NGHIÊN CỨU META-ANALYSIS:Vì sao cần phải làm?Đâu là nhược điểm?

ThS. BS. Văn Đức Hạnh

Viện Tim mạch Quốc Gia Việt Nam

ĐỘ MẠNH CỦA CÁC THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU

Câu hỏi nghiên cứuThuốc chẹn beta giao cảm có làm giảm biến cố tử vong và biến cố tim mạch sau NMCT hay không? (có dự phòng thứ phát bệnh lý tim mạch không?)

CÓ !

Nghiên cứu 1

Nghiên cứu 2

KHÔNG !

Nghiên cứu 3

CÓ !

Nghiên cứu 4

KHÔNG !

AI ĐÚNG ? AI SAI ? LÀM SAO ĐỂ BIẾT ?

Vì sao cần làm tổng quan hệ thống vànghiên cứu meta-analysis?

✦ Nghiên cứu khoa học bắt đầu bằng các quan sát ➠ nghiên cứu trên một số BN nhỏ ➠ nghiên cứu trên số lượng BN lớn

✦ Nghiên cứu thuần tập là một thiết kế tốt để đánh giá hiệu quả của một phương pháp điều trị mới

✦ Tuy nhiên bằng chứng khoa học từ 1 nghiên cứu thuần tập thường không đủ ➠ cần đánh giá nhiều nghiên cứu thuần tập và tổng hợp các nghiên cứu thuần tập đó để đưa ra một kết luận tốt nhất, khách quan nhất

✦ Từ đó, đưa ra khái niệm Tổng quan hệ thống và Nghiên cứu gộp meta-analysis BMC Medical Research Methodology 2005, 5:14

Tổng quanhệ thống

Phân tích gộp

Tổng quan, tổng quan hệ thống và phân tích gộp

Tổng quan

Tổng quan hệ thống- Khái niệm

Tổng quan trả lời một câu hỏi được đưa ra một cách rõ ràng sử dụng các phương pháp hệ thống và có giá trị để xác định, lựa chọn và đánh giá các nghiên cứu liên quan, thu thập và phân tích tổng hợp số liệu từ các nghiên cứu.

Cochrane Reviewers’ Handbook 4.1.5

Tổng quan mô tả và tổng quan hệ thống

n Tổng quan mô tản Chủ đề rộngn Nguồn thông tin không nêu rõn Tiêu chuẩn lựa chọn không rõ n Tiêu chuẩn đánh giá không rõn Bằng chứng mang tính định

tínhn Là tóm tắt có ý nghĩa nhưng

nhiều nguy cơ sai số

n Tổng quan hệ thốngn Chủ đề hẹp

n Chiến lược tìm kiếm rõ ràng

n Chiến lược lựa chọn rõ

n Có tiêu chuẩn đánh giá

n Cung cấp bằng chứng định

lượng

n Đưa ra các kết luận dựa trên

bằng chứng

Nghiên cứu meta-analysis là gì?

Là một kỹ thuật thống kê để kết hợp kết quả của nhiều nghiên cứu độc lập

Nghiên cứu Meta-analysis✦ Nghiên cứu meta-analysis có hai điểm khác biệt

lớn:

๏ Đánh giá độ lớn của tác động chứ không dựa trên giá trị p. Độ lớn của tác động phản ánh mức độ quan trọng của hiệu quả điều trị hoặc độ mạnh của mối liên quan giữa hai biến.

๏ Nó tổng hợp tất cả các tác động của từng nghiên cứu thành viên từ đó tạo ra tác động chung.

Ưu điểm của Nghiên cứu Meta-analysis

✦ Tăng số lượng quan sát

✦ Tăng sức mạnh thống kê ==> Kết quả có thể tổng quát hơn cho dân số lớn hơn

✦ Cải thiện khả năng ước lượng của tác động cỡ mẫu với can thiệp

✦ Cho phép phân tích các kết quả không đồng nhất của các nghiên cứu ==> Đánh giá sự khác biệt giữa các nghiên cứu

✦ Đánh giá được phân tích dưới nhóm

✦ Cho phép điều tra sự sai chệch về xuất bản

Phân tầng mức độ chứng cứ theo ACC

CÓ !

Các yếu tố ảnh hưởng đến nghiên cứu Meta-analysis

Sự biến thiên kết quả giữa các nghiên cứu

Dị chất?

Khác biệt thống kê

Khác biệt về lâm sàng Khác biệt về phương pháp

Những nguyên nhân của tính dị chất

n Các nghiên cứu sử dụng thang đo khác nhau

n Do đặc tính của điều trịn Do đặc tính của quần thển Đặc tính của thiết kế và tiến hành nghiên

cứun Không giải thích được

Trọng số trong phân tích gộp

n Sự đóng góp của từng nghiên cứu vào chỉ số thống kê chung

n Những nghiên cứu với cỡ mẫu lớn có trọng số lớn hơn các nghiên cứu có cỡ mẫu nhỏ

n Đánh giá chất lượng của nghiên cứu thể hiện qua trọng số

Các sai số trong tổng quan hệ thống

✦ Tìm kiếm, lựa chọn nghiên cứu

๏ Sai số xuất bản

๏ Sai số chọn nghiên cứu

✦ Đánh giá chất lượng nghiên cứu

๏ Kết quả thử nghiệm không giá trị

๏ Đánh giá chất lượng sai

✦ Trích xuất số liệu

๏ Sai sót trong trích xuất

๏ Báo cáo sai

๏ Thiếu số liệu

✦ Tổng hợp số liệu

๏ Dị chất không được kiểm tra

๏ Phân tích không phù hợp

๏ Chọn nhóm nhỏ sai trong phân tích

Các hạn chế và chú ý khi tiến hành Tổng quan hệ thống

✦ Hồi cứu: có thể sai số ✦ Ước lượng gộp không thích hợp✦ Phân tích nhóm không phù hợp✦ Phụ thuộc vào các tài liệu đã xuất bản✦ Chỉ bó hẹp trong số liệu đã xuất bản ✦ Nhận định sai (Ecological fallacy –

aggregation bias- qui nạp sai)

Đâu là nhược điểm của meta-analysis?

Số liệu tổng hợp

✦ Hầu hết các nghiên cứu meta-analysis hiện nay phân tích số liệu dựa trên bộ số liệu tổng hợp chứ không phân tích số liệu trên bộ số liệu tích hợp số liệu cá nhân.

✦ Các thư viện lớn (Cochrance...) lưu trữ bộ số liệu dưới dạng số liệu tổng hợp

✦ Số liệu dựa trên số liệu cá nhân có nhiều ưu điểm hơn so với số liệu tổng hợp

BMC Medical Research Methodology 2005, 5:14

Nghiên cứu meta-analysis dựa trên số liệu tổng hợp và số liệu cá nhân

✦ IPD: individual patient data: dữ liệu cá nhân✦ APD: aggregate patient date: dữ liệu tổng hợp BMC Medical Research Methodology 2005, 5:14

Ưu điểm của số liệu cá nhân

✦ Có khả năng sử dụng các định nghĩa thông thường, mã hoá và cutpoints

✦ Đánh giá ngẫu nhiên đầy đủ hơn

✦ Cho phép kiểm tra dữ liệu

✦ Cho phép cập nhật dữ liệu

✦ Cho phép kiểm tra các phân tích

✦ Cho phép điều chỉnh các biến trên các nghiên cứu

✦ Cho phép sử dụng dữ liệu time-to-event để ước lượng sống còn

✦ có khả nang theo dõi biến cố lâu dài

✦ Cho phép phân tích không đồng nhất và phân tích dưới nhómBMC Medical Research Methodology 2005, 5:14

Ưu điểm của số liệu cá nhân

BMC Medical Research Methodology 2005, 5:14

Các nhược điểm khác

✦ Dữ liệu đầu vào có tốt không?

๏ Nếu một thiết kế NC meta-analysis tốt dựa trên các thiết kế nghiên cứu tồi ==> cho kết quả phân tích gộp không tốt (A good meta-analysis of badly designed studies will still result in bad statistics).

๏ Một nghiên cứu meta-analysis dựa trên một số nghiên cứu nhỏ sẽ không dự đoán được kết quả của Một nghiên cứu lớn

Các nhược điểm khác

✦ Sai chệch xuất bản๏ Người nghiên cứu bỏ qua các luận án,

luận văn ๏ Các kết quả nghiên cứu không được

công bố, bị lãng quên.✦ Sai chệch do lựa chọn nghiên cứu

๏ Người nghiên cứu thích / không thích lấy một nghiên cứu vào để làm nghiên cứu gộp

Các nhược điểm khác

✦ Chiến lược tìm kiếm không toàn diện, thiên vị sẽ ảnh hưởng tới đầu vào và kết quả nghiên cứu gộp

✦ Cần xem xét tình không đồng nhất trong các nghiên cứu

✦ Cần có tiêu chí phù hợp đánh giá chất lượng các nghiên cứu

KẾT LUẬN

✦ Nghiên cứu meta-analysis được thực hiện dựa trên phân tích bộ số liệu của nhiều nghiên cứu RCT. Từ đó đưa ra kết luận chính xác cho vấn đề nghiên cứu.

✦ Tuy có một số nhược điểm nhưng Nghiên cứu Meta-analysis hiện là nghiên cứu có độ tin cậy cao nhất.

✦ Mức độ bằng chứng của nghiên cứu Meta-analysis là cao nhất (Mức độ A).

XIN CẢM ƠN !