønh cuûa taâm phaùp laø do chuûng töû cuûa

taâm phaùp daãn ñaïo sanh khôûi. Hoïc thuyeát naày cuõng nhaèm baøi tröø hoïc thuyeát “Thöôïng Ñeá saùng

taïo vaïn vaät”; nguyeân do moät nhaân khoâng theå sanh ra nhieàu quaû, baèng khoâng thì quaû baùo phaûi

neân gioáng nhau.

Qua nhöõng thuyeát minh ôû tröôùc chæ coù chuûng töû cuûa Thöùc Caên Baûn thöù taùm döïa treân coâng

naêng sai bieät nôi quaû sanh khôûi ñeå nhaän thöùc thì hoaøn toaøn ñaày ñuû yù nghóa saùu loaïi chuûng töû

14

naøy, cho neân coù theå goïi laø chuûng töû. Ngoaøi ra baûy Chuyeån Thöùc ñeàu khoâng coù tö caùch cuûa

chuûng töû.

PHAÀN II:

PHAÂN LOAÏI CHUÛNG TÖÛ

Chuûng töû ñaõ coù coâng naêng sai bieät sanh ra quaû thì thuoäc loaïi phaùp höõu vi. Phaùp höõu vi bao

goàm coù phaùp höõu laäu cuûa phieàn naõo vaø phaùp voâ laäu cuûa khoâng phieàn naõo. Nhaân cuûa chuûng töû

ñaây cuõng coù theå phaân laøm chuûng töû höõu laäu vaø chuûng töû voâ laäu. Phaàn naøy xin töôøng thuaät nhö

sau:

Thaønh Duy Thöùc Luaän giaûi thích raèng: “Caùc chuûng töû höõu laäu cuøng vôùi Thöùc Dò Thuïc, theå

thì khoâng phaân bieät, nhöng chuùng bao goàm taùnh voâ kyù. Nhaân vaø quaû vì coù taùnh thieän

aùc..v..v.... cho neân cuõng goïi laø thieän, laø aùc..v..v.... Caùc chuûng töû voâ laäu khoâng coù thaâu nhieáp

taùnh Thöùc Dò Thuïc. Nguyeân vì nhaân vaø quaû cuûa chuûng töû voâ laäu ñeàu thaâu nhieáp toaøn laø taùnh

thieän, cho neân môùi goïi laø thieän.”

Vaên treân vöøa trình baøy laø caên cöù nôi söï sai bieät cuûa ba taùnh ñeå xeùt ñònh ñieåm baát ñoàng

cuûa chuûng töû höõu laäu vaø chuûng töû voâ laäu; chuûng töû höõu laäu vaø Thöùc Dò Thuïc ñeàu gioáng nhau,

nghóa laø theå taùnh cuûa chuùng ñeàu thuoäc veà voâ kyù, coøn neáu töø nôi nhaân cuûa coâng naêng huaân taäp

vaø quaû cuûa khôûi hieän haønh maø noùi thì ñeàu coù ñaày ñuû ba taùnh, thieän, aùc vaø voâ kyù. Rieâng theå

cuûa chuûng töû voâ laäu thì khoâng gioáng nôi Thöùc Dò Thuïc, töùc laø khoâng phaûi ôû trong sanh töû taïo

taùc nghieäp aùc, maø noù thuaàn tuùy taùnh thieän hoaëc taùnh thanh tònh. Taïi sao theá? Nguyeân vì söï

taùc duïng cuûa noù quan heä ñeán naêm Bieán Haønh, naêm Bieät Caûnh vaø möôøi moät phaùp Thieän hoå

trôï. Noùi caùch khaùc, chuûng töû voâ laäu cuøng taát caû Taâm luoân luoân quan heä, bao goàm caû quan heä

naêm Bieán Haønh. Lyù do chuùng thöôøng thích thuù trong söï chöùng bieát nôi caûnh sôû quaùn, cho neân

Taâm Sôû Duïc khoâng bao giôø dieät. Ñoái vôùi caûnh sôû quaùn luoân luoân giöõ laáy daáu tích, cho neân

Taâm Sôû Thaéng Giaûi khoâng bao giôø dieät. Ñoái vôùi caûnh ñaõ töøng tieáp nhaän luoân luoân nhôù roõ,

cho neân Taâm Sôû Nieäm khoâng bao giôø dieät. Theá Toân khoâng coù taâm baát ñònh, cho neân Taâm Sôû

Ñònh khoâng bao giôø dieät. Ñoái vôùi taát caû phaùp thöôøng choïn löïa, cho neân Taâm Sôû Hueä khoâng

bao giôø dieät. Vì Taâm Sôû Tín..v..v.... thöôøng quan heä thanh tònh, cho neân chuûng töû voâ laäu ñaày

ñuû möôøi moät phaùp Thieän. Vì khoâng oâ nhieãm cho neân khoâng quan heä cuøng vôùi Phieàn Naõo Caên

Baûn vaø Tuøy Phieàn Naõo. Vì khoâng phaân taùn dao ñoäng, cho neân khoâng quan heä caùc Taâm Sôû

Baát Ñònh nhö: OÁ Taùc, Thuøy Mieân, Taàm, Töù..v..v.... (Chuù thích 7).

Coøn nöõa caên cöù theo coâng naêng sanh ra quaû cuûa chuûng töû, coù theå phaân laøm hai loaïi:

Chuûng Töû Nghieäp vaø Chuûng Töû Danh Ngoân. Chuûng Töû Nghieäp töùc laø nhaân toá thuùc ñaåy cuûa

luaân hoài, coøn Chuûng Töû Danh Ngoân töùc laø nhaân toá taøi lieäu cuûa luaân hoài. Chuûng Töû Nghieäp laø

chæ cho phaåm ñöùc, ñaày ñuû ba taùnh. Chuûng Töû Danh Ngoân laø chæ cho taøi naêng vaø theå cuûa noù

15

tuy laø voâ kyù, nhöng tuøy theo söï thuùc ñaåy cuûa Chuûng Töû Nghieäp maø sanh ra ba taùnh: thieän, aùc,

voâ kyù. Nhaân ñaây phaù tröø ngaõ chaáp laø ra tay töø nôi Chuûng Töû Nghieäp naøy. Coøn phaù tröø phaùp

chaáp laø ra tay töø Chuûng Töû Danh Ngoân lieàn caûi bieán taát caû phaùp theá gian vaø phaùp xuaát theá

gian ñaõ hoïc khieán trong taâm khoâng coøn ñaïo lyù naøo caû.

Chuûng töû cuõng goïi laø taäp khí, nghóa laø töø voâ thæ ñeán nay caù taùnh treân choã oâ nhieãm trong

taâm ñieàn [Taâm ñieàn: laø mieáng roäng cuûa taâm] cuûa chuùng sanh vaø söï lyù choã nhaän bieát, theo

Thaønh Duy Thöùc chia laøm ba loaïi: “Sanh töû töông tuïc laø do caùc taäp khí; nhöng caùc taäp khí coù

ba loaïi: Taäp Khí Danh Ngoân, Taäp Khí Ngaõ Chaáp vaø Taäp Khí Höõu Chi.”

“1.- Taäp Khí Danh Ngoân, nghóa laø caùc phaùp höõu vi moãi phaùp töï coù chuûng töû danh ngoân

rieâng bieät goïi laø Thaân Chuûng; Danh Ngoân cuõng coù hai loaïi: Danh Ngoân Bieåu Nghóa vaø Danh

Ngoân Hieån Caûnh.”

“a. Danh Ngoân Bieåu Nghóa, nghóa laø khaû naêng giaûi nghóa baèng aâm

thanh rieâng bieät.”

“b. Danh Ngoân Hieån Caûnh, nghóa laø khaû naêng hieåu bieát Taâm vaø Caûnh

cuøng Taâm Sôû. Hai danh ngoân ñoù huaân taäp thaønh chuûng töû vaø cuõng

do chuûng töû hai danh ngoân noùi treân taïo taùc thaønh nhaân duyeân sai

bieät cuûa caùc phaùp höõu vi.”

“2.- Taäp Khí Ngaõ Chaáp: nghóa laø chuûng töû hö voïng chaáp ngaõ vaø ngaõ

sôû. Ngaõ chaáp cuõng coù hai loaïi: Ngaõ Chaáp Caâu Sanh vaø Ngaõ Chaáp

Phaân Bieät.”

“a. Ngaõ Chaáp Caâu Sanh: [Ngaõ chaáp naøy sanh khôûi cuøng vôùi höõu tình]

phaûi tu taäp ñoaïn tröø chaáp tröôùc ngaõ vaø ngaõ sôû.”

“b. Ngaõ Chaáp Phaân Bieät: [Ngaõ chaáp naøy do phaân bieät sanh ra] töùc laø

kieán chaáp sôû ñoaûn cuûa ngaõ vaø ngaõ sôû. Hai loaïi ngaõ chaáp ñaây huaân

taäp thaønh chuûng töû vaø cuõng do chuûng töû hai loaïi ngaõ chaáp ñoù khieán

cho caùc höõu tình trôû neân sai bieät nhau giöõa mình vaø ngöôøi.”

“3.- Taäp Khí Höõu Chi: nghóa laø nghieäp chuûng töû dò thuïc chieâu caûm ba

coõi. Höõu Chi coù hai loaïi: höõu laäu thieän vaø chö baát thieän.”

“a. Höõu Laäu Thieän: nghóa laø coâng naêng chieâu caûm nghieäp quaû khaû

aùi.”

“b. Chö Baát Thieän: nghóa laø coâng naêng chieâu caûm nghieäp quaû khoâng

phaûi aùi. Hai loaïi taäp khí höõu chi naøy huaân taäp thaønh chuûng töû vaø

16

cuõng do chuûng töû hai loaïi taäp khí ñoù khieán cho quaû Dò Thuïc ñeán

choã thieän aùc sai bieät. Neân bieát ngaõ chaáp vaø taäp khí höõu chi ñoái vôùi

quaû sai bieät laø thuoäc veà Taêng Thöôïng Duyeân.” (Chuù thích 8).

Giôø ñaây ñem chuûng loaïi taäp khí trình baøy roõ nôi ñoà bieåu nhö sau:

Taát caû phaùp höõu vi ñeàu do Taäp Khí Danh Ngoân taïo thaønh, goïi laø “Thaân Chuûng”. Danh

Ngoân Bieåu Nghóa nghóa laø khaû naêng giaûi thích nghóa lyù baèng aâm thanh, ngoân ngöõ vaø vaên töï.

Maø ñoái töôïng bò giaûi thích chính laø Danh Ngoân Hieån Caûnh. Nhöõng Danh Ngoân ñoù trôû laïi toàn

taïi nôi Taâm, Taâm Sôû maø töï Taâm nhaän bieát laáy.

Ngaõ Chaáp Caâu Sanh, nghóa laø töø voâ thæ ñeán nay, Thöùc thöù saùu vaø Thöùc thöù baûy huaân taäp

noäi chuûng töû hö voïng, nhöõng naêng löïc huaân taäp ñaây luoân luoân chuaån bò ñaày ñuû cuøng vôùi thaân

theå, khoâng ñôïi taø sö vaø phaân bieät sai laàm, chaïy theo nhaân duyeân ñeå cuøng sanh khôûi hieän

haønh, cho neân goïi laø Caâu Sanh. Ngaõ Chaáp Caâu Sanh coù theå phaân laøm hai loaïi:

a. Thöôøng Töông Tuïc, nghóa laø Thöùc thöù baûy duyeân nôi Thöùc thöù taùm phaùt khôûi Töôùng töï

Taâm vaø chaáp cho noù laø thaät ngaõ.

b. Höõu Giaùn Ñoaïn, nghóa laø Thöùc thöù saùu duyeân nôi naêm Töôùng Thuû Uaån cuûa naêm Thöùc

bieán hieän, hoaëc toaøn boä naêm Töôùng Thuû Uaån cuûa naêm Thöùc bieán hieän, hoaëc caù bieät

cuûa moãi Töôùng Thuû Uaån do moãi Thöùc bieán hieän, phaùt khôûi Töôùng töï Taâm vaø chaáp cho

noù laø thaät ngaõ.

Taäp

Khí

Taäp Khí

Danh Ngoân

Taäp Khí

Ngaõ Chaáp

Taäp Khí

Höõu Chi

Danh Ngoân Bieåu Nghóa

Dang Ngoân Hieån Caûnh

Ngaõ Chaáp Caâu Sanh

Ngaõ Chaáp Phaân Bieät

Höõu Laäu Thieän

Chö Baát Thieän

17

Ngaõ Chaáp Caâu Sanh thì raát vi teá cho neân khoù ñoaïn tröø; nhaát ñònh sau khi kieán ñaïo nôi

trong ngoâi vò tu ñaïo vaø phaûi tu taäp phaùp quaùn Sanh Khoâng thuø thaéng khoâng cho giaùn ñoaïn thì

môùi coù theå tröø döùt.

Ngaõ Chaáp Phaân Bieät laø phaûi döïa vaøo naêng löïc ngoaïi duyeân, khoâng cuøng Caâu Sanh xuaát

hieän. Caàn yeáu laø noù phaûi ñôïi chôø taø giaùo vaø phaân bieät sai laàm, roài sau ñoù môùi hieän haønh phaân

bieät, cho neân goïi laø Phaân Bieät. Ngaõ Chaáp Phaân Bieät chæ coù ôû trong YÙ Thöùc thöù saùu maø thoâi.

Ngaõ Chaáp Phaân Bieät ñaây cuõng coù theå phaân laøm hai loaïi: Uaån Keá Ngaõ vaø Ly Uaån Keá Ngaõ.

Uaån Keá Ngaõ nghóa laø chaáp naêm Uaån cho laø thaät ngaõ thöôøng taïi; Ly Uaån Keá Ngaõ nghóa laø

chaáp ngoaøi naêm Uaån ra rieâng coù moät Ngaõ Töôùng thöôøng truï khoâng baûn chaát, roài phaân bieät

tính toaùn chaáp cho laø thaät ngaõ. Ngaõ Chaáp Phaân Bieät thuoäc veà töôùng thoâ cho neân deã ñoaïn tröø,

khi baét ñaàu thaáy ñaïo quaùn taát caû phaùp ñeàu laø sanh khoâng chaân nhö lieàn coù theå tröø dieät ngay.

Taäp Khí Höõu Chi laø chieâu caûm chuûng töû nghieäp cuûa ba coõi keát thaønh quaû Dò Thuïc. Tuøy

thuoäc vaøo thieän höõu laäu hoaëc caùc nghieäp baát thieän huaân taäp thaønh chuûng töû ñeå chieâu caûm quaû

baùo thieän aùc. Ngaõ Chaáp vaø Taäp Khí Höõu Chi khoâng coù phaùp naøo ñôn ñoäc maø toàn taïi, taát

nhieân phaûi nöông töïa vaøo nôi Taäp Khí Danh Ngoân vaø khi ñoái vôùi quaû sai bieät lieàn taïo thaønh

Taêng Thöôïng Duyeân. Choã goïi Quaû Sai Bieät, nghóa laø Taäp Khí Ngaõ Chaáp khieán höõu tình phaùt

khôûi quan nieäm mình vaø ngöôøi sai bieät nhau. Taäp Khí Höõu Chi khieán Quaû Dò Thuïc sanh caùc

coõi thieän aùc khaùc nhau.

PHAÀN III:

HEÄ PHAÙI SAI BIEÄT CUÛA HOÏC THUYEÁT CHUÛNG TÖÛ

Phaân ñònh caùc loaïi chuûng töû nhö ñaõ töôøng thuaät ôû treân lieàn phaùt sanh moät vaán ñeà: Nhöõng

loaïi chuûng töû ñaây laø saün coù baåm sanh [tieân thieân] hoaëc môùi sanh do haäu thieân [sau khi sanh]

huaân taäp? Xöa nay coù raát nhieàu hoïc thuyeát thaûo luaän vaán ñeà naøy. Ñaàu tieân quan troïng nhaát

coù ba nhaø chuû tröông laø Hoä Nguyeät, Nan Ñaø vaø Hoä Phaùp. Nhöõng chuû tröông cuûa ba nhaø naøy

ñöôïc töôøng thuaät nhö sau:

1.- Phaùi Baûn Höõu cuûa Luaän sö Hoä Nguyeät: Luaän sö Hoä Nguyeät chuû tröông: “Taát caû chuûng

töû ñeàu coù baûn taùnh, khoâng phaûi sanh ra töø nôi huaân taäp, do naêng löïc huaân taäp khieán coù theå

taêng tröôûng.” (Chuù thích 9). Luaän sö noùi raèng, taát caû chuûng töû höõu laäu voâ laäu ñöôïc taøng tröû

trong Thöùc thöù taùm ñeàu laø coù töï nhieân [baåm sanh] maø khoâng phaûi coù töø nôi huaân taäp. Cho

ñeán löïc löôïng cuûa huaân taäp chæ khieán cho chuûng töû baûn taùnh coù theå taêng tröôûng maø thoâi,

nhöng noù khoâng theå saûn sanh chuûng töû môùi. Xin daãn kinh vaên sau ñaây ñeå chöùng minh:

18

*- Kinh Voâ Taän YÙ: “Taát caû höõu tình, töø voâ thæ ñeán nay, coù moãi moãi giôùi

[chuûng töû], nhö caùc ñieàu aùc hoäi tuï laïi maø coù nhöõng phaùp nhö theá.”

*- Kinh A Tyø Ñaït Ma: “Nhöõng Giôùi töø xöa ñeán nay, taát caû phaùp..v..v....

ñeàu nöông töïa.”

*- Luaän Du Giaø Sö Ñòa: “Theå cuûa caùc chuûng töû töø voâ thæ ñeán nay, taùnh

tuy voán coù, maø do nhieãm tònh huaân taäp neân môùi phaùt sanh.” “Ñòa

Nguïc thaønh töïu ba nguoàn goác voâ laäu laø do caùc chuûng töû khoâng hieän

khôûi.”

Chöõ “Giôùi” ñaây laø teân rieâng cuûa chuûng töû, töùc laø nghóa cuûa nhaân (nguyeân lai), yù noùi raèng:

töø voâ thæ ñeán nay, chuûng töû laø nguyeân nhaân saûn sanh taát caû chuùng sanh höõu tình. Maëc duø

Luaän sö daãn kinh vaên ñeå chöùng minh chuûng töû voán coù, nhöng Luaän sö sô xuaát cho raèng nghóa

cuûa chuûng töû thì saùt na dieät. Neáu nhö khoâng coù phaùp naøo huaân sanh caû, nhö theá ñeán sau cuøng

chuûng töû seõ bò tieâu dieät gaàn heát. Laïi nöõa Kinh A Tyø Ñaït Ma noùi raèng: “Caùc phaùp nôi trong

Taïng Thöùc, Taïng Thöùc nôi trong caùc phaùp cuõng theá, laãn nhau laøm quaû taùnh vaø cuõng thöôøng

laøm nhaân taùnh.” YÙ ñaây noùi raèng, caùc phaùp hieän haønh cuûa baûy Chuyeån Thöùc cuøng vôùi Thöùc

thöù taùm luoân luoân quan heä nhau chuyeån bieán sanh thaønh vaø laãn nhau laøm nhaân quaû. Dó nhieân

ñaõ laãn nhau laøm nhaân quaû thì chuûng töû Thöùc thöù taùm coù theå sanh caùc phaùp hieän haønh maø caùc

phaùp hieän haønh cuõng coù theå huaân sanh chuûng töû taùm Thöùc. Töø lyù luaän ñoù, chuûng töû maëc duø

baûo laø baûn höõu, nhöng khoâng vieân maõn cho laém.

2.- Phaùi Taân Huaân cuûa Luaän sö Nan Ñaø: Luaän sö nhaän thöùc raèng: “Chuûng töû ñeàu do huaân

taäp maø sanh ra, Sôû Huaân ( chuûng töû) vaø Naêng Huaân (phaùp hieän haønh), caû hai ñeàu coù töø voâ thæ,

cho neân caùc chuûng töû thaønh töïu cuõng töø voâ thæ.” (Chuù thích 10). YÙ ñaây noùi raèng, chuûng töû nhaát

ñònh phaûi do huaân taäp môùi coù, nhöng chuûng töû cuûa sôû huaân vaø caùc phaùp hieän haønh cuûa naêng

huaân, caû hai xöa nay ñeàu coù. Xin daãn chöùng kinh vaên nhö sau:

*- Ña Giôùi Kinh: “Taâm cuûa caùc höõu tình, vì bò caùc phaùp nhieãm tònh

huaân taäp, cho neân choã huaân taäp coù voâ löôïng chuûng töû.”

*- Luaän Nhieáp Ñaïi Thöøa: “Noäi chuûng töû nhaát ñònh coù huaân taäp, coøn

ngoaïi chuûng töû thì hoaëc coù hoaëc khoâng.”

Ñieåm quan taâm ôû choã chuûng töû höõu laäu xöa thì khoâng coù maø nay thì coù, cho neân goïi laø

ñaéc thoâng. Cho ñeán chuûng töû voâ laäu “Noùi raèng do nghe maø huaân taäp vaø do nghe chaùnh phaùp

Tònh Phaùp Giôùi Ñaúng Löu [Tònh Phaùp Giôùi cuøng loaïi taùnh] maø huaân khôûi.” (Chuù thích 11).

Theo Luaän sö nhaän ñònh laø tröôùc khi chöa nghe Tònh Phaùp Huaân Taäp, luùc ñoù laø thuoäc veà höõu

laäu theá gian vaø sau khi ñaõ nghe ñöôïc Tònh Phaùp Giôùi Huaân Taäp thì luùc ñoù laïi laø taùnh chuûng töû

voâ laäu cuûa taâm xuaát theá. Nhaän ñònh ñaây cuõng coù vaán ñeà, ñuùng nhö höõu laäu coù theå trôû thaønh

chuûng töû voâ laäu, nhö theá voâ laäu laïi cuõng coù theå trôû thaønh chuûng töû höõu laäu. Ñaïo lyù naøy neáu

19

ñöôïc thaønh laäp thì chö Phaät laïi coù theå bò luøi maát trôû thaønh keû phaøm phu, phaùp thieän aùc cuõng

coù theå laøm nhaân quaû laãn nhau. Bao nhieâu ñoù cuõng ñuû chöùng minh chuûng töû voâ laäu tuyeät ñoái

khoâng phaûi huaân sanh töø nôi chuûng töû höõu laäu. Hôn nöõa sôû huaân vaø naêng huaân caû hai ñeàu coù

töø voâ thæ; theá thì sôû huaân tröôùc ñaõ coù vaø phaùp naêng huaân tröôùc laïi cuõng coù sao? Neáu ñuùng theá

thì chuûng töû cuûa sôû huaân tröôùc ñaõ coù cuõng gioáng nhö luaän thuyeát Chuûng Töû Baûn Höõu. Coøn

nhö phaùp cuûa naêng huaân tröôùc ñaõ coù thì phaùp naêng huaân töø ñaâu sanh ra? Phaùp naêng huaân neáu

nhö khoâng coù chuûng töû naøo sanh ra thì laøm sao coù phaùp hieän haønh cuûa naêng huaân? Luaän lyù

ñaây khoâng hôïp tính khaùch quan cuûa hieän töôïng laø tröùng gaø coù tröôùc hay con gaø coù tröôùc. Theá

neân luaän lyù cho chuûng töû laø taân huaân thì khoâng hoaøn toaøn vieân maõn.

3.- Phaùi Chieát Trung cuûa Luaän Sö Hoä Phaùp: Luaän sö chuû tröông raèng: “Caùc chuûng töû coù

hai loaïi: moät laø Baûn Höõu, nghóa laø töø voâ thæ ñeán nay, trong Thöùc Dò Thuïc ñaõ coù nhö theá vaø

sanh ra coâng naêng sai bieät cuûa Uaån, Xöù, Giôùi, cho neân goïi laø Baûn Taùnh Truï Chuûng; hai laø Thæ

Khôûi, nghóa laø töø voâ thæ ñeán nay, moãi moãi phaùp hieän haønh ñeàu do huaân taäp maø coù chuûng töû,

cho neân goïi laø Taäp Sôû Thaønh Chuûng Töû.” (Chuù thích 12). Theo Thaønh Duy Thöùc Luaän Thuaät

Kyù giaûi thích: “Chuûng Töû Voâ Laäu ôû ngoâi vò chöa taêng tröôûng goïi laø Baûn Taùnh Tru ï, sau khi

taêng tröôûng goïi laø Taäp Sôû Thaønh. Chuûng töû Höõu Laäu cuõng gioáng nhö theá; Baûn Höõu khi chöa

huaân taäp vaø taêng tröôûng ñöôïc goïi laø Baûn Taùnh Truï Chuûng, sau khi ñaõ huaân taäp vaø taêng

tröôûng ñöôïc goïi laø Taäp Sôû Thaønh.” (Chuù thích 13). Luaän sö Hoä Phaùp cho chuûng töû ñaõ coù Baûn

Höõu tröôùc khi chöa huaân taäp vaø cuõng cho coù chuûng töû Taân Sanh sau khi ñöôïc huaân taäp. Söï

huaân taäp cuûa chuûng töû ñoái vôùi chuûng töû Baûn Höõu goïi laø Huaân Taêng vaø ñoái vôùi chuûng töû Taân

Huaân goïi laø Huaân Sanh. Nhaân ñaây Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän giaûi thích raèng: “Do nghe maø huaân

taäp vaø do nghe Chaùnh Phaùp Tònh Phaùp Giôùi Ñaúng Löu maø huaân khôûi.” YÙ ñaây noùi raèng, chuûng

töû Baûn Höõu Voâ Laäu cuõng nhôø huaân taäp nhöõng Chaùnh Phaùp ñaõ nghe qua khieán ñöôïc sanh

tröôûng. Maø khoâng phaûi cho raèng, nhôø nghe Chaùnh Phaùp môùi coù theå töø chuûng töû höõu laäu huaân

sanh chuûng töû voâ laäu. Noùi ngöôïc laïi, chuûng töû höõu laäu vaø chuûng töû voâ laäu xöa nay ñeàu coù.

Neáu nhö duøng phaùp nhieãm thì chuûng töû höõu laäu lieàn huaân taäp khieán taêng tröôûng hoaëc môùi

sanh; coøn neáu duøng phaùp tònh thì chuûng töû voâ laäu lieàn huaân taäp khieán taêng tröôûng. Nhöng

thieän höõu laäu chaúng qua chæ laøm taêng thöôïng duyeân cho chuûng töû voâ laäu maø thoâi. Nguyeân vì

chuùng sanh voán ñaõ coù chuûng töû voâ laäu, töø xöa ñeán nay chöa töøng hieän haønh; Töôùng cuûa

chuûng töû voâ laäu thì raát vi teá, tieàm aån saâu thaåm beân trong khoù bieát ñöôïc, neáu khoâng cung caáp

thieän phaùp höõu laäu gôïi yù thì khoù maø hieån hieän. Tröôøng hôïp nhö baäc sô hoïc cuûa ñaïo Phaät

thöôøng hay vì mong caàu coâng ñöùc maø haønh thieän, ñeán khi ñaït ñöôïc coâng phu thuaàn thuïc, taøi

naêng sau khi laõnh hoäi ñöôïc ñaïo lyù voâ ngaõ, töø töø baøi tröø coâng ñöùc cuûa Taâm maø hieåu roõ Tam

Luaân Theå Khoâng [ngöôøi boá thí, keû thoï thí vaø vaät boá thí, caû ba ñeàu khoâng]. Cho neân nhôø coù

thieän höõu laäu trôï duyeân thì chuûng töû voâ laäu töø töø theå hieän chaùnh nhaân xuaát theá.

Theo chuû tröông cuûa ba nhaø noùi treân, chæ coù ñaïo lyù Taân Huaân voá coù cuûa Luaän sö Hoä Phaùp

so saùnh laø vieân maõn. Töø ñoù chuùng ta suy ñònh raèng, chuûng töû voâ laäu vaø chuûng töû höõu laäu xöa

20

nay vaãn toàn taïi trong Taâm Ñieàn cuûa Thöùc thöù taùm, nhôø naêng löïc huaân taäp môùi coù theå khieán

cho taêng tröôûng vaø cuõng coù theå khieán cho taêng theâm.

PHAÀN IV:

SÖÏ SAÛN SANH CUÛA CHUÛNG TÖÛ

Tröôùc ñaõ baøn ñeán chuûng töû cuûa Baûn Thöùc nhôø naêng löïc huaân taäp coù theå taêng tröôûng hoaëc

môùi sanh. Giôø ñaây chuùng ta baét ñaàu baøn veà vaán ñeà löïc löôïng huaân taäp saûn sanh chuûng töû ñeå

nghieân cöùu theâm.

“Huaân Taäp” hai chöõ ñaây theo nhö Thuaät Kyù giaûi thích: “Huaân laø phaùt khôûi, hoaëc laø daãn

tôùi. Taäp laø sanh ra, laø gaàn guõi, laø pheùp taéc; nghóa laø phaùt khôûi daãn tôùi quaû nôi trong Baûn

Thöùc, khieán chuûng töû sanh khôûi, gaàn guõi khieán sanh tröôûng.” YÙ ñaây laø noùi, phaùp naêng huaân

cuûa baûy Chuyeån Thöùc cuøng vôùi phaùp sôû huaân cuûa Thöùc thöù taùm ñoàng thôøi hoøa hôïp; do söï taùc

duïng cuûa phaùp naêng huaân aûnh höôûng ñeán phaùp sôû huaân, khieán chuûng töû môùi sanh chöa sanh

khôûi lieàn sanh khôûi ngay vaø ñaõ sanh khôûi saün coù chuûng töû lieàn phaùt khôûi khieán taêng tröôûng.

Phaùp naêng huaân cuøng vôùi phaùp sôû huaân moãi moãi ñeàu ñaày ñuû boán ñieàu kieän môùi coù theå

thaønh laäp, boán ñieàu kieän ñoù rieâng theo Thaønh Duy Thöùc Luaän Thuaät Kyù giaûi thích nhö sau:

A.- Boán Ñieàu Kieän Cuûa Phaùp Sôû Huaân:

1.- Nghóa Taùnh Kieân Truï: Kieân laø nghóa an truï beàn bæ laâu daøi, maø khoâng phaûi laø nghóa

kieân maät. Ñaây laø noùi phaùp sôû huaân taát nhieân thæ chung phaûi laø moät loaïi lieân tuïc noái tieáp nhau

khoâng giaùn ñoaïn vaø khoâng coù bieán khaùc; maø coøn coù theå taùc duïng baûo trì taäp khí ñeå laøm phaùp

sôû huaân. Ñaây laø giaûn bieät nôi baûy Chuyeån Thöùc tröôùc vaø caùc Taâm Sôû cuûa chuùng cuøng vôùi Saéc

Phaùp. Nguyeân vì baûy Chuyeån Thöùc tröôùc vaø caùc Taâm Sôû cuûa chuùng cuøng vôùi tieáng

gioù..v..v.... cuûa Saéc Phaùp ñeàu laø chuyeån bieán di ñoäng, khoâng theå thöôøng truï, khoâng coù taùc

duïng chaáp trì chuûng töû, cho neân khoâng phaûi laø phaùp Sôû Huaân.

2.- Nghóa Taùnh Voâ Kyù: neáu nhö taùnh kieân truï maø cuõng laø phaùp sôû huaân, nhö theá Phaät Quaû

cuûa Thöùc thöù taùm cuõng laø taùnh kieân truï töông tuïc vaø cuõng laø sôû huaân sao? Vì khaùc bieät nhö

theá môùi noùi theá löïc cuûa taùnh voâ phuù voâ kyù laø yeáu keùm vaø cuõng nhôø yeáu keùm neân môùi trôû

thaønh phaùp sôû huaân. YÙ nghóa voâ kyù töùc laø chæ cho taùnh bình ñaúng cuûa Thöùc thöù taùm khoâng coù

choã traùi nghòch vaø nhôø ñoù môùi coù theå dung naïp taäp khí. Caên cöù vaøo nguyeân nhaân cuûa ñieàu noùi

treân thì theá löïc cuûa phaùp thieän, cuûa phaùp nhieãm quaù cöôøng thònh cho neân khoâng theå dung naïp

phaùp huaân taäp kia vaø cuõng khoâng theå trôû thaønh sôû huaân ñöôïc. Thí duï nhö traàm höông (laø duï

cho taùnh thieän), nhö cuû Toûi (laø duï cho taùnh aùc)..v..v.... ñeàu coù muøi thôm hoaëc muøi hoâi maïnh

21

yeáu cao ñoä; höông thôm khoâng theå dung naïp taäp khí cuûa muøi hoâi thoái vaø muøi hoâi thoái khoâng

theå dung naïp taäp khí cuûa muøi höông thôm. Thí duï ñaây laø chæ cho phaùp thieän phaùp nhieãm ñeàu

khoâng theå dung naïp huaân taäp phaùp thieän phaùp aùc khaùc vôùi noù. Theá neân Nhö Lai Tònh Thöùc

thöù taùm ñoäc nhaát chæ laø taùnh thieän, khoâng theå tieáp nhaän khoâng phaûi phaùp sôû huaân.

3.- Nghóa Taùnh Khaû Huaân: yù khaû huaân ñaây laø chæ cho töï theå cuûa Thöùc A Laïi Da thöù taùm;

töï theå naøy thì töï taïi vaø taùnh cuûa noù khoâng phaûi kieân cöôøng, khoâng phaûi tinh vi, vì theá môùi coù

theå dung naïp taäp khí, cho neân goïi laø sôû huaân. Ñaây laø so saùnh söï khaùc bieät giöõa phaùp Sôû Huaân

cuøng vôùi caùc phaùp Bieán Haønh..v..v.... goàm 51 Taâm Sôû töông öng vaø caùc phaùp Hö Khoâng Voâ

Vi..v..v.... Nguyeân vì Taâm Sôû ñeàu coù taùnh chaát ñoäc laäp ñaëc bieät cuûa chuùng laø Y Tha Khôûi maø

Hö Khoâng Voâ Vi thì khoâng chöôùng ngaïi taát caû vaät vaø taát caû vaät cuõng khoâng chöôùng ngaïi

phaùp voâ vi, cho neân khoâng phaûi laø phaùp Sôû Huaân.

4.- Nghóa Taùnh Hoøa Hôïp cuøng vôùi Naêng Huaân: cuøng vôùi Naêng Huaân hoøa hôïp thì môùi coù

theå töông öng, yù ñaây baûo raèng Thöùc A Laïi Da thöù taùm cuøng phaùp Naêng Huaân caàn phaûi ñoàng

thôøi, ñoàng xöù, khoâng phaûi ngay lieàn, khoâng phaûi ly caùch môùi laø sôû huaân. Quaû ñuùng nhö theá,

duø coù tröôùc vaø coù sau, chính töï baûn thaân mình khoâng ñuû khaû naêng huaân taäp ñeå thaønh chuûng

töû. Noùi caùch khaùc, ta taïo toäi loãi, ngöôøi khaùc khoâng theå thay maët chòu toäi, nghieäp ñaõ taïo ôû quaù

khöù hoaëc vò lai, hieän taïi cuõng khoâng theå huaân taäp.

Thöùc A Laïi Da thöù taùm ñaõ ñöôïc töôøng thuaät ñaày ñuû boán nghóa ôû treân, cho neân coù theå laøm

thaønh phaùp sôû huaân vaø cuõng chính laø naêng löïc chaáp trì chuûng töû khieán khoâng cho maát. Ngoaøi

ñaây ñaõ coù phaùp sôû huaân thì taát nhieân cuõng phaûi coù phaùp naêng huaân; phaùp naêng huaân chính laø

baûy Chuyeån Thöùc vaø chuùng cuõng ñaày ñuû boán ñieàu kieän nhö sau:

B.- Boán Ñieàu Kieän Cuûa Phaùp Naêng Huaân:

1.- Nghóa Höõu Sanh Dieät: nghóa laø phaùp naøy khoâng phaûi thöôøng truï, chuû yeáu laø chuyeån

bieán töøng saùt na töøng saùt na moät thì môùi coù theå taùc duïng huaân taäp vaø môùi coù theå huaân taäp

hieän phaùp thaønh chuûng töû. Ñaây laø giaûi thích söï khaùc bieät cuûa chuùng ñoái vôùi Phaùp Voâ Vi thuoäc

loaïi tröôùc sau khoâng bieán, khoâng sanh, khoâng dieät.

2.- Nghóa Höõu Thaéng Duïng: nghóa laø theá löïc cuûa nhöõng phaùp naøy taêng tröôûng phoàn vinh

môùi coù theå höôùng daãn taäp khí vaø môùi coù theå huaân taäp. Thaéng Duïng coù hai loaïi: moät laø Naêng

Duyeân Thaéng Duïng vaø hai laø Cöôøng Thònh Thaéng Duïng. Naêng Duyeân Thaéng Duïng chính laø

chæ cho Taâm vaø Phaùp Taâm Sôû. Cöôøng Thònh Thaéng Duïng chính laø chæ cho taùnh thieän aùc hoaëc

taùnh höõu phuù voâ kyù. Phaùp Naêng Huaân taát nhieân phaûi trang bò ñaày ñuû hai thöù Thaéng Duïng

naøy. Ñaây laø giaûi thích söï khaùc bieät cuûa chuùng ñoái vôùi Saéc Phaùp vaø Taâm Dò Thuïc, ñoái vôùi

Taâm vaø Taâm Sôû Voâ Phuù Voâ Kyù cuûa Thöùc thöù taùm vaø Taâm Nghieäp Quaû Voâ Kyù trong Thöùc

22

thöù saùu. Nguyeân vì Saéc Phaùp chæ coù cöôøng thònh thaéng duïng maø khoâng coù naêng duyeân thaéng

duïng; coøn Taâm Dò Thuïc..v..v.... thì coù naêng duyeân thaéng duïng maø khoâng coù cöôøng thònh

thaéng duïng; hôn nöõa khoâng coù phaùp töông öng laø khoâng coù hai duïng cuï noùi treân. Vì theá ñeàu

khoâng theå trôû thaønh Phaùp Naêng Huaân vaø Chuûng Töû Huaân Sanh.

3.- Nghóa Höõu Taêng Giaûm: nghóa laø phaùp naøy khoâng chæ coù thaéng duïng maø laïi coù theå taêng

giaûm ñeå gieo troàng vaø giöõ gìn taäp khí, cho neân môùi goïi laø Naêng Huaân. Ñaây laø giaûi thích söï

khaùc bieät cuûa chuùng ñoái vôùi phaùp thieän Phaät Quaû, khoâng taêng khoâng giaûm, neân khoâng phaûi laø

naêng huaân.

4.- Nghóa Hoøa Hôïp Cuøng Vôùi Sôû Huaân: nghóa laø phaùp naêng huaân cuøng vôùi phaùp sôû huaân

caàn yeáu laø phaûi ñoàng thôøi, ñoàng xöù, khoâng ngay lieàn, khoâng ly caùch thì chuûng töû môùi coù theå

huaân sanh. Ñaây laø giaûi thích söï khaùc bieät cuûa chuùng ñoái vôùi tha thaân vaø saùt na tröôùc sau.

Söï keát quaû töø nôi phaùn ñoaùn cuûa boán nghóa noùi treân, chæ coù baûy Chuyeån Thöùc vaø Taâm Sôû

töông öng cuûa chuùng thì môùi ñuùng laø Naêng Huaân, ngoaøi ra caùc phaùp khaùc ñeàu khoâng phaûi

theá. Baûy Chuyeån Thöùc cuûa naêng huaân cuøng vôùi Thöùc Dò Thuïc cuûa sôû huaân khi sanh khôûi thì

cuøng sanh vaø khi dieät thì cuøng dieät. YÙ nghóa cuûa huaân taäp nôi söï thaønh töïu thì gioáng nhau.

Ñaây môùi coù theå khieán chuûng töû Thöùc Dò Thuïc sôû huaân nhôø ñoù maø sanh tröôûng, cho neân goïi

chuùng laø huaân taäp.

PHAÀN V:

SÖÏ CHUYEÅN BIEÁN CUÛA CHUÛNG TÖÛ

ÔÛ tröôùc chuùng ta baøn ñeán chuûng töû laø danh xöng rieâng bieät cuûa Thöùc vaø Thöùc laø danh

xöng chung cuûa chuûng töû. Nhaân ñaây söï chuyeån bieán cuûa chuûng töû cuõng goïi laø Thöùc Chuyeån

Hoùa, ñaây laø thuyeát minh quaù trình chuûng töû sanh khôûi hieän haønh.

Söï quan heä tình hình chuyeån bieán cuûa chuûng töû, xöa nay ñoái vôùi nhöõng baøi phaùp ñöôïc

dòch cuûa vaên Tuïng coù choã sai bieät nhau; Ngaøi Huyeàn Trang dòch laø: “Naêng Bieán ñaây coù ba,

goïi laø Dò Thuïc, Tö Löông vaø Lieãu Bieät Caûnh.” Nhöng Hoaéc Thao Hoái caên cöù nôi Tam Thaäp

Duy Thöùc cuûa ngaøi An Hueä giaûi thích raèng: “Chuyeån Hoùa ñaây coù ba, goïi laø Dò Thuïc, Tö

Löông vaø Caûnh Chi Bieåu Bieät.” (Chuù thích 14).

Töø hai baøi Tuïng ñaây xem ra raát roõ raøng coù hai ñieåm sai bieät nhau, töùc laø “Naêng Bieán” vaø

“Chuyeån Hoùa” cho ñeán Lieãu Bieät Caûnh Thöùc” vaø “Caûnh Chi Bieåu Bieät”. Tröôùc ñaõ thieân

troïng chieàu höôùng chuû quan, töùc laø “Naêng Bieán” “Naêng Lieãu”, sau ñoù thieân troïng chieàu

23

höôùng tónh laëng cuûa khaùch quan, töùc laø “Chuyeån Hoùa” “Bieåu Bieät”. Nay neâu ra söï sai bieät

cuûa hai ñieåm treân ñoái vôùi vaên Tuïng ñeå giaûi thích:

Thaønh Duy Thöùc Luaän giaûi thích: “Choã bieán töôùng cuûa Thöùc, maëc duø coù voâ löôïng chuûng

loaïi; nhöng Thöùc Naêng Bieán, phaân loaïi rieâng bieät chæ coù ba thöù: moät laø Dò Thuïc, hai laø Tö

Löông, ba laø Lieãu Bieät Caûnh. Ba thöù ñaây ñeàu goïi chung laø Naêng Bieán. Naêng Bieán cuõng coù

hai loaïi: moät laø Nhaân Naêng Bieán, nghóa laø hai Nhaân Ñaúng Löu Taäp Khí vaø Nhaân Dò Thuïc

trong Thöùc thöù taùm. Ñaúng Löu Taäp Khí laø do huaân taäp thieän, aùc, voâ kyù trong baûy Thöùc khieán

sanh tröôûng; hai laø Quaû Naêng Bieán, nghóa laø hai loaïi naêng löïc taäp khí ôû tröôùc [Nhaân Ñaúng

Löu vaø Nhaân Dò Thuïc] nhôø coù taùm Thöùc môùi phaùt sanh vaø hieän ra caùc thöù Töôùng.” (Chuù thích

15).

An Hueä Tam Thaäp Duy Thöùc giaûi thích: “Nöông nôi ñaây (Thöùc chuyeån hoùa) thì coù

ngaõ..v..v.... ñöôïc thieát laäp vaø coù phaùp..v..v.... ñöôïc thieát laäp. Laïi nöõa, (Thöùc chuyeån hoùa) ñaây

laïi coù taùnh nhaân vaø taùnh quaû khoâng gioáng nhau. Taùnh Nhaân chuyeån hoùa trong ñaây töùc laø Dò

Thuïc Taäp Khí vaø Ñaúng Löu Taäp Khí trong Thöùc A Laïi Da taêng tröôûng. Coøn Taùnh Quaû

chuyeån hoùa töùc laø khi Tuùc Nghieäp [nghieäp kieáp tröôùc] ñaõ ñöôïc vieân maõn, do nôi söï hoaït ñoäng

cuûa Dò Thuïc Taäp Khí khieán Thöùc A Laïi Da töø trong Chuùng Ñoàng Phaän [taùnh ñoàng loaïi] sanh

ra. Sau ñoù do nôi söï hoaït ñoäng cuûa Ñaúng Löu Taäp Khí khieán caùc Chuyeån Thöùc vaø YÙ nhieãm oâ

cuõng töø trong Thöùc A Laïi Da (sai bieät) maø sanh ra.” (Chuù thích 16).

Duy Thöùc Thuaät Kyù ñoái vôùi Thaønh Duy Thöùc Luaän coù ñoaïn giaûi thích raèng, xöa nay coù

choã pheâ bình (Thaáy trong An Hueä Tam Thaäp Duy Thöùc Thích quyeån 36 linh 3, trang 8) laø ñaây

noùi khoâng röôøm raø. Toâi nay trích ñoaïn choã yeáu ñieåm ñeå thaûo luaän vaø dung hoøa yù kieán treân

cuûa hai nhaø veà phöông dieän phaân tích quaù trình chuûng töû chuyeån bieán.

Khi taùnh chuûng töû voâ kyù ñaõ thaønh thuïc coøn ôû trong taùm Thöùc, do nghieäp löïc thuùc ñaåy

khieán noù xuaát hieän ngaõ töôùng (ngaõ ñaúng thi thieát) naêng tri, naêng duyeân vaø phaùp töôùng (phaùp

ñaúng thi thieát) sôû tri, sôû duyeân. Nguyeân lyù cuûa chuûng töû chuyeån bieán ñaây coù theå phaân thaønh

Nhaân Taùnh vaø Quaû Taùnh ñeå thuyeát minh; töø Nhaân Taùnh maø xem, coù Nhaân Dò Thuïc, coù Nhaân

ñoàng loaïi. Töø Quaû Taùnh maø xem, coù Quaû Dò Thuïc, coù Quaû Ñaúng Löu. Nhaân ñoàng loaïi töùc laø

Taäp Khí Ñaúng Löu, cuõng töùc laø chuûng töû Danh Ngoân, noù hình thaønh laø do hoaït ñoäng thieän, aùc,

voâ kyù..v..v.... cuûa baûy Thöùc tröôùc huaân taäp nôi Thöùc A Laïi Da khieán cho sanh tröôûng. Chuûng

töû Danh Ngoân töùc laø tri thöùc, laø naêng löïc chuyeân moân, ñeàu laø quaû chieâu caûm cuûa noù vaø cuõng

goïi laø Quaû Ñaúng Löu, choïn laáy YÙ töông tuïc cuûa noù laøm Töôùng nhaân quaû..v..v.... Taát caû ngay

laäp töùc coøn coù choïn laáy Taäp Khí Ñaúng Löu laøm Nhaân ñeå chuyeån bieán thaønh hieän haønh, cho

neân goïi laø Chuyeån Hoùa vaø Taäp Khí Ñaúng Löu môùi laø thaân nhaân cuûa taát caû phaùp.

24

Nhaân Dò Thuïc töùc laø Taäp Khí Dò Thuïc vaø cuõng chính laø chuûng töû Nghieäp. Noù hình thaønh

laø do söï hoaït ñoäng thieän, aùc höõu laäu cuûa saùu Thöùc tröôùc ñaõ ñöôïc huaân taäp nôi trong Thöùc A

Laïi Da vaø khieán noù sanh tröôûng. Chuûng töû Nghieäp laø chæ cho phaåm ñöùc, laø tieát thaùo gìn giöõ

vaø quaû cuûa noù chieâu caûm töùc laø Quaû Dò Thuïc, naém laáy yù cuûa noù phaûi traûi qua bieán dò ñeå

thaønh thuïc. Quaû baùo cuûa noù baát luaän laø khoå cuõng toát, laø vui cuõng toát, ñeàu laø taùnh voâ kyù. Quaû

baùo khi xuaát hieän thì Nhaân laïi theo noù maø tieâu dieät, taát caû ñeàu khoâng töông tuïc, cho neân noù

chæ coù theå laøm Taêng Thöôïng Duyeân cho chuûng töû Danh Ngoân töông tuïc maø thoâi. Quaû Dò

Thuïc coù theå phaân laøm hai: Toång Baùo vaø Bieät Baùo; Toång Baùo laø quaû baùo chung kyø haïng cho

moät sanh maïng, do nôi “Nghieäp löïc daãn daét baùo thuø”, töø voâ thæ ñeán nay lieân tuïc khoâng döùt,

neân goïi laø “Dò Thuïc”. Bieät Baùo laø thaân theå maïnh yeáu, thoï maïng daøi ngaén, giaøu ngheøo, sang

heøn..v..v.... neân goïi laø “Maõn nghieäp baùo thuø”, nguyeân vì noù coù giaùn ñoaïn töø khi dò thuïc sanh

khôûi, cho neân chæ coù theå goïi laø “Dò Thuïc Sanh”.

CHÖÔNG IV:

GIAÛI THÍCH SÔÛ DUYEÂN VAØ HAØNH TÖÔÙNG

Thöùc A Laïi Da ñaõ khaùc hôn baûy Chuyeån Thöùc, töï noù coù ñaëc taùnh rieâng maø muoán giaûi

thích roõ raøng ñaëc taùnh cuûa noù thì caàn phaûi ñeà xuaát vaán ñeà “Sôû Duyeân vaø Haønh Töôùng”.

PHAÀN I:

SO SAÙNH HAI LÔØI GIAÛI THÍCH

CUÛA VAÊN TUÏNG XÖA VAØ NAY

“Haønh Töôùng” “Naêng Duyeân” cuûa Thöùc thöù taùm vaø “Caûnh Giôùi” “Sôû Duyeân” ñaõ saâu

thaåm vaø laïi coøn vi teá, thöïc teá khoâng phaûi choã cuûa haïng phaøm phu coù theå hieåu roõ, nhöng söï sai

bieät cuûa hai lôøi giaûi thích xöa nay nhö sau:

*- Phaùp sö Huyeàn Trang ñoái vôùi ñoaïn vaên Tuïng cuûa ngaøi Theá Thaân

giaûi thích laø: Khoâng theå bieát: chaáp thoï, xöù, lieãu.

*- Tieân sinh Söông Thao Hoái giaûi thích laø: Kia coù khoâng theå bieát: chaáp

thoï, xöù bieåu bieät.

Khoâng Theå Bieát [baát khaû tri] khoâng phaûi khoâng theå bieát, chæ laø haïng phaøm phu taâm coøn

thoâ caïn khoâng theå caûm thoï ñeán ñöôïc, nhöng Phaät vaø Boà Taùt laø baäc cöùu caùnh coù theå chöùng

ñöôïc. Theá thì Khoâng Theå Bieát cuoái cuøng laø caùi gì? Theo nhö lôøi giaûi thích cuûa Huyeàn Trang,

noù coù ba yù nghóa:

25

Chaáp coù hai nghóa: moät laø thaâu nhieáp laøm töï theå; hai laø chaáp trì khieán khoâng hö hoaïi.

Thoï coù hai nghóa: moät laø laõnh naïp duøng laøm caûnh; hai laø khieán sanh tri giaùc.

- Caùi gì goïi laø “Thaâu nhieáp laøm töï theå”? Nhieáp laø thaâu nhieáp, nghóa

laø thaâu laáy vaø baûo döôõng caên thaân (thaân theå) cuûa sôû duyeân laøm

taùnh töï theå [taùnh thaân theå rieâng mình].

- Caùi gì goïi laø “Chaáp trì khieán khoâng hö hoaïi”? Trì laø chaáp trì, nghóa

laø chaáp tröôùc vaø baûo trì caên thaân cuûa sôû duyeân khoâng cho toån haïi.

- Caùi gì goïi laø “Laõnh naïp laøm caûnh”? Laõnh naïp laø thaâu nhaän, nghóa

laø thaâu nhaän caên thaân naøy laøm caûnh sôû duyeân.

- Caùi gì goïi laø “Khieán sanh tri giaùc”? Tri giaùc laø hieåu bieát, nghóa laø

khieán caên thaân naøy coù tri giaùc ñeå laõnh thoï. Xin lieät keâ ñoà bieåu sau

ñaây ñeå thuyeát minh:

1.- Chaáp Thoï

2.- Xöù

3.- Lieãu, laø Naêng Duyeân

Sôû Duyeân

26

“Xöù” chính laø khí giôùi, nhö sôn haø ñaïi ñòa..v..v...., chæ coù theå laøm caûnh giôùi sôû duyeân

cuûa Thöùc thöù taùm.

“Lieãu” chính laø bieát roõ, cuõng töùc laø haønh töôùng cuûa Thöùc thöù taùm.

- Naêng duyeân laø “Kieán Phaàn”.

- Sôû duyeân laø “Töôùng Phaàn”.

Töôùng Phaàn Sôû Duyeân cuûa Thöùc thöù taùm bao goàm caû chuûng töû, caên

thaân vaø khí giôùi.

Chuûng töû chính laø ngoân ngöõ ñoäng taùc baøy toû hoaëc thu huùt taát caû söï, taát caû lyù löu laøm kyù

öùc, laøm thaønh taäp khí cuûa Thöùc A Laïi Da vaø taäp khí ñaây chính laø bieät danh cuûa chuûng töû.

Caên thaân chính laø thaân theå cuûa chuùng ta, bao goàm Phuø Traàn Caên coù hình töôùng thaáy ñöôïc

vaø Tònh Saéc Caên (heä thoáng thaàn kinh) khoâng hình töôùng thaáy ñöôïc.

Khí Giôùi chính laø sôn haø ñaïi ñòa, laø ñòa phöông cuûa taát caû chuùng sanh höõu tình nöông töïa,

ñöôïc goïi laø Xöù. Thaønh Duy Thöùc Luaän giaûi thích:

“Thöùc A Laïi Da, vì naêng löïc nhaân duyeân, khi töï theå sanh khôûi, beân trong thoï laøm haït

gioáng goàm coù caên thaân, beân ngoaøi thoï laøm khí giôùi. Lieàn do choã thoï nhaän, töï laøm sôû duyeân,

haønh töôùng nöông töïa ñeå ñöôïc sanh khôûi.” (Chuù thích 17).

Thöùc

A Laïi

Da

Chaáp

Thoï

Thaâu nhieáp

laøm töï theå.

Chaáp trì khieán

khoâng hö hoaïi

Laõnh naïp laøm

caûnh

Caên thaân

(boán nghóa)

Khí giôùi (moät

nghóa)

Khieán sanh tri

giaùc

Chuûng töû (hai

nghóa)

27

Thöùc A Laïi Da chính laø baûn nguyeân cuûa hieän töôïng, cho neân ôû nôi ñaïo lyù, noù coát yeáu laø

saùng taïo hieän töôïng, ít nhaát phaûi chòu chuyeån bieán saûn xuaát hai thöù hieän töôïng: moät laø sanh

maïng caù theå toàn taïi (ngaõ), hai laø theá giôùi khaùch quan toàn taïi (phaùp). Hai thöù hieän töôïng naøy

cuøng quan heä vôùi Thöùc A Laïi Da; Phaùp sö Huyeàn Trang cuûa heä thoáng Hoä Phaùp vaø cuûa An

Hueä thuoäc ñeä töû chôn truyeàn cuûa Theá Thaân nhaän ñònh coù choã khoâng gioáng nhau. Tröôùc ñaõ

nhaän cho chuûng töû, caên thaân, khí giôùi laø sôû duyeân cuûa Thöùc A Laïi Da, saûn sanh taùc duïng lieãu

bieät [phaân bieät roõ]. “Chöõ Lieãu ñaây, goïi laø Thöùc Dò Thuïc, töø nôi sôû duyeân coù taùc duïng lieãu

bieät” (Chuù thích 18). Sau khi nhaän laøm caên thaân vaø khí giôùi, ñaáy chæ laø quaù trình cuûa Thöùc A

Laïi Da maø thoâi. An Hueä Tam Thaäp Duy Thöùc giaûi thích raèng: “Nôi thôøi gian coù chaáp thoï

khoâng theå hieåu bieát vaø xöù bieåu bieät khoâng theå bieát cuûa noù, chính laø chæ cho chaáp thoï vaø xöù

bieåu bieät khoâng theå bieát cuûa Thöùc A Laïi Da.” (Chuù thích 19).

Caên cöù nôi choã neâu ra ôû chöông tröôùc, Thöùc A Laïi Da chæ laø danh xöng taäp hôïp cuûa chuûng

töû, ñoàng thôøi ngoaøi khoâng phaûi chuûng töû ra, coøn coù moät thöù nöõa laø nguyeân taéc cuûa Thöùc A

Laïi Da, nhö theá chaáp thoï vaø xöù laø coøn coù caûnh giôùi choã hieån baøy cuûa Thöùc A Laïi Da, ñoàng

thôøi khoâng phaûi Thöùc A Laïi Da laøm naêng löïc hieåu bieát, coøn chaáp thoï vaø xöù laøm nôi choã hieåu

bieát coù theå phaân laøm hai nguyeân lyù ñeå bình luaän. Phaùp sö Khuy Cô ñem haønh töôùng cuûa

chuùng giaûi thích “Lieãu Bieät” thaønh Kieán Phaàn cuûa naêng duyeân, deã daøng bò hieåu laàm laø chæ

cho söï hoaït ñoäng cuûa baûy Chuyeån Thöùc. Nguyeân vì baûy Thöùc tröôùc laø taâm thöùc cuûa kinh

nghieäm, cho neân coù taùc duïng phaân bieät maïnh yeáu laø do bôûi ñoái töôïng hieån baøy trình dieän, bao

goàm tri thöùc thaønh töïu. Nhöng Thöùc A Laïi Da laïi coøn laø Caên cuûa chuùng; chæ phaûi noùi chuùng

coù theå coù taùnh thoï nhaän hieåu bieát tieâu cöïc, khoâng phaûi noùi chuùng coù löïc löôïng tích cöïc ñeå

phaùt khôûi chaáp thoï. Luaän sö An Hueä ñoàng thôøi chöa ñem haønh töôùng lieät vaøo Kieán Phaàn. YÙ

nghóa cuûa sôû duyeân vaø haønh töôùng ñeàu laø chæ cho thuoäc veà caûnh, coøn yù cuûa sôû duyeân so saùnh

chaúng qua laø laøm noåi baät maø “haønh töôùng” chaúng qua chæ laø maäp môø.

Luaän ñieåm cuûa hai hoïc thuyeát noùi treân, neân duøng hoïc thuyeát An Hueä so saùnh thì phuø hôïp

vôùi nguyeân lyù cuûa Theá Thaân.

PHAÀN II:

NHAÄN THÖÙC THEÁ GIÔÙI KHAÙCH QUAN

“Choã noùi veà Xöù ñoù: cho laø Thöùc Dò Thuïc, do bôûi naêng löïc chuûng töû coâïng töôùng ñaõ thaønh

thuïc, chuyeån bieán gioáng nhö chaáp thoï..v..v...., coøn töôùng khí theá gian töùc laø chuûng töû lôùn beân

ngoaøi vaø choã taïo ra saéc.” (Chuù thích 20).

Theá giôùi khaùch quan laø caùi gì? Chính laø do phöông dieän nguyeân lyù taùm Thöùc choã coù taát

caû chuûng töû coâïng töôùng laøm nhaân duyeân vaø söû duïng Baûn Thöùc bieán laøm khí theá gian. Ñaây

28

chính laø boán Ñaïi Chuûng cuûa ñaát, nöôùc, löûa, gioù vaø cuõng laø choã taïo ra saéc chaát cuûa saéc,

höông, vò, xuùc. Yeáu ñieåm cuûa lyù ñaây laø boå xung cho söï thuyeát minh raèng, ngoaøi boán ñaïi

chuûng vaø choã taïo ra saéc, ñeàu laø khoâng thaät theå vaø khoâng thaät danh, roài sau ñoù laø nguyeân nhaân

traûi qua thaàn kinh caûm giaùc cuûa chuùng sanh höõu tình môùi ñaët leân chuùng thöù danh xöng laø caùc

chuûng töû, ñaáy laø choã nhaän ñònh thaät duïng chuû quan cuûa chuùng. Cho neân môùi goïi laø chuyeån

bieán gioáng nhö saéc..v..v.....

Do nôi söï caûm quan baát ñoàng cuûa caùc caù nhaân chuùng sanh höõu tình, nhaân ñaáy ñoái vôùi söï

vaät ñoàng moät chuûng loaïi phaùn ñoaùn hoaëc vui möøng, hoaëc chaùn gheùt..v..v.... cuõng coù sai bieät.

Ñaáy phaûi noùi laø do söï phaân ñònh cuûa coâïng töôùng vaø baát coäng töôùng trong taùm Thöùc maø ra.

Choã goïi laø coäng töôùng: nghóa laø ña soá con ngöôøi caûm nhaän vaø thoï duïng gioáng nhau. Choã goïi

laø baát coäng töôùng: nghóa laø chæ coù taâm mình bieán hieän maø ngöôøi khaùc khoâng cuøng thoï duïng;

nhö ngöôøi say röôïu thaáy trôøi xoay ñaát chuyeån hoaëc taát caû ñeàu laø hoï bieán hieän thì nhöõng vaät

rieâng bieät cuûa hoï ñaïi ña soá khoâng theå thoï duïng, cuõng goïi laø baát coâïng töôùng.

Coäng Töôùng cuõng coù theå phaân laøm hai loaïi: Coäng Trung Coâïng vaø Coâïng Trung Baát Coâïng.

Coâïng Trung Coäng nhö sôn haø ñaïi ñòa..v..v...... chuùng sanh cuøng thoï duïng. Coâïng Trung Baát

Coâïng nhö ruoäng vöôøn..v..v..... caùc vaät cuûa rieâng mình thoï duïng maø ngöôøi khaùc khoâng thoï

duïng ñöôïc. Laïi nöõa nhö vaät khinh döôõng hoùa hôïp [Hydroxyt] con ngöôøi thaáy cho laø nöôùc, ngaï

quyû thaáy cho laø löûa maïnh, caû hai thoï duïng khoâng gioáng nhau.

Baát Coâïng Töôùng cuõng coù theå phaân laøm hai loaïi: Baát Coâïng Trung Baát Coâïng vaø Baát Coâïng

Trung Coâïng. Baát Coâïng Trung Baát Coâïng, nhö Tònh Saéc Caên (Thaàn kinh caûm giaùc) con maét,

chæ laø choã nöông töïa cuûa töï Thöùc con maét thoï duïng, khoâng phaûi Thöùc khaùc coù theå nöông töïa

ñeå thoï duïng; caùc Thöùc khaùc cuõng theá. Baát Coâïng Trung Coâïng, nhö Phuø Traàn Caên cuûa töï mình,

tuy mình töï tieáp xuùc thoï duïng maø ngöôøi khaùc cuõng coù theå thoï duïng.

Cho ñeán theá giôùi naøy laø do Thöùc Dò Thuïc cuûa ai bieán hieän? Caên cöù theo Thaønh Duy Thöùc

Luaän giaûi thích thì coù ba nhaø trình baøy:

1.- Chuû Tröông cuûa Luaän sö Nguyeät Taïng: Luaän sö trình baøy raèng, theá giôùi naøy laø do taát

caû chuùng sanh bieán hieän, nghóa laø chuùng sanh höõu tình cuûa Thaùnh Phaøm naêm coõi bieán hieän töï

giôùi, tha giôùi, töï thaân, tha thaân vaø Tònh Daãn Khôûi Theá Kinh giaûi thích raèng: “Naêng löïc nghieäp

Taêng Thöôïng cuûa taát caû chuùng sanh höõu tình chung nhau bieán hieän.”

2.- Chuû Tröông vaø Bieän Baùc cuûa Boà Taùt Hoä Phaùp: Boà Taùt trình baøy

raèng:

A)- Bieän Baùc:

29

a.- Chuûng töû taïp ueá cuûa chö Phaät chö Boà Taùt tieâu dieät ñaõ laâu, neáu baûo caùc ngaøi bieán hoùa

ra coõi naøy thì coù theå, coøn nhö baûo caùc ngaøi bieán thaät ra coõi naøy thì traùi vôùi ñaïo lyù.

b.- Caùc coõi Tònh Ñoä cuûa chö Phaät chö Boà Taùt, keû phaøm phu vaø ngoaïi ñaïo cuõng khoâng theå

naøo caûm öùng ñeå bieán hieän vaø cuõng khoâng theå thoï duïng.

c.- Caùc baäc Thaùnh sanh leân coõi Voâ Saéc ñaõ lìa chaùn coõi Saéc thì bieán ra coõi naøy ñeå laøm gì.

B)- Chuû Tröông: Boà Taùt cho raèng, nhöõng keû ñöông sanh ra vaø hieän cö truù, Thöùc Dò Thuïc

cuûa hoï bieán thaønh coõi naøy.

3.- Laïi Coù Moät Nhaø (Thuaät Kyù chöa ghi teân ngöôøi naøo) Ñöa Ra Vaán Ñeà: khi khí giôùi seõ

hoaïi dieät ñaõ khoâng coù chuùng sanh hieän cö truù vaø ñöông sanh thì Thöùc Dò Thuïc cuûa ai bieán

thaønh theá giôùi naøy? Hoï giaûi thích raèng, töï thaân bieán ra coõi naøy ñeå nöông töïa, baûo trì vaø thoï

duïng; neáu nhö ñoái vôùi töï thaân coù theå baûo trì vaø thoï duïng, nhöng chuaån bò bieán tröôùc noù cuõng

khoâng coù theå. Cho neân maëc duø sanh nôi coõi khaùc, cuõng coù theå chuaån bò bieán ra coõi naøy ñeå

baûo trì vaø thoï duïng trong töông lai. Ñuùng ra khí theá gian seõ hoaïi dieät hoaëc môùi taïo thaønh,

maëc duø khoâng coù chuùng sanh höõu tình, nhöng chuùng sanh höõu tình cuõng coù theå bieán hieän ñeå

döï truø.

PHAÀN III:

CHUÛNG TÖÛ CAÊN THAÂN CUÛA CHUÛ QUAN

Tieát muïc tröôùc baøn ñeán khí theá gian bieán hieän beân ngoaøi cuûa Thöùc A Laïi Da, coøn tieát

muïc naøy thaûo luaän chuûng töû caên thaân bieán hieän beân trong cuûa Thöùc Dò Thuïc. “Caùc chuûng töû

ñaây goïi laø Thöùc Dò Thuïc, laø choã baûo trì taát caû chuûng töû caùc phaùp höõu laäu, taùnh cuûa Thöùc naøy

laø thaâu nhieáp, cho neân goïi laø sôû duyeân.” (Chuù thích 21).

Chuûng töû sôû duyeân laø chæ cho chuûng töû caùc phaùp höõu laäu trong taùm Thöùc, chuùng noù vaø

taùm Thöùc ñoàng moät thöù, ñeàu laø taùnh voâ kyù, cho neân laøm sôû duyeân cuûa taùm Thöùc. Caû ñeán

chuûng töû voâ laäu chæ vì taùnh thieän, cho neân khoâng phaûi choã duyeân cuûa taùm Thöùc, nguyeân vì

chuùng noù cuøng taùm Thöùc khoâng lìa nhau, gioáng nhö cuøng moät thöù vôùi taùnh Chaân Nhö, chuùng

noù cuõng khoâng phaûi laø choã haøm chöùa Thöùc höõu laäu, chæ caàn chuûng töû höõu laäu hoaïi dieät thì

chuûng töû voâ laäu lieàn hieän ra ngay, cho neân ñaïo lyù naøy thì khoâng traùi vôùi Duy Thöùc.

“Coù Caên Thaân ñaây: nghóa laø Thöùc Dò Thuïc vaø chuûng töû Baát Coâïng Töôùng [khoâng töôùng

chung], vì naêng löïc ñaõ thaønh thuïc, cho neân bieán hieän nhö Saéc Caên vaø Caên Y Xöù, töùc laø Ñaïi

Chuûng vaø choã taïo ra Saéc.”

30

Söï sai bieät cuûa Coù Caên Thaân vaø Xöù laø ôû nôi coù Caên Thaân do chuûng töû Baát Coâïng Töôùng ôû

beân trong Ñaïi Chuûng bieán hieän; coøn ôû nôi Xöù laø do chuûng töû Coâïng Töôùng choïn laáy nôi Ñaïi

Chuûng beân ngoaøi. Saéc Caên töùc laø Tònh Saéc Caên (Thaàn kinh caûm giaùc), Coøn Caên Y Xöù töùc laø

Phuø Traàn Caên (Nhaõn Thaàn [Loøng ñen con maét], Nhó Ñoùa [Vaønh tai], Tay Chaân..v..v.....).

Phuø Traàn Caên cuõng coù chuûng töû Coâïng Töôùng thaønh thuïc bieán hieän. Cho neân ñoái vôùi thaân

theå rieâng bieät cuûa con ngöôøi cuõng coù theå Coâïng Bieán. Giaû söû caên thaân rieâng bieät cuûa con

ngöôøi cuøng vôùi töï mình khoâng coù quan heä thì laøm sao coù theå möôïn Nhaõn Tình rieâng bieät cuûa

ngöôøi khaùc thay ta xem hoä vaø tin töôûng, Nhó Ñoùa cuûa hoï thay ta nghe ñieän thoaïi, Tay cuûa hoï

thay ta vieát chöõ..v..v.....? Coù theå thaáy ñöôïc naêm giaùc quan rieâng bieät cuûa con ngöôøi laø coù moät

boä phaän cuõng coù chuùng ta chung nhau bieán hieän vaäy.

“Thöùc höõu laäu bieán hieän sô löôïc coù hai loaïi: moät laø tuøy theo theá löïc cuûa nhaân duyeân maø

bieán hieän; hai laø tuøy theo theá löïc cuûa phaân bieät maø bieán hieän.” (Chuù thích 22).

Choã goïi laø Nhaân Duyeân Sanh, töùc laø do nghieäp chuûng vaø thaät chuûng töû Danh Ngoân ñôøi

tröôùc, do löïc löôïng tieàm naêng thuùc ñaåy, do Taâm ñaûm nhieäm vaän haønh, khoâng phaûi do Taùc YÙ,

Taâm aáy lieàn sanh. Nghóa laø naêm Thöùc tröôùc vaø Thöùc thöù taùm, Tuøy theo Nhaân Dò Thuïc Taêng

Thöôïng Duyeân cuûa chuùng taïo thaønh duyeân, do Chuûng Töû Danh Ngoân ñích thaân taïo thaønh

nhaân, cuøng nhau bieán hieän thaønh caûnh giôùi. Thí duï nhö, quaù khöù ñaõ khaùi nieäm thaønh thaïo ñaëc

taùnh cuûa hoa coû caây coái, hieän taïi moãi khi nhìn thaáy loaøi hoa ñaõ töøng thaønh thaïo, maëc duø chöa

traûi qua Taùc yù phaân bieät, lieàn bieát ngay ñaëc taùnh hình traïng cuûa noù. Neáu nhö ngöôøi khaùc chöa

coù saün chuûng töû Danh Ngoân thì maëc duø cuøng nhau ñeàu thaáy, nhöng taát nhieân khoâng bieát ñöôïc

ñaëc taùnh cuûa noù vaø muoán bieát noù phaûi traûi qua Taùc YÙ phaân bieät.

Choã goïi laø Theá Löïc Phaân Bieät, laø sanh taâm taùc yù. Töùc laø Thöùc thöù saùu vaø Thöùc thöù baûy

tuøy theo söï phaân bieät tính toaùn cuûa mình saûn sanh lyù giaûi. Tuøy theo theá löïc nhaân duyeân nôi

bieán, taát nhieân coù thaät theå ñeå söû duïng. Tuøy theo theá löïc phaân bieät nôi bieán, chæ coù theå laøm

caûnh, maø khoâng nhaát ñònh coù theå söû duïng. Noùi ngöôïc laïi, nhöõng söï vaät cuûa phaân bieät tính

toaùn deã sanh caûm giaùc, khoâng phaân ñen traéng, nhö ngöôøi sinh hoaït trong voïng töôûng.

Khi ñeán ngoâi vò voâ laäu, noù thì töông öng vôùi Thaéng Hueä, maëc duø laø trí voâ phaân bieät,

nhöng maø Taâm cuûa noù laéng trong gioáng nhö moät thöù nöôùc trong suoát, bình thôøi ñeàu khoâng coù

thöù gì taùc duïng caû, chæ coù theå Taâm kia hieän leân hình aûnh ñeå saûn sanh taùc duïng. Neáu nhö baûo

khoâng phaûi theá thì caùc ñöùc Phaät cuõng khoâng neân coù trí tueä phoå bieán.

Noùi chung laïi, Thöùc Dò Thuïc cuûa ngoâi vò höõu laäu thöôøng duyeân khí giôùi, caên thaân vaø

chuûng töû höõu laäu cuûa Duïc giôùi vaø cuûa Saéc giôùi. Coøn ôû nôi Voâ saéc giôùi thì chæ duyeân chuûng töû

höõu laäu, nguyeân vì khoâng coù nghieäp quaû cuûa Saéc, nhöng chæ coù Ñònh Quaû cuûa Saéc.

31

Cho ñeán Thaéng Nghóa Caên, chuûng töû khaù vi teá vaø Töôùng vi teá cuûa chuùng, cuøng vôùi choã

chaáp tröôùc soá löôïng khí theá gian roäng lôùn beân ngoaøi thì khoù traéc nghieäm ñöôïc, khoù coù theå

bieát roõ, cho neân goïi chuùng noù laø khoâng theå hieåu bieát. Ñaõ khoâng theå hieåu bieát thì laøm theá naøo

hieåu roõ söï toàn taïi cuûa chuùng noù? Nguyeân nhaân trong Dieät Taän Ñònh dó nhieân vaãn coù Thöùc

chaáp trì caên thaân khieán khoâng cho hö hoaïi. Chuùng ta caàn phaûi nhaän xeùt tin töôøng taùnh cuûa

Thöùc, söï toàn taïi cuûa chuûng töû, chæ laø keû phaøm phu taâm nieäm thoâ caïn, khoâng coù phaùp ñeå ñaït

ñeán maø thoâi.

CHÖÔNG V:

SÖÏ QUAN HEÄ CUÛA THÖÙC A LAÏI DA VAØ TAÂM SÔÛ

“Thöùc naøy cuøng töông öng vôùi bao nhieâu Taâm Sôû? Thöôøng töông öng cuøng vôùi Xuùc, Taùc

YÙ, Thoï, Töôûng, Tö. Thöùc A Laïi Da töø voâ thæ ñeán nay chöa coù chuyeån bieán thì vaãn ôû trong taát

caû ngoâi vò, luoân luoân cuøng töông öng vôùi naêm Taâm Sôû naøy; vì theá naêm Taâm Sôû Bieán Haønh

luoân luoân quan heä.” (Chuù thích 23).

Thöùc A Laïi Da cuøng nhöõng Taâm Sôû ñoù phaùt sanh quan heä nhö theá naøo? Chính laø thöôøng

cuøng vôùi Xuùc, Taùc YÙ, Thoï, Töôûng, Tö, naêm Taâm Sôû Bieán Haønh töông öng (cuøng nhau sanh

khôûi). Töø voâ thæ ñeán nay cho ñeán khi chöa chuyeån thaønh trí Ñaïi Vieân Caûnh, khoâng luaän ôû ñòa

vò Nhò Thöøa hoaëc Phaøm Phu, vónh vieãn vaãn cuøng töông öng vôùi naêm Taâm Sôû naøy.

Sau ñaây tröôùc heát giaûi thích theå taùnh vaø söï taùc duïng cuûa naêm Taâm Sôû Bieán Haønh:

1.- Xuùc: “Nghóa laø ba hoøa hôïp: phaân bieät bieán dò, khieán Taâm vaø Taâm Sôû tieáp xuùc nôi

caûnh laøm taùnh, Thoï, Töôûng, Tö..v..v.... choã nöông töïa laøm nghieäp. (Thaønh Duy Thöùc Luaän,

quyeån 3)” Ba hoøa hôïp, chính laø Caên, Caûnh vaø Thöùc khoâng choáng traùi nhau vaø laïi giao thieäp

vôùi nhau. Neáu nhö Caûnh vaø Caên cuøng sanh khôûi maø Thöùc thì khoâng sanh khôûi, goïi laø khoâng

hoøa hôïp nhau, nghóa laø ôû ñaây chæ coù Caên vaø Caûnh hoøa hôïp maø Thöùc thì khoâng hoøa hôïp,

khoâng cuøng sanh khôûi taùc duïng hieåu bieát. Cho neân chæ caàn Caên, Caûnh vaø Thöùc khoâng choáng

traùi nhau ñaáy thoâi. Laïi nöõa, giaû nhö Nhó Caên, Nhaõn Thöùc, Höông Caûnh ba phaùp ñeàu hoøa hôïp

thì cuõng khoâng theå goïi laø ba hoøa hôïp. Taát nhieân phaûi coù Nhaõn Caên, Nhaõn Thöùc vaø Saéc Caûnh

ba phaùp ñaây ñoàng loaïi cuøng nhau tuøy thuaän sanh khôûi, môùi goïi laø ba hoøa hôïp. Caên coù theå laøm

choã nöông töïa, Caûnh coù theå laøm choã tieáp nhaän, Thöùc laø do hai phaùp Caên vaø Caûnh laøm choã

phaùt sanh hieåu bieát, coù theå nöông nôi Caên, coù theå nöông nôi Caûnh giao tieáp nhö theá goïi laø ba

theå hoøa hôïp.

32

Xuùc laøm gì maø goïi laø ba hoøa hôïp? Ñaây coù hai nghóa: moät laø nöông nôi kia sanh ra, nghóa

laø Caên, Caûnh, Thöùc ba loaïi hoøa hôïp sanh ra Xuùc hoaëc Xuùc laø caên cöù nôi ba hoøa hôïp maø ñaët

teân Xuùc; hai laø khieán kia hoøa hôïp, nghóa laø Xuùc coù theå khieán Caên, Caûnh, Thöùc ba phaùp hoøa

hôïp, do nöông nôi Caên thaâu laáy Caûnh saûn sanh ra hieåu bieát. Hieåu bieát ñaây laø do Xuùc neân môùi

coù theå thaønh laäp. Hôn nöõa Caên, Caûnh, Thöùc ba phaùp ñeàu thuoäc veà hieän taïi. Coøn quaù khöù vaø

vò lai hai ñôøi ñeàu khoâng thaät coù, cho neân khoâng theå thaønh laäp Xuùc ñöôïc.

Caùi gì goïi laø phaân bieät bieán dò? Nghóa laø ba hoøa hôïp ñaây ñeàu coù coâng naêng taùc duïng cuûa

Taâm Sôû thuaän theo sanh khôûi neân goïi laø bieán dò; laïi nöõa Xuùc coù theå thuaän theo Thoï sanh khôûi

taùc duïng goïi laø phaân bieät, yù chæ raèng Caên coù theå sanh ra ba Thoï (khoå, laïc, xaû), Xuùc coù theå

bieát roõ söï sai bieät cuûa ba Thoï, cho neân goïi laø phaân bieät. Trong ñaây söï aûnh höôûng bieán dò cuûa

Caên ôû nôi Xuùc, Thoï laø bieán dò vöôït quaù nôi Thöùc vaø Caûnh. Xuùc nöông nôi ba hoøa hôïp maø

sanh, neân goïi laø phaân bieät bieán dò. Thöùc nöông nôi Caên vaø Caûnh hai hoøa hôïp maø sanh, neân

goïi laø phaân bieät caên caûnh.

Töï taùnh cuûa Xuùc ñaây laø caùi gì? Töùc laø hoøa hôïp taát caû Taâm vaø Taâm Sôû ñoàng duyeân moät

caûnh khieán khoâng cho ly taùn. Khi khieán khoâng cho ly taùn laø ñeàu do coâng löïc töï taùnh cuûa Xuùc.

Nghieäp duïng cuûa Xuùc laø caùi gì? Chính laø Taâm Sôû Thoï, Töôûng, Tö..v..v..... ñeàu nöông nôi Xuùc

sanh khôûi vaø ñeàu nöông nôi Sôû Y laø Nghieäp Duïng cuûa noù.

2.- Taùc YÙ: “Taùc YÙ nghóa laø thöôøng caûnh giaùc Taâm laøm taùnh, nôi choã duyeân caûnh daãn Taâm

laøm nghieäp.” Taùc YÙ laø caûnh giaùc chuûng töû cuûa Taâm caàn phaûi sanh khôûi, khieán nhaän thöùc hieän

haønh; coøn ôû nôi chuûng töû cuûa ngöôøi khaùc khoâng quan heä cho neân khoâng khieán sanh khôûi,

nguyeân vì chuûng töû cuûa hoï chöa gaëp duyeân theá neân khoâng nhaát ñònh sanh khôûi. Taùc YÙ caûnh

giaùc Taâm coù hai thöù coâng löïc: moät laø khieán Taâm chöa sanh khôûi lieàn sanh khôûi; hai laø khieán

Taâm ñaõ sanh khôûi lieàn daãn Taâm ñeán nôi caûnh. Cho neân goïi caûnh giaùc laø caàn phaûi phaùt khôûi

chuûng töû cuûa Taâm, höôùng daãn Taâm khieán ñeán nôi caûnh.

3.- Thoï: “ Thoï nghóa laø tieáp nhaän caûnh töôùng thuaän, caûnh töôùng nghòch, caûnh töôùng khoâng

thuaän khoâng nghòch laøm taùnh, khôûi tham aùi laøm nghieäp.” Thoï laø tieáp nhaän caûnh töôùng thuaän,

caûnh töôùng nghòch vaø caûnh töôùng khoâng thuaän khoâng nghòch vaø sau khi tieáp nhaän lieàn sanh

khôûi ba Thoï; nôi Laïc Thoï, khi chöa ñöôïc thì hy voïng coù theå ñöôïc, khi ñaõ ñöôïc thì laïi hy voïng

khoâng muoán cho maát; nôi Khoå Thoï, khi chöa bò thì hy voïng traùnh khoûi vaø khi ñaõ bò thì hy

voïng baøi tröø. Ñaây laø caên cöù nôi Xuùc cuûa Voâ Minh choã sanh ra Thoï maø laäp danh, cho neân goïi

ñaây laø Thoï vaø khôûi aùi duïc laøm nghieäp.

4.- Töôûng: “Töôûng nghóa laø ñoái vôùi caûnh choïn laáy hình töôïng laøm taùnh vaø thieát laäp caùc

thöù danh ngoân laøm nghieäp.” Töôûng laø phaân bieät caûnh töôùng roõ raøng môùi coù theå xaùc ñònh caùc

thöù Danh Ngoân, nhö maøu xanh, maøu vaøng, maøu ñoû, maøu traéng..v..v..... Caên cöù nôi nhaân maø

33

noùi, Danh Ngoân laø do Töôûng thaønh laäp. Coøn caên cöù nôi quaû maø noùi, Töôûng laø ñaõ kieán laäp

xong caùc thöù Danh Ngoân.

5.- Tö: “Tö nghóa laø khieán Taâm taïo taùc laøm taùnh, ñoái vôùi baäc thieän,..v..v..... sai khieán Taâm

laøm nghieäp.” Haønh cuûa taø chaùnh..v..v..... töùc laø nghieäp cuûa thaân vaø mieäng, nhaân cuûa Haønh

ñaây töùc laø caûnh thieän aùc. Do hieåu roõ caûnh töôùng naøy, Tö taïo taùc caùc nghieäp, phaùt khôûi caùc

vieäc thieän aùc. Cho neân noùi, naém laáy caûnh chính laø töôùng cuûa nhaân vaø cuõng laø Nghieäp cuûa Tö.

Naêm Taâm Sôû ñaõ giaûi thích ôû treân ñeàu choïn laáy Bieán Haønh vaø hôïp taùc vôùi Thöùc Taïng

cuøng sanh khôûi. Ñieàu kieän sanh khôûi laø naêm Bieán Haønh cuøng vôùi söï sanh khôûi cuûa Thöùc Dò

Thuïc ôû nôi thôøi gian phaûi gioáng nhau, ñeàu nöông nôi Baûn Thöùc. Kieán giaûi thì cuõng gioáng

nhau, Theå Taùnh thì ñeàu bình ñaúng nhö nhau, nhöng choã khoâng gioáng nhau chæ laø Haønh Töôùng

sai bieät nhau maø thoâi.

CHÖÔNG VI:

ÑÒA VÒ CUÛA THÖÙC A LAÏI DA

NÔI BA THOÏ VAØ BA TAÙNH:

PHAÀN I:

ÑÒA VÒ CUÛA THÖÙC A LAÏI DA NÔI BA THOÏ:

“Haønh Töôùng cuûa Thöùc naøy thaät khoâng bieát roõ, khoâng theå phaân bieät caûnh töôùng thuaän

nghòch, moät loaïi vi teá töông tuïc maø chuyeån, vì theá chæ töông öng cuøng Xaû Thoï.” (Thaønh Duy

Thöùc Luaän, quyeån 3).

Ba Thoï töùc laø Khoå Thoï, Laïc Thoï vaø Xaû Thoï. Thöùc A Laïi Da chæ töông öng cuøng Xaû Thoï

coù naêm nghóa:

1. Thaät khoâng bieát roõ laø Töôùng Xaû Thoï, neáu nhö Khoå Thoï, Laïc Thoï thì taát nhieân bieát roõ.

2. Khoâng theå phaân bieät caûnh töôùng thuaän nghòch, chæ choïn laáy caûnh trung dung laø Töôùng

Xaû Thoï; neáu baûo laø dö thoï, nghóa laø chæ coù caûnh thuaän vaø caûnh nghòch maø thoâi.

3. Do nôi vi teá, neáu laø dö thoï thì haønh töôùng nhaát ñònh phaûi thoâ.

4. Do nôi moät loaïi, neáu laø dö thoï, taát nhieân Ñònh ñaây deã bò thaát thoaùt, nhöng haønh töôùng

cuûa Xaû Thoï thì coá ñònh, cho neân môùi thaønh moät loaïi.

5. Töông tuïc maø chuyeån, neáu laø dö thoï thì taát nhieân coù giaùn ñoaïn, nhöng ôû ñaây thì luoân

luoân töông tuïc [lieân tuïc laãn nhau], vì theá chæ coù Xaû Thoï laø ñuùng.

34

Giaû söû haønh töôùng coù theå bieát roõ raønh thì laïi thích hôïp vôùi khoâng theå töông tuïc. Neáu nhö

coù theå phaân bieät caûnh töôùng thuaän nghòch thì laïi khoâng phaûi Chaân Dò Thuïc, nguyeân do Chaân

Dò Thuïc thì choïn laáy caûnh nhaát ñònh. Neáu noù thoâ ñoäng thì ñoàng moät loaïi vôùi baûy Thöùc hoaëc

Taâm Sôû kia, cho neân haønh töôùng cuûa Thöùc naøy khoù bieát ñöôïc. Neáu nhö coù theå deã thaát thoaùt,

nghóa laø coõi thieän aùc taát nhieân ñeàu khoâng theå laãn nhau nhieáp laáy chuûng töû khaùc noù, töùc laø

naêng löïc Thöùc thieän laïi ñi baûo trì chuûng töû aùc, theo lyù ñaây thì choáng traùi vôùi nhau. Neáu nhö

coù giaùn ñoaïn thì laïi khoâng phaûi voâ kyù kia sanh vaø cuõng khoâng phaûi tieáp nhaän huaân taäp, vì ñaõ

xaû boû thoï maïng cho neân taùnh khoâng phaûi kieân coá. Do naêm nghóa treân ñaõ ñaày ñuû, taát nhieân coù

theå lieân tuïc laãn nhau tieáp nhaän huaân taäp vaø baûo trì chuûng töû [thoï huaân trì chuûng töông tuïc].

“Laïi nöõa Thoï ñaây chæ töông öng Dò Thuïc, tuøy theo Daãn Nghieäp tröôùc kia chuyeån hoùa,

khoâng ñôïi hieän duyeân, vì chòu laáy theá löïc thieän aùc chuyeån hieän, chæ laø Xaû Thoï.” (Thaønh Duy

Thöùc Luaän quyeån 3).

Nay laïi giaûi thích Thoï töông öng chính laø nguyeân nhaân cuûa Xaû Thoï; Thoï töông öng cuûa

Thöùc thöù taùm cuõng laø taùnh voâ kyù khoâng phaûi thieän khoâng phaûi aùc. Ñaây laø tuøy theo choã taïo taùc

Daãn Nghieäp ôû quaù khöù maø chuyeån vaø laïi thoï laáy quaû baùo hieän taïi, vaø cuõng khoâng caàn chôø

ñôïi trôï duyeân hieän taïi, chæ laø gaùnh laáy theá löïc cuûa nghieäp thieän aùc töø quaù khöù maø chuyeån ñi,

cho neân hoaøn toaøn laø Xaû Thoï. Hai thoï Khoå vaø Laïc laø do Quaû Dò Thuïc sanh khôûi, maø khoâng

phaûi Chaân Dò Thuïc (Nhaân), nhöng phaûi chôø ñôïi hieän duyeân môùi sanh khôûi, cho neân khoâng

töông öng cuøng vôùi Thöùc thöù taùm.

“Laïi nöõa do Thöùc naøy, thöôøng khoâng chuyeån bieán, höõu tình luoân chaáp laøm noäi ngaõ cuûa

mình, neáu töông öng cuøng Khoå vaø Laïc, laïi coøn coù chuyeån bieán, thì chaáp laøm ngaõ sao yeân oån?

Cho neân Thöùc naøy chæ coù töông öng cuøng Xaû Thoï.”

Hieän taïi lôùp thöù ba naøy giaûi thích nguyeân nhaân Xaû Thoï töông öng cuøng vôùi Thöùc A Laïi

Da; Töôùng toång theå cuûa Thöùc naøy vónh vieãn khoâng coù chuyeån bieán, cho neân Thöùc thöù baûy

nöông töïa chaáp tröôùc nôi Thöùc thöù taùm laøm noäi ngaõ chuû teå cuûa mình, giaû söû neáu baûo raèng

cuøng nhau töông öng Khoå Thoï hoaëc Laïc Thoï, nhö theá khi Khoå Thoï thì khoâng muoán chaáp laøm

ngaõ, khi Laïc Thoï thì taêng tröôûng mong caàu khoâng muoán ñoaïn tröø vaø cuõng chính bò luoân luoân

chuyeån bieán vaäy. Ñaõ laø luoân luoân chuyeån bieán, theá thì laøm sao coù theå ñem noù ra choïn laøm

ngaõ chuû teå ñöôïc ö? Cho neân Thöùc A Laïi Da chæ töông öng cuøng Xaû Thoï maø thoâi.

Ngöôøi ngoaøi ñoái vôùi boä moân ba Thoï cuûa Thöùc A Laïi Da coù hai vaán ñeà:

*Hoûi 1: Taïi sao Thöùc ñaây cuõng laø Dò Thuïc aùc nghieäp?

Ñaùp: Xaû Thoï khoâng traùi vôùi phaåm vò khoå vaø laïc, gioáng nhö phaùp voâ

35

kyù, thieän vaø aùc ñeàu buoâng xaû.

*Hoûi 2: Taïi sao Thöùc naøy khoâng töông öng cuøng vôùi caùc Taâm Sôû Bieät

Caûnh?

Ñaùp: Nguyeân vì haønh töôùng cuûa naêm Taâm Sôû Bieät Caûnh traùi ngöôïc

laãn nhau.

Naêm Taâm Sôû Bieät Caûnh laø Duïc, Thaéng Giaûi, Nieäm, Ñònh vaø Hueä.

1.- Taâm Sôû Duïc tuøy theo choã hy voïng nhöõng söï vieäc an vui maø chuyeån bieán. Thöùc ñaây

tuøy theo nghieäp löïc quaù khöù cuûa noù maø chuyeån bieán, rieâng ngöôøi khaùc thì khoâng coù hy voïng

gì.

2.- Taâm Sôû Thaéng Giaûi laø ñem nhöõng söï vieäc nhaän bieát coù theå giöõ laáy, Thöùc ñaây hoà ñoà

meâ muoäi, khoâng nhaän bieát choã coù theå giöõ laáy.

3.- Taâm Sôû Nieäm chæ laø nhôù laáy roõ nhöõng söï vaät ñaõ töøng hoïc taäp qua maø chuyeån bieán,

Thöùc naøy meâ môø yeáu keùm khoâng theå ghi roõ.

4.- Taâm Sôû Ñònh laø thöôøng khieán Taâm chuyeân chuù vaøo moät caûnh, Thöùc naøy ñaûm nhieäm

vaän chuyeån tuøy duyeân, saùt na chuyeån bieán.

5.- Taâm Sôû Hueä chæ laø phaân bieät choïn löïa nhöõng söï vieäc ñöôïc maát maø chuyeån, Thöùc naøy

aån naùo vi teá môø toái khoâng theå phaân bieät hoaëc choïn löïa.

Vì nhöõng lyù do treân, Thöùc A Laïi Da khoâng töông öng cuøng naêm Taâm Sôû Bieät Caûnh.

Ngoaøi naêm Taâm Sôû Bieät Caûnh treân, Thöùc thöù taùm cuõng khoâng cuøng töông öng vôùi möôøi moät

phaùp Thieän, saùu Phieàn Naõo Caên Baûn, hai möôi Tuøy Phieàn Naõo. Nguyeân vì caùc Taâm Sôû ñaây

ñeàu laø höõu kyù (coù thieän coù aùc) hoaëc höõu phuù (nhieãm oâ) cho neân khoâng theå cuøng töông öng

vôùi thaät taùnh voâ phuù voâ kyù khoâng gioáng nhau cuûa Thöùc A Laïi Da. Ñoàng thôøi OÁ Taùc, Thuøy

Mieân, Taàm, Töù, boán Taâm Sôû Baát Ñònh maëc duø cuõng laø taùnh voâ kyù, nhöng nguyeân vì chuùng

noù coù giaùn ñoaïn maø taùnh voâ kyù cuûa Thöùc A Laïi Da thì khoâng giaùn ñoaïn, cho neân chuùng

khoâng theå töông öng vôùi Thöùc A Laïi Da.

PHAÀN II:

ÑÒA VÒ CUÛA THÖÙC A LAÏI DA NÔI TRONG BA TAÙNH

Ba Taùnh töùc laø Thieän, AÙc vaø Voâ Kyù. Voâ Kyù laïi cuõng coù theå chia laøm hai: Höõu Phuù Voâ Kyù

vaø Voâ Phuù Voâ Kyù. Trong ba taùnh naøy, Thöùc A Laïi Da thì thuoäc veà loaïi naøo? Neân bieát Thöùc

36

A Laïi Da thì thuoäc veà Voâ Phuù Voâ Kyù, nguyeân vì duyeân cuûa taùnh Dò Thuïc chæ tieáp nhaän quaû

baùo cuûa taùnh Dò Thuïc ñoàng thôøi cuõng khoâng taïo theâm nhaân. Neáu nhö xen vaøo taïp nhaïp nhöõng

phaùp thieän aùc vaø oâ nhieãm thì laïi khoâng theå nhaøm chaùn caûnh löu chuyeån trong luïc ñaïo sanh töû

hoaëc thaønh töïu dieäu quaû Nieát Baøn. Thí duï nhö Thöùc naøy ñaày ñuû taùnh thieän thì khoâng theå löu

laïc vaøo ba ñöôøng aùc, coøn nhö ñaày ñuû taùnh oâ nhieãm thì khoâng theå ñaït tôùi quaû Nieát Baøn. Laïi

nöõa Thöùc naøy laø theå cuûa choã nöông töïa thieän aùc oâ nhieãm, thieän oâ nhieãm vaø aùc oâ nhieãm loaïi

tröø laãn nhau, choã nöông töïa cuûa chuùng thieän aùc oâ nhieãm kia quyeát ñònh laø taùnh khoâng phaûi

thieän, khoâng phaûi aùc, khoâng phaûi oâ nhieãm, cho neân môùi coù theå thaønh laäp. Laïi nöõa Thöùc naøy

laø taâm thöùc bò huaân taäp, thí duï nhö thôm cöïc maïnh vaø hoâi cöïc maïnh thì khoâng theå tieáp nhaän

huaân taäp. Giaû söû baûo raèng Thöùc naøy khoâng tieáp nhaän huaân taäp thì nhaân quaû nhieãm tònh ñeàu

khoâng theå thaønh laäp. Cho neân noùi raèng, Thöùc naøy chæ laø Voâ Phuù Voâ Kyù. Giôø ñaây laïi giaûi thích

theâm yù nghóa Voâ Phuù Voâ Kyù:

*. Phuù, goïi laø phaùp oâ nhieãm, nhö tham, saân, si..v..v..... coù theå chöôùng ngaïi Thaùnh ñaïo, laïi

coù theå che ñaäy töï Taâm, khieán noù khoâng thuaàn thanh tònh. Thöùc naøy khoâng bò oâ nhieãm, choã coù

phaùp oâ nhieãm chæ ôû nôi Thöùc thöù saùu vaø Thöùc thöù baûy, cho neân Thöùc thöù taùm goïi laø Voâ Phuù.

*. Kyù, goïi laø thieän aùc, coù quaû aùi (laïc) thì khoâng coù quaû aùi (khoå) vaø töï theå thuø thaéng coù theå

ghi nhaän rieâng bieät. Thieän thì coù quaû cuûa khaû aùi vaø khoâng phaûi thieän thì coù quaû khoâng khaû aùi.

Do nôi söï thuùc ñaåy cuûa thieän aùc ñaõ ghi nhaän rieâng bieät maø coù söï luaân chuyeån trong luïc ñaïo.

Thöùc ñaây thì khoâng phaûi thieän aùc, cho neân goïi laø Voâ Kyù.

CHÖÔNG VII:

SÖÏ LÖU CHUYEÅN CUÛA THÖÙC A LAÏI DA

PHAÀN I:

GIAÛI THÍCH NGHÓA CUÛA ÑOAÏN VAØ THÖÔØNG

“Thöùc A Laïi Da laø ñoaïn hay thöôøng? Thöùc A Laïi Da khoâng phaûi ñoaïn khoâng phaûi

thöôøng, neân goïi laø Haèng Chuyeån. Haèng, nghóa laø Thöùc naøy töø voâ thæ ñeán nay laø moät loaïi

töông tuïc, luoân luoân khoâng giaùn ñoaïn; laø nôi thieát laäp vöõng chaéc Thuù Sanh [nôi sanh]; laø taùnh

baûo trì chuûng töû kieân coá khieán khoâng cho maát. Chuyeån, nghóa laø Thöùc naøy töø voâ thæ ñeán nay

nieäm nieäm sanh dieät tröôùc sau bieán khaùc, nhaân dieät quaû sanh, khoâng phaûi thöôøng nhaát; coù theå

chuyeån Thöùc Dò Thuïc thaønh chuûng töû.” (Thaønh Duy Thöùc Luaän quyeån 3).

Söï löu chuyeån cuûa Thöùc A Laïi Da laø coù giaùn ñoaïn hay laø khoâng giaùn ñoaïn? Ñaùp raèng:

khoâng giaùn ñoaïn vaø cuõng khoâng thöôøng, chæ laø chuûng töû cuûa noù bò chuyeån bieán khoâng giaùn

37

ñoaïn. Nhaân vì Thöùc naøy töø voâ thæ ñeán nay chính laø taùnh voâ kyù (moät loaïi) khoâng phaûi thieän

khoâng phaûi aùc, luoân luoân töông tuïc khoâng giaùn ñoaïn taïo taùc vaïn höõu vuõ truï tam giôùi, nguõ thuù,

töù sanh..v..v..... sanh toàn caên baûn, maø ñaëc taùnh cuûa noù laø chaáp trì kieân coá taát caû chuûng töû,

khieán khoâng bò tieâu maát, cho neân goïi laø khoâng phaûi ñoaïn. Laøm sao baûo laø khoâng phaûi

thöôøng? Thöôøng, nghóa laø khoâng giaùn ñoaïn. Nguyeân vì Thöùc naøy töø voâ thæ ñeán nay nieäm

nieäm sanh dieät, tröôùc dieät sau sanh, chuûng töû khoâng coù thôøi khaéc naøo maø khoâng ôû trong söï

chuyeån bieán, töø ñaàu ñeán cuoái ñeàu chòu söï huaân taäp cuûa baûy Chuyeån Thöùc, cho neân goïi laø

khoâng phaûi thöôøng. Gioáng nhö doøng nöôùc chaûy xieát, maëc duø xem gioáng nhö luoân luoân toàn taïi,

nhöng trong saùt na tröôùc sau ñeàu khoâng gioáng nhau. Thöùc naøy töø voâ thæ ñeán nay tuøy sanh

maïng bò löu chuyeån chìm ñaém trong luïc ñaïo khoâng ñöôïc thoaùt khoûi. Nhaân duyeân thuaàn thuïc

thì quaû sanh, khi quaû sanh thì nhaân dieät, nhö löûa ñoát cuûi ñaõ taét, laïi taïo taùc tieáp thì nhaân sanh.

Khi noùi quaû sanh thì khoâng phaûi ñoaïn, khi noùi nhaân dieät thì khoâng phaûi thöôøng. Khoâng phaûi

ñoaïn khoâng phaûi thöôøng chính laø lyù duyeân khôûi vaäy. Cho neân noùi Thöùc naøy luoân luoân chuyeån

bieán nhö doøng thaùc nöôùc chaûy xieát.

PHAÀN II:

PHAÙ NGÖÔØI NGOAØI VAÁN NAÏN

Quan heä nôi ñaïo lyù Thöùc A Laïi Da khoâng phaûi ñoaïn khoâng phaûi thöôøng cuûa Luaän sö Hoä

Phaùp ñeà xuaát, daãn ñeán boán nhaø Luaän sö ñöa ra ba vaán ñeà. (Chuù thích 24). Boán nhaø töùc laø

Nhaát Thieát Höõu Boä, Chaùnh Löôïng Boä, Thöôïng Toïa Boä vaø Kinh Löôïng Boä. Nhaát Thieát Höõu

Boä vaø Chaùnh Löôïng Boä chuû tröông quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai ñeàu coù thaät. Caùc Boä Phaùi khaùc

vaán naïn raèng: “Quaù khöù, vò lai dó nhieân khoâng coù thaät, coù theå cho laø khoâng phaûi thöôøng, taïi

sao laïi baûo khoâng phaûi ñoaïn? Neáu nhö baûo khoâng phaûi thöôøng töùc laø coù giaùn ñoaïn; ñaõ coù

giaùn ñoaïn thì laøm sao coù theå cho laø duyeân khôûi ñuùng lyù?”

Luaän sö Hoä Phaùp ñaùp raèng: “Quaù khöù, vò lai neáu laø co ù thaät, leõ ñöông nhieân taïo neân khoâng

phaûi ñoaïn, maø khoâng phaûi ñoaïn töùc laø thöôøng vaø thöôøng thì cuõng khoâng thaønh duyeân khôûi

ñuùng lyù.”

Coù Luaän sö cuûa Boä khaùc phaûn baùc raèng: “Laøm sao coù theå söû duïng loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc

maø phaûn baùc, chuû tröông cuûa mình laïi thaønh laäp ñöôïc sao?”

Luaän Chuû traû lôøi raèng: “Neáu khoâng toài taø, khoù maø hieån chaùnh. Nhaân quaû maø toâi noùi laø ñòa

vò nhaân tröôùc ñaõ dieät thì quaû sau lieàn sanh, trung gian ñeàu khoâng ngaên caùch, nguyeân vì nhaân

quaû khoâng giaùn ñoaïn. Nhö hai ñaàu cuûa moät caùi caân, thaáp cao ñoàng thôøi giaùn ñoaïn, trình ñoä

38

cuõng gioáng nhö theá. Nhaân quaû ñaây töông tuïc nhö doøng nöôùc chaûy xieát, laøm sao coù theå baûo

raèng quaù khöù vò lai laø coù thaät maø laïi baûo nhaân quaû khoâng giaùn ñoaïn?”

Luaän sö Höõu Boä chaát vaán raèng: “Nhaân toàn taïi tröôùc maét laø quaû chöa sanh, vaäy nhaân naøy

laø nhaân cuûa ai? Quaû toàn taïi tröôùc maét thì nhaân tröôùc ñaõ dieät, vaäy quaû naøo cuoái cuøng laø quaû

cuûa ai? Ñaõ khoâng nhaân quaû thì ai lìa khoûi ñoaïn vaø thöôøng?”

Luaän Chuû vaãn duøng chuû tröông cuûa Höõu Boä ñeå phaûn baùc, cuõng chính laø duøng caùi thuaãn

cuûa caùi maâu coâng kích. Nhaân ñaây phaûn vaán raèng: “Neáu nhö so saùnh choã giaûng cuûa caùc oâng,

vò lai coù thaät, nhö theá quaû baùo vò lai sôùm ñaõ toàn taïi, hieän taïi khi gaây nhaân thì quaû chính ñaõ

thöôøng coù roài. Quaû dó nhieân sôùm ñaõ coù roài thì caàn gì phaûi ñôïi nhaân thaønh thuïc? Nhaân neáu nhö

khoâng coù thì quaû cuõng khoâng thaønh laäp, neáu khoâng nhaân khoâng quaû thì laøm sao coù theå lìa

khoûi ñoaïn vaø thöôøng?”

Luaän sö Höõu Boä giaûi thích ñeå phaûn vaán Luaän Chuû raèng: “Nhaân quaû vò lai maëc duø tröôùc ñaõ

coù theå, nhaân quaû choã toâi nhaän ñònh laø caên cöù nôi söï taùc duïng maø khoâng caên cöù nôi theå. Chöa

coù taùc duïng goïi laø vò lai, ñang taùc duïng goïi laø hieän taïi, taùc duïng ñaõ hoaøn toaøn chaám döùt goïi laø

quaù khöù. Hieän taïi coù nhaân taùc duïng thì quaû taùc duïng chöa sanh, yù nghóa cuûa nhaân ñaõ ñöôïc

thaønh laäp vaø yù nghóa cuûa quaû laïi cuõng ñöôïc thaønh laäp. Cho neân choã phaûn baùc cuûa oâng khoâng

quan heä nôi Toâng cuûa toâi.”

Luaän Chuû laïi phaûn baùc raèng: “Theå dó nhieân ñaõ laø voán coù, taùc duïng cuõng laø gioáng nhau,

nhaân laø duïng khoâng lìa theå. Neáu nhö noùi vò lai theå vaø duïng tuy ñeàu coù ñuû, vì duyeân khoâng

hôïp neân duïng khoâng sanh khôûi, cuõng khoâng phaûi laø do nôi lyù. Ñaõ noùi caùc phaùp xöa nay ñeàu

coù, choã duyeân chôø ñôïi cuõng phaûi voán coù; duyeân ñaõ ñoàng yù voán coù thì vò lai phaûi khôûi taùc

duïng. Neáu nhö noùi duyeân..v..v.... cuõng ñoàng yù vò lai khoâng coù thì khoâng theå noùi vò lai coù taát

caû phaùp.” Do ñaây coù theå xaùc ñònh raèng nhaân quaû ñeàu khoâng phaûi coù chaân thaät, ñaây môùi laø

Ñaïi Thöøa Duyeân Khôûi Chaùnh Lyù. Chaùnh Lyù thaät taïi ñaây thaâm dieäu khoù noùi, choã noùi nhaân

quaû ñeàu laø thieát laäp giaû ñònh.

Nhaân quaû laø kieán laäp nhö theá naøo? Laø quaùn saùt phaùp hieän taïi coù taùc duïng höôùng daãn seõ

ñeán thì môùi giaû laäp quaû vò lai, coøn ñoái vôùi quaû maø noùi nhaân laø hieän taïi. Laïi nöõa quaùn phaùp

hieän taïi coù haønh vi baùo thuø ñaõ qua thì giaû laäp nhaân quaù khöù, coøn ñoái vôùi nhaân maø noùi laø quaû

hieän taïi.

Caùi gì goïi laø Giaû? Khi Thöùc duyeân nôi phaùp töôùng hieän taïi tìm xeùt nguyeân lai sanh töôùng

cuûa noù noùi laø nhaân vaø goïi hieän taïi laø quaû. Tìm xeùt phaùp töôùng hieän taïi haønh ñoäng suy cöùu vò

lai, ôû hieän taïi cho laø nhaân vaø ôû vò lai cho laø quaû; theá neân goïi laø giaû. Treân söï thaät, nhöõng phaùp

cuûa quaùn saùt khoâng phaûi laø nhaân vaø cuõng khoâng phaûi khoâng nhaân, khoâng phaûi laø quaû vaø cuõng

39

khoâng phaûi laø khoâng quaû. YÙ noùi nhaân ñaây laø taùnh cuûa noù lìa nôi ngoân thuyeát, cho neân khoâng

theå xaùc ñònh laø nhaân. Coù theå laø coù coâng naêng taùc duïng toàn taïi, cho neân khoâng phaûi xaùc ñònh

laø khoâng nhaân. Coøn quaû cuõng laø gioáng nhau. Ñaây laø kieán laäp chaùnh nghóa cuûa nhaân quaû. Coù

nhaân neân khoâng phaûi thöôøng vaø coù quaû neân khoâng phaûi ñoaïn. Vì theá nhaân quaû löu chuyeån

cuûa Thöùc A Laïi Da thì caùch xa hai beân ñoaïn vaø thöôøng, chæ phuø hôïp nôi trung ñaïo.

CHÖÔNG VIII:

SÖÏ BIEÁN HIEÄN VAØ

PHUÏC ÑOAÏN CUÛA THÖÙC A LAÏI DA:

PHAÀN I:

NGUYEÂN LYÙ CUÛA VAÏN PHAÙP DUY THÖÙC

Muïc tieâu chuû yeáu cuûa Duy Thöùc Hoïc laø phaûi laõnh hoäi taát caû phaùp gì ñeàu do Duy Thöùc

bieán hieän, vaø seõ ñem caùch naøo nhöõng phaùp oâ nhieãm do Duy Thöùc bieán hieän chuyeån ñoåi trôû

thaønh phaùp thanh tònh maø ñöôïc thaønh töïu quaû vò voâ laäu.

Baûy Chöông tröôùc ñaõ trình baøy roõ, chuùng ta ñaõ bieát caên baûn cuûa vaán ñeà sanh töû chính laø

Thöùc Chuûng Töû; Thöùc naøy raát vi teá, khoâng phaûi taâm nieäm coù theå traéc nghieäm bieát ñöôïc, quaù

trình bieán hieän vaïn phaùp cuûa noù laïi laø khoù töôûng töôïng ñeán ñöôïc. Nhaân ñaây caàn phaûi tieáp

nhaän deã daøng ñaïo lyù naøy töø nôi ñaïi chuùng ñeå bieän minh theâm:

Moãi moät con ngöôøi maëc duø ñoàng thôøi sanh toàn nhö theá treân theá giôùi, chæ laø moãi moät con

ngöôøi nhìn caùc phaùp cuûa theá giôùi nhö theá khoâng gioáng nhau; ñieàu ñoù chöùng toû caù taùnh cuûa hai

ngöôøi khoâng gioáng nhau, phöông thöùc sinh hoaït thì gioáng nhau, gaëp phaûi caûnh ngoä gioáng

nhau, keát quaû caûm nhaän vaø phaûn öùng cuûa hai ngöôøi ñaây ñeàu khoâng gioáng nhau. Thí duï nhö

hai ngöôøi ñoàng thôøi phuïc vuï coâng chöùc, caù taùnh cuûa anh Giaùp thì oân hoøa hieàn haäu, coøn caù

taùnh cuûa anh AÁt thì noùng naûy hung baïo; hai ngöôøi veà ñeán cöûa nhaø ñaùnh nhau voâ lyù. Haäu quaû

laø anh Giaùp khi ñoái phoù bieát bình taâm hoøa khí ñeå giaûi quyeát vaán ñeà, coøn anh AÁt thì vì khoâng

theå nhaãn chòu, taâm saân moät khi noåi leân khieán baàu khoâng khí trôû neân xaáu theâm, vaán ñeà ngöôïc

laïi laø khoâng theå giaûi quyeát. Neáu noùi ñaùnh nhau voâ lyù nôi cöûa nhaø nhaát ñònh coù theå khieán baàu

khoâng khí xaáu theâm, nhö theá ñoái vôùi hai ngöôøi Giaùp vaø AÁt ñeàu coù theå saûn sanh haäu quaû gioáng

nhau, nhöng söï thaät khoâng phaûi nhö vaäy. Do ñaây suy lyù nôi söï tình cuûa hoï, chuùng ta coù theå

chöùng minh söï khoå laïc nhieãm tònh..v..v..... cuûa hoaøn caûnh sinh hoaït, laø taïi nôi töï mình taïo laáy

maø khoâng phaûi ngöôøi khaùc vaø cuõng chính laø theá giôùi cuûa caùc ngöôøi hieän ñeán cho caùc ngöôøi.

Vì theá Boà Taùt Ñòa Taïng maëc duø ôû nôi Ñòa Nguïc maø coù theå trang nghieâm Ñòa Nguïc. Tuy

nhieân, hoaøn caûnh cuûa moãi coâïng nghieäp sanh ra khoâng phaûi caù nhaân trong thôøi gian ngaén coù

40

theå giaûi quyeát; Chæ laø do nôi söï noå löïc cuûa caù nhaân, daàn daàn aûnh höôûng nôi ñaïi chuùng, khi

naøo baèng löïc löôïng cuûa ñaïi chuùng thì cuoái cuøng cuõng coù theå caûi bieán hoaøn caûnh.

Nguyeân lyù cuûa vaïn phaùp Duy Thöùc, khoâng phaûi laø Taâm coù khaû naêng saùng taïo vaïn vaät; maø

laø vaïn söï vaïn vaät (aûnh höôûng) theå hieän trong Taâm, tuøy theo Taâm Thöùc cuûa moïi ngöôøi tieáp

nhaän caùc nhieãm tònh baát ñoàng, maø coù caûm thoï vaø quan ñieåm khoâng gioáng nhau, tuy cuøng

nhau ñoái dieän ñoàng moät söï vaät maø nhaän ñònh thì laïi khaùc nhau. Do ñoù coù ngöôøi ñaït ñöôïc ngaøy

thaùng raát khoaùi laïc, coù ngöôøi chòu laáy heát söùc thoáng khoå. Neáu nhö hoaøn caûnh laø thaät coù ngoaøi

Taâm, nhö theá moãi ngöôøi khi sinh hoaït nôi hoaøn caûnh gioáng nhau thì sau ñoù phaûi caûm thoï

tröôùc töôùng gioáng nhau. Töùc laø noùi ngöôøi cuøng moät nhaø hoaëc cuøng coâng nhaân vieân ñi laøm

trong moät gia ñình coâng ty thì phaûi ñoàng thôøi khoaùi laïc hoaëc ñoàng thôøi thoáng khoå.

Nhöng treân söï thaät, theá giôùi beân ngoaøi neáu nhö ly khai Taâm Tri Giaùc cuûa chuùng ta ñeàu

khoâng coù yù nghóa thaät taïi. Nguyeân vì coù Taâm (Thöùc) thì môùi coù theá gian naøy, neáu nhö khoâng

coù Taâm Thöùc, ñoái vôùi caù nhaân khaùc laïi noùi, chính mình khoâng coù theá gian naøy. Cuõng chính laø

noùi, söï toàn taïi hay khoâng toàn taïi cuûa theá giôùi naøy ñaõ thoaùt ly Taâm Thöùc cuûa mình vaø cuûa

ngöôøi, töùc laø khoâng thaät nghóa. Cho neân Ñaïi Thöøa A Tyø Ñaït Ma Kinh noùi raèng: “Theá giôùi töø

voâ thæ ñeán nay, taát caû phaùp ñeàu nöông töïa, do ñoù coù caùc coõi vaø Nieát Baøn chöùng ñaéc.” Thaønh

Duy Thöùc Luaän ñoái vôùi nhöõng ñieàu giaûi thích cuûa boån Tuïng laø: Chuûng töû cuûa Thöùc A Laïi Da

töø voâ thæ ñeán nay chuyeån bieán töông tuïc, ñích thaân sanh ra caùc phaùp, noù chaáp trì naêng löïc töø

voâ thæ ñeán nay cuøng taát caû phaùp..v..v..... laøm choã y chæ. Nguyeân vì thöôøng baûo trì caùc chuûng töû

lieàn cuøng caùc phaùp hieän haønh laøm duyeân nöông töïa, cho neân baûn Thöùc bieán laøm caên thaân vaø

theá giôùi, maø laøm y chæ cho baûy Chuyeån Thöùc taùc duïng. Nhaõn..v..v..... naêm Thöùc tröôùc nöông

töïa nôi naêm Saéc Caên maø chuyeån, YÙ Thöùc thöù saùu nöông nôi YÙ Thöùc Maït Na maø chuyeån, YÙ

Thöùc Maït Na nöông nôi Caâu Höõu Caên [Thöùc thöù taùm ñoàng thôøi laøm Caên cho Thöùc Maït Na]

maø chuyeån. Thöùc Maït Na vì khoâng giaùn ñoaïn, cho neân Thöùc thöù taùm cuõng söû duïng Thöùc Maït

Na laøm Caâu Höõu Y [Thöùc Maït Na ñoàng thôøi laøm choã nöông töïa cho Thöùc thöù taùm] maø

chuyeån. Ñaây laø nhaân duyeân taùc duïng cuûa Thöùc A Laïi Da (Chuù thích 25).

PHAÀN II:

PHUÏC ÑOAÏN CUÛA THÖÙC A LAÏI DA

Do nôi ñaõ coù nhaân duyeân taùc duïng cuûa Thöùc thöù taùm naøy, neáu nhö chaáp trì taát caû phaùp löu

chuyeån theo chìu thuaän thì cô hoäi khieán caùc höõu tình löu chuyeån sanh töû; phaùp löu chuyeån

theo chìu thuaän chính laø caùc Taâm Sôû Tham, Saân, Si, Maïn..v..v....hôïp taùc. Neáu nhö chaáp trì taát

caû phaùp hoaøn dieät theo chìu thuaän thì cô hoäi khieán nhöõng keû tu haønh chöùng ñaëng Nieát Baøn.

Lyù ñaây caàn phaûi giaûi thích theâm saùng toû veà yù nghóa cuûa chöùng ñaëng Nieát Baøn, laø noùi coù theå

chöùng ñaëng Quaû Voâ Laäu, maø khoâng phaûi laø coù coõi Nieát Baøn (choã khoâng sanh khoâng dieät) ñeå

41

ñöôïc nöông töïa vaø baûo trì. Nieát Baøn laø hoaøn dieät cuûa löu chuyeån moân. Phöông phaùp hoaøn

dieät goïi laø Naêng Ñoaïn Ñaïo, cuõng nhö Baùt Chaùnh Ñaïo, Luïc Ñoä, Töù NHieáp..v..v..... Do ñaïo lyù

naêng ñoaïn naøy, ñoaïn tröø hoaëc nghieäp cuûa sôû ñoaïn, ñoaïn tröø ñaït ñeán choã hoaøn toaøn trieät ñeå,

ñaáy goïi laø chöùng ñaëng Nieát Baøn. Naêng ñoaïn, sôû ñoaïn cho ñeán chöùng ngoä ñeàu phaûi nöông töïa

vaøo Thöùc naøy; cho neân Thöùc naøy thì cuøng vôùi Hoaøn Dieät Moân taùc duïng laøm choã nöông töïa vaø

baûo trì.

Thöùc A Laïi Da töø voâ thæ luoân luoân löu chuyeån nhö doøng thaùc nöôùc, thaúng ñeán ñòa vò naøo

môùi coù theå xaû boû hoaøn toaøn? Chính laø ñòa vò A La Haùn hoaëc Boà Taùt Baát Ñoäng Ñòa thöù taùm

môùi xaû boû hoaøn toaøn. Choã xaû boû chính laø Thöùc oâ nhieãm trong Thöùc thöù taùm maø khoâng phaûi

xaû boû Thöùc voâ caáu. Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän thì cho Thöùc A Laïi Da bao goàm caû höõu laäu vaø voâ

laäu, nhöng Thaønh Duy Thöùc Luaän laïi cho Thöùc A Laïi Da chính laø Taïng Thöùc, töùc laø coù ñòa vò

höõu laäu ôû trong, khi ñeán ñòa vò voâ laäu môùi goïi laø Voâ Caáu Thöùc, A Laïi Da vaø Voâ Caáu Thöùc laø

toång nhieáp nôi Thöùc thöù taùm (Chuù thích 26). Chöõ Xaû trong ñaây trình baøy ôû nôi bieán chuyeån laø

chæ cho “Chaáp Taïng maø noùi”.

Nhaân A La Haùn laø ñaõ ñoaïn phieàn naõo chöôùng, vónh vieãn khoâng coøn bò Phaàn Ñoaïn Sanh

Töû nöõa, cho neân ñoái vôùi khaû naêng taïo thaønh chuûng töû sanh dieät löu chuyeån coù theå lìa boû.

Boà Taùt Baát Ñoäng Ñòa chöa ñoaïn heát vónh vieãn chuûng töû phieàn naõo, laø trình baøy nhöõng gì

cuõng khoâng theå thaønh töïu ñöôïc Thöùc A Laïi Da? Nguyeân do töø Boà Taùt Baát Ñoäng Ñòa trôû leân,

taát caû phieàn naõo chöa ñoaïn tröø vónh vieãn; maëc duø ôû trong sanh töû vaø chöa ñoaïn heát chuûng töû

phieàn naõo trong Thöùc Dò Thuïc, nhöng ñoái vôùi ngaõ kieán, ngaõ aùi..v..v..... cuûa Thöùc naøy khoâng

coøn taùi dieãn chaáp Taïng laøm noäi ngaõ cuûa mình, do thaät haønh voâ coâng duïng, maëc tình chuyeån

bieán, töï ñoäng taùc duïng ñi ñeán sanh ra söï nghieäp. Coù theå noùi chaân tuïc lieân keát song haønh voâ

laäu höõu vi. Tuy hieän khôûi bieåu töôïng phieàn naõo maø khoâng chöôùng ngaïi bôûi phieàn naõo. Vaõ laïi

nhôø saùt na saùt na taêng tieán vaø ñaïo haïnh khoâng thoái chuyeån, cho neân cuõng coù theå noùi laø xaû boû

vónh vieãn danh xöng A Laïi Da.

PHUÏ CHUÙ:

*Chuù thích 1: Hieän Ñaïi Phaät Giaùo Hoïc Thuaät Tuøng San (25) trang 17.

Duy Thöùc Hoïc Thöôïng Ñích Laïi Da Luaän, Phaùp sö Dieãn

Boài tröôùc taùc.

*Chuù thích 2: Hieän Ñaïi Hoïc Thuaät Tuøng San (28) trang 18.

*Chuù thích 3: Ñaïi Chaùnh Taïng ñeä tam thaäp nhaát taäp, trang 324 Nhieáp Ñaïi

Thöøa Luaän.

*Chuù thích 4: Ngö Boài Phaùp Sö sôû tröôùc “Duy Thöùc Hoïc Thöôïng Ñích Laïi

Da Luaän” ñem YÙ Caên Giôùi trong 18 Giôùi xem nhö Taâm

42

Caên, laø Nhaõn, Nhó, Tyû, Thieät, Thaân naêm Saéc Caên Sôû Y,

cuõng laø Sôû Y cuûa YÙ Thöùc thöù saùu.

*Chuù thích 5: Ñaïi Chaùnh Taïng taäp 31, trang 32. Thaäm thaâm nghóa laø töø

nhaân thieân cuûa xuaát theá, xuoáng ñeán höõu tình, khoâng theå

cuøng ñaït tôùi taùnh naøy. Thaäm Teá nghóa laø taùnh vaéng laëng cuûa

Nhò Thöøa khoâng theå trình baøy roõ töôùng cuûa noù. Noùi chung

laïi Thöùc naøy khoâng phaûi giaùo phaùp cuûa Thinh Vaên trôû

xuoáng.

*Chuù thích 6: Thaønh Duy Thöùc, quyeån 3, Ñaïi Chaùnh Taïng taäp

311, trang döôùi 13.

*Chuù thích 7: Thaønh Duy Thöùc Luaän, quyeå 3, Phaät Giaùo Ñaïi

Taïng Kinh taäp 195, trang 104.

*Chuù thích 8: Thaønh Duy Thöùc Luaän trang 353, Hoa Taïng

Phaùp Thí Hoäi Xuaát Baûn.

*Chuù thích 9: Thaønh Duy Thöùc Luaän Nghieân Taäp trang 130,

Phaùp sö Phoå Haønh tröôùc taùc.

*Chuù thích 10: Thaønh Duy Thöùc Luaän Nghieân Taäp trang 132.

*Chuù thích 11: Thaønh Duy Thöùc Luaän Nghieân Taäp trang 133.

*Chuù thích 12: Thaønh Duy Thöùc Luaän Nghieân Taäp trang 135.

*Chuù thích 13: Ñaïi Chaùnh Taïng taäp 43, trang treân 305.

*Chuù thích 14: An Hueä Tam Thaäp Duy Thöùc Thích, trang 35,

Trung Vaên Ñaïi Hoïc Höông Caûng Xuaát Baûn Xaõ Xuaát Baûn.

*Chuù thích 15: Thaønh Duy Thöùc Luaän, quyeån 2, trang 62.

*Chuù thích 16: An Hueä Tam Thaäp Duy Thöùc Thích, trang 35.

*Chuù thích 17: Thaønh Duy Thöùc Luaän, quyeån 2, trang 78.

*Chuù thích 18: Ñoàng Chuù Thaäp Thaát.

*Chuù thích 19: An Hueä Tam Thaäp Duy Thöùc Thích, trang 42.

*Chuù thích 20: Thaønh Duy Thöùc Luaän Nghieân Taäp, trang 165.

*Chuù thích 21: Thaønh Duy Thöùc Luaän, quyeån 3.

*Chuù thích 22: Ñoàng Thaïch.

*Chuù thích 23: Thaønh Duy Thöùc Luaän, quyeån 3, Phaät Giaùo Ñaïi Taïng Kinh

taäp 105, trang 52.

*Chuù thích 24: Phaät Giaùo Ñaïi Taïng Kinh, taäp 105, trang 82.

*Chuù thích 25: Phaät Giaùo Ñaïi Taïng Kinh, taäp 105, trang 110.

*Chuù thích 26: Phaät Giaùo Ñaïi Taïng Kinh, taäp 105, Thaønh Duy Thöùc Luaän,

quyeån 3, trang 108.

“Laøm theá naøo bieát ñöôïc Thöùc thöù taùm lìa khoûi Nhaõn Thöùc..v..v..... coù töï theå rieâng bieät.....”

; trang 99 “Do taùch rôøi danh xöng A Laïi Da ñeå xaû boû maát haún, maø khoâng phaûi xaû boû taát caû

43

Thöùc theå thöù taùm.” ; trang 117 noùi raèng: “Do boån Thöùc naøy ñaày ñuû caùc chuûng töû, neân coù theå

thaâu chöùa caùc phaùp taïp nhieãm, caên cöù ñaây maø kieán laäp danh xöng A Laïi Da.”