NgườiTrungQuốcxấuxíBáDương

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

MụclụcLờiNgườiDịch

ThaylờitựacủaBáDương

1.NgườiTrungQuốcxấuxí

NgườiTrungQuốcVàCáiVạiTương

ĐờiSống,VănHọcVàLịchSử

CáiTriếthọcbắtđầubằngKÍNHvàSợ

Chỉtrừtôira

Tạisaokhôngthểmưulợiđược?

Giữmìnhlàthượngsách

Loàiđộngvậtkhôngbiếtcười

Nướccólễnghĩa

Bacâunói

Cảnướcxếphàng

Rútcuộclàcáinướcgì?

Chẳngkểthịphi,chỉnóiđếnchínhđạo

PhốTàu-mộtđộngquỷnuốttươingườiTrungQuốc

Nóichuyệnvề"NgườiTrungQuốcxấuxí"

Kiêungạohão

NoigươngTâyPhươngnhưngkhônglàmnôlệ

Kỳthịchủngtộc

Lấyhổthẹnlàmvinhdự

Cáivạitương

Làmsaosửachữa

Nănglựcsuyluậnbịtrụctrặc

Nhảyrakhỏihũtương

Cầndấucáiácphôtrươngcáithiện

NgườiTrungQuốchènhạ

Khônghiểuđượchàihước

Cóvănhóakhôngcóvănminh?

KhôngthểbôinhọvănhóaTrungQuốc

VănhóaTrungQuốc:bôinhọhayđánhphấn

NgườiTrungQuốcVĩđại

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

LờiNgườiDịch

MếntặngthầyDiệpTruyềnHoa,

người30nămtrướcđâyđãvỡlòngvănBạchthoạichotôi.Nămnămtrước,tôisangTrungQuốcđọcđượcquyểnsáchnàyrấtlấylàmthíchthú.Ngaysauđó,từTrungQuốcvềđếnViệtNam,tôiđãchụplạiđưachomộtngườibạnởHàNộivàđộngviênanhdịchratiếngViệt.TôinghĩrằngngườiViệtởtrongnướcnếuđượcđọcnó,chắccũngthíchthúnhưtôi.

Bản thân tôi trướckia cứmỗi lầnđọcphảinhữngquyển sáchkiểuNgườiViệtcaoquý,NgườiViệtđángyêulàmộtlầnkhôngnhữngkhôngcảmthấymìnhđượcdựphầnvàocáicaoquý,đángyêuấymộttýnào,màcàngthấymình thấp hèn và đángghét làm sao, chỉmuốnviết ngaymột quyển sáchkhácđểnóivềnhữngtínhhư,tậtxấucủamình.ĐanglúclúngtúngvớinỗibựcdọcấythìmaythaytôigặpđượcquyểnsáchcủaBáDương.

ThếmàsuốtnămnămquatôiđãômcáihyvọngquyểnsáchdịchsẽrađờiởViệtNam.Tạisaotôilạicóhyvọngnhưvậy?Bởivì,quyểnsáchnàytuyđượcviếtvàxuấtbảnbanđầuởĐàiLoan,tuycómộtcáinhìnđộcđáovềvănhóavàcácchếđộchínhtrịTrungQuốc,đặcbiệtchỉtríchnhữngphongtràoPhảnhữu,CáchmạngVănhóa,v.v...vàcảMaoTrạchĐông,nhưngsauđónólạiđượctáibảntạiTrungQuốclụcđịa(Bảntôicólàbảnnăm1989-1990doNhàxuấtbảnHoaThành,thànhphốQuảngChâu,tỉnhQuảngĐôngấnhành).

Khôngnhữngđãcónhiềusáchkhácviếtvềnó,gầnđâycòncónguyêncảmộtquyểnsáchphỏngvấnBáDươngvềquyểnsáchnàycủaông.CáctácphẩmkháccủaBáDươngcũngđã lục tụcđược in ra,vàcuốicùng làhaituyển tập tạpvăn lớn củaôngvừađượcNhàXuấtBảnHữuNghị tạiBắcKinhpháthành.

NgoàiraởÂu,Mỹ,úcchâuhiệnnay,đốivớinhữngngườisắpphảitiếpcận

vớiTrungQuốc, cuốn sáchcủaBáDươngcũngđượcxếpvào trongdanhsáchnhữngquyểncầnđọcđể cómột cái nhìn tổngquátvềvănhóanướcnày.

NướcTrungQuốccộngsảnđãchấpnhậnvàhoannghênhnó,ngườiÂuMỹcũngthế,thìkhôngcólýdogìngườiViệtNamlạikhôngthểđượcđọcnó,chodùkhôngphảiđểhọchỏi,màcó thểchỉvìhiếukỳ, thông tinvềmộtnướclánggiềng.

ĐếnnayquyểnsáchdịchvẫnchưarađờiởViệtNam.Vàtôivẫnchưamấthyvọng,nhưngtôihơi thấy tiếcchocái thờigian tínhcủanó.Chẳnghạn,trongsáchcónhữngđoạnnóivềtâmsựngườiTrungQuốcởHồngKôngkhimảnhđấtnàychưa"trởvềtổquốc"thìbâygiờHồngKôngđãthuộcTrungQuốc lụcđịa rồi.Vìvậy,mặcdùchỉvõvẽ tiếngTrung, lạikhôngphải làngườiquennghềdịch,tôicũngđãmầymòcốdịchnóra,chắcchắncónhiềusaisót,ởđâythànhthậtxinnhữngngườicaominhhơnchỉbảocho.

Trongthậpniên trướcmột thiênniênkỷmớinày,người tahaynóivềnềnvănminhhậucôngnghiệp,hậuhiệnđại,cáchmạngvàvănminhđiệntửtinhọc,đợtsóngthứba,...NgườiViệtNamvừathoátrađượccuộcnồidaxáothịt,cònphảimấthơn20nămđểchìchiếtlẫnnhau,bỗngmộthômtựthấymìnhđangđứngbênlềđườngphát triển;đóirách,nghèonàn, lạchậu,bốirốikhôngbiếtđivềđâu.Vìcụcdiệnthếgiớiđãthayđổiquánhanh,cácphephái,chiêubàimàmìnhvìnómấtbaoxươngmáuvàcảmộtthờisontrẻđãchỉcònlànhữngdấuvếtmờnhạt.

TríthứcViệtNam,hoặcnhữngngườicònchútsuytư,nhìnsangcácnướclánggiềng,nhìnrathếgiớicũnghoangmang,lúngtúngchẳngkémcáccụnhàNhocáchđâymộtthếkỷkhitỉnhdậyvìnhữngtiếngcà-nôngcủanềnvănminhcôngnghiệpTâyphươngbắnvàocáccửabiển.

Trong thời kỳ gọi là "đổimới" gần đây, các nhà lãnh đạoViệtNam haynhữngngườitựchomìnhcósứmệnhlãnhđạo,lạiphátđộngphongtràođitìmkiểumẫupháttriển,giốngphongtrào"canhtân"củacáccụđồngàyxưa.

NhưngcáikhácvớithờihaicụPhanBộiChâuvàPhanChuTrinhlàngoàicácmô-đenMỹ, Pháp,Nhật, ngày nay còn cómột lô nhữngmô-đenmớinữa,trongđóphảikểmấyconrồng,concọpchâuángaysátnáchmàởthờicáccụhọcũngchẳngkhácgìmình.

Ngườicóđầuócmột lầnnữaphải thắcmắctạisaobâygiờ lạicósựkhácbiệtđó?DântộcViệtNamcơbảnkhácgìnhữngdântộckhácđểranôngnỗinày?Khôngkhỏicónhữngngười,cũngnhưcáccụPhanngàyxưa, lạiđiđàobớitrongvănhóa,lịchsửViệtNam,suygẫmđểtìmchoranhẽ.Nhưngsốấykhôngnhiềunhư ta tưởng,màrồicũngchẳngaiđểýđếnnhững lờitâmhuyếtcủahọ,nếukhôngthìlịchsửvàvậnmệnhnướcnhàcũngđãkhác.

Mặcdùdướiáplựccủaxuhướngtoàncầuhóatrênmọiđịahạt,tôivẫntinrằngmỗimộtdântộcphảicómộtphươngthức,mộtgiảiphápriêngđốivớicáivậnmệnh riêngcủamình.Chonên, trướckhiđicópnhặtcácmô-đen,cầnnhấtphảibiếtmìnhlàcáithứgì,vàcóthểlàmđượcgìngaytrướcmắt.Muốnbiếtđượcđiềuấykhôngthểchỉcứtinhtướng,huyễnhoặcđểtiếptụctựkỷámthịhoặclừadốinhau,tiếptụcdùngcáilưỡigỗđểnóinhữngđiềucườngđiệu,hãnhtiến.

ThườngtronglịchsửViệtNamvốnđãrấtítngườithậttìnhcócanđảmvàtrung thựcđể tìmhiểu,phêbình,nhữngcáixấu,cáidởcủadân tộcmình.Gầnđây lạichỉ toàn thấyca tụngđấtnướcrừngvàngbiểnbạc,conngườicần cù, thông minh, cao cả, đẹp đẽ, kiên cường, anh hùng, trong sáng...Thậmchílạicócảngườilãnhđạolấytêngiảviếtsáchđểcangợicánhânmình,cócảnhàvănbịatênmộtngườinướcngoàiđểcangợidântộcmình.Nếusosánhvớinhữngnướcgiàumạnhnhấtthếgiớihiệnnaythìlại làcảmộtchuyệnngượcđời.

Mà cái chuyện tìm những khuyết tật, những cái dở của dân tộcmình thìkhôngaicó thể làmhộchomìnhcả,không thể trôngchờvàongườinướcngoàiđược-mặcdùquátrìnhlịchsửViệtNamđãchứngminhngayđếncảcáichữviếtcũnglàdongườinướcngoàilàmcho(TôikhôngchorằngchữNômlàmộtthứchữviếtđúngnghĩacủanó.ĐóchỉlàmộtthứchữlàmtừchữHán, chủyếudùngđểkýâm tiếngViệt chonhữngngườiđãbiết chữ

Hán,quáphứctạp,thiếuquyphạmđểđượcphổcậpvàđứngvững).

Rồikhingườinướcngoàikhônglochonữathìđếnnaynóvẫnởtìnhtrạngcủađầuthếkỷ,khôngcómộtcanhtân,chuẩnhóagìthêm,thậmchímộtbànphímmáytínhđểđánhcáithứchữviếtđócũngkhônghềcónổiởthờiđạixalộthôngtinnày.TrungQuốcđãlàmộtmô-đenlớncủaViệtNamchođếnlúcngườiPhápđôhộchúngta.Vànếutôikhônglầmthìhiệnnaymộtlầnnữanóvẫn còn làmộtmô-đenphát triển chomộtnước theo chếđộđảngchủ,lạithuộcvềthếgiớiHánhóanhưViệtNam.

Quyểnsáchnày soi sáng thêmmộtbềmặt, có thể làmặt trái củavănhóaTrungQuốc,củadântộcTrungQuốc.Theotôinghĩnếulấycáibềmặtnàyđemthamchiếuđểphản tỉnh,việcnàykhôngnhữngchỉ ích lợichongườiHoamà còn cho tất cả các cộng đồng có liên quan ít nhiều đến văn hóaTrungQuốc.

ÔngBáDươngcơbảnchỉlàmộtnhàbáo,mộtngườiviếttạpvănvàchínhôngcũngxácnhậnđiềunày.Bởivậychúngtakhôngnênchờđợiởquyểnsách những phân tích khoa học sâu sắc, những ý nghĩa triết học cao siêuthường thấy ởmấy trường phái TrungQuốc học tại các đại họcMỹ nhưHavardhoặcStandford.Phầnchínhcủaquyểnsáchlạigồmnhữngbàidiễnthuyết,manglốihànhvăncủakẻnóichuyện,nêncóngườiphêbìnhlàbốcụclỏnglẻo.

Chodùcóthậtsựthiếutrìnhđộuyênbácvàcáichặtchẽcủalýluận,quyểnsáchlạiđemđếnchongườiđọcnhiềuchấtliệucụthểrúttừlịchsửvàđờithườngquacáinhìncủamộtngườiTrungQuốcđãbị "nhào trộnnhưmộtviênsỏitrongcáimáytrộnbê-tông"củalịchsửTrungQuốchiệnđại.NhữngthứrấtphổcậpvàdễhiểunàycộngvớigiọngvănchâmbiếmchuacaymàthànhkhẩncủaBáDươngđốivớimộtngườiViệtbình thườngdùở tronghay ngoài nước sẽ là một cống hiến không nhỏ cho việc hiểu rõ hơn vềTrungQuốcvàquađónhìnlạimàđánhgiábảnthân,dântộcvàvănhóacủamìnhtronggiaiđoạnhiệnnay.

PhầncuốisáchgồmmộtsốbàicủanhữngngườiphêphánBáDương.Phần

tranhluậnđầycảmtínhnày,dẫukhôngcóthêmnhiềupháthiệngìmới,lạilàmộtcáiphôngcầnthiếtlàmnổibậtthêmtínhđộcđáovàcúsốckhámạnhcủasựkiệnBáDươngtrêncộngđồngngườiHoatạihảingoại.

Trong lúcdịch tôivẫnchưa tìmđượcở tiếngViệt từnàođúngđểdiễn tảđồngthờihìnhdángxấuvàtínhxấucủamộtngười.Chonên,tùymạchvăn,lúctôidùngchữ"xấuxí",lúcdùng"xấuxa".TiếngTrungvàHánViệtvốncónhiềutừgiốngnhau,khiếnngườidịchcókhuynhhướnghaysửdụngcáicósẵn,nêncâuvănmangvẻcũkỹ,tốinghĩa.Vấnđềnàykhóhơn,nếucómộtấnbảnkháctôisẽcốgắngthêm.

Nhândịpnàytôicũngkhôngthểkhôngnóilênrằng,ngoàinhữngkhókhăngặpphảicủamộtngườidùngmộtthứtiếngnghèonànđểdịchmộtthứtiếngphong phú hơn, tôi đã gặp phải quá nhiều đau khổ trong việc chế bản vàchuyểnđổi(đốivớiquyểnnàycũngnhưnhữngquyểntrước,vìchođếnnaytôi vẫn chưa tìm được một chương trình soạn thảo văn bản nào đạt tiêuchuẩn,thậtđángbuồn!),nếukhôngquyểnsáchnàycóthểđãrađờitrướcđâysáuthánghaymộtnămlàít.

Ngoàiratôicũngđãtựýlượcbỏmộtsốđoạn,khôngnhiềulắm,vìthấycósựtrùnglặpvớicácđoạnkhác.

Tôichỉmongcónhiềungườiđọcđượcquyểnsáchdịchnày,đólàmộtđiềuanủirấtlớnchocáithiệnýcủatôi.

Paris-BắcKinh,1966-1997

NguyễnHồiThủ

VàilờivềTácgiảvàbảnquyền

ÔngBáDươngsinhnăm1920ởTrungQuốc lụcđịa,chạysangĐàiLoannăm1949khicộngsảnthắngtạiTrungQuốc.Làmộtnhàthơ,nhàvăn,nhàbáovàsửgia.Ôngđãbịbỏtù10nămtạiLụcĐảo(ĐàiLoan)vìdịchsangtiếng TrungQuốcmột tranh hý họa Popeye (Pôp-pay)mà chính phủĐàiLoancholàphạmthượng.Năm1977,khirakhỏinhàtù,ôngbắtđầuđinói

chuyệnvềhiệntượng"ngườiTrungQuốcxấuxí".Nhữngbàinóichuyệncủaôngvàcủanhữngngườitranhluậnvớiôngđượctậptrunglạithànhquyểnsáchmàcácbạnđangcầmở tay.Ônghiện sốngởĐàiLoanvớivợ làbàDươngHươngHoa,mộtthisĩ.

Vìchỉcómộtbảnintạilụcđịa,chúngtôikhôngbiếtphảiliênlạclàmsaođểxinphépôngBáDương,nênnhânđâyxinlỗiôngvềviệcđãmạnphépdịchsáchcủaôngratiếngViệttrướckhiđượcphép.Tôinghĩnếuôngbiếtđượcchắccũngvuilòngthathứ.Nếucóaimáchchotôibiếtôngởđâutôisẽtrựctiếpxinlỗiôngmộtlầnnữavàchínhthứcxinphépôngsau.

(NHT)BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

ThaylờitựacủaBáDương

ThầyThuốcVàNgườiBệnhởNướcHũTươngChuyệnkểrằngngàyxưacómộtnướcgọilà"Nướcvạitương".ởđómỗingàyviệctrọngđạinhấtcủamọingườilàbànluậnxemhọcóđúnglàmộtnướchũtươngkhông.Náonhiệtnhấtởđólạilàviệctranhchấpgiữathầythuốcvàbệnhnhân.Kếtquả

đươngnhiênlàthầythuốcbịthua.Đạikháitìnhhìnhnhưsau:

Bệnhnhân:-Thángsautôikếthôn,sẽlàmlễcướiratrò.Rấtvinhhạnhđượcđóntiếpngài.Ngàisẽlàthượngkhách.Thếkếtquảkhámnghiệmbệnh

tìnhcủatôirasaorồi?

Thầythuốc:-Xinlỗi,tôisợphảibáochoôngmộttinkhôngvui.Đâylàkếtquảbảngphânchất.Cókhảnăngôngbịmắcbệnhphổiđãđếnthờikỳ

thứba.Triệuchứngthờikỳđầulàho...

Bệnhnhân:-Quáithật.Bácsĩbảolàho.Thếvừarồibácsĩcũngchẳngmớiholàgì.Tạisaođấylạikhôngphảilàbệnhphổi?

Thầythuốc:-Cáihocủatôivàcáihocủaôngkhônggiốngnhauđâu.

Bệnhnhân:-Tạisaolạikhônggiốngnhau?Ôngcótiền,cóhọcthức,tốtnghiệpcảđạihọc,từnguốngcảnướcsôngA-ma-dôn,chắcphảithuộc

loạingườicódòngmáucaosangchứgì?Cóphảivậykhông?

Thầythuốc:-Nóithếchẳngphải,lạicònnửađêmlêncơnsốt.

Bệnhnhân:-Chẳngnóithếthìnóithếnàochovừaýông?Sốtnửađêm?!Cáiquạtmáynhàtôidùngđếnnửađêmsờvàocóthểbỏngtaynhư

chơi.Thếnócũngbịlaophổiđếnthờikỳthứbachắc?

Thầythuốc(gắnggượnggiảithích):-Thổhuyếtcũnglàmộttrongnhữngtriệuchứngcủabệnhtrạng.

Bệnhnhân:-Sátnáchnhàtôicómộtnhasĩ.Nhữngngườiđếnchữarăngđềubịôngtalàmchokhạcramáu.Khómànóirằnghọđềubịlaophổi

ởthờikỳthứbacả.

Thầythuốc:-Chuyệnđóđươngnhiênkhôngphảinhưvậyrồi.Nhưngtổngkếttấtcảlại...

Bệnhnhân:-Đượcrồi!Nóilạitừđầu.Cứcholàlaophổiđếnthờikỳthứbẩy,thứtámđithìđãsao?Cócầnphảinhặngxịlênthếkhông?Ngườinướcngoàikhôngphảivẫnmắclaophổinhưthườnghaysao?Tạisaoanhcứxoáyvàomỗitôi?Thángtớitôikếthôn,việcnàyaicũngbiết,saoanhkhôngcóthểnóivàicâukhíchlệtôi?Tạisaoanhlạiđảkíchtôi?Anhthù

oángìtôi?Anhmuốnlàmchođờichúngtôitannátà?

Thầythuốc:-Anhhiểulầmtôirồi.Tôichỉmuốnnói...

Bệnhnhân:-Tôichẳnghiểulầmanhtínào.Tôichỉnhìnthoángmộtcáilàthấycảtimgananh.Anhmấtmẹsớm,khôngcóđượcmộtgiađìnhêmấm.Đếntuổitrungniênlạingồitùvìáncướpcủa,giếtngười,hiếpdâm,xemthườngcôngbình,luậtpháp,cừuhậnchấtchồng.Thấyngườikhác

hạnhphúclàkhôngchịuđược,khôngmuốnthấynướcnhàrạngrỡ,vẻvang.

Thầythuốc:-Chúngtaphảitùyviệcmàxét.

Bệnhnhân:-Chínhtôiđangtùyviệcmàxétđây.Anhcứthúthậtcái

bàgiàmàanhmangơnấy,khigiếtbàtaanhhạthủnhưthếnào?

Thầythuốc(hơihoảngsợ):-Giấychẩnbệnhđãcăncứvàophânchấtmáuvànướcbọt,cólẽnàotôibịađặtrađược?

Bệnhnhân:-Đươngnhiênlàanhkhôngbịađặt.Cũngnhưcondaocủaanhđãcắmvàongựccủabàkia.Anhsỉnhụcnhữngngườitiếnbộvàyêunướcnhưvậylàđủrồi.Anhmộtlòngthùhậnđồngbào,bảohọđềubịlao

thờikỳthứba,anhkhôngtựthấylàvôliêmsỉà?

Thầythuốc:-Ônganhơi,chỉvìthươngông,mongôngchóngbìnhphụctôimớinóithẳngsựviệcchứthậttìnhkhôngcóácý.

Bệnhnhân(vừacườinhạtvừaho):-Anhlàmộtthằngđồtểgiếtngườikhônggớmtay.Tấtcảnhânsĩyêunướccólươngtâmsẽliênkếtlạiđểngănchặnýđồmưusáttổquốccủaanhmàanhgọilàlòngyêunướchòngche

mắtthiênhạ.

Thầythuốc:-Tấtcảtôichỉcăncứvàonhữngbảnphântích,nhưphântíchnướcbọtchẳnghạncủatrườngThiênTrúcđãlàm...

Bệnhnhân:-Đồvọngngoại!Đồsùngbáivànịnhhótnướcngoài!Anhchínhlàcáimầmmốnghạlưuđãtángtậnlòngtựtrọngdântộc.Đồtồi!Tôinghiêmtúccảnhcáoanh!Thếnàorồianhcũngsẽphảitrảgiárấtđắtvề

hànhvivọngngoạinày.

Thầythuốc(mạnhdạnthêm):-Thôi,khôngnóilungtung,khôngtránhnénữa.Cũngkhôngnêndùngngônngữđấutốđểthaythếlýlẽ.Chuyệnquákhứvàchủđềcủatôithìcóliênquangì?Cáichủđềcủachúngtalà"Anh

cóbịlaohaykhông?"

Bệnhnhân:-Cứxemmôhìnhcái"NgườiTrungQuốcxấuxí"củaanh.Quảlàgiàmồm!Từbốicảnhđờianh,aicũngcóthểnhìnthấyđượccáidãtâmcủaanhđộcácdườngnào.Tạisaokhôngliênquanvớinhau?

NướcTrungQuốcrồihỏngvềtaynhữngloạingườinhưanh,làmchongườinướcngoàitinrằngngườiTrungQuốcchúngtađềubịlaovàothờikỳthứba

hếtthẩy.Vìthế,họxemchúngtakhôngragì.CáiloạiHángiansốmột,ăntáoràosungnàylẽtrờikhôngthểdungđược.Cẩmyvệ(hoxùxụ)!Lôinó

đi!

Đươngnhiênkhôngnhấtđịnhphảilàcẩmyvệ(línhvua)lôiđi(BáDươngtiênsinhcũngđãhơnmộtlầnbịlôiđirồi),màbọnnàykhôngchỉlôiđi,lạicòncóthểhànhhung,đánhđập,chưakểchửibới,thóamạbằnglời

nóihoặcbằngbút.

ĐàiBắc,ngày23-07-1985.

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHầNI1.NgườiTrungQuốcxấuxí

DiễnvănđọctạiĐạihọcIowa(Iowa),ngày24-09-1984.Đãnhiềunămnaytôimuốnviếtmộtquyểnsáchdướitêngọi"NgườiTrungQuốcxấuxí".Tôinhớquyểnsách"NgườiMỹxấuxí"saukhiviếtxongđãđượcQuốcvụviệnMỹdùnglàmtàiliệuthamkhảochosáchlượccủamình.NgườiNhật cũngcómộtquyển "NgườiNhậtxấuxí ".Tácgiả làĐại sứNhậttạiác-hen-ti-na.NgàiĐạisứnày(saukhiviếtracuốnsáchđó)liềnbịcáchchức.Đấycó lẽ làcáikhácnhaugiữaĐôngphươngvàTâyphương.TrungQuốcsosánhvớiNhậtBảncólẽcònkémmộtbậc.Giảthửtôiviếtquyểnsáchnày,cónhiềukhảnăngcácvịphảivàotậnnhàlaođểđưacơmcho tôi.Vì thế tôivẫnkhôngviết,nhưng luôn luôn tôi tìmmộtcơhộinóichuyệnvềvấnđềnàyđểthỉnhgiáocáccấp,cácgiai tầngtrongnước.Thếmàcáichuyệnbáocáobằngmiệngnàycũngkhôngphảiđơngiản.TạiĐàiBắc,ngườimờitôiđếnnóichuyện,chỉngheđếnđềmụcnàyđãvộibỏlờimời.Chonênsuốtđờitôiđếnnayđâylàlầnthứnhấttôiđượcnóivề"ngườiTrungQuốcxấuxí".Tôicảmthấyrấtlàhứngthú.Xincảmtạquývịđãchotôicơhộinày.

CómộtlầnĐạihọcĐôngHảitạiĐàiTrungmờitôiđếndiễngiảng.Tôibáohọvềđềmụcnày.TôihỏiHộitrưởngHộiSinhviênxemcóthểgâyravấnđềgìkhông.Anh tabảo: "Tại sao lại thànhvấnđề? "Tôinóivới anh tarằng:"AnhđithămdònơiôngHiệutrưởngxemsao,bởivìcánhântôivốnđãlàngườicóvấnđề,lạinóivềmộtđềmụccóvấnđềnữasẽcóthểthànhnặngđấy".SaukhinóichuyệnvớiHiệutrưởng,anhtagọiđiệnđếnĐàiBắcchotôibảo:"Vấnđềthìkhôngcó,nhưngcóthểsửađổiđềmụckhông?Hiệutrưởngbảocáitítnàyhơikhónghe".Tiếpđóanhđềnghịtôimộtđềmụcdàilòngthòng,vớimũáođànghoàng,rồihỏitôicóđồngýkhông?Tôibảo:"Dĩnhiênlàkhôngđồngý,nhưngnếuanhnhấtđịnhphảisửathì tốthơnlàcứsửa".Đólàlầnđầutôinóichuyệnchínhthứcmàcóliênquanđến"ngườiTrungQuốcxấuxí".Trướckhinóichuyện, tôibảo : "Tôimongrằngkhitôinóisẽthubănglạiđểsauđótôicóthểchữalại thànhmộtbài

văn".Anhtakhẳngkháihứasẽlàm.Saukhinóixong,lúcnghebăngthâulạithìchỉcómỗivàicâuđầu,sauđótoànbăngtrắng!

Nămnaytôi65tuổi.Ngày7tháng3,hômbạnbèởĐàiBắclàmlễsinhnhậtchotôi,tôibảohọ:"Tôiđãsống65năm,toànlànhữngnămthánggiannan".ý tôimuốnnói rằngđấykhôngphải làsựgiannancủariêng tôi,nhưngcủa tất cảnhữngaiđã làmngườiTrungQuốc.Bạnbèngồiđóđều rất trẻtuổi,đặcbiệtbạnbèởĐàiLoanđa số lànhữngngười lớn lên tronghoàncảnhkinh tếsung túc.Cùngcácbạn lạinóichuyệngiannanchắccácbạnkhôngthíchnghe,lạicóthểkhôngtinhoặckhônghiểu.

Sởdĩtôinóigiannanđâykhôngphảilàvấnđềcánhân,lạikhôngphảivấnđềchínhtrị.CáivấnđềcủamọingườiHoanàylạivượtrangoàiphạmvicánhânvàchínhtrịnữa.Đâykhôngphảilàgiannanmộtcánhânđãtrảiqua,cũngkhôngphảihoạnnạncủariêngthếhệcánhântôi.Nếuchúngtakhôngthấuhiểuđượccáihoạnnạnnày,khônghiểuđượcnhữngnhân tốđộchạicủavănhóaTrungQuốcthìvĩnhviễnchúngtakhôngthểngănngừađượcsựtáisinhcủanó.

Chínmươiphần trămngười trong trại tỵnạnKhao-Y-ĐăngởTháiLan làngườiHoabịtrụcxuấttừViệtNam,Kampuchia,Lào(khôngnóiquốctịchmàchỉkểhuyếtthốngvàvănhóa).Lúcấy,cómộtnữsinhviêndomộtviệnvănhóaHoakiều tạiĐàiLoanpháiđếnTháiLangianhậpđoànphụcvụ.Đếnnơiđượcvàihôm,côtađãkhôngchịunổi,khóclócrồixinvề.Côtabảo:"Cáithảmtrạngnàykhôngaichịunổi!".

TôiđếnTháiLansauđó,thấyhoàncảnhnhữngngườitỵnạnquảtìnhkhôngthểnàokhôngrơinướcmắtđược.VídụngườiHoakhôngđượcphépcótàisản riêng, không được buôn bán.Nếu áo anh rách, anh trả cho bà cụ bêncạnhnửabátcơmđểbàcụvááochoanh,đócũngbịxemlàmộthànhvibuônbán.CảnhsátTháivìvậycóthểlộttruồngbàcụnày,giảiratòaánđịaphươngđể trahỏi : "Tại saomày lại làmchuyệnphạmphápnhưvậy? "Đấy,chỉđơncửmộtsựkiệnnhỏ trongnhữngbứcnhụcngười tỵnạnphảichịu.Ngoàiđauxótvàphẫnnộ, tôichỉcómộtsuynghĩsau:NgườiTrungQuốcđãlàmđiềugìácđểphảichịucáicảnhđốixửnhưvậy?

Nămtrước,haivợchồngtôisangPa-ri.Từtrongtầuđiệnngầmra,thấymộtquầyhàngbánnữtrang,chủquầylàmộtphụnữtrungniênnétmặtáđông.Tôi và vợ tôi vừa xem hàng vừa nói chuyện. Bỗng nhiên chủ quầy dùngtiếngHoagiảithíchchochúngtôi.Chúngtôicảmthấyrấtthânthiếtbènhỏibàấy:"TạisaobàlạinóiđượctiếngHoa?"Bàbảo:"TôilàngườiHoa,từViệtNamtrốnsang".LạiđúnglàngườiđãtừtrạitỵnạnKhao-Y-Đăng.Bàvừanóivừanứcnở.Tôichỉbiếtanủibà rằng : "Thôi, ítnhất làbâygiờcũngđỡ,khôngbịđói".Lúcsắpsửachiatay,bàtathởdàinói:"Ôi!LàmngườiHoasaomàkhổnhụcthế!".Đốivớilờithanthởnàysuốtđờitôisẽchẳngbaogiờquênđược.

ThếkỷthứXIX,quầnđảoNamDương-thờinaytứclàĐôngNamá,(ThậtraĐôngNam á còn rộng hơn ý ôngBáDươngmuốn nói -ND) - còn làthuộcđịacủaAnhvàHàLan,cómộtchuyênviênAnhđóngởMa-lai-xi-anóirằng:"LàmngườiTrungQuốcởthếkỷthứXIXlàmộttaihọa".BởivìôngnàyđãthấycộngđồngngườiHoasốngởquầnđảoNamDươnggiốngmộtlũlợn,vôtrivôthức,tựsinhtựdiệt,tùythờicòncóthểbịsáthạihàngloạt.ThếmàtôithấyngườiHoaởthếkỷXXsovớingườiHoaởthếkỷXIXtaihọacủahọcònlớnhơn.

ĐiềulàmchúngtađaukhổnhấtlàbaomongđợicủangườiHoatừmộttrămnămnaycơhồnhưđãbịtiêutantoànbộ.Cứmỗilầncómộtmongchờtrởlại,hứahẹnnướcnhàmộttươnglaisángsủahơn,thìkếtquảlạicànglàmchochúngtathấtvọngvàtìnhhìnhlạicàngtrởnêntệhạihơn.Mộtmongchờkháclạiđến,đểrồilạiđemvềnhữngảovọng,thấtvọng,nhữngtồitệliênmiênvôtận.

Dântộccốnhiênlàtrườngtồn,sinhmệnhcủacánhânlàhữuhạn.Mộtđờingườicóđượcbaoướcvọnglớn?Cóđượcbaolýtưởnglớn,chịuđượcmấylầntanvỡ?Conđườngtrướcmặtsángsủathếnào?Haylạiđentối?Thậtkhónóichohết!

Bốnnămtrước, lúc tôidiễngiảng tạiNewYork,đếnđoạn"chối tai",cómộtngườiđứngdậynói:"ÔngtừĐàiLoanđến,ôngphảinóichochúngtôi

nghevềnhữnghyvọng,phảicổvõnhântâm.Saolạiđiđảkíchchúngtôi?".Conngườiđươngnhiêncầnđượckhíchlệ,vấnđềlàkhíchlệrồisauđólàmgìnữa?Tôitừnhỏcũngtừngđượckhíchlệrồi.Lúc5,6tuổi,tôiđượcngườilớnnóivớitôi:"TiềnđồcủaTrungQuốcnằmtrongtaythếhệcáccháuđấy!"Tôichorằngtráchnhiệmcủatôilớnquá,chắckhôngthểnàođảmđươngnổi.Sauđótôilạinóivớicontôi:"TiềnđồcủaTrungQuốcnằmtrongtaythếhệcácconđấy!"Bâygiờcontôilạinóivớicháutôi:"TiềnđồTrungQuốcnằmtrongtaythếhệcácconđấy!"

Mộtđời,rồimộtđời,biếtbaonhiêulầnmộtđời?Đếnđờinàothìmớithậtkhálênđược?TạiTrungQuốcđạilụcrộnglớn,sauthờiPhảnhữu(Phongtràochốngphehữunăm1958),tiếptheolạilàĐạiCáchMạngVănHóalongtrời lởđất.Từngày loàingườicó lịchsửđếnnaychưabaogiờ thấyđượcmộttaihọadoconngườilàmratolớnđếnnhưvậy.Chẳngnóiđếntổnthấtsinhmạng,cáitổnthươnglớnlaonhấtlàsựchàđạpnhântính,dầyxéolênphẩmhạnhcaoquý.Conngườinếurờibỏnhântínhvànhữngđứchạnhcaoquý thì sánh với cầm thú có khác gì ?Mười năm tai vạ lớn làm cho baongười đã biến thành cầm thú.Một dân tộc nhưvậy, phẩmchất sa đọa tớimứcđólàmsaocóđủsứclạiđứnglênđược?(MaoTrạchĐôngtuyênbốdânTrungQuốctừđâylạiđứnglênrồi-ND).

TạiMã-lai-á(Malaysia),nơingườiHoachiếmhơn30%,cólầntôiđithamquan bảo tàng viện, bên trong dùng văn tựMã-lai, có chua cả tiếngAnh,nhưngchẳngcótiếngHoa.NóithếkhôngphảicứcótiếngHoalàtốt,khôngcólàkhôngtốt,đólàmộtvấnđềkhác.NhưnghiệntượngnàynóilênmộtphầnlòngdạhẹphòicủangườiMã-lai,mộtphầnlạinóilêntìnhtrạngthiếulựclượng,địavịvàkhôngđượctôntrọngcủangườiHoa.NgườiHoaởTháiLannói:"ChúngtôinắmchắctrongtaymạchmáucủalúagạoThái".Đâychỉlàđiềutựmìnhanủimình.Chỉcầnmộtpháplệnhđượcbanhànhlàcácngườisẽchẳngcòngìcả!

BâygiờngườitanóinhiềuvềHươngCảng[Hồng-Kông].Bấtcứnướcnào,nếucóđấtđaibịnướcngoàichiếmcứđềucảmthấytủinhục.Chờchođếnlúc lấyđượcvềchẳngkhácnào lòngmẹbịmấtcon.Aicũngnhớchuyện

nướcPháplúcphảicắthaitỉnhAlsacevàLorrainegiaochoĐứcđãđaukhổnhưthếnào,lúclấylạiđượcvềđãsungsướngrasao.

NhưngHươngCảngcủachúngtachỉcầnngheđếnviệctrảvềtổquốclàlậptứchồnbaypháchlạc.Chuyệngìmàlạthế?

CònnóivềĐàiLoan,hiệnnaynhiềuthanhniênngườitỉnhnàyhoặcngườinơikhácởđâyđềuchủtrươngĐàiLoanđộclập.Tôinhớlại30nămtrướcđây,lúcNhậtBảntrảlạiĐàiLoanchoTrungQuốc(1945),mọingườisungsướngnhưsicuồngchẳngkhácnàođứaconlạcmẹlạitìmđượcđườngvềnhà.Cáigìđãxảyrasau30nămđóđểchođứaconkialạimuốnbỏnhàrađi?

ởCộnghòaSíp,mộtbên làngườiThổ-Nhĩ-Kỳ,mộtbên làngườiHi-Lạp,khác nhau về văn tự, ngôn ngữ, chủng tộc, tôn giáomà còn có thể sốngchungđược.Tạisaochúngta,nhữngngườicùnghuyếtthống,cùngmặtmũi,cùngtổtiên,cùngvănhóa,văntự,ngônngữ,chỉkhácnhaucókhuvựcđịalýmàlạicóthểxảyrahiệntượngnày?

Sựkiệntrênkhiếnchoviệc" làmmộtngườiHoa"khôngnhữnggiannanmàcònkhổnhụcnữa.NgaycảđốivớinhữngngườiHoasốngtạiMỹcũngvậy,nàocánhtả,cánhhữu,trunglập,độclập,thiêntảtrung,trungthiênhữu,hữuthiêntrung,vânvânvàvânvân,chẳngbiếtđườngnàomàmò.Ngườinàyđốivớikẻnọđềumangmốicừuthùnhưnógiếtbốmình.Thậtkhônghiểulàthứdântộcgì?

TrênthếgiớikhôngcónướcnàocólịchsửlâuđờinhưTrungQuốc,khôngcónướcnàocómộtnềnvănhóakhôngđứtđoạnnhưTrungQuốc,màcáivănhóađólạiđãtừngđạtđếnmộtnềnvănminhcaođộ.NgườiHy-LạpthờinayvớingườiHy-Lạpngàyxưachẳngliênquangìvớinhau.NgườiAi-Cậpcũngvậy.NhưngngườiTrungQuốchômnaythìđúnglàhậuduệcủangườiTrungQuốccổđại.Tạisaomộtnướckhổnglồnhưvậy,mộtdântộctolớnnhưvậyngàynay lại ranôngnỗixấuxaấy?Chẳngnhữngbịngườinướcngoàiứchiếpmàcònbịngaydânmìnhứchiếp.Nàolàvuabạongược,quanbạonguợc,màcảdân(quầnchúng)cũngbạongược.

ởnướcngoài,cólúctôidừnglạitrongcôngviên,nhìntrẻconngoạiquốc,thấysaochúngsungsướngthế.Tronglòngtôilúcấytựnhiêncảmthấythèmthuồngquá.Chúngkhôngphảimanggánhnặng,conđườngchúngđibằngphẳng,rộngrãiquá,tâmlýkhỏemạnh,sungmãn,sảngkhoái.ContrẻĐàiLoanchúngtađếntrườnghọc,đeokínhcận,mặtkhóđămđămvìphảiđốiphóvớiáplựcbàivở.Mẹngấtngãxuốngđất,conđếnđỡmẹdậy,mẹkêurốnglên:"Mẹcóchếtcũngchẳngsao,việcgìđếncon!Conđihọcbàiđi!Đihọcbàiđi!"

Vợ tôi lúc dạy học ởĐài Loan, thỉnh thoảng cứ đề cập đến đạo đức làmngười,tứcthìsinhviênnhaonhaophảnđối:"Chúngtôikhôngcầnhọclàmngười,chỉcầnhọcđểứngphóvớiviệcthicử".LạinhìnvềtrẻconởTrungQuốclụcđịa,từnhỏđãphảihọcđánhđấunhau,lừadốibịpbợmnhau,lạiluyệntậpcách lừabạn,phảnđồngchí, lạiphảihọccáchbốcphét,bịađặt.Mộtnềngiáodụcđángsợthay!Mộtthếhệnữanhữngđứatrẻnàylớnlênsẽnhưthếnào?

TôisốngởĐàiLoanhơn30năm,mườinămviếttiểuthuyết,mườinămviếttạpvăn,mườinămngồitù,cònmườinămtớisẽdùngđểviếtlịchsử.Mộtsựphânphốirấtquânbình.

Tạisaotôikhôngviếttiểuthuyếtnữa?Tôicảmthấyrằngtiểuthuyếtthôngquamộtsốhìnhthức,nhânvậttươngđốichỉnóilênsựthậtmộtcáchgiántiếp.Chonêntôimớiquayquaviếttạpvăn.Tôimuốndùngtạpvănnhưmộtlưỡigươmngắntrựctiếpđâmvàotimtộiác.

Nhưngrồiviết tạpvăncũnggiốngnhưngồicạnhmộtanh láixe.Cứphảiluônnhắcnhởanhtalúcnhầmđường,lúcrẽphải,lúcrẽtrái,lúcđừngvượt,lúc có cầu trướcmặt, lúc bớt ga, lúc gặp ngã tư, đèn xanh, đèn đỏ, v.v...khônglúcnàongưngnhắcnhở,ngưngkêu.Nhưngnếukêunhiềulạicóthểbịđitù.Nhữngkẻcóquyềnbínhđềubiếtrằngchỉcầnkhôngcóngườikhámpháranhữngsailầmcủamìnhlàmìnhđượcxemnhưkhôngbaogiờsailầmcả.

ởtrongtù,lúctrầmtưtôiđãtựhỏi:"Tạisaotôingồitù?Tôiphạmtộigì?".

Rakhỏingụctôikhôngngừngtìmhiểuvềcảnhngộcủatôi.Phảichăngđólàmộttrườnghợpđặcbiệt?ĐếnlúctớiIowa(Mỹ),chínhthứccùngởchungvớinhữngtácgiatừlụcđịađến,tôimớihiểunhữngngườinhưtôilàThượngĐếđãchủđịnhbắtngồitù,dùởĐàiLoanhaylụcđịa.Họgiảithíchchotôirằng:"Tínhnếtcủaanhnhưvậy,làmsaosốngnổivớiHồngVệBinh,làmsaochịunổiCáchMạngVănHóa?PhongtràoPhảnHữusẽđánhanhkhôngcònmanhgiáp".

TạisaomộtngườiTrungQuốcchỉhơibạogansơxuấtnóilênmộtítsựthật,lạiphảichịusốphậnnhưvậy?Tôigặpkhôngítngườiđãngồitùởlụcđịa.Tôihỏihọ:"Tạisaoanhbịngồitù?"Họđáp:"Bởivìtôiđãnóilênmộtvàisựthật!".Thìravậy.Tạisaonóilênvàicâuvềsựthậtlạiphảichịumộtsốphậnnhưvậy?Tôichorằngđấykhôngphảilàmộtvấnđềcánhân,màlàmộtvấnđềcủavănhóaTrungQuốc.

Mấyhômtrước,cómộtvị từBắcKinhđến,Bí thưđảngủycủaHiệpHộiCácTácGiaToànQuốc.Lúcnóichuyệnvớiôngta,tôitứcđếnnghẹnlời.Tôibiếttôicãinhaucũngkhôngđếnnỗitồi,nhưnglầnấytôiđãbịđánhgục.Tuynhiêntôicũngchẳngtráchanhtađược,màthậmchícảcáingườiđặcvụđãbắttôiởĐàiBắccũngthế.Bịđặtvàocáihoàncảnhđó,đivàoquỹđạođó,aicũngđềucóphảnứngtươngtựvàcảmthấyrằngmìnhlàmđúng.Tôicóthểcũngvậy,vìtôinghĩmìnhlàmđúng.Thậmchítôicóthểcòntồitệhơn thế nữa.Người ta thườngnói : "Mìnhnắm tương laimình trong taymình".Lúcđãluốngtuổi,tôithấycâunàykhôngổn;sựthực,cólẽchỉnắmđượcmộtnửatrongtaymình,cònmộtnửalạiởtrongtaycủakẻkhác.

Kiếp người trên đời này giống như một cục sỏi trong một máy nhào xi-măng,saukhibịnhàotrộn,thânchẳngtựchủđược.Điềuấykhiếntôicảmthấyđókhôngphảilàmộtvấnđềcủariêngmộtcánhânnào,nhưnglàmộtvấnđềxãhội,vănhóa.

Lúcchết,chúaGiê-Su(Jesus)bảo:"Hãythathứchohọ,họđãlàmnhữngđiềumàhọkhônghềhiểu".Lúctrẻ,đọccâunàytôichorằngnóchỉlàmộtcâutầmthường.Lớnlênrồilạivẫnthấynókhôngcógìghêgớmcả,nhưngđếncái tuổinàyrồi tôimớipháthiệnrằngnórất thâmthúy, thậtđau lòng

thay!CókhácnàongườiTrungQuốcsởdĩtrởthànhxấuxínhưngàynaybởichínhvìhọkhônghềbiếtrằngmìnhxấuxí.

VìMỹ vàĐài Loan đã cắt đứt bang giao nên khi vợ chồng chúng tôi điIowa,kinhphímộtnửadoĐạihọcIowađàithọ,nửacònlạidomộttưnhântênBùiTrúcChương tiênsinhđài thọ.ÔngBùi làchủ tiệmănYếnKinh,mộtngườichưahềbiếtTrungQuốclàgì.Chúngtôicũngchưahềgặpôngbaogiờnênrấtcảmđộngkhibiếtôngđãgánhvácmộtnửachiphí.Saunày,lúcnóichuyện,ôngbảo tôi : "Trướckhiđọcsáchcủaông, tôivẫn tưởngngườiTrungQuốclàghêgớmlắm,saukhiđọcsáchcủaôngrồimớithấylàkhôngphảivậy,chonêntôicàngmuốngặpmặtđểnghelờichỉgiáo".KhiđãthấyvănhóaTrungQuốclàcóvấnđề,ôngBùiTrúcChươnglạitựhỏikhônghiểuphẩmchấtngườiTrungQuốccóvấnđềkhông?

Lúctôiranướcngoàilầnđầutiên,GiáosưTônQuanHánnóivớitôi:"Saukhitrởvềlạiđây,anhđừngcómànóivớitôirằngngườiTrungQuốcởđâucũngvẫnlàngườiTrungQuốcnhé!".Tôitrảlời:"Đượcrồi,tôisẽkhôngnói!".Saukhitrởvềnướclầnđó,lúcônghỏitôi:"Anhthấythếnào?"Tôinói:"Ôngbảoôngkhôngchotôinóicâuấy,nhưngtôivẫnphảinói:ngườiTrungQuốcởđâucũngvẫnlàngườiTrungQuốc!".ÔngTônchắchyvọngrằng với thời gian người TrungQuốc sẽ thay đổimà không thể nào nghĩđượcrằngchuyệnđóđãkhônghềxảyra.

ThếcóphảilàphẩmchấtcủangườiTrungQuốcđúnglàcóvấnđềkhông?CóphảichăngThượngĐếđãphúchochúngtamộtcáinộitâmxấuxa?

Thật tình tôikhôngnghĩrằngphẩmchấtchúngtacóvấnđề,màđấycũngkhôngphảilàmộtđiềuanủi.NgườiTrungQuốclàmộttrongnhữngdântộcthôngminhnhất.TạicácđạihọcMỹ,nhữngngườiđứngđầubảngthườnglàngườiTrungQuốc.Nhiềunhàkhoahọclớn,gồmcảngườichađẻcủanềnnguyêntửTrungQuốcTônQuanHán,ngườiđượcgiải thưởngNobelnhưDương ChấnNinh, Lý Chính Đạo đều là những bộ óc hạng nhất. NgườiTrungQuốcquảlàkhôngphảiloạingườicóphẩmchấtxấu.PhẩmchấtnàycóthểđưaTrungQuốcđếnđượcmộtthếgiớilànhmạnhvàhạnhphúc.

ChúngtacóđủtưcáchlàmchuyệnđóvàchúngtacólýdotinrằngTrungQuốc có thể trở thànhmột nước rất tốt đẹp.Chúng ta không cần cứ phảimuốncómộtquốcgiahùngmạnh.Quốcgiakhônghùngmạnhthìcócanhệgì?Chỉcầnsaochonhândânhạnhphúcrồithìđitìmquốcgiahùngmạnhcũngchưamuộn.

TôinghĩngườiTrungQuốcchúngtacóphẩmchấtcaoquý.Nhưngtạisaocả trăm năm rồi, cái phẩm chất ấy thủy chung vẫn không làm cho ngườiTrungQuốcthoátkhỏikhổnạn?Nguyêndovìsao?

Tôimuốnmạomuộiđềxuấtmộtcâutrảlờicótínhcáchtổnghợp:Đólàvìvănhóa truyền thốngTrungQuốccómột loạisiêuvi trùng, truyềnnhiễm,làmchoconcháuchúngtatừđờinàysangđờinọkhôngkhỏiđượcbệnh.

Cóngườisẽbảo:"Tựmìnhkhôngxứngđáng,lạiđitráchtổtiên!".Xétchokỹcâunóinàycómộtsơhởlớn.Trongvởkịchnổitiếng"Quầnma"(Nhữngconma)củaIbsen(íp-sen)cókểchuyệnhaivợchồngmắcbệnhgiangmaisinhramộtđứaconcũngbịbệnhdi truyền.Mỗilầnphátbệnhnólạiphảiuống thuốc.Có lần tứcquánókêu lên: "Conkhônguống thuốcnàyđâu!Con thà chết đi thôi! Bốmẹ đã cho con cái thân thể như thế này à! ? "Trườnghợpnàythìnêntráchđứabéhaytráchbốmẹnó?Chúngtakhôngphảitráchbốmẹ,cũngkhôngphảitráchtổtiênchúngta,nhưngnhấtquyếtphảitráchcáithứvănhóahọđãtruyềnlạichochúngta.

Mộtnướcrộngngầnđó,mộtdân tộc lớnngầnđó,chiếmđếnmộtphần tưdânsốtoàncầu,lạilàmộtvùngcátchảycủasựđóinghèo,ngumuội,đấutố,tắmmáumàkhôngtựthoátđược.Tôinhìncáchcưxửgiữaconngườivớinhauởnhữngnướckhácmàlạicàngthèm.Cáivănhóatruyềnthốngkiểunàođểsinhrahiệntượngnày?NóđãkhiếnchongườiTrungQuốcchúngtamangsẵntrongmìnhnhiềuđặctínhrấtđángsợ!

Một trongnhữngđặc tínhrõnhất làdơbẩn,hỗn loạn,ồnào.ĐàiLoanđãtừngcómộtdạophải chốngbẩnvà chốnghỗn loạn,nhưngchỉđượcmấyngày.Cáibếpcủachúngtavừabẩnvừalộnxộn.Nhàcửachúngtacũngvậy.CónhiềunơihễngườiTrungQuốcđếnởlànhữngngườikhácphảidọnđi.

Tôi cómột cô bạn trẻ tốt nghiệp đại học chính trị.Cônày lấymột ngườiPháprồisangPa-risinhsống.RấtnhiềubạnbèđidulịchÂuchâuđềughénhàcôtrúchân.Côtabảovới tôi :"Trongtòanhàtôiở,ngườiPhápđềudọnđicả,bâygiờtoànngườiáđôngnhảyvào!"(Ngườiáđôngcókhichỉngườichâuánóichung,cókhilạichỉngườiTrungQuốc).Tôinghenóivậyrấtbuồn,nhưngkhiđixemxéttậnmắtmớithấylàchỗnàocũngđầygiấykem, vỏ hộp, giầy dép bừa bãi, trẻ con chạy lung tung, vẽ bậy lên tường,khôngkhítrongkhubốclênmộtmùiẩmmốc.Tôihỏi:"Cácngườikhôngthểtổchứcquétdọnđượchaysao?"Côtađáp:"Làmsaonổi!"

Khôngnhữngngườinướcngoài thấychúng ta làbẩn, loạn,màquanhữngđiềuhọnhắcnhởchúngtacũngtựthấymìnhlàbẩn,loạn.

Cònnhưnóiđếnồnào,cáimồmngườiTrungQuốcthìtokhôngaibìkịp,vàtronglĩnhvựcnàyngườiQuảngĐôngphảichiếmgiảiquánquân.ởbênMỹcómộtcâuchuyệntiếulâmnhưsau:CóhaingườiQuảngĐônglặnglẽnói chuyệnvớinhau,ngườiMỹ lại tưởnghọđánhnhau,bèngọiđiệnbáocảnhsát.Khicảnhsáttới,hỏihọđanglàmgì,họbảo:"Chúngtôiđangthìthầmvớinhau".

TạisaotiếngnóingườiTrungQuốclạito?Bởitâmkhôngyênổn.Cứtưởnglêncaogiọng,totiếnglàlýlẽmìnhmạnh.Chonênlúcnàocũngchỉcốtnóito,lêngiọng,monglýlẽđếnvớimình.Nếukhông,tạisaohọcứphảigâncổlênnhưthế?

Tôi nghĩ những điểm này cũng đủ để làm cho hình ảnh của người TrungQuốcbịtànphávàlàmchonộitâmmìnhkhôngyênổn.Vìồnào,dơbẩn,hỗnloạndĩnhiêncóthểảnhhưởngtớinộitâm,cũngnhưsángsủa,sạchsẽvớilộnxộn,dơbẩnlàhaithếgiớihoàntoànkhácxanhau.

CònvềviệcxâuxénhauthìmọingườiđềuchođólàmộtđặctínhnổibậtcủangườiTrungQuốc.MộtngườiNhậtđơnđộctrôngchẳngkhácnàomộtconlợn,nhưngbangườiNhậthợplạilạithànhmộtconrồng.Tinhthầnđoànkết của ngườiNhật làm chohọ trở thànhvô địch.Bởi vậy trong lĩnh vựcquân sự cũng như thươngmại người TrungQuốc không thể nào quamặt

đượcngườiNhật.NgaytạiĐàiLoan,bangườiNhậtcùngbuônbánthìlầnnàyphiênanh,lầnsauđếnlượttôi.NgườiTrungQuốcmàbuônbánthìtínhcáchxấuxatứcthìlộrabênngoàitheokiểu:Nếuanhbán50tôisẽbán40.Anhbán30tôichỉbán20.

Chonên,cóthểnói,mỗingườiTrungQuốcđềulàmộtconrồng,nóinăngvanhvách,cứnhưlàởbêntrênthìchỉcầnthổimộtcáilàtắtđượcmặttrời,ởdướithì tài trịquốcbìnhthiênhạcódư.NgườiTrungQuốcởmộtvị tríđơnđộcnhưtrongphòngnghiêncứu,trongtrườngthi-nơikhôngcầnquanhệvớingườikhác-thìlạicóthểpháttriểntốt.NhưngnếubangườiTrungQuốchọplạivớinhau,baconrồngnàylạibiếnthànhmộtconheo,mộtcongiòi, hoặc thậmchí khôngbằng cảmột con giòi nữa.Bởi vì ngườiTrungQuốccóbiệttàiđấuđálẫnnhau.

ChỗnàocóngườiTrungQuốc là cóđấuđá,ngườiTrungQuốcvĩnhviễnkhôngđoànkếtđược,tựahồtrênthânthểhọcónhữngtếbàothiếuđoànkết.VìvậykhingườinướcngoàiphêphánngườiTrungQuốckhôngbiếtđoànkếtthìtôichỉxinthưa:"AnhcóbiếtngườiTrungQuốcvìsaokhôngđoànkếtkhông?VìThượngđếmuốnthế.BởivìnếumộttỷngườiHoađoànkếtlại,vạnngườimộtlòng,anhcóchịunổikhông?ChínhraThượngĐếthươngcácanhnênmớidạychongườiHoamấtđoànkết!"Tôituynóithếnhưngrấtđaulòng.

NgườiTrungQuốckhôngchỉkhôngđoànkết,màmỗingườilạicòncóđầyđủlýdođểcóthểviếtmộtquyểnsáchnóitạisaohọlạikhôngđoànkết.CáiđiềunàythấyrõnhấttạinướcMỹvớinhữnghìnhmẫungaytrướcmắt.BấtcứmộtxãhộingườiHoanàoítnhấtcũngphảicó365phepháitìmcáchtiêudiệtlẫnnhau.

ởTrungQuốccócâu:"Mộthòathượnggánhnướcuống,haihòathượngkhiêngnước uống, ba hòa thượngkhông có nước uống ".Người đông thìdùngđểlàmgì?NgườiTrungQuốctrongthâmtâmcănbảnchưabiếtđượctầmquantrọngcủasựhợptác.Nhưngnếuanhbảohọchưabiết,họlạicóthểviếtngaychoanhxemmộtquyểnsáchnóitạisaocầnphảiđoànkết.

Lầntrước(năm1981)tôisangMỹởtạinhàmộtngườibạnlàmgiáosưđạihọc-anhnàynóichuyệnthìđâurađấy;thiênvăn,địalý;nàolàlàmsaođểcứunước...-Ngàyhômsautôibảo:"TôiphảiđiđếnđằnganhAmộttý!".VừangheđếntênanhAkia,anhbạntôitrừngmắtgiậndữ.Tôilạibảo:"Anhđưatôiđimộtlátnhé!".Anhtabảo:"Tôikhôngđưa,anhtựđicũngđượcrồi!".

HọcùngdạyhọctạiMỹ,lạicùngquêvớinhaumàtạisaokhôngthểcùngđộitrờichung?Cóthểnàonóinhưvậylàhợplýđược?BởivậyviệcngườiHoacắnxénhaulàmộtđặctrưngnghiêmtrọng.

Nhữngngười sống tạiMỹđều thấy rõ điều này : đối xửvới ngườiTrungQuốc tệ hại nhất không phải là người nước ngoài, mà chính lại là ngườiTrung Quốc với nhau. Bán rẻ người Trung Quốc, hăm dọa người TrungQuốclạicũngkhôngphảilàngườiMỹmàlàngườiHoa.TạiMa-lai-xi-acómột chuyện thếnày.Một ôngbạn tôi làmnghềkhai thácmỏkhoáng sản.Anhtabỗngnhiênbịtốcáomộtchuyệnrấtnghiêmtrọng.Saukhitìmhiểumớibiếtrằngngườitốcáomìnhlạilàmộtbạnthâncủaanhta,mộtngườicùngquê,cùngđếnMa-lai-xi-athaphươngcầuthựcvớinhau.Ngườibạntôichấtvấnanhkia:"Tạisaoanhlạiđilàmcáiviệcđêtiệnđó?".Ngườikiabảo:"Cùngđixâydựngcơđồ,bâygiờanhgiàucó,tôivẫnhaitaytrắng.Tôikhôngtốcáoanhthìtốaibâygiờ?"

ChonênkẻthùcủangườiTrungQuốclạilàngườiTrungQuốc.

NóivídụtạiMỹ,mộtnướcrộngmênhmông,conngườinhưhạtcáttrongsamạc,aibiếtanhlàngườinhậpcảnhkhônghợppháp?Nếucóngườitốcáoanh, thì đó là ai ?Là ai, nếu không phải làmột ngườiTrungQuốc khác,khôngphảilàbầubạngầngũianh?

NhiềubạnởMỹcònbảotôi:"NếusếpcủaanhlàngườiTrungQuốcanhhãychúý!Đặcbiệtphảicoichừng!Khôngnhữnganhkhôngđượcgiúpđỡmàlúccầnanhlạicòncóthểlàngườiđầutiênbịtốngcổđiđểchongườichủ"biểuthị"tinhthầnchícôngvôtưnữa".

KhônghiểuvìsaongườitalạisosánhngườiTrungQuốcvớingườiDoTháiđược?Tôi thường nghe nói " ngườiTrungQuốc và ngườiDoThái giốngnhauởchỗcầncù".Điềunàyphảichialàmhaiphần:

Phầnthứnhất:cáiđứctínhcầncùtừmấynghìnnămnaycũngchẳngcòntồntạinữa,nóđãbịthờikỳ"Tứnhânbang"(bèlũbốntên)phátantạilụcđịarồi.

Phần thứ hai: chúng ta còn gì để có thể đem so sánh với ngườiDo Tháiđược?Báo chí TrungQuốc thường đăng : "Quốc hộiDo Thái (Knesset)tranhluậnmãnhliệt,bađạibiểulàbaýkiếntráingượcnhau",nhưngcốýbỏsótmộtsựkiệnquantrọnglàsaukhihọđãquyếtđịnhvớinhauthìhìnhthànhmộtphươnghướngchung.Tuybên trongquốchội tranhcãi tơibời,bên ngoài đang giao chiến, bốn phía địch bao vây, nhưng I-xra-en vẫn tổchứcbầucử.

Aicũngbiếtcáiýnghĩacủabầucửlàvìcóđảngđốilập.Khôngcóđảngđốilậpthìbầucửchỉlàmộttròhềrẻtiền.

TạiTrungQuốcchúng ta,hễcóbangườisẽcũngcóbaýkiến,nhưngcáikhác nhau là : sau khi đã quyết định xong, ba người đó vẫn làm theo baphươnghướngkhácnhau.GiốngnhưnóihômnaycóngườiđềnghịđiNewYork,ngườiđềnghịđiSanFrancisco.Biểuquyết,quyếtđịnhđiNewYork,nếuởI-xra-encảhaingườisẽcùngđiNewYork,nhưngởTrungQuốcthìmộtngườisẽbảo : "AnhđiNewYorkđi, tôicó tựdocủa tôi, tôiđiSanFrancisco!"

CómộtlầncoimộtphimAnh,tôithấymấyđứatrẻcãinhauxemcùngleocây hay bơi lội. Sau khi đã biểu quyết leo cây thì tất cả đều đi leo cây.Chuyệnnàyđốivớitôicóấntượngrấtsâusắc.Bởivìdânchủkhôngphảilàvấnđềhìnhthức,màlàmộtphầncủasựsống.Cáidânchủcủachúngtalàdânchủbềngoài.Tronglúcbỏphiếu,cácquanlớncũngcầnđượcchụpảnhvớiláphiếutrêntayrađiềutađâycũngbõcôngthamgiavàocáicuộcchơibầucửnàyđấy.Dânchủthậtracólàcáiquáigìtrongsinhhoạtcủahọđâu,chẳngquachỉlàmộthànhviđểbiểudiễn!

NgườiTrungQuốckhôngthểđoànkết,haycắnxénhau,nhữngthóixấuđóđãthâmcăncốđế.Khôngphảivìphẩmchấtcủahọkhôngđủtốt.NhưngvìconsiêuvitrùngtrongvănhóaTrungQuốcấylàmchochúngtakhôngthểđènén,khốngchếhànhvicủachúng tađược.Biết rõ rành rành làxâuxénhau,nhưngvẫnxâuxénhau.Nếunồivỡthìchẳngaicóăn,nhưngnếutrờisụpthìngườinàocaohơnngườiđóphảichốngđỡ.

Cáiloạitriếthọcxâuxénhauđólạiđẻranơichúngtamộthànhviđặcthùkhác:"Chếtcũngkhôngchịunhậnlỗi".CóainghethấyngườiTrungQuốcnhậnlỗibaogiờchưa?GiảsửanhnghemộtngườiTrungQuốcnói:"Việcnàytôiđãsailầmrồi!"Lúcđóanhphảivìchúngtôimàuốngrượuchúcmừng.

Congáitôihồibécómộtlầnbịtôiđánh,nhưngcuốicùnghóaralànóbịoan.Nókhócrấtdữ,còntâmcantôithìđauđớn.Tôibiếtrằngđứaconthơdạivàvôtộicủatôichỉbiếttrôngcậyvàobốmẹ,màbốmẹbỗngnhiêntrởmặtthìnóphảisợhãibiếtnhườngnào.Tôiômconvàolòngrồinóivớinó:"Bốxinlỗicon.Bốkhôngđúng.Bốlàmsai.Bốhứalầnsaubốkhônglàmnhưvậynữa.Congáingoancủabố,conthathứchobốnhé!"Nókhócmãikhông thôi.Cái sự việc này qua rồimà lòng tôi vẫn còn đau khổ.Nhưngđồngthờitôilạicảmthấyvôcùngkiêuhãnhbởitôiđãdámtựnhậnlỗicủamìnhđốivớinó.

NgườiTrungQuốckhôngquennhậnlỗivàcóthểđưarahàngvạnlýdođểchedấucáisaitráicủamình.Cómộtcâutụcngữ:"Đóngcửasuygẫmlỗilầm"(Bếmôntưquá).Nghĩvềlỗicủaai?Dĩnhiêncủađốiphương.

Lúctôiđidạyhọc,họcsinhhàngtuầnphảiviếttuầnkýđểkiểmthảohànhvi trong tuần.Kết quả kiểm thảo thường là : "Hômnay tôi bị người nàyngườinọ lừa tôi.Cáingười lừa tôiấyđãđược tôiđốixửmới tốt làmsao,cũngbởivìtôiquátrunghậu!".Lúcđọcđếnkiểmthảocủađốiphương,lạicũng thấy anhhọc trò kia nóimình quá trunghậu.Mỗi người trong kiểmthảocủamìnhđềulàngườiquátrunghậu.Thếcònailàngườikhôngtrunghậu?

NgườiTrungQuốckhôngthểnhậnlỗi,nhưngcáilỗivẫncònđó,đâuphảivìkhôngnhậnmànóbiếnmất.

ĐểcheđậymộtlỗicủamìnhngườiTrungQuốckhôngnềhàsứclựctạonêncàngnhiều lỗi kháchòngchứngminh rằngcái đầu tiênkhôngphải là lỗi.ChonêncóthểnóingườiTrungQuốcthíchnóikhoác,nóisuông,nóidối,nóiláo,nóinhữnglờiđộcđịa.

HọliênmiênkhoatrươngvềdânTrungQuốc,vềtộcĐạiHán,huyênthuyênvề truyền thống văn hóa Trung Quốc, nào là có thể khuếch trương thếgiới,v.v...Nhưngbởivìkhôngthểđưarachứngcớthựctếnàonêntấtcảchỉtoànlànhữngđiềubốcphét.

Tôi chẳng cần nêu ví dụ về chuyện nói khoác, láo toét làm gì.Nhưng vềchuyệnnóiđộccủangườiTrungQuốcthìkhôngthểkhôngnóiđược.Ngaynhưchuyệnphòngthe,ngườiphươngTâyvốnrấtkhácchúngta,họthườngtrìumếngọinhaukiểu"Emyêu,emcưng"[BáDươngdùngchữ"đườngmật"và"talinh"đểdịchchữHoney,DarlingcủatiếngAnh-ND]thìngườiTrungQuốcgọinhaulà"kẻđángbămvằmlàmtrămkhúc"(sátthiênđaođích).

Hễcứcódínhđếnlậptrườngchínhtrịhoặctranhquyềnđoạt lợi lànhữnglờinóiđộcđịasẽđượctuônravôhạnđịnh,khiếnchoainấynghethấycũngphảitựhỏi:"TạisaongườiTrungQuốclạiđộcácvàhạlưuđếnthế?"

Tôicómộtngườibạnviết tiểu thuyếtkiếmhiệpsaubỏnghềđibuônbán.Mộtlầngặpanhtôihỏithếnào,làmăncópháttàikhông?

Anhbảo:"Tàigì,hiệnđangmuốntreocổtựtửđây!"Tôihỏilàmsaomàbịthualỗ?Anhđáp:"AnhkhônghiểuchứnóichuyệnvớithươngnhânTrungQuốccảngàycũngchảhiểuhọmuốngì!"

Nhiều người nước ngoài cũng nói với tôi là giao thiệp với ngườiHoa rấtkhó,nóichuyệncảngàycũngchẳnghiểutrongthâmtâmhọnghĩgì.Tôibảo:"Cáiđóthìcógìmàkỳquặc?KhôngphảichỉngườiTâyphươngcácanh,

màngaycảngườiTrungQuốcchúngtôicũnggặpvấnđềđó".

NóichuyệnvớingườiTrungQuốcanhphảibiếtquansátsắcmặt,điệubộ,cửchỉ,phảibiếtquanhcoúpmở.Hỏingườinào"Anhăncơmchưa?",anhsẽnghengườiđóđáp"Tôiănrồi!"nhưngkìthựcanhtachưaăn,cứđểýnghethìthấybụnganhtahiệnđangsôilênsùngsục.

Lạinóivídụvềchuyệntuyểncử.NếulàngườiphươngTâythì tácphongnhưsau:"Tôicảmthấytôicókhảnănggiữchứcvụđó,xinmọingườihãybầuchotôi!".CònngườiTrungQuốcsẽxửsựnhưGiaCátLượnglúcLưuBịtớicầuhiền(tamcốthảolư).Nghĩalànếuđượcmời,anhtasẽnămlầnbảylượttừchối,nàolà"Khôngđượcđâu!Tôilàmgìcóđủtưcách!"Kỳthực,nếuanh tưởng thậtmàđimờingườikhác thìanh ta sẽhậnanhsuốtđời.

Chẳngkhácnàonếuanhmờitôidiễngiảng,tôisẽnói:"Khôngđượcđâu,tôi chẳng quen nói chuyện trước công chúng ! " Nhưng nếu anh thật sựkhôngmời tôinữa, saunàynếunhỡ lạigặpnhauởĐàiBắc,có thể tôi sẽphangchoanhmộtcụcgạchvàođầu.

Mộtdântộchànhxửtheokiểunàykhôngbiếtđếnbaogiờmớicóthểsửađổiđượclầmlỗicủamình;sẽcònphảidùngmườicáilỗikhácđểkhỏalấpcáilỗiđầutiên,rồilạidùngthêmtrămcáikhácđểcheđậymườicáikiathôi.

CólầntôiđếnmộttrườngđạihọcởĐàiTrungđểthămmộtvịgiáosưngườiAnh.Mộtanhbạntôicũngdạycùngđạihọcđóchợtđến.Thấytôi,anhnói:"Tốinayđếnđằngtôiăncơm".Tôiđáp:"Xinlỗi,tôicòncóhẹn".Anhbảo:"Khôngđược,nhấtđịnhphảiđến".Tôitrảlời:"Đượcrồi,tabànsau".Anhlạibảo:"Nhấtđịnhphảiđếnđấy,xinchào!"GiữangườiTrungQuốcvớinhauchúng tôihiểu rõ tâm lýcủanhau.NhưngngườiTâyphương lạihoàntoànmùtịt.

Đếnlúclàmviệcxong,khoảnggiờcơmtối,tôibảo:"Thôi,tôiphảivềđây!"NgườigiáosưAnhnói:"Ê!vừarồichẳngphảianhvừahẹnvớianhkiasao?Anhphảitớinhàanhtachứ!"Tôibảo:"Làmgìcóchuyệnấy?".Ông

giáosưnói:"Anhấynhấtđịnhlàđãlàmcơmchờanhđấy!"Ngườinướcngoài thậtkhómàbiếtđượccáikiểu" tâmkhẩubấtđồng"nàycủangườiTrungQuốc.

Tình trạng nói trên khiến người TrungQuốc ngay từ thủa lọt lòng đã rấtkhốnkhổ.Bởivìmỗingàyđềuphảitìmhiểuýtứngườikhác.Nếulàbạnbèđồnglứathìcònđỡ,nhưngnếuphảitiếpcậnvớinhữngkẻquyềnthế,quantrên,kẻcótiền,anhsẽphảitừnggiâytừngphútkhổcôngtìmhiểuđếnnơiđến chốn, xemhọnghĩ gì.Cái việcnày làmột sự lãngphí tinh thầnkinhkhủng.

Chonêncócâutụcngữ:"TạiTrungQuốclàmviệcdễ,làmngườikhó".

Nghệ thuật " làm người " thuộc về cái " văn hóa thânmềm " (để dễ uốncong,chuiluồn,nghĩabóngđếntừđộngvậtthânmềm).CácvịởnướcngoàilâunămvềlạiTrungQuốcchắcbiếtcáisứcnặngcủacâunàynhưthếnào.Làmviệcthìdễnhư2+2=4,nhưnglàmngườikhóbởivìcókhi2+2=5,hoặccũngcókhi=1,hay=853.Anhnói sự thật,nhưngngười ta lạichorằnganhcôngkíchvàmuốnlậtđổchínhquyền.Đâylàmộtvấnđềnghiêmtrọng,nólàmchochúngtakhôngthểnàothoátkhỏisựnóikhoác,nóisuông,nóidối,nóiđộc.

Cáibản lĩnhghêgớmcủa tôi làcó thểngủ tronghộinghị.Ngủxong tỉnhdậythìhộinghịcũngvừakếtthúc.Tạisaothế?Vìtronghộinghịmọingườiđềunóinhữngchuyệnmàchínhbảnthânhọkhônghềtin,nghehaykhôngngheđềunhưnhau.

KhôngchỉởĐàiLoanmớinhưvậy,ởlụcđịacònnghiêmtrọnghơnnhiều.Nămnay(1984)trong"ChươngtrìnhcáctácgiaquốctếtạiĐạihọcIowa"cómộtnữtácgianổidanhcủalụcđịatênlàTrầmDungthamgia.Côcómộttácphẩmmang tên "Chânchângiảgiả " (Thật thậtgiảgiả)mà tôimuốnthànhthậtgiớithiệuvớiquývị.

Hoàncảnhbắtchúngtanóiláo,bắtchúngtakhôngthànhthật,nhưngítnhấtchúngtaphảibiếtcáixấulàcáixấu.Nếumộtkhicáixấulạiđượcchúngta

xemlàđiềuvẻvang,hoặcvôthưởngvôphạt,thìđólàlúcmàcái"vănhóathânmềm"củachúngtađangbắtđầuxuốngcấp.

Nói thí dụ việc ăn cắp, nếu được coi là chuyện vô thưởng vô phạt, hoặcchẳngphảichuyệnquangvinhhaykhôngquangvinh,thậmchícóthểxemlàchuyệnquangvinhnữa,thìđâylàmộtnguycơ,nguycơmàngườiTrungQuốcchúngtađangphảiđốiđầuhiệnnay.VìngườiTrungQuốcvẫnliêntụcdấudiếmnhữnglỗilầmcủamình,vẫnnóikhoác,nóisuông,nóidối,nóiláo,nóiđộc,thànhthửtâmlinhngườiTrungQuốchoàntoànbịphongtỏa,khôngmởrộngđược.

TrungQuốc diện tích rộng thế, văn hóa lâu đời thế, đường đường làmộtnướclớn.Thếmà,thayvìcómộttấmlòngbaola,ngườiTrungQuốclạicómộttâmđịathậthẹphòi.

Cáitấmlòngbaolađánglẽchúngtaphảicóấychỉđọcthấyđượctrongsáchvở,nhìnthấyđượctrênmànảnh.CóaibaogiờthấymộtngườiTrungQuốccólòngdạ,chíkhísánhngangđượcvớitầmvócnướcTrungQuốckhông?Nếuchỉcầnbịai lườmmộtcái làđãcó thể rútdao ra rồi, thửhỏinếucóngườikhôngđồngývớimìnhthìsựthểsẽrasao?

NgườiTâyphươngcóthểđánhnhauvỡđầurồivẫnlạibắttaynhau,nhưngngườiTrungQuốcđãđánhnhaurồithìcừuhậnmộtđời,thậmchícókhibáothùđếnbađờicũngchưahết.Tạisaochúngtacóthểthiếulòngbaodungđếnnhưvậy?

Khôngcólòngbaodung,bụngdạhẹphòiđưađếnhaiđiềucựcđoanvàmấtcânđốinhưsau:

Mộtđằngtuyệtđốitựty,mộtđằngtuyệtđốitựkiêu.Lúctựtythìthànhratôi tớ,nghĩmìnhkhôngbằngđốngphânchó.Lúc tựkiêu thì thànhraôngchủ,xemmọingườiđềulàcứtchóhết,chẳngđángchomìnhngóngàngđến.Riêngbảnthânmìnhlạikhônghềbiếttựtônlàgì.

SựphânbiệtnhâncáchkiểuđóbiếnngườiTrungQuốcthànhmộtloạiđộng

vậtkỳdị.

TạiTrungQuốcnếumuốnlàmmộtkỳcôngthìrấtdễ,trongmộtchốccóthểxuấthiệnnhữngthànhtíchlàmmọingườikinhdị.NhưngngườiTrungQuốclạikhôngcókhảnăngđểgiữchocáikỳcôngnàybềnvững.

Mộtngườicóđượcmột thành tựunhonhỏđãhoamắt,ù tai,đứngkhôngvững,vì lêncơnsốt.Viếtđượcdămbabàivănlàđãthànhvănhào.Đóngđượchaibộphimđãlàngôisaosángcủanềnđiệnảnh.Hainămcóđượcítchứcquyềnnghiễmnhiêncóthểchomìnhlàcứutinhcủanhândân.QuaMỹhọcđượchainămđãtrởthànhmộthọcgiảchuyêngia.Mấythứđóđềulàkiểutựthổiphồngmình.

ởĐàiLoancóxảyramộttainạnxecộnhưsau:TrongxecasinhviênĐạihọcSưphạmvừatốtnghiệpđidulịch,côhướngdẫntándương:"Ngườicầmláivĩđạicủachúngtalàtayláisốmột,vừatàigiỏi,vừađẹptrai,vừatrẻtuổi".Nghe thấy thế,anh tàihứngchí liềnbỏ tay lái raquayvềphíamọingườigươnghaitaychàođáplễ.Tiếptheođósựthểthếnàotôikhôngcầnphảikể.Đây làmộtcách tựphô trương,chắcchorằngkỹ thuật láixecủamìnhcaođếnđộkhôngcầncầmtayláicũngcóthểláiđượcxe.

Chẳngkhácnàochuyện1.000nămtrướctrongmộtbộphim:

HoàngđếLaMãmột lầnmờimộtngườiđếnbiểudiễnbay lượn.Đểbay,ngườinàychếramộtcặpcánh.Trướckhileolênthápanhgiơcặpcánhchomọingườixem,tứcthìtoànđấutrườngtiếngreohòhoanhôvangdộinhưsấm.Anhbỗngkhôngkiềmchếnổisựtinhtướngcủamình,cảmthấymìnhquávĩđạiđếnđộcóthểkhôngcầncánhcũngcóthểbayđược,vìvậyvứtcánhleolênthang.Vợanhníuanhbảo:"Khôngcócáiđólàmsaoanhbayđược?Anhtưởnganhlàgì?".Anhtabảo:"Emthìbiếtgì!".Vợanhtađuổitheolên,anhtaxéolêntayngườivợrồitiếptụclênthang,đóngnắptháp,vớivẻkiêuhùnganhnhẩyxuống.

Chỉnghephụpmộtphátrồikhôngthấygìnữa.Quầnchúngnổikhùnghét:"Trảtiềnđểxembaylượnchứcóphảiđểxemngãchếtđâu,bắtvợnóbayđi

!"Ngườivợnhìnlêntrờinhưnóivớilinhhồncủachồngmộtcáchthêthảm:"Chỉvìanhtinhtướngmớiranôngnỗinày,tựhạibảnthânmìnhmàhạicảvợconnữa!".

CáigìđãlàmchongườiTrungQuốctinhtướngmộtcáchquádễdàngnhưthế?BởivìngườiTrungQuốc"bụngdạnhỏhẹpnêndễđầy"(khítiểudịdoanh), kiến thức thấp kém, lòng dạ hẹp hòi, chỉ cần cómột tý gì đó đãtưởngtrờiđấtdẫutonhưngkhôngchứanổimìnhnữa.Nếuchỉcóvàingườinhưthế,chắccũngkhôngquantrọnggì,nhưngtoàndântộc,đạiđasố,hoặcmộtsốlớnngườiTrungQuốcnhưvậysẽhìnhthànhmộtnguycơchodântộc.

NgườiTrungQuốctựahồkhôngcótựtônnênđốivớinhaurấtkhócóđượcmộtquanniệmbìnhđẳng.Nếuanhkhôngphảilàchủnhâncủatôithìtôilàchủ nhân của anh. Tình hình này đưa đếnmột tâm trạng vừa bế tắc vừakhôngthểnhậnsailầmcủamình.Màsailầmvẫntiếpdiễnhoàilạigâyramộtnãotrạngsợsệt.

Hãylấymộtvídụ:

TôicómộtngườibạnởĐàiloanmắcbệnhnặngphảiđemvàonhàthươngtrungtâm,bácsĩtiếpbaonhiêuốngthuốcmớicứusốngđược.Haibahômsaungườinhàthấytiềnnhàthươngnàyquáđắtmuốnchuyểnanhsangmộtbệnhviệnbìnhdân,đếnnóichuyệnvớibácsĩđiềutrị.Ôngnàynghethếnổitrận lôi đình la : "Cứu sốngông ấy chẳngphải là chuyệndễ, bây giờ lạimuốnđổibệnhviệnà?".Nóixongsaingườirúthếtcácốngthuốcralàmbệnhnhânsuýtnữatoimạng.

Anhbạn lúckểvới tôichuyệnnày trong lòngvẫncònđầybihận.Tôinóivớianh:"Anhchotôibiếttêntaybácsĩấyđi,tôiviếtmộtbàivạchmặtnóra".Anhtagiậtbắnmình,vộinói:"ấy!Anhđừngbộpchộp,hiếusự.Nếubiếtthếnàytôiđãchẳngkểchoanhnghelàmgì!".Nghethếtôimuốnđiênlên.Tôibảo:"Anhsợcáigì?Nógiỏi lắmthìcũngchỉ làbácsĩ thôi.Nếuanhbịbệnhlại,anhkhônggọinóđếnthìthôichứchảnhẽnólạicứđếntrịbệnhchoanhđểbáothùà?Nếucóchuyệngìthìtôiđốiphóvớinóchứcan

dựgìanh.Bàiviếtlàdotôi,tôikhôngsợthìanhsợgì?".

Bạntôibảo:"Anhlàđồbạtmạng!".

Tôitưởngthếnào!Thayvìkhenngợisựcanđảmcủatôithìanhlạiđichêtráchtôi.Tôinghĩđâykhôngphảilàvấnđềcủariêngmìnhanh,anhlạilàbạnrấtthâncủatôi,anhcũnglàngườirấttốt,anhnóithếchỉvìanhmuốnbảovệtôi,khôngmuốnchotôiđichuốchọavàothân.

Đấychính làcáinão trạngsợsệt, sợsệtđủmọi thứ trênđờimà tôimuốnnói.

NhớlạilầnđầutôiđiMỹ,ởNewYorkcómộtvụán,mộtngườiHoabịbắnthọthương,hungthủbịbắt,nhưngnạnnhânlạikhôngdámnhậndiện.

MọingườiTrungQuốcđềusợsệtđếnđộkhôngcònbiếtquyềnlợimìnhlàgìthìlàmsaocònbiếtđấutranh,gìngiữnóđược?Mỗikhigặpmộtchuyệngìxảyraynhiênlạinói:"Bỏquachorồi!"

Mấy chữ " bỏ qua cho rồi " này đã giết hại không biết bao nhiêu ngườiTrungQuốcvàđãbiếndântộcTrungQuốcthànhmộtdântộchènmọn.

Giảsửtôilàmộtngườinướcngoàihoặcmộtbạochúa,đốivớiloạidântộcnhưthế,nếutôikhôngngượcđãinóthìtrờicũngkhôngdungtôi.

Cáinãotrạnghãisợnàyđãnuôidưỡngbaonhiêubạochúa,làmtổấmchobaonhiêubạoquan.VìvậybạochúabạoquanởTrungQuốckhôngbaogiờbịtiêudiệt.

TrongtruyềnthốngvănhóaTrungQuốc,cácvịcóthểxemở"Tưtrịthônggiám" (MộtphosửcủaTưMãQuang tómhếtchuyệnhơn2.000nămđểlàmgươngchongườiđờisau),cáiviệcbobogiữmìnhđãđượcxemlàkimchỉnamvànhấnmạnhnămlầnbảylượt.Bạochúa,bạoquancũngchỉcầndânchúngcứbobogiữmìnhlàđược,chonênngườiTrungQuốcmớicàngngàycàngkhốnđốnđếnnhưthế.

VănhóaTrungQuốccựckỳrựcrỡởthờiXuânThuChiếnQuốc(770-221trướcTâylịch),nhưngtừthờikỳnàyvềsau,vănhóaTrungQuốcđãbịcácNhogiakhốngchế.ĐếnđờiĐôngHán(25-220sauTâylịch),chínhphủcóquyđịnhlàtấtcảnhữngphầntửtríthứckhiphátngôn,biệnluận,viếtvănđềukhôngthểvượtquaphạmvinhữnggìđãđượcdậyở trường,việcnàygọilà"sưthừa"(thừahưởngcủathầyhọc).Nếuvượtquáchuyện"sưthừa"này,khôngnhữnghọcthuyếtcủamìnhkhôngđượccôngnhậnmàcònlàmộtviệcphạmpháp.

Cứnhưvậymàtiếptụcxuốngcácđờisaulàmchosứctưởngtượng,ócsuyxét,tưduycủagiớitríthứcbịbópchết,xơcứnghoàntoàn,chẳngkhácnàolấymộtcáitúinhựabịtkínbộnãolại,khôngchomộtcáigìlọtvàonữa.

Thếnàolàkhôngcònkhảnăngsuyxétnữa?

CứđọcbáoTrungQuốclàphátngán.Suyxétlàmộtcáigìkhôngphảichỉcómộtmặt,haimặt,mànhiềumặt.TônQuanHánthườngdùngmộtvídụ:Cómộtquảcầumộtnửatrắngmộtnửađen.Ngườithấyphíatrắngbảonótrắng,ngườithấymặtđenbảonóđen.Cảhaingườiđềukhôngsai,cáisailàkhôngnhìnđượcđếnmặtbênkiacủanó.Đểcóthểnhìnđượcđếnmặtbênkiacủanóthìphảicótrítưởngtượng,khảnăngsuyxét.Chonênlúctưduymộtvấnđềcầnphảinghĩđếnnhiềumặtcủanó.

CómộtchuyệnhàihướcngắncủaMỹkểchuyệnmộtthầygiáotổchứcthi,đưachosinhviênmộtmáyđokhíápvàbảodùngnóđểđochiềucaocủamộttòanhà,đươngnhiênýmuốndùngkhíápđểđođộcaoởchỗcaonhấtvàchỗthấpnhấtcủatòanhà.Nhưngcómộtsinhviênlạidùngnhiềuphươngphápkhácnhausong tuyệtnhiênkhôngsửdụng"khíáp".Thầygiáo tứcmìnhbènđánhtrượtanhnày.Anhtakhángtốlênhộiđồnggiámkhảo.Hộiđồnggiámkhảohỏithìanhnàynói:"Thầygiáomuốntôidùngmáyđokhíápđochiềucaotòanhà,nhưngkhôngbảosửdụngkhíáp,đươngnhiêntôiđượcphépdùngnhữngcáchđơngiảnhơn".Hộiđồnghỏi:"Ngoàiphươngphápđócòncóphươngphápnàonữa?"Anhnàyđáp:"Cònrấtnhiều,vídụtôicó thểbuộcdâyvàomáythòngxuốngrồiđochiềudàicủadâyđểbiếtchiềucaotòanhà"."Thếcònphươngphápnàokháckhông?""Vẫncòn

nhiều,vídụtôicóthểtìmngườiquảnlýnhàđưamáychoanhấyđểanhấychotôibiếtchiềucaocủatòanhà".

Ngườisinhviênnàyrõràngkhôngcógìlàngượcđời.

ýnghĩcủaanh tabiểuhiệnmột thứ trí tưởng tượngvà tưduy thườnglàmchonhữngbộócbãđậuđiênlên.

Còn cómột loại "Nghệ thuậtmua dưa " như chuyệnmột người chủ bảonhânviên:"Anhracửa,đivềphíaTây,đếnmộtcáicầuthìcóchỗbándưahấu,muachotôihaicândưahấu".Anhngườilàmracửa,rẽhướngTây,đimãikhôngthấycầu,cũngchẳngthấyaibándưahấulạitaykhôngquayvề.Ngườichủmắnganhlàđồlúlẫn,chẳngcóđầuócgìcả.Anhtaliềnbảo:"ởphíaĐôngmớicóchỗbándưa".Ngườichủnói:"ThếtạisaokhôngđisanghướngĐôngmàmua?"Anhtađáp:"ÔngcóbảotôiđivềhướngĐôngđâu?"Ngườichủlạichửianhtalàđồngu.Kỳthựcngườichủbiếtanhtalàloạingườichỉbiếtphụctùng,khôngcónănglựcsuynghĩ,hoàntoàncóthểtincậy được.Giá như người này biết phíaTây không có bèn qua phíaĐôngmua,dưavừangọtvừarẻ,thểnàolúcvềnhàngườichủcũngkhen:"Anhrấtthông minh, lanh lợi! Làm người phải như thế chứ! Tôi rất cần có đượcngườinhưanh ".Nhưng trong thâm tâmngười chủ sẽnghĩ cáingười làmnày không thể tin cậy được, có thể tráo trở lúc nào không biết. Đối vớinhữngkẻnôlệkiểunày,chủnhânkhônggiếtthìcũngđuổiđi.

Cáivănhóathainghénranhữngthứngườinàylàmsaocóthểchủtrươngđượcmộttưduyđộclập.VìvậyngườiTrungQuốcchúngtadokhôngđượchuấn luyện suy nghĩ độc lập nên rất sợ suy nghĩ độc lập, thiếu năng lựcthưởngthứcvàđánhgiá,khôngcócáigìlàkhôngbaphải,chẳngcócáigìlàtiêuchuẩncả.TrungQuốcranôngnỗinàytấtphảitìmranguyênnhântrongchínhcáivănhóacủanó.

Cái văn hóa này trong 4.000 năm - từ Khổng Khâu (Khổng Tử) trở đi -khôngcòncóđượcmộtnhàtưtưởngnàolớnnữa.NhữngkẻbiếtchữđềuchỉluẩnquẩnởhọcthuyếtKhổngKhâuđãgiảnghoặcmônđồônggiảnglạichứkhông hề có ý kiến độc lập của riêngmình. Bởi vì cái văn hóa chúng ta

khôngchophéplàmnhưvậy.Chonênmọingườichỉcầusốngởcáivũngnướcaotùấythôi.CáiaonướctùhãmnàychínhlàcáihũtươngvănhóaTrungQuốc,cáihũtươngthốilàmchongườiTrungQuốctrởnênxấuxí.

CũngchínhvìcáihũtươngsâukhônglườngđượcnàynênđốivớibiếtbaovấnđềngườiTrungQuốcđềukhông thểdùng tưduycủamìnhđể tựgiảiquyết,màphảibắtchước,phảidùngcáitưduycủakẻkhác.

Nhưngcáivũngnướcaotùnày,cáihũtươngnàydẫucóvứtmứtđàovàorồi cũng sẽ biến thành cứt khô.Vì những thứngoại laimột khi vàoTrungQuốcđềunhanhchóngbiếnchất.

Ngườitacódânchủ,chúngtacũngcódânchủ.Dânchủcủachúngtalà"màylàdân,taolàchủ".Ngườitacóphápchế,chúngtacũngcóphápchế.Ngườitacótựdo,tacũngcótựdo.Ngườitacógì,tacónấy.Anhcóchỗdànhriêngchobộhànhsangđường,tôicũngcó,dĩnhiên!nhưngchỗdànhchobộhànhcủachúngtôilàchỗđểdụdỗhọđếnchoxecánchết.

ĐểbiếncảicáihìnhtượngxấuxícủangườiTrungQuốc,chúngtachỉcóthểbắt đầu từ bây giờ, mỗi cá nhân đều phải nghĩ cách bồi dưỡng năng lựcthưởngthứcvàđánhgiácủabảnthânmình.

Chúngtadùkhôngbiếtdiễnkịch,nhưnglạicầnxemđượckịch.Ngườibiếtít thì xem ít, người biết thưởng thức nhiều xemnhiều.Người biết thưởngthứcsẽlàmộtsựthànhtựukhôngbaogiờcógiớihạn.

NhớthờikỳvừađếnĐàiLoan, tôicómộtngườibạn.AnhnàysưutậprấtnhiềuđĩahátcủaBeethoven(Bít-tô-ven).Anhphảicóđếnbảy,támbộđĩa.Tôinằnnìxinanhchohoặcbán lại tôimộtbộ.Anh từchốingay tại trận.Bởivìmỗimộtbộđềudomộtnhạctrưởngvàmộtdànnhạckhácnhautrìnhtấu,khôngbộnàogiốngbộnào.Saukhibiếtthếtôirấtlấylàmhổthẹn,anhquảtìnhlàmộtngườibiếtthưởngthức.

LầntranhcửTổngthốngMỹtrước,chúngtađượcxemtrênti-viĐàiLoancuộctranhluậncủacácứngcửviên.Khônghềcóviệclậttẩycácbímậtđời

tưcủađốiphương,bởivìdânchúngkhôngưanhữngngườicótrìnhđộtranhcửnhưvậy,vànếulàmthế,thểnàohọcũngmấtphiếu.

Nhưng cách làm của ngườiTrungQuốc sẽ không như vậy.Không nhữngchuyênmônđibớimócđờitưcủađốiphương,họlạicònbịađặtthêm,dùngnhữngngôntừrấtácđộc.Khônghiểucáiloạithổnhưỡnggìđãnuôidưỡngcácloạicỏnhưvậy,cáiloạixãhộigìmàsinhranhữngthứngườinhưthế?

Nếungườidânkhôngtựnuôidưỡngđượcchomìnhcáitrìnhđộphánđoánđánhgiánhữnglãnhđạocủamìnhthìchẳngcólýdogìđểtráchaicả.

Đitônthờmộtkẻkhôngthểtônthờđượcthìcòntráchaimộtkhikẻđócưỡilênđầulêncổmình?

Cáiviệctungtiềnramuacửtrilàmộtviệcchẳngragì,thếmàkhixếphàngđibầuthấyngườithòtiềnramualáphiếumìnhcũngchìatayrahỏi:"Tiềnđâu?"

Cáiloạingườinhưvậymàcũngđòithựcthidânchủhaysao?

Dânchủlàmộtcáigìphảitựmìnhgiànhgiậtđược,chẳngaibanphátchocả.

Bâygiờthườngcókẻbảo:"Chínhphủlỏnglẻoquá!".Đâylàmộtsuynghĩrấtđángsợ.Bởivìtựdo,quyềnlợilàcủachúngta,khôngphảianhchothìtôimớiđược.Chodùanhkhôngchothìtôicũngvẫncó.

Nếuchúngtacókhảnăngthưởngthứcthìnhấtđịnhcầntranhthủlựachọn,nghiêm chỉnh lựa chọn đối tượng, nếu không biết đánh giá thì giữa mộtngườiđẹpvàngườimặtrỗcũngkhôngthểnàophânbiệtđược,cònđitráchainữa?

NếuBáDương tôi vẽ giảmột tranh Picasso, có người bảo: " Tranh tuyệtthật!"vàtrảchotôi50vạnMỹkimthìngườimuatranhgiảđóphảitráchaitrước?Ailàkẻcómắtnhưmù,khôngbiếtphânbiệt,thưởngthức?

Trongnhữngtìnhhuốngnhưthế,tranhgiảsẽtrànngậpthịtrườngvìchẳngcònaiphânbiệtđượcthậtgiảnữa.Lúcđónhữngnhàdanhhọachỉcóchếtđóimàthôi.Nếumuaphảitranhgiảthìđừngnêntráchngườikhác,phảitựtráchmìnhtrước.

Chẳngkhácnàođithuêmộtanhthợmayđểchữacửachomình,đếnkhicửabịngược,lạiđimắnganhthợmay:"Ôngmùà?"Thợmaycóthểsẽtrảlời:"Khôngbiếtaimù!Aibảoanhđithuêthợmayđểchữacửa?"Cáichuyệnxưanàyđángđểchúngtasuyngẫm.Khôngbiếtthưởngthứcthìchẳngkhácnàongườimù.

CóquánhiềungườiTrungQuốcmangkhuônmặtxấuxí.Chỉ cónhân tàiTrungQuốcmớicảitạođượcngườiTrungQuốc.Nếungườinướcngoàicónghĩavụgiúpđỡchúngtathìsựgiúpđỡấykhôngphảilàgiúpđỡvềkinhtếmàphải về văn hóa.Vì con tàu quốc giaTrungQuốc quá lớn, người quánhiều,mộtkhichìmxuốngcóthểsẽcuốntheotrongvòngxoáynướccủanónhữngkẻkhác.

TôixintấtcảnhữngngườibạnMỹcómặttạiđâyhômnay,cácbạnhãytiếpnhậnhaibàntaychúngtôiđanggiơra!

Cònmộtđiểmcuốicùng.

TôicócảmtưởnglàngườiTrungQuốcquáđông,mườiứcnhữngcáimồmđómởtorathìngaycảrặngHy-ma-la-yacũngcóthểbịnuốtchửng.ĐiềunàynhắcnhởchúngtarằngkhổnạncủangườiTrungQuốcrđượcmặtthậtnhữngnhânvậtlãnhđạonướcnhà.

Đólàconđườngtrướcmặtchúngtaphảiđi,màcũngchẳngcònconđườngnàokhácnữa.

Xincảmtạ.

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHầNINgườiTrungQuốcVàCáiVạiTương

BàinóitạiNewYorkngày16-08-1981,dokýgiảtờbáotiếngHoa"BắcMỹnhậtbáo"ghilại.

VừarồiôngChủtịchnóicuộchọpmặthômnaylàmộtvinhhạnhcủaHội"TùngXã",đúngravinhhạnhnàylàcủatôi.Tôixincảmtạquývịđãchotôidịpđượcgặpmặtcácvịởnơixaquêhươngnàyđểxinchỉgiáo.

ThựcraChủtịchvàChủbáo"TânSĩTạpChí",ôngTrầnTiếnTrungnóivới tôiđây làmộtcuộc tọađàm,nên tôi rấtvuiđượcđếndự.NhưnghômquatừBo-xtonđếntôimớirõlàmộtbuổidiễngiảng,việcnàylàmchotôirất lovìNewYorklàmộtđôthị lớnbậcnhất thếgiới,đầy"rồngnúp,hổnằm".

Chonêntôichỉdámnêulênđâymộtítcảmtưởngtảnmạnvàđóhoàntoànlàýkiếnriêngtưchứkhôngdámkếtluậngìcả.Xincácvịchỉgiáovàchúngtacùngtraođổivớinhau.

ChủđềhômnayôngChủtịchgiaochotôilà"NgườiTrungQuốcvàcáivạitương".NếubuổihômnaylàmộtbuổithảoluậnvềhọcthuậtthìtrướctiênchúngtaphảiđịnhnghĩangườiTrungQuốclàgì?Cáivạitươnglàgì?Tôinghĩ tôikhôngphảiđịnhnghĩanữa, sợ thànhvẽ rắn thêmchân.Bởivì cómộthiệntượngtrênđờilàcáigìmọingườiđềuđãbiếtmàlạiđithêmchonómộtđịnhnghĩa,việcnàyvôtìnhcóthểbiếnnộidungvàhìnhthứccủanótrởthànhmơhồ,biếnchântướngcủanóthànhkhóhiểu,vàdođócònkhóbắtđầuthảoluậnhơn.

Phậtgiáovốnchorằngconngườiphảiquavòngluânhồi.Việcnàylàmtôinhớđếnmộttíchxưa.

Cóngườiđếnhỏimộtvịcaotăngđãđạtđạo:

"Đờitôibâygiờlàdotiềnkiếpmàtáisinh,thếthìkiếptrướctôilàngười

thếnào?Nếucònphảiđầuthaimộtlầnnữa,ngàicóthểchotôibiếtkiếpsautôisẽtrởthànhngườirasaokhông?".

Vịcaotăngtrảlờianhnọbằngbốncâuthơsau:

Dụctritiềnthếnhân

Kimsinhthụgiảthị

Dụctrihậuthếquả

Kimsinhtácgiảthị

(Muốnbiếtcáinguyênnhâncủakiếptrước

Cứxemnhữnggìmìnhnhậnđượcởkiếpnày

Muốnbiếtcáihậuquảởkiếpsau

Cứxemnhữnggìmìnhđanglàmởkiếpnày)

(Tạmdịchthơ:)

Muốnbiếtkiếptrướcthếnào

Cứxemmìnhsốngrasaokiếpnày

Đầuthairồithếnàođây

Hãynhìnvàoviệchiệnnayđanglàm

(NHT)

Giảsửkiếpnàyanhđượcsungsướng,kiếptrướcnhấtđịnhanhlàmộtngườichính trực,độ lượng.Nếukiếpnàyanhgặpnhiềukhổnạn thìphải suy rarằngkiếptrướcanhđãlàmnhữngđiềuác.Cáitíchxưanàygợichochúngtarấtnhiềuýnghĩa.Cácvịởđây,nếulàconnhàPhậthẳncảmthụdễdàng,nếukhôngphải làngườitheođạoPhậtchắckhôngtinvàotiềnoannghiệp

chướng,nhưngcóthểxincácvịcứsuynghĩvềcáitriếtlýcủanó.

ý tôi muốn nói chuyện này làm chúng ta liên tuởng đến văn hóa TrungQuốc.

Cácvịởđây,bấtkểquốctịchgì,đạiđasốđềucódòngmáuTrungQuốc,cácvịthíchhaykhôngthíchnóvẫnvậy,chẳnglàmsaothayđổiđược.TôinóingườiTrungQuốclàtheonghĩarộng,theonghĩahuyếtthốngchứkhôngphảinghĩađịalý.

NgườiTrungQuốctừ200nămgầnđây,lúcnàocũngcómộtướcmongchođấtnướchùngcường,ướcmongchodântộcchúngtatrởthànhmộtdântộcưutútrongthếgiới.Nhưngđãbaonhiêunămnay,chúngtaluônluônyếukém,mãibịngoạinhânkhinhthị,nguyênnhântạiđâu?

Đươngnhiêntráchnhiệmlàdonơichúngta.Nhưngnhìndướigócđộvănhóamàđặtcâuhỏiđóthìcóthểnghĩđếncáitíchxưavừakểtrên.Tạisaocóngàyhômnay?Vìsaonướcnhàvẫnchưalớnmạnh?Nhândânvẫncònbiếtbao khổ nạn? Từ kẻ cùng đinh không quyền thế đến kẻ phú quý với đặcquyềnđặclợiđềucómộtnguyệnvọngthathiếtnhưnhauchođấtnước,cũngnhưđềucócùngmộtđaubuồnsâusắc.

Tôinhớthuởbé thầyhọcbảochúngtôi :"Hyvọngcủanướcnhàđặtnơicácem".Nhưngrồichúngtabâygiờthìsao?Lạiđếnlượtchúngtahướngvềđámthanhniênbảo:"CácemlàhyvọngcủatươnglaiTrungQuốc".Cáikiểucứđùnđẩytráchnhiệmtừđờinàyxuốngđờikhácsẽcònkéodàichođếnbaogiờ?

NhữngngườiTrungQuốcởnướcngoàiđốivớivấnđềnày lại càngnhậycảmvàkỳvọngcủahọ lạicàngsâunặng.Ngoàiviệc tự thânchúng tađãkhôngthểmanghếtđượccáitrọngtráchvềchuyệnnướcnhàrơixuốngmộtmứcđộtồitệvớinhữngkhổnạnnhưvậy,chúngtalạicònphảiècổváccáigánhvănhóatruyềnthốngnặngnềkia.

Đấylànghiệpbáonhưđãnóiởtrên.

Hômtrước,lúcđithămViệnbảotàngBoston,tôithấybêntrongcóbầyđôigiàychophụnữbóchâncủathờiđạicácbànộichúngta.Kinhnghiệmbảnthâncho tôibiếtnhữngngườiphụnữkhoảng tuổi tôi thời ấyđềuphảibóchân.Ngàynay nhữngngười trẻ tuổi nghe đến chắc không thể nào tưởngtượngnổi.Tạisaotrongvănhóachúngtalạicóthểsinhramộtcáitậpquántànkhốcthế?Lạicóthểápđặtnólêntrênmộtnửadânsốtronghàngnghìnnăm,làmchonhữngngườibịbứchạiphảitànphếcảhaichân,thậmchícókhicòngãycảxương,thốicảthịt,khôngthểđiđứngđược.TạisaovănhóaTrungQuốclạicóthểkéodàicảhàngnghìnnămtronglịchsửmộtyếutốdãmannhưvậy?Tạisaolạichophéptrườngtồnquamộtthờigiandàinhưthếmàkhôngcómộtngườinàođứnglênbảonóphảntựnhiên,hạisứckhỏe?Ngượclại,đạiđasốnamnhicònxembóchânlàhayho,đẹpđẽ.

Cònnóiđếnviệcbáchhạinamnhi thì thếnào?Đókhôngphải chỉ riêngchuyệncáchoạnquan.Theoghichépcủalịchsử,từcáctriềuvuaTốngtrởvềtrước,cácnhàcóquyềnvàcótiềnđềucóthểtựdothiếncácnôbộccủamình.SựviệckinhrợnnàykéodàichođếntriềuTống-thếkỷXI-mớibịcấm.ChỉcăncứvàohaiviệctrongbiếtbaonhiêuviệckhônghợplývàvônhânđạocủavănhóaTrungQuốcsuốtquá trình lịchsửcủanướcnày, tacũngcóthểthấylànhữngthànhphầnkhônghợplýcủanóđãlênđếnmộtmứcđộkhôngthểnàokhốngchếđược.

Bấtkỳvănhóacủamộtdântộcnàođềunhưmộtdòngsônglớn,thaothaobất tuyệt trôiđi.Vàvới thờigiandầndầnbiếtbao thứnhơnhớpbẩn thỉutrongdòngsônglớnấy,-nhưcáchết,mèochết,chuộtchết-sẽbắtđầuchìmlắng.Lắngđọngquánhiềusẽlàmdòngsôngkhôngthểchảynữa,biếnthànhmột cái đầm nước chết, càng sâu càng nhiều, càng lâu càng thối, lâu dầnthànhmộtcáivạitương,mộtcáiđầmbùnbẩnphátchua,phátthối.

Nóiđếncáihũtươngcólẽnhữngbạntrẻkhôngthểhiểu,tôivốnsinhraởphươngBắc,nơiquêtôicáithứnàyrấtnhiều.Tôikhôngthểnóichínhxáccáichất tươngtrongvạiấylàmbằngnhữngchất liệugì(chấtchínhlàđậutươngvàbộtmì),nhưngcácvịnếuđãănquavịtquaytạicáctiệmănTrungQuốcthìchínhlàloạitươngđó.Nólàmộtchấtđặckhôngchảyđược,không

giốngnướcsôngHoànghàtừtrêntrờichảyxuốngmộttýnào.(Hoànghàchithủythiênthượnglai,bônlưuđáohảibấtphụchồi-thơLýBạch).Nólàmộtthứnướcao tù, lạiđượcđểchobốchơi,cho lắngđọngnênnồngđộcàngngàycàngđôngđặc.Cáivănhóacủachúngta,cáitiềnoannghiệpchướngnhưđãnóicũnglànhưthế.

TrongvănhóaTrungQuốc,cáicóthểgọilàđiểnhìnhnhấtchocáiđặcsắcnàylàchếđộ"quantrường".Thờixưamụcđíchhọchànhcủacácphầntửtríthứclàlàmquan.Cáichữ"trường"nhìnkhôngthấy,sờkhôngđụngnàyđược hình thành qua chế độ khoa cử.Một khi người đọc sách đã lọt vàođượcchốnquan trường liềnởvào trạng tháiđốinghịchvớingười thường,vớinhângian.

Dướichếđộđóngườiđihọccốtchỉđượclàmquan,vìcócâunóirằngtrongsáchcónhàvàng,cónhansắcnhưngọc.Đọcsáchđểcóthểlàmquan,làmquanắtcómỹnữ,kimtiền.

Thờixưacóngườinói:"Hànghàngxuấttrạngnguyên",kỳthựcchỉtrongsốnhữngngườiđihọcmớicótrạngnguyên,cònnhữngngườikháccũngchỉlàthợthuyềnkhôngđángmộtđồngtrinh.Thờiđónhữngngườicủacácgiaitầngkhácbịrấtnhiềugiớihạn,nàolàkhôngđượcmặcloạiáoquầnnàođó,khôngđượcđithứxenàođó,ởloạinhànàođó.

Xãhộiphongkiếnđặtcáilợiíchcủanhữngngườilàmquanlêntrênhết,vàvìnóđãkhốngchếTrungQuốcquálâu,nêntạothànhmộtlựclượngvàmộtảnhhưởngvôcùnglớn.

Vềmặtkinhtếkhôngcógìthayđổiđángkể,nhưngvềmặtchínhtrịnóđãkìmhãmchúngtalâudàitrongcáihũtươngvănhóađó.Mộttrongnhữngcáiđặctrưngcủanólàđặttiêuchuẩncủagiớiquanlạithànhmộtcáichuẩnchoxãhội,biếnlợiíchcácquanthànhcáilợichung.Vìvậynóđẻramộtthứngàynaygọilà"Chínhtrịthốngsoái"theokiểunóicủaMao,làmchocáihũtươngvănhóacủachúngtacàngthêmsâuđậm,càngthêmnồngnặc.

Chìmđắmlâudàitrongcáihũtươngđó,ngườiTrungQuốctrởthànhíchkỷ,

nghikị.

TôituyđếnMỹchỉlàdulịchngắnngày,nhưngnhìnbềngoàitôithấyngườiMỹkháthânthiện,hạnhphúc,lúcnàocũngtươicười.

TôicũngđãgặpconemcácbạnbèngườiHoaởđây,trôngtuycóvẻsungsướng, nhưng rất ít cười. Có phải là các bắp thịt ởmặt của người TrungQuốcchúngtacấutạokhônggiốnghọ?Haylàvìdântộcchúngtamangmộtcáigìvốnquáuám?

Chúngtacónghĩđượcrằngdântộcchúngtasởdĩnhưvậyvìthiếusứcsốngtrẻ,màđiềuđólạilàdochínhtráchnhiệmcủachúngtakhông?Giữachúngta,chúngtachènéplẫnnhau,khônghềhợptác.

Tôinghĩđếnchuyệnmộtngườicảnhsát trưởngNhậtBản,khihuấn luyệncáchọcviêncủamình,bảothuộchạphảinghingờtấtcảmọingười,vìhọđềucóthểlàđạotặc.Cáitrạngtháitâmlýnàydùngđểhuấnluyệncảnhsáthình sự thì được, nhưng tâm lý phổ biến của người TrungQuốc lúc bìnhthườnglạicũngnhưthế,lúcnàocũngnghĩkẻkháccóthểlàmhạimình,nóhìnhthànhmộtnỗilosợvềbấtcứmộtcáigì.CáinỗilosợnàylàmngườiTrungQuốcbiếnthành"mộtđốngcátrời"nămbè,bảymảng(nhưlờicủaTônDậtTiên).

Một nước lớn như TrungQuốc, có tài nguyên, có nhân khẩu hơnmột tỷngườinếuđồng tâmhiệp lực, trongáchâunàychẳng lẽkhôngbằngđượcNhậtbản?

Mònmỏidướichếđộxãhộiphongkiếnchuyênchếtựbaođời,đắmchìmngụp lặn trong cái hũ tương đó, óc phán đoán cùng tầm nhìn của ngườiTrungQuốcđãbịtươnglàmônhiễmnặng,khôngvượtranổicáiphạmviảnhhưởngcủanó.

Quabaonhiêuniênđại,đasốchúngtamấtdầnnănglựcphánđoáncáigìđúngcáigìsai,mấtkhảnăngphânbiệtcáigìlàđạođức,chỉphảnứngbằngtìnhcảmvàtrựcgiácmàkhôngbiếtsuynghĩ.Tấtcảgiátrịcủahànhđộng

rồiđềubịcáitiêuchuẩnchínhtrịvàđạođứccủacáihũtươngđóchiphối.Vìvậythịphi,phải trái,đentrắngkhôngcòncóvẻđốinghịchnữa.Tronghoàncảnhnày,khitìmhiểusựvật,chẳngaicònđiđếnchỗphântíchcặnkẽ.Cứqualoalấylệmộtcáchlâudàirốtcuộcsẽđưađếncáiquảbáonhãntiền,đólà"ChiếntranhNhaphiến"(1840).

Chiến tranhNhaphiến là sự đột nhập của văn hóa nướcngoài theo chiềungang.ĐốivớingườiTrungQuốcnóđánhdấumộtkỷniệm"quốcsỉ"(cáinhụccủamộtnước),nhưngnhìntừmộtgócđộkhácnólạilàmộtlầnthứctỉnhlớnkhôngthểtránhđược.

NhậtBảntrênmặtnàyđãphảnứnghoàntoànkhácchúngta.ởthếkỷXVIIIkhiMỹđánhchìmhaitàuNhật,nướcNhậtđãmởcửa.ĐốivớingườiNhậtsựkiệnnàymang lạimộtcơhội tốt,họbiếtbiếnsựsỉnhục thànhmộtsựthứctỉnh.

ThựcrachúngtaphảicảmơnChiếntranhNhaphiến,nếukhôngcónóthìtìnhcảnhhiệntạisẽnhưthếnào?Cólẽcácvịngồiđâykhôngchừngtrênđầuvẫncòncáiđuôisam,phụnữvẫncònbóchân,cònmặcáodài,áongắn(áokiểungàyxưacủangườiTrungQuốc),trênbộcònngồikiệudongườikhiêng,dướinướccònngồithuyềntambản.

VíthửChiếntranhNhaphiếnxảyrasớmhơn300năm,cólẽTrungQuốcđãbiếnđổisớmhơnmột tý;nếunóxảyrasớmhơn1.000nămthì lịchsửđãhoàntoànchẳngnhưngàynay.Tôichorằngcái"kỷniệmquốcsỉ"nàylàmộtcúđậpmạnhvàocáihũtươngvănhóacủachúngta.KhôngcónóngườiTrungQuốcvẫncònchìmđắmdướiđáy,cókhicònngạtthởmàchếtrồi.

Sự đột nhập của văn hóa ngoại lai trong Chiến tranhNha phiến làm chochúngtacóthểnghĩrằngnhàThanhlàmộtthờiđạiquantrọngnhấttronglịch sửTrungQuốc.Nếu chiến tranh này xảy ra vào thời nhàMinh chưachắcTrungQuốcchịunổicúsốcvà tìnhhìnhđãkhác.VănminhhiệnđạiphươngTâyđối với nướcTrungQuốc già nua thật ra càngđột nhập sớmcàngtốt.Cáisựxungkíchlớnlaonàychắchẳnlàmộtsựkiệnkhiêuchiếnnghiêmtrọngđốivớilịchsửvàvănhóa,nhưngđemlạichochúngtacáivăn

minhvậtchấtvàvănminhtinhthầnmới.

CáigọilàvănminhvậtchấtTâyphươngnhưmáybay,trọngpháo,xehỏa,tàu điện ngầm, v.v...làm cho chúng ta bỗng nhiên thấy thế giới bên ngoàimớimẻlàmsao,cóbiếtbaonhiêuthứkhônggiốngchúngta,làmchochúngtacómộtnhậnthứcbiếtcoi trọngcáimới,cáivănminhvậtchất.Cònnóiđếnvănminhtinhthần,nhữngýthứchệchínhtrịTâyphươngcùngcáctưtưởnghọc thuậtcũngchochúngtabaonhiêuquanniệmvàgợiýmớimẻ.Xưanaychúngtanàobiếtdânchủ,tựdo,nhânquyền,pháptrịlàgì.TấtcảnhữngthứnàyđềulàcácsảnphẩmlấygiốngtừphươngTây.

TrướcđâyngườiTrungQuốcchỉbiếtcâu : "Nhânmệnhquan thiên" (sốmệnhconngườilàdonơitrời).Thựcrasốmệnhmộtconngườicóphảilàdotrờihaykhôngcũngcòntùy.Nếutôigiếtchếtmộtngười,cólẽsẽdotrờithật,nhưngnếuhung thủ làmộtkẻquyền thế thìđãchắcgì?Vìvậycònphảixemvấnđềlàdínhdángđếnai.

Cómộtnhânvậtcổquáicònnóimộtcâu : "Dânviquý,quânvikhinh"(Dân làquý,vua là thường).Đấychỉ làmột thứ lý tưởngmàTrungQuốcchưabaogiờthựchiện.Thờiphongkiếnxưa,saumộttriềuvualạiđếnmộttriềuvua,chẳngcógìthayđổi.Lậtđổtriềuđạitrước,thiếtlậptriềuđạimới,cáchbiểuthịduynhấtvềsựbấtđồngcủamìnhvớitriềuvuatrướclàđốtphácáccungvàngđiệnngọcmà triều trướcđãxâyđể làmcungđiệnmớicủamình.

Lýdoviệndẫnđểđốtphávẫnđượcđưaralàvìtriềutrướcchínhsáchbạotàn,triềuđạicủamìnhmớilànhânhậu.Nhânhậunênmớiphảilàmcáiviệcđemchínhsáchnhânhậucủamìnhđểtànphánhàcửacủachínhsáchhungtàn.

Cứđờinàysangđờikhácnhưthế,vềmặt tưtưởngchínhtrịchẳngcóxâydựngđượcgì,nhưngnhàcửathìcứtiếptụcđốtpháđểbiểulộsựkhácnhau.Chẳng tráchởmộtnước lâuđờinhưTrungQuốc saumấynghìnnămcáckiếntrúccổchẳngcònđượclàbao!

TronghệtưtưởngchínhtrịTrungQuốc,cóvàikháiniệmlýtưởnggầnvớiTây phương như "Vua phạm pháp cũng bị tội như thứ dân " (Vương tửphạmphápdữthứdânđồngtội).Nhưngđiềunàychẳngquacũngchỉlàmộthyvọngvàảotưởngmàthôi.Sựthựccáiđiềuvuavàdâncùngtộinàytrêncănbảntuyệtđốikhôngthểcó.

NgườiTrungQuốcxưanaycóbaogiờbiếtdânchủ, tựdo,pháp trị làgì.Tuycóngườibảochúngtacũngcótựdo,cóthểchửicảhoàngđế,songthậtraquyềntựdocủachúngtarấtcóhạn,bịkẻthốngtrịkhốngchếtrongphạmvichophép.Nhândânnếuđượcphépchửihoàngđếchắccũngchỉdámlénlútchửisaulưng.Phạmvicủatựdorấthẹphòi.Đươngnhiêncóthểcócáitự do suy nghĩ vớ vẩn chứ các khái niệm dân chủ, pháp trị thì hoàn toànchẳngcó.

Dântộcchúngtalàmộttrongnhữngdântộclớn,đươngnhiêntrongvấnđềtìnhcảmkhôngnóithếthìkhôngxong.NhưngtrênthếgiớinàycòncómộtdântộcvĩđạikháclàdânAnglosaxon(Ăng-glô-sắc-xân).

Dântộcnàyđãthiếtlậpchovănminhthếgiớinhữngkhuônkhổnhưchếđộquốchội, tuyểncử,tưphápđộclập,tưphápbồithẩm,v.v...,cốnghiếnchocộngđồngnhânloạinhữngcơcấuvănminhtốtđẹpnhưvậy,vàđócũnglàmộtnguyênnhânchophépnhữngxãhộiTâyphươngvềmặtchínhtrịhướngđếncôngbình,hợplý.

Cáiviệctuyểncửdùlãngphíthếnàođinữasovớiviệcgiếtngườinhưnúi,máuchảy thành sôngvẫncòn tốthơn.Đốivớinhững thứ tốtđẹpnàycủaTâyphươngchúngtaphảicócanđảmmàtiếpnhận.

CóngườibảotuyểncửkiểuTâyphươngkhôngphảituyểncửnhântài,chỉbầucửtiền,màcáiloạitiềnnàythìkhôngphảingườibìnhthườngnàocũngcóthểbỏrađược.Dùcóthếchăngnữa,lãngphítiềnbạcvẫntốthơnlãngphíđầungười.

Hết thảy những điều tốt chúng ta phải tự đấu tranh mới có được, khônggiốngtrongvườnEden(Ê-đen)củaThượngđếnơicáigìcũngđãđượcan

bàimộtcáchtốtđẹp.

NgườiTrungQuốcsốngtrườngkỳtrongcáihũtương,lâungàyquátựnhiênsinhramộttâmlýcẩuthả.Mộtmặttựđạikhoekhoang,cònmặtkháctựti,íchkỷ.

Tôinhớcóxemmộtbộphim-màđãquênmấttên-trongđó,mộtphụnữquýpháicóhainhâncách:mộtmặtđẹpđẽ,đángquýlàmchongườitacóthểsùngbái,mặtkháclạihoangdâm,vôliêmsỉ.Côtakhônglàmsaohợpnhấtđượchainhâncáchnàylạivớinhau.Khibịbácsĩtâmthầnbắtphảiđốidiệnvớithựctại,côtađãtựsát.

Khi tự kiểm hồ sơ bệnh củamình chúng ta có dám đối diện với thực tạikhông?Códámdùngcái tâm lýkhỏemạnhđểxử lýbệnh tìnhcủamìnhmộtcáchhợplýkhông?

Chúngtacầnhọctựnhậnxétmình.NgườiTrungQuốcthườngkhôngcótậpquándùnglýtríđểtựtìmhiểumìnhmàchỉdùngcảmtính.Vínhưvợchồngcãinhau,chồngbảovợ:"Bàđốivớitôikhôngtốt".Vợbènvứtthứcănlênbàncãi:"Tôiđốivớiôngkhôngtốtthếnào?Khôngtốtmàtôicònnấucơmchoôngănà?"Cáiđộngtácnàycũngđủnóilênsựđốixửkhôngtốtcủabàtarồi.Tựxétmìnhnhưthếthìthàkhôngtựxétcònhơn.

TừkhivănhóaTâyphươngđượcdunhậpvào(TrungQuốc)dĩnhiênvềmặttưtưởngchínhtrịcóthayđổidần,mặtquanniệmđạođứccũngvậy.Ngàytrướcchồngđánhvợlàchuyệncơmbữa.Bâygiờcứthửđánhmộttýxemsao!

Tuổitrẻthờinaythậtmaymắn,rấtnhiềuthứvănhóahủlậuđãbịđàothải.Khôngkểđếnvấnđềchínhtrịvàđạođức,ngaycả trêncác lĩnhvựcnghệthuật,thica,vănhọc,tuồngkịch,vũđiệuđềucóảnhhưởngcủasựthayđổinày.

Hễnóiđếnvănhóa,vănminhphươngTây,thếnàocũngcóngườichụpmũ,bảotôi"sùngbáiTâyphương,nịnhhótnướcngoài".

TheoýtôitạisaokhôngthểsùngbáiTâyphương?Cáilễnghĩacủangườitađúnglàhơnhẳncáithôlậucủamình.Súngốngcủangườitađíchthựclàhơnhẳncungtêncủamình.Nếunhưgiữabạnbèvớinhaucóngườiđạođức,họcvấnhơnhẳnmìnhtạisaolạikhôngcóthểkhônghâmmộđược?

NgườiTrungQuốckhôngcócáicanđảmdámkhenngườikhác,chỉcócáidũngkhídùngđểđảkíchkẻkhác.Cũngbởicái"vănhóahũ tương"củachúngtaquảngđạitinhthôngquámớilàmchongườiTrungQuốcthành"câyquýtbênsôngHoài" tấtcả(tíchánTửvàvuaSở).Câyquýtnàyvốnmọc ởmột địa phương nọ thì rất to và ngọt, đem trồng ởmột nơi khác,khônghợpthủythổ,thìvừanhỏvừachua.

ÔngTônQuanHán,mộtngườibạnđãtìmcáchcứutôisuốttrongthờigian10nămtôiởtù,từngđemmộtthứcảitrắnggốcSơnĐôngtrồngtạiPittsburg(Pít-xbơ),nhưngởđâynólạithànhmộtthứcảihoàntoànkhác.

NgườiNhật có biệt tài bắt chước cái gì là giống cái đó, còn ngườiTrungQuốcthìhọccáigìcũngchảgiốngcáigì.Cáitinhthầnnàyghêgớmlắm,nócho phép ngườiNhật học được những ưu điểmmà học giống hệt.NgườiTrungQuốcthườngchỉgiỏitìmlốitránhné,việncớ"khônghợpvớihoàncảnhnướcnhà"đểbàochữacholýdotạisaomìnhlạicựtuyệtnó.

Trước chiến tranhGiápNgọ (1895) ngườiNhật đến thămhải quânTrungQuốc, thấybinhsĩđemphơiquầnáola liệt trùmcảlênsúngcà-nông,bènxácđịnhrằngcáiloạiquânđộinàykhôngthểtácchiếnđược.Chúngtacănbảnkhông tính đến chuyệnxây dựngvà làmmới các quanniệm, nên khichúngtakhôngmuốnlàmmộtcáigì,ngaycảnhưchuyệnđừngphơiquầnáotrêntrọngpháo,thìchúngtatìmcáchthoáithác,bảo:"Cáiđókhônghợpvớihoàncảnhđấtnước".

CũngnhưvấnđềgiaothôngởĐàiBắc,cóthểlàmộtvấnđềrấtđơngiản,thếmàbấynhiêunămnayvẫnkhôngdứtđiểmđược.Theotôicứphạtnặngnhữngkẻphạmluậtlàxong.Nhưngcóngườilạiđềxuấtnàolàphảidậydỗsự " lịch thiệp " cho những kẻ phạm luật, bởi vì như vậymới hợp lẽ vớiTrungQuốc.Chúngtađãlịchthiệpquálâurồi,bịgiỡnmặthoàikhôngchịu

nổi nữa, lại cònnhườngnhịnđếnbaogiờ ?Chúng ta làmnhững chỗquađườngchongườiđibộđểbảovệhọ,nhưngkếtquảlàbiếtbaongườiđãbỏmạngởđó.

TôicómộtngườibạnlúcởĐàiBắclàloạihayphóngnhanhvượtẩu,đếnlúcsangMỹbịphạttơibời,phạtđếnđầutốimắthoa,cuốicùngkhôngthểkhông chú ý được. Cómỗi luật đi đường,một việc thật đơn giảnmà tạiTrungQuốcvẫncònlàmộtvấnđề.

Cứ nói đến cái hay của các nước khác là lại bị nghe câu " Sùng bái Tâyphương,nịnhhótnướcngoài" (Sùngdương,mịngoại).SựthựcnếucácnướcMỹ,Pháp,Anh,Nhậtcóđiềugìtốtthìchúngtaphảihọc,cáixấuthìkhônghọc,chỉđơngiảnthếthôi!

Cómột ngườiMỹ viếtmột quyển sách : " Người Nhật làm được tại saochúngtalạikhôngthểlàmđược?"Thếmàchẳngcóaibảoônggiáosưnàylà"sùngbáiĐôngphương,nịnhnọtnướcngoài".VìvậymớibiếtcáihũtươngvănhóađãsâuđậmlàmngườiTrungQuốcmấthếtkhảnănghấpthụvàtiêuhóa,chỉmộtmựctrầmluântrongcáicảmtínhcủamình.

Mộtanhbạntôilúcláixecứthỉnhthoảnglạiđộtnhiênbópcòimộtcái.Tôihỏi tại sao. Anh đùa bảo: " Để cho thấy rằng tôi khôngmất gốc đấy! ".Chúngtahyvọngchúngtacóđầytrítuệđểnhậnrõnhữngkhuyếtđiểmcủamình,cóđủnănglựcphánđoánphânbiệtphải trái, làmcho,cáihũtươngkianhạtđi,mỏngđi, thậmchíbiếnthànhmộthũnướctrong,hoặcmộthồnướcmênhmông.

NgườiTrungQuốcbịcảmtínhchiphối,chủquantháiquá,đốivớiviệcgìcũngchỉnhậnthức,phánđoánbằngcáctiêuchuẩncủanhữnggìmìnhvốnthấy.Chúngtanênnuôidưỡngđượccáiconmắtnhìnsựvậtmộtcáchtoàndiện, toàn thể. Rất nhiều sự tình phát sinh từ những góc độ không giốngnhau,nêntừmộtgócđộcàngphảixemxétmộtcáchtoàndiện.Từhaiđiểm,đườngngắnnhất làmộtđường thẳng,đó là theovật lý.Nhưng trongcuộcđời,cáicựlyngắnnhấtthườnglạilàcáiquanhconhất.

Chonênđểtrởthànhmộtngườibiếtthưởngthức,chúngtaphảitìmtòiđượcmụctiêu.Xãhộicó trìnhđộ thưởngthứcsẽđềcaođược tàinăngvàphânbiệtđượccáitốt,cáixấu.

TrướcđâytôitừngđượcxemKhươngDiệuHươngdiễnkịch,lúcấybàđãngoài60,mặtđầyvếtnhăn,chẳngcòncáiđẹpcủathủanào,nhưngviệcấykhônghềảnhhưởngđếnnhữngthànhtựucủabà.Đươnglúcbàhátkhúc"Embéchăntrâu",anhcóthểhoàntoànquênmấtcáihìnhtượnggiànuacủabà.Mộtkhimọingườiđềucó trìnhđộ thưởng thứccao,nhữngđiềuácsẽtránhxa.

Chẳngkhácnào tranh tôi vẽvà tranhcủaVanGoghđể cùngmột chỗ, cóngườikhôngphânbiệtđượclạibảo:"TranhcủaBáDươngvàVan-Goghcũngnhưnhau!"Nếuthếthìcácnhànghệthuậtchânchínhphảichếthếtvàxãhộisẽvĩnhviễnchẳngbaogiờcóđượcnhữngtácphẩmnghệthuậtgiátrịnữa.

TrungQuốclàmộtnướclớn,nhưngngườiTrungQuốcthậtnhỏmọnvàhẹphòi.

Hômkia tôiđápmáybay tạiphi trườngKennedyởNewYork, lênphicơngồichợpmắtmộttiếng,tỉnhlạivẫnchưathấymáybaybay,saukhinghengóngmớibiếthọđangđìnhcông.Tôirấtkinhdịkhithấyhànhkháchvẫntrậttựbìnhthường,nóinăngcườiđùanhưkhôngcógìxảyra.

Nếusựviệcnàymàxảyraởđấtnướcchúngtacụcdiệnsẽhoàntoànkháchẳn.Hànhkháchtấtnhaonhaonhảyxổrahòhét:"Tạisaovẫnchưabay?".NhưnghànhkháchMỹlạinhìntừmộtgócđộkhác;vìhọnghĩ:Nếutôilànhânviênhàngkhông,khôngchừngtôicũngthamgiacuộcđìnhcôngnày.Nhìnvàođóngườitacóthểthấyđượckhíđộcủamộtnướclớn.

ởMỹ tínhkhoandung rất lớn.KhôngnhữngnướcMỹcó thểkhoandungđượccácmàudavàchủngtộc,lạicònchứachấpđượccảnhữngngônngữ,phong tục, tập quán khác nhau; thậm chí còn chịu đựng được cả nhữngngườiTrungQuốcthô lỗnhưchúngta.Tháiđộnàynói lên tínhbaodung

củamộtnướclớn.

CứnhìnlúcReaganvàCartertranhluậntrênti-vi,bênnàybênkiaphátbiểuchínhkiếncủamình,nhưngkhôngaidùngnhữnglờilẽthôlỗđểcôngkíchnhau. Ri-gân không hề nói ông làm tổng thống mấy năm toàn chỉ dùngnhữngngườithântíncủamình.Các-tơcũngkhônghềnóitừtrướcđếnnayôngchưahềcókinhnghiệmchínhtrị,làmsaocóthểlèoláiđượcmộtquốcgia.Haibênđềubiểulộmộttháiđộcựctốt.Đócũnglàphẩmchấtcủamộtnềndânchủcaođộ.

Đốivớichínhtrị,cánhântôikhôngmấyquantâm.Tôicũngkhôngkhíchlệmọi người làm chính trị.Nhưngnếu ai thích thú thì phải thamdự, bất kểđang làm nghề gì, bởi vì chính trị thật quan trọng.Chỉ cầnmột điều luậtđượcbanhành,cóthểgiasản,tựdovàngaycảsinhmạnganhcũngcóthểbịnólàmtiêutan.

Chúngtakhôngnhấtthiếtaicũngphảilàmchínhtrị,nhưngđềuphảicókhảnăngđánhgiá.Việcnàykhôngkémtầmquan trọng.Đánhgiákhôngphảichỉtronglĩnhvựcchínhtrị,màcảtrongvănhọcnghệthuật.Chẳnghạnnhưvề tranh vẽ thì trình độ thưởng thức cực kỳ quan trọng.Nó sẽ bắt nhữngngườivẽ tranhnhưBáDương tôiphải thumìnhvàomộtxó.Bởinếubàytranhmìnhrangườitachỉnhìnthoángmộtcáiđãbiếtgiátrị,cóthểnói:"Anhgọithếnàylàvẽà?Thếmàcòndámđemchongườitaxemư?"

Mộtxãhộicótrìnhđộthưởngthứctứcbiếtcáihaycáidở,tứckhônghồđồtrướcbấtcứmộtsựviệcgì;chứmọingườicứùùcạccạcnhưởtronghũtương,bẩnsạch,caothấpcũngkhôngphânbiệtthìlàmsaotiếnbộvàpháttriểnđược?

Tôichỉcóvàiýkiếnnàyđưaraxincácvịthảoluậnvàchỉgiáocho.

Xinđatạ!

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHầNIĐờiSống,VănHọcVàLịchSử

DiễnvănđọctạiPhânkhoaSử,ĐạihọcStanford,SanFrancisco,ngày22-08-1981.

Cáichủđềtôiđượcgiaophóhômnayđốivớitôiquálớn,tôicảmthấyhầunhưkhôngđảmđươngnổivàsợkhôngđủtưcáchđểđềcậpđếnmộtchủđềlớnnhư thế.Tôichỉ tìnhnguyệncốgắngđónggópcảmtưởngriêng tưvềnhữnggìmà5.000nămlịchsửTrungQuốcgợiýchotôi.

Trướckhibắtđầu,tôixinnóiđếnmộtcảmtưởngkhácvềngườidađỏchâuMỹ(chủnhânnướcMỹ,cưdânnguyênthủyvàchânchínhcủachâuMỹ).

TôiđãđượcđithamquannhữngvùngđấthoangphếcủadândađỏởMỹ.Tôicũngđãđếnthămnhữngkhubiệtlậpdànhriêngchongườidađỏvàgặpmộtsốngườidađỏ.Thờigiantuyrấtngắn,khôngnóiđượcnhiềuchuyện,nhưngấntượngđốivớitôirấtsâusắc.Tôikhámphárarằngcácsảnphẩmthủcôngcủangườidađỏngàynaysovớicácsảnphẩmcủangườidađỏsáutrămnăm trước,khôngnóivềhình thứcvàhoavăn,chỉnóivềnhững thủphápđandệtvàchấtliệusửdụngthìkhôngcógìthayđổi.Chỉtừcáisựkiệnnhỏđó,tôisuynghĩvàtựhỏirồikhôngbiếtsốmệnhcủadântộcnàysẽđivềđâu?

Chúng takhông thể tưởng tượngđượcmộtdân tộc lớnvới lịchsử lâuđờinhưthếlạicóthểđangthoithóp,ngắcngoảitrongcáckhubiệtlậptạiMỹhiệnnay.Cảnhngộcủachínhnhữngngườidađỏnàysaukhibịlừagạt,tànsátvàsỉnhục,sovớicáilịchsửbithươngcủangườiTrungQuốcchúngtathìnênnghĩthếnàochophải?

Riêngtôicómộtýnghĩvànólàmchotôirấtchánnản.Đólàvấnđềtrướcmắtcủangườidađỏchẳngphảivấnđềđạođứchoặckinh tếgìcảnhưngđơnthuầnlàmộtđedọadiệtchủng.Tôikhôngphảilàmộtnhàtiêntrihoặctướngsố,tôichỉdùngsựsuyđoánriêngtưvàcăncứtrênnhữngđiềubạnbèchotôibiết.Chúngtacóthểđoánrằng100,500,1.000nămsau,cóthểsớm

hơnhoặcchậmhơn,mộtngàynàođóngườidađỏcóthểhoàntoànbịdiệtchủng.Bởivìhọkhôngtiếpthuđượcvănminhhiệnđại.

Đươngnhiêntrướcmắt,họvẫncónhữngkhuvựcriênghọkhôngxâmphạmngườikhác,ngườingoàicũngkhôngxâmphạmhọ.NhưngnhữngkhunàylạilàđấtcủanướcMỹ,cóthểnóilàdonhữngngườidatrắngbanphátcho.Dĩnhiên,trênvấnđềlýluậnhoặctìnhcảmchúngtacóthểnóikhôngphảilàbanphátcho,màdohọtựtranhđấumớicóđượcmộtítđấtcũvốncủahọ.Nhưng nếu cái tình cảm của ta không dính dáng gì đến văn học, thơ canhưngđơnthuầnvềlýtínhthìchúngtasẽthấyrằngvàivùngđấtriêngnàylàdoânhuệcủanướcMỹdatrắng.Chonên,nếucómộtngàynàođó,nướcMỹđôngdânhơncầnlấylạinhữngkhuvựcnàythìcáikếtcụccủangườidađỏsẽvôcùngthêthảm.

Phảichăngchúngtacầnphảicócáchnhìnnhưthếnày:Sựhủydiệtcủamộtdântộclàmộtđiềuvôcùnglớnlao,nhưngkhôngphảikhôngcóthểxảyra?

Nhữnglúctôinhìnthấynhữngkhuhoangphếcủadândađỏ,vàcáisựtrìtrệvềvănhóacủachúngtalàtronglòngtôinhưdaocắt;khôngthểnàokhôngnghĩrằngmộtngàynàođódântộcTrungQuốccũngchẳngkhácgìdântộcdađỏ.

Cómộtngườibạnbảo tôi :"Khôngthể thếđược,dân tộcTrungQuốccómột lịchsử lâuđời,dân lạiđôngnhưthế".Tôinghĩđấychẳngquachỉ làmộtcáchanủivềmặttinhthần.Vìđem5.000nămlịchsửrađểbảochứngchosựbấtdiệtcủamộtdântộcthìkhônghiểucăncứtrêncơsởnào?Vũtrụmênhmông,5.000nămchỉlàmộtkhoảnhkhắc,nhânloạisẽcòntồntạiđếncả5.000ứcnămnữa là ít.Sovới5.000ứcnămthì5.000nămcó làbao!Cònnóivềdânsốnhiềuít,đólàmộtđiềuchẳngquyếtđịnhgìtrongvấnđềhưngvongcủamộtdântộc.Thờiđầu,lúcngườichâuÂuđổbộlênchâuMỹ,dânsốngườidađỏcònrấtlớn,lớnhơnnhiềusovớingườidatrắng.

CáiýnghĩhồđồnàylàmtôirấtbuồnvàthấyrằngngườiTrungQuốcchúngtađanggặprấtnhiềuvấnđề.MộtvấnđềnổibậtthậtkhóhiểulàtạisaođếnbâygiờngườiTrungQuốckhôngthểhùngmạnh?Trongkhichúngtathật

racóđủcácđiềukiệnđểtrởnênhùngmạnh.Thếthìnhấtđịnhcácđiềukiệncảntrởsựhùngmạnhcủataphảivượtxacácđiềukiệngiúpchúngtahùngmạnh.

Tôixinnóitrướctôinghiêncứulịchsửkhôngcóbàibảngìcả,cũnggiốngkiểuluyệnthépthôsơmàngườiTrungQuốclàmtrong"Bướcnhảyvọtlớn",nhưngluyệnrấtchuyêncầnnênbâygiờrấttâmđắc,xinđónggópmộtítsuynghĩsauđâyđểmọingườithamkhảo.

Tôibắtđầubằngmộtcâuchuyệnthếnày:ởMỹcómộtcôngtypháinhânviêncủamìnhđiÂuchâukhảosát.Saumấythángngườiấytrởvềlàmbáocáodầycả200 trangchocông ty,nói rằngvềphươngdiệnkỹ thuật cũngnhưquảnlýchâuÂuđềulạchậukinhkhủng,khôngthểnàobìđượcvớiMỹ.

Khibangiámđốcđọcxongbảnbáocáoliềnralệnhkhaitrừnhânviênnày.TổngGiámđốcnói:"ChúngtôigửianhđichâuÂuđểtậnmắtkhai thácnhữngsởtrườngcủahọchứkhôngphảitìmnhữngsởđoảncủahọ.Chúngtôikhôngcầnanhpháthiệnnhữnggìmìnhđãlàmtốtrồi.Chúngtôicầnbiếtnhữngđiểmhọmạnhhơnmìnhvàthấyđượcnhữngkhuyếtđiểmcủamìnhđểsửachữa.Chúng tôikhôngcầnnghenhững lời tựca tụng,cáiđónghenhiềusẽbịrungủ, làmchophẩmchấtsảnphẩmcủachúngtaxuốngthấp,côngtychẳngmấylúcmàđóngcửa".

Câuchuyệnnàycóthểxemlàmộtchuyệnngụngônvìtừnóchúngtarútrađượcmộtbài học lớn.Cái chúng ta cầnhômnaykhôngphải làpháthiệnnhữngthứhayhocủamìnhmàtìmranhữngcáingănchặnsựtiếnbộcủadântộcTrungQuốc,chochúngta thấyđượcnguyênnhânđangcảntrởsựhùngmạnhcủađấtnước.

Lúcnãyăncơmtrưa,cóvàingườibạnquantâmđếnviệchọctậpcủaconcháu chúng ta, sự tốn kém của học phí đại học. Tôi cũng thấy được rằngngườiTrungQuốcdùkhổsởnghèokhó thếnàođinữacũngđềucốgắngchoconcháumìnhđượchọchành.Đólàmộtđiểmmạnh,mộtưuđiểmcủadântộcTrungQuốc,tôikhôngcầncácbạnnhắclạiquánhiềunữa.Cáitôimuốnnóihômnaylànhữngkhuyếtđiểmcủadântộcchúngta.Vìchỉnóiưu

điểmthìkhôngthểtựcứuđượcmình,muốntựcứuđượcmìnhphảibiếtnóilênnhữngkhuyếtđiểmcủamình.

Điểmthứnhất:

TrungQuốc có lịch sử 5.000 năm.Trong 5.000 năm ấy, lực lượng phongkiếnchàđạplênphẩmgiá,nhântínhconngườikhôngphảingàycànggiảmthiểumàngàymộtgiatăng.

Thời Xuân Thu Chiến Quốc, vua và quan còn gần như cùng ngồi nganghàngnhau,cóthểnóinằmcùnggườngăncùngmâm.ĐếnthờiTâyHán,thếkỷthứIItrướcCôngnguyên(206BC-AD25),ThúcTônThôngđặtranghilễ triềuđìnhdưới triềuhoàngđếLưuTriệtvào lúchọcpháiNhogiađangnắmquyền.Nghi thứcnàybiếnđếvương thànhmột thứquyềnuy,khôngnhữngrấttrangnghiêm,cungkínhmàcònlàmchomọingườikhiếpsợ.

KhiĐạithầnvàotriềukiếnHoàngđếcóvệsĩkèkèbêncạnh,bấtkỳaicótháiđộkhônghợpquycách,nhưkiểuvô tìnhngẩngđầu lênnhìnmộtcáicũngcóthểbịxửphạt.Nhữngthayđổinàylàmchovuachúaxacáchnhândân, lúcnàocũnggiữmộtkhoảngcách,nhưngdưới trướngHoàngđếcácĐạithầnvẫncòncóchỗngồi.

ĐếnthếkỷthứXdướitriềuTống(960-1279)thìcáiđịavịnàycũngkhôngcònnữa.ViệcTể tướngcùngngồivớiHoàngđếđể luậnđạođãvĩnhviễnmất.Cáicảicáchrấtnhỏnàynhưngýnghĩarấtlớn.Nghĩalàgiữavuatôi,quandânkhoảngcáchcàngngàycànglớn.

ĐếnthếkỷXIVdưới triềuMinh(1368-1644),cáinhânphẩmcònbịchàđạpđếnđộkhông tưởng tượngđược.Nhàvuađối với thầndân củamìnhkhinhthịnhưcừuthù.TriềuMinhnàylậpracáiquanniệm"vuacha".Vualàcha,Hoàngđếlàbốcủatấtcảmọingườitrongnước.Cáiquanniệmnàykhiđượcthiếtlậprồilạisinhracáchủtụckháckhôngkểxiết.Trongnhữngthứấy,cáiđángsợnhấtlà"đìnhtrượng".TừTểtướngđếntiểuquan,chỉcần bị xem là phạmpháp đều có thể bị nọc ra giữa cung điện, giữa côngđường, hoặc ngay tạimột chỗ công cộng, dùng gậy đánh cho đến thịt rơi

máuvãi.Cáichếđộ"đìnhtrượng"kếthợpvớitưtưởng"vuacha"làmcholòng tự trọngcủangườiTrungQuốcgầnnhưmấthẳn, làmchonhâncáchcủahọhầunhưkhôngcòngì.Cáchduynhấtđểgiữđượclòngtựtrọnglàcốgắngkhôngkêulakhibịđánh.Đểkhỏikêulathườngnhữngviênquankiêncườngđãchàxátmặtxuốngđấtmạnhđếnnỗisauđórâurụngkhôngcònsợinào.Thờiđó,phảnứngduynhấtcóthểlàmđượclànhưvậy,khôngcócáchphảnkhángnàokhác.

ChúngtathườngbảorằngdânTrungQuốclàmộtdântộccósứcđồnghóaphi thường,vàchođếnngàynayvẫnđúngnhưvậy.Chúng tacó thể thấybaolầntronglịchsử,saukhichiếmđượcTrungQuốc,nhữngdântộcngoạixâm cuối cùng cũng đều bị đồng hóa. Sớmnhất là thờiBắcNgụy (368 -534), Hiếu Văn Đế Thác Bạt Hoành (Hoằng) sau khi chiếm được TrungQuốclạisửdụnghệthốngchínhtrịcủaTrungQuốcđểcảicách,canhtân.TriềuMãnThanhcũngthế.Hailầnbịxâmlượclớnnhấtnàylại làhailầnthắnglợilớnnhấtcủavănhóaTrungQuốc.

Nhưngtaphảichúýđiềunày:NhữngkẻxâmlượccốnhiênđềuhấpthụvàkếthừavănhóaTrungQuốc,nhưnglạitiếpthucáiphầnkémnhấtcủavănhóaTrungQuốc,nênkếtcụccũngchẳngragì.ThayvìtrởnênhùngmạnhthìcảdântộchọlẫndântộcTrungQuốclạicàngsuythoái.VídụnhưhoàngđếBắcNgụylàThácBạtHoànhtuyênbốcấmngườiTiênBi(Ty)nóitiếngTiênBi,nhấtloạtđềudùngtiếngTrungQuốc,ngoàiralạiđổitênhọmìnhthànhtênhọTrungQuốc,ápdụngchếđộcungđìnhphongkiến,chếđộgiathế,quý tộcTrungQuốcmàhọkhônghềcó.Trướckiahọ làdândumụctrêncác thảonguyên,đầuóckhoángđạt.Tôn ty trật tự,khoảngcáchgiữacácgiaitầngxãhộikhônglớnlắm.Nhữngthứtốtđẹpđóđềubịpháhoạicả.

Thínhgiả:-Xinhỏi"đìnhtrượng"làthếnào?

"Đìnhtrượng"là"đánhđít".Ngườibịđánhnằmsấp,bốnhoạnquangiữtaychânbuộcchặtvàocọc,sauđódùngbaotảitrùmđầu,haihoạnquanđèđùisátxuốngđất.Vuaralệnhđánh100trượnglàđánh100.Thôngthườngkhông đánh quá 100 trượng, vì 100 là cũng đủ chết rồi.Bọn tay sai chấphànhlệnhquansátsắcmặtvua.Nếuvuachỉghétthôimàkhôngmuốngiết,

thìđánhxong100trượng,kẻbịđánhvẫncòncóthểsốngđược.Nhưngnếuýôngcon trờikia lạimuốngiết, thì chỉcầnbabốnmươi trượng làđủ toimạng.

Nóichungcácquanviênhayngườicóchứcphậnkhibịđánhphảiđút lótchobọnhoạnquan,bọnnàysẽdùngthủphápđánhkêurấtto,trôngrấtđau,máuthịttơibời,nhưnglạikhôngphạmvàogâncốt,khôngchếtngười.Bọnnàyđềuđượchuấnluyệnđếnđộcóthểdùnggiấybọcmộtbórơm,đánhchorơmbêntrongnátmàtờgiấykhônghềrách.Ngượclạihọcóthểđánhlàmsaokhôngđểlạithươngtíchgìtrêndathịtmàbêntronggâncốtđềunátbấy.Chếđộđánhđònnàylàmnhânphẩmhoàntoànbịphásản.ThếkỷXIV,XVtạichâuÂuđãlàthờiPhụcHưngnhưngtạiTrungQuốc,hỡiôi!vẫncònlàthờikỳđánhđít.

Xinquay lạivấnđề.DânMôngCổ làmộtdân tộc rấtkỳquái, saukhiđãxâmnhập vàoTrungQuốcvẫn giữmột thái độ chốngđối văn hóaTrungQuốc.Trongvòng180năm, lúcđến thếnào thì ra đi thế ấy, khônghềbịnhiễmvănhóaTrungQuốc.

Còn nhàThanh, sau khi được thành lập lại thừa kế cấu trúc xã hội và hệthốngchính trị của triềuMinh, thờikỳhắcámnhất, làmchochínhquyềnmới đã cómầmmống bị đục ruỗng để cuối cùng không thể nào cứu vãnđượcnữa.

Nhânquyềnbịchếđộphongkiến,xãhộiphongkiếnchàđạptrongmộtthờigianlâudàinhưvậycơhồchẳngcòngì.CáiảnhhưởngcủaviệcnàyrấtlớnđốivớingườiTrungQuốc,nólàmngườiTrungQuốckhônggiữđượclòngtựtrọngnữa.

CáitựtrọngcònlạichẳngquacũngchỉlàcáitinhthầntựdốimìnhnhưAQtrong truyệncủaLỗTấn.Cái tinh thầnđóvàcái lòng tự trọngchânchínhkhácnhaumộttrờimộtvực.Vídụtôiđếnthămanh,thấyanhnhàcaocửarộng,họcvấnuyênbác,tronglòngtôikínhphục,hâmmộanh.Trênđườngvềđánglẽtôinghĩphảicốgắngphấnđấu,làmviệc,họchànhđểcóthểđượcnhưanh.Đằngnàylúcrakhỏinhàanhtôilạibảo:ởnhàđẹpthế!Khôngbiết

ăncắphayăncướpởđâuralắmtiền!Cầutrờichongàymaicóđámcháythiêutrụicáinhànóđichorồi!

Tâmlýdântộctabịứcchếlâungàychỉbiếtdùngcáitinhthầnđóđểtựthỏamãn.

Điểmthứhai:

Trong suốt 5.000 năm lịch sử,TrungQuốc chỉ có ba thời đại hoàng kim.ThờiđạiđầulàXuânThuChiếnQuốc(770-476trướcCôngnguyên)-thờinàycórấtnhiềutrườngphái tưtưởng,nhiềulốisốngkhácnhaucùngxuấthiện.ThờiđạithứhaiphảilàđờiĐường(618-907)-từĐườngTháitôngLýThếDânđếnĐườngMinhHoàngLýLongCơkhoảng100năm(650-756).Thờikỳthứbalà100nămđầucủanhàThanh(1644-1911).

Trong5.000nămlịchsửTrungQuốcchỉcóbathờiđạihoàngkimnày.Cònhơn4.000nămkia,cơhồmỗinăm,thậmchímỗingàyđềucóchiếntranh.

MộthọcgiảTâyphươngđãlàmthốngkêchứngminhrằngtừkhinhânloạicólịchsửđếngiờ,khôngnămnàokhôngcóchiếntranh.HiệntượngnàyđốivớilịchsửTrungQuốccũngchẳngkhác.

Riêngtôicũngđãlàmquathốngkê,lạicònviếtthànhmộtbộsơcảo:"LịchbiênniênnhữngthờiđạichiếnloạncủasửTrungQuốc"(TrungQuốcsửđạichiến loạnbiênniên lịch) cho thấyởTrungQuốcnămnào cũng có chiếntranh.NhưngkhôngthểđemTrungQuốcsosánhvớithếgiớiđược.ThếgiớilàmộtđơnvịquálớnsovớiTrungQuốc,nhấtlàvàođờinhàMinhthìbảnđồTrungQuốcchỉbằng thờiTầnở thếkỷ thứ II trướcTây lịch,nghĩa làbằngkhoảngmộtnửabảnđồhiệnnay.

Thếmàtrongmộtbảnđồnhỏnhưthế,mỗinămđềucóchiếntranh!Chỉcăncứ trên những chiến tranh lớn được ghi chép lại, các chiến sự nhỏ khôngthuộcphạmvithốngkênày,thìcũngcóthểthấyrằngloạnlạc,chiếntranhởTrungQuốcđángsợvôcùng.

Khimột triềuvuanày thay thếmột triềuvuakhác,cái thờikỳquáđộđầy

hỗnloạncóthểkéodàitừ30đến50năm.Từlúcđoạtchínhquyềnđếnlúcổnđịnh,lạicầnkhoảng20nămnữa.Rồitiếpđólàcáivòngluẩnquẩnbắtđầu bằng sự thối nát của chính quyền vừa đoạt được, các lực lượng phảnkhánglạitrỗidậy,rồikéođếnnhữnghỗnloạnlớn.Chiếntranhlạibắtđầu,rồicáivòngtrịloạn,tranhgiành,chémgiếtcứtiếpdiễn.

CóthểnóirằngngườiTrungQuốctrườngkỳ,thậmchívĩnhviễn,sinhravàlớn lên trong thamô, hỗn loạn, chiến tranh, giết chóc, bần cùng, cho nênchẳngbaogiờcócảmgiácđượcantoàn,lúcnàocũnghoảnghốt,loâu.

Chúng ta có lịch sử lâu đời, lại có đất nướcmênhmông, đầu óc tất phảikhoángđạt, lớnlao,cởimở,tựtin.Thếmàngượclạichỉvìbầncùng,giếtchóc,đốkỵmộtcáchlâudàithànhralòngdạchúngtathànhhẹphòi.

Chỉcầnngàyhômnaycóthểquađilàđượcrồi,ngàymaithếnàokhôngcầnbiết.Chiến tranhsẽcònkéodàiđếnmứcđộnào,aimà thấy trướcđược !Chiếntranhảnhhưởngđếnthủylợi,thủylợibịpháhủyrồithìđếnhạnhánlớn,sauhạnhánlàđếnnạnchâuchấu.

Nhữngtaihọanày,hạnhán,ngậplụt,châuchấu,rồiđấthoangnghìndặm.Tronglịchsử,cáicâu"Ngườiănthịtlẫnnhau"khôngbiếtđãxuấthiệnđếnmấychụclầnhaymấytrămlần.Nếuchúngtanghĩrằngchúngtalàmộtdântộccóvănminhcao,saolạicóthểcócáihànhvidãmanấy?Cũngchỉvìnhữngtainạnđốivớichúngtaquánhiều,lạibịtainạnquálâu!

Chẳngcầnnóiquốcgiadântộcgìcả,chỉnóitừngcánhân,mộtconngườinếubầncùngquálâungày,quáưkhổsở,ngườiấyrồiđốivớibấtcứsựviệcgìcũngđềusinhracáitâmlýnghingờ.

Mấyhômtrướckhiratù,mộtquanchứckêutôirabảo:"Tôibáochoanhmộttinmừng,anhsắpđượcthảrồi!".Tôinói:"Tôichánthịtthỏlắmrồi!".Anhtabảo:"Anhkhôngtintôià?Tôinóidốianhlàmgì?".Tôiphảiyêucầuanhtađemgiấyđếnchotôixem.

Bởivìtôiđãtừngquátin, từngbịgạtquánhiều,mỗilầnnhưvậyđềuthất

vọng.Mộtngườibịnạnquá lâucóquyềnkhôngtinvàonhữngtin tức tốt.Mộtdân tộccũngvậy.Bịđàyđọa lâungày,mọingườichorằngsangmộttriềuđạimớicó thểrồisẽnhư thếnày, thếnọ.Kếtquảgầnnhưkhôngcómộtlầnnàolàkhônghụthẫng.

Cóngườihỏi:tạisaoTrungQuốckhôngcókiếntrúclớnmànướcngoàilạicó?-ấylàvìcáckiếntrúcTrungQuốcthườnglàmbằnggỗ,dễbịmục.Tôichorằngđókhôngphảilàcâutrảlờiđúngmànguyênnhânlàvìcứsaumỗimột

triềuđạimớilênlàchúnglạibịđemđốtđi.

NhàTầnđểlạinhữngcungAPhòngđẹpnhưthế,nhưngHạngVũchorằngđólàmồhôinướimắtcủadân,dochínhtrịbạongượclàmra,bènchomộtmồi lửa.Chỉmấyhômsau,HạngVũ lạichoxâymộtcungđiệnkhác.Rồiquamấyhômnữasẽcómộtkẻkhácphêbìnhchorằngđấylàbạochính,làmồhôinướcmắtnhândân,lại thiêurụiđi.Cứnhưthếmàđiđếnchỗmãimãinghèoxơxác,khôngcócáchnàomởmangđượcđầuóc,xâydựngđượclòngtựtôn.

Lạicócâucáchngôn"Đanạnhưngbang"(nhiềunạnthìdựngđượcnước).Trướctiênchúngtacầnhiểurằngcáchngônthuộcvềcảmtính, trongmộtđiềukiệnđặcbiệtnàođó,nó làchân lý,nhưngnókhônghềcó tínhkhoahọc.Nếu"nạn"màquánhiềuthìlàmcáchnào"hưngbang"được?Đốivớicáchngônnhấtđịnhcầncónhậnthức.

Lạilấymộtvídụnói"Aibinhtấtthắng"(Quânlínhđaubuồnthìsẽthắngtrận),điềunàycóthểkhôngcógìlàchắcchắn.Aibinhchẳngđãtừngthấtbạiđầyrẫy!Mộtđộiquândùlớnmàrốtcuộcbịtiêudiệt,lúcđókhôngphảithành ai binh thì là gì ? Giống như khi Carthage (Các-ta-giơ ở Bắc Phi)chốnglạiLa-Mã,đếnlúccuốicùngcơhồcảnướcđềulàquânbinh,cóthểnói"vừakhócvừađánh",kếtcụcvẫnbịLa-Mãtiêudiệt."Aibinh"chưachắcđãthắng."Nạn"màquánhiềuchắcgìđãdựngđượcnước?Phảinóirằng"nạn"nhiềuđúngmức,đúng thờimayramớicó thể"hưngbang"được.

CònTrungQuốcthìsao?Dườngnhưcái"nạn"lạiquánhiều.Cũngmaylàcáiquánhiềuđóchưađạtđếnđộtiêudiệtcảchúngta,nhưngcũngđãđếncáichỗđủnhiềuđểlàmchochúngtamấtcảlinhtính.

Điểmthứba:

ChúngtapháthiệnđượctronglịchsửTrungQuốcmộthiệntượngkỳquáimà các nướckhác không có, đó là chế độ khoa cử, haygọi tắt là "Quantrường".

NhậtBản hấp thụ văn hóaTrungQuốcmột cách toàn diện.Không cái gìTrungQuốc cómà họ không từng tiếp nhận, từ cái nhỏ nhưmanh chiếu(Tatami),đôiguốc (Geta),đếncái lớnnhưchếđộ, tổchứcchính trị,v.v..,nhưngchỉcómộtđiểmmàhọkhôngtiếpnhận,màđiểmnàyđãgiúphọtrởthànhmộtnướchùngcườngrấtnhanhchóngtrongthờiMinhTrịDuyTân,đólàchếđộkhoacử.

ChếđộkhoacửTrungQuốccũngcónhữngtácdụngtốt,nhưnglạiđẻra"vấnđềquantrường".Quantrườnglàmộtcáimạngnhệnkỳquái,nhìnthìkhôngthấy,sờkhôngđụng,nhưnglúcbịrơivàorồimớibiết.TakhôngthểdùngchữBureaucratstiếngAnhđểdịchchữ"quanliêu"trongtiếngTrungQuốcđược,bởichữnàykhông lột tảhếtđượccáiđặc trưngcủanó.Quanliêuchẳngtrungthànhvớiquốcgia,lãnhtụgìcả,chỉtậntâmtậnlựcvớikẻcấtnhắcnó lên làmquan.Các triềuđạiTrungQuốccó thể thayđổi, songquantrườngvẫnthế.

NgườiMãnThanh sởdĩ thống trịđượcngườiTâyTạng,ngườiMôngCổ,ngườiHánvìbiếtnhắmvàonhượcđiểmcủacácdântộcnày.

ĐốivớingườiTâyTạnghọdùngđạoLạt-ma,mờinhữngtănglữlạt-mađếnBắcKinhvàđốixửvớihọcựckỳcungkính.

ĐốivớingườiMôngCổthìhọdùngthủđoạnhônnhân,gảnhữngcôngchúacho những hoàng tửMôngCổ, con cái lai sinh ra thành ra con cháu củamình,đemchúngnuôidưỡngởcungđìnhnhàThanh.Cácvươngtửđómột

khilớnlênkhôngthểnàophảnlạichúbáccôdìcủachúng.

Trong khi đó công chúaMãnChâu không bao giờ lấy ngườiHán.NgườiMãnChâutrịngườiHánbằngphươngphápkhoacử.HọbiếtngườiTrungQuốc có cái khuyết điểm là thích làmquan.Nếu tôi cho anh cái hy vọngđượclàmquanthìanhcóthểngoanngoãnđemgiaongayhếtcảýthứcdântộclẫnphẩmgiáconngười.

Sở dĩ " Quan trường " có cái bộmặt của các xã hội thần bí vì nómangnhữngtiêuchuẩncưxửvànhữngquanniệmvềgiátrịrấtđặcthù.

Nókhôngtrungthànhvớivua,vuathaythìnóvẫnlàmquan.Nócũngkhôngsợmấtnước,nướcmất,chỉcầnnóvẫnđượclàmquanthìnóvẫnlàm.Cáixãhộiănchơi,phùhoalànơicácquanraoai,tựnhiênhìnhthànhmộthệthốngtươnghỗbaochegiữacácquanvớinhau-mộtquanhệvôcùngphứctạp.

Quyểnsách"Quantrườnghiệnhìnhký" làmộtquyểnsáchphântíchcáicấutrúccủachếđộquantrườngTrungQuốcdướicặpmắtnghiêncứunhữngvấnđềxãhội.Bởivìtừkhiquantrườngđượcthiếtlập,nhữngquanhệgiữangườivớingườitạiTrungQuốccàngtrởnêntinhxảo.CácvịởMỹlâunămcó thấyrằngcáiquanhệgiữaconngườiởMỹsovớiTrungQuốc thìquáđơnthuầnkhông?

ởTrungQuốccómộtcâunói:"Làmviệcthìdễ,làmngườithìkhó!".Làmngười là thếnàonhỉ?Tức là làmsaochocáiquanhệgiữaconngườivớinhauđượctốtđẹp.

Cómột vởKinh kịch (kịchBắcKinh) nhan đề "Thẩmđầu thích thang "(khámđầutìmkẻgiếtôngThang)trongđócómộtquantòa,mộtvịbồithẩmvàmộtgóaphụnhansắcxinhđẹpmàchồngvừabịmưusát.Trongphiêntòangườiđànbàgóaômmộtđầungườiđứngkhóc.Nhiệmvụcủatòalàphảixácminhxemđấylàđầucủaai.Nếuđúnglàđầucủachồngbàtathìvụánxemnhưcóthểkếtthúc.Nhưngnếulàđầucủamộtngườikhácthìvụánnàycònliênquanđếnrấtnhiềungười,vàcóthểsẽcònnhiềungườikhácsẽchết.Ôngbồithẩmcóýthíchngườiđànbàgóatrẻđẹpnày,vàbànàycũngraám

hiệuchoôngtabiếtlàbàtasẽưngthuậntáigiávớiôngấy,nênôngnàymộtmựcrằngđấylàđầucủachồngbàta.Nhưngsaukhixemchừngvụáncóvẻxongxuôi,bàgóabèntỏýkhôngmuốnlấyôngbồithẩmnữa.Ôngnàycũnglậptứcquayphắtranhấtquyếtbảocáiđầuấylạikhôngphảilàcủachồngbàtanữa.VởkịchnàytiêubiểuchocáiphảnphúctrongquanhệquantrườngcủangườiTrungQuốcchúngta.Đầuthật,đầugiảchođếnphútcuốicùngcũngkhôngaicóthểbiếtnhưthếnào.

TôinghĩrằngtrongchúngtanhiềungườiđãvềlàmviệcởTrungQuốchoặcsẽvềlàmviệctrongtươnglai,tôitinchắckhókhăncácvịgặpphảithườngkhôngdính dángđến bản thân côngviệc,màdính đến nhữngngười cùnglàmviệcvớicácvị.

Nóivídụanhlàmviệcởmộtlònguyêntử.Anhcóbiếtgìvềnguyêntửhaykhông,đólàmộtvấnđềthuộccôngviệc.Nhưngsẽrầyràtonếumộthômanhcầnmộtđinhốccholòphảnứngmàngườiquảnlýốcvítlạinghỉviệc.Anhtabịốm,đươngnhiênxinnghỉ,anhkhôngthểcấmngườitaốmđược.Nhưngsựthậtanhtalạikhônghềcảmcúmgìcả,chỉnghỉđểđiđánhmạcchược?Tạisao?

Bởivìquanhệgiữaanhvàngườiấykhôngđượctốtđẹp.Cáilònguyêntửcủaanhcóhoạtđộngđượchaykhông, thậmchícóbịnổ tungđinữa, cáiviệcấyngườiđócũngcóccần.Nếuanhbảonướcnhàbịthiệthạithìcũngkệ,tôicứviệcquantôilàm.

Đólàcáiđầuócquan trường tích lũy từmấynghìnnăm,mộtchứngbệnhvẫncònduytrìđếncuộcBắcPhạtcủaquânCáchmạngQuốcdânnăm1928.

Vềmặtquânsự,trongkhiquânđộiđánhdẹpcácsứquânởmiềnBắc,thìvềmặtchínhtrịcáichấtđộccủaquantrườnglạitrànxuốngmiềnNam.Trướckiagiữanhữngđồngchícáchmạngtìnhcảmrấttrongsáng,nhưngkhiđãbịcuốnhútvàogiớiquantrườngbỗngtrởthànhphứctạpghêgớm,phứctạpđếnđộmộtngườilànhmạnhkhôngthểnàochịunổi.

Cáiquanhệgiữaconngườivớinhautrởthànhmộtloạikeodínhđếnđộhễ

dánvàorồilàkhôngthểnàogỡrađượcnữa.Cóaitrongcácvịthấyđiềuđókhivềnướckhông?

Lấymộtvídụkhianhvềnước,bạnbèmờianhđiăncơm,anhdámcảgantừchốithìtìnhbạnsẽtừđóbịsổtoẹtngay.Đólàđặctínhcủaquantrường,nólàmchoquanhệconngườitrởnênkhúcmắcghêgớm.Tạisaolạinhưthế?Tạisaoanhtaphảixửsựnhưvậy?Bởivìlàmnhưthếthìcáiđịavịcủaanhtamớicàngthêmvữngchắc.

Tôi cómộtngườibạnvềĐàiLoanđượcmộtngười chưahềquenmời ăncơm.Saukhiănxong,ngườinàymớinhờanhđemdùmvềMỹmộtmónđồ.Ngườinàylàmravẻnhờvảrấttựnhiên,nhưthểbạnbèvẫnthườnggiúpđỡnhauchứkhôngphảiđánhđổimộtbữacơmđểlấychuyệnđưađồ.

Cáihiệntượngquantrườnglànhưvậy,giốngkiểuanhlàmlònguyêntử,cáilòphảnứnghạtnhânnàyrấtnguyhiểmkhôngphảiaicũngmóvàođược.Nhưngngườinọlạichorằngđãlàbạnbèvớinhauchoanhtasờđếnmộtcáithìđãsao.

Thườngthườngmộtngườitrướckhilàmquanvàsaukhiđượclàmquanlàhailoạingườikhácnhau.Thậtranóinhưvậykhônglô-gíc.Chỉcóthểnóirằnghễcái"quantính"củamộtngườicànghưngthịnhthìcáinhântínhcủangườiđócàngbiếnmấtđi.Khôngcònnhântínhnữa,chỉcòncáiquantínhlúclàmquan.Chođếnmộtngàytấtphảivềhưu,lúcđócáinhântínhmayramớihồiphục.

SựtồntạicủaquantrườnglàmchocáchlàmviệctạiTrungQuốctrởthànhrấtđặcbiệt,khiếnchoquỹđạocủasựpháttriểnvănhóađilệchhướng.

Điểmthứtư:

TôichorằngKhổngKhâu(KhổngTử)làmộtnhânvậtvĩđại,trithứcuyênbác, lạicómột tấmlòngnhânhậuvànhữngcốnghiến lớnđốivớixãhội.CáiNhogiáodoKhổngKhâucùngnhữnghọcpháiNhogiasaunàylậprađều đã ảnh hưởng đến người TrungQuốcmột cách sâu rộng, và còn ảnh

hưởngngaycảđếnchúngtangàynay.NhưngtinhthầnnhàNholàmộttinhthầnbảothủ,nóimộtcáchnghiêmtúchơnthìnhàNhokhôngnhữngrấtbảothủmàcònphảntiếnbộ.

Chữ"Nho"nàyvàothờiXuânThuChiếnQuốcchỉđượcdùngtheonghĩasửdụngtrongnghilễcúngtế.MộtnhàNholàmộtngườihiểubiếtcáitrìnhtựcúng tế.Gặp lúcquốcgiacầncácnghi lễmớicần loạingườinàyđónggópýkiến.Bảnchấtloạingườinàyvốnnệcổ.Thờiđóchưacólễnhạcmới,phảidùnglễnhạcthờicổ.ĐểcómiếngcơmnhàNhophảigiữgìnsaochonghềnghiệpcủahọđượcổnđịnhnênsinhrathóinệcổ.Nếuchúngtakhôngdùngtừnệcổ,sùngbáinhữngcáicũ,vìchorằngnócónghĩaxấuthìcũngphảibảolàhọrấtbảothủ.

CáitinhthầnbảothủnàyởTrungQuốcđãtrởthànhmộtýthứcbềnbỉ,làmchoxãhộimấthếtsứcsángtạo,mấttậpquántựtìmhiểu,tựphêphán.

Bạnbè lúcnói chuyệnvềnướcMỹ (xin lỗi, tôi cứmúabúa trướccửaLỗBan,tôimuốnnóichơithôi,xinquývịcứnghechơichứđừngtinthật!),cóngườinóivềviệcđànápchủngtộc,nàotànsátdândađỏ,ngượcđãidađen,kỳthịdavàng.TôiđãtừngđithamquanđảoAngel(En-giơn),đãđượcnhìnthấy chữ và những dòng thơ người TrungQuốc để lại nói lên những sầuthảmvàđaukhổcủađờihọ.

NhữngkhuyếtđiểmnàycủanướcMỹcó thậtkhông?Dĩnhiên làcó thật,thậmchícònhơnsựtưởngtượngcủachúngtanữa.Nhưngchúngtaphảilưuýthêmmộtvấnđềkhác,đólàđốivớicáckhuyếtđiểmkiahọcókhảnăngsửađổikhông?Tựhọcóýthứcđượcvấnđềkhông?Tìnhhìnhhiệnnaysovớitrướccókháhơnkhông?Nếukhôngthìtiềnđồcủanướcnàychắcchắncũngkhôngsángsủagì.Nếucóthìchúngtaphảithấyrằngđấylàmộtquốcgiavĩđại,cómộtsứcsốngdồidào.

TrướckianướcMỹcó"câytreocổngười",bâygiờkhôngcònnữa.XưakianướcMỹđốivớitùnhâncódùng"nhàlaonước".Bâygiờkhibắtbớngười,họphảiđọcđiềuthứ9củaHiếnphápchongườiấy.NướcMỹđãcónhữngđiềusailạc,nhưnglạicónănglựcsửasai.

NhưngdântộcTrungQuốcchúngtalạihoàntoànkhôngcónănglựcnày.Tìnhtrạngnệcổlâudài,khôngcầutiến,bảothủ,đã làmchocáinănglựcnàytiêutan.

NhìnlạilịchsửchúngtasẽthấyThươngƯởng-mộtnhàtưtưởngđờiTần-đãdùngluậtphápbiếnđổinướcTầnnhưthếnào.Trướcđódânchúngsinhhoạttronggiađình,bốmẹ,concái,anhchịem,lớnnhỏđềunằmchungtrênmộtgiườnggạchlớn(cáikháng,mộtloạigiườngxâybằnggạchhoặcđất,ởdướicóbếplửavừađểnấuănvừasưởiấmvàomùađông).

ThươngƯởng dạy họ cách sống vănminh bằng cách bắt bốmẹ, con cáikhôngđượcngủchungphòng,anhtrai,emgáicũngvậy.Điềunàychothấyvàothờiđóchúngtalàmộtquốcgiamanrợvàlạchậuđếndườngnào.

ThươngƯởngchẳngphảiđãphátminhrabomnguyêntử,cũngkhôngphảiđãcảicáchvềmặtvậtchất,nhưngđãdùngphápchếđểtạoramộtchếđộmới,mộtxãhộimới,giáodụcconngườivềmặtvănhóa.Vàcảicáchđócủaôngcơbảnđãthànhcông.

ThươngƯởnglàngườicủathếkỷthứIVtrướcTâylịch.Hơn2.000nămsauđóchưacóaiđộtphá thêmmột lầnnữa, làmđượcnhữngcảicáchcơbảnnhưvậy.Cứmỗi lầncóngườimuốnđộtphá,cuốicùngđềuthânbạidanhliệt,cửanhàtannát,tínhmạngkhôngcòn.ChínhsốphậnThươngƯởngrồicuốicùngcũngbịngũmãphânthây.NhogiahọcpháithườngthườngvẫnlấycáikếtcụcbithảmcủaThươngƯởngđểrănđenhữngkẻmuốncảicáchvàuyhiếpsựtiếnbộcủangườiTrungQuốc.

Trong lịch sửTrungQuốccòncómộtnhàcải cách lớnnữa làVươngAnThạch,mộtngườimàđạođức,họclựccùngsứclàmviệcđềukhôngcóchỗnàocóthểchêđược.Nhưngnhữngcảicáchcủaôngtoàngặptrắc trởlớn.TrươngCưChínhcũngvậy,ôngcũnggặpmộtkếtcụcthêthảmnhưThươngƯởng,lúcvừamấtthìnhàbịniêmphong,conbịbỏđóichochết.RồiđếncuộccảicáchnămMậuTuất(1898)củaKhangHữuVicũngchẳngkhácgì,tấtcảđềuthấtbại!

Nhogiahọcpháicómộtcáchnói:"Nếukhôngcólợimườiphầnthìkhôngcầncảicách!"(Lợibấtthập,bấtbiếnpháp).Đạiýmuốnnóirằngnếulợiích không đạt 100% thì không nên cải cách. Cái quan niệm này là mộtnguyênnhânlớnnhấtlàmchodântộcTrungQuốcchúngtakhôngthểtiếnbộ,khôngthểhùngmạnhđược.Vìbấtcứmộtcảicáchnàocũngkhôngthểđemlạimườiphầnmườilợiíchcả.Chỉcầnđạtlợiíchlấynămphầnrưỡicủamườiphầncũnglàlớnlắmrồi.

TốihômquacóvàivịnóichuyệnvềvấnđềphiênâmtiếngHán,cóngườiđềcậpđếnkhuyếtđiểmnày,cóngườinóiđếnkhuyếtđiểmkhác,nhưngtrênđờinàythửhỏicócáicảicáchnàomàkhôngcókhuyếtđiểm?Cái thìcóvấnđềvềmặttìnhcảm,cáithìvềmặtlýluận.Nếuanhmuốn100%khôngcóvấnđềthìtrênđờinàylàmgìcóđượccáichuyệnquáidịđó.

VìtinhthầnnhàNhovốnbảothủnêncólầnmộtvịhoàngđếtriềuTốnghỏiTưMãQuang:"Cónhấtđịnhcầncảicáchkhông?VínhưcứgiữđượcluậtphápcủaTiêuHàtừtriềuTâyHánmàkhôngthayđổigìcóđượckhông?"TưMãQuangđáp: "Đươngnhiên làđược,bởivì cóquánhiềukẻngôngcuồng,bọnhiếusựcứmuốnsửađổilăngnhăngchỉtổtạodịpmaychođạotặchoànhhành.NếukhôngmuốnthayđổigìthìnhữngphongtụctốtđẹptừthờiNghiêuThuấncũngcóthểgiữđếnngàynay".

TưMãQuang làmộtkiện tướng tronggiớiquan trường thờibấygiờ.Cáiloạisâumọthạinước,hạidânnàylàmộttrởlựccựclớnchosựtiếnbộcủaTrungQuốc.

LúcvừalênTểtướng,việcđầutiênTưMãQuanglàmlàxóasạchtoànbộnhữngluậtphápmớicủaVươngAnThạch,gồmcảđạo luật rõràngmườiphầnhiệuquảvềcáchtuyểnngười(Mộdịchpháp).TôĐôngPhavàconcủaPhạmTrọngYêmlàPhạmThuầnNhânđềuđứngraphảnđối.TưMãQuangliềntrởmặtngayvớihọ.

ĐiềunàychothấyởthờiđạiBạnCướcThạchbọnquantrườngchẳngkểthịphi,chẳngnghĩđếnlợi íchnhândân,chẳngtrungthànhgìvớinguyênthủquốcgia,màchỉtrungthànhvớilợiíchbảnthân.

TưMãQuangthậtracũngchẳngphảilàmộtnhàchínhtrịgìcả,bấtquáchỉlàmộttênquantrườngdơbẩnthếthôi.

Điểmthứnăm:

Vấnđềcuốicùngtôimuốnnóilàcáitáchạicủanạndânsốquáđông.Cứsaucáccuộcnộichiến,thayđổitriềuđạilàdânsốnổbùng.Thếrồicáivòngluẩnquẩnbithảmlạibắtđầu:chiếntranh,tànsát,tửvong.

CóngườibảocáiđấtMỹsướngquá,mứcsốngcaothế!KhôngbiếtcácvịcóchúýmộtđiềulàdânsốMỹchỉcó260triệungười.GiảsửdânsốMỹtănglênmộttỷngườihoặctấtcảdânTrungQuốclạidọnsangMỹởthìtìnhhìnhsẽrasao?

Vấnđềdânsốlàmộtvấnđềnguyngập.NếuTrungQuốcmuốntrởnêngiàumạnhtấtphảiliềumạnggiảmdânsố.

Cócâunói"Nhiềungườithìlàmbăngbăng,ítngườithìănbánhmìhấp"(mộtloạibánhrẻnhất).Thờixưathìcóthểnhưthếthậtnhưngthờinaythìkhông.Ngườinhiềuquáchỉtổthấtnghiệp.Mộttrămngườilàmchẳngbằngmộtcáiđiệnnão(máyvitính).

Câu"ítngườithìănbánhmìhấp"làmộtchânlýđãlỗithời.Thunhậpgiađìnhnuôihai,bađứaconthìcònđủđểduytrìmộtmứcsốngtươngđốikhá.Nhưngnếuchẳngmaykhôngđểýmàcó200đứa,thìlấygìmànuôichúngnó?Tiềnăn,ở,tiềnhọc,tiềnquầnáo,...lấyđâura?

TrungQuốc người quá đông, nghèo khổ quá lớn, quan trường quámạnh,cạnhtranhquákhắcnghiệt,nhữnglýdonàysinhranơingườiTrungQuốccáihiệntượngbẩn,loạn,ồn,xâuxélẫnnhau.NgườiTrungQuốccócâu"Khíthếhunghăng"(laithếhunghung)đểnóiviệcchúngtakhôngbiếtđốixửvớinhaumộtcáchcólễđộ.

Lúc tôiởLosAngeles (LosAngeles)cóngườihỏi tôicảmtưởngvềnướcMỹ.TôibảonướcMỹlàmộtnướctrọnglễnghĩa.LạihỏithếTrungQuốccóphảilàmộtnướctrọnglễnghĩakhông?TôicholàTrungQuốclàmộtnước

tuyệtđốikhôngtrọnglễnghĩa.NgườiTrungQuốcthậtthôlỗ,hầunhưlúcnàocũngchuẩnbịsẵnmộtđònđểđánhphủđầuđốiphương.

Cácvị chắcchắncó thể thấyngườiTrungQuốc rất ít cười.Phảichăngvìquánhiềuhoạnnạn,đaukhổ,sầunãoquálâulàmchohọkhôngthểcườinổinữa?ChonêntôimớithấydânMỹthậtlàrấtvuisướng,ítnhấtđólànướcMỹmàtôigặp,tôitiếpxúc.Mộtnướcrấthạnhphúc,lươngthiện,haygiúpđỡngườikhác.SosánhvớingườiMỹthìngườiTrungQuốclúcnàocũngloâu,lòngđầynhữngýtưởnghậnthù,chỉsợngườikháclàmchomìnhthiệthại.Trongcuộcsống lúcnàocũng longayngáy,đôimắtđể tựvệ lúcnàocũngsẵnsànglonglênsòngsọc.

CóngườinóiởMỹngườitakỳthịchủngtộc.Dĩnhiênlàcó,nhưngsựthậtlàkhôngphảichỉriêngởMỹ.ởnướcnàomàkhôngcókỳthịchủngtộc?NhưngítnhấtnướcMỹcũngcònbaodungchúngta,khôngnhữngbaodungconngườimàcòndungtúngcảnhữngcáibấtlịchsự,dơbẩn,hỗnloạn,ồnàovàsựxâuxélẫnnhaucủachúngtanữa.

Đấylànhữngđiềutôiđã"khảosát"đượckhiđếnMỹ.Tôirấttâmđắcvànóirathànhthựckhôngdấudiếm.Cònnhữngưuđiểmcủachúngta,khôngcầnnhắclại làmgì,vìcónóiđinói lạinóvẫncònđó,khôngnóinócũngchẳngđiđâumất.Tôichỉnhắcđếnkhuyếtđiểmđểchúngtacóthểtựphảntỉnh.Nhữngkhuyếtđiểmnàyvôcùngnghiêmtrọng.Cáihũtươngvănhóacủachúngtachứađựngbiếtbaovấnđềphứctạp.Phảilàmsaobâygiờ?

Tôixincóvàiýkiếnsauđây:

Nhữngvấnđềnày-nếulàvấnđề- thìđốivớichúngtacáiphảnứngđầutiênnhưmộtconngườilàphảitựmìnhtìmtòi,suynghĩ.Từmấynghìnnămnay, toàn những người khác - thánh nhân, các quan lớn hoặc những loạingườinhưthế-đãthaychúngtasuynghĩ.Tựmình,chúngtathấykhôngcầnsuynghĩhoặckhôngdámsuynghĩxemnênlàmthếnàomớiđúng.NgườiTrungQuốc tựahồcứnhưkẻcónhucầu luyện tậpchomình thànhngườingốcđi.

SaukhibáochíĐàiBắcđăngtincontrai tỷphúRockefeller(Rốc-cơ-phê-lơ) đi thám hiểmNewGuinea (TânGhi-ne) bị thổ dân ăn thịt, tức thì cónhiềungườibảo:"Cóphúcmàkhôngbiếthưởng,mìnhmànhưnóthìđiGhi-nêlàmkhỉgì!"

KhiởPhoenix(Phê-nic)tôitrúchânlạinhàmộtgiađìnhMỹkhoảngnăm,sáu ngày. Con gái chủ nhà tên là Margaret (Ma-ga-rét), 16 tuổi đã điHonduras(Ôn-đu-rát)đểdậychongườibảnxứhiểuđượccáchgiữgìnđôimắt.TrìnhđộvệsinhởnướcnàycòntệhơnởTrungQuốcnữa,nghĩalàmộtnơi rấtbẩn.Thếmàđúng lúc tôiởđó thìcô tavềnhà,kểchuyệnchomẹnghe,mặtmàyhớnhởbảo rằngsangnămcôsẽ lạiđinữa,vìcô thấycầngiúpđỡnhữngngườinghèovàlạchậuởnơiđó.Mẹcôkhôngnhữngđồngýmàcònkhíchlệcô.

NgườiTrungQuốcchúngtacólẽsẽnghĩrằngnếulàmìnhchắcchẳngcầnđiđếncáinơikhỉhocògáyđólàmgì.NhưngngườimẹởnướcMỹkialạicangợicongáimình,chorằngcongáimìnhcóýthức,cólòngtốt,biếttỏracóthểxảthânvìngườikhác,vàvìvậyrấtlấylàmhãnhdiện.Thậtrađốivớitôibàtacũngchẳngcónhucầukhoekhoangcáilòngtốtcủacôcongáilàmgì.Màtôicũngkhôngthểchocôtalàmquanhaytiềnbạcgìcả.Dướimắtcủabàtachẳngquatôicũngchỉlàthànhviêncủamộtdântộclạchậumàthôi.Cáiđộngcơtrongthâmtâmngườimẹấychỉlàlòngchânthành.

Trong những hoàn cảnh tương tự ngườiTrungQuốc lúc nào cũng sẽ quáthôngminh.Bởitôinghĩrằngtrênthếgiớinàykhôngdântộcnào,kểcảdântộcDoThái,cóthểthôngminhnhưkiểungườiTrungQuốcđược.Nếumộtđốimột,ngườiTrungQuốc tấtphải thắng.Nhưngnếu từhai trởđi,ngườiTrungQuốckhôngthểnàokhôngthua,bởitựahồnhưthiêntínhcủangườiTrungQuốclàkhôngđoànkếtđượcvớinhau.ýnghĩacủađoànkếtlàmỗingườiđềuphảihysinhmộtphầnquyềnvàlợicủamình.Vídụ,cóhaivậthìnhtrònmuốndínhsátlạivớinhauthìphảigọtrathànhhaihìnhvuôngbéhơnmộttý.Nhưngchảaimuốnmìnhbịgọtcả,chỉmuốnngườikhácbịgọtthôi,kếtcụclàmsaođoànkếtđược?

NgườiTrungQuốcthôngminhđếnmứcnào?Đếnđộkhibịđemđếnlòsát

sinh,còncốcòkèvềgiácảcủamình,nếukiếmthêmđượcvàiđồngthìchếtrấthảhê.

Cáikiểu thôngminhquá cỡnàynhấtđịnh sẽ thànhkiểu íchkỷquá cỡ.ởTrungQuốcngườinàomàkhôngsuynghĩmộtcáchíchkỷ,cưxửmộtcáchíchkỷđềubịchếdiễulàngungốc.

NgườiTrungQuốckhôngkhoandung,hễaicótâmđịatốt,rộnglượngvớingườikhác,tándươngngườikhácđềubịchửilàđồngốc.Cóngườitátanhmà anh lại phản kháng, có người phạmphápmà anh lại can ngăn thì anhđúnglàngốc.Hễcứlàmmộtviệcmạohiểmđểsauđókhôngthểlàmquan,hoặckhôngthểpháttài,làmọingườiđươngnhiênchoanhlàthằngngốc.

Tôichorằngđểcứudântộcmình,mỗingườiTrungQuốccầncóítnhiềucáingốcđó,nếukhôngrồicũngsẽdầnmònsuyđồinhưdândađỏ.

Tụcngữcócâu:"Ngườikhôngíchkỷthìtrờitruđấtdiệt"(nhânbấttựtư,thiên tru địa diệt), nghĩa là aimà không ích kỷ thì bị người khác xem làkhôngcócáchgìcứuchữađược.Chúngtakhôngthểnàotựmìnhbắtđầu,khôngcầndựavàochínhphủhoặcngườikhácmàvàochínhbảnthânmìnhđểlàmmộtvàiđiềumàmọingườicholàngốcnghếchchăng?

Đểkếtluận,tôichorằngchúngtađừngnênlàmchocáiquanhệconngườitrở thànhphứctạp.Phảibắtđầubằngsựrèn luyệnbản thânmình,concáimình.VídụtrẻconởMỹđượcmẹchúngdạycáchthudọn,lauchùibànăn,vứtrácvàothùngsaukhiănxong.Nhữngthứgiáodụcđóphảibắtđầutừbảnthân,bắtđầutừtấmbé.Sựhuấnluyệnnàyphảibắtđầunhưmộtkhởiđiểmcũngnhưmộtlịchtrình.

NgườiTrungQuốccórấtnhiềuđứctính,nhưngđángtiếcchúngchỉởtrênsáchvở.Bâygiờ chúng tamong rằng chúng sẽ xuất hiện trênhànhđộng.Hãythửxemchúngtacólàmnổihaykhông?

Tôixindứtlờivìđãlạmdụngquánhiềuthìgiờcủaquývị,xinthứlỗivàxinchỉgiáo.

?@

Phầnthảoluận

Thínhgiả:Ôngvừanóiđếnchếđộphongkiếndàyxéonhânquyền,cụthểtrongthờinhàMinh.ThựcratìnhhìnhphươngTâythìcókhácgì?TôinghĩvănhóahóaTâyphươngcũng trảiquanhững thử tháchcủa thờiđạiquânchủchuyênchếnhưvậy,nhưngtạisaohọlạicóthểđẻrađượcquanniệmnhânquyềnvàchủnghĩatựdomàTrungQuốcchođếnngàynayvẫnkhônglàmđược?

BáDương:Rấttiếctôikhôngthểtrảlờivấnđềnày.CứchorằngchúngtakhôngthểhiểuđượcvìsaongườiphươngTâylạiănbằngdaonĩamàngườiTrungQuốclạiănbằngđũa.Vănhóapháttriểndầntừngbước,hainềnvănhóanàytừthuởxaxưakhôngcógìdínhdángvớinhau,khôngcókhảnăngảnhhưởnglẫnnhau,mỗicáipháttriểntheomôhìnhriêngcủanó.Sinhhoạtcủatừngcánhânvàvậnmệnhcủamỗidântộcthườngbịnhữngyếutốrấtlớnhoặcđôikhirấtnhỏlàmchuyểnđổiphươnghướng.Nhưngchúngtalạikhônghiểucáinhântốlớn,nhỏấylàcáigìvàởđâu.

Thínhgiả:Nhữngđiềuôngvừanóilàmchúngtôicảmthấybuồnvềcáithờitrẻtuổilạcquancủachúngtôi.Tôithuộcvàothếhệnhữngngườilớnlênsauchiếntranh,vàtừtrướcđếngiờtôivẫnchorằngthếhệchúngtôitừcáchsuynghĩchođếnnếpsốngxãhộiđềunhấtnhấtkhônggiốngthếhệđànanh.

Nóivídụ,hiệngiờtôikhônglàmquanchứcgì,nhưngbiếtđâucómộtngàynàođó tôi lại chẳngcómộtchứcvị,để rồi chỉ cóquan tínhmàmấtnhântính.Nhưngdùcórơivàotrườnghợpđó,tôitinrằngcáiquantínhcủatôisosánhvới quákhứvẫn ít hơnmột tý,mànhân tínhnhiềuhơnmột tý.Tuynhiênhômnayôngnóivậy,tôilạithấykhônggiốngcáchnghĩcủatôi.

BáDương :Tôinghĩ tôichỉnói lên sự thực lịch sử.Nhưngvì thờiđạivàhoàncảnhvẫnđổithay,giáodụctiếntriển,cóthểngàynayrồisẽkhôngnhưthếnữa.Vảlạitôitintưởngvàosựthànhtâmcủaanhvàtinrằnganhsẽlàmđượcchuyệnấy.

Thínhgiả:Tôivẫnthấycáchgiảithíchcủaôngkháctôi.

BáDương:TôicầnnhấnmạnhthêmrằngcáichuyênchếchínhtrịởTrungQuốcvớicáichuyênchếchínhtrịcủaTâyphươngvềnồngđộvàkíchthướchoàntoànkhônggiốngnhau.

TôihọcsửphươngTâykhôngnhiều,nhưngnếuđemsosánhthìchuyênchếTrungQuốcrấtcựcđoan.

ởcungđìnhphươngTâychỉquỳmộtgối,trừphiđốivớithượngđếthìmớiquỳhaigối.ởTrungQuốckhôngnhữngphảiquỳcảhaigốimàcònphảikhấu đầu, thậm chí đập đầu xuống đất cho kêu thành tiếng (Khải hưởngđầu).

CuốiđờinhàThanhcócâu :"Đậpđầunhiều,nói ít" (Đakhảiđầu, thiểuthuyết thoại). Cái khái niệm nội tại cùng trình độ của chuyên chế TrungQuốcerằngTâyphươngkhôngthểsosánhnổi.

TôiđượcthấymộtbứctranhsơndầuvẽLouisXIV(Lu-isXIV)củaPháp.Ôngnàyngồigiữa,cácđạithầnvàhoànghậungồichungquanh.CáicảnhnàykhôngthểnàocóởTrungQuốcđược,cácđạithầnởTrungQuốcnhấtđịnhphảinơmnớplosợ,lấmlalấmlétquỳmọpchungquanh.

Thínhgiả:Xinôngchobiếtýkiếnvềchữgiảnthể(chữHánđơngiảnhóa,dùngởlụcđịa,sovớichữcũnhiềunétvẫndùngởĐàiLoan).

BáDương:Tôitánthànhchữgiảnthể,lạicàngtánthànhviệcphảiphiênâmtiếngTrungQuốc.Tốihômquanhiềubạntụtậpnóichuyệnvềvấnđềnày,đạikháikhôngainhấttrí.Cáitâmlýbịbếtắccủanhữngngườiphảnđốichữphiênâmcầnphảiđượcgiảitỏa.

Lấyvídụ,lúcgọiđiệntôihỏianhhọgì?-TôihọLưu!ChữLưunàyviếtthếnàocólẽtrênđiệnthoạikhómàgiảithíchchorõràngđược.Nếutôibảoanhđitratừđiển,dĩnhiênkhôngphảitrađượcngay,trađếnlầnthứhai,thứbavẫnkhôngthấychắcphảinổiđiênlên.

Ngàyxưachúngtatráchcứcổvănkhôngcódấuchấmcâu,khôngbiếtngắtcâuthếnàovàhiểulàmsao.Cóaiđọcqua"SửđờiNguyên"chưa?TênMôngCổnhưmớbòngbong,dàilòngthòngkhôngbiếtlàmấyngười.Ngàynaytuyđãcódấuchấmcâu,nhưngnhữngkhuyếtđiểmlớncủacáiloạichữvuôngnàylạicànglộrõ.

Vấnđềđầutiênlàtáchchữ.VìtiếngTrungQuốccónhiềutừghép,dùbiếthếtcácchữđơnởtrongcâucũngchưachắcđãhiểu.

Sauđó làkhông thểphiênâm.Loạichữvuôngnày thông thườngchữnàođọcriêngchữđó,khôngthểdínhliềnâmtiếtlạivớinhau,nênphảiphírấtnhiềusứclựcđểtậptrungmớihiểuđượcýtừnhữngâmtiếtrờirạcđó.Vídụtôi nói " Tôi từMã-lai-xi-a đến " (Ngã tòngmã lai tây á lai), ở đây chữMalaisiaphảiliênâmvàcáchâmvớichữlaisauđó.Nếukhông"Mãlai"(ngựađến),"Tâyálai"(Tâyáđến),vànếucóembénàolạilấytênlàTâyáthìcâunóinàylạithànhvấnđềlớn.

Ngàynaymáychữ,điệnnão(máytínhđiệntử)đánhnhanhbiếtbao,tôichỉsợrằngcáithứchữvuôngnàykhôngthểnàobắtkịpbướctiến.Tôichỉmơước có đượcmột cáimáy đánh chữ tiếng TrungQuốc để khỏi phải ngàyngàylàmcáiloạiđộngvậtbòlêntranggiấy.

Nhưngphiênâm tiếngTrungQuốckhôngphảidễ,chủyếuvìcái trởngạitâmlýnơichúngta,vìchúngtachorằngdùngABCDlàdùngmẫutựtiếngAnh,chữphiênralàtiếngAnh.Kỳthựckhôngphảinhưvậy.ChúngtaphảihiểulàchữABCDnàylàmẫutựTrungvăn.ChữphiênralàchữHoa,khôngđếnnỗicócảmgiácnhụcnhãvìbịđồnghóa.Đúngvậy,nólàtiếngTrungQuốc,tiếngHoachứkhôngphảitiếngAnh,tiếngĐức.NếudùngABCDmàlạithànhtiếngAnhthìngườiĐức,ngườiPhápcóthểtứcchếtđược.

Văntựhoàntoànlàcôngcụ,giốngnhưcáixe,anhmuanóthìnólàcủaanh,aimuanóthìnólàcủangườiđó.Kỳthựcnếuchúngtadùngvăntựphiênâmngayhômnay,ngườichếtđóiđầutiênsẽlàtôivìtôiđangdùngcáiloạichữvuôngnàyđểkiếmcơm.Nhưngtôicảmthấysinhmệnhcủariêngmìnhrấtngắnngủi,nhữnglýdochínhtrịcũngrấtngắnngủi,chỉcóvănhóadân

tộc làquantrọng,rấtquantrọng.Nhất làcácvị tạiMỹ,cácvịcó thể thấyconcháuđờithứhainóiđượctiếngTrungQuốcmàkhôngviếtđược.Khónhưthếthìlàmsaomàdậychúng?

CứnhưchữQuốc()[nước]viếtthếnào?Muốnbiếtnóchỉcócáchhọcthuộclòng,khôngcóphươngphápnàokhác.Ngaycảlúctrẻcongàolên:"Tôi ghét tiếng Trung Quốc! " mà chúng ta vẫn còn chưa thức tỉnh sao?Chúng ta không thể làm cho những khó khăn trên đường tiến bước củaTrungQuốctăngthêm,khôngthểtựxíchtay,cùmchânđược.

Tại sao lại phải sống choquá khứ, cho tổ tiên thay vì sống cho con cháumình?Nếuchỉvìphiênâmmàrồikhôngđọcđượcsáchcổnữathìcũngchảsao.Hiệngiờchưaphiênâmmàanhđọccũngđãchẳnghiểurồicòngì!

Việcquákhứ,việctổtiên,chúngtacóthểnhờmộtsốngườiđểchuyênđiquétdọnmiếuđường.Chúngtaphảivìconcháu,vìthếhệsaunày,vìtươnglaicủanướcnhàvàdântộc.Mộtngàynàođó,nếutiếngTrungQuốcbỗngnhiêntrởthànhtiếngquốctế,chắcchắnnókhôngthểphổcậpđượctrừphidùngphiênâm.

Hômnay tôi nhaiđi nhai lại nhữngkhuyếtđiểmcủaTrungQuốcchắc cóngườinghebịmấttinhthần.Nhưngtôithấyrằngcầnnhưvậy,vìnếucứlảinhảikhoekhoangnhữngưuđiểm,đứchạnh,sựthôngminhcủamình,rồisẽchẳngcònaitôntrọngmìnhnữa,vìchínhmìnhđãkhôngtôntrọngmìnhgìcả.

Cácbạnnênbiết,nhữnghoạnnạncủangườiTrungQuốc,khôngphảilàchỉcủariêngngườiTrungQuốcmàcònlàcủacảthếgiới.Mộtchiếcthuyềnnhỏchìm thì không sao,một chiếc tầu lớnbị chìmcó thể cuốn theovàovòngxoáynướccủanónhữngchiếcthuyềnnhỏxungquanh.

TạisaoNhậtBảnlạiđếnxâmlượcchúngta?

Chínhvìsựyếuđuốicủachúngtađãdụdỗhọratay.Chúngtaphảitựcứulấymình.Điềuđầutiênđểtựcứulàphảibiếtđượcnhữngkhuyếtđiểmcủa

mình.Nếukhôngtựbiếtnhữngkhuyếtđiểmcủamìnhthìchẳngkhácgìsuốtngàychỉnghĩđếnnhữngchuyệnđắcý,chỉsợrồicũngnhưGiảBảoNgọc(một nhân vật trong Hồng LâuMộng) suốt ngày luẩn quẩn với những ýtưởngdâmdật.

Thínhgiả:Tôithườngngheđượchaicâunày-"Dĩbấtbiếnứngvạnbiến"(Lấysựkhôngthayđổiđểứngphóvớimọithayđổi),vàcâu"Báothiệnbấtbáoưu"(Đáplạibằngđiềuthiện,khôngđáplạibằngsựlobuồn).

BáDương:Đốivớicâu"Dĩbấtbiếnứngvạnbiến"thìtôikhôngdámcóýkiếngì, còncâu "Báo thiệnbấtbáoưu " tôi cho rằngđấychỉ làmộtđặctrưngcủagiớiquantrường.

Thínhgiả(ngườiMỹ):HômnayhìnhnhưôngchỉnóivềkhuyếtđiểmcủangườiTrungQuốc,tôimuốnxinôngcũngnóivềnhữngcáixấucủangườiMỹ.Quanhữngsáchôngđọc,nhữngviệcôngnhìn,ông thấyđượcnhữngđiềugìnướcMỹcầnphảihọchỏiởnămnghìnnămlịchsửTrungQuốc?

BáDương :VềnhữngđiềuxấucủanướcMỹ,chínhngườiMỹđãnói lênnhiềurồi,đólàchỗtôirấtkhâmphục.VìnướcMỹcócáikhảnăngtựcânđối,tựphảntỉnhvàtựđiềuchỉnh.Tựmìnhcóchỗsaitráiđềudámtựnóira,tựmìnhcóthểtiếpthu,đánhgiá.ĐấylànhữngđiểmmàngườiTrungQuốcchúngtôikhôngcóđược.DĩnhiênnướcMỹkhôngphảimườiphầntoànmỹ,vìtrênthếgiớinàychưacógìnhưvậy,mànướcMỹnếunhưvậychỉsợrồinósẽxơcứngmất.

Thínhgiả:Lúcởđạihọctôicóđọcquavàitácphẩmcủaông,tôirấtthíchcáingòibútchâmchọc,caychua,mỉamainhữngđiềukhônghợplýtrongxãhội.Hômnay,đượcngheôngnóivềnhữngkhuyếtđiểmcủangườiTrungQuốc,tôirấtcảmđộngmàcũngrấtkhổtâm,chánnản,buồnrầu.Nhưngtôichorằngcũnggiốngnhưmộtconbệnh,nếuđãbiếtmìnhbịbệnhtấtphảitìmcáchcứuchữa,thuốcthang.Tôikhôngbiếttrongcáctácphẩmcủaôngcónhữnggìmáchbảochúng tôi làmchuyệnđó?Ngoài ra tôimuốnôngnóimộttývềtìnhhìnhtrênvănđànĐàiLoan,giới thiệuchochúngtôinhữngtácgiảvànhữngtácphẩmhay.

BáDương : Tôi xin nói về vấn đề thứ hai trước. Trần ánhChân,VươngTháp,TamMao,AiQuỳnhQuỳnh,TrầnMinhBàn,DươngThanh toàn lànhữngnhàvănhạngnhất.Tôikhôngđọcđượcnhiềuvìngồitùmắtbịyếuđi,đọcchữbéquákhôngđược,màsáchbáoĐàiLoanchữquábé.Vấnđềnàycólẽphảixinnhàtôiđáphộ.

Nóiđếnkhuyếtđiểm,đếnbệnhtìnhcủangườiTrungQuốc,tôibiếtcácbạnrấtbuồnvàtôicũngrấtbuồn.BởivìtrướckiatôitoànnghenóiđếnnhữngvinhquangcủaTrungQuốc,nhưkiểuChuNguyênChương làmộtvịanhhùngdântộc.Saunàytôimớikhámphárarằngkhôngphảivậy.TronglúcnhữngngườikhácchiếnđấuvớiquânMôngCổ,thìyởtạihậuphươngmởrộngđịabàncủamình,đánhtriệthậunhữngngườikhácđểchiếmđất,cuốicùngcướpchínhquyền,hoàntoàntínhtoánchoýđồriêngtư,chờchomọingườikhácđánhxongquânMôngCổrồiytọahưởngkỳthành.

Pháthiệnđượcchuyệnnàytôirấtlấylàmchánnản.Tôinghĩnếumuốnphụchưngdântộcphảibắtđầubằngviệcthừanhậncáckhuyếtđiểm,nhữngsaitráicủamình.Nếukhôngthừanhậnthìlàmsaocảicáchđược?Khôngcảicáchthìlàmsaotiếnđược?Thờitrướcmìnhđãkhôngthừanhậnvìkhôngbiếtphânbiệtphảitrái,dùcóthấykhuyếtđiểmcũngkhôngdámnói.Nếucókiểmthảothìchỉtoànthấynhữngđiềuhay.Chonênchúngtatoànbịngườitabắtnạt,lúcthìngườinày,lúcngườinọ.

MỗingườiTrungQuốcphảitựxétmìnhtrướckhioánthán,kêuca,tráchcứngườikhác.TạiĐàiBắccócặpvợchồngcãinhautìmtôiphânbua.Ngườichồnghùnghổbảo:-"Vợtôikhôngyêutôi".Tôinóirằngnếumuốnngườikhácyêuanh,điềukiệnđầutiênlàtựanhphảilàngườikhảái.Nếutựmìnhkhôngkhảái làmsaongườikháccó thểyêumình.Nếumìnhmuốnngườikháctôntrọng,thìtrướchếtphảicócáiđiềukiệnđểđượctôntrọng.Cáiđiềukiệnnàykhôngthểcứchửibớihoặchôkhẩuhiệulàcóđược.Víthửnơinàylànơikhôngthểtùytiệnkhạcnhổmàanhcứkhạcnhổ;tiểutiệnphảivàonhàxí, anh lại cứở trênđại lộmà làm, thì hỏi rằng làm saongười ta tôntrọnganhđược?Vìvậy,đểđượctôntrọngchúngtaphảicónhữngđiềukiệntiênquyết,phảibiếtchúngtakhácngườiởđiểmnào,phảibiếtcáidởcủata,

cáihaycủangười.

Nếu anh bảo ngườiMỹ tốt, người ta sẽ bảo anh là sùng bái Tây phương.Sùngbái thìđã sao?Hệ tư tưởngcủachúng tangàynay,vềkinh tế,họcthuật,dânchủ,chínhtrị,nhânquyềncócáinàolàdochaôngchúngtatryềnlạikhông?Chếđộxãhội,hìnhtháiýthức,phươngthứcsinhhoạtđềudotừnướcngoàiđến,cócáinàolàtruyềnthốngkhông?Nhữngsinhhoạtvậtchấtcủa chúng ta như xe ô-tô, máy bay, kínhmắt, cách cắt tóc, cạo râu, nhàở,v.v...đềuchẳngphảidongườiTrungQuốcphátminhra.Chonêntôithấykhôngphải làvấnđề sùngbáimà làvấnđềhọc tập.HiệnnayởĐàiBắcngườitathíchăngàta,màtôicũngrấtthích,khôngaithíchăngàtây,khôngngonthànhrakhôngaiăncả.Tómlạicáigìhaythìngườitathích.

CáitinhthầnngườiTrungQuốckhônghiểuthếnàomàhễcứtônsùngTâyphương làhọnghĩ tấtyếuphảinịnhbợnướcngoài.Khônghiểuvì sao lạiđưađếncáikếtluậnđó?Sùngbáiởđâychẳngqualàhọcnhữngưuđiểmcủa họ.Ví dụ cómột ngày nào đó ngườiMỹ đều hút thuốc phiện tự sát,chẳngnhẽchúngtacũnglạibắtchướchọsao?Chúngtaphảicócáitiềnđềlàlàmsaochongườitatôntrọngmình,phảicókhảnăngtựtìmhiểumình.Đólàđiềukiệntốicầnđểdântộcmìnhcóthểtồntạivàpháttriển.

Tráchtớitráchluirồichungquycũngchỉđitráchngườikhácthìkhôngthểnàocứuđượcdântộc.Dândađỏnóimãilàngườidatrắnggiếthạihọ,họthùhậnđếnxươngtủy,nhưngthùhọthìlàmđượcgì?Phảitựmìnhmạnhlênmới được.Không tự ngoi lên được, trong tương lai có thể cònbị giếtnhiềuhơnnữa.Khôngnêntráchcứoánthánaicả,màphảithấyđượccáisai,khuyếtđiểmcủamìnhthìmớicókhảnăngkhálênđược.

Thínhgiả:Trongquyển"Nhữngcontrùngdậysớm"ônglênánnhữngtiểuthuyếthuyềnảo,khuyênmọingườikhôngnênxem tiểu thuyếtkiếmhiệp.Trênnguyêntắctôihoàntoànđồngývớiông.NhưngNghê-Khuônglạibảo:"ởtrênđờinếukhôngđọctạpvăncủaBáDươngđãlàmộtsựmấtmátlớn,nếukhôngxemđượcchuyệnkiếmhiệpcủaKimDunglạilàmộtsựmấtmátlớnkhácnữa".Khônghiểuôngnghĩgìvềcâunóinày?Vấnđềthứhailànghenói lúcởLụcĐảoôngđọc rấtnhiềusáchvề tướngsố.Tôicho rằng

môntướngsốlàmộtbộphậncủavănhóaTrungQuốcrấtthầnbí,ôngnghĩsao?

Bá Dương : Khi tôi viết quyển sách đó tôi chưa đọc tác phẩm của KimDung,bởivìthờiđótiểuthuyếtcủaKimDungchưaxâmnhậpvàoĐàiLoan(từHồngKông).SaukhiđọcKimDungrồithìkhôngthểđọccácloạitruyệnkiếmhiệpkhác.TôiđọcquaVươngĐộLư,BấtTiêuSinhvàrấtnhiềukiếmhiệp khác.Nhưng sau khi đọcKimDung rồi, thấy chẳng ai sánh kịp.Cáitrìnhđộvăn tự, cảnhý củaKimDungđều cựcgiỏi, thêmnữa tiểu thuyếtkiếmhiệpcủaôngtalưuhànhởnướcngoàinênýnghĩalạicànglớn.Nólàmmọingườisaymê,giúpphổcậphóatiếngTrungQuốc.Ôngtaviếtquảlàhay,bútphápthậttàitình,đúnglàkhôngtiềnkhoánghậu,tôirấtkhâmphục.

Lúcngồi tùtôicũngđãđọcnhiềusáchtướngsố.Vì12nămvừaqua, thờicuộcđổithay,cókhảnăngtôikhôngkiếmđượccáchsinhnhai,địnhrangồilềđườngbốcquẻ.Tôiđọcđượchơnmộtnăm.Sauđócóngườibảo tôi làmộtchínhtrịphạmkhôngđượcphéplàmthầybói,chonêntôicũngbỏluôn.Nóiđếnvậnmệnhthìtôitinlàcó.Cácbạntrẻthườngkhôngtinsốmệnh,tôithờitrẻcũngthế.TăngQuốcPhiêncómộtlầnnóivớiLưuThứThanhrằng:"Đừngtinsách,tinsốmệnh".LưuThứThanhbảo:"Lờinóiđúng,truyềnvạn thế".Đờingườicónhững thứmìnhkhông thểkhốngchế,nếukhôngdùngsốmệnhđểgiảithíchthìdùngcáigìđểgiảithíchđược?Nhữnghiệntượngkhôngthểđiềukhiểnđược,chúngtagọilàvậnmệnh,anhgọilà"bấtvậnmệnh"cũngđược,miễnlàđặtchonómộtcáitên.Tốihômqua,phicơcủaĐàiBắcViễnĐôngHàngKhôngbịnổ.TrướcđótôicóhaydùngphicơtừĐàiBắcđiCaoHùngđểkhámmắt,nhưngbìnhthườngvẫnchỉngồiviếtbàitạitòasoạn"ĐàiLoanthờibáo",cònchủbáolàNgôCơPhúcvàTổngbiêntậpTôĐăngCơrấthayđiđivềvềgiữaCaoHùngvàĐàiBắcbằngphicơ,nênhiệnnaytôirấtlochohọ.Đấychỉlàmộtdẫnchứng.Anhcóthểchophicơbayđược,nhưngkhôngthểlàmchophicơtránhđượcnhữngchuyệnxảyrangoàiýmuốn.

Thínhgiả:Hômnaylàlầnđầutôiđượcgặpôngtạinướcngoàisaunhữngnămôngbịtùđày.Tôicómộtchuyệnnhỏmuốnhỏilàsaubaonămkhổải

ấybâygiờđứngtrướcmọingườiđây,cáitâmtìnhcủaôngnhưthếnào,ôngcógìđểnóivềnhữnggiantruânấy?

BáDương:Tôichorằngriêngtôichẳngcógìthayđổicả.Trongnhàlaocáigìphảikhócthìtôiđãkhóc,lúcphảicườithìtôicũngđãcười.Cóngườibảoởtrongtùthìmặtủmàyê,đólàchưathậtởtù.Nếu10nămmàlúcnàocũngsầunãothìsốngthếnàođược?Lúcđượcvuithìcứvui,đólàcáchnhìncủatôi. Nhất là đời người mà gặp hoạn nạn như tôi, thậm chí nghiêm trọngtưởngcóthểbịtửhình,saubịxử12nămtù.

Mườihainămlàmộtkhoảngthờigianrấtdàichảlúcnàothíchứngđược.Giađìnhlạixảyrabiếncố,nàovợxachồng,chồngxavợ,dùhẹnbiểnthềnonlúcnàyđềuhoàntoànthayđổi.

Ngoàiralạicòntácđộngđếntìnhbèbạn,độtnhiênrấtnhiềubạnđâmrasợtôi.Cónhữngbạn,bìnhthườngcóthểphótháctàisảntínhmạngđược,bâygiờbỗngdưngthayđổihẳn.Cónhữngngườichẳngthânthiếtgìlạinhờvảđược.Chonêntôiquanniệmrằngkhôngthểkháiquáthóavấnđềnàyđược,nótùytheomỗitrườnghợpriêng.

Tôingồitùđượchaithángthìvợtôibỏtôi,chưađượchainămsauthìchínhthứclyhôn.Tôikýgiấylyhôngửichovợtôi,côtahỏicònđồđạccủaanhthìsao?Tôihỏiđồđạcnào?Đồđạctrongnhàvốntấtcảlàcủatôi.Tôibảochocôấytoànquyềnđịnhđoạt,nhữngcáigìthuộcvềtôithìcứvứthếtrađường,vìởĐàiLoantôikhôngcóngườithân,chẳngcóchỗnàođểcấtgiữ.

Tôinghĩđấylàmộttrườnghợpcábiệt,chẳngphảingườiđànbànàocũngnhưvậy.Đànôngcũng thế,cũngcóngười thay lòngđổidạ,nhưngkhôngphảitấtcảđànôngtrongthiênhạnàyđềunhưvậy.

Bạnbèthìcũngchẳngkhácmấy,cóbạnlạisợtôimượntiền,cóngườithìdậuđổbìmleo,chờngườingãxuốnggiếngđểnémđátheo,cóngườichẳngđoáihoàiđếnmìnhnữa,cóngườilạilênánkịchliệt,chỉmuốntôibịxửbắnđichorồi.

Cáinàycũngchỉlàvàitrườnghợpcábiệtvàcũngchỉcódămbangườinàođónhưvậythôi.Vẫncònnhữngngườikhácsẵnsànggiúpđỡmình.Sựthậtlànhưvậy.

Tôi hoàn toàn không cảm thấy bịmấtmát, cómất chăng, đó là nhữngkẻkhôngphảilàbèbạn.

PhầnIi-CácBàiViết

Phôbầybệnhgiànua,lẩmcẩm.CáiTriếthọcbắtđầubằngkínhvàsợ.Chỉtrừ tôi ra.Tại saokhôngcó thểmưu lợi được?.Giữmình là thượng sách.Loàiđộngvậtkhôngbiếtcười.Nướccólễnghĩa.Bacâunói.Cảnướcxếphàng.Rútcuộclàcáinướcgì?(Đámcưới,đámma,quánăn).Chẳngkểthịphi,chỉnóiđếnchínhđạo.PhốTầu,mộtđộngquỷnuốt tươingườiTrungQuốc.NóichuyệnvềngườiTrungQuốcxấuxí.Kiêungạohão.NoigươngTâyphươngnhưngkhônglàmnôlệ.Kỳthịchủngtộc.Lấyhổthẹnlàmvinhdự

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

CáiTriếthọcbắtđầubằngKÍNHvàSợNămnghìnnămvănhóatruyềnthốngcủachúngtalấysựsùngbáilàmnềntảng,làmchocáiquanhệgiữangườivàngườichỉdựatrênsựkínhsợhơnlàtrêntìnhcảmyêuthương.

Viết đến đây thế nào cũng có người gào lên : " Còn cái chữNHÂN củachúngtathìsao?"

NếunóiđếnchữNHÂNphảiphânbiệtrõhaimặt.Mộtmặt lànếubảocóchữnhânthìtấtnhiênlàcó,nhưngchỉcótrongsáchvở,màtrênhànhđộngthìcáithànhtốcủanóquánhỏbé.Sởdĩchúngtahơimộttílàlôicáichữ"nhân"nàyrachỉvìcóthểdễdàngtìmnótrongsáchvởmàkhótìmđượcnótronghànhđộng.Mặtkhác,chữ"nhân"tựahồkhôngphảilà"ái";chữ"ái"tựahồkhôngphảilà"nhân"."Nhân"làphenắmquyền,đốivớithứdânởdướicómộtchúttìnhthươngxótvàthôngcảmnênmớibốthí,banphátchođểtỏramìnhđộlượng,khảngkhái-nhưcôtrôngtrẻđốivớitrẻconởvườntrẻ.

Sựthựclàgiữangườivàngườiđầynhững"cungkính"và"sợsệt".Cónhiềungườivìkínhmàthànhsợ,chẳngkhácnàoconđốivớicha.Cónhiềungườivìsợthànhrakính,giốnggáiđĩđốivớikháchlàngchơi,nhưđạithầnđốivớihoàngđế,tiệndânđốivớiquanlại,tùnhânvớicaingục.

AnhkhôngthấyChuToànTrungtiênsinhlàmcáitiếtmụcgìlúchoàngđếmởquầnthầnđạiyếnsao?(ôngnàymưuphảnmàtênToànTrung-nhưngkhôngtrung-lại là tênvuaban)Anhông ta làChuDục tiênSinhmắng:"Lãotam,màylàmphảnnhưvậykhôngsợdiệttộcà?",làmchomọingườicụthứngbỏravề.Sửsáchlậptứcxưngtụnganhôngtalàđạiđạitrungthần,kỳthậtanhôngtachỉvìsợ"diệttộc"màthôi.Trongchínhsử,cáiloạitiếtmụcnàynhiều lắm.Bấtcứsựkiệnnào,nếu loạibỏcáiphầnsợhãiđi thìnhữngtìnhcảmcònlạichảcóýnghĩagìnữa.

TrongHồngLâuMộng,GiảBảoNgọctiênsinhviếtchoLâmĐạiNgọcnữsĩ:"Tronglòngtôi,ngoàibànội,cha,mẹtôi,thìchỉcòncócôthôi!"Tôibâygiờcũngđãnhiềutuổi,tôinghicâunóinàylàkhôngthật.NóirằngGiảBảoNgọcyêubànội,yêumẹthìkhôngcógìlàgiảtạo,chứnóiyêuôngbốthìtôierằngvấnđềtrởnênrấttotát.Vìcódùngkínhhiểnviđểsoitoànbộtácphẩmcũngkhôngthểtìmthấyđượcmộttývếttíchnàocủacáitìnhyêuđó,màchỉtoànthấysựhãisợ.ChỉnghebốgọilàGiảBảoNgọcđãrụngrờitaychân.Tìnhcảmcủaconđốivớichanhưvậythìnơitiềmthứcchắcphảimongsaochoônggiàanhtachếtphứtđichorồi.

Cái triết học khởi từ kính, sợ làm cho khoảng cách giữa vua và tôi, giữaquanvàdân,càngngàycàngthêmxacách.Cáitônnghiêmcủahoàngđếtấtphải"lêncaođến33thiênđường,đểlợpngóichoNgọcHoàngthượngđế".Còn thần dân thấp hèn tất phải " chết đến 18 từng địa ngục, thay Diêmvươngđàothanđá".

Trên thếgiớinàychưahềcóquốcgianào lạicầnđếncáiphongcáchxuixẻođếnnhưTrungQuốcvậy.

Tríchtừtập"Đậptanhũtương"˜™

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

ChỉtrừtôiraCáitinhtúytrongnghĩadânchủlà"Tôikhôngđượcngoạilệ".Mọingườiđều không được vượt đèn đỏ thì tôi cũng không được.Mọi người khôngđượctùytiệnkhạcnhổthìtôicũngvậy.Mọingườitánthànhphápchếthìtôicũngkhôngthểđòicóđặcquyền.Cáigìđãthànhđịnhchếrồithìtôikhôngđượcpháhoại.

NhưngcáicủaquýnàymộtkhivàođếnTrungQuốcrồi,thìbỗngtrởthành:"Riêngtôilàngoạilệ"(Chỉngãlệngoại).

Tôichốngviệcvượtđènđỏ,nhưngđóchỉlàchốngnhữngngườikhácvượt,cònriêngtôithìthahồ.Tôichốngviệctùytiệnnhổđờm,nhưngchỉđốivớinhữngngườikhácthôi,còntôithìvẫncóthểlàm.Tôitánthànhchuyệnmọingườiđềubìnhđẳngtrướcphápluật,nhưngbảnthântôithìkhôngthểbìnhđẳngnhưnhữngngườikhácđược.Tôi tán thànhviệcxâydựngphápchế,nhưngchỉmongrằngcácanhtuânthủnó,còntôivìthôngminhvàtàitrícaonhưthế,khôngthểnàovàocái tròngđóđược.Tôiđườngđườngmộtđấngnhưvậymàlạikhôngthểlàmộtngoạilệ,lạichịumấtmặtthìsốngcòncógìthúvịnữa.

"Cáimặt"ởđâylàcáigìvậy?

Ngườinướcngoàinghiêncứumãimàvẫnkhônghiểunổinghĩa.Cóngườigiảithíchlà"damặt",ýchỉmuốnchúýđếnbềmặtngoàimàbỏmặckhôngđếmxỉađếnnộidungthựccủanó.Ngườithìgiảithíchlà"cáitônnghiêm",ýmuốnđặtcáihưvinhcủanólêntrênthựcchất.

Riêngphầnmình,tôichorằng"cáimặt"cólẽlàmộtsảnphẩmcủasựsuynhượcthầnkinhvàcủatínhíchkỷđờiđờibềnvững.Vìthầnkinhsuynhượclàmchocái lònggiancàng thêmhưhỏng,nênchỗnàocũngphảiđemcáikiêungạomàbùđắpchocáitựti.

Vìtínhíchkỷquábềnvững,chỉsợkhôngchiếmđượclợithế,nênlúcnàocũngcầu:"đượcriêngmìnhlàngoạilệ".

Cáilòngíchkỷconngườiaicũngcó,khôngnhữngkhôngthểchêtráchlàquá đángmà còn có thể xemnhưmột động lực thúc đẩy choxã hội tiến.Nhưngmộtkhinóvượtquámứcđộlạithànhmộtconbệnhnặng,chỉđángkhiêngđếnnhàxácchờchonótắtthởthôi.

Ôi!Mộtkếhoạch,mộtphươngpháp,mộthộinghị,mộtquyếtsách, thậmchímộtvụkiệncũngchỉđềulàcáicớđểchođámngườithamdựvàonghĩngayrằng:"trongviệcnàymìnhcólợigìkhông?"hoặc"tasẽkiếmchácđượcbaonhiêutiềnđây?",nhờnóta"hưởngđượcnhữngquyềnhànhgì?",tasẽ"cóđượctráchnhiệmlớnhaynhỏ?".

Mộtcâumộtchữ,nhấtcửnhấtđộngđềulòngvòngtrênnhữngthứđó.Bềtrêncũngvậy,cấpdướicũngthế.Cảanhvàtôicũngrứa,mọingườiđềuômlấychúngđếnchếtcũngkhôngbuông.

Tríchtừtập"Đậptanhũtương"

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

Tạisaokhôngthểmưulợiđược?ÔngTônQuangHánchorằng"quanniệmcũ"vàcái"hũtương"têntuykhácnhaumàthậtragiốngnhau.Nhưngtôinghĩhaicáinàytựahồchỉcómộtphầngiốngnhau.Trongquanniệmcũcũngcócáitốt,nhữnghànhđộngcủanócũngcónhữngcáirấtxánlạn.Chỉcócáiquanniệmđầygiòibọcủacáihũtương,chodùnócómớihaycũ,cũngchỉlàrấtsađọa,độcác.

Trongquanniệmcũcònđếnngàynay,người ta coikhinhviệcbuônbán,chorằngbuônbánmộtcáchchínhđángđểkiếmtiềncũnglàmấtthểdiện.Nókhôngphảikhôngdínhdángđếnchuyệnlàmchovănhóađãđivàomộtbướcngoặt.Vìcáivănhóachúngtavốnlàquangminhchínhđạo,nhưngbịcáichínhthểphongkiếnlâudàivàcáchọcpháiNhogiahợplựcxôđẩychorơivàotrongcáihũtươngkia.Banđầucònkêukhóc,nhưngsauthànhgiòibọ rồi thì cũng chẳng kêu được nữa, ngay cả những tiếng rên rỉ rồi cũngthànhyênlặng.

HọcthuyếtcủaôngMạnhKha(MạnhTử)dạyrằng:"Nóiđếnlợimàlàmgì,chỉcónhânnghĩamàthôi!"(Hàtấtviếtlợi,duyhữunhânnghĩanhidĩ).Cáiôngtổsưkhôngnóiđếnlợinày,vìngànvạncongiòitronghũtươngmàlàmracáimặtnạnhânnghĩa,rõràngđãbịbệnhtimlanặng;mặtmũiđãlởloét,nhưngmộtkhiđeomặtnạlênlạihét:"Tấtcảmọingườihãyxemđây,mặttađẹpđấychứ?!"

Ngoàimặtcóvẻtrấntĩnhnhưngtrạngtháitâmlýbêntrongkhôngyênổn,cácnhàNhođốivớithươngnhânđầykhinhthị,đốkỵvàtứcgiận.Hễnóiđếnthươngnhânthìhọlạigọilà"gianthương".

Dĩnhiêngianthươngthìcũngrấtnhiều,màtronggiớiviênchứcnhànướccáiloạisâumọtđócũngchảthiếu,nhưngchưabaogiờngheaigọibọnđólà" gian quan " cả, nhiều lắm cũng chỉ có chữ " tang quan " (quan thamnhũng),mộttừmàtanghethấynhiềuvôcùngtận.

Nhưngnhữngngườibuônbánđànghoàng,hợpphápkiếmđượcíttiền,ănởtươngđốikhámộttítứcthìcóngaynhữngkẻnóngmặtcămthù.Còn"banămlàmtriphủtrongsạch,cóđược10vạnquantiền"(Tamniênthanhtriphủ, thậpvạn tuyếthoangân) thìcáicaoquýkhốnnạnđó lạicó thểchấpnhậnđược,vàmọingườiđềugiơngóntaycáilênbảo:"Giỏithật!"

MộtsinhviênlớpđêmcủaHọcviệnVănhóaTrungQuốckểvớitôivềgiáoviêncủaanhtalàôngPhóTôngMậu.Ôngnàygiảngbàiđượchọcsinhrấtưathích,khôngchỉvìôngnóihaymàcònsâusắcnữa.

Hômđóđểchấmdứtmộthọckỳ,ôngđãđánhphủđầucáiloạihọcthuyếtcủaNhogiathíchlảinhải"chỉvìnghĩamàkhôngvìlợi"(Chínhkỳnghịbấtmưukỳlợi).Ôngkhuyếnkhíchsinhviêncứdùngnhữngphươngthứchợpphápvàchínhđángmàkiếmtiền.Ôngbảo"Mưulợi"khôngphảilàmộtđiềusỉnhục,bànvềlợilộc,tiềnbạckhôngphảilàmộtđiềusỉnhục,tráilạicònlàmộtđiềuvinhquang.

CáikiểunhàNho,mồmkhôngnóiđếnlợi,đếntiềnnhưnglòngdạlạiđầyứnhữngquanniệmquèquặtvềlợitiền,nếukhôngsửađổilạithìxãhội,cuộcsốngkhôngthểnàovươnlênđược.

Người sinhviênkhi thuật lại chuyệnnàygiọngcònđầy tônkínhôngPhóTôngMậu,màtôilúcnghekểchuyệncũngvậy.

Cáidụcvọng tiềmtàng trong lòngngườiTrungQuốccầnphảixóabỏkiakhôngphảimộtsớmmộtchiềucóthểtiêutanđược.Cócâurằng:"Khôngcógìbuồnbằngkhôngbiếtxấuhổ".Thanôi!Vìkhôngbiếtxấuhổnêncáilòngíchkỷvẫnmuônđời.

Còncómộtloạihiệntượng,màkhôngbiếtđộcgiảcóchúýkhông,làngườiTrungQuốchaynóinhânnghĩa,đạođứcởcửamồm.Miệnglưỡithìkhôngaibằng,thôngminhtàitrí,khảnăngphánđoántưởngchừngnhấtthiênhạ.Nhưngvấnđề là trongmuônvạnngườichẳnggặpđượcở lòngaicóchấtchứanhữngthứđó.Chỉcầntrongmuônngườicómộtthìtấtcảnhữngthứmơ hồ vớ vẩn kiamới trở thành sự thật, và làm cho cuộc đời lên hương

được.

Tríchtừtập"Đậptanhũtương"˜™

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViếtGiữmìnhlàthượngsách

Cóôngthánhnói:"Biếtmàkhônglàm,khôngphảibiếtthật"(Trinhibấthành,bấtvichântri).Biếtvàlàmđềuquantrọng,khôngkếthợpđượchaicáiđóvớinhauthìkhôngphảithậtlàbiết.Hiểuđượcđoànkếtlàsứcmạnh,nhưngtronghànhđộnglạikhôngchịuđoànkếtthìcũngchưathểcholàhiểuđược.

Căn bệnh này không hẳn do bản tính của người Trung Quốc, mà vì mọingườiănphảibảcủabọnNhogiahọcphái,rồikhôngtiêuhóađược.ThậtraKhổngTửtrênnguyêntắcđềxướngChủnghĩacánhânhơnlàChủnghĩatậpđoàn.KhổngTửthườnglảinhảidậydỗcácmônđệ,những"ôngthánhbậchai",vềcáigọilà"giáodụcđạichúng".Thậtracáigiáodụcmàôngtanóicũng chẳng khác nào số những hạt trân châu trong các vỏ trai. Phần lớnnhữngđiềudậybảocủaôngchỉnhắmvàogiáodụccánhân,khuyếnkhíchchủnghĩacánhânlàchính.

LýtưởngcủanhàNhocơbảngồmhaiđiều:

Một là làm sao cho đám dân thường cúi mặt, cúp đuôi, không dám ngóngànggìđếnchuyệnchính trị,chuyệnquốcgiađạisự,chỉcònbiết lochogia đình, tài sản riêng, như câu "Người khôn giữmình " (Minh triết bảothân), hoặc " Thức thờimới là người tài giỏi " (Thức thời vụ giả vi tuấnkiệt).Đâylàmộtcáchlàmchosứcđềkhángcủamộtconngườitrênphươngdiệnxãhộicàngngàycàngyếuđi.

Lýtưởngthứhailàcầuxinkẻnắmquyềnnươngtayđốivớidânlànhvôtội,lúcđạplênđầuhọthìđạpnhènhẹmộttí.Nêncóchữ:"Hànhnhânchính",nghĩalàthihànhchínhsáchnhânđạo.

KhổngTửcómộtđoạnvănnóicáchtránhtaihọarấtcaosiêunhưthếnày:

"Nướcbịnguythìkhôngnênvào,nướcbịloạnthìkhôngnênở.Lúcthiênhạcóđạolýthìtaxuấtđầulộdiện,lúckhôngcóthìtaởẩn.Nướccóđạolýmànghèohènlànhục.Nướcvôđạomàphúquýcũnglànhục"(Nguybangbấtnhập,loạnbangbấtcư,thiênhạhữuđạo,tắckiến.Vôđạo,tắcẩn.Banghữuđạo,bầnthảtiện,sỉdã.Bangvôđạo,hànthảquýyên,sỉdã).

Nhữngđiềudạybảonàycủathánhnhânthậtlàthôngminh,rànhmạch:Conngườisốngphảitheochiềugió,nhưhònbitrơn.Chờchongườikhácbìnhthiênhạxongrồithìtanhảyrakiếmmộtchứcquan.Lúcdầusôilửabỏngthì taởnhàđánhgiàycho thật trơn,vàgửivợconđếnnhữngnơian toànnhất.

Đại khái để làm một nhà Nho chính thống - có thể làm hội trưởng HộiKhổngMạnhđược-làkiểunhưvậy.Nghĩalàtìmcáithếlợinhấtđểthíchứng,đểchobảnthânđượcantoàn,"tấmthânnghìnvàngkhôngngồitrongcănnhàsắpđổ"(Thiênkimchitử,tọabấtthùyđường).Nhữngphầntửtríthứcchorằngkhôngbaogiờnênđếngầnmộtnơimàmộtviênngóicóthểrơivàođầu.

Đốivớinhữngthốinátchínhtrị,nhữngđaukhổcủadânlành,mìnhchẳngdính vào làm gì chomệt thân, có nhìn thấy cũng cứ tai ngơmắt lấp choxong. Vì nhìn thấy thường khó tránh khỏi tức giận, tức giận thường khótránhkhỏinóitoánglên,nóitoánglênthườngkhótránhkhỏibịtaivạ.

Thanôi!TrongtoànbộgiáohuấncủanhàNhohầunhưkhôngcógìkhuyếnkhíchconngười suynghĩhayho, rất ít nóiđếnquyền lợi, nghĩavụ, rất ítkhích lệcạnh tranh,màchỉmuốnhọc tròmình, rồi lạihọc tròcủahọc tròmìnhanphậnvớihiện trạngmàungdung tựđắc.Cáigìcũngcó thể làm,miễnlànókhôngđemđếnchomìnhcáigìnguyhiểmcả.

TạisaoKhổngTửítkhenaingoàiNhanHồi-cáianhchànghọctrònghèorớtmùngtơiđó?Ônghếtsứctándươngsựchịuđựngnghèokhổcủaanhhọctrònàymàkhônghềtìmhiểutráchnhiệmcủacáixãhộiđãlàmcho"ôngthánhbậcnhì"nàythànhnghèokhổđếnnhưthế.Lạikhônghềnghĩlàmthếnàođểcảitổcáiquầnthểxãhộiđó,màchỉdươngđôimắtmùquángdạy

đờirằng:"Nghèocũnghạnhphúcđược!".

NếumỗingườiTrungQuốcđềuhạnhphúckiểuđó,quốcgiadântộcchắcchắnphảiquayvềthờikỳđồđámàthôi!

Tríchtừtập"Đậptanhũtương".

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

LoàiđộngvậtkhôngbiếtcườiVàinăm trướccóngườibảodiễnviêncamúadân tộcmặtchẳngbaogiờcười,ôngbầuhơingạcnhiên,nhưng rồi cườiđáp : -Cáimànđógọi là "Cungnữoán",cungnữđươngnhiênmặtmàyphảisầukhổchứ!Nhưngsauđódiễnđếnmàn"Vuigặpgỡ","Sốnglâumuôntuổi"mặtmàycácnàngvẫnủdộtnhưcũ,khônghiểuôngbầukiasẽnóithếnào?

Trướckiatôicũngtừngnghĩrằngcólẽcáigiốngdavàngsinhrakhôngbiếtcười,hoặckhôngthíchcười.NhưngđếnNhậtBảnrồitôimớithấyhọcũngdavàngmàlạibiếtcườimộtcáchhoanhỷ.Ngoàicôláixecười,cáccôgáiđiềukhiểncáithangmáyđơnđiệuvàgiốngcáiquantàikiacũngbiếtcười;bởivậytôimớigiậtmình.ThếlàtôilạiđitìmcáinguyênnhânlàmchomặtngườiTrungQuốckhôngcườiđượcđó.

Có thể100nămnaychiến tranh liênmiên,khócđãquánhiều,giốngđịnhluậtchọnlọctựnhiêncủacácnhàsinhvậthọc,ngườiTrungQuốcchỉbiếthọckhócmàdầnquênmấtcườiđểđốiphóvới thờicuộcđóikhó.BộmặtthiếucườicủangườiTrungQuốclàmộtđedọachosựnghiệpdulịch.CáiảnhhưởngxấunhấtcủanólàtháiđộcủangườiTrungQuốcđốivớingườilạ.TôiđãtừngđikhắpcáctỉnhTrungQuốcvàthấyrằng,ngoàiBắcKinh,khôngcónơinàokhôngcóhiệntượng"bắtnạtngườilạ".

Conngười làmột loạiđộngvậtbiếtcười.Nhưngnhữngcôytá,nhữngcôbánvéxengườiTrungQuốc lại làmộtngoại lệ.Vềviệcnàyhơn10nămnay mọi người đều than vãn nhưng cái bộ phận quản lý xe buýt và nhàthươngquábậnvềviệcăn tiềnđểcó thểchúýđếnnó.Cứxem tìnhhìnhnày,trừphivứttiềnvàomặthọ,thìngaycảôngtrờicũngchẳngcóthểcậymồmhọrachohọcườiđược.

Thựcragươngmặtnhữngcôbánhàngbâygiờhầunhưcũngcókhálênđôichút.Ngaylúcanhbướcvàocửahàng,giốngnhưconmèothấyconchuột

vàoổcủamình,đôimắtnhỏcủacáccônhìnvềphíaanhchứađầynhữngdòxétnhưđốivớimộtđịchthủ.Cáccôbắtđầubằngviệcđánhgiááoquầncủaanh,vànóimộtcâugìđókiểu:"ấy,cáinàyđắtlắmđấy!"Nếuanhhỏi:"Cònthứgìtốthơnnữakhông?"thìsẽđượctrảlời:"Cònđắthơnnữađấy!".

Tôicómộtngườibạn, thờicònhọcĐạihọcNgoạingữ,đếnmộtcửa tiệmbánhàngủy thácnằmtrướcmặtTrungSơnĐườngởĐàiBắc.Anhlấyramộtcáiáolengiátiềntươngđốiđắt,500đồngđểngắmnghía.Ngườichủtiệmsaukhinhìnkỹhuyhiệutrườnghọcởcổáoanhđãnóikhôngdodự:"Lúc nào cậu tốt nghiệp Đại học Ngoại ngữ xong, thành thông dịch viênlươngmỗithángítnhấtlà500đồngcáiđã.Bâygiờcậuphảitiếtkiệmchứ!"Kếtquảđãhoàntoànngoàidựđoáncủaôngta,vìngườibạntôiđãmuacáiáođó.

Khôngcógìkhổtâmchokháchhơncáiviệcsaukhivàoxemmộtvàimẫuhàngtrongtiệmrồicáotừđirakhôngmuagì.Lúcđótừchủtiệmchođếnngườibánhàng,nếukhônglườmnguýtthìcũngthìthầmchửirủanhưvừagặptrộmcướp,tháiđộđềulộrõbênngoàikhônghềgiấudiếm.

Thếmàcóngườibảo:"Cócanhệgìđâu!Bọnhọ thấyngườinướcngoàivàotiệmvẫntươicườiđấychứ!".Nhưngaicũngnhậnthấyrằngsaukhidulịchphát triển, ngườinướcngoàivàonhiều,mộtvàidukháchngoạiquốcnghèocũngbắtđầuxuấthiện,lúcấycáithóicũkialạitrỗidậy.Vàcáchđốixửrồicũngchẳngcógìkhácbiệtgiữangườinướcngoàivàngườibảnxứ.

"Ngồitắc-xicómáytínhtiềnởĐàiLoankhôngcầnchobuốc-boa!",nếucóđiềugìđángquảngcáorùmbengđểkiếmkháchdulịchthìđâylàmột.

Vìvấnđềcổđộngchochuyệnđừngcóhaigiákhácnhauvẫnlàmộtchuyệnkhôngtriểnkhainổi.PhàmhễmuađồgìởĐàiBắc,mọingườiaicũngcóchungmộtnỗi losợgặpphảigiácảtrêntrờidướiđất.Lúctrảtiềnthựcramìnhcóbịlừahaykhông?Cáiđóthậtchỉbiếttrôngcậyvàomayrủi.

Chonêntrướckiatôicóphátminhmộtđịnhluậtthếnày:Đểkhỏibịhớ,lúc

cóýđịnhmuatôibắtđầubằngcáchtrảmộtcáigiácơbảnthậtthấp,màtôinghĩvớigiáđóhọkhôngthểnàochịubán.Nhưngkếtquảlạivẫnkhôngnhưtôimongđợi.

Hômtrướctôiđitìmmuamộtva-lida,thấymộtcáiđềgiá300đồng,tôichorằngnóchỉđáng150 làcùng, chỉ cóđiềucáihìnhdạngcủanó tôikhôngthíchlắmnênchỉtrảchocólệlà70đồng.Cứtưởngnghecáigiáấy,ngườibánhàngphảiđitựtửchứlàmsaobánđược,khôngngờanhtahốihảbảo:"Đượcrồi,ônglấyđi!".

Ôithôi!khôngbiếtlàmsaomànóichođượcvềcáithiệnývàlòngthànhkhẩncủangườiTrungQuốcđốivớinhữngkháchlạ.Conđườngdulịchđâuphảichỉđểdulịchmàcònlàconđườngđểhọclàmngườinữa.

Tríchtừtập"Conlợnđẹp"˜™

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

NướccólễnghĩaTrìnhđộgiáodụccủamộtcánhâncùngphẩmchấtcủacảdântộchoàntoànthểhiệnraquanhữngtiếpxúcgiaotếbềmặtcủaxãhội.Cácvịchắcnhớtácphẩmtênlà"Kínhhoaduyên"(Truyệnhoatronggương).ĐườngNgaođến"Nướcquântử",địnhnghĩanướclễnghĩanàolà"thánhnhântruyềnlại","dùnglễnhạcđểgiáohóa",v.v...Kỳthựcchẳngquaôngchỉcăncứtrêncáiviệctrẻconvàngườigiàcóbịlừakhiđimuabánhaykhông."Nướcquântử" lànơihọkhôngbị lừa,vàmỗilầngặpmộtnướcnhưvậyônglạiquỳxuốngvái.

ởMỹ, chuyện người già và trẻ con không bị lừa gần như làmột chuyệnđươngnhiên.Vìkhôngnhữnggiátiềnđềuđượcquyđịnhmàtháiđộphụcvụcũngkhôngcóchỗchê.LúcchúngtôiởLasVegasvợtôicóđếnmộtcửahiệunhỏtìmmuamộtcáiáokhách[mộtloạiáocánhdầyvàdài- jacket].Trong tiệmcómột cái đềgiá là 12đô.Tiềnđã trả xong, chỉ còn chờgóihàng,lúcấyvợtôimớichợtthấydướicánhtayáobênphảihìnhnhưcómộtvếtđenbébằnghạtgạo,liềnnói:"áidà,cáigìthếnày?"

Bàgiàbánhàngcầmlênxemrấtkỹ,vànóinhưxinlỗi:"Thựcravếtbẩnnàycóthểgiặtsạch,nhưngcũngcóthểkhông.Nếubàvẫnđồngýmua,tôiđihỏichủtiệmxemcóthểbớtđượcít tiềnkhông?"Nóixonglậtđậtlênlầu,rồilạilậtđậtchạyxuốngbảocóthểbớtchovợtôi2đôla.Nghevợtôikểlạichuyệnnàytôihơichoángváng.

Vốnbịngườibánhàngngượcđãiđãthànhthóiquen,bâygiờnhưbỗngcómộtngọngióxuânđến làmrơimưaxuống, tôi thật tìnhchỉmuốnđếnmàhônvàomồmbàbánhàngấymộtcái.

NếuchuyệnnàymàxảyraởĐàiBắchayHồngKông,cólẽnósẽlàmộttiếtmụcđấusúnggiữacảnhsátvàăncướp.Nhấtđịnhsẽầmĩlênnhưkiểunày:nếubàkháchchếttiệtkiadámcảganbớilôngtìmvết,ngườibánhàngtất

phảiphùngmangtrợnmásấnsổngay:

"Cáigì?Nóithếnào?Đenà?Buồncườithật!Bộngườitakhôngcómắthaysao?Dùcóđennữađimàởdướináchthìcóhềhấngì.Chẳnglẽlúcnàocũngcứdơnáchlênchongườitaxemà?

Muốn bớimóc thì cứ nói thẳng ra.Ngườimua cũng còn khối kẻ thật thàchán!Bâygiờđãngảgiárồicònđịnhtrảhànglạiđấychắc?Giảmgiáà?Giờimàhiểuđược!Lầnsaucóđimuahàngthìcứphảiđếmtrướchầubaođi cáiđã.Tiềnkhôngcómàcứ làmbộnhư tađâygiầu lắm!Cáigì?Cònkhôngđúngấyà?

Người ta làconngườicủamộtnước lễnghĩa,vănhóa truyền thống5.000năm,đốivớikháchnhưđốivớikẻvềnhà,chẳnglẽkhôngthấyđượcđiềuấyhaysaomàcònlậubàlậubậunhưkiểubịngườitalừamìnhđấy!

Cửahàngcủangườitatothếnàymàcứtrôngmongvàomấyđồngxucủacácngườithìcómàchếtđói!Mấycáiđồngoạiquốcnhàquê,vănhóanôngchoẹt.Chẳngbõcôngchongườitađikêucảnhsát.

Cứnóihuỵchtoẹtra!Muakhôngnổichứgì?Thôi!Quênđi!Đưađây!".

LasVegaslàmộtthànhphốcờbạc;99%ngườiđếnđấylàdukháchvà99%trongsốnàycólẽchỉđếnđâythămmộthailầntrongđờihọ.Nếunhữngkẻbánhàngởđâymuốnlừakháchthìhọhoàntoànchẳngphảilongạigìđếnhậuquảcủanócả.

ThếmàhọvẫncứchẳngkhácgìnhưnhữngnơikháctrênđấtMỹ,rấtthânthiếtvàđứngđắn.

Tríchtừ"Dẫmlênđuôinó"

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

BacâunóiCái lúngtúnglớnnhấtcủangườiTrungQuốckhimớiđếnMỹlàgặpquánhiều loại lễnghiphức tạpcủangườiMỹ.Ngoàiđườngnhỡvô tìnhchạmvaivàomộtngườikhác,dùchạmthậtnhẹcơhồnhưkhôngchắccóchạmkhông,làngườikiađềunói:"Xinlỗi!"Nếunhưđụngthật,dathịtđôibênđềucảmthấy,thìcáicâuxinlỗiấysẽrấtlàaioán.Cònnếuđụngmạnhvàonhaumộtcáirầmthìcáicâuxinlỗinàysẽtrởthànhliênhồi,liênthanhkhómàchốngđỡđược.

TạiTrungQuốcnếuhaingườiđụngnhautrênđườngthìlạihoàntoànkhác.Phảnứngcủađôibênsẽnhanhnhưchớp,mắtlonglên,trợntrừngnhìnnhaunhưsắpbiểudiễnmộtmànnhẩycao.Câuđầutiêndùngđểnóivớinhausẽlàkiểu:"Mắtmùà?"Đốithủcũnglậptứcnhảycỡnlênphảncông:"áidà!Aimàcốý!Điđụngvàongườitamàlạicònkhôngbiếtđiều!"Ngườikialạigâncổ to tiếnghơn:"Đụngvàongười tamà lạicòngiàmồm,khôngbiếtđượcgiáodụckiểugì?"Đốithủmồmcũngkhôngkém:"Đụngvàothìđãchết chưa?Chắcmuốnngười ta quỳxuống lậymình chắc ?Bảongười tađụngmìnhà?Thếmìnhlạikhôngđụngvàongườikhácđấy?Chínhmìnhđiđụngvàongườitamàlạicònmuốnđổvấychongười!".Sựtìnhđếnđây,ngườicóvẻyếuthếhơnsẽbỏđi,mồmlẩmbẩmchửirủa,trongkhiđócáingườicóvẻcứngmạnhhơndơchânmúatay,giọngđiệuđedọakhiếnchocảđámđôngkéonhauđếnnhưthểsắpxemmộtđámđánhlộn.

Nếuđộcgiảchúý,từlúcđụngnhauchođếnlúcrãđám,chúngtakhônghềngheđượcmộtcâu"xinlỗi".Cáimôn"đếnchếtcũngkhôngnhậnlỗi"rấttinhthôngnàycủangườiTrungQuốcbiểuhiệnkháđầyđủtrongcáichuyệnvavàonhautrênđường.NgườiTrungQuốcđãmấtkhảnăngnói"xinlỗi!".Họđềugiốngnhưnhữnghỏatiễnphunlửa,chỉcócáidũngkhídựatrênsứclựcđểhơnthuavớinhaumàthôi.

Một trongnhữngđặc trưngcủavănminhTâyphươnglà thừanhậnvà tôntrọngsựtồntạicủangườikhác,chonênhọluônluônđểý,cẩnthậntrongviệcbiểulộsựtôntrọngđó.Ngườitadẫmlênchânmình,cốnhiên"Xinlỗi!".Thựcrachưadẫmmàchỉsuýtdẫmlênthôi,cũng"Xinlỗi!".Homộttiếng,cốnhiên là"Xin lỗi!".Hắtxìhơimột tiếngnhỏcũng"Xin lỗi!".Đanglúcnóichuyệnmàcầnđitiểutiện,cốnhiên"Xinlỗi!".Đangngồiănmànhàbếpbịcháyphảiđidậplửa,cũng"Xinlỗi!"

Dukháchvẫnthườngthấycảnhkhianhđangloayhoaychụpảnh,cóngườivôýđivàogiữa,cũngvộivàng"Xinlỗi!".HầunhưtấtcảnhữngngườiTâyphươngkhihọthấyanhdơmáyảnhlênđềudừngbướclạingay,đứngcười,vàchờanhchụpảnhxongmớitiếptụcđi.NếungườichụpảnhlàđồngbàoTrungQuốc,họsẽchẳngcóphảnứnggìkhianhtránhchỗchohọchụp.NhưngnếungườichụpảnhlàngườiTâyphươngmàanhlàmnhưvậythìhọnếukhôngnói"xinlỗi"thìcũng"cảmơnôngnhiều".

"Cảmơn"và"Xinlỗi"đốivớitôirấtđángsợ.Cảhaithứcùngghêgớmnhưnhau. ở trên thế giới này khônghiểu sao người ta lại có thể lãngphínướcbọtchohaicáicâunàynhiềuđếnnhưthế.Tôivốnlàngườitinhthôngthậpbátbanvõnghệ,tưởngcóthểtránhthoátđượcsựbaovâycủahaicáicâunàykhiđếnMỹ,nhưngkhôngngờlạikhóđếnthế.Tôicàngcốtránhthìhọlạicàngnói"cảmơnông".

Anhchờchohọchụpảnhxongmớiđiqua,họcốnhiên"cảmơn"anh.Lúcđimuađồ,đưataylấyhànghọcũngnói"cảmơn"vớingườibánhàng.TạiTrungQuốc,mộtkháchhàngchẳngbaogiờnóicảmơnđãđành,nhưngnếungườibánhàngmànóicảmơnchắccái trầnnhà thểnàocũngphảisậpvìcảmđộng.

ĐếnngânhàngMỹrúttiền,cácbàngồikétđưatiềnchoanhcũngcảmơn.(Anhcứthửcáiviệcnàyởcácngânhàngcủachúngtaxem,chắcchắnanhsẽlậptứctươngtưTâyphươngngay).Nếuanhvượtquátốcđộhoặcrẽởchỗcấmrẽ,cảnhsátđưagiấyphạtchoanhlạicũngnóicảmơn.Mộtngườibạn tôi,ôngChuQuangKhải,chở tôiđiđỗxe ;đếncổngmộtbãiđậuxephảitrảtiền,lúccầmvéôngcũnglại"cảmơn".Tôithắcmắc:"Này,sao

anhđãtrảtiềnđànghoàngchứôngtacóđểchoanhđậukhôngmấttiềnđâumàlạicònphảicảmơn?"Anhtanghĩmộtlúclâurồicũngkhônghiểulýdotạisao.Nhưngđếnlầnthứhaianhlạicũngvẫn"cảmơnông"làmtôitứcmuốnchết.

Nhưngcái"cảmơnông"sâuđậmnhấtđốivớimộtngườigiàđầunhưtôivẫn là trườnghợpcủacáicửa tựđộng.Lúcđiquacái thứcửacó lòxo tựđộng này tôi thường cứ buông tay cho nó tự đóng lại. Sau khi đếnMỹ,đươngnhiênvẫncứlàmnhưvậy.Bạnbènhiềulầnkhuyêncan:

"ởđâylàcáinướcmanrợ,anhđừngđemthứvănhóatruyềnthống5.000năm qua đây nhé. Khi nào đi qua cửa anh nhớ nhìn xem đằng sau có aikhôngtrướckhitừtừbuôngcửara".

Buồncườithật,tôiquaMỹđểdulịchchứcóphảiđểlàmthằnggáccửachongườikhácđâu.Tôiđãtừngđiquanhiềucửatựđộnghơnanhtatưởng,cầngìđểchoanhtaphảidậytôinhưvậy.Nhưngrồitớimộtngày,tôiđãhiểucáichuyệnanhmuốnnóiđó.

Lầnấy,saukhiđiquacửatôiđãbuôngcáicánhcửacólòxomạnhấychonótungranhưtôivẫnthườnglàm.Saulưngtôibỗngcómộttiếngkêulớncủamộtônggiàdatrắng.Bạntôivàtôibấncảngườilêncơhồmuốnquỳxuốngmàxinthalỗi(Thựcratôimuốntìmđườngrútluimộtcáchêmthắm,nhưngnhữngngườinghe tiếngkêuvộiđếncứuônggiànhiềuquá làmtôikhôngchuồnđược).

Cũngthậtmaylàcánhcửađậpkhônglàmchấnthươnggìđầuócôngcụcả.Ôngcụnhìnmặtmũivàcáchănmặccủachúngtôi,chắcđoánrằngđâylànhữngnhânvậtquan trọngcủacáibộ lạcăn thịtngườiởTânGhi-nê,nêncũngchẳngthèmlýđếnnữa.

Sauchuyệnnàyngườibạnmớibảo tôi :"Dùanhcóchưabaogiờanhănthịt lợn thì cũng phải xem qua cách lợn chạy, cứ bắt chước người Tâyphươngmàlàm,đólàconđườngyêunướcchânchínhđấy!"

Trờiơi!thìrangườiTâyphươngmỗikhiđiquacửađềudừngchângiữcửa,chờchonhữngkháchđisaunốiđuôinhauđivàotrướcmình.Hoặcítnhấtthìcũngquaylạigiữcửachođếnkhingườiđisautiếpđượccửarồi,mớitừtừbỏtayra.

Đúnglàđimộtđànghọcmộtsàngkhôn.Bâygiờcáiviệcgiữcửanàytôiđãthuộcnhưcháo.Vàtừđấytrởđitôiliêntụcngheđượctừcửamiệngnhữngônggià,bàgiàMỹcáicâu"cảmơnông"sướngcảlỗtai.

Lúc quay lại Đài Loan tôi vẫn quen thói " tôn sùng " Tây phương này.Nhưngchỉđượcbahômthìlạivẫnchứngnàotậtnấy.Màcáiđókhôngphảivìýchícủatôiyếuđuối,nhưngvìmỗilầndừnglạicungkínhgiữcửa,thìcáiôngbạndavàngởđằngsaunhìntôinhưthểmồmanhtađangngậmcứtkhô,khôngthểnàongheđượcmộtthanhâmgìgiốngnhưtiếng"cảmơn"từnócả.Tôibèncứthảchocửanótungranhưthóiquencũ,mặckệmẹchonóđậpvàomặtaithìvào,cóđậpchếtcũngđược!

TôinghirằngđểcóthểmóctrongmồmmộtngườiTrungQuốcracáicâu"cảmơnông"erằngnếukhôngdùngđếncáicàocỏnămrăngcủaôngbạnTrưBátGiớicủachúngtathìkhôngthểđược.

Thậtracáicâu"cảmơn"vàcáicâu"xinlỗi"củangườiMỹcũnggiốngnhau.Chúngđãtrởthànhmộtbộphậncủađờisốngdânchủ,từđứabévừahọcnói,mẹnóchùiđítchonó,nócũngbiếtnóicảmơn.Cáiđólàmchonóhơicókhuynhhướng"lạmphát".

CácngườichắcđãtừngxemcảnhăncướpnhàbăngởMỹ.Mộtngườivạmvỡ,taycầmsúnglục,bắtngườiđànbàngồiởquầynhétđầytiềnvàotrongbịrồingảmũchào:"Cảmơnbà!"Sauđómớirútlui.Theotôi,thàcứlạmphátnhưthếnàyvẫncònhơnlàbịcứtkhôlàmtắchọngmàchết.

Điềucầnphảinóirõhơntýnữavề"xinlỗi"và"cảmơn"làlúcnàochúngcũngđiliềnvớimộtnụcười,vàcóthểdẫnđếnmộtcâunhưkiểu:"Tôicóthểgiúpđỡđượcgìkhông?"

Tôilàmộtngườingầnnàytuổiđầu,sinhraởlụcđịa,hiệnsốngởĐàiLoan,từ thâm sơn cùng cốc đến chốn thị thành, từ thôn làng đến đại học Tâyphương,từtiếngđọcêachođếnthanhâmnhưsấmđộng,tiếng"xinlỗi"và"cảmơn"dùhiếmhoinhưlôngphượng,sừnglânnhưngtôicũngđãtừngnghequa.Chỉcócâu"Tôicóthểgiúpđỡđượcgìkhông?"làchưabaogiờtôiđượcnghetừmộtlỗmồmngườiTrungQuốcnàocả.ởMỹ,nhữngngàybìnhthườngchúngtôiđượcbạnbèđánhxeđưađón,oaiphonglẫmliệtvênhvênhváováo.NhưngcómộtlầntôivàvợtôingồitầuđiệnngầmđitừkhusangtrọngTânOa-xinh-tơntớiXpơ-ring-phiu(Springfield).Xpơ-ring-phiulàbếntầuđiệncuối,từđóchúngtôiphảilấytắc-xiđiđếnnhàngườibạnmờichúngtôiăncơm.

ởMỹ,lượngxetắc-xinếusosánhvớitiềnởtrongtúitôilúcđóchắccòníthơnnữa.Chúngtôithấymặttrờisắplặn,vộivàngđônđáochạyđôngchạytâynhưhaiconchó lạcnhà.MộtngườiMỹ trẻnhìn thấychúng tôicuốngquýt mới đến trước mặt hỏi han: " Tôi có thể giúp được gì cho ông bàkhông?""Thếmàcònhỏi-tôithầmnghĩ-đúnglàmộtthằngngốc!"

Anh tabènbỏcáicặpxuống,đứngởgiữađường,mắtnhìnbốnhướng tainghe támphương,cuốicùngchặn lạiđượcmộtchiếcxe.Có lẽông láixetắc-xiđang trênđườngvềnhà ăn cơm tối nênkhôngmuốnđi, anh tabènphụctạicửakínhrấtlâu,nóimãi,sauđóngoắcchúngtôilạiđểlênxe.Đếnlúcchúngtôivừahoànhồnđịnhhỏihantênhọthìanhtađãbỏđirồi.

Thậttìnhnếukhôngcóanhtarataygiúpđỡhômấy,thìcứcáiđàđóchúngtôichỉcónướcngủđêmtạinhàgaxeđiệnngầmmàthôi.

Tríchtừ"Dẫmlênđuôinó"˜™

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViếtCảnướcxếphàng

NgườiMỹlàmộtloạingườithíchgiúpđỡngườikhác.Cáicâu"Tôicóthểgiúpđỡgìđượckhông?"hoàntoànkhôngphảilàmộtcâunóiđưađẩyxãgiao.TrừởNewYorkvàvàithànhphốbếncảngkhác,chỉcầnanhtỏrabốirối,lạclõngmộttýlàynhưrằngcóngườiđếnhỏianhcâuđó.Nếuanhtrảlờikiểuđểu:"Đúngrồi,tôiđangcầngiúpđỡđây,anhcóthểchotôimượn5tỷđô-latrongvòng20nămkhông?"thìchắcchắnlàkhôngđược.Nhưngnếu anh chỉ lạc đường thì họ sẽ không quản ngạimà chỉ bảo cho anh kỹcàng.NếuchẳngmaytiếngAnhcủaanhcũngcỡtôi,nghĩalàsaukhinóihếtnướcmiếngcũngchẳngaihiểugìthìhọsẽchạyđôngchạytâylochoanhnhưthểanhlàmộtvươngtôncôngtửmàhọchỉlàkẻhầungườihạvậy.

TrướckhiđiMỹvợ tôibị thươngở lưngvẫnchưa lành, lúcđiphảimangtheomộtcáigiáđỡlưngđanbằngmây.CáigiánàyđãdùngởĐàiLoannửanămnaynhưngkhônghềlàmaichúýcả.ChỉkhiđếnMỹrồimớithấyhiệuquảghêgớmcủanó.BấtkỳnơinàođềucónhữngngườiMỹlớntuổilolắngchocáilưngcủanhàtôi,nhưthểkhôngbiếtnócóthểgẫyralàmhailúcnàokhôngbiết.Trênmáybay,xehỏa,lúcnhàtôiđứnglênhaychỉrướnmìnhlàcóngườiđếnbêntươicườihỏi:"Tôicóthểgiúpgìchobàđượckhông?"Dĩnhiênlàkhôngđược,vìnhàtôimuốnđinhàxí,màcáiviệcnàyđâugiámnhờaigiúp.Chỉtộivợtôicứphảicốgắngnhịnvìsợmìnhtỏrakhôngbiếtđiềuvớinhữngngườimuốngiúpđỡmình.

CáiquanhệgiữanhữngngườiTrungQuốcvớinhaukhônghềcócáikiểunày,màhoàn toànngược lại.Nhữngngười sẵn sànggiúpđỡkẻkhácvẫnđượcgọimộtcáchvănhoalà"kẻhiếusự".Nếugiữađườngthấychuyệnbấtbìnhmàrataythìnhấtđịnhbịgọilà"thíchlochuyệnkhôngđâu".Dĩnhiênnhữnghànhđộngđirangoàicáilềthóinàyđềubịxemlàhànhvicóẩnýnàođó.BởivìnếunhưởĐàiBắcgiảsửanhcógụcxuốngthượngthổhạtả,tôicóthểcávớianhmộtquantiềnrằngkhôngaiđỡanhdậy.

Mộtnămtrướctôiđixemxi-nêởĐàiBắcvớimộtngườibạnMỹ.Đangxemdởphimbỗngcómộtôngcụtựnhiêntừghếngãxuốngsùibọtmép.Mộtlúcsauhainhânviênrạphátđếnkhiêngôngấyđi,chắclàđemvàonhàthương.Nhưngkhôngngờkhihếtphimchúngtôiđiramớithấyôngcụvẫnnguyênhìnhnguyêndạngbịvứtnằmlănlócbêncửaravàotrênnềnđấtđầybùn.Ôngcụnằmđóchẳngkhácgìngườimộtbộlạcbánkhainàođóvừabịmộtbộlạckhácbắtvềchứchảcóvẻgìlà"concháucủarồngthiêng"cả.

Lànsóngngườicứcuồncuộnđiqua,khôngmộtaidừngchânxemsựthểthếnào.NgườibạnMỹcủatôicảkinhthốtlên:"NgườiTrungQuốccũnggầnnhưdânNewYork,thậtlãnhđạmvôtình!"

ÔngtakhôngnóilãnhđạmvôtìnhnhưngườiMỹ,đólàcáichỗkhônkhéocủaôngta,màlạinói"gầnnhư"đểtránhchạmvàolòngyêunướccủatôi.Nếukhông,tôicóthểchorằngôngtachâmbiếm,muốn"chiarẽtìnhcảmgiữachínhphủvànhândân".

Ông ta lại đưaNewYork ra để so sánh, vì đây là đại bản doanh của dângianghồ tứ chiếng từmọi nước tới, vẫn chưahềquênnguồngốc củahọ.NgaycảngườiMỹkhinóiđếnNewYorkcũngquyếtkhôngnhậnđấylàmộtthànhphốcủahọ.

SinhralàmngườiTrungQuốc,ởtrênđấtTrungQuốcmàmuốngiúpngườikháckhôngphảilàmộtviệcdễdàng.Tôiđãnóitrắngvấnđềnàyratrongquyển"Ngãvàohũtương"rồi.Mộtngườikhôngcónhữngtưtưởngvàtìnhcảmcaoquýthìvĩnhviễnkhôngthểtinmàcũngkhôngthểhiểuđượctạisaongườikháccóthểcóđượcnhữngthứđó."Nhữngđứahiếusự","Nhữngkẻđiloviệckhôngđâu","cóẩnýgìđó"lànhữngmũitênđộclúcnàocũnggiươngsẵnđểbắnngaylậptứcvàongườicóýđịnhmuốngiúpmình.

Mộtbuổi tốimưa,mộtngườiquen tôi làmnghề lái tắc-xi,ôngDươngHyPhong,đãđónlênxemộtcôgáiướtnhưchuộtlộtđangrunlêncầmcập.Sẵncóbộquầnáoấmcủavợôngvừalấytừtiệmgiặtvề,ôngđềnghị:"Nàycô!Côcóthểcởiquầnáoướtrathayrồilúcđếnnhàtrảlạichotôicũngđược!".Côgáingheôngtanóiđếnchuyệncởiquầnáo,lậptứcmắttrợntrừng,nói

nhưhét:"Đồdâmdục!Màymuốntaokêucảnhsátkhông?"Ôngbạntôitứcđếnnỗirủathầmchonóbịcảmmạosưngphổiđichorồi.

Mộtngườibạnkháccủatôilànhàgiáo,mộthômtrênxebuýtthấymộtphụnữ(xinlỗilạilàmộtphụnữ)cầmmộtcáidùcánđãrơirasắpbịngườitadẫmlên.Anhvộivàngnhặtlênchenrađếntậnsauxeđưachocôta.Nhờtrời,cônàylàngườitươngđốicóvănhóanênkhônggọiôngbạntôilà"Đồdâmdục",nhưngcũngkhônghềcómộttiếng"cảmơn",chỉdươngđôimắtếchlênnhìn,mồmcâmnhưhến.

Thanôi!NgườiTrungQuốcchúngtatựahồnhưdừnglạiởgiaiđoạntiếnhóacủangườirừng,ănlôngởlỗ,trênngườilúcnàocũngkhoácmộtcáiáogiápnhưmộtconnhím,chỉđểlộđôimắtđầyghẻlạnhvànghingờ,lúcnàocũngdáodácnhìnnhưthểtâmhồnkhônghềđượcyênổn.

Tôi xin trở lại vấn đề cái giá đỡ lưng của nhà tôi.Cái công dụng của nókhôngchỉởchỗgiúpchonhàtôigặpđượcbaonhiêusựgiúpđỡcủanhữngngườiMỹởkhắpmọinơichúngtôiđặtchânđến,màcòntránhchonhàtôiviệcxếphàng.

Tôivẫnchorằngxếphànglàmộtcáithướcđovănminhcủanhânloại,vàcứxemcáitrậttựxếphàngởmộtnướccũngcóthểbiếtđượctrìnhđộvănminhcủanướcđó.

TôichỉmớiởbênMỹcóhaithángmàđãmuốnđềnghị:thayvìgọi"HợpchủngquốcMỹ"thìnêngọilà"NướcMỹxếphàng".VìởMỹtệxếphàngkhôngnhữngtrởthànhquámức,màcòntrởthànhmộttainạnnữa.

KhôngthểnàokhôngthấytộinghiệpchonhữngngườiMỹdađen,datrắng,lãngphíkhôngbiếtbaonhiêu thìgiờquýbáuvàoviệcnày.Lênmáybaycũngxếphàng.Xuốngmáybaycũngxếphàng.Muatemcũngxếphàng.Trảtiền,rúttiềncũngxếphàng.Lênxebuýtcũngxếphàng.Đinhàxícũngxếphàng.Vàtệhơnnữalàđếntiệmăncũngphảixếphàng.

Khôngphảinóidócchứthậttìnhtôicoiviệcxếphàngnàychẳngracáiquái

gì.Màkhôngphải chỉ cómình tôinhưng tất cảnhữngngườiTrungQuốckháccũngvậy.

Tuynhiên,phảinóirằngxếphàngởMỹvàởTrungQuốcnộidungvàhìnhthứcđềurấtkhácnhau.CũnggiốngkiểucáichỗquađườngdànhriêngchobộhànhởMỹvàởTrungQuốcvậy.ởTrungQuốcxếphàngchỉlàmộtloạihọcthuyết,ởMỹxếphànglàmộtthứsinhhoạt.

KiểuxếphàngởĐàiBắccóthểxemnhưxếphàngmộtnửa.Vìlúcxếphàngđểlênxethìxemcũngravẻđấy,nhưngkhixevừađếnthìmọingườilạiùaramặcsứctranhdành,mạnhđượcyếuthua.Trongchỗtrờilongđấtlởđó,cácnhânvậtanhhùngmởđườngmáu,trèocảlênđầulêncổngườikhácđểchiếmmộtchỗngồitrướcmọingười.Đámtànbinhgồmnhữngngườigià,kẻyếuthìđầubùtócrối,chânnamđáchânxiêu,thấtthathấtthểulênxemàkhônghiểulúcnãymìnhvừakhổcôngxếphàngđểlàmgì.Đểcướpmộtchỗngồihoặcvìsợkhôngchenđượclênxechomộtđoạnđườngdàithìcònhiểuđược,đằngnàyđốivớixehỏa,xeca,chỗđãcóđánhsố,khôngthểnàobayđimấtđược,cũngkhông thể sợđítngườikhácdínhvàochỗcủamìnhđãmua,thếmàkhônghiểusaongườiTrungQuốcvẫncònphảirasứcchenlấn?

NgườiMỹcóvẻnhưbiếtrằngcònsốnglàcònphảixếphàng,nêntháiđộhọrấtthanhthảntrongkhilàmviệcđó.NgườiTrungQuốcvìquáđông,khixếphàngthườngcứxítlạinhau,mũingườinàyđụnggáyngườikia,nhìntừxacứgiốngnhưcácchiếnhữurất thânmật,ômấpnhaukiểu"áochạmvàonhau nghe hổn hển, dạt dào ngọc ấm thấy thịt da " (Lũ y tương tiếp vănsuyễntức,mãnhoàinoãnngọckiếncơphu).CònngườiMỹkhixếphàngcóvẻthờơ,thưathớt,gặpchỗcửaxeravàohoặcđườngđilốilại,thìhàngcóthểđứtratrôngquangcảnhrấtthêlương,ngườinhìnthấykhôngthểkhônglochovậnmệnhnướcMỹ.

LúcởNewYork,tôiđivớimộtngườibạnđếnrúttiềnởmộtngânhàngnổitiếngđôngkhách.TôithầmnghĩanhnàynghetiếngtôiởĐàiBắccónghệthuậtchenlấnxebuýtrấtcaocườngchắcmuốntôibiểudiễnmộtmànchongườiMỹxemđây.Khiđếncửa,tôiđãthấymộthàngdàiphíangoài,nhưng

trướcmỗiquầylạichỉcómộtngườiđangđứngnóichuyệnxìxồ.Tôimừngquá,vộivàngláchđếnđứngsaulưngmộtngườiởmộttrongnhữngquầyđó.Không ngờ anh bạn tôi liền tóm cổ tôi lôi ra như lôi một thằng kẻ cắp.Khôngnhữngkhôngxinlỗivìcáihànhvilỗmãngđó,anhbạntôicònnóimộtcáchkhóchịu:"Ôngbạn,ônglàmkiểugìvậy?"Tôigượnggạođáp:"Làmgìđâu?Tôixếphàngmà!Từlúcđếnnướcanhđếngiờhởmộttýlàbịxétnét,bộxếphàngcũnglàphạmphápà?"Anhtađáp:"Chẳngphảilàtráiluật,nhưngtráiquytắc".

Thìratrướckhiphóngđượcđếnmỗiquầy,mọingườiphảibắtđầuxếphàngởcáihàngphíabênngoàicáiđã.Giốngnhưkhixéthộchiếuởphitrường,chưađượcgọi đến thì khôngđược tiến lên.Mà cái hàngkia đếm ra cũngphảiđếnnămsáumươingườiđangchờđến lượtmìnhđểđiđếncácquầykhiđượcgọi.

Ôi!NướcMỹ!Từ lậpquốcđếngiờchưađượcbao lâumàcácquy tắc lạiquánhiều!Lễnghiphiềnphứckiểuđókhônghiểurồicóảnhhưởngđếnsĩkhí,dântâmkhông?

Cònmộtđiềuđángsợnhấtlàtrướccáicửahàngănlớnnhỏcũngphảixếphàng,điềunàyquảlàvượtlêntrêncáiphạmtrùhọcvấnvĩđạicủatôi.TừthờiBànCổkhaithiênlậpđịađếngiờchưabaogiờngườiTrungQuốcnghenóiđếnviệccũngphảixếphàngởcửahàngăncả.

ởSanFranciscocólầnchúngtôiđếnmộttiệmcơm,tôiđangđịnhxôngvàotìm chỗ ngồi thì vợ tôi kéo giật ngược lại. Hóa ra ngay cả khi không cóngườichờ,kháchvẫncứphảiđứngđóđợiđểngườiphụcvụdẫnvào.Nếukhôngcóngườiradẫnchắccũngphảiđứngtạichỗmàchếtđóimất!

CáiấntượngmạnhnhấtđốivớitôilàđêmởgầnthunglũngGrandCanyon(Gờ-ran-đơ Ca-nhi-on) tại Colorado (Cô-lô-ra-đô) trong một quán ăn nhỏmớimở.Vìđãkhôngphảidễgì tìmđượcnómàcáiquánnày lạiđặcbiệtchocáiânhuệlớnlàmiễnxếphàng.Nhưngkháchvẫnphảiđăngkýtênhọtạiquầytrước,rồiđứngchờgọitên.Nênlúcbàphụcvụxuấthiện,mọiconmắtmongđợiđềuđổdồnvềphíađó,chẳngkhácnàoĐứcMẹĐồngTrinh

đạitừđạibicứukhổcứunạn.Lờivàngngọccủabàtacấtlêngọitênnàytênnọ,giađìnhnàykia, tứcthìcósựreomừngnhưsấmđộng.Cócái tậptụckiểugìlạnhưthếkhông?

ởĐàiBắctuyệtđốikhôngthểcócáicảnhđó.Thựckháchnhưmộtlũngườichếtđóiàovàoquáncơm,dùcórõrànglàquánđãđầyngười.Nhưngườivàohangcọp,nhìnthấybànnàobátđũangổnnganglàchỗsắpănxong,họliền đến vây quanh.Thực khách đang ngồi ăn nhìn thấy thế trận như vậycũngchẳnglấylàmlạ.Họbiếtnhữngconmắtcủabọnchếtđóiđangnhìnmồmhọmộtcáchgiậndữ.Nhưnghọvẫnđiềmnhiênkhôngthayđổikhíthếvàsắcmặt.Cuốicùng,bọnngườiănxongnonêbỏđi,nhườngchỗchobọnđóivừamớiđến.Bọnnàychẳngbaolâucũnglạibịvâyynhưlúcnẫybởimộtbọnđóikhácvừamớiđếnđangđứngdươngmắtnhìnmồmhọ.

CảnhtượngnàynhưdiễnlạiđoạnphimtrênđồngcỏPhichâu:mộtconchósóinghiêngđầunhìnmộtconcásấuđangngoạmconmồicủanó.

Điềuđáng tiếc là rấtnhiều tiệmănTầuởMỹcũngbắtđầunhiễmcái thóixấuxếphàngnày,bỏmấtcáivănhóatruyềnthống"xemăn"củachúngta.

AicũngbảonướcMỹlàmộtnướctựdo.Theoýtôithìngượclại.ởMỹđểđượctrởthànhngườiđiênanhcũngphảixếphàng.

Tríchtừ"Dẫmlênđuôinó"

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViếtRútcuộclàcáinướcgì?

CăncứtrênsáchvởtangỡrằngTrungQuốclàmộtnướccólễnghĩa,nhưngnhìnvàohànhvi,thìngượclại,chúngtachẳngkhácnàomộtnướcmanrợ.ĐiềutâmnguyệntốicaocủatôilàmongsaoTrungQuốcsớmtrởthànhmộtnướclễnghĩa.

Nghenhưthế,thấycócáigìđókhôngxuôitai,mộtanhbạntrợnmắthỏi:"TheoýanhthìTrungQuốclàmộtnướclễnghĩagiảtạoà?"Tôibảo:"Tôikhôngnóithế!ýcủatôilàTrungQuốchiệntạicònchưacóđượctưcáchđểlàmmộtnước lễnghĩagiả tạonữa,vì thật ranócòn làmộtnướcdãmannguyênthủy".

Nóichưadứt lời tôiđãphảivộivàngẩncáighếđẩuvàođítanh,vìcóvẻnhưanhđangmuốnngấtxỉu.Ngồi trênghếrồianhbắtđầu lêncơnsuyễnnặng.

Lên cơn suyễn vì lòng yêu nước như anh bạn tôi thì nhiều vô cùng tận,nhưngkhẩuvôbằngchứng.Bâygiờhãyđểtôiđưacácvịđithamquanxemcáimanrợđónhưthếnào.Xinquývịhãyđừngđểchocảmtínhlàmlumờócphánđoán.

TiếtmụcthứNhất:ĐáMCƯớI

Ngay cả những ngôi saomàn bạc với bao lần ly hôn cũng đều phải côngnhận:kếthônlàmộtviệctrọngđạicủađờingười.Nếukhông,saohọvẫncứphảilậpđilậplạicáichuyệnnàysaukhiđãtừbỏnó?Bởivìtrênconđườngđời,kếthônvẫnlàmộtbướcnhảyvọtvàđộtphá.

Mộtngườicontraivàmộtngườicongáigiãtừhoàncảnh,tậpquáncốhữu,nhẩylênmộtconthuyềnkhác,từđólàmthànhmộttrungtâmgiađìnhriêng,cùngchèochốngconthuyềnđivàomộtđạidươngmớilạđầyhứngthú.

Đấylàmộtsựthayđổiquantrọnglắm.Vìvậy,dùnghithứctruyềnthốngcổlỗcủaTrungQuốchaynghithứctôngiáodunhậptừphươngTây,nóvẫnlàmột cái gì rất trang nghiêm.Trong cái trang nghiêmvà hoan lạc nàymọingườiđềuchúcmừngchosựđổithay.

Chảcầnnóiđếnthờixaxưa,chỉtrongnhữngnăm40,cácđámcướiởnhàquêvẫncònđúnglàmườiphầnlongtrọng.Chàngrểphảiđíchthânđếngiađìnhnhàvợđểđóndâu,hoặcngồikiệu,hoặcngồixe.Vềđếnnhàchồng,sauba lậy :vái trờiđất,chamẹ,vái lẫnnhau, thìhaingườimới thànhvợchồng.

ởnhà thờcũngcónhữngýnghĩa tương tự.Giữa tiếngnhạc trangnghiêm,chúrểđứngchờtrướcthánhđàn.Côdâunắmtaybố,hoặcanh,từtừxuấthiện,rồiđilênphíathánhđàn,nơiđóngườibốhoặcanhmớitraocôdâuchochúrể.Rồimụcsư,hoặclinhmục,nhândanhthượngđếtuyênbốhaingườithànhvợchồng.

Không hiểu bắt đầu từ thời nào, đại khái sau khi nhàThanh bị diệt vongkhônglâulắm,ngườiTrungQuốckhôngcònthíchcáchquỳlạycũ,lạicũngkhông ưa cách quá tây của nhà thờ, họ bèn phátminh ramột thứ khônggiốngai,đếnbâygiờvẫncòndùng,gọilà"đámcướivănminh".

Hônlễkhôngrahônlễmàbiếnthànhmộtloạiphườngchèo.Lễđườngcũngkhông phải lễ đườngmà trở nênmột thứmiếu đền ồn ào, náo nhiệt.Mọingườiđếnkhôngphảiđểchúcmừngđámcưới,màđểtìmgặpbèbạn,traođổixãgiaovớinhữngngườisốngtrongcùngmộtthànhphốmàhai,ba,bốnnămrồichưagặpmặtnhau.Phòngcướithànhramộtloạitràđình,tửuđiếm.

Độchừngnghi lễđãxong, tức thìđámnàybầymạcchược,đámnọtụ tậphànhuyên,thămhỏitintức,thanvãncuộcđời,luậnbànthờicuộc,ngaycảchửi rủa người này người nọ cũng là chuyện bình thường. Tất cả là mộtkhung cảnh ồn ào, náo nhiệt, sôi sục đến độ khi người chủ hôn đứng lênmuốnnóivàicâucũngchẳngaingheaiđượcôngtanóigì,màngaycảchínhôngtacũngkhôngngheđượcmìnhnóigìnữa.

Ngườimaimốithườngthườngphảilộdiệnsớmthìbâygiờmớixuấthiện,cũng chẳng cònnhớ tên côdâu là gì, lại quên luôn cả tráchnhiệm thiêngliêngtrongcôngtáccủamình,bắtđầunóiđùa,kểchuyệnnhảmnhívềviệcđộngphòngtrướcmặtgianhânthânthuộc,

Mồmmiệngngườinàyđầynhữngchuyệnhạlưu,đạtđếntrìnhđộdâmdụcmànếunhữngngườibiêntậptờbáoPlayboycủaMỹcómặtởđócũngphảiđigọicảnhsátđặctráchvềthuầnphongmỹtục.

Mọingườilớnnhỏdựnhữngđámcướinhưvậyđềubịdồnvàomộtkhôngkhítuồngchèo.Cóthểnóiđólàcáichợbánthứcăncũngkhôngphảilàquá.Đốivớihaihọ,đâylàmộtdịpđểchịuđựngnhữngđiềusỉnhục,vàđốivớithượngđếlàlúcđểkhócthươngchonhânthế.

TiếtmụcthứHai:ĐáMMA

Chếtsovớicướicònlàmộtchuyệnlớnhơn.Mộtngườitrongđờicóthểkếthônnhiều lần,nhưngchỉ có thểchếtmột lần.Đó là sựchấmdứtcủamộtmạngsống,chấmdứtmộtcáchvĩnhviễn.Vứtlạitấtcảcácthànhtựuphấnđấuđầygiankhổcủacuộcđời,bỏlạinhữngngườithânthuộcyêumếnnhất,buôngxuôitayravề.

ởnhàquàn-trạmdừngcuốicùngtrênhànhtrìnhcuộcsống,quatrạmnàyngườirađisẽvĩnhviễndừnglạitrongmộphần-bầukhôngkhícủalễtangkhôngnhữngphảitrangnghiêmmàcònphảirấtbithương.Ngườixưanói:"nhữngngườichịutangrấtlàvuivẻ"(Tanggiađạiduyệt)nghĩalàchỉ"vuivẻ"khicácnghithứctanglễvàchôncấtđềuđúngcách,chứkhôngphảivuivìngườiđóchết;vànhưthếlàtốt,làhay!

Thếmàngàynaytrongviệcmachaythườnghaythấymộthiệntượngmới:Kháchtangvàođếncửađầutiênđếnnghiêngmìnhtrướclinhcữu.Giathuộcngườiquácốquỳphụcbêncạchlinhcữu,lúcbithươngđềucótiếngkhóc;nhất làmẹgià,condại,cônhi,quảphụtiếngkhócnghelạicàngđứtruột.Nhưngkhi tiếngkhóccủagiađìnhngườichếtvẫnchưadứt thìôngkháchtangnàyđãphóngngaylạichỗmộtngườikháchkhác,vẻhểhả:"áidà!Ông

bạn, lâungàyquákhônggặp.Trôngmặt anhdạonày cóvẻphúôngđấy,chắchẳnquênhếtcảbạnbècũrồi!"Ngườikiacũngvuivẻđáplại:"Tôiđangđitìmanhđây!Toànbịnhữngthứhiếuhỉmachaykhỉgióthếnàynóhành.Nàođiđi,tađitìmchỗtángẫucáiđã".Vừarađếncửathìđằngtrướclùlùmộtnhânvậttiếnvào.Haiconđộngvậtmáulạnhkialậtđậtconglưngxuống: "Chào ngàiBộ trưởng!Dạ ngài vẫnmạnh giỏi chứ ạ? "ÔngBộtrưởnggậtđầucười,vừabắttayvừađivào.Haiconđộngvậtmáulạnhkialiềnthayđổiýđịnh,bèntheobéngótđằngsau,mặtmàyhớnhở.

Thếlàtangkháchquâycảlại,ầmĩlên.Nhàlễtangbỗngchốcđãbiếnthànhmộtthứcâulạcbộxãgiao.Kỳthực,nếuôngBộtrưởngkiakhôngđếnchăngnữathìtanglễcũngtrởthànhmộtbảnsaocủacáiloại"đámcướivănminh"đãnóitrên.Nghĩalàkháchtanghầunhưtronglòngchẳngcómộttýtâmtìnhgìgọilàxótxathươngtiếcngườiđãkhuất,bấtquáchỉnhưngườiđivãncảnhmiếuđền.

Sựthực,ngayởnơiquànxácchếthiểnnhiêncũngđãthànhchỗkếtbè,kếtđảng, lạiđươngnhiên thànhchỗ"xanhàgặpngườiquen" thìnétmặt tựnhiên phải tươi cười rạng rỡ. Chẳng trách người Tây phương trách ngườiTrungQuốclàquálãnhđạmvàtànkhốc.

Thanôi!Chỗquànxác,nơicônhiquảphụđaulòng,nơi thượngđếcũngđaulòng!

TiếtmụcthứBa:QUáNĂN

QuánănTrungQuốclàmộtnơiđầynghilễ.Cóthểnóitinhhoacủanhữngnghilễănuốngnàytậptrungtoànbộtronghaicuộcchiếnbắtbuộc.Cuộcchiếnthứnhấtlà"Cuộcchiếntranhchỗngồi".

Tạimộtbàntiệcthôngthườngvẫncómộtchủtọa-mộtloạikháchdanhdự-thườnglàmộtngườicóchứcvịhoặcgiàusang.Nhưngcáighếchủtịchnàydườngnhưlànơicórắnđộcẩnnúp,nênngườiđượcchọnnhấtđịnhtránhkhôngchịungồi.Thấyngườikháchdanhdựnhưvậy, tứcthìnhữngngườikháchkháccùngvớichủnhânhènhaulạilôikéo,reohò,quáttháo.Cókhi

ngườinàymặcdùsùicảbọtmépravẫnkhăngkhăngkhôngchịu.

Cókẻthìnhanhmắt,nhanhtay,ápdụngkiểu"tiênhạthủvicường",nghĩalàcứđặtđítngồingayxuốngbấtcứchỗnàođó,rồituyênbố:"Đâylàchỗchủ tịch rồi ! "Thế làmấyngườikiakhôngcòncáchnàokhácđànhchịuthuaấmứcngồixuống.Lúcchủtọađãyênvị, lạiđếnchỗngồiởghế thứnhì, thứba, thứ tư,... cứmỗi lầnnhư thế lạihòhétnáođộngcảđếnmườihoặchai,bamươiphúttrướckhibụibặmlắngxuống.

Không cần kể các chuyện rườm rà như người chúc rượu, kẻ tiếp thức ăn,mộttrườnghỗnchiếntrongbàntiệccóthểlàmchothựckháchđềumệtchếtđi được,mà hãy nói đến hồi tan tiệc -mọi người ra về - lúc này cái trậnchiếnthứhaimớibộcphát.Đólà"Cuộcchiếntránhcửa".

Mọingườigiờđâygiốngmộtđànchimcánhcụtchenchúcnhautrướccửa,chẳngkhácnàoởngoàiđườnglàcạmbẫynguyhiểmkhônlường,chỉcầnbướcthêmmộtbướcsẽrơivàomồmlangsói.Thếlàchẳngaichịuđi,ngaycảngườingồighếchủtọadùcóbịđuổirakhỏihộicũngnhấtđịnhkhôngratrước.Thế là lạicãinhauỏmtỏi.Vàcuốicùngmặcdùcốgiẫydụangườichủtọavẫnbịcảbọntốngcổrangoài.Ngườinàynếugiàyếu,khôngđứngvữngcòncóthểbịbọnngườixôđẩyrakiađạpcảlênđầu.

Đấychỉ lànhữngthứhainămrõmười trongsốnhữngthứkháccũngtángđởmkinhhồnkhôngkémcủacái"vănminh"TrungQuốc.

Tríchtừ"Nhữngcontrùngdậysớm"

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

Chẳngkểthịphi,chỉnóiđếnchínhđạoCáinétchínhcủaChủnghĩathếlợilàkhôngphânbiệtphảitrái.Vìphảitráidướiconmắtthếlợihoàntoàntùythuộcvàothếlựcvàtàisản.

CóngườibạnkểtôinghemộtchuyệnởquêanhmiềnChiếtGiang.Bàconanh cómột người trong thời kỳ kháng chiến chốngNhật in tiền giả vùngđịchchiếmđểdùngvàoviệcmuavũkhíđạndượcchoquândukích.

Chẳngmayanhnàybịđịchbắtvàđemxửbắnvàocáiđêmtrướckhithắnglợimộthôm.Khi tinanhbịgiết loanvề làng,nhữngkẻgọi làchínhnhânquântửkhôngaikhônglắcđầuthan:

"Thằngbéđó thật là tốt,khônghiểusaokhôngsốngđànghoàng.Nếunóchịuđiconđườngchínhđạothìđãkhôngranôngnỗiấy!"

Đólàcáchđánhgiá trongthâmtâmcủangườiTrungQuốcđốivớimộtvịanhhùngchốnggiặccứunước.Mặcdùtronglòngđầythươngxót,nhưnghọlạibảo:"khôngsốngđànghoàng","khôngchịuđiconđườngchínhđạo",tứclàhoàntoànkhôngnhữngkhônghềcómộtýgìkínhtrọngcả,màcònlàmộtsựthờơ,tànnhẫnnữa.

Trongcái"hũtương"vănhóaTrungQuốc,chỉcóphúquý,côngdanh,tàilộcmớiđượcgọilà"conđườngngaythẳng".Cònnhữnghànhđộngkhôngmangđếncôngdanhphúquýthìtoànlànhữngthứ"khôngđànghoàng"vàkhôngphảilà"chínhđạo".

Thậtchẳngcònmộttýnàonhântính,chẳngcòntiêuchuẩnphảitráigìnữa.Tấtcảhoàn toànđảo lộn.Sựkhácbiệtgiữaconngườivàsúcvậthầunhưcũngkhôngcòn.

Cáiduynhấtcònlại-ghêgớmnhất-làconmắtthếlợimàthôi.

Tríchtừtập"Đậptanhũtương"

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

PhốTàu-mộtđộngquỷnuốttươingườiTrungQuốcĐasốngườiTrungQuốcđềucốgắng"khôngmấtgốc",nghĩalàtíchcựcchia rẽ, xâu xé nhau.Bất kỳ ở góc biển chân trời nào hễ có ngườiTrungQuốclàcócắnxélẫnnhau.

Nghenói tạinướcMỹcómộtcơquanchuyênnghiêncứunhữngđặc tínhnàyđểtìmhiểutạisaongườiTrungQuốcđốivớingườidatrắnglạirấttửtếmàđốivớiđồngbàomìnhlúcnàocũngchỉnhưchựcmuốngiếtlẫnnhau.

Từkhinhữngbanghộima-phia trẻTrungQuốcnổi lênhoànhhành trongcácquáncơmTàu,nhiềuquánđãphảichinhữngmóntiềnlớnđểmờimộtngườidatrắngđếngáckéttiền,nhưkiểumộtloạibùatrừtà.Chẳngbaolâusaunhữngbăngđảngnàykhông thấyxuấthiệnnữa.Đó lànóivềgiớivôhọc.

Còngiớitríthức-đặcbiệtlàsốngườiTrungQuốccóhọcvịtạicáctrườngđạihọcMỹ-giốngnhưgừngcànggiàcàngcay-tựnhiênhọphảibiểuhiệncáiđặc tínhnàymộtcáchtàibahơn.Cùngdạytạimột trườngđạihọc, lạicùnglàngườiTrungQuốcđánglẽhọphảitươngthântươngtrợ,hòathuậnvớinhau.Nhưngkhi chứngkiến tậnmắt tôimới thấyđược làkhôngphảinhưvậy.

"Nhữngchuyêngiavềhọc"kiêm"họcvềchuyêngia"đónếuthuyếttrìnhhoặcgiảngdạyvềvấnđềđoànkếtthìcóthểhayhođếnthượngđếcũngcóthểkhócđược.Nhưngtrênthựctếchẳnglúcnàohọmuốnđộitrờichungvớinhau.Vídụ:giáosưAmời tôiđiquánnhưngquyếtkhôngmờigiáosưBthamgia.ÔnggiáosưCnghenóitôingủnhàônggiáosưD,tứckhắcthanhminhkhôngmuốnkếtbạnvớicáiloạingườitrụclợinhưtôi.TôirờinhàôngE,địnhnhờôngấychởgiúpđếnnhàôngF, thìôngEnói:"Anhbảo thếnào?Gặpthằngđóà?Thôi,anhđibộchonókhỏenhé!".

CácphốTầutrênthếgiớiđãthànhnhữngđộngquỷnuốttươingườiTrungQuốc,thànhnơichứachấpvôsốngườiởchuikhônggiấytờ.ởđó,trẻconhoặccácbàgiànhiềukhikhôngcócáchnàongoàicáchlàmviệctrongcácxưởngquầnáolậuvớiđồnglươngkhôngđủhúpcháocầmhơi,chẳngkhácgìnhữngnôlệdađenthuởnào.Họchônvùicuộcđờitrongnhữngxưởngđómàchẳngaingheđượctiếngkêuthan.Dùcócơhộiđểkêukhócnhiềukhihọ cũng không dám.Những xưởngmay lậu này thường chỉ nhắmbóc lộtngườiTrungQuốcchứkhônghềdámđụngđếnngườidatrắng.

Những ngườiTrungQuốc trong giới học đường và guồngmáy chính phủcũngkhônglàmộtngoạilệ.NếusếpcủaanhlàngườiTrungQuốcthìanhhãycoichừng.Khôngnhữnganhcóthểquêncáiviệcthăngtiếnđi,mànếucóchuyệnthảingườithìanhsẽlàkẻđầutiênphảicuốngói.Bởivìsếpanhphảichứngminhchongườidatrắngcấptrênthấyanhtakhôngthiênvị,rấtchícôngvôtư.Nhưngsựthựccáióc"tư"củaanhtanếuđemnhétvàoconthoikhônggiancũngkhôngđủchỗchứa.Đểlàmvừalòngôngchủdatrắng,anhtakhôngngầnngạimổthịtmộtđồngbào,bướclêncái thi thểđónhưmộtbànđạpmàtiếnthân.

NgườiTrungQuốcvìđầuóchãisợtruyềnkiếpnênsẽvĩnhviễnbịlừabịp,bắt nạt.Giống chuyệnmột phụnữTrungQuốcởMỹkể cho tôi nghehainăm rõmười những đau khổ của bà trong vụ bị người ta lừa tiềnmột vốnặng.Thếmàlúctôiđềnghịđemchuyệnđóviếtlênbáo,thìbàthấtsắc,vừakhócvừabảo:"Ôngơi!ÔngởtậnbênĐàiBắc,đốivớibọnchósănđóthìkhôngcógìphảilo.NhưngemtôiđangởXanPhrăng-xítx-cô.Ônghạinómất.Ôngđúnglàcáithằngchuyêngâyrataihọathôi!"Nóixongbàchùinướcmắtnướcmũilênngườitôivàbắttôithềnếuviếtgìvềbàthìsẽchếtđuốingaytrongcáicốcnướctrà.

Than ôi ! Trong thế giới này chỉ có cái thiên tính nhu nhược của ngườiTrungQuốcmớikhôngdámcăncứtrênlýlẽđểđấutranh.Nếucómộtvàingườidámlàmvậythìnhữngcongiòitronghũtươngchorằngđấylànhữngphầntửcựcđoankhônganphận.

Mọingườiđềusốngtheocáikiểu:"Thôi!Bỏqua!Bỏquađi!Cáigìđãqua

thìcứđểnóqua,quákhứthìhãyđểchonólàquákhứ!"RồichờđếnlúcNgọcHoàngthượngđếđộtnhiênmởmắtphán:"Ngườiácsẽgặpquỷác!"Vànhưvậykhácnàođặtnganghàngnhữnganhhùngchốngbạolựcvớiloại"cônđồ",cònngườilươngthiệnlạiđồngnghĩavớihènnhátvàdễbịbắtnạt,thiếucanđảmvàphẩmcách.

TạisaonhữngbăngđảngtrẻngườiHoakhôngdámđộngđếncáingườidatrắng gác két ở các tiệm cơmTầu ?Bởi vì họ quá biết rằng ăn hiếpmộtngườiTrungQuốcthìcũngdễnhưđốivớimộtconkiến.Ysợsệtnhútnhátđếnchếtđược,đốivớibấtkỳviệchungbạogìcũngđềuquenthóicúiđầunhẫnnhục,miệngcâmnhưhến.Nhưngnếuănhiếpmộttaydatrắng,luậtsưxuấtđầulộdiện,thìkhôngbiếtsựthểsẽrasao?

TrướckhitôiđiMỹ,mộtngườibạnđếnchiataybảo:"KhinàoanhtrởlạiĐàiLoantôihyvọngrằnganhsẽkhôngbảongườiTrungQuốcởđâucũnglàngườiTrungQuốcnữa!"Nhưnggiờđâydùcódằnlòngépdạthếnàođinữatôivẫnphảibảo:"NgườiTrungQuốcởđâucũngvẫnlàngườiTrungQuốc".Chaoôi!CáicănbệnhthâmcăncốđếlàmchotươnglaicủangườiTrungQuốcthậtmùmịt!

TạinướcMỹ-mộtxãhộiđen trắng lẫn lộn-ngườiTrungQuốcphảiđơnđộcchiếnđấuvìthiếusứcmạnhtậpđoàn,dẫucóthểđạtđếnmộttrìnhđộnàođónhưngrồicũngrấtbịgiớihạn.KhôngnhữnghọvĩnhviễnkhôngthểnàososánhđượcvớingườiDoThái,chỉcầnsosánhvớingườiNhật,ngườiĐạiHànlàcũngthấybịthuatớicảtrămnghìnnămánhsángrồi.SốngườiNhậtdicưsangMỹsovớiHoakiềuchỉbằngmộtnửa, thếmàhọbầulênđượchaiĐạibiểuQuốchội.Tôi có thểnói trước rằng : cả trămnămnữađámdidânTrungQuốcvẫnkhôngthểbầunổimộtđạidiệncủamình.

Ngườitùtrưởngdađỏ"ThượngúyGiắc"cónóimộtđiềurấtđauthươngnhưsau:"Nhữngngườidatrắngcácanhcótiêudiệtchúngtôiđâu.Kẻtiêudiệtchúngtôilàchínhchúngtôiđó!"KhôngphảingườidatrắngbàixíchngườiTrungQuốctạiMỹ;tựthânngườiTrungQuốcđãlàmnhưvậy,khiếnchochínhngườiTrungQuốcmớibịlâmvàocảnhkhốnkhó.

Tríchtừ"Dẫmlênđuôinó"

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

Nóichuyệnvề"NgườiTrungQuốcxấuxí"TrầnVănHòaviếtchoBáDương:

Cáibàibáo"NgườiTrungQuốcxấuxí"củaôngtrong"Tựlậpvãnbáo"làmtôikhôngcầmlòngđược.Nếukhông thổ lộvớiông thì tôikhông thểnàochịunổi.

Tôi nghĩ những ý kiến dưới đây của tôi có thể giúp ông tham khảo thêmchăng?

Vềviệcôngnói rằng " phải biết thưởng thứcvàphải cónăng lực thưởngthức",tôihoàntoànđồngývớiông.Nhưngtrướckhinóiđếnngườithưởngthức,vànănglựcthưởngthức,tôinhậnthấyngườiTrungQuốcrấtbủnxỉntrongvấnđềcangợingườikhác.Chỉcóbản thânmình làđángkhen,cònnhữngngườikhácđốivớihọđềulàcứtchóhết.TrongtiếngTrungQuốccácthành ngữ kiểu : " Trí thức hay khinh nhau " (Văn nhân tương khinh), "Cùngnghềhayghennhau"(Đồnghànhtươngkỵ),"Cùngtínhthìhaykhíchbácnhau " (Đồng tính tươngxích),v.v...nhiềukhôngkểxiết.Chonênnếumọingườiđềudámcangợi,màcangợimộtcáchcôngkhai,thìtựnhiênsẽcósựthưởngthứcvàđánhgiá.

NgạnngữphươngTâybảo:"Cáikẻđịchmàlòngdạhẹphòilàloạikẻđịchđángsợnhất".ĐặcbiệtngườiTrungQuốcthườngkhôngchịuđượcngườikháckhá.Ngườikhácmàkhá,ysẽbảo làmgìcóchuyệnđó.Người tacóthậtsựtốtđinữathểnàoycũngphảiđibảovớitấtcảmọingườirằngkhôngphảivậy.

VìsaongườiTrungQuốckhôngthíchcatụng,thưởngthức?Tôinghĩđiềunàycũngcóliênquanđếnviệcôngbảo:"NgườiTrungQuốckhôngthíchnóisựthật"

Ngoàichuyệnnàyra,ngườiTrungQuốccònkhôngdámtứcgiậntrướcmặtngườilạ.Vìkhôngdámcôngkhaitứcgiậnnêncũngkhôngdámcôngkhai

catụng,khôngdámyêumàcũngkhôngdámghét.TôichorằngngườiTrungQuốccòncóthêmđặctínhlàítkhibiểulộsựbiếtơnchânthành.NếumộtngườiTrungQuốcthànhcông,anhtasẽnghĩđấylàkếtquảcủasựcầncùnỗlựccủariêngmìnhchứchẳngliênquangìvớixãhội,nhânquần.Chẳngphảiơnhuệgìđốivớicáicơhộiđãgiúpanhtathànhcôngcả.ViệcnàygiảithíchtháiđộvôtráchnhiệmđốivớixãhộicủangườiTrungQuốc.

Ngoàira,sựthànhcôngcủangườiTrungQuốcchỉmanglạihuyhoàngchomộtgiađình,mộthọtộc.Nhữngngườibênngoàikhôngthểchiaxẻđượccáivinhdựđó.Cáithànhcôngcủaanhlàviệcriêngcủaanh.Cáithànhcôngcủatôilàviệcriêngcủatôi,chẳngcógìliêncanđếnngườingoài,ngườikháccả.

Khôngchịukhenngợi,khôngdámtứcgiận,thíchnhữnglờigiảdối,bịađặt,nhữngthứnàycóthểđềudokếtquảcủatính"nộiquan"quátrớntrongvănhóaTrungQuốc.NgườiTrungQuốc dưới sự hun đúc của văn hóaTrungQuốcmangmột tâmđịacựckỳmùmờ, tăm tối.Cái tâmđịanày làmchongườitakhôngdámyêu,ghét,khôngdámbiếtơnvàhysinh.

Khôngaimuốnhysinh,vìhysinhtứctạonênsựthànhcôngchokẻkhác.Nghĩalà"chỉcólợiriêngchomộtngườinàođómàkhôngthểcólợichomọingười".Vìvậykhôngnhữngchẳngaimuốnhysinh,màcòntệhơnnữalàtựbảnthânmìnhkhôngmuốnhysinh,nhưnglạimuốnngườikháchysinhchomình.

Tôigọiđólàcái"mặccảmliệtsỹ".

BaokhổnạncủangườiTrungQuốcđềutừcáivòngluẩnquẩnđómàra.˜™

GửiÔngTrầnVănHòa:

Sựphân tích củaông làm tôi rất cảmphục.Đúng làngheđượcmột tiếngkhentừmồmngườiTrungQuốckhenmộtngườiTrungQuốckháccũngkhónhưđilêntrời.

DĩnhiênkhôngphảihoàntoànkhôngcósựkhenngợingườikhácnơingườiTrungQuốc.Nhưng những sự ngợi khen đó thườngmang tính chính trị -

khôngphảilàlờinóithốttừđáylòng.Nólàcáithứ"tìnhhư,ýgiả".Màthựcrakhôngaibiếtnómuốnnóigì,chẳngkhácnàođốivớimộtconngựalạikhencáisừngnóđẹp.

ĐasốngườiTrungQuốcđềusốngmộtcuộcđờiđầytìnhcảmtựtyđếnđộbệnhhoạn,khônglàmsaocókhảnăngthấyđượcưuđiểmcủangườikhác,càngkhôngthểđánhgiáđượcsựkhácbiệtgiữamìnhvàngười.

NếumộtngườiTrungQuốcvôtìnhtándươngmộtngườikhác,tứcthìphátsinhngaynhữngtìnhhuốngsauđây:

1-Nếungườiđượctándươngcótýđịavị,thìsẽnghengườitanói:"-Sao?Lạiđibợđítnóà?"

2-Nếungườiđóđịavịthấpkém,thì:"-Sao?Lạimuabánnhântâmà?"

3-Ngườiđólàhọhànghaybèbạncủaanh,sẽcócâu:"-Dĩnhiên!Quanhệcủacácanhlàđặcbiệtrồi!Đươngnhiênanhphảibốcthơmanhtachứ!"

4-Ngườiđóhoàntoànxalạ,tứckhắc:"-Anhcóbiếtđếchgìvềngườitađâu!Nếubiếtrõchắcanhcũngchẳngdámnóimònhưthế!".

Dù thế nào đi nữa, tán dương người khác làmột sự không thể chấp nhậnđược.Cáimàcóthểchấpnhậnđượclàchửibớisaulưng.

NgườiTrungQuốchễcứtụtậplạimộtnơi,nếukhôngngồilêđôimáchvềchuyệnngườikhácthìkhôngthểnàolàconcháucủa"ôngvuavàng",của"rồngthiêng"được.Cócâu:"ĐạiHánthiênthanh".Thiênthanhlàgì?Đólàtiếngnói củangườiTrungQuốckhi tụ tập lại với nhauđể côngkích, bớimócđếnkhôngcònmộtcáigìvềđời tưcủakẻkhác.Kỳthựcchuyệnnàykhôngnhấtthiếtlúcnàocũnghàmchứaácýnhưnglàmộtthứphảnứngtựnhiêncủasựphátbệnhdovi-rútTầu.

ChắcanhphảibiếtôngChóchứ?ÔngChómỗilầngặpmặtmộtđồngloạitứcthìngửingửiđítlẫnnhau.Hễmùixônglêntớinãothìcảhaiđềurấtlấylàmthỏamãnlắm.CáiđộnglựcđẩyngườiTrungQuốctụhọplạivớinhau

làcáinhucầuphêbìnhkẻkhác.Mộtkhicóngườivỗtaybảoanhphêbìnhđúng, tứclàđãngửiđượcđítanhvàlấylàmthỏamãnvềcáimùicủaanhrồi,tứclàhaingườiđãcảmthấyđồngđiệuvớinhauđấy.

NhàvănLỗTấncổđộngchúngtaphảidámthương,dámghét.YêuvàghétlàhaikhảnăngmàvìlosợmộtcáchbệnhhoạnthànhrangườiTrungQuốcđềuđãđánhmấtcả.Yêuthìsợchúngcười,ghétthìsợchúngthù.Thếlàyêuvàghétquệnvớinhauthànhmộtthứlựclượnggianác.

Chínhsứcmạnhnàyđãnổbùnglêntrongcáitaihọalớn10nămtạilụcđịaquacáigọilàCáchMạngVănHóa.Tấtcảnhữngdãman,hungbạo,xảotrá,đốkỵ,tànnhẫntiềmtàngtrongnộitâmsâuthẳm,thâmnhậpvàoxươngcốtngườiTrungQuốcđềuđãđượcbiểuhiệnquanó,làmchonhâncáchngườiTrungQuốccàngthấphèn.

Đừngnóiđếnhướngthượng,đilên.Chỉđểkhôiphụccáimứcđộcủanhữngnăm30sợrằngphảimấtđếnnămmươinămnữa.Bởivìxâydựngbấtcứmộtcáigìthườngphảimấtgấpnămlầnthờigiandùngđểpháhoạinó.

Cứuvớtcảmộtdântộc,cáitrọngtráchnàychúngtakhôngthểđểtrongtaymộtvàiquanchứccầmquyền,màmỗingườiTrungQuốcchúngtaphảichiaramàtựđảmđương.

Mộtquốcdânhạngbakhôngthểnàosinhrađượcmộtchínhphủhạngnhất,cũngnhưmộtchínhphủhạngbakhôngthểnàocóđượcmộtquốcdânhạngnhấtcả.

Chúngta,anhbạntrẻvàtôi-mộtngườiđãgiànua;chúngtaphảibắtđầuviệcấy.Chúngtakhôngthểnàochỉtrongchốclátmàthayxươngđổithịt.Nhưngnếuthayđổiđược-dùchỉmộttếbào-thìchúngtacũngphảilàmngay.

Anhcónghĩrằngviệcđấylàmộtviệcnằmtrongtầmtaychúngtakhông?

Tríchtừ"QuảngtrườngThônggiám"

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

KiêungạohãoCómộtsốngườinhưbịmắccáibệnhlàmcao,hễcứnóiđếnnướcMỹthìlạilênmặtsổtoẹt:"VănhóacủanướcMỹnôngchoẹt!"(Cóngườilạicholàloạivănhóa"chẳngcónềntảnggì!";ngườithìcholà"khôngcóchiềusâu!";đạikháilàmộtthứlăngnhăngkhôngragì).

Văn hóa nướcMỹ có thật nông cạn không ? Đó lại là một vấn đề khác.Nhưngcứgiảsửcholànónôngcạnđithìchúngtalạicàngphảithấyxấuhổ, thay vì lênmặt.Chẳng khác nào chuyệnmột anh chàng dòng dõi thưhươngbịphásản,áoquầnráchrưới,ngồixổmtrongmộtngôimiếuđổ,sốngnhờvàocơmthừacanhcặnmàcòngàolên:"Ôngnộitaolàmđếntểtướng!Cònbốnóbấtquáchỉlàmộttênđàocốngmàthôi!".

Khôngnhữngkhôngbiết tự lấy làmhổ thẹnvì saomình lạibầncùngđếnthế,lạicòndươngdươngđắcývềchuyệnđốiphươngxuấtthânbầntiện.

Cái câu này đáng lẽ phải để cho người khác nói về chúng ta mới đúng.Nhưngnếucóngườinóinhưvậychắcchắnsẽkhôngkhỏixảyramộtvụđấukhẩukịchliệt.Khituyênbốkhôngkhốngnhưthếthìrõràngcáikiêungạokiađãchelấphếtsựsángsuốtcủamìnhrồi.

Kiêungạohãochỉlàmộtthứtựmãnlàmchohoamắt-Tựmìnhsaysưa,tựmìnhýdâm,trùmchănlênđầurồinghĩngợibậybạ.

ÔngKhổngKhâuthuởxưađãphícôngtìmrabaonhiêuthứ"tíchcổ"chongười sau lấy đó làm gương sửa mình. Ngày nay đồng bào Trung QuốckhôngphảitốnmộttýcôngsứcnàomàvẫncómộtnướcMỹtrướcmắtđểcóthể nhìn vào, sờ vào, tìm tòi nghiên cứu, thể nghiệm. Không hiểu vì saongườiTrungQuốcvẫncònđemcáilòngkiêungạohãocủamìnhđểchốibỏcáikiểumẫusốngđó,việncớrằngnólàmộtthứngoạilaitừnghìndặm?

ChúngtacũngkhôngthểcangợinướcMỹlàmộtđóahoađược.NếuthậttìnhnóđẹpnhưmộtđóahoathìngườiMỹđãkhôngphảidùngđếnnhữngnhàlao.Nhưngcómộtđiểmnhấtđịnhcóthểgiúpchochúngtahọctập,đólà lối sống của ngườiMỹ,một thứ vũ khí rất lợi hại để ngườiMỹ chốngnhữngphêbìnhcủacáclưuhọcsinhđếntừbấtcứnướcnào(kểcảnhữngngườitừcáihốlưuhuỳnhchuilên).

Chỉcầnhỏimộtcâu:"AnhthấynướcMỹlàkhôngđược,khônghay.VậytheoanhcáiphươngthứcsinhhoạtcủangườiMỹthìthếnào?"NhìnmộtcáchtổngquanaicũngphảicôngnhậnnướcMỹlàmộtxãhộitựdodânchủ,cómộtnềncônglýrấtvữngmạnhvàrộngrãi.

Cái tệ hại nhất của lòng kiêu hão là tự mình xây lên cho mình một bứctường.Tựmìnhcôlậpmìnhvàotrongmộtcáithùngchứanước,uốngnướcvàophìnhcảbụnglên,chẳngkhácnàocáibụngphệcủaBáDươngtôiđây,phìnhlênđếnnỗikhôngcòncáchnhét thêmmột thứgìnữa,cùnglắmchỉthêmđượcvàikhẩusúngTây,mấykhẩucà-nôngvàdămchiếctàubọcthép.Cònnhữngthứvănhóaghêgớm,cơbảnhơnkia-giáodục,nghệthuật,lễnghĩa,đạolýcánhân,tinhthầnxửthế-khôngnhữngkhôngthểnhétthêmvàomàchỉcầnnhìnđếnmộtcáicũngđãthấynổidagàlênrồi.

Thật rađể tựcứu lấymình,chúng takhôngnhất thiết cầnphảinoigươngnước Mỹ, nước Đức, nước Nhật. Nhưng cũng không nên quên rằng sauChiếntranhThếgiớiLầnthứIInướcĐứcvànướcNhậtđãphụchưngnhanhchóngđếnđộđángsợ.NgườiTrungQuốckhi tìmhiểuvềvấnđềchỉ thấynguyênnhâncủanónàolàởKếhoạchMarshallLầnthứIV,nàolàChiếntranhHànQuốc,nàolàcơsởcôngnghiệpvốnvữngmạnhcủahainướcnày.Ngheradườngnhưtấtcảchỉlàvấnđềvậnmaymàthôi.

Thanôi!Mọingườiđềuquênmộtđiềulàsaukhibạitrận,hainướcnàyđãtrởthànhmộtthứquốcgiahạngba,nhưngdâncủahainướcnàyvẫnlàloạidânhạngnhấtvớicảtiềmlựcvănhóathâmhậu.Chẳngkhácnàomộtanhkhổnglồbađầusáutay,đùngmộtcáibịđánhgụcxuốngđất,mộtlúcsautừtừhồitỉnhđứngdậyphủiquầnbướcđi,vẫnđườngđườnglàmộthảohán.

CòncáianhTrungQuốcbịlaophổiđếnthờikỳthứbakia,nhấtthờiđứngtrênvũđàithếgiớidươngdươngtựđắc,nhưngrồimộtcơngiólạnhthổiđếnlậptứchắthơibabốncáithậtto,mũidãiròngròng.Cóngườibảouốngátx-pi-rinđi,thìlạibảongườiđócótưtưởngquákhích,làmlunglayđấtnước.Kếtquảgiốngmộtcủhànhtrồngngược,haingườiđỡcũngkhôngnânglênđược.

Hễcứcóainóinênbắtchướcngườikhác làcómộtchútgìđókhông thểnhịnnhụcđược-đạitrượngphutấtphảiđạpđấtchốngtrời,oanhoanhliệtliệt,làmchonhữngđứanhãiranhphảikhâmphục,ghentịchứailạiđibắtchước!VấnđềlàcáimẽngoàinàyởđờiĐường,đờiHánthìđíchthựclàcó.Songthờithếđãđổithayrồi!

CáiôngphươngTâykiađãnổi lênquámạnh,đánhkhôngnổi, chửi cũngkhôngthắng,thôithìnhữngchuyệncũkiacũngchỉnhưmâykhói.Hiệntạiphươngphápduynhất có thể làm là học hỏi họ.Mà cũngkhông còn conđườngnàokhác.

Nếunhưcứmộtmựckiêungạohão,giốngmộtbàlãogiàlúcnàocũnggiơcáichânbịbóvừakinhvừathốicủamìnhlênkhoenàolàbóđẹp,bókhéo,thìkhôngtránhđượcsẽđivàocáingõcủasựdiệtvong.KiêungạohãolàmchúngtacócảmtưởnghãohuyềnlàngườiTrungQuốckhôngthểnàobịdiệtvong,vinvàocớdântộcTrungQuốccóthừasứcđồnghóa.Bằngchứnglàchúngtađãhailầnbịmấtnướcrồi,mộtlầnvềtayMôngCổvàlầnthứhaivềtayMãnChâu.Nhưngkếtquảchẳngquachỉnhưmộtcondiềuđảocánh,kẻxâmlượcchảđãcúpđuôibỏchạyrồiư?ĐốivớiMãnChâucòntệhạihơn,nghĩalàchẳngcònđườngnàomàcúpđuôichạynữa!

Cái lý luận và bằng chứng này tuy làm chúng ta càng tự tin hơn, nhưngchúnghoàntoànkhôngthểbảođảmrằngtrongtươnglaichúngtasẽkhôngcòncóthểbịmấtnướcnữa.

Cómộtđiềucầnchúýlàbấtkểmộtquốcgia,dùlớnthếnàochăngnữa,lúcchưabịdiệtvongvẫnnghĩmìnhsẽkhôngbaogiờbịdiệtvong.Màmộtdântộc trướckhibị tuyệtchủng,dĩnhiêncũnglàmộtdântộcchưabaogiờbị

tuyệtchủng.Song,nếucuốicùngchẳngmaybịdiệtvong,ắtcuốicùngcũngbịtuyệtchủng.

Cáikiêungạohãokiachỉchelấptầmnhìn,mêhoặccontim,làmchokhôngthấyđượcnhữngnguycơởbêntrongcũngnhưbênngoài.Lúcnguycơđếnthậtthìchỉcóđámdânđenvàconcháusaunàylạiphảikhócmàthôi.

KhiđếnPeloponnese(Pê-lo-pô-ne-dơ),ngườiHy-lạpcònởtrongtìnhtrạngănlôngởlỗ,đítcònđóngkhố,thìdânởđảoCrê-tơ(Crète)đãcómộtnềnvănminhxán lạnhuyhoàng, không chỉ biết luyện thépmà còn cónhữngthành tựukỹ thuậtcaođộkhác.Nhưngsauđó,chỉ trongmộtkhoảng thờigian200năm,ngườiCrê-tơđãbịngườiHy-lạpchinhphụcđếnkhông

còndấuvếtgìcả.

NămnghìnnămtrướcởNamMỹđãcónhữngcungđiệncủađếquốcIn-ca,hiệntạivẫncòntìmthấyditíchtrongvùngnúihoangcủaPê-ru.Chỉcầncăncứvàocáckiếntrúctránglệđóchúngtacũngđủthấytrìnhđộvănhóacủahọcaonhư thếnào (Vào lúcngười In-caxâynhững lâuđàinày thìngườiTrungQuốcchúngtacònlàmộtdântộcdãmanănlôngởlỗ).NhưngbâygiờngườiIn-caởđâu?

BáDương,ngườiviếtnhữngđiềunày,khôngphảilàkẻchuyênmônđilàmmấttinhthầnngườikhác.Nhưngchúngtacầnthấyrõrằngcạnhtranhlàmộtthứrấtvôtình.ÔngtrờikiakhôngthểvìanhTrungQuốccó5.000nămvănhóamàpháithiênbinhxuốngbảohộnhưĐườngTăngđược.

Vìvậynhânlúccònđangsốngtrênthếgiannày,chúngtacầnphảicấptốcrènluyện, làmsaonônrađượctấtcảnhữngthứdơbẩntrongruột,ănvàođượcnhữngthứcóchấtdinhdưỡngtốt.Hiệntạichúngtathươngtiếcnhữngquốc gia đã bị tiêu vong trong lịch sử, những dân tộc đã bị tuyệt chủng,nhưngđừnghyvọngtrongtươnglaihậuthếsẽlạithươngxótchúngtanhưvậy.

Cóthểtómlạitrongmộtcâunhưthếnàychăng:"Đừngđểchongườiđời

saulạibịngườiđờisaunữakhóc".

Tríchtừtập"Đậptanhũtương"

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

NoigươngTâyPhươngnhưngkhônglàmnôlệTrong " Truyện Phong thần ",một thứ Iliad (I-li-át) của TrungQuốc, thìthầntiênnhưmây,yêuquáinhưmưa,tuyrằngrốtcụcđềuquyvềchuyệntàkhôngthểthắngchính,nhưngtrongquátrìnhhaibênđấuvớinhaucónhữngmànrấtgaycấn,rấtoanhliệt.

Trongsốthầnthánhcủa"TruyệnPhongthần",lợihạinhấtphảikểtớiÂnGiaovớicáiPhiênThiênấn-mộtloạibửubốivôđịchthiênhạ.Chỉcầnôngtaniệmthầnchúrồihôlênmộttiếngtứcthìcáivũkhíấybayvútlênkhông.Lúcnóhạxuống,đừngnóiđếnxươngthịtconngười,ngaycảngọnnúiHy-ma-la-yakiacũngcóthểbịbửalàmđôi.

PhảikểđếncáihaynữacủanólàchínhngayQuảngThànhTử,sưphụcủaÂnGiao,cũngkhôngcócáchnàochốngcựđượcvũkhínày,nênkhithấyhọctròmìnhtrởmặt,trắngtrợnvứtbửubốiấylên,thìcũngbayhồnbạtvía,vộivàngtháochạy.

BáDươngtôiđanglúcđượcyênthân,bỗngnhiêncũngbịcáivũkhívôđịchnàygiángxuống,nhưngvìthờiđạiđãđổithay,bâygiờvìhiệnđạihóanênPhiênThiênấnkhôngcòngọilàPhiênThiênấnnữamàđổitênđổihọ,gọilà"Sùngdương,mịngoại"(TônsùngTâyphương,nịnhnọtnướcngoài).ChỉcầnbịôngÂnGiaohiệnđạigiángchomộtcâu"Sùngdương,mịngoại"nàythìsovớicái"PhiênThiênấn"3.000nămvềtrướccònnặnghơncảnghìncân.

ởLosAngeles, lúc tôiđangnóichuyệntrongbuổihội thảo,bỗngcóthínhgiảchuyểnđếnmộttờgiấy,trênấyviếtthếnày:"Lãogiàkia!KhôngngờnhàngươilạithờTây,nịnhngoạinhưvậy,cứnhấtthiếtchorằngnướcMỹlà hoànmỹ, nhưng thực ra nướcMỹ lại không phải hoànmỹ như ngươitưởngđâu!".

Sauđóítlâu,mộttờbáoởLosAngelestênlà"NamHoathờibáo"cóđăngmộtbàicủaĐạcDântiênsinhvớiđoạnviếtthếnày:

" Phải kịch liệt phê bình cái quan niệm " ThờTây nịnh ngoại ".ÔngBáDươngcũnggiốngnhưbaonhiêungườiTrungQuốckhác,lúcvừamớiđặtchânđếnđấtMỹ,bị lầmlạcgiữanhữngbiểu tượngxãhội tốtđẹpcủanó,bỗngthấyxấuhổvìcáinhơbẩncủamìnhđâmracómặccảmtựti.VíthửôngBáDươngcứởđâythêmvàibanămnữa,tôitinrằngcáiquanniệmcủaôngấyvềMỹtấtchẳngcòngiốngnhưbâygiờ".

Cáivũkhíghêgớm"ThờTây,nịnhngoại"nàyđạikháiđãđượchìnhthànhtrongnhữngnăm40củathếkỷthứXIXsauChiếnTranhNhaPhiến(1840)đểhạingườiđời.Muốnhiểurõnộidungcủanótacóthểđọcnhữnglờimạtsát sauđâycủamộtôngbạngiàngườiTrungQuốc : -"Nhữngkẻ"Sùngdương,mịngoại"nhưcácngười[mộtcáchnóirấtkháchsáođấy,cònkhôngsẽthẳngthừnggọilàHángian,bồiTây(dươngnô),đồbánnước(mãiquốctặc)-BD].TrămcâunghìnchữnóigìđinữachẳngquacũngchỉđểcangợirằngnướcMỹlàtốtđẹp.NếunóicácnhàkhoahọcMỹgiỏi,cáiđócóthểcholàđúng,cònlạiđibảolàvănhóaMỹhayhơnvănhóaTrungQuốcthìkhôngaingửiđược.AidámnóirằngchúngtalạiphảiđihọclàmngườitheokiểuMỹ?"

CáicáchnóinàykhôngphảichỉriêngcủaôngbạngiàđómàcònlàgiọngđiệucủaquánhiềungườiTrungQuốckhác,quánhiềuđếnđộnó làmchohuyếtápcủatôitănglênghêgớm!

Sựkiệnnàyđưaraánhsángmộtvấnđềrấtquantrọng:Cómộtsốngườihayđemhaisựkiệnhoàn toànkhácnhau,haihànhvikhông liênhệnhânquả gì với nhaumà dán dính vào nhau; không dùng đầu não nhưng dùngnướcbọtđểdán,đúnglànhữngkỹthuậtviêncaocấp!

"ThờTây"và"nịnhngoại"làhaithứcáchnhaucảmườivạntámnghìndặm,chẳngcógìdínhdángvớinhau,nhưngnếumộtkhiđemdándínhvàovớinhau,chúngcóthểdùnglàmcôngcụđể"đánhvỡđầu"vàcóthể"tặngthêm"chovôsốnhữngtaihọakhác.

Thậtrakẻbị tổnthươngnhấttrongchuyệnnàykhôngphảilànhữngkẻbịchửi là " thờ tây, nịnhngoại ",màchính lànhữngkẻvì sợbị gọi là nịnhngoạinênkhôngdám"thờTây",nghĩalàkhôngdámnhậnrằngmìnhtánthưởng những điều hay của Tây phương. Tôi không bảo không có nhữngngườiđích thực là"Sùngdương,mịngoại ".Cái loạiđộngvậtnàynhiềukhôngbiếtbaonhiêurổđựngchohết.Nhưngtôichỉmuốnnóirằngcòncórấtnhiềubạnbèkháctuylà"thờTây"nhưngkhông"nịnhngoại"týnào.

TạihộitrườngởLosAngeleshômđó,trongchốclát,vìquácăngthẳngmàtôiquênmấtcái thânphậnlàmkháchcủamìnhđi,mớibộc lộchântướngbằngnhữngcâuhỏisauđâyđốivớithânhàonhânsĩtrongbuổihọp:

Cácvịhômnayđếnđâybằnggì?Bằngxeô-tôhayxecút-kít?Nếudùngxeô-tôtứclàthờTâyrồiđó.Tạisaotrênđầucácvịkhôngtếtđuôisam,hoặcvấn tóc lên đỉnh đầumà lại rẽ ngôi bên phải, bên trái ? Rẽ ngôi như thếchẳngphảilàthờTâyà?Tạisaocácbàkhôngbóchânđirónrarónrénmàlạiđigiầycaogót?KhôngbóchânmàđigiầycaogótlàthờTâyrồi.Tạisaođànôngkhôngmặcáothụng,áocánh,áolươngtayrộngmàlạimặcâuphục ?Mặc âu phục tức là thờTây vậy. Sao, các vị không hút thuốc lào(điếunước)màlạihútthuốcláthơm?HútthuốclácũnglàthờTây.Saocácngườikhôngnấucơmbằngthan,củi, rơmvà thổi lửađểnhómbếpmàlạidùnglòđiện,bếpga?Lòđiện,bếpgacũnglàthờTây.Saocácngườikhôngngủtrêncáikháng(mộtloạigiườngxâybằnggạchhoặcđất,ởdướicóbếplửavừađểnấuănvừasưởiấmvàomùađôngởmiềnBắcTrungQuốc)màlạingủtrêngiườngnệm,giườnglòxo?Ngủtrêngiườnglò-xo,giườngnệmkhông phải là thờ Tây hay sao ? Tại sao khi các người gặp sếp của cácngười,cácngườikhôngquìmọp,đậpđầuxuốngđấtchokêulênbinhbinh,màlạichỉbắttaynói"Hai!"[Hi]?Bắttayrồichào"Hai!"khôngphảithờTâylàgì?Tạisaocácngườikhôngthắpđèndầuđểđọcsáchthayvìdùngđènđiện?DùngđènđiệncũnglàthờTâyđấy.Vìsaolúcgửithưlạikhôngnhờbạnbèđiđưahộmàlạidántembỏvàothùngthư?DántemvàbỏthưvàothùngkhôngphảilàthờTâyà?Tạisaocácngườikhôngđixemchiếubóngảnhbằngdalừa,màlạiđixemxi-nê?Xemxi-nêkhôngphảithờTâylàgì?Tạisaocácngườikhônggâncổlênmàkêugọi,lahétthayvìđigọi

điệnthoại?GọiđiệntứclàthờTâychứcòngìnữa.Tuynhiêntôikhôngtinrằngtấtcảcácông,cácbàlạiđinịnhngoại.

Sauđó, lúc trởvềĐàiLoan, tôi càngcảm thấynặngnềnhưđeomộtquảcân,cảm thấy sựviệccầnđược làmsáng tỏđểcho lòngđược thanh thản.Cuộcduyệtbinh lớnngàyQuốckhánhĐàiLoan (mồng10 tháng10)vừaqua,chắcvẫncòntrongkýứccácvịnhữnghìnhảnhnónghổi,nàosúngtây,pháotây,trốngtây,kèntây,daotây,kiếmtây,dànnhạctây.NhữngthứấyphảichăngđềulànhữngsảnphẩmthờTây,nhưngcóphảichăngvìthếđềulànịnhTâyhết?TừnhữngthứđitrênmặtđấtchođếnnhữngthứbaytrênkhôngtrungđềulànhữngsảnvậtthờTây.Cóthểnàonghirằngvìcómộtsựcấukết,nịnhbợnướcngoàinàođóchăng?

Nhìnvàobên trongmộtgiađình,hiện tượng trênđúng làcàng trầmtrọnghơn.Tấtcảnhữngngườiviếtvănviếtbáo,viếtthưnặcdanhđểchửitôilàkẻlàmhạiđếntìnhcảmtốtgiữa"nhândân"và"nhànước"thườngvẫndùngbútnguyêntử,bútmáy,màkhôngdùngbútlông.Dùngbútnguyêntử,bútmáy,rồiđánhmáy,saochụp,nhữngngườinàynỗlựcthờTâythếcónịnhngoạikhông?

Trongphòngkhách,phòng làmviệc,cáccôngsở toàn thấynhữngghếsô-pha,ghếbànhmàkhôngthấydùngtrườngkỷ.Tuầntrướctôiđếnthămmộtngườibạn.Anhtachỉmặttôiquátbảo:"ĐồthờTây,nịnhngoại!".Tôibịquátthànhthửmớiđiênlên,tìmđượcmộtcáibúađãđịnhđậpchotannátcáinhàxíbệtởnhàanh ta.Vợanh ta ranănnỉ, tôi cũngcóccần, tôi thềkhôngđộitrờichungvớicáiloạinhàxíbệtgiậtnước"thờTây,nịnhngoại"này.

Tôimàđậpxongcáinhàxíthìthếnàocũngsẽđậptiếpđếncáivôtuyến,cáiđài,cáitủlạnh,bếpga,điệnthoại,đènđiện,.v.v...Cuốicùng,côcongáicủaanhta-nữsinhtốtnghiệpđạihọc,bịtrúngđộcthờtâyrấtnặng,chẳngcònbiếtkínhlão,tônhiền,cũngkhôngbiếtgìlàlễnghĩa-bèngọicảnhsátđếnđểđuổitôirakhỏinhà.Thếlàchấmdứtcuộcxungđộtđó.Nếukhông,vớicáibúacủatôi,màhọlạiởtầng12,cảgiađìnhhọchưachắccònchỗđểđặtđítngồi.

Sauđósuynghĩmãi,tôicũngkhôngthểnàohiểuđượctạisaocongáianhtalạicóthểhànhđộngnhưmộtkẻnịnhngoạikiểuđóđược.Thanôi!khôngthểtưởngtượngnếuthượngđếnổitrậnlôiđình,tịchthutấtcảnhữngthứmàngườiTrungQuốc tích lũy từngày thờTâyđếngiờ,khôngbiết sẽcòn lạiđượcgì?

AnhbạntôivớicáiPhiênThiênấnchắcchắnsẽnói:"Aibảochúngtađểlàmngười,đểxửthếlạiphảiđihọcTâyphương?"

áidà!Anhnàyđúnglàdớdẩn,thếmàcònphảihỏi!Vềmặtlàmngười,xửthếđươngnhiênlạicàngphảithờTây,họcnhữngcáiưuđiểmcủahọchứ,nhưngnhưthếkhôngcónghĩalàphảiđinịnhhọ.

Vềphươngdiệnchínhtrị,chúngtalạikhôngphảiđãthờTâyđếnngậpđầurồihaysao?Đầutiênchúngtađãvứtcáihệthốngvuaquantừ5.000nămđểnhất quyết học theo lối bỏ phiếu bầu cử của họ. Tiếp theo là đã cho cáitruyềnthốngphongkiếnmộtcáiđáđítđểhọctheoconđườngchínhtrịdânchủ.

Về chế độ kinh tế, chúng ta cũng đã bỏ cái 5.000 năm trọng nông khinhthương, học theongườiTâyphương trọng côngnghiệpvàbuônbán.Nhưvậy là đãvứt đi cái nhân sinhquan5.000nămxemviệc làmquan là conđườngtiếnthủduynhấtđểhọcngườiTâyphươngcáikếtcấuxãhộinhiềutầnglớprồicòngì.

Vềmặtvănhóa,tấtcảnhữngcôngcụtruyềnbáđạichúng,kểcảbáochí,vôtuyến; tất cả cácnghệ thuật, sáng tác, kể cả tiểu thuyết, thơ, kịchnói, hộihọa,âmnhạccócáinàomàkhôngbắtchướcTâyphươngđếnchóngcảmặt?Nhưngtấtcảnhữngthứnàycólàmchocảnướctrêndướiđềuthànhnhữngkẻnịnhhayvọngngoạikhông?

CáiPhiênThiênấn"Sùngdương,mịngoại"nàyđemdùngchoconngười,chỉlàmộtsựsailầmvềngữnghĩahọc,thậtkhôngthểnàohiểuvàphântíchnóđược.

ÔngĐạcDânbảo:"NếutôiởlạiMỹthêmvàibanămnữa,cáilòngtincủatôichắcchắnsẽkhôngcònnhưthếnữa".Đólàmộtđiềucóthểcómàcũngcóthểkhông.

NếuchúngtamongmỏivũkhícủaTrungQuốcđượctinhvihơn,tấtnhiêncầnphảihọchỏiphươngTây.Nếuchúng tamongmỏiviệcquản lý côngthươngnghiệpđượchiệuquảhơn,cũngphảihọcphươngTây.NếuchúngtamuốnxãhộiTrungQuốcđượcvănminhhơn,tấtphảihọccáicáchnói"xinlỗi","cảmơn"củangườiphươngTây.NếuchúngtamuốnngườiTrungQuốcxếphàng,tôntrọngchỗquađườngcủabộhành,điquacửalòxobiếttừtừthảcửarathìchúngtaphảihọctậpngườiphươngTây.

NếuchúngtamuốnngườiTrungQuốccóthểmởrộngcáitấmlòngnhỏhẹpra, chúng taphảihọc tậpcủangườiphươngTây sựvuivẻphóngkhoáng,tấmlòngthíchgiúpngười.NếuchúngtamuốnngườiTrungQuốcthânthểcườngtrángtấtphảihọctậpngườiTâyphươngdùngthìgiờđểvậnđộngchứkhôngphảiđểxâuxélẫnnhau.

Tất cả những thứ này có gì là nịnh ngoại đâu ? Đứng trước người Tâyphương,lễđộ,lịchsự,cóthậtlàchúngtakhôngcảmthấythẹnvìmìnhthấphènkhông?Thếmàchúngtachỉbiếtphảnứngbằngcáchchođếnđítvẫn"khôngquêncáigốccủamình",đếncùngvẫncaumày,quắcmắt.Sáchcổcócâu : "Biếtxấuhổ tức là cócanđảm", thếmàchođếnchết cũngkhôngnhậncái sai củamình, chỉ biết kíchđộnggiậndữvà cho rằngnhưvậy làviênmãn, đạt đạo rồi.Thật ra biết xấuhổ, không chỉ cần có canđảmmàthôi,còncầncócảtrítuệnữa.

ÔngĐạcDâncho là " tự thẹnvìmình thấphèn " sẽdẫnđến chỗ " tựhạmình",nhưngthậtrahaiýniệmnàyhoàntoànkhôngcóliênhệnhânquả."Tựcảmthấymìnhchưađược"cốnhiêncókhảnăngđưađếnchỗ"tựxemmìnhkhôngragì",nhưngcũngcóthểđưađếnchỗtựbiếtmìnhvàvìvậycóthểtựsửamìnhchokháhơn.TrườnghợpMinhTrịDuyTâncủaNhật-bảncũngnhưthếthôi.

Tróibuộcconngườivàotrongcáivòngcủatâmtìnhkíchđộng,cáiđóthuộc

vềchiếnthuậtphonghỏaliênhồicủa thờiđạiPhiênThiênấnnhưngđồngthờicũnglàmộttrongnhữngđặctínhcủangườiTrungQuốc.

CóvịgiáosưngườiMỹviếtmộtquyểnsáchnhanđề"NhậtBảnlàsốmột",thếmàkhôngcómộtngườiMỹnàotứcgiậnbảorằngôngtalàđồphảnquốchoặcđilàmbồichonướcngoài.

BáDương tôi bất quá chỉ viếtmột vài thiên phóng sự dựa trên những ấntượnghoàntoànhờihợtmàcáiPhiênThiênấnkiađãbayxuốngchựcchụpvàođầukhôngbiếtbaonhiêulần.

Thanôi!Dùanhcónhắmvàocổtôimàgiángxuốngthìtôivẫncứkêulênrằng:"TuyệtđốiphảibắtchướcphươngTây,nhưngkhônglàmnôlệchohọ".

Xinđộcgiảlượngthứ!

Tríchtừ"Dẫmlênđuôinó"

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViết

KỳthịchủngtộcVốnlàmộtthứthâmthùhuyếthậngiữacácdântộc,sựkỳthịchủngtộctrênthếgiớihiệnnayđangtrênđàđượckhắcphụcbởiýthứcconngườivàsựpháttriểncủanhânquyền.

NhưngđốivớingườiTrungQuốcvốnthôngminhtuyệtvời-vừalàmravẻtađâyrấttrịnhtrọng,vừatínhtoánrấtchily,nhưngchungquyvẫnchỉluẩnquẩntrongcáiquanniệmkhuvựcđầycảmtínhcủacáinướctươngkia-thìcáchtốtnhấtkhônggìhơnlàtựthankhócchosốphậnhẩmhiucủamình.NgườiTrungQuốccơbảnkhôngcómộttưcáchgìđểcôngkíchvàphêbìnhsựphânbiệtchủngtộccủangườiMỹdatrắngcả.MàhiệnnaynướcMỹcólẽlàmộttrongnhữngnướcmàsựkỳthịchủngtộcđượcxemlàítnhấttrênthếgiới.

Cứ nhìn thử chung quanh, nước lớn nước bé, nước mạnh nước yếu đếmkhôngxuể, nhưng e rằng chỉ có nướcMỹ là nước còn tiếp tục chấp nhậnngườiTrungQuốcnhiềunhất.GiảsửkhôngcónướcMỹthìkhônghiểutấtcảnhữngngườiTrungQuốcngàyđêmmơtưởngnhưđiêncuồngđếnviệcrờibỏnướcđểdidânkhôngbiếtsẽđiđâu?

Tôinóinhưvậykhôngcónghĩa làngườiMỹdatrắngkhôngkỳthịchủngtộc,hoặckhôngkỳthịgìđốivớingườiTrungQuốc.

Tôi chỉmuốn nói cái đầu óc kỳ thị nơi người TrungQuốc, so với kỳ thịchủngtộc,cònởmứcđộthấpkémhơn,vìnólàđầuóckỳthịđịaphương.ởbấtcứmộtnướcnàođãđạtđếnmộtnềnvănminhcao,cáiđầuóckỳthịđịaphươngnày tựnhiênbiếnmấtđểnhườngchỗcho lợi íchcủanhữngđảngpháichínhtrị.

CóbaogiờanhnghenóingườiMỹcủa tiểubangVirginia tẩychayngườicủatiểubangArizonachưa?HoặcngườiNhậtởđảoHonshu(Bổnchâu)tẩy

chayngườiởđảoShikoku(TứQuốc)không?ThếmàcáikỳthịchủngtộccủangườiTrungQuốcsovớicáikỳthịcủangườiMỹcònkinhkhủnghơnnhiều.

Nếutađemkếthợplạivớinhaunhữngýniệmrấthẹphòikiểu"ConcháucủaHoàngĐếvàThầnNông","ĐạiHánoaitrời","Khôngphảilàtộcloạicủachúngta","Lòngdạkhácchúngta"thìchỗcònlạichongườicácdântộckhácsốngsẽchẳngcòngì!

CómộtsốngườiTrungQuốcởMỹ-địavịxãhộicũngchẳnghơngìnhữngngườiMỹdađennhưnglạixemnhữngngườinàykhôngđángmộtđồngxu-hễcứnhắcngườiMỹdađenthìlạilắcđầulialịanhưbịđộngkinh.Cáihànhvikhinhthịấycóthểlàmchongườitatứcmàchếtđược.Khôngaicóthểtưởngtượngnếu11%củadânTrungQuốclàdađenhoặcdađỏthìmấyôngdavàngkiasẽsốtlênđếnbaonhiêuđộ?

Ngườikhôngcùngmộttỉnhđãkhôngthểchấpnhận,baodunglẫnnhaurồi!Đốivớingườikhôngcùngmộtchủngtộckhôngbiếtsựthểsẽnhưthếnào?

Kỳthịchủngtộclàmộtthứquanniệmghẻlở,nódaidẳngvàlâylan.Nhưngcáiđánglàmtangạcnhiên,kinhdịlàphươngphápnướcMỹdùngxửlýcáiloại ghẻ lở đó. Phương pháp của họ có thể không giống Trung Quốc, vìphươngphápTrungQuốclà:"Dấubệnhvìsợphảichữa"(Húytậtkỵy)và"Cáixấutrongnhàkhôngthểđểlộrangoài"(Giaxúbấtkhảngoạidương).Sựthựcđólànguyêntắcchứkhôngphảiphươngpháp.

Phươngpháp"chânchính"làmộtđằngbịchảymáuởhậumônlạilấytaycheđítnói:"Không,tôicóbịbệnhtrĩhànhhạđâu?Aibảotôicóbệnhtrĩtứclàcóýđồhoặccólòngdạgìđó!"Cócái"ýđồ"gìđólàmộtvũkhítruyền thống toàn năng.Chỉ cần tung nó ra, niệmvài câu thần chú là đốiphươngphảivắtgiòlêncổmàchạy;đồngthờicáibúitrĩkiabỗngnhiênlànhlại.

ồ!Xinlỗi!Tôinhỡmồm!Khôngphảicáibúitrĩkiabỗngnhiênlànhmàtựnóđangởtìnhtrạngcóbệnhbỗngnhiênbiếnthànhtìnhtrạngkhôngcóbệnh

gìcả.Congiòicủahũtương,cáiconngườidịdạng,chỉbiếtchedấubệnhcủamìnhchứkhôngmuốnchữanó.

NướcMỹ làmộtxãhội lànhmạnh, cường trángđếnđộnócó thể tựđiềuchỉnhmình.Thayvìlấytaycheđítthìcáiphảnứngcủanólạilànóitoánglên chomọi người biết: " Tôi có bệnh trĩ đây!Mỗi ngày tôi bị chảymất8.000ga-lôngmáu[gallon=khoảnghơn4lít].Tôimuốnbiếtgiácủamộtchiếcquantàilàbaonhiêu?"Tấtcảmọingườiđềubiếtthìmọingườiđềuýthứcrằngmìnhcóliênquan.Sauđótiêmthuốc,uốngthuốc,mổxẻ,biếnghếgỗ thànhghếxô-pha,biến cái lưngcòng thành lưng thẳngđể có thểđứngthẳnglênđược.

Tấtcảcácphươngtiệntruyềnthônghayvănhọcđềuphảinóilêncáikỳthịchủng tộcnày, làmchomọingườiđềubiết, làmchomọingườiđều sợvìthấymìnhcóliênquan.Mộtxãhộilànhmạnhphảidựatrênmộttâmlýlànhmạnhcủangườidân-ngườidâncó trí tuệbiết tôn trọngsự thực,códũngcảmthừanhậnnhữngsailầm,cónănglựctựsửađổi.

Kỳ thị chủng tộc là một sai lầm. Đó là một sự thực không thể chối cãi.NgườiMỹcóđượccái trí tuệvàdũngcảmtìmcáchsửađổivàgiảiquyếtmộtcách thỏađángnhững lỗi lầm.Họcókhảnăng lựachọnnhữngquyếtđịnhđúngđắnkhiếnchosựkỳthịchủngtộcdầndầnbớtđi,vàcóthểmộtngàynàođókhôngcònnữa.

Tríchtừ"Dẫmlênđuôinó"

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxíPHẦNII:CácBàiViếtLấyhổthẹnlàmvinhdự

DướisựủytháccủaCụcGiáodụctỉnhĐàiBắc,TrườngĐạihọcSưphạmCônglậpĐàiLoanđãlàmmộtcuộcđiềutraxemýkiếnmọingườinhưthếnàovềviệctrừngphạtthânthể.Kếtluậnbáocáochobiết:91%thầygiáo,85% gia trưởng, 80% học sinh đều cho rằng nếu không đưa đến việc đảthươngthìsựđánhđònlàmộtviệcnênlàm.Cuộcđiềutranàychothấycảngườiđánhlẫnngườibịđánh-nhưchuyệnChâuDuvàHoàngCáiởtrậnXíchBích -haibêncùngưng thuận.Mộtbênưng thuậnđánhvàmộtbênchấpnhậnbịđánh.

TạiĐạihộithườngniêncủaHộiTâmlýhọcTrungQuốcvàcủaHộiTâmlýtrắcnghiệmTrungQuốcvấnđềnày cũngđượcđem ra thảo luận.Một sốngườidựĐạihộithuộctrườngpháihiếuchiếnđãdùngnhữnglờilẽkhóhiểuđểyêucầucải tạocáctrườnghọcthànhnhữngphòngtrakhảothờicổđại.NgaycảbảnthânChủtịchchínhphủĐàiLoan,ôngLâmDươngCảng-màvậnmệnhcuộcđờilạihoàntoàntráingượcvớiđờicủaBáDươngtôi-đãtuyênbốvớiQuốchộiĐàiLoanrằnglúcnhỏsởdĩôngđãhọchànhđượcvìbịthàygiáođánhchođauđếnnỗiphảikêutrời.ÔngLưuGiaDục,giáosưViệnYhọcquốclậpDươngMinhcònđưarakiếnnghịvớiBộGiáodụclàđốivớihọcsinhcóthểdùngnhữnghìnhphạtthânthể"thíchđáng".

Nhưng sự đóng góp hay ho nhất phải là của bàDươngThụcHuệ, phóngviêntờ"TựlậpVãnbáo"trênmộtmụcđặcbiệtnhanđề:"Yêuư?Đánhư?".Bàđềnghị:quantrọngnhấtlàlàmsaovậndụngchothíchđáng,chỉcầnsaochotrẻconđừngbịlầmlạc,CụcGiáodụckhôngcầnquyđịnhmộtcáchquá"cứngnhắc".Trongbàibáocủabàtacómộtđoạnđángđểlạichohậuthếnhưsau:

"MộtônggiáonọởmộttrườngTrunghọccôngnổitiếngtạiĐàiBắccó"cáiroiđểđánhhọctrò"vàcái"tàidạyhọc"cùngnổitiếngnhưnhau.Ngay

hôm đầu tiên bắt đầu dạy học, ông treo lên tường bao nhiêu là roi mây(chẳngkhácnàomộtgianphòngdùngđểtrakhảongườithờixưa-BD).Sauđógiaohẹnvớihọctrò:"Cứmỗimộtthànhtíchdướitiêuchuẩnmấyđiểmlàđánhmấyroi".Kếtquảlàtấtcảhọcsinhcủalớpôngnàyđềuđạtthànhtíchrấttốt(vàtỷlệlênlớpcũngrấtcao).Cáitêncủaôngtoàntrườngaicũngbiết(NếuôngtatreotronglớpnhữngthanhkiếmthìkhôngchừngtiếngtămcủaôngtacóthểbayđếncảLuânĐônnữa-BD).Tấtcảhọcsinhđềuxinđượcvàolớpcủaông(Phảicómộtconsốrõràngởđâychứkhôngthểnóichungchungđược-BD).Rấtnhiềuhọctròsaukhiđãtốtnghiệprồicòntiếcnhữnglúc"xếphàngđểđượcđánhtay"(nhữngcôcậuvừaquanhữngđợtthitànnhẫnđểvàotrườngxongcólẽcòncócáitìnhcảmnày,chứvềsautôierằnglàmgìcònchuyệnđó-BD).Nhưvậyđểthấyrằngvấnđềkhôngphảiởchỗsự trừngphạt thân thểcócần thiếtkhông (Đốivớinhững thầygiáomuốnnổitiếngerằngviệcnàymườiphầnquantrọng-BD),nhưngởchỗýnghĩamàsựtrừngphạtthểxáccóthểđemlạiđược."

Cáiđoạnvănnày(củabàDươngThụcHuệ)làmộttrongnhữngsảnphẩmvănhóađặcbiệtcủacáihũtương.

Thậtra,cáiloạisảnphẩmnàyđãxuấthiệntrênthịtrườngtừthờiTốngvàonăm1068.Thờiấy,hoàngđếcònnhỏlúchọcnghethầygiáogiảngbàithìngồi,thầygiáothìlạiđứngbêncạnhnhưhọctrò.

ThừatướngkiêmthầygiáocủagiađìnhlàVươngAnThạchvìtônsưtrọngđạomớiđềnghịchophépthầygiáocũngđượcngồi.

Tintứccủađềnghịnàytruyềnra,cáivạitươngkialiềnbắtđầusủibọt.MộttrongnhữngđạithầnkiểugiòibọtươngdầulàLữHốibènkêutoánglênnhưbịdẫmlênđuôi,vàđằngđằngsátkhíkếttội:

-"VươngAnThạchvọngtưởngngồicạnhvuakhigiảngbàichovua,muốnxóabỏcảcáitônnghiêmcủahoàngđếđểđưacáitônnghiêmcủathầyhọchoànggialên.QuảlàhọVươngkhôngbiếtgìvềsựhòathuậntrên-dưới,màcũngkhôngbiếtgìvềsựphânbiệtvua-tôi!"

Ôithôi!Ngaytừthờicổcũngđãcónhữngônggiáolấylàmvinhdựđượcđứngbêncạnhhoàngđếnhưthế.Chẳngtráchthờinay,cũngcóhọcsinh"xếphàngđểđượckhỏtay"vàlấyđólàmvinhdự.

Tôilạinhớđếnnăm1910-vàonhữngngàymớithànhlậpnướcTrungQuốcDânQuốc - cómột lão già ngườiMãn Thanh bảo hoàng chạy đến trướchuyệnđường,tụtquầnrasaigianhânđánhmìnhmộttrậnbằngroi.Sauđó,dườngnhưthấyngườiđãnhẹnhõm,bènbảo:"Sướngquá!Sướngquá!Đãlâukhôngđược thưởng thứccáimùivịnày ! "Kiểubiểudiễnnày sovớiviệcthíchđượcquấtvàotaycòntiếnxahơnmộtbậc.

Chuyệnkhóhiểulà: tạisaocáiđầuócnôlệởTrungQuốcvẫnkhôngthểchấmdứtđược?MặcdùtrongvănhóaTrungQuốccómộtsốtruyềnthốngrấtưtànkhốcnhưbóchânđànbà,thiếnđànông,vànhụchìnhbâygiờđềuđãbịbãibỏỷ.

BộGiáodụcnghiêmcấmhìnhphạt thân thể,đó làmột trongnhữngquyếtđịnhrấtđúngđắn.Khôngtưởngtượngđượcvàonhữngnăm80củathếkỷXXnàymàcòncóngườimuốnđặtlạivấnđề.Vấnđềởđâyđánglẽphảilàđốivớiđiềuhổthẹnphảibiếthổthẹn,chỉcónhữngkẻmàđầuócnôlệđãthâmcăncốđếmớicóthểcóđượccáitàilàlấyđiềuhổthẹnlàmvinhdự.

Mốinguycơđích thựccủadân tộcTrungQuốcvẫn làcónhữngquái thainhưLữHối,nhưnhữngđứahọc trò" thíchxếphàngđểđượcđánh tay".Nếunhữngchuyệnnhụcnhãnhưthếlại trởthànhvinhdựthì trênthếgiớinàychắcchẳngcònchuyệngìđểlấylàmvinhdựnữa.

Nhữngkẻthíchbịsỉnhụcthìhoặcbịmấtcảmtínhcủaconngười,hoặctỏrakhôngbiết;hoặckhôngquantâmđếnnó;hoặcđểtrốntránhtráchnhiệmhaycóthâmýgìkhác;hoặcchỉđơngiảnvìhọlànhữngkẻtrờisinhrađểlàmnôlệ;hoặcđãlànôlệtừtrongbàothairồi.

Nhữngngườichủtrươngđánhđònnhấnmạnh:"thươngchoroichovọt".Ôi!Tìnhthươngơi!Vìngươimàconngườiđãphạmbiếtbaonhiêutộilỗimỗingày.

Bốmẹvìthươngmàbóchâncongáimình;nghĩrằngtrongtươnglainósẽdễlấychồng.Đócũnglàtìnhthươngvậy."Vuacha"đốivớitiệndânthìđánhchothịtnátxươngtan,bởivì"hìnhkỳvôhình"(trongthờigiangiamgiữthìkhôngđượcđánh),đócũnglàtìnhthươngdânnhưconđỏ.

Cứ thửhỏimột câu: -Thầygiáođốivớihọc trò,đánhmột roi, đó là tìnhthương?Đánh10 roi, 100 roi cũngvẫn là tình thươngư ?Trên báo đăngchuyệnthầygiáođánhbabạttailàmchohọctròbịchấnthươngsọnãorồicũngnhấtquyếtbảođólàvìmìnhthươngnó.

Làmsaophânđịnhđượcranhgiớiđây?Làmsaobiếtđượccáihàmýcủanóđúnghaysai?Trongnềngiáodụcbằngtìnhthươnglàmgìcótiếtmục"Tulýhọc"(đánhđậphọctrò)?Cònnếunóiđến"thíchđáng"thìthếnàolà"thíchđáng?"Aiđịnhđượctiêuchuẩn?Vàlàmsaobiết

đượccáinàolàhợptiêuchuẩn?

-"Chỉcốtkhônggâythànhthươngtíchlàđược!".

Đólàtiêuchuẩnư?

Trênthựctế,bấtcứmộtsựtrừngphạtthânthểnàocũngđềuđểlạithươngtích.Giốngnhưbảo:"Cứđúttayvàolòlửa,cànglâucàngtốt,chưathấythươngtíchthìchưacầnrútra".Cáiýnghĩanàynghechừngcũngthảmnãochẳngkhácnàoâmthanhcủamộtbánhxexìhơi.Bấtcứailúcsắpbắtđầuratayđánhthìcácthớthịtđềugồnglên,tròngmắtlonglên.Chỉnộicáidángđiệukhủngkhiếpnày - thần thái và ánhmắt hung ác - dù chưađánh thậtcũngđãcóthểlàmchongườisắpbịđánhtổnthươngrồi.

Cứnhưđứahọctròđứngtrướcquyềnuytuyệtđốicủangườithầy,hoặcđứacontrướcuyquyềntuyệtđốicủaôngbố,khingườibốdơtaylêndọađánh,đềuđãcảmthấymìnhbịhạnhụcnhưthếnào.Rõràngchẳngcótìnhthươnggìởđócả!Chỉcócáimầmmốngcủasựhậnthùtừcảđôibên,bởivìđólàmộtthứlăngnhụcđốivớinhâncách.

Đếnlúcnàohọctròkhôngcònthíchxếphàngđểđượcđánhtaynữa,lúcấy

cácemmớicóthểxóabỏđượcmặccảmbịsỉnhục,vàlúcấysựtrừngphạtthểxácmớikhôngcòncóýnghĩa"tốtđẹp"nữa.

Nếunhữngtrẻemkhônglàmnổicácbàithilạiphảichịunhữngsựtrấnáp,bạo lực thì lòng tự trọng bẩm sinh của trẻ con, cái linh tính và trí tưởngtượngrấtđángquýcủachúngerằngsẽbịtiêutanmất.

Cóđến29%thầygiáo,saukhiBộGiáodụcnghiêmcấmđánhđònhọctrò,đãcảmthấy"lònglạnhnhưtrotàn,chẳngcònmuốndạyhọcnữa".Nhữngconngườivănhóatheonghềgọilà"gõđầutrẻ"nàynếukhôngđượcphépthi triểncái thủđoạnđánhđònhọc tròquỷkhốc thầnsầu thìhọcảm thấyđànhphảithúcthủ,khôngcòncáchnàokhác.NhưvậyBộGiáodụccólẽtốthơnnênmờihọcuốngói rakhỏi trườngvàgiới thiệuhọđến làmgáccửachocácsòngbạc.

BáDươngkhôngđủsứcđểphảnđối91%,85%,cảđến80%nhữngngườiđồngýviệcđánhđòn.Nhưngtôiđâycóthểhướngvềnhữngngườihọctròbịsỉnhục,đềnghịmộtbíquyếtnhưsau:Nếuhọđánhcácem,tuycácemkhông thể đánh lại được ngay bây giờ, nhưng khi lớn lên nhưmột ngườitrưởng thành, thì phải quyết tâm trảmối thù đó.Mười năm chưa có gì làmuộn cả.Cónhữngphần tử rất hiếu chiến có thểmắng các em: "Tôi cứđánhđấy!Mườinămsaurồitanóichuyện!"Đốivớicáiloạirắnvườnnày,cácemvĩnhviễnđừngbaogiờquênchúng,hãycứthậttìnhhẹnchúngmườinămsau.

Nhưngđâychưaphảilàýchínhcủatôi.

Cáiýnghĩachính,khiếnlòngtôithậtđauxót,là:qualầnđiềutranày(củaTrườngĐạihọcSưphạmcông lậpĐàiLoan) sốngười thíchđánhđònvànhữngngườithíchbịđánhđãchiếmmộttỷlệquácao.

Phàmmụcđíchcủagiáodục làbồidưỡngcái tônnghiêmvàvinhdựcủanhântính.Thếmàngượclại,hômnaymọingườiđềuđồngýrằng:mụcđíchcủagiáodụclàtiêudiệtcáitônnghiêmvàvinhdựcủanhântínhđó.

Có thểnóiđây làmột trongnhữngxì-căng-đan lớncủa thếkỷXXvàcủavấnđềgiáodục.Điềuđóchứngtỏcáivạitươngnàykhôngnhữngrấtsâumàtươnglạicònđặcnữa.Chodùbâygiờchínhphủcóxuấtđầulộdiệngiúpđỡđinữathìmộtsốngườicũngkhólòngsửađổiđược.

Vìthếchúngtacóthểnóirằng:cáinềngiáodụccủachúngtaquáưlàdịhình,đãđếnchỗđingượclạithiênchứccủanó.

Càngnghĩđếntôilạicàngthấylạnhxươngsống.

Tríchtừ"Dẫmlênđuôinó".

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHẦNIII:CácBàiPhêBìnhCáivạitương

MộtbiểutượngcủacănbệnhvănhóaTrungQuốcKhiêuLậpDân

Trong"ThấtthậpniênđạiTạpchí",HồngKông,ngày12-11-1973.

PhàmngườiTrungQuốcnàocònquantâmđếntiềnđồtổquốcđềucóthểnghĩđếnmộtvấnđềcănbảnsauđây:tạisaoTrungQuốc(từ1842đến

1949)lạiyếuthế?Mỹ,Nhậttạisaolạimạnhthế?

DiệntíchcủaTrungQuốcrấtlớn(đứngthứnhìtrênthếgiớichỉsauLiên-xô),ngườilạirấtđông(vàobậcnhấtthếgiới),tàinguyêntươngđốiphongphú.Thêmvàođó,lạicómộtnềnvănhóamàmộtsốngườitựhàolàlâuđờitới5.000năm.ĐánglýTrungQuốcphảilàmộtquốcgiavàohạngmạnhnhấtthếgiớimớiđúng.Nhưngsựthựclạikhôngphảinhưvậy.Từ

ChiếntranhNhaphiến(1840),bịcáccườngquốcliêntụcđếnxâuxé,TrungQuốcphảicắtđấtbồithường,chỉtýnữalàđãbịphânchia.

Đốivớicâuhỏitrên,chỉcóhaicáchtrảlời:

Thứnhất:ĐầuócvàsứclựccủangườiTrungQuốctồiquá.

Thứhai:CáivănhóatruyềnthốngcủaTrungQuốccóvấnđề.

Đốivớicáikhảnăngthứnhất,cóhaicáchgiảithíchkhônggiốngnhau.Cáchthứnhấtlà:đầuóc,sứclựcngườiTrungQuốctồiquá.CólẽhọchỉkháhơnrợHung-nô,Đột-quyếtvàngườidađenởPhiChâungàyhômnay(chứkhôngphảingàymai),nhưngchắcchắnlàthuangườiMỹ,Anh,Pháp,Nga,

Nhật.

Cáchgiảithíchthứhai:trílựccủatổtiênngườiTrungQuốcrấtkhá,ítnhấtcũngtàigiỏiởmứcđộhuyhoàngcủanhữngđờiHán,Đường.Nhưngbấthạnhthay,cáitrílựcấycàngngàycàngkiệtquệ,đờisaukhôngbằngđờitrước,sauvàitrămnămđãbiếnthànhmộtdântộccủanhữngthằngngu.

Giảsửđúnglàtrílựccủachúngtaquátồi,chúngtaphảichấpnhậnnónhưthếthôi.Nhưngaiđãdậychúngtakhôngbiếttựmìnhphấnđấunhỉ?Căncứtrên"Địnhluậtsinhtồn-mạnhđượcyếuthua"thìmộtđấtnướcbịbiếnthànhcáiloại"thuộcđịahạngbét"nhưthếbởivìnóxứngđángnhưthế.Nếunóingượclại,giảsửkhôngphảivìtrílựccủachúngtacóvấnđề,nhưngvìcáivănhóacủachúngtacóvấnđề,thìtiềnđồcủachúngtacòncóthểkháđược,nhưngchúngtaphảibiếttựsửamình,canđảmvứtcáigánh

nặngvănhóaấyđimớiđược.

Chúngtavừanóiquakhảnăngthứnhất(trílựccóvấnđề),đólàmộtkhảnăngtrênmặtlýluận,nhưngkhôngtồntạitrongthựctế.BởivìkhôngcómộtngườiTrungQuốcnàothừanhậnrằngtrílựccủadântộcTrung

Quốcchúngtalạithấpkém.Đấykhôngphảilàmộtvấnđềcảmtínhhoặcvìmuốntựthổiphồngmìnhlên,nhưngmộtvấnđềtrênmặtlýluậncóchứng

cớ,khôngthểphủnhận.

Nhữngchứngcớnàylàgì?

Tacóthểnhìnthấytronghaisựkiệnsau:

1-PhầnđónggópcủangườiHoavàocôngcuộcpháttriểnkinhtếởĐông-Nam-á.

2-NhữngthànhtựuvềhọcthuậtcủangườiHoatạiMỹ,nhữngthànhquảnàylàmchongườidatrắngvốnđầytựtônmặccảmcũngphảithừanhậnrằngtrítuệcánhânngườiHoacao.NhưnghọcũngbiếtngườiHoakhôngđoànkết,khônghợptácvớinhau,chốngđốinhaumộtcáchkịchliệtvà

khôngpháthuyđượcsứcmạnhtậpđoàn.

ÔngBáDươngtrongtập"Đếnchếtkhôngnhậnlỗi"đãđưaramộtcáchgiảithíchtuyệtvờivềvấnđềcủangườiHoachúngta:

Mộtngườiđếnthỉnhgiáomộtvịcaotăng,hỏivềkiếptrướcvàkiếpsaucủamình.Vịcaotăngđápbằngmấycâuthơsau:

Muốnbiếtkiếptrướcthếnào

Cứxemmìnhsốngrasaokiếpnày

Đầuthairồithếnàođây

Hãynhìnvàoviệchiệnnayđanglàm

[Dụctritiềnthếnhân

Kimsinhthụgiảthị

Dụctrihậuthếquả

Kimsinhtácgiảthị]

BáDươnglạicònthanrằng:"Mấycâudanhngônnàylàmchotôiliêntưởngđếncáivănhóa5.000nămcủachúngta".Muốnbiếtcáivănhóanàytốthayxấu,khôngphảicứvùiđầuvàonghiêncứucáiđốnggiấycũ,màphảimởtomắtnhìnnhữngtộinợmàchúngtađangphảichịuhômnaythìmayra

mớirõđược.

Vấnđềthìrõràngcórồi,màcũngcóthểnóirằngđólàvấnđềvănhóa.Vậyphảiđithêmmộtbướcnữađểtìmcáchphântíchnó.

ÔngTônQuangHán,mộtngườirấtngưỡngmộôngBáDương,trongbài"Hoàncảnhvàđấtđai"cóviết:

"NguyênnhântạisaoTrungQuốckhôngthểxâydựngđượcmộtquốcgiacườngthịnh?Đókhôngphảivấnđềbẩmsinh,nhưngmộtvấnđềsaukhisinh.Nếudùngngônngữcủangườilàmruộngđểnóithìđókhôngphảilà

vấnđề"giống"màlàvấnđề"đất".

Đốivớithựcvật,đấtlàthổnhưỡng,thủyphân,khôngkhí,ánhsángmặttrời,v.v...;đốivớimộtdântộc,đấtlàhoàncảnh,tậptụccủanhântínhnói

chung.

Chođếnnaythựcsựchúngtachưasinhsảnđượcnhữngloạicâytốt.Nguyênnhân,nếukhôngdohạtgiống,thìnhấtđịnhphảivìđấtđai,hoàn

cảnh,cógìđókhôngthíchhợpchonhữnggiốngcâynàysinhtrưởng.

Trongvănhóavàtậptục5.000nămcủaTrungQuốc,ngoàiphầntốtracũngcóphầnxấu.Phầnxấunàylàmảnhđấtnơihạtgiốngkiakhôngthểlớnlênđược.Cáiphầnvănhóa,tậptụcrộnglớn,xấuxanàyđúngnhưôngBá

Dươnggọimộtcáchđơngiảnvàtómlượclàcái"vạitương".

TôithấyLỗTấntiênsinhđãsángtạoracái"AQ",LýTôngNgôtiênsinhlạisángtạoracái"Hậuhắc",sauđóBáDươngtiênsinhcònsángtạoracái"hũtương",bathứnàyđềuchílýcả,chẳngkhácnàobachâncủamột

cáiđỉnh.

Nếunói"AQ"đãvạchtrần"nhântính"củangườiTrungQuốc,"Hậuhắc"đãtốgiáccái"quantính"củangườiTrungQuốc,thì"Hũtương"tựahồnhưgốcgáccủahaithứtrên.Tạisaocó"AQ"?Chínhdocái"Hũ

tương"màra!

Thếthìcái"Hũtương"đâylàgì,vàcógìởtrongđó?ĐịnhnghĩacủaôngBáDươngnhưsau:

"Mộtxãhộihỗnđộnbịsâuruỗngvàtùhãm,lạibịloạichínhtrịnôtàithaotúng,đạođứcquèquặt,nhânsinhquancánhân,đồngtiềnvàthếlựclàmvua.Mộtxãhộinhưthếlàmcholinhtínhconngườichỉcóxơcứngvà

tiêutanđithôi".

ÔngBáDươngcònnóitấtcảcácthứtronghũtươngấylạiđẻranhữnghiệntượngkhácnhư:"sựsùngbáiquyềnthếmộtcáchmùquáng","tínhíchkỷchắcnhưgôngcùm","ngônngữbịpbợm","mêđắmnhữngxác

chết","bấthợptác","tànnhẫnvàđốkỵmộtcáchlạnhlùng,trắngtrợn","làmpháchvàngớngẩn".

Trướckhinóivềnhữngsảnphẩmcủahũtương,tôixinđượcnóithêmvàicâu,vìmộtkhitrànggiangđạihảivềhũtươngrồisợkhôngthểquaytrở

lạiđượcnữa.

MộtsốngườiyêunướcnghĩrằngTrungQuốcphảigiầumạnh.Không

aicóthểphủnhậnđiềuđó.Nhưnglàmthếnàođểgiàumạnhmớilàvấnđề.Chẳnglẽcứphôtrươngcáisẹocủatổtiênra?Cứtráchcứtổtiênphỏngcóíchgì?Chẳnglẽcứtráchcứtổtiênchođãđời,rồithìquốcgiasẽgiầumạnh

lênchăng?

Tôichorằnglàmnhưthếkhôngphảilàthượngsách.DântộcTrungQuốclàmộtdântộcbị"bệnh",nămthángcàngdàithìbệnhcàngnặng.

CáibệnhnàybắtnguồntừthờiHánVũĐếsùngđạoNho,lạicàngbịnặngthêmvớinhữngthứkỳquặcnhưkhoacử,nhưLýhọcthờiMinh,Tống,làmchodântộcTrungQuốchầunhưbịtiêutanhếtlinhtính,chỉcònthoi

thópsốngmàthôi.

NhữngđốithủngàytrướcnhưHung-Nô,Đột-Quyết,Khiết-Đan,Tây-Hạthựcracómộtnềntảngvănhóaquáthấp,nênkhôngtránhkhỏibịHánhóa.NgaycảsaunàyMôngCổvàMãnThanhchỉchinhphụcđược

chúngtatrênmặtvõlực,còntrênmặtvănhóalạibịchúngtachinhphụclại.Nhữngchiếnthắngvềvănhóanàylàmchochúngtavốnmắcbệnhmà

khônghềbiết.

ChođếnkhinhàThanhbịépbuộcphảimởcửachoTâyphươngchúngtamớigặpphảiđốithủlợihạimàchúngtachưabaogiờgặptrướckia.Lúc

đó,cáitrạngtháibệnhtậtnọmớibịlộtẩyrangoài.

Mộtdântộcmắc"bệnh"cũnggiốngnhưmộtcánhân,nếukhôngchữachohếtbệnhthìkhôngcócáchnàokhálênđược.Dùdânchủ,dùkhoahọc,màngaycảđếnnhữngthứthuốcbổnhấtthiênhạcũngchẳngcóíchgìcho

mộtngườibịbệnhđườngruộtvàdạdàyquánặng.

Muốnchữađượcbệnhtrướchếtphảitìmchora"cănbệnh".Khôngthểvìsợthuốchoặcsợđaumàgiấubệnhđược.Nếucần,dẫuphảicưataycưachâncũngkiênquyếtlàm,dùphảicắtbỏdạdày,thaythậncũngkhôngtiếc.Cầnphảicócáidũngkhínhưthếmớicókhảnăngcảitửhoànsinh

được.Vấnđềcốtlõiởđâylàphảikhiêmtốnkiểmthảocănbệnhvănhóalâuđờinày.

"Cănbệnh"nàycủadântộcTrungQuốcxétchocùnglàgì?LỗTấn,LýTôngNgô,BáDương,...trướcsauđềuđãchỉrõ.Nhưng"thuốcthang"thếnàochokhỏi?Vấnđềtrịbệnhnàycònlớnhơnviệcnêurõtênbệnh,songcơhồcácvịđóchưathấyaiđềcậpđếnchochúngta.Nhưngnếusuynghĩkỹtacóthểthấycái"ýtạingônngoại"củahọ.Dườngnhưtrướctiênhọmuốnchúngtacùngthamkhảođểthấyrõtừngchứngbệnhmột,liệtkêratừngnguyênnhâncủacănbệnh.ĐểrồisauđóngườiTrungQuốc-nhữngaicònbiếtsuynghĩ-từngngườimộtnhìnvàonhữngbệnhchứngnàymàsuy

xét,cáinàoxấuthìbỏđi,cáinàokhôngxấuthìgiữlại.

Nếunhữngngườicólòngnàycàngngàynhiều,"cáibỏđi"và"cáigiữlại"càngngàycànglớn.Nhưthế,tấtchẳngmấychốccáibệnhlâuđờiđócủadântộcTrungQuốcsẽkhôngthuốcmàtựlành.Cáinàycólẽsẽdínhdángđếnvấnđề"biếtdễ,làmkhó"hoặc"biếtkhó,làmdễ"màởđây

chúngtakhôngbànđến.

Trongbài"Đếnchếtkhôngnhậnlỗi"(ởtập"Đậpvỡhũtương")cóđoạnnhưsau:

"CókẻchorằngngườiTrungQuốcbảnthânkhôngxứngđáng,chonênmớiđểchonướcnhàranôngnỗinày.Khôngnhữngkhôngbiếttựtráchmócmình,màtráilại,họcòntứctối,đitráchcứtổtiêncáinàykhôngđúng,cáinọkhôngđúng,làmhọphảichịuhậuquả.Thayvìxâydựngmộtgiangsơntốtđẹpđểhọđượchưởngphúclộcthìtổtiênđểlạichohọmộtđấtnước

nhưthế".

Đốivớicáchnóiấy,ôngBáDươngđãtrảlời:

"Điềunàychảkhácchuyệnchavớicon.Nếuconkhágiả,thôngminhlinhlợi,họcquađượcđạihọc,thếmàđờilạihỏngthìđươngnhiênkhôngthể

tráchcứđượcbốnó;mànóchỉcóthểtựtráchmìnhkhôngxứngđáng.Nhưngnếunhưđứacontừkhisinhrađãbịvitrùnglậulàmchohỏngmắt,lạibịditruyềnlàmchodởđiêndởkhùng,ngớngớngẩnngẩn,langthangđầuđườngxóchợxinănkiếmsốngthìcáitráchnhiệmcủanóquánhỏ.Nếunócómởmồmtráchbốnótạisaolạimắcbệnhphongtình,tráchmẹnóvì

saokhôngchữakhỏibệnhđi,thìchúngtacũngkhôngthểnhẫntâmbắtnóimmồmđược".

CácsảnphẩmcủacáihũtươngmàôngBáDươngđãnóiđươngnhiênkhôngnhấtthiếtcáinàocũnghoàntoànđúng,nhưngítnhấtcũngcómộtphầnkhôngsai.VănchươngôngBáDươngxưanayvốnmạchlạcphân

minh,chỉtiếclúcnóivềnhữngsảnphẩmhũtương,hànhvănlạihơilộnxộn,cólúclungtunglạcđề.Lúcthìvụtmộtcáilộntrởlại,lúcvụtmộtcáilại

phóngđi.

Chúngtôixintríchmộtphầngiớithiệunhỏdướiđây-đãquamộtlầnchỉnhlạitheonguyêntắcgiữđúngnguyênýtácgiả-đểngườiđọcđốichiếu

vớinguyênvănlàmbằngchứng:

Sảnphẩmđầutiêncủahũtươnglàsựsùngbáiquyềnthếmộtcáchđiêncuồng.ởTrungQuốcthờicổ,ngườicóquyềnthếtốicaolàHoàngđế.Đốivớiôngtanhữngnguyêntắcluânlýđềuvônghĩa.Thânthuộcnhánhbên

(khôngphảitrựchệ)ởtrướcmặtHoàngđếbấtquáchỉlà"thần",là"nôtài",(VíphỏngHoàngđếđãđượctấnphong,chodùlàbốmẹcũngkhôngđượclàngoạilệ).Đốivớicáithứtínhcáchoáioămtráivớiluânlýnày(quantínhlớnhơnnhântính),mộtloạiđạođứcdịhình,khôngnhữngkhôngaiphảnđối

màcòncholàýtrời,nghĩađất.

VềmặthoangdâmtrongđờisốngcungđìnhthìnhữngHoàngđếTâyphươngcònphảikémxa.Chưacầnbànđếncái"Banghìnngườiđẹptronghậucung"củathờiĐường,ngaythờiChuvươngtriều,thiêntửcóthểcótới

121bàvợmộtcáchhợppháp.

Theo"Nộitắc"trong"Lễký"chỉđểsắpxếpchochutấtchươngtrìnhhàngngàycủacáiviệc"điênloanđảophụng",saochocảhơntrămbàđềuđượcthấmđượmơnmưamóccủanhàvuacũngđãlàmộtđiềukhổtâmrồi;

chưakểnhữngchuyệnghentuôngtranhgiànhgiữacácbà.

Tấtcảcácôngthánhđốivớimấyviệcnàykhôngnhữngkhôngphảnđối,màhọcònbiếncácloại"dâmđồ"nàythànhthiêntửthánhthần,biến

cáikiểu"chơiloạnchơitạp"nàythànhraphéptắcchínhthứccủaquốcgia,xãhội.VìvậyBáDươngchorằng:

Thánhnhânkhôngnhữngchỉhùatheomàcònlàđầusỏ,cùngphạmtộivớinhữngkẻcóquyềnvàbọndâmđồ.Quyềnlựcnàokhácxăngdầu,thánhnhânkhôngnhữngkhôngtìmcáchđềphòngsựdễcháycủanómàlạicòn

châmlửathìkhinóbốclênlàmsaomàdậpđược?

BáDươngcholàquyềnlựccủaHoàngđếTâyphươngluônluônbịthànhphầntríthứcgiớihạn,giámsát.NhưngởTrungQuốcthìcácông

thánhlạivìphenắmquyềnmàphátminhrathứtriếthọckỳquặckiểunhưsau:

"Khắpdướigầmtrờikhôngcóchỗnàokhônglàđấtcủanhàvua.Tấtcảcáckẻsĩtrongthiênhạcókẻnàomàkhôngphảilàtôicủanhàvua".Thìra,sinhmạngtàisảncủanhândânđềudocáitên"đạidâmđồ"đóbancho.

Chẳngtráchcáithằngchơigáithứdữđócứmuốnlàmgìthìlàm.

Khisựtônsùngquyềnthếlànềntảngcủa5.000nămvănhóatruyềnthốngthìcáiquanhệgiữangườivàngườichỉcósự"kínhvàsợ",cònsự"thươngyêu"thìkhôngđángkể.Cáigọilà"nhân"chỉlàthứtìmthấytrongsáchvở,khómàgặpđượctronghànhđộng.Vảlại,chữ"nhân"nàytựahồ

khôngcótínhcáchbìnhđẳngcủahaibêncùngđượclợi.

Sùngbáiquyềnthếmộtcáchtuyệtđốiđưađếnmộtnềnchínhtrịnôtàivàcáiđạođứcdịhình,khôngcòntiêuchuẩnvềthịphi,chỉcòncáitiêuchuẩnvụlợibấtkểphảitrái.Chỉcònmộtconđườnglàtiềntài,phúquý,

côngdanh.Mọingườiđềuphảigọtđầuchonhọnđểliềumạngchuivàochỗquantrường.Chỉcầntôicóthểlàmquanthìbắttôilàmgìtôicũnglàm.

NhưĐàoUyênMinh-khôngvìnămhộcthócmàuốnconglưng-thìcóđượcmấyngười?

"Mườinămtânkhổ"chẳngvìnghiêncứuphátminh,chẳngvìviếtsáchlậpthuyết,chẳngvìbônbacáchmạng,màchỉvì"mộtngàythành

danh"."Thànhdanh"ởđâycónghĩalàlàmquanvậy.

Xưanay,việclàmquanhấpdẫnngườitanhưđiêncuồngcũngbởivì:

1-Cóquyềntrongtay,dùởcấpbựcnào(tùyquanlớnnhỏ)cũngmuốngìđượcnấy.

2-Đượcmọingườisùngbái.

3-Họcvấntrởthànhuyênbác(ĐốivớingườiTâyphương:trithứclàquyềnlực.ĐốivớingườiTrungQuốc:quyềnlựclàtrithức).

4-Tàisảnđượcgiatăng(NgườiTâyphươnglấybuônbánlàmnguồngốccủasựgiàusang.NgườiTrungQuốctrọngsĩ,khinhthương;lạibịảnh

hưởngcủacái"Hàtấtviếtlợi"củaMạnhTử).

Sởdĩmồmkhôngnóiđếnlợi,nhưngtrongbụnglạinghĩđếnlợimộtcáchsốngchết,vìthếmớilàmquanđểvơvét.ChuyệntênđạotặckhéttiếngTrịnhChúngđờiNamTống,saukhiquyhàngđượcbổlàmquan,bịđồng

liêucoirẻ,ytứcmìnhbèncóthơrằng:

"Cácvịlàmquanđểăntrộm,

TrịnhChúngăntrộmmớilàmquan!"

(Cácvịtốquanhựutốtặc,

TrịnhChúngtốtặctàitốquan)

Đúnglàmộtcâunóitoạcmóngheocáiviệclàmquan!

Tônthờquyềnthếquáđộ-khôngcầnnóiđếntrườnghợpchínhtrị,họcthuật-ngaycảđếntìnhhữunghịgiữangườivớingườicũngbiếnchất,biến

thànhthiểncận,thànhthếlợiBáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHẦNIII:CácBàiPhêBìnhLàmsaosửachữa

cáibệnhđếnchếtcũngkhôngnhậnlỗiXãluậnđăngtrongtờ"TinnhanhtiếngHoa",

NewYork,ngày12tháng8năm1981.

NhàvănĐàiLoannổi tiếngBáDươngđangđếnthămnướcMỹ,trongbàidiễnthuyếthômquatạiđâyôngcónóirằngdântộcTrungQuốcsởdĩngãmộtlầnmàkhôngdậyđượcnữachủyếuvìcáitính"đếnchếtcũngkhôngnhậnlỗi".

CáchnhìnnàycủaôngBáDươngtuychỉlàmộtsựthựchiểnnhiên-khôngphảimộtpháthiệngìmới-nhưngkhôngphảivìthếmàkhônglàmộtphánđoánrấtsâusắc.

Chúngtahãythửnghĩxem:nhữngchínhsáchlừanướchạidân,khưkhưcốchấpcủamấychụcnămgầnđâyởTrungQuốccóphảivìcáitínhđếnchếtcũngkhôngnhậnlỗiấymàrasao?Cứchodùkhôngphảihoàntoànđúngnhưthế,nhưngtrênthựctếcũngchẳngsailàbaonhiêu.

Vànếu tanhìn rộng ra thìviệcgiữ thểdiện,việcđếnchếtkhôngnhận lỗicũngchỉlàbảntínhthôngthườngcủatoànnhânloại,làkhuyếtđiểmcủatấtcảcácdântộcvàcộngđồng.

KinhthánhcủađạoCơđốcnóimỗingườicóhaicáitúi.Cáitúiđằngtrướcchứacáclỗilầmcủakẻkhác,cáitúiđằngsaulưngchứalỗilầmcủamình.

Nóicáchkhác,conngườitachỉthíchnóiđếnnhữngchỗkhônghaycủakẻkhácmàkhôngthíchnóithậtvềcáisaicủamình.Từ2.000nămtrướccũngđãthếrồi,đếnchếtkhôngnhậnlỗiđãlàcáibệnhchungcủaconngườichứkhôngcứchỉcủariêngngườiTrungQuốc.

Cái tínhcủaconngườivốnđềunhưvậy.NhưngsaocácquốcgiaphươngTây lại bỗng tiến bộ vượt bậc về cácmặt chính trị kinh tế, văn hóa, cònngườiTrungQuốclạinhưthế?Cógìmâuthuẫnởđâychăng?

Theoýtôicâutrảlờichoviệcnàycóliênquanđếnvấnđềchếđộchínhtrị.

Nếumỗingườiđềucóhaicáitúi,cáiđằngtrướcđựngcáclỗilầmcủangười,cái đằng sau đựng các lỗi lầm củamình, thìmỗi người đúng ra phải đemnhữngcáigìtrongcáitúiởsaulưngmìnhmàbỏvàocáitúiởđằngtrướccủangườikhácđểcóthểxemchotỏtường.

Vìnếunhưmọingườiđềuđồngýmởcái túiởđằng trướcmình,côngbốtoànbộtấtcả,thìnhữngcáisailầmtrongcáitúiởđằngsaucủamọingườitấtnhiêncũngphảilộra,khôngcócáchgìdấuđược,chốiđược.

Chếđộnàygọilàtựdongônluận,chínhnólàdânchủ.

Tựdongônluận,dânchủlàmộtthứlinhđanrấthiệunghiệmđểchữachứngbệnh"Đếnchếtcũngkhôngnhậnlỗi".Tráilại,nếukhôngcódânchủ,kẻcóquyềnthếsẽbịtmồmnhữngkẻthấpcổbéhọng;bọncóquyềnthếlúcấychỉnhìn thấy cái túi củabọnkhôngcóquyềnkiaở trướcmặt chúngmà thôi.Cònbọnchúnglạibịtkíncáitúichứalỗilầmcủachúnglại.

Không được nói đến, các lỗi lầm của những kẻ nắm quyền sẽ vĩnh viễnkhônglộrangoài,vàvìthếcũngkhôngbaogiờcócơhộiđểđượcsửasai.Chođếnlúccáisailầmnàytrởthànhquálớnthìtoànbộxãhộisẽmắcphảitaiương.

CácquốcgiaTâyphươngcósailầmkhông?Đươngnhiênlàcó,vànhiềucáisailầmcũngchẳngphảinhỏgì.

Vídụsựbóclộtgiaicấpthợthuyềntrongthờikỳđầucủachủnghĩatưbản,sựápbứccácdântộcbịtrịdướichếđộthuộcđịatrongthờikỳđầucủachủnghĩađếquốc.Đóđềulànhữnglỗilầmtolớn.

Nhưngvìhọcódânchủnênkhôngđibịtmồmmọingười.VìvậyngaytạiLuânĐôn,Các-MácvẫncóthểmởĐạihộiCộngsảnQuốctếđầutiên,phátbiểuTuyênngônCộng sảnmàkhôngbị cấmđoán -đó làmộtdẫnchứngkhôngthểphảnbác.

Chonên,dướicácchếđộtựdodânchủ,nhữnglỗilầmcủahọkhôngngừngđược đưa ra ánh sáng, và nhờ thế không ngừng được sửa sai. -Quốc hội

đượcthànhlập,cácphápchếbảovệquyềnlợicôngnhânđãrađời,đờisốngcôngnhânđượccảithiệnrấtnhiều.Sauđó,nhữngbàihọccủahaitrậnĐạichiếnThếgiớicũngđãđưađếncơhộiđộclậpchocácthuộcđịa.

KhổngTửtándươngvuaVũrằng:"Vănquátắchỷ"(Ngheđượclỗilầmcủamìnhthìrấtmừng);lạinói:"Thánhnhânchiquá,nhưnhậtnguyệtkinhthiên"(Sựsailầmcủathánhnhânnhưmặttrờivàmặttrăngđiquatrênbầutrời), ýnóinhữngngườibình thường,vì khácvới thánhnhân,mớiđi dấudiếmnhữnglỗilầmcủamình.

KhổngTử tuy hy vọngmỗi người bình thường đều trở thành thánh nhân,nhưnglạikhônghềđưarađượcphươngpháptuthâncụthểnàokhảdĩápdụngđượctrongthựctếđểđạtđếnmụcđích.

Trongkhiđó,ngườiphươngTâylạinghĩracáchdùngchếđộdânchủbiếnmỗingườilàmchínhtrịtrởthànhmộtôngthánh,hoặcítnhấtcũngcókhảnăngtrởthànhôngthánhtrongviệcxửlýnhữngsailầmcủamìnhkhinắmquyền.-

Vì "Nhưmặt trờivàmặt trăngđiqua trênbầu trời ", tất cảmọingườiaicũngđềunhìnthấy,nênkhôngthểnàocósailầmmàkhôngchịusửachữa.Cứthửnghĩchokỹtasẽthấycáicôngdụngcủachếđộnàytolớnlànhườngnào!

Từchuyệnnàychúngtacóthểrútramộtkếtluận:Nếuchúngtamuốnmỗingườiđềutựgiácnhậnlỗicủamình,dùchẳngphảiđểtrởthànhthánhcả,thìchỉcómộtphươngphápduynhấtlàthựchànhdânchủ.

Dânchủlàmchomỗingườikhôngthểdấudiếmlỗilầmcủamình,tựnhiêncóthểsửađổiđượccáitính"Đếnchếtcũngkhôngnhậnlỗi"kia.

ChonênnếuhỏiTrungQuốccầngì,cầugì,thìchỉcómộtthứduynhấtmàthôi,đólàdânchủ.

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHẦNIII:CácBàiPhêBìnhNănglựcsuyluậnbịtrụctrặc

Xãluận,trongtờ"TinnhanhtiếngHoa",

NewYork,ngày13tháng8năm1981

Nhânbàidiễn thuyết củaôngBáDươngvềviệcngườiTrungQuốc "đếnchếtcũngkhôngnhậnlỗi",hômquatrongmụcxãluậnchúngtôiđãnóirõlàđểsửachữachứngbệnhnàychúngtakhôngnênhyvọngvàosự"tựmìnhtỉnhngộ"nơimỗicánhânconngười.

Kỳvọngvàosựtỉnhngộcủamộtcánhânchẳngkhácnàonhưbảorằng:"MọingườiaicũnglàNghiêuThuấncả!"Đólàchuyệnnằmmơgiữabanngày.

Chúng ta chỉ có thể sửa đổi chế độ chính trị, dùng áp lực của chế độ bắtnhữngngườikhông tựnguyện sửađổi lỗi lầmkhôngcònđường tránhné,khôngsửakhôngđược.Chỉcócáchgiảiquyếtđómớithíchđáng.

NóiđếnnhữngkhuyếtđiểmcủangườiTrungQuốc,chúngtalạiliêntưởngtớimộtvấnđềkhác,đólàcáilô-gíccủangườiTrungQuốc.Cóthểnóisovới cái lô-gíc củangười phươngTây thì cái lô-gíc củangườiTrungQuốckémhẳnmộtbậc.

Mỗimộtdântộcđềucócáiưuvàkhuyếtđiểmcủanó.CáinănglựcvềtrựcgiáccủangườiTrungQuốccóthểnóilàđứngvàohạngnhấtthếgiới,Tâyphươngcũngkhôngthểsánhkịp.Điềunàythậtrõquanhữngphátminhrala-bàn(KimchỉNam),thuốcsúng,v.v...

NgườiTrungQuốcbằngtrựcgiácđãcóthểtìmranhữngthứnàytrướcbấtkỳquốcgianàocảvài trămnămhoặccảnghìnnăm.NhưngngườiTrungQuốcvẫnchưatừngsángtạođượckhoaluậnlýhọc.Vìvậy,tuychếtạorala-bàn, thuốc súng, nhưng lại chẳng hiểu gì về nguyên lý khoa học của

chúng.ThậmchíngayđếncảthờinayTrungQuốccũngkhôngcókhoalô-gíchọcnhưmộtbộmônkhoahọc.ThếmàTâyphươngtừrấtsớm-ởthờiđạiA-ri-xtốt-đãtìmranhữngnguyênlýcủalô-gíchọcvàsửdụngnónhưmộtcôngcụ.

ÔngBáDươngđơncửnhữngví dụđểnói lên chuyệnngườiTrungQuốcđếnchếtcũngkhôngnhậnlỗi.KỳthựcngườiTrungQuốcđãthấytầmquantrọngcủađiềunàytừlâurồi.Hơn2.000nămtrướcKhổngTửđãthànhkhẩnkhuyênrăn:"Quánhưnăngcải,thiệnmạcđạiyên"(Khôngcóviệcgìlớnlaohơnlàbiếtsửachữalỗilầmcủamình).NhưngphươngphápmàKhổngTử đề xuất làmỗi người phải học theoNghiêuThuấn, đó làmột phươngphápgiảiquyếtbằngtrựcgiác.

Đươngnhiên,nếumọingườiđềucóthểbiếnthànhNghiêuThuấnthìcòngìbằng.Nhưngđángtiếcrằngsựthựclạikhôngthểnàonhưthếđược.Chonêncáiphươngphápbiếnmọingười thànhNghiêuThuấnrốtcuộcchẳngkhácnàolàkhôngcóphươngpháp.Kếtquảlàsau2.000nămđềxướngcũngđãchẳngbiếnđượcthêmmộtkẻnàothànhNghiêuThuấncả.

NếungườiTrungQuốcbiếtvậndụnglô-gícđểsuynghĩthìđãtìmrađượcchếđộdânchủtừlâu,đãdùngđượctựdongônluậnđểsửađổinhữnglầmlạccủacáckẻthốngtrị.

DướichếđộdânchủcủanướcMỹ,Nixonphạmmộtcáilỗinhỏlàmuốnăncắpcácvănkiệncủađảngđối lập,kếtquảbị tờBưubáoHoa-Thịnh-Đốn(WashingtonPost) tốgiác,muốncheđậymàkhôngcheđậynổi, rốt cuộcbuộcphảitừchứcTổngThống.Chonêndướichếđộdânchủkhôngcócáchnàogiấuđượcnhững sai lầm, có lỗi tất phải chịu tráchnhiệm,không sửachữakhôngđược.

Ngược lại, ở TrungQuốc lục địa dưới chế độ độc đảng chuyên chế, trậnđộngđấtlớntạiĐườngSơn(1976)phảiđếnbaonhiêunămsaunàychúngtamớibiếtđượcđãcóbaonhiêungườibịthiệtmạng!

Trongtaivạmườinămdobọn"Tứnhânbang"(Bèlũbốntên)gâyra,số

ngườichếtoantrongtoànquốccóđếnbaonhiêutriệu.Nếubọn"Tứnhânbang"khôngbịtanrãvàbịxửtội,cólẽđếnngàyhômnaychúngtavẫncònbị lừa bịp bởi cái " Bất đoạn đấu tranh luận " (Thuyết đấu tranh khôngngừng)doMaoTrạchĐôngnghĩravànóirằngdùngnóđểxâydựngthiênđườngchonhândânTrungQuốc.

Nhữngchếđộkhôngdânchủ,tứckhôngcóchânlý,tứckhôngthểsửađổilỗilầm,điềunàychẳngphảiđãrõnhưbanngàyư?

ThếmàchođếnhômnayvẫncònnhiềungườiTrungQuốctinrằngnhữngkẻ thống trị sẽ tựđộngbiến thànhNghiêuThuấn,khôngcầncóquyền lựckhácđểchếngựvàxétđoán,khôngcầncódânchủđểgiámsát, lại cũngkhôngcầncócảtựdongônluậnđểtốcáo!

ĐiềunàychẳngphảiđãchứngminhrằngngườiTrungQuốckhôngcómộttýgìđầuóclô-gícư?Bấtcứkẻthốngtrịnàocũngđềughétcayghétđắngdânchủ,bởivìnếucódânchủtứcthìhọsẽbịdânchủtướcbỏtấtcảnhữngđặcquyền.

ĐiềukỳquáilàởTrungQuốccónhiềukẻcũnghùatheotậpđoànthốngtrịmàrêuraorằng:"DânchủTâyphươnglàdânchủcủagiaicấptưsản,đólàmộtchếđộphảnđộng" ;mànghịch lý thaynhữngkẻbị thống trịnày lạichẳngcógìđểmấtvìchếđộdânchủ,cáiđầuóclýluậncủahọquảtìnhbịtrụctrặcgìđó.

ĐiềunàylàmộtkhuyếtđiểmrấtđánglongạicủangườiTrungQuốcchúngta.

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHẦNIII:CácBàiPhêBìnhNhảyrakhỏihũtương

Xãluậntrong"BắcMỹnhậtbáo",

NewYork,ngày24tháng8năm1981.

ÔngBáDương,nhàphêbìnhxãhộirấtnổi tiếngởĐàiLoanmộtthời,cómộtngòibúthàihướcchứachấtchuacay;cơnthịnhnộvàlờichửimắngcủaôngthườngbắtngườitasuynghĩvàloâu.

Vănông tiêubiểu cho loại vănphêbình ra đời saukhiTrungQuốc thoátkhỏiáchcủathờiđếchế.Ôngtừngngồitùmườinăm-cóthểnóiđấycũnglàvậnmệnhcủamộtnhàphêbìnhxãhộigiữathờivănhóavàchínhtrịchưachuyểnmình.

Hãyxếp lạimột bên cảnhngộ củaông, vàmặcdù có thể làmchonhữngngườiyêuquýôngmếchlòng,chúngtahãytừgócđộlịchsửthửbìnhluậnvề những phương thức lập luận của ông trong bối cảnh phê bình xã hộiTrungQuốccậnđạixemnónhưthếnào.

HômtrướcôngBáDươnglấyđềtàilà:"NgườiTrungQuốcvàcáihũtương"đểdiễngiảngtạiNewYork.Đươngnhiên"Hũtương"khôngphảilàmộtkháiniệmduynhấtmàôngnghĩra,nhưngvìtừtrướcđếnnayôngvẫndùngnóđểgiảithíchnhữnghiệntượngbệnhhoạncủaxãhộiTrungQuốc,nênởđâychúngtôimớilấynólàmđốitượng.

"Hũtương"đượcdùnglàmmộtphépẩndụtuyệtvời.Bởivìđólàmộthìnhtượngrấtgầngũiđờithường,làmchothoángmộtcái,tronglòng,trướcmắt,mọingườiaicũngcóthểhìnhdungđượccáixấuxavềtìnhtrạngnhiềubệnhtậtcủaxãhộiTrungQuốc.Sựthựcđâycũnglàcáichứcnăngcơbảncủacácnhàtưtưởng:đềxuấtranhữngkháiniệmđểchomọingườicóthểtìmthấyđượcýnghĩatrongcáiphứctạprốiren.

VềphươngdiệnnàyôngBáDươngđãgópphầnmởmangdântrí,cáicôngấykhôngphảinhỏ.Điềuchúngtôimuốnnóilà:Cáiloạikháiniệmnàycócôngdụngnêu lênnhữnghiện tượngxãhội làm tiêuđềnhưngkhônggiảithíchđượcchúng.Nghĩalàthếnào?

Hãylấymộtvídụ:Nếutatìmthấymộttươngquangiữahiệntượngphânphốicủacải,tàisảntrongxãhộiTrungQuốcvớicáchiệntượngthuộcvề"hũ tương " kia, tất có thể dùng sự phânphối tài sản nàyđể " giải thích "nhữnghiệntượngxãhộinọ.

Hơnnữachúngtacóthểsuyrarằngchínhsáchthuếmávàchếđộtàichínhcóthểuốnnắncáchiệntượng"hũtương"này.Nhấtlàkhimộtsốítngườikiểm soát sự phân phối tài sản trongmột cơ quan (bằng hình thức lươngbổngchẳnghạn)thìtấtyếusẽđưađếnnhữngsựchuiluồn,đấuđáởtrongđó.

Nếukhôngnhìnthấyđượccáitươngquangiữaphươngthứcphânphốicủacảivàhiệntượngchuiluồnthìmặcdùnhiềungười"ýthức"đượcnhữnghộichứng"hũtương"mộtcáchchungchung,nhưngcáchànhvi"hũtương"đặcthùnàyerằngvẫnbịxemnhưchỉgiớihạntrongsựchiacủacảithôivànhưvậysẽkhôngthểnàosửađổiđược.

Đươngnhiên,sựphânphốicủacảichỉlàmộtvídụ,nhữngtiếntrìnhbầucử,tốtụng,v.v...đềucóthểlấyralàmcácvídụkhác.

ởđâykhôngbànđếngiátrịvănchương,chỉnóiđếnýnghĩaxãhội,thìtrongvòng100nămnayởTrungQuốc,tấtcảcácôngtiếnsĩchínhtrịhọc,xãhộihọccũngchỉđángxáchdépchoôngBáDươngtrongviệclàmchonhândânýthứcđượccácthóihưtậtxấucủaxãhộiTrungQuốc.

TrongquátrìnhcảithiệncáchcưxửcủangườiTrungQuốcchúngtôichỉhyvọngmọingườiphânbiệtđượchaiđiểm:Mộtmặtlàmsaokêugọiđượcýthứccủatừngcánhân,vàmộtmặtlàkhơidậyýthứcxãhội,mộtthứýthứcvượtlêntrênvươngquốccánhân.

Vìchủyếunhắmvàoýthứccánhân,nênôngBáDươngkhôngtránhkhỏibịmỉamai,chêcười,chửibớitừmọiphía.

Nhưngdùsaođinữa,cáiđónggópcủaôngvàosựnghiệpxâydựngdântộcTrungQuốcđãvượtxahơnhàngvạnlầncácvịđượcgọilà"họcgiả".

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHẦNIII:CácBàiPhêBìnhCầndấucáiácphôtrươngcáithiện

Cầndấucáiácphôtrươngcáithiện,đừngtựhạmình,

KiếnnghịvàphêbìnhđốivớiôngBáDương.

TừCẩn

"HoaKiềuNhậtbáo",NewYork,ngày11tháng9năm1981Đọc báo thấy tin ôngBáDương viếng nướcMỹ, tôi rất cảm thương chonhữnggìôngđã trảiqua.Bâygiờôngcó thểsangđây,nhữngngườiquantâmđếnôngkhôngkhỏilấylàmmừng.Vìkhôngítngườivẫnkỳvọngnơiông,mongôngcóthểsoisángphầnnàonhữngưutưcủangườiTrungQuốchômnay.

Ôngđếnđây,lạivẫncườngđiệuvềcáigọilà"vănhóahũtương".Cáivănhóa5.000nămcủaTrungQuốckhaisángtừĐườngtông,Tốngtổbỗngbịôngsổtoẹtvàvứtvàođốngrác,làmcholòngtinvàkiêungạovềvănhóacủachúngtabỗngnhưbịdộimộtgáonướclạnh.LờinóicủaôngBáDươngtôitinrằngnóđượcthốttừtrongđáylòngvàdựatrênnhữngkinhnghiệmđauthươngcủabảnthânông.Nhưngvớiđịavị trênvănđàncủaônghômnay-nhất là trong lúcôngcó thểảnhhưởngđếnkhông ítngười - thìôngkhôngthểnàotrắngtrợnđùacợtchửibớilungtungđược.Chonênđốivớicáilýluận"hũtương"củaônglầnnàytôimuốnđónggópmộtvàilờiphêbìnhkhôngácý.

ÔngBáDươngkhôngnhữngchỉtạtnướclạnhvàobaongười,đảkíchlòngtựtônvềvănhóacủabảnthânchúngta,màlạicòngiơratrướcmặtngườinướcngoàinhữngthứnhưhoạnquan,bóchânđểhọcườivàomũichúngtanữa.

ThựcchấtcáchnhìncủaôngBáDươnglàmộtcáchnhìncựcđoannênmớihiểu lầm rằng hoạn quan, bó chân là những khuyết tật văn hóa. Thật ra

nhữngthứấychỉlànhữnghànhvitànkhốc,bắtnguồntừdụcvọngcánhâncủacáchônquânđộctài,chuyênchế,hoàntoànkhôngthuộcvềnềnvănhóachânchínhcủaTrungQuốc.

Lấymộtvídụ:hậuthếvẫnchorằngcácluậtthơcủaĐườngthigòbóthơca.NhưngthơcủangườiđờiĐườngsinhđộng,tựnhiên;luậtthơĐườngđượchìnhthànhdựatrênngônngữvàmứcđộvăntựcủathờiđạinó.Đólàmộttinhthầnthơchânchính,chủtrươngtựnhiênvàsángtạo.NgườiđờiĐườngkhônghềcầnhậuthếlấyluậtthơcủahọlàmchuẩn.Chỉvìhậuthếbỏgốclấyngọnmàchorằngnógòbó.

Lạidựavàothóiquentrongcuộcsốngmànóithìcáiáo"kỳbào"làmộtthứphụctrangcủadântộcMãn,vốnyêukiều,đẹpđẽ.Nhưngcái"kỳbào"đờinaylạibóngười,xẻcao,chẳngcònđượcvẻgìcủangàyxưanữa.

Đươngnhiênchúng tacũngkhông thểcoinhẹ tậpquánđộcáccủa tổ tiênnhưhoạnquan,bóchân,nhưngchúngtađềubiếtrằngtruyềnthốngTrungQuốcvẫncócáiđứctính"ẩnác,dươngthiện"(Giấuđiềuác,phôtrươngđiềuthiện).

CứnhưviệckhaiphámiềnTâynướcMỹchẳnghạn,hiệnđangđượccatụngnhưmộtbộsửthivềlậpnghiệpvàphấnđấu,nhưnhữngtruyệncổđầytínhtruyềnkỳvà lãngmạn.Nhưngnhữnggìđen tốivà tànkhốccủa thờiấy -mặcdùvềmặtnàođórấtquantrọng-lạibịxóabỏđếndấuvếtcuốicùng.

Cácnhànghiên cứuTâyphươngchânchínhkhôngnhữngchỉ cangợimàcònrấtthánphụccáiđẹpvàtinhtếcủavănhóaTrungQuốc.

NhậtBảnđãhoàn toànbắt chướcphươngTây từ thờiMinhTrịDuyTân,songtừthờiÊ-đô(1600-1867)trởvềtrướcđốivớinềnvănhóaTrungQuốcngườiNhậtlúcnàocũngphụcsátđất.

TinhthầnvănhóacơbảncủanướcNhậtchẳngphảiđãđếntừTrungQuốchaysao?

MộtnhàdanhhọaNhậtthếkỷthứXVIII,TạXuânTinh,khôngnhữnglấy

tênTrungQuốc, vẽ tranhTrungQuốcmà lại còn làm thơTrungQuốcvàđượcmọicatụnglà"mộtngườiTrungQuốcchínhhiệu".

Mặcdùđượccangợinhưmộtnướcvănminh tiên tiếncủa thếgiới,NhậtBảnngàynay từ trongnhà ra đến ngõđềumangdấuvết sâu sắc của ảnhhưởngvănhóaTrungQuốc.Bâygiờhọtìmcáchphânđịnhranhgiới,phủnhậnquanhệhuyếtthốngvớingườiTrungQuốc,quênhẳncáikhẩuhiệu"đồngvănđồngchủng"(cùngchữviết,cùngnòigiống)trongthờikỳChiếntranhTrung-Nhật.NhưngdùsaohọcũngkhônghềdámchốibỏvănhóaTrungQuốc.Vìlýdogì?

NếulàngườiTrungQuốc,cólẽchúngtacũngnêntựhỏi:vănhóaTrungQuốclàcáithứgì?Chúngtahiểuđượcnóđếnđâu?Tạisaolạicứđichàđạplêncáivănhóađẹpđẽthuộcvềchúngta,mànhấtthiếtchorằngcáivậnxấucủangườiTrungQuốcngàynaylàdolỗicủacái"vănhóahũtương".Nhưvậycóphảilàlýluậnkhông?

TrungQuốchiệncóhơn800triệungười(năm1981?).Cáiviệccầnkíphiệnnay là làmsaocho sốngườiấyđoànkếtvớinhauvàcóđượchạnhphúc.NgaycảnhữngngườiTrungQuốcởĐàiLoanchắccũngnghĩnhưvậy.

Đểcóđiềukiệnquốcphòngkhảdĩtựvệđược,nhândântrẻgiàlớnbéđềucócơmayđượcgiáodục,cáiduynhấtcóthểgiúpchomộtsốđôngngườiđilênvănminhhiệnđại-màtinhthầnvẫncòncóchỗnươngtựa-thìkhôngphảivănhóaTâyphương, cũngkhôngphảivănhóaNhậtBảncó thể làmđược,màchínhlàcáitruyềnthốngvănhóacổxưacủachúngta.Nóđãtíchtụnhữngkinhnghiệmnhânsinhrấtsâusắc,cónhữngtưtưởngkhoahọcrấtphongphú,cóthica,văntựtốtđẹp,lạicócảmỹthuật,côngnghệ,kiếntrúc,âmnhạc,trangphục,v.v...muônmầumuônvẻ.

Chỉ có văn hóa TrungQuốcmới có thể đưa chúng ta lên con đường vănminh,đưa800triệungườiTrungQuốcđếnconđườnghạnhphúcđược.

NgườiNhậtBảnđãdùngqua,đãtìmthấylợiích.NgườiTâyphươngcũngđangnghiêncứuhọctậpnó.Chúngta-nhữngngườithuộcvềchínhnềnvăn

hóađó - chúng ta lại lại nỡ lòngnàođi bêu riếunó.Làmnhưvậykhôngnhữnggâynguyhạiđếntiềnđồquốcgiađântộcmàlạicòntrởthànhlũcháuconbấthiếunữa.

HãyđừngđểchongườiNhậtBảnnóirằngchỉcóhọmớilàconcháuthừakếchính thức của nền văn hóaTrungQuốc.Chúng ta phảimở tomắt ramànhìnchorõ,suychokỹ,phánđoánnhiều,giốngnhưôngBáDươngbảocầnsuynghĩ,bồidưỡngnăng lựcphánđoánchínhxác; trước tiên làchohạnhphúcbảnthânmình,sauđóchohạnhphúccủa800triệungườiTrungQuốckhác.

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHẦNIII:CácBàiPhêBìnhNgườiTrungQuốchènhạ

VươngDiệcLệnh

"LuậnĐànbáo",LosAngeles,ngày2/1/1985,

"BáchTínhbánnguyệtsan",HươngCảng,ngày16/1/1985,

"TinNhanhtiếngHoa",NewYork,ngày11/2/1985.

"HoaKiềuNhậtbáo",NewYork,ngày11tháng9năm1981

Tôi vừa đượcđọc "NgườiTrungQuốc xấuxí " của ôngBáDương, cảmthấytronglòngbựcbộikhôngthểkhôngnóirađược.

MộttrămnămtrởlạiđâyngườiTrungQuốcthậtkhổ,thậtđángthương,màtìnhhìnhngàycàng tệhại.Banđầu,cáikhẩuhiệucủaDươngVụPhái :"Trunghọcvithể,Tâyhọcvidụng"(HọctruyềnthốngTrungQuốcđểlấylàmthểchất,họctheoTâyphươngđểlàmcôngdụng)cũngcòncócáigìđóchưađếnnỗilạcđiệulắm.Điềunàycótínhkhảthihaykhôngthìchưabiết,nhưngnócòncócáitâmýmuốnduytrìcái"thểchất"TrungQuốc.Vềsau,dầndần"thểchất"nàycũngkhôngaicầnnữa,chỉcònlờioántráchtạisaobốmẹlạichomìnhcáiđầutócđen,cáibộdavàng,giặtcũngkhôngđược,vứtcũngchẳngxong;rồitathánrằng:"TrăngởnướcngoàitrònhơntrăngTrungQuốc",vàmộtmựcchửibố,chửimẹ,chửitổtông.

Cáiđógọilà"truyềnthốngNgũTứ"(Phongtràomồng4tháng5/1919).

Đólàtìnhhuốngcủamấychụcnămtrước,thếmàsovớithờinayvẫncònkháhơn.Thờiđómớichỉlàtrăngnướcngoàitrònhơnchứchưađếnđộrắmngoạithơmhơn.Bởivìthờiđógiaothôngvàthôngtinchưapháttriểnlắmnên không có cách nào bắt chước nhanh chóng và hiệu quả như thời nayđược.

Vìvậybâygiờ,khingườiMỹtựgọihọlà"xấuxí",ngườiNhậttựgọimìnhlà"xấuxí",tứcthìcóngayngườiTrungQuốclăngxăngravẻthôngthái,"trànggiangđạihải"viếtliềnmộtcuốn"NgườiTrungQuốcxấuxí".

MấyngườiTrungQuốccốýchửiđổngđóđềukhôngphảilàcáiloạingườiTrungQuốcthôngthường.Vàichụcnămtrướcnhữngphầntử"Ngũtứ"-mồmhô"đảđảo",tựxưnglà"tiếnbộ"-đềutựchomìnhlàđạivănhào,có trách nhiệm với đất nước. Chúng đội những tên họ giả, vàmột ngườitrong bọn họ đã thành danh với những quyển "Gia" (nhà),"Xuân ", "Thu"chấtchứamốithâmthùđạihậnđốivới truyềnthốngTrungQuốc.(ámchỉBaKim,nhàvănhiệnđạiTrungQuốcgốcMãnThanh-ND).

Chínhhọđã,cốýhoặcvôtình,làmcôngtáctuyêntruyềnmởđườngchosựnhuộmđỏTrungQuốcsaunàybởiChủnghĩaMác.

NhữngtaivạcủathườngdânTrungQuốchơn30nămnaythựcrađãbắtđầutừloạinhàvănchạytheomốtnàytừ60nămvềtrước.

Ngàyhômnay lạichui racáiôngBáDương, tựxưng làmộtnhàvănyêuquầnchúngmộtcáchphithườngđểgiươngcaothêmcáitruyềnthống"Ngũtứ".Trướchếtygàoto:"Vănhóahũtương",sauđólàbôinhọcáianhchàng"TrungQuốcxấuxí".

TôilàngườiTrungQuốc.Tôicórấtnhiềukhuyếtđiểmvàlỗilầm-thậmchínhữnglỗilớn,nhữnglầmlớn-nhưngtôikhônghềxấuxa,lạikhônghềcôngnhậnngườiTrungQuốcnhấtloạtđềuxấuxa.

BáDươngkhôngbiếtcóchomìnhlàngườiTrungQuốckhông?Nếuôngcònchomình làngườiTrungQuốc, tứcphải thừanhậnrằngmìnhxấuxa,cáiđó là tựdocủaông ta.Nhưngông takhông thể lôikéongườikhácđitheoôngtanhưthếđược.

Tôikhôngđồngývớicáiquanniệm"NgườiTrungQuốcxấuxí"này týnào,nhấtlàvớicáichủývàgiọngđiệuđó,nhưngkhôngphảivìvậymàtôichorằngtoànbộquyểnsáchcủaôngBáDươnglàvôích.Nócũngcóđược

vàicâuđúng.

VídụnhưchínhBáDươngđãnhìnnhậnnhưsau:

"NgườiTrungQuốccóthểnóilàmộtdântộcthôngminhnhấtthếgiới.TạiMỹ,mấyngườiđỗđầucácđạihọcthườnglàngườiTrungQuốc.Rấtnhiềunhàkhoahọclớn,kểcảngườichacủakhoahọcnguyêntửTrungQuốclàông Tôn Quan Hán, những người được giải thưởng Nobel là ông DươngChấnNinh,LýChínhĐạođềulànhữngbộóchạngnhất.

NgườiTrungQuốcquảlàkhôngphảicóphẩmchấtxấu.PhẩmchấtnàycóthểđưaTrungQuốcđếnđượcmộtthếgiớilànhmạnhvàhạnhphúc.ChúngtacótưcáchlàmchuyệnđóvàchúngtacólýdođểtinrằngTrungQuốccóthểtrởthànhmộtnướcrấttốtđẹp.

Nhưng chúng ta không cần phải cứ muốn quốc gia lớn mạnh. Quốc giakhônglớnmạnhthìcócanhệgì?Chỉcầnlàmsaochonhândânhạnhphúcrồithìđitìmmộtquốcgialớnmạnhcũngkhôngmuộn."

Đoạnvăntrêntôicholàrấtđúng.Đặcbiệttôivôcùngtánthànhcâu"chỉcầnnhândânhạnhphúc".Chỉtiếcýchínhcủacảquyểnsáchlạikhôngphảilànhữnglờilẽngaythẳngnày,nótoànchấtchứanhữngthứkểtội"ngườiTrungQuốcxấuxa"màtôihoàntoànkhôngđồngý.

Đọchếtquyểnsách,ngườiđọccóthểtựhỏi:"ThậtrangườiTrungQuốccó"xấuxa"không?"BáDươngđãtrảlờimộtcáchvớvẩnvàrườmvớimộtđốngvídụrút ra từ thực tếnhằmchứngminhngườiTrungQuốc là"bẩn,loạn,ồn,vàhaycấuxénhau".

Tôi tin rằngBáDươngkhông thể bịa đặt,màdù ông có đặt chuyện thì ýđịnhcủaônglàgì?

Trênthếgiớinàydântộcnào,quốcgianàomàkhônglàmồn,khôngcấuxélẫnnhau?NgườiHíp-pyMỹkhôngbẩnsao?TầuđiệnngầmởNewYorkkhôngloạnsao?TrêndiễnđànchínhtrịMỹ,Âu,Nhậtồnàonáonhiệt,sựhụchặcđấuđálẫnnhaucóphảiítđâu?Cócáixóxỉnhnàolạikhôngcósự

cấuxélẫnnhau?Cứtheocáilô-gíccủaBáDươngthìphảiđặtcáiđầuđềlạichođúnglà"Nhânloạixấuxí".

CáiviệchoangđườngnhấtlàngaycảcổhọngcủangườiTrungQuốccótothậtđinữathìcógìgọilàxấuxa?Quảvậy!Nhậpsôngtùykhúc,nhậpgiatùytục,phàmngườiTrungQuốcđếnMỹ-gồmcảbảnthântôi-đềuphảisửađổicáitậpquánnóitocủangườiTrungQuốc,cốgắngbắtchướccáchnóicủanhữngngườicóhọcthứctronggiớithượnglưunhânsĩMỹ,nóinăngnhỏ nhẹ, thậm chí nói trên đường dây điện thoại chỉ nhỏ như tiếngmuỗi.Điềunàylàtấtyếu.

Nhưngnếucóngườinhất thờikhôngthểsửađổiđượcthóiquencủamìnhthìcũngchẳngphảilàmộttộiácgìghêgớmlắm.Làmsaolạicóthểgọihọlà"xấuxa"được.NgayởchỗnàychúngtacũngcóthểthấyrằngôngBáDương trong lòng ghét ngườiTrungQuốc đến chừng nào.Vàmột khi đãghétmàmuốnđổtộichongườithìcókhógìđâu!

Tạisaomộtnhàvăntựxưnglà"yêunướcthươngdân"lạirắptâmdùngđủthứhiện tượngvụnvặtchẳngcóđầucua tainheogìđểbôinhọđồngbàomình?Tôikhôngcóduyênđượcgặpvịnày,chỉcăncứvàobàiphỏngvấnôngdonữsĩLýLêthựchiện.Bànàyxemônglàmộtnhàáiquốclớnvànóirằngông cómột tấm lòngyêunướcmãnh liệt, ông rất kỳvọngvàonướcnhà,dântộc.

Nhưng khi ông viết ra tất cả lại làmột chuỗi toàn những giận trời, tráchngười,nguyềnrủakhôngthôi.CáinguyênnhâncănbảncólẽvìBáDươngđãhiểumộtcáchlệchlạcvềvănhóatruyềnthốngTrungQuốc,nênđãlầmđườnglạclối;cólẽbịcái"vănhóahũtương"dochínhôngtabịađặtramêhoặctâmtrí,bịchínhcái"mầmbệnhđộc"doôngtagieoralàmtêliệtthầnkinhcủabảnthân.

Cáivănhóa"bácđạitinhthông"củaTrungQuốcdĩnhiêncóphầnvươngđạo,nhưngcũngcóphầnbáđạo, cónhânnghĩa,đạođức, có trộmcắp,đĩđiếm,cóchínhtâmthànhý,cóphonghoatuyếtnguyệt,bấtkỳphươngdiệnnàocũngđềuđạtđếnđỉnhcao;trămthứbàdằnthứgìcũngcó.

Chẳngcứnói anhchuyên tìmcái "hũ tương"và "mầmbệnhđộc ", chứthậmchínếumuốncốýtìmcái"hũcứt"hoặcvitrùngcũngđềucóthểtìmthấy.NếuanhmuốnbảovănhóaTrungQuốclàmộthũcứtđầyvitrùng,thìvănhóaTrungQuốccũngchẳngthiệthạigìmàchỉchứngminhrằng:anhlàthằngthốithakhôngngửiđượcđếnmứcvôphươngcứuchữa.

Nếulấycùngmộtbộ"Tưtrịthônggiám"(xemchúthíchcủangườiviếtbàinày-VươngDiệcLệnh-ởcuốibài)ramàbàn,cóngườiđọcxongnócóthểhọcđược cách trị quốcbình thiênhạ.Trongkhi đóMaoTrạchĐôngđọcxong thì lại càng hoàn chỉnh hơn những thủ đoạn tẩy não và chôn sốngngười,cólẽngaycảXta-lincũngkhôngbìkịp.

CáivănhóatruyềnthốngTrungQuốclànhưvậy,giốngnhưmột lưỡidaosắc,tùyanhcósửdụngnóhaykhông,vàsửdụngnhưthếnào.Anhcóthểdùngnóđểtrịbệnhcứungười,cũngcóthểdùngnóđểgiếtngười.Đươngnhiêncũngcóthểdùngnóđểtựsát.

Chonên,bấtkỳainếumanhtâmđitìmcáilưỡisắccủanó,đitìmnhữngthứnhư"hũtương","mầmbệnhđộc",thìchínhngườiđósẽbịmắcbệnhđộcchứkhôngphảivănhóaTrungQuốc.

Tôixinnóithêmvàiđiềuhơingoàilề.

Mộttrămnămtrởlạiđây,vìchínhtrịTrungQuốcđentối,nhàvăn,tríthứcviếtláchthườngbịtùđày,giếtchóc,quảnthúclâudài,bịchụpmũ.Điềuđóchứngtỏrằngnhữngchínhquyềntạichứcvẫn tựcoimìnhlà trờicao,đấtrộng.

Bởivìmọingườiđều thùghétcácchínhquyềnchuyênchế,nênnhữngcánhânnào dámcôngkhai thách thức bạo quyền đều đượcmọi người đồngtình,kínhnể.Nhữngkẻbịtùđàyvìlýdochínhtrịhoặclànạnnhâncủamộtýđồchínhtrịcũngđềumangmộtvầnghàoquangtrênđầu.

Tôichorằngkhônghẳnnhưvậyhoặcítnhấtcũngkhôngthểnóinhấtloạtđềunhưvậy.Thậtracũngcómộtsốngườibịtùngụchoặcbịsáthạiđáng

đượctônkính.Vídụnhưnhữngsứthầnngàyxưadámcangiánhoàngđếmàkhôngsợbịchém.

GầnđâymộtsốnhàbáokhôngsợquyềnlựcdámvạchtrầnnhữngsựđồibạicủacácgiađìnhquyềnquýhọKhổng,họTống.Cókẻbịgiết,kẻngồi tù,nhữngsựhysinhcủahọđươngnhiêncóýnghĩa,cógiátrịđángtônthờ.

Cònđốivớicáinhãnhiệu"liệtsĩ"củaLýĐạiChiêuvàHồGiãTânthìtôicholàchếtcũngkhôngđángtiếc.Nóchẳngkhácgìcáinhãnhiệu"hữuphái"củaVươngDiệcLệnhnày,tôichorằngđóchỉlàviệctựđichuốcvạvàomình.

Tấtcả"liệtsĩ"cũngnhư"hữuphái"ởTrungQuốcchỉlànhữngsảnphẩmđồibạicủacácchínhphủđộc tàidựng lên.Nhưngnóivềbản thânnhữngngườibịhạinày,đốivớicáiviệchọbịbứchạithìchỉcóhọlàthiệtthòimàchẳngđemlạiđượcíchlợigìchonhữngngườiđangsống.Nóitómlạinếuchịuđaukhổmàkhôngđemlạimộtkếtquảgìthìthậtlàđángkiếp!

Dựa trên cái đạo lý này, tôi cho rằng ôngBáDươngmởmồm, rồi ngậmmiệng,ngồitrongnhàlaohơn9nămvàkhôngbiếtlẻbaongày,tựahồnhưlaotùlàcáiđấtmạvàngcủaôngta;nhưngcuốicùngtấtcảnhữngthứđóchỉlàmộtviệcthậtvôích!

Nếunói theo lô-gíccủaBáDương, thì trênđảoĐàiLoancómộtnhàvăncòntàitìnhhơnBáDương.Saukhiôngtaratù,chođếnhômnayôngtavẫncònmúabúttrênđảochửiloạnlên,phongđộkhôngkháctrướcmộttýnào,vẫnchửiđếncả18đờitổtôngcủakẻkhác.Nhưngtheoquanđiểmcủatôithìđiềuđóchẳngcógìlàghêgớmhết.

Bấtquáanhtacũngchỉlàmộtnhàvănvongmạng(hếtthời)màthôi.

Cuối cùng, xin tóm lại một câu : Người Trung Quốc chưa chắc đã xấu,nhưngtrongđámngườiTrungQuốclạikhôngthiếunhữngđồhènhạ!

ChúthíchcủaVươngDiệcLệnh:

Tôichưađượcđọcquyển"TưTrịThôngGiámbảncủaBáDương",màcũngkhôngthíchđọc.Bởivìtôitinrằngdùngcáikiểuđánhđổtấtcả,chửitấtcảkiểu"NgũTứ"hay"HồngVệBinh"đểdiễngiải"TưTrịThôngGiám"thìsẽchẳngcòngìlàhìnhdạngcủanó.

TôicựckỳthánphụcTưMãÔnCông(TưMãQuang).Sáchcủaôngdạydỗcác vua trị nước như thế nào, dậy các quần thần làm việc nước, dậy chothườngdâncáchănở,nướccóđạovàvôđạoxửsựnhưthếnào.ởxãhộinhưTrungQuốc,nếunghiêncứukỹmộtchútquyểnsáchnàythìsẽbổíchkhôngít,tốithiểucũngkhôngđếnnỗibịngồinhàlaocủaQuốcDânĐảnghoặcphảiđộimũnhọn[bịđấutố]củaĐảngCộngSản.

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHẦNIII:CácBàiPhêBìnhKhônghiểuđượchàihước

HồiTuyênXứ

"Tínbáo",HươngCảng,ngày23/1/1985.

Trongbáo"Báchtính"kỳnàycómộtbàivănnhanđề"NgườiTrungQuốchènhạ"củaVươngDiệcLệnh.SaukhiđọcBáDươngôngnàytuyênbố:"Tronglòngtứctốikhôngthểkhôngnóiđược".

BàivănmangtínhbútchiếnnàyđãcôngkíchBáDươngmộtcáchthậmtệ.Giọngvănnhuầnnhuyễnnhưngvănphongácliệt,khônghềcócáiđônhậu,hòanhãtrongtruyềnthốngtốtđẹp,caoquýcủaTrungQuốc.Ôngtasửdụngnhữngthứnhư"thốikhôngngửiđược","vôphươngcứuchữa","đồhènhạ","xemlaotùlàcáiđấtmạvàng",v.v...Cóthểnóithậtlàkhekhắt.

Nếucáithuyết"ngườiTrungQuốcxấuxí"củaôngBáDươngcócơsởthìôngVươngqua bài văn này lại bị chính gậy ôngđập lưngông, và khôngnhữngkhôngphảnbácđược lý luận củaôngBáDươngmà còn cung cấpthêmbằngchứngchonó.

BộmặtxấuxícủaVươngDiệcLệnhlàbộmặtthậtcủangườiTrungQuốccảnghìnnămnay.Đólàmộtbộmặtthiếuvắngphầnhàihước.

BáDươngchửingườiTrungQuốc làxấuxí,nhưngcóphảivìông ta làmcôngtácnghiêncứunhânchủnghọcvàhyvọngđoạtđượcgiảiNobelkhông?

Ngườiviếttạpvăn,cốtýgâyraphảnứngnơingườikhácđểkíchđộngtranhluận, hoàn toàn khác với các chuyên gia viết có chứng cớ rõ rệt của cácngànhhọcthuật.NgườiTrungQuốccóxấuxíhaykhôngcũngchẳngquantrọng gì, nhưng có người tức quá, la làng lên, đã tiêu phí không biết baonhiêutếbàonão,đómớilàđiềuthậtquantrọng.

Cũngcùngtrongsố"Báchtính"nàycóbứcthưđộcgiảhọLương.Ôngnàysaukhi đọc "NgườiTrungQuốcxấuxí " củaBáDươngđã tỏ vẻ bị xúcđộngsâuxa,nênbuồnbãchánnảnmàrơilệ.

NhưngtheotôithấythìnướcmắtcủaôngnàyvàsựphẫnnộcủaôngVươngDiệcLệnhcũngchỉlàmộtthứthằngđiếccườithằngcâm.

Cả hai người đều có cái tinh thần của những người theo học thuyết LãoTrang, trong bụng đầy những quan niệm quá ư là siêu thoát. Cho nên họchưacóthểđọcđượcnhữnggìởgiữanhữnghàngchữcủaBáDươngđểlĩnhhộiracáithúvịcủahàihước,màchỉrơivàomấycáivídụmỹmiều,sinhđộngvớinhữnglờichúgiảihoangđườngcổquáithôi.

ĐọcvănchươngBáDươngthựcracầncósẵnmộtíttinhthầnhàihước.Ôngtaphá rối, làm trò, đemcái lưỡi dao của trí tuệ se sẽ lấp loáng trướcmắtchúngta.Ngườiđầuóclinhhoạtcóthểnắmbắtđượctinhtúy,nhữngkẻquánghiêmnghị,ravẻtrịnhtrọng,thìlạihoàntoànbịoóc-dơ.

DântộcTrungQuốccómộtlịchsửlâuđời,làmsaotấtcảđềucóthểhoànmỹkhôngtỳvết?ÔngBáDươngtìmnhữngthứnàyrachếdiễu,kỳthựclàtự trào, gây ra cho chúng tamột ít tác dụng cảnh tỉnh.Vả lại nói xấumàkhôngnóiđẹp,đócũnglàmộtcáchtựkhiêm.

KhônghiểuđượchàihướclạichorằngôngtađingoáydaovàovếtthươngcủamìnhthìthậtlàphụcáilòngđaukhổcủaBáDương.Tuythế,erằngBáDươngcũngkhôngthíchgìmấycáiviệcngườiđọcbàimìnhphảikhócsụtsùi.

Nóitómlại,dântộcTrungQuốclàmộtdântộclớn,nóiđẹpđẽthìđẹpđẽhơnbấtcứdântộcnào,nóixấuxíthìcũngxấuxíhơnbấtcứdântộcnào.

Nhưngcó lẽnênnói racáixấuvẫn tốthơn làca tụngcáiđẹpcủanó.Nóimộtcáchkhác,chodùcóxấu,cũngcócáiđẹpcủacáixấuchứ!

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHẦNIII:CácBàiPhêBìnhCóvănhóakhôngcóvănminh?

HồCúcNhân

Báo"Luậnđàn",LosAngeles,ngày6/2/1985.

"Vănminh"và"Vănhóa" làhaikháiniệmhaybịnhầmlẫn.Vănminhthật ra làgì?Còncáigìgọi làvănhóa?Địnhnghĩanhư thếnào?Thườngthườngmỗingườimỗicách.

MộtvàingườitríthứcTrungQuốcsô-vanhcócáchnóirấtcổquáilykỳlàTây phương không có văn hóa, chỉ có vănminh.Hoặc xua taymột cáchkhinhmiệt:"NướcMỹkhôngcóvănhóa!",nhưngkhônghềnghehọnóinướcMỹkhôngcóvănminh.

Giảsửchúngtalạihỏimộtcâu:TrungQuốccómộtvănhóaưutú,nhưngkhôngcóvănminhư?Hoặchỏi:Thếvănminhquantrọnghayvănhóaquantrọng?Khôngcóvănminhlàmsaocóvănhóa?

Kỳ thựcvănminhvàvănhóa tuyhaimàmột, tuymộtmàhai,không thểtáchrờirađược.Chúngtacóthểnóicáitươngquancủachúngnhưsau:vănminhlàsựthểhiệncủavănhóa,vănhóalàbàvúnuôicủavănminh.

Vănhóakhiđượcbiểuhiệncụthểtrongsinhhoạtvàxãhội,cáiđólàvănminh.Lấymộtvídụgiảndịnhất:lễphéplàsựbiểuhiệncủavănminh.MàKhổngTửhệthốnghóachữ"lễ",chínhđólàvănhóa.

TạiTrungQuốctừhơn2.000nămnaycáinghilễcủaKhổnggiáođượcthểhiệntrongchếđộxãhội,tronglờinóivàviệclàm,ởsinhhoạtthườngngàycủanhândâncũngnhưquadịp lễ tiếtquanhnămbốnmùavànhữngnghithứckhác.TấtcảnhữngcáiđóchúngtaphảihiểulàvănminhTrungQuốc.Vănminhchínhlàcuộcsống.

NếuchúngtachấpnhậncáchnóinàythìngườiTrungQuốcxemrarấtđángbịchêcười.VìngaycảvănminhTrungQuốcchúngtacũngkhôngcó,nóigìđếncóthểcócáithứxaxỉlàvănhóa.Bởivìcáivănminhcủachúngta(nếunhưcó)thìđốivớicáivănhóacủachúngtanóthậtkhôngtươngứngtýnào.Vậylàmsaonóthểhiệnđượccáivănhóacủachúngta?

NóithếcónghĩalàcáimàchúngtathểhiệntrongsinhhoạthômnaykhôngphảilàcácgiátrịcủavănhóaTrungQuốcmàchỉlànhữngthứđếntừvănhóakhác.

VìvậyvănminhTrungQuốcngàynay,nếucónó,thìnólàmộtthứcontưsinhmàđốivớimẹnó-vănhóatruyềnthốngTrungQuốc-khôngcógìgọilàliênhệhuyếtthốngnhiềulắm.

GầnđâytôicóđọctácphẩmmớicủaôngBáDươnglà"Dẫmlênđuôinó",trongđónóiđếnấntượngcủaôngkhisangthămnướcMỹ.ÔngthấyrằngnếusosánhthìngườiMỹlễphéphơnngườiTrungQuốc.ĐiềunàycũnglàấntượngcủatôikhiđidulịchởMỹ.

NgườiTrungQuốcsosánhvớingườiMỹ-nhữngngườibìnhthườngtrongcuộcsốnghàngngày-thìtrởthànhnhữngngười"nguyênthủy","manrợ",vìchúngtangaycả"Cảmơn!","Xinlỗi!"đềucũngkhôngbiếtnói.

Điềunàyhoàntoànkhôngphảitôiđặtđiều.NhândânTrungQuốc,vềlễđộ-biểuhiệncủavănminh-khôngthểnàosánhđượcvớinhândânMỹ,cũngkhôngthểsánhđượcvớiNhậtBảnvàNamHàn.

Nếu không có cái vănminh sinh hoạt cơ bản, làm sao có thể còn huênhhoangđượcvềcáivănhóacủatổtiênđãbịmaimộtrồi?

Khôngcóvănminhlàmsaocóđượcvănhóa?

Chodùcóvănminhthìcũngchỉlàmộtthứvănminhlaicăng,cònnóicáivănhóaTrungQuốcnàonữa?

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHẦNIII:CácBàiPhêBìnhKhôngthểbôinhọvănhóaTrungQuốc

LưuTiềnMẫn

Báo"LuậnĐàn",LosAngeles,ngày6/3/1985.

TạiĐàiLoan,nhữngngườibiếttiếngôngBáDươngkhôngphảiít.Ngaycảtôi,tuychưahềđọctácphẩmnàocủanhàvănnày,nhưngvìngheđồnđạimãivềsựtừngtrải,cảnhngộcủaôngrồicũngthànhrabiết.

HaimươinămtrướcBáDươngviếttạpvănởĐàiLoan.ThờiấyxãhộiĐàiLoan còn làmột xã hội đóng kín, khô khan, nhạt nhẽo. Tạp văn của ôngđươngthờiđãlàmộtthangthuốcmátmẻthíchứngvớinhữnglòngngườibịngộtngạt.Chínhvìthếtạpvăncủaôngđãlàmôngnổitiếng.

Nhưngởđờithườngnhữngsựthuậnlợidễdàngnhiềukhivẫnmanglạicáirủirorấtlớn.Ôngviếtrấtnhiều,trêntrờidướibiểnkhôngchuyệngìkhôngđộngđến, lạikhôngbiếtcheđậydấudiếm,sao tránhđượcviệcxúcphạmvàovùngđấtcấm,vàocáchúykỵcủathờiđại.KếtquảlàsauđóôngbịtốngđiLụcĐảođểđóngcửanghiềnngẫmsựđời.

Đếnkhiđượcphóngthích,tiếngtămcủaônglạicànglẫylừng;thừathắngxông lên,cáingangngượccủaông lạicàngghêgớm.Chửibớimộtnhómngười chưa đã, ông bèn vung roi, phê kim bình cổ. Ngay cả cái văn hóa5.000nămcủaTrungQuốccũngbịôngđánhtơibời.

Gầnđâytôiđượcđọctrênbáo"LuậnĐàn"bàidiễnthuyếtcủaBáDươngtạiĐạihọcIowa(Mỹ)nhanđề"NgườiTrungQuốcxấuxí";đọcxonglòngđầyxúc cảm.Đúng thế !Một nước to lớnnhưTrungQuốc,màngười cứnghèo,chícứthấp,cùngquẫnlâudàithìsẽkhôngthểnàothốngnhấtđượcmãi,đếnlúcnàođósẽkhôngkhỏibịtanrã.NgayngàyhômnaycũngđãcómộtbộphậnngườiTrungQuốcởngoàinướcvượtđượcquatrìnhđộđạihọc

đãkhôngcònthừanhậnmìnhlàngườiTrungQuốc,vàtuyênbốthẳngthừnglàchẳngcòngìdínhlíuđếnnướcnàynữa.

Hiệnnaytrênthếgiớicólẽngoàicái loạingườinhưBáDương,khôngcómộtngườidânthườngnàoởcácquốcgianghèokhổ,vìnịnhnọthoặcoánhậnlạivộivàngđibôinhọđồngbàovàvănhóamàmìnhvẫncònsốngnhờvàođó.

NhàkhoahọclớnngườiHyLạpác-Si-Métcónói:"Hãychotôimộtđiểmtựa,tôisẽbẩyđượccảquảđất".ĐạikháiBáDươngcũngmơtìmđượcmộtđiểmtựa-cáivănhóahũtươngcủaông-vàdùngđiểmtựanàyđểtấncôngvàovậnmệnhvănhóacủamộtnướclớnhơnmộttỷngười.

Tạinhữngnướcgiầucó,ngườidânnóivềsựxấuxacủaquốcgiamìnhthìcũngđã có hai quyển sách đã chàođời. SauĐệnhịThế chiến, cómột vịngườiMỹviếtmộtquyểngọi là "NgườiMỹxấuxí ".MộtvịkhácngườiNhậtsauđóvàinămcũngvộivàngviếtcuốn"NgườiNhậtxấuxí".Haitácgiảnàycảmthấyngườinướcmìnhhoặcvìtínhtìnhkiêuxa,hoặcvìthiếulễđộđạođức,mớiviếtvăncảnhtỉnhmọingười.

Đặcbiệtđểnhấnmạnhnhữngđiềukhôngđồng tình,ông tácgiảNhậtbấtchấpđangởgiữanhiệmkỳđạisứtạinướcngoài,đãchoinluôn.Việcphảiđếntấtđến,cáihànhvisaitráicủamộtnhânviênnhànướcấyđãlàmôngmấtchức.Nhưngquaviệcnàytacóthểthấyđượctấmlòngthànhcủaôngtađốivớiđấtnướcnhưthếnào.

TôiđãsốngởMỹhơn10năm,khônglạgìchuyệnngườiMỹkhábậnrộntrongcuộcsốngthườngngày.Hàngngày,vìviệcnàyviệcnọbậnđếnkhôngcóthểrứtra,nênmộtquyểnsáchdẫuhaynhưquyển"NgườiMỹxấuxí"cólẽcũngchẳnglàmchongườiMỹbìnhthườngnàocảmthấythíchthúđược.Theotôi,sốngườiMỹbiếtđếnquyểnsáchnàykhôngnhiều,đọcđượckỹnócólẽcòníthơnnữa.

TìnhhìnhởĐàiLoanlạikháchẳn.Dùcôngthươngnghiệpđangpháttriểnmạnhmẽ,dùcuộcsốngthườngngàycủangườidânchẳngđượcnhànhạgì,

nhưngcáithútòmòhiếukỳnơiconngườilạikhônghềgiảmthiểu.

Nếu các ngài không tin thì cứ đến khu chợ TâyMônĐỉnh, vừa đi chầmchậmvừangửacổnhìnlêntrời,thìtôibảođảmvớicácngàirằngchỉtrongkhoảnhkhắcnhữngngườichungquanhcũngsẽđềunghểncổnhìnlêntrờixemcógìkhông.

NgườidânsốngởĐàiLoanđốivớinhữngsựvậtxungquanhmìnhđềurấttòmò.ChonênquyểnsáchcủaBáDươngvừarađờimộtcái,dùkhôngnhưgiấyquýLạcDương,nhưngchắcchắnbánrấtchạy.

NhiềungườiTrungQuốckhicãinhaumồmmiệngthườngthườngkhônglựalời,chửinhauđếncảbađờitổtông.NguyênnhânvìngườiTrungQuốcrấttrọngchữhiếu,nênđộngđếntổtôngtứccóthểlàmchođốiphươngđauvàgiậnnhất.

NhưngBáDương- trongquyểnsáchôngviết -đãchứng tỏkỹ thuậtchửicủamìnhcòntinhthâmhơn.Ôngdèbỉucảmộtnềnvănhóa.ĐólàcáchtrútgiậnhaynhấtbằngcáchtómcổcảbọnTrungQuốccùngmộtlúc.

NếurậpkhuôntheocôngthứccủaBáDươngmànóithì"Đấtnàoquảnấy,xãhộinàonhântàiấy",vànhântàiBáDươngđúnglàđãlàmđượccáimìnhmuốn.ÔngđãchửicảbàndânthiênhạngườiTrungQuốc.

LịchsửhiệnđạiTrungQuốclàlịchsửcủamộtdântộcđầyrẫytaihọa.Xâmlăng từbênngoài, loạn lạcbên trong,nghèokhó,khổnạn lâudài làmchođứctựtindântộccủangườiTrungQuốcđãbịsuygiảm.

Quốcgiachúng tangàynaybịchiađôi.TrungCộngở lụcđịa thì,ôi thôi,nghèokhổ,lạchậu!ởĐàiLoantìnhtrạnghiệnnaycókháhơnvớilợitứctrungbìnhhàngnămhơn3.000đô-laMỹ,nhưngsovớihainướcMỹ,Nhậtthìthậtravẫncònlàmộtxứsởbầncùng.

VìvậyngườiTrungQuốcởgiaiđoạnnàynênchútrọngđếnmộtcâuthíchhợpvớicáitìnhthếcủamìnhhơn,đólà"Bầnnhivôxiển"(nghèonhưngkhôngnịnh),còncáicâu"Phúnhivôkiêu"(giầunhưngkhôngkiêu),hoặc"

Phúnhihảolễ"(giầumàbiếtcưxử)chưaphảilàchuyệnngaytrướcmắt,erằng cái đó cònphải chờđếnmộtnửa thếkỷnữa.Đến lúcđó cónóiđếnquyển"NgườiTrungQuốcxấuxí"củaBáDươngcũngvẫnchưamuộn.

NhưngđángtiếclàBáDươnglạiquáquantâmđếndanhlợitrướcmắtnênkhôngnghĩnhưvậy.ÔngtamuốnbắtchướcngườiNhật,ngườiMỹđểlàmngườiTrungQuốcđầutiênbêuriếucáixấucủangườiTrungQuốcra,càngsớmchừngnàocàngtốtchừngđó.

Kếhoạchcủaôngtarấtlớn,ôngkhôngchỉchuẩnbịnótheokiểumộtngườimột ngựa,mà hy vọngmọi người cũng nhất tề xông vào cùng ông thamchiến, cùng giúp ông làm cái việc bôi nhọ TrungQuốc cho được rầm rộthêm.

Cólẽvìcóđượccáikinhnghiệmphảitrảgiáđắtởtrongtù,BáDươngbiếtrằngphàmviệcgìmuốnthànhcôngphảisuynghĩkỹvàcómưusâu.Ôngmờimọingườicùngviếtvớiông,đểthứnhất:gâythanhthếlớn,tăngthêmhiệuquảviệcbôinhọnày;thứhai:nhỡkhôngmaygặpphảitaivạsaunàythìcòncóngườiđưacơmnướcvàonhàlaocho.Đúnglànhấtcửlưỡngtiện.

BâygiờchúngtahãythửxemchiếndịchbôinhọvănhóaTrungQuốcdoBáDươngtiếnhànhgâyảnhhưởngđếnnhữngngườidânlươngthiệnnhưthếnàobằngcáchlấyngaynhữngvídụmàBáDươngđãđơncử:

ChuyếnđiMỹcủavợchồngBáDươngđếnIowamộtphầndochủnhàhàngYếnKinhlàôngBùiTrúcChươngtài trợ.BáDươngtuyênbốôngBùiđãthổlộvớimìnhnhưthếnày:

"Trướckhiđọcsáchcủaông, tôichorằngngườiTrungQuốclàghêgớmlắm.Saukhiđọcsáchcủaôngxong,quanniệmcủatôiđãthayđổi.Vìvậytôimuốnmờiôngđếnđểgặpmặt".

BáDươngnóithêm:

"LúcôngBùiđãthấyvănhóachúngtacóvấnđềmớitựhỏiphảichăngđấylàdophẩmchấtcủangườiTrungQuốcchúngtacóvấnđề?"

ĐốivớicâuhỏicủaôngBùi,BáDươngđãdùngcáikiếnthứcuyênthâmđểtrảlờinhưthếnày:

"Tôikhôngnghĩrằngphẩmchấtchúngtacóvấnđề,đókhôngphảilàmộtđiềuanủi.NgườiTrungQuốccóthểlàmộttrongnhữngdântộcthôngminhnhấtthếgiới.TạicácđạihọcMỹnhữngngườixếphạngđầubảngthườnglàngườiTrungQuốc,nhiềunhàkhoahọclớn-gồmcảngườichađẻcủanềnkhoahọcnguyên tử lựcTrungQuốcTônQuanHán,đượcgiảiNobelnhưDươngChấnNinh,LýChínhĐạođềulànhữngbộóchàngđầu.

TôichorằngngườiTrungQuốcchúngtavốncóphẩmchấtcaoquý".

Mộtphẩmchấtcaoquý?Thìracáiphẩmchấtmàôngtamuốnnóiđóchỉlàthứphẩmchấtsinhlý(sinhvật)chứkhôngphảilàphẩmchấtvănhóa.

Nhưngtrênphươngdiệnsinhvậthọc,cácdântộcvàcácgiốngngườitrêntráiđấtđềucómộtbộnãokhônghơnkémnhaumấyvềkíchcỡ.Cácnhàkhoahọcđềukhông tinvào thuyết có sự sai biệt vềphẩmchất củabộócgiữacácdântộc.Tạisaocódântộcvàomột thờikỳnàođólạibiểulộócthôngminhđặcbiệt,nhưngvềsaulạibịsuyđồi,tànlụiđi?TạisaongườiAnhở thờiđạiNewton(Newton)nhân tàikhôngngừngxuấthiện,màbâygiờlạinhưtuổigiàsắpchết,khôngcònsinhkhínữa?NgườiAnhthờinayvàngườiAnhởthờiđạiNewtonđầuóckhônggiốngnhauhaysao?

Chúng ta thấy một điều là người mù thường vẫn có một thính lực phithường. Kỳ thực các tế bào thính giác của họ cũng chẳng khác gì nhữngngườikhác,chẳngquavìngườimùcầnphảikhaitháctiềmnăngthínhgiáccủahọnhiềuhơnsovớingườibìnhthườngmàthôi.

NgườiTrungQuốchọcrấtgiỏi.Nănglựctrítuệvàobậcnhất.Nhiềunhàxãhộihọc, tâm lýhọc,giáodụchọcđang tìmhiểuxemviệcnàycóphảidonguyênnhânvănhóaTrungQuốckhông.Hễdântộcnàomàuốngvàocáivănhóacóđầytínhdẻodai,bềnbỉmàmạnhmẽcứngcỏinàyđềucókhảnăngtrịđượcbệnhlườivàbệnhngu.GiốngnhưNhậtBản,NamHànđềulànhữngvídụrànhrànhtrướcmắt.

GiởnhữngtạpchíkhoahọccóuytíncủaMỹnhư"Vậtlýquansát"tasẽthấymỗimộtkỳ số lượngcácbàingườiTrungQuốcgửiđăngnhiềukinhkhủng.Chonêncóthểnóirằngvănhóalàmộtyếutốcủaphẩmchấtthôngminh.

MỗikhitôiđitrênmảnhđấtlớncủaTrungQuốc,bấtkỳởxóxỉnhnào,đốidiệnvớiđámđôngngười,nơitâmlinhtôithườngrạorựccảmthấymộtthứtrítuệmênhmôngkhôngbờbến.

Cái "Hũ tương luận"củaBáDươngđãchàđạpvănhóaTrungQuốc rấtnhiều. Nhưng muốn mà vẫn không thể hạ thấp được trí thông minh củangườiTrungQuốc,nênôngđànhphải táchnó rakhỏiphẩmchấtvănhóacủaTrungQuốc.ĐấylàvìBáDươngkhôngnhìnlạivấnđềnhânquả,"Hũtương luận" làhậuquảcủamộtsự"xétđoán" thiếusuynghĩ trênnhiềumặt.

BáDươngnóirằngngườiTrungQuốcđãcốnghiếnrấtítchovănhóanhânloại.Từ thờiKhổngTửvề saumấynghìnnămcũngkhông sản sinhđượcthêmmộtnhàtưtưởngnàolớnnữa.Cáivănhóanàynhưmộtđầmnướcaotù.Đólàcáihũtươngvănhóa.HũtươngbịthốilàmchongườiTrungQuốcbiếnthànhxấuxa.Cáicáchsuyluậnnàynếunóichocóvẻthanhnhãthìnórấtnghèonàn,dungtục;cònnếunóimộtcáchsỗsàngthìnólàmộtsựgiỡnmặt,đùadai.

Họctròtrunghọcđềubiết:sauKhổngTửcóMạnhTử,sauđólạicóChuHy,VươngDươngMinh,v.v...lànhữngnhà lýhọc lớn (triếtgiaduy tân).Nhữngvịnàyđều lànhữngnhà tư tưởng lớn,nhưngkhôngphảikhôngcóthểđếmđượctrênđầungóntay.

TahãythửbànmộttývềMạnhTử.

TưtưởngchínhtrịcủaKhổngTửđượcnóiđếntrongthiên"Lễvận"của"Lễký" rấtcụ thể,cóhệ thống ;nhưnghệ thống tư tưởngnàykhôngphảikhôngcóchỗsaisót,sơhở,vànóđứngvữngđượcnhưmộtquốcsáchhaykhôngcũngvẫncònlàmộtvấnđềcầnphảiđắnđo,cânnhắc.

KhổngTửbànvềvua,luậnvềdân,nhưngđángtiếcôngđãkhônglàmsángtỏcáiquanhệgiữahaibênvớinhau.ĐếnthờiMạnhTử,cáilýluậnchínhtrịcủanhànhomớitiếnlênmộtbậcvàđiđếnđượcchỗđộtphá.

MạnhTửnói:"Vuasailầmlớnthìphảicangián.Nếulạicứtiếptụcsaimàkhôngnghelờicanngăntứcphảitruấtngôi."(Quânhữuđạiquátắcgián,phảnphụcchinhibấtthính,tắcdịchvị).Lạinói:"Dânmớiquý,vàsauđómớiđếnnướcnhà,cònvuathìkhôngcógìlàquantrọng"(Dânviquý,xãtắc thứchi,quânvikhinh).MạnhTửnói rõrằngquốcgiavàchếđộquânchủđềudodânmàra,nếulàmvuamộtnướcmàkhôngxứngđángvớichứcvụcủamìnhthìphảiphếbỏđi.

CáicơbảnnhấttrongtưtưởngtráctuyệtcủaKhổngTửlàcâu"Thiênhạlàcủamọingười"(Thiênhạvicông),màchủnghĩalấydânlàmgốccủaMạnhTửđãnóirõcáichữ"Công"nàynghĩalà"Dân".Vìvậy,"Thiênhạvicông"cóthểđượctómlượcvàohaiýniệmdânchủlà"củadân"và"vìdân".

DântộcTrungQuốcsuốt2.000nămcùngxưngtụngKhổngTửvàMạnhTửvìthựcraMạnhTửđãpháthuyrộngrãivàlàmsángtỏtưtưởngcủaKhổngTử.

NếunóiđếnvấnđềngườiTrungQuốccốnghiếnrấtítchovănhóanhânloạithìtheotôicầnphảigiảithíchtừmộtgócđộkhác.Sựtruyềnbácủavănhóanhân loại hoàn toàn tùy thuộc vào vấn đề thông tin.Mà ở thời cổ đại sựthôngtinđềudựatrênsứcngười,qualốigiaothôngđườngthủyhoặcđườngbộmàlanra.

Chonênyếutốđịalýđốivớisựpháttriển,truyềnbávănminhcổđạilàmộtvấnđềthenchốt.Chotớingàynaytìnhtrạngnàycũngvẫnvậy.Mộtnướcnhỏởdưới chânnúiHy-ma-la-yanhưnướcBu-Tan (Bhutan) thửhỏi làmsao có thể phát triển công thương nghiệp như Đài Loan, Hồng Kông,Singapore?

ĐịathếTrungQuốcnằmởđạilụcĐôngá,phíatâycósamạclớnchạydài,

cácđườnggiaothôngvớiTâyphươngđềuxavờivàhiểmtrở.CáiđiềukiệnbấtlợivềđịathếnàylàmchophạmvihoạtđộngcủaTrungQuốcbịgiớihạnvàomộtgócáchâu.

TừmấynghìnnămnayngườiTrungQuốcphàmviệcgì cũngphải tự lựccánh sinh. ở vào hoàn cảnh thiếu sự tiếp xúc với bên ngoài, nền văn hóaTrungQuốctrởthànhmộtthứvănhóariêngbiệt,rấtlẻloi,trơtrọi.

ThếgiớiTâyphương lạihoàn toànkháchẳn.Cáckhuvực,cácdân tộccảnghìnnămcógiaolưu,nốiliềnvớinhau,tậptrungtrí tuệrộngrãinênthuđượcnhiềukếtquảlớn.VănhóaTâyphươngvìvậyđãnămlầnbảylượtcónhữngbướcđộtpháđểđếnđượcthànhtựunhưngàyhômnay.

NếuvíthửtừxưađếngiờkhôngtồntạinhữngtrởngạiđịalýđốivớiviệctraođổivănhóagiữaĐông-Tây,hoặcgiảTrungQuốclàmộtnướcnằmtừxưaởChâuÂu, thì chúng ta có lýdođể tin tưởng rằng sựcốnghiếncủangườiTrungQuốcsẽcựckỳnhiềuvàtrọngđạiđốivớivănhóanhânloại.

Cái tư tưởng lấydân làmgốc củaNhogiaTrungQuốc từ2.000nămnaychắcchắncóảnhhưởngtíchcựcđốivớisựgiảiphóngcácxãhộiLaMã,HyLạpthờikỳnôlệ.TầnThủyHoàngsaukhibãibỏđượcchếđộphongkiếnđã triển khaimột chế độ chính trị trong đó nhữngngười dân bình thườngcũngđượcthamdựvàoviệcchínhtrị.SựkiệnnàycólẽcũngđãthứctỉnhđượcÂuchâutrongthờitrungcổphongkiến.

LạicòncómộtloạtphátminhlớnlaocủangườiTrungQuốc,nhưkỹthuậtấnloát,nếuđượcđưavàoÂuchâusớmhơn500nămthìthếgiớithếkỷXXnàychắcchắnkhôngnhưngàyhômnay.

VănhóaTrungQuốcpháttriểnđếnmộtđỉnhcaonàođóthìngừnglại,nhưđãnói,chủyếuvìbịhạnchếbởihoàncảnhđịa lý;vàvì thếmanglấycáithiệtthòicủamộtnềnvănhóariênglẻ.

NhưngngườiTrungQuốckhôngphảilàmộtdântộcdẫmchântạichỗ.Thậtra đối với văn hóa tư tưởng từ bên ngoài đến,TrungQuốc không phải là

nướcbàingoạimạnh.MộttrămnămgầnđâytạiTrungQuốcphátsinhmộtloạtnhữngsựkiệnlịchsửđầykịchtính.Cáchđâybẩymươinăm,cáichếđộquânchủlâuđời từmấynghìnnămđãsụpđổchỉbởi tiếngsúngcủacuộckhởinghĩaVõXương.

KhổngTử- trong2.000nămđãthâmnhậpvàchiếmgiữcáiđịavị tốicaotronglòngngườiTrungQuốc-nhưngrồiđãkhôngchịunổinhữngtiếnghòhétcủađámthanhniênhọcsinhtrongphongtràoNgũTứ,vàphútchốcbịmấtchỗđứng.

SauphongtràoNgũTứ,chủnghĩaMáccógốcgáctừÂuchâu,vừađượcđềxướngđãlậptứcvangdộikhắpnướcTrungQuốcđểtrởthànhmộtloạihọcthuyếtlẫylừng.ChiếntranhTrung-Nhậtchấmdứt,saubốnnămnộichiến,ChínhphủQuốcgia(QuốcDânĐảng)rútraĐàiLoanthìTrungQuốclụcđịađãtrởthànhmộtnướccộngsảnchủnghĩa.

Qua34nămcủachếđộcộngsản,chínhphủcủamộttỷngườiTrungQuốclạituyênbốmộtcáchchínhthứcvớimọingườirằngchủnghĩaMáckhôngthểgiảiquyếtđượcnhữngvấnđềTrungQuốcvốncó.

NgườiTrungQuốcdámlàm,dámchịu,dámthayđổi.TrungQuốcbâygiờmà thành ra nông nỗi này không phải vì nó chỉ khư khư ôm lấy cái " hũtương"củamìnhmàkhôngdámđậpvỡ.

Cách Mạng Văn Hóa Trung Quốc lại chính là một trường hợp trong đóngườitaphủnhậnhoàntoàngiátrịvănhóatruyềnthống,chonênmớichịucáihậuquảkhốnkhổđếnnhưvậy.

BáDươngbảo:"CáibẩncủangườiTrungQuốclàmộttrongnhữngcáixấuxícủahọ",vàlạicònbảo:"CólẽsovớingườiấnĐộlạicònbẩnhơnmộttý".Tôicho rằng tuyệtđạiđa sốngườiTrungQuốcsẽkhôngđồngývớicáchnhìncủaBáDương.

Nếu so sánh các nước ở áĐông, ta thấymức độ sạch sẽ của ngườiNhậtchẳngthuabấtcứnướcnàotrênthếgiới,nướcTrungQuốcdânquốcởĐài

Loantuycóphầnkémhơn,nhưngấnĐộthìphảinóilàtệnhất.

Mấynăm trước, lúc tổng thốngMỹCarterđi thămnướcấn, trongchươngtrìnhtin tứcbuổi tốiở truyềnhìnhMỹchiếucảnhtiệcchiêuđãicủachínhphủ,trongđóaicũngthấymộtchiêuđãiviênấnđứngsaulưngCác-tơtaycầmmộtcáivỉđểđậpruồichovịthượngkhách.Nếuđemsosánhđiềukiệnkinhtế,NhậtBảnlànướcgiầunhất,ĐàiLoanởmứctrungbình,cònấnĐộthìvàoloạinghèo.Nhưvậychúngtacóthểnóitìnhtrạngvệsinhcủamộtdântộcgắnliềnvớiđiềukiệnkinhtếcủanướcđó.

ởLosAngelescóhaikhuphốTàu (Chinatown),mộtcáiở trung tâm(nơiôngBáDươngbảotấtcảđềucóxuhướngbẩn,loạn)vàmộtcáiởkhucôngviênMông-tơ-rây(MonterreyPark).KhuphốTàuthứhaisạchsẽhơnkhuthứnhấtnhiều.CảhaikhunàyđềudongườiTrungQuốclàmra,nhưngphảithấylàsựkhácbiệtgiữahaikhunàylạitùythuộcvàomứcđộgiáodụcvàthunhậpcủangườiTrungQuốcởmỗinơi.

NgườiTrungQuốckhi tángẫu rất ồn ào to tiếng.Cái chuyệnkhôngbìnhthường này cũng được Bá Dương quét vào trong cái thùng tính xấu củangườiTrungQuốc.Ôngbảo:

"TạisaotiếngnóingườiTrungQuốclạito?Bởitronglònghọkhôngcảmthấyđượcyênổn.Cứ tưởng tiếngcàng to thì lý lẽcàngmạnh.Chỉcần totiếng,caogiọngthì lýlẽsẽvềmình,nếukhôngtạisaocứphảigâncổlênnhưthế?"

ÔngLươngThựcThutrongbài"Nhãxátiểuphẩm"nóirằngvấnđềngườiTrungQuốcnói tocóthểvìcơbảnhọvẫncònlàngườiởmộtnướcnôngnghiệp.Nôngdânbuổisángrađồngthườngchàohỏinhautừnhữngkhoảngcáchxanênphảilớntiếng.

CóngườilạibảotiếnghọtovìvấnđềâmđiệucủatiếngHoa.VìngườiTôChâunếudùngtiếngNgôNùng(vùngChiếtGiang),âmđiệurấtthấp,thìcảlúccãinhauthanhâmcũngvẫncứnhỏ.

TheotôivìtiếngTrungQuốclàtiếngđơnâm,chữđồngâmquánhiều,mỗiâmlạicóđếnbốnâmtiếtkhácnhau(tiếngtiêuchuẩn).Chonênlúcnóinếukhôngđủ to thì rấtkhóhiểu.Nhất làkhinóinhanh,nếukhôngnói lớn lạicàngkhôngcócáchnàohiểuđược.

Chúng ta đều có kinh nghiệm khi đi xemxi-nê bằng tiếngTrung, thườngthườngnếucùnglúckhôngcóphụđềbằngchữHántrợgiúp,màchỉnghetiếngkhôngthôi,thìkhôngthểhiểuđược.Đólàvìlýdotrên.

Vềmặtvănphạm,tiếngTrungQuốclạicũngchẳnggiốngloạitiếngnàocả.Nókhôngcó thểgiảđịnh (Subjunctivemood)như tiếngAnh,khiếnngườiTrungQuốclúcnóithườngphảihoachânmúatayđểgiúpmồmmiệnglênbổngxuốngtrầmchoýtưởngdiễnđạtcủamìnhđượcrõrànghơn.NóitiếngTrung,nếumuốnnóinhỏ,phảinóithậtchậmvàrõràng,kéodàiphầnphátâmcủatừngchữrathìngườinghemớihiểurõ.

Theo tôinhận thấycáibệnhnói tocủangườiTrungQuốcchẳngcó thuốcnàochữađược.Nếuđãkhôngcóthuốcchữathìchúngtacũngcóthểxemcái đức tính nói oang oang này làmột loại quốc hồn quốc túy. Như vậykhôngđượchaysao?

CáigiaothônghỗnloạnởĐàiLoanthìaicũngbiếtrồi.Đólàmộtsựthựckhôngthểchốicãi.NhưngđốivớiBáDương,người lấyđiểmxuấtphát lànhữngcáixấuxa,thìnólạilàmộtyếutốđểquytộichocáivănhóaTrungQuốc.Ôngtabảo:

"CũngchínhvìcáihũtươngsâukhônglườngđượcnàynênđốivớibiếtbaovấnđềngườiTrungQuốcđềukhôngdùngtưduycủamìnhđểtựgiảiquyết,màphảibắtchước,phảidùngcáitưduycủakẻkhác.Cáinướcaotùnày,cáihũtươngnàycóvứtmứtđàovàocũngsẽbiếnthànhcứtkhô.

Những thứngoại laimộtkhivàoTrungQuốccũngbiếnchất.Người tacódânchủ,chúngtacũngcódânchủ.Nhưngdânchủcủachúngtalà"màylàdân,taolàchủ".Ngườitacóphápchế,chúngtacũngcóphápchế.Ngườitacótựdo,tacũngcótựdo.Ngườitacógì,tacónấy.Anhcóchỗdànhriêng

chobộhànhsangđường,tôicũngcó,dĩnhiên,nhưngchỗdànhchobộhànhcủachúngtôilàchỗđểdụdỗhọđếnchoxecánchết".

Tôicũngđãsuynghĩvềvấnđềnàynhiềunăm,xinđưarađâyvàiýkiếnđểđónggópvớinhữngngườiquan tâmđếnnó.Cái trật tựgiao thôngởĐàiLoanmỗinămmỗitiếnbộ,vìsốxecộcàngngàycàngđông.Trênđườngcứcàngnhiềuxethìáplựcngàycàngtăngđốivớingườiláixe,làmchohọphảicàngtôntrọngluậtđiđường,đólàcáihậuquảtấtyếucủaviệc"vừasốngvừahọctập".

TạiMỹtrừnhữngngườiláixebìnhthườngra,tôivẫnthườngnghenóicòncóloạingườiláixe"tựvệ".Nhữngngườiláixe"tựvệ"nàykhácnhữngngườiláixe"tiêuchuẩn"ởchỗhọcóthêmhaiđứctính:khôngsửdụngquyềnưutiêncủamình,vàđốivớinhữngngườiphạmluậtkháchọkhôngtìmcáchtrảđũa.

ởĐàiLoannhữngngười láixebìnhthườngítnhiềucũngcómộthoặchaiđứctínhnày,nhưngbảnthânhọvẫnchưaphảilànhữngngườiláixe"tiêuchuẩn" thông thường.Vìvậygiao thôngĐàiLoanmớiphátsinhcáihiệntượng"bấtloạntrongcáiđạiloạn",vàcái"đạiloạnrấtlàkinhdịtrongcáibấtloạnđó".TạisaocóchuyệnngườiTrungQuốcvàngườiMỹkhiláixelạikhácnhau?

NếuchúngtasosánhcáchthibằngláixeởhaibênbờTháiBìnhDươngthìsẽthấyngaymanhmốicủaviệcnày.

NgườiMỹhọcláixengayởngoàiđường,từlúcbắtđầuđãphảihọcvàtuântheocácquytắcantoàncủagiaothông.Đếnlúcđithicũngthingoàiđường,ngoàivấnđềláiởnhữngnơicórấtnhiềuxecònphảikiểmsoáttốcđộ,cựlysau trước, qua ngã tư, chọn tuyến phải trái, chuyển đường, giữ ưutiên,v.v...Như vậy trong tâm lý người thi đồng thời hình thành được cáikhuônphépcủamộtngườiláixe"tiêuchuẩn"đểcóthểdùngvàoviệcláixetrongthựctếsaunày.

TạiĐàiLoanlạikhôngnhưthế.Lúchọcláixetrongnhữngkhuônviêncố

địnhcủanhàtrường,ngườitậpláihọccácđộngtácbẻlái,đạpphanh,nhấngav.v...SauđólúcđithihọđượctrắcnghiệmbởinhữngthiếtbịđiệncủaSởLụclộ.Đỗxongcáimảnhbằngđó,thayvìgọilàbằnglái,nhẽraphảigọilàbằng" thao tác" thìmớiđúng.Đếnkhi lái rađường lớn, trong lònghoàntoànchưacókhuônphép,vẫnrẽngangđảodọcnhưmộtkẻdãmankhôngtheomộtquytắcnàocả.

Ngayđếnnhữngngườiđãláixemườinămhoặcmấymươinăm,tronglòngtuyđãcókhuônphépthànhthục,nhưngđềucũngkhôngphảilànhữngtayláitiêuchuẩn,nêntùylúc,tùythờiđềucóthểbiếndạng.Tôigọiđùađólàkiểutàixế"caosu".

VìvậycóthểnóivấnđềgiaothôngởĐàiLoancuốicùngkhôngphảilàvấnđềconngười,càngkhôngphảivấnđềvănhóanàođó,nhưnglàmộtvấnđềchínhsách.Dochínhsáchkhôngđúngngaytừđầu,chínhquyềnsaunàykhócóthểcảitiếnchonókháhơnđược.

Viếtđếnđâytôilạinhớđếnmộtchuyệnmấynămtrước,lúcôngAlexanderSolzhenitsyn (A-lếch-xan-đơ Giôn-xê-nhít-xin) - một cây bút người NgađượcgiảithưởngNobelvềvănhọc-đượcphóngthíchđếnMỹ.

Ôngđượcmờiđếndiễnthuyếttrongmộtbuổilễđóntiếp.Aicũngchờđợiôngsẽnóiđếnnhữngđiềuhayhovềvấnđềtựdo,nhânquyền.Nhưngtrướcsựngạcnhiêncủamọingười,ônglạiquaysangphêbìnhvềkinhtếMỹ.ÔngcôngkíchnhữngnhàbuônMỹvì lợinhuậnđãtángtậnlươngtâm,bỏvàothứcănnhữngchấthóahọcdùngbảoquảnthựcphẩmrấtđộchại.

ÔngdiễnthuyếtvừaxongthìtờbáolớncủaMỹTheNewYorkTime(ThờibáoNewYork)đãlêntiếng.Tờbáoviết:

"DùôngSolzhenitsyn(Giôn-xê-nít-xin)ởtạiLiên-xôđãkinhquamọikhổnạnmàkhônghềkhuấtphục,việcnàylàmchomọingườirấtngưỡngmộ,nhưngkhôngphảivìvậymàôngcóquyềnđượctùytiệnphêphánxãhộiMỹ".

TừđóvềsaukhôngaicònngheôngSolzhenitsyndiễn thuyếtcáikiểuđó.Có thểôngđã tự câmnhưhến, hoặc có thểkhông aimuốnmời ôngdiễnthuyếtnữa.

Trongmộtnướccóchếđộtựdongônluận,mọingườiđềucókhảnăngphátbiểuýkiếncủamình,ngaycảnóinhữngđiềuphươnghạiđếnkẻkhácmàchínhphủhayphápluậtkhôngthểngăncấmđược.Nhưngmộttờbáolớnlạicóthểtrởthànhmộtsứcmạnhtrọngtài,vàcókhảnănglàmchongườinóikiaănkhôngngonngủkhôngyên.

NgườiTrungQuốcchúngtachưacócái loạibáochícóthứquyềnuynhưthế,songchúngtacódưluậnquầnchúng.

Vậy, nhữngngườiTrungQuốc còn lương tâmxinhãyđứng lên, vì ngườiTrungQuốcchúngta,vìvănhóaTrungQuốcmànóivàicâucholẽphải.

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHẦNIII:CácBàiPhêBìnhVănhóaTrungQuốc:bôinhọhayđánhphấn

TrươngThiệuThiên

"Luậnđànbáo",LosAngeles,

ngày3-9tháng4năm1985.

MấythángtrướcôngBáDươngnóichuyệnởIowavề"NgườiTrungQuốcxấuxí"làmchocộngđồngngườiHoaởMỹxônxao,mãiđếnbâygiờvẫncòngợnsóng.Từhaithángnaytrêntờ"Luậnđànbáo"cơhồmỗikỳđềucómộthaibàithảoluậnvềángvăn"xấuxí"củaBáDương.

TrongsốragầnđâynhấttôilạiđượcđọcbàicủaôngLưuTiềnMẫnnhanđề"KhôngthểbôinhọvănhóaTrungQuốc".NgoàivấnđềchỉtríchôngBáDươngđãbôinhọvănhóaTrungQuốc,ôngcònđưararấtnhiềugiảithíchsách vở về các khuyết điểm của ngườiTrungQuốc.Bài văn này của ôngLưuđãchứngtỏôngmấtkhánhiềucôngphuđểsuynghĩvềvấnđềvănhóaTrungQuốc,lạicũngnóilêncáinhiệttìnhcủaôngđốivớinó.

Sựnghiêncứuvàcáinhiệttìnhnàycủaônglàmtôirấtkhâmphục.Nhưngcónhiềuluậnđiểmcủaôngtôilạikhôngthểchấpnhậnđược.Chonênởđâyxinthảoluậnnhưsau:

1-ÔngLưubảongườiTrungQuốctrướchếtnên"bầnnhivôxiển"(nghèonhưng không nịnh), còn " phú nhi vô kiêu " (giàu nhưng không kiêu) thìchưacầnkíplắm.

Theothiểnýcủatôithìhaitâmtrạngnàycómốiquanhệnhânquảrấtlớn.Giảsửmộtngườicótiền,cóquyền,hếtsứckiêucăng,lạithíchngườitanịnhnọtmìnhthìnhấtđịnhsẽcónhữngchuyêngianịnhhót(màBáDươnggọilà"pháiđoànvẫyđuôi")vâyquanhngườiđó.Chỉkhinàocácvịcótiền,cóquyền,biết tôntrọngbạnbènghèothìnhữngbạnbènghèomớicóthểbắt

đầukhôngnịnhnọtđược.

2-ÔngLưubảonướcAnhở thờiđạiNewtonmớiphátxuấtnhân tài, cònthờinaychẳngkhácnàomộtnướckhôngcònsinhkhí,nhưđếntuổigiàsắpchết.

Vậyđểxemthửcái" tuổigiàsắpchết"củanướcAnhbâygiờởmứcđộnào,tacứtiệntaydởdanhmụccácngườiđoạtgiảiNobeltừnăm1960chođếnnăm1984(khôngnóiđếncáitỷlệcaocủaĐạiđếquốcAnhlúcvẫncònhưngthịnhtrướcnăm1960).Tasẽthấytrong25nămđótổngcộngtrên153ngườiđoạtgiảiở lĩnhvựckhoahọc(vật lý,hóahọc,sinhvậtvàba loạiyhọc)thìngườiAnhđãchiếm25giảirưỡi[năm1975mộtnửagiảihóahọcđược chia chomột người quốc tịch úc làm việc hoàn toàn ởAnh là JohnCornforth.

TừtrướcđếnnayngườigốcHoađượcgiảivật lýcó3vị,nhưngvìđềulàquốctịchMỹ,làmviệcnghiêncứuởMỹnêntrongdanhsáchhọchẳngđượcxemlàngườiTrungQuốcnữa.NhưvậytỷlệsốngườiAnhđoạtgiảichiếmđúng1phần6củatổngsốthếgiới,vàchỉđứngsaunướcMỹ.

ĐúnglàsauThếchiếnThứnhất,nướcAnhđãmấtđịavịưuthếtronglãnhvựckhoahọckỹthuậtcủathờiNewton,nhưngnếunóilànướcnàyđangởvàotìnhtrạng"khôngcònsinhkhí"thìchẳnghóaralàquáphóngđạilênkhông?

3-ÔngLưubảovìphạmvihoạtđộngcủangườiTrungQuốcthủaxưachỉloanhquanhởmộtgócchâuá,chonênkhôngcólợichosựpháttriểnvănhóa.

Tôithấyđiềunàyrấtbuồncười,chẳngkhácnàoôngbảotrướckhiTânThếGiớibịchiếmlàmthuộcđịa thìphạmvihoạtđộngcủangườiTâyphươngkhôngbịgiớihạntrongmộtgócÂuchâuvậy.

TrungQuốcsosánhvềđấtđaivànhânkhẩucũngxấpxỉtươngđươngvớiÂuchâu.ThêmvàođólịchsửTrungQuốccòncómộtcụcdiệnthốngnhất

trongmộtthờigianlâugấpđôiÂuchâu(ÂuchâutừthờiTrungcổvềsauđãchiathànhbaonhiêunước,mỗinướccóriêngmộtthứtiếng,mộtvănhóa,chínhtrị,tôngiáo,...chảcócáinàogiốngcáinào),chonênsựgiaolưuvănhóagiữacáckhuvựcvớinhauđâuphảiđượcdễdàngthuậnlợihơnTrungQuốcnhưôngLưunói.

Thế tại saoThờiđạiPhụchưng,Thếkỷánh sáng,nềnChính trịLậphiếnDânchủ,cuộcCáchmạngCôngnghiệp,tấtcảđềuđãrađờitạicáigócÂuchâuđó?

TheothiểnýthìvănhóavàcôngnghiệpTrungQuốcchođếnthờinhàTốngđãdừnglại,khôngtiếnđượcvìbịgòbóbởitưtưởngcủacácnhàLýhọc.

NgaytừthờiHántrởxuống,cáiNhohọcnhànướcđãhoànthànhviệcdựnglênnhiềutrởngạirấtlớnđốivớihọcthuậtvàtựdotưtưởng.

ThờiTống,nhữngngườinhưTrìnhDi,ChuHy,v.v...đềulànhữngnhàLýhọclớn,nhưnglạiđemthunhỏphạmvicủaNhohọclại.Họchorằngmỗicánhân,ítnhấtmỗicánhânnhữngngườiđènsách,đềuphảisuốtđờikhôngcóconđườngnàokhácngoàiconđườnghọclàmnhữngôngthánh.

ChođếnlúcLýhọctrởthànhcáidòngchínhcủaNhohọcthìsứcsốngcủavănhóaTrungQuốcliềnbịchàđạp.Đồngthờitầnglớpsĩphu,đểcủngcốquyềnlợi,địavịcánhân,đãphânchiamộtcáchđộcđoánxãhộithành4giaitầng:sĩ,nông,công,thương,vàđẩyđịavịxãhộicủanhữngnhântàichuyênnghiệp(công),nhữngnhàbuôn(thương)xuốngbùnđen.Cácphátminhvềcôngnghiệpthườngthườngbịxemlàthứ"tranhdâmtranhxảo"(Đuađòitàdâmvàxảotrá),"điêutrùngtiểukỹ"(tiểuxảodùngtạcnêncáccontrùng-rồngphượng),vàrấtítđượcbáođápkhíchlệ.

Vớitâmlýxãhộinhưvậy,nhữngkẻcótàicaođềunghĩđếnviệclàmquan.Cònlạinhữngkẻkémtàihơnmớiđilàmcông-thương-nghiệp.

Mộtxãhộikhinh rẻ công-thương-nghiệpnhưvậy làmsao có thểhyvọngpháttriểnđượckhoahọckỹthuật,côngnghiệplàmsaotiếnđược?

KỳthựcvàothờiNamTống,TrungQuốcđãcóthểcóđủđiềukiệnchotưbảnchủnghĩapháttriển.Nếunhưthờiấycótựdotronglĩnhvựchọcthuật,nhànướckhíchlệcôngthương,cáchmạngcôngnghiệprấtcókhảnăngxảyratạiTrungQuốctrướckhirađờitạinướcAnh.

4-ÔngLưuđặtcâuhỏi:"MộtnướcdướichânrặngnúiHy-ma-la-yanhưnướcBu-tan làm sao có thể phát triển công thương nghiệp nhưĐài Loanđược?"

Tôicóthểđápnhưthếnày:"Cáiđóchỉtùythuộcvàoconngười!"

Ông không thấy nước Thụy-Sĩ ở dưới chân núi An-pơ (Alpes) hay sao ?Diện tích cònnhỏhơn cảBu-tan, khôngnhữngnướcnày có công thươngnghiệp phát triển,mà trong nhiều ngànhnghề còn đứngvào hàngđầu thếgiới.

NếucăncứvàocáilýluậndựatrênvịtríđịalýthìtạisaoTâyBanNha,ý,Hy-Lạp,Ai-Cậpđềulànhữngnướccóđịathếthuậnlợi lạikhôngthểpháttriểncông thươngnghiệpnhưThụy-Sĩ làmộtnướcnằmgiữa lụcđịadướichânnúi.ChưakểđếncácnướcnhưNa-Uy,Thụy-ĐiểnlànhữngnướcnằmtrongmộtgócrấtbiệtlậpcủaÂuchâu?

5-ÔngLưubảoTrungQuốcđãthayđổiquốcthể,chínhthểvàchínhsáchkinhtếmộtcáchrấtdễdàng.ÔngmuốnchứngminhrằngngườiTrungQuốcđốivớitưtưởngngoạilaicũngkhôngđếnnỗilànhữngkẻbảothủ.

TôimuốnhỏiôngLưu:

Thếtấtcảnhữngthứthayđổiôngnóiởtrênđócóphảiđãđượcthôngquamộtcuộctrưngcầuýdânhoặclàsảnphẩmcủamộtquốchộichânchínhdodânbầu,nghĩalàbằngnhữngtrìnhtựhợpphápcủamộtquốcgiahaykhông?

Nếuđúngnhưthế,thìluậnđiểmcủaôngLưumớiđứngvữngđược.

Nhưngnếunhữngthayđổinàychỉ làpháplệnhcủanhữngkẻnắmquyền,

hoặcđượcthôngquabằnghìnhthức"condấucaosu"củakẻthốngtrị,thìđiềuđóchỉminhchứngmộtđiềulàTrungQuốcthiếunhânquyền.Nhữngkẻthốngtrịsaukhinắmchínhquyền,vớisúngđạnhễchọnchínhthểnàothìápđặtchínhthểđó,chẳngcầnbiếtnhândâncóđồngýhaykhông.

"Vănhóađạicáchmạng"(CáchMạngVănHóa),tuykhẩuhiệuthìhôhàonhằmlậtđổvănhóatruyềnthốngcủaTrungQuốc,nhưngbảnthânlạinóilênrấtrõcáitínhchấtđộctàichínhtrịtruyềnthốngvàthóiquenxâuxélẫnnhaucủangườiTrungQuốc.

Vìvậy,tôivẫnchorằngCáchMạngVănHóađúnglàsảnphẩm100%củacái"vănhóahũtương",nókhôngthểnàocóthểphátsinhởmộtnướctôntrọngnhânquyềnvàdânchủđược.

6-ÔngLưubảongườiTrungQuốcnóitovì trongtiếngHáncónhiềuchữđồngâm,nênvừaphảinóitovừaphảihoachânmúataymớidiễnđạtđượcýnghĩamuốnnói.

NếuýcủaôngLưumàđúngthìchúngtakhôngthểnàogiảithíchđượclàmsaongườiTrungQuốccóthểdùngđiệnthoạiđểnóichuyệnvớinhau,vìlúcđóhọkhôngthểhoachânmúataymàcũngkhôngthểnóithậttođược.

Cácđộcgiảkhông tincứ thửgọingaydâynóichongười thânhaybạnbèthửxem.LúcđómớithấyđượccáilýluậncủaôngLưucótínhthuyếtphụchaykhông.

Theoý tôi,ngườiTrungQuốcnói to làvìhọkhôngđượcdậydỗvềcungcáchnóichuyệnvàtrìnhtựcủahộinghị,khôngbiếttôntrọngsựphátngôncủangườikhác,nênthườngkhiđốiphươngnóichưadứtđãvộiátlời,bácbẻlạiluậnđiểmcủangườita.

Cáihiện tượnggiữachừngngắt lờikẻkhác trongxãgiao thông thường làmộtviệcluônluônxảyraởTrungQuốc.Bởivìtronglúcnóiaicũngtranhnhauphátngôncùngmộtlúc,nênmọingườibắtbuộcphảigâncổcàngtocàngtốt.

7-ÔngLưuđã tốnkhánhiềumựcđểgiải thích sựhỗn loạngiao thôngởTrungQuốc.ÔngchorằngvìngườiTrungQuốchọc láixe tạinhữngkhuriêngbiệt của trườngdạy lái, khôngnhưnhữngngườiMỹhọc lái xemộtcáchthựctếởngoàiđường.VìvậyngườiTrungQuốcmặcdùthiđậuđượcbằng lái xe, nhưng vẫn tiếp tục xem ngoài đường như khu vực riêng củatrườnglái,vàvẫncứtiếptụcláingang,đâmdọc.

Mặcdù tôibiết rất ítvề tìnhhìnhdạy láixeởĐàiLoan,nhưngtôicó thểhìnhdungđượckhidạyláixechẳngaidạycứphảiluônluônbópcòihoặcđừngnhườngngườiđibộởchỗdànhchobộhànhquađường (nếukhôngtuântheolờidạythìlàmsaođậubằngđược?)

Thếtạisaokhiláixerađườnghọlạikhônghềrờicáicòivàkhônghềtôntrọngngườibộhànhởlốidànhchongườiđibộquađườngtýnàocả?XinôngLưugiảithíchgiùmtôi.

TrênđâylàmộtvàisuynghĩcủariêngcánhântôisaukhiđọcbàiviếtcủaôngLưu.

ÔngLưubảoôngBáDươngbôinhọvănhóaTrungQuốc.TôithìchorằngôngLưulạiđitôsonchonhữngcáivếtbẩncủavănhóaTrungQuốc.

Nhưngdùcónhấnmạnh trênnhữngkhuyếtđiểmhaycheđậysai lầmcủavănhóaTrungQuốcchúng ta, tôi tinrằngcáiđộngcơcủacảhaiôngđềuphátxuấttừtấmlòngthành.

VìthếtôichorằngkhiôngLưunóiBáDươngxunịnhnướcngoàithìôngkhôngnhững làmtổn thươngđếnsự trunghậucủaôngBáDươngmàcònkhôngđúngvớilô-gíc.

NếuBáDươnglàloạingườixunịnhthìđốitượngnịnhcủaôngtatấtphảilàQuốcDânĐảngchứđâuphảilàngườiTâyphương.

MộtngườicótàinhưBáDương,lạivốnlàngườicủaCứuQuốcĐoàn(ôngđãtừnglàTổngcánsựcủa"HiệphộiCácnhàvănThanhniên"trongCứuQuốcĐoàn),chỉcầnnịnhnọtnhàđươngcụcmộttýlàôngcũngcóthểtrở

thànhngườiđượctindùngtừbaođờinayrồi.

Hàtấtôngphảichọnconđườngmưusinhbằngcáchđiviếttạpvănđảkíchthóihưtậtxấucủaxãhội,cuốicùngxúcphạmđếnQuốcDânĐảng,đểchocáiđảngnàybắtnhốtôngtrongvòng10năm.

Mộtngườimangtìnhcảmvàtưtưởngnhưông,cóthểcòncótháiđộkiêungạolàđằngkhác,đâulýnàolạiđinịnhnọt.

KhôngbiếtôngLưucóthấythếkhông?

BáDươngNgườiTrungQuốcxấuxí

PHẦNIII:CácBàiPhêBìnhNgườiTrungQuốcVĩđại

ChâuQuế

"Luậnđànbáo",LosAngeles,ngày13-3-1985,

"Tựlậpvãnbáo",ĐàiBắc,ngày12-4-1985,

"Báchtínhbánnguyệtsan",HươngCảng,ngày16-5-1985.

ÔngBáDươngcómộtbàinóichuyệnvề"NgườiTrungQuốcxấuxí".ýkiếncủatôihơitráingượclại,tôixingọinóởđâylà"NgườiTrungQuốcvĩđại".

BấtcứnơinàocóngườiTrungQuốctụtậpsinhsống,việcđiềuđầutiênaicũngthấyđượclà"đông,ồn,bẩn,loạn"."Đông"vìchenchúcnhaumớivuinhộn,"ồn"vìngườiTrungQuốcthíchraoaihùdọađốiphương,"bẩn"vìkhôngcóbụibaythìlàmsaothấyđượcnắngđẹp,"loạn"vìtinhthầntựdo,tựtại.

Mốiquan tâmcủangườiTrungQuốcđốivớinhữngđaukhổcủakẻkhác,đượcbiểuhiệnqua lònghiếukỳ.Bởi vậyhọ thíchxemnhững cuộchànhhình, người chết, đám cháy, nước lụt, hoặc tai nạn xe cộ. Cảnh ngộ củangườikhác càng thê thảmchừngnào thì họ lại càng thấy thích thú chừngnấy.Nếukhôngthếtạisaokhilỡdịpxemmộtthảmcảnhđốivớihọlạilàmấtđimộtcơhộilớnđểhưởngthụhạnhphúccủacuộcđời.

"Liênngã thếnhân,ưuhoạn thựcđa! " (Thươngchongườiđời;buồn lo,hoạnnạnquá nhiều ! )Nhìn những cái đau khổ của người đời,màmừngrằngmìnhmaymắnkhôngbịsavàotrongđó,chẳngphảilàmộtđiềuhưởngthụlớnnhấttrongcuộcsốnghaysao?

Mườimấynămtrước,lúcĐàiLoanđangxâydựngđườngcaotốctrêntoàn

đảo,từĐàiBắcđiCơLongchỉcómộtconlộnhỏ.Cólầntrướcmộttrườngtiểuhọccông lậpởTịchChỉxảyramột tainạnxecộ.Mộtđứabéđiquađườngbịmộtchiếcxechạygấpcánchếtngaytạichỗ.Cáixesaukhigâytainạntrướcmắtmọingườicứthếđủngđỉnhbỏđi.

Cả hàng nghìn vạn conmắt nhìn thấy sự việc trên, thếmà không cómộtngườinàođứngrachặnxelại.Đếnkhicảnhsáttới,lạicũngkhôngaicóthểđứngra làmnhânchứngđểchobiếtmột týđầumốinàovềhung thủ.Màngaycảcáisốbiểnxecũngkhôngaighilại.

Trongphútchốcmọingườiàoàonhưongvỡ tổ.Mặcdùcảnhsáthếtsứcmạnhtayngănchặn,quầnchúngvẫnnhưmộtdòngthácdờinonlấpbểùnùnđếnvâyquanhcáithithểbénhỏđó,vàlàmtắcnghẽnngayconlộ.

Trongđámđôngbỗng thấymộtngườiđànông trángkiện, trạcđộ tứ tuần,mặtmàyphấnkhởi,mồmmiệngthôtục,vừahùnghổgạtđámđôngrachuivàovừachửiđổng:

"Đ.M.nó,lạicánchếtngườinữarồi!".

Anhtachuẩnbịđểthưởngthứcmộtcảnhngoạnmụchiếmthấy.Nhưngkhianhtachenđượcđếnchỗnhìn thìbỗngnhiênnhưbịmộtcúđiệngiật, rồikhócrốnglên.

Đãmườimấynămquamà chỉ cầnnhắmmắt lại là trongđầu tôi vẫn cònthấyrõràngcảnhtượngấy!

Mấynăm trướcởđoạnTamNghĩa trênxa lộĐàiLoanđãxảy ramột vụđụngxelớn,trongđócókhoảngtừ60đến70xexôvàođítnhau.

Nguyênnhânđầutiêncủavụnàychỉvìcómộtchiếcxebị tainạn,nhưngnhữngxechạysauđóvộivàngngừnglạiđểxem.Thếlàcácxetừphíasauđếnphanhkhôngkịpvàđổxôhếtvàonhaugâynênmộtđốngnátbétkhổnglồ.

TạinhữngnơicóngườiTrungQuốc,chỉcầnmột tainạnxảyra thìkhông

bao giờ thiếu đám đông đến xem.Nhà cháy ngùn ngụt, lửa lên ngút trời,ngườibịnạnđangdậmchânkêucứutrongbiểnlửa,nhưnggiữađộicứuhỏavàđámcháy thếnàocũngcómộtbức tườngngườiđứngxemlàmcản trởcôngviệccứuchữa.

Trongnúicótainạnmỏ,vôsốthợbịnạncònnằmdướimỏ,sốngchếtcòntùyvàokhônggianđể thở.ởvào thờiđiểmnày,dùnúicao,đườngxa thếnàođinữacũngsẽcómộtđoànngườihiếukỳhỗnloạntừxalặnlộikéotớilấpkíncửamỏ,tranhgiànhđườngđivớinhữngngườiđếncứunạn.

Chỉcầnnơinàocódâyramộttýđường,thìchẳngquảnkhuấtnẻo,thếnàođànkiếncũngđánhhơiđếnđược.Xelửatrậtđườngrầy,máybaybịrơi,lụtlàmvỡđê,cóngười tự tử,hànhquyếtphạmnhân,ngườiTrungQuốcđềunhưkiếntìmđườngđếnxemngay.

Hơnhaimươinămtrước,mộtngườiđànông,tronglòngcóđiềuuẩnức,leolênmộtmáinhàcaomười tầngởĐàiLoan tuyênbốsẽnhảyxuống tự tử.Tứcthìngườikéođếnxemđầyđường,chậtphố.Cảnhsátnhưgặpphảiquângiặc,mộtđằnglochănglướihứngngườiphíadướilầu,mộtđằngchongườilênthươngthuyết,khuyênanhkiađừngnhảy.

Kýgiảcácbáođếngiươngsẵnmáyảnh,chỉnhsẵnốngkínhchờđợiđểchụplấycáigiâyphúthiếmcó.Nhưnganhchàngnọvẫntácquái,mặcchocảnhsátnóigãycả lưỡi,mộtmựcvẫnnhấtquyếtbảokhôngnhảykhôngđược,nhưnglạikhôngnhảyngaytứckhắc,cứkiểuđókéodàicảtiếngrưỡiđồnghồ.

Phải nói cái quần chúng tòmò của TrungQuốc có lòng kiên nhẫn trongthiênhạkhôngaibìkịp,ngửngđầutheodõihai,batiếngđồnghồrồi,cổđãmỏinhừmàcũngkhôngaicầnnghỉngơimộtgiâyphútnàocả.

Khi cái đồng hồ nhà ga xe lửa đối diện gõ 11 giờ vẫn không thấy anh tanhẩy,màngườixemvẫnchưaairavề.Trongđámngườiđứngđó,mộtbànộitrợ,tayxáchcáilànkhông,mồmlẩmbẩm:

"Bảonhảymàmãikhôngnhảychorồiđểchongườitaxemxongcònđichợchứ!"

TạisaongườiTrungQuốclạithíchxemtainạn?BởivìngườiTrungQuốcmộtđờihọlàmộttrườngtainạn.MộtlầnsinhlàmngườiTrungQuốclàmộtlầnphảihứngchịunhữngtaivạlớn.TaihọavĩnhviễnlàđứaanhemsinhđôicủangườiTrungQuốc,cótránhcũngkhôngnổi,chỉcókhôngbiếtlànóđếnlúcnàovàởđâuthôi.

TrongĐạođứckinhcủaLãođamcóviết:

"Cóvàkhôngđềucùngsinhralẫnnhau.Dễvàkhóđềucùngđưanhauđếnmộtkếtquả.Dàingắnrồicũngcùngtạohìnhdángcủanhau.Caothấpcũngđềukhuynhloátlẫnnhau.Âmvàthanhđềuhòavàovớinhau.Trướcvàsauđềutùythuộclẫnnhau"(Cốhữuvôtươngsinh,nandịtươngthành,trườngđoảntươnghình,caohạtươngkhuynh,âmthanhtươnghòa,tiềnhậutươngtùy).

Khổvàsướng,hạnhphúcvàtaihọakhôngcógìtuyệtđối,tấtcảchỉlàtươngđối:

"Người ta cưỡingựa tôi cưỡi lừa,nhìnvềđằng trước thì tôikhôngbằng,nhìnvềđằngsaucòncóngườiphảiđẩyxe,sovớiphíatrênthìkhôngđủ,sovớiphíadướithìtôicóthừa".

Nhữngngườikhácgặpnhữngđaukhổvôcùnglớn,riêngtôimaymắnđượcthoátnạn.Nhìncảnhngộbithảmcủakẻkhácđểrồingẫmnghĩvềsựmaymắncủabảnthânmình(khôngbịhềhấngì).Cáisựhưởngthụđótrongcuộcđờinàynàophảiđượcnhiềunhặngìchocam!Nếukhôngnắmlấythờicơmàhưởngthụhếtmìnhthìchẳngphảilàtộilỗihaysao?

Trongcuộcsống,ngườiTrungQuốcthựcsựluônluônphảisắmvaichínhcủanhữngbikịch,nênhễgặpaiđangdiễnbikịchthìlàmsaocóthểdễdàngbỏlỡcơhộixemchođược?

TôicònnhớthờikỳKhángchiếnchốngNhật,trênmộtbếnphàbênbờsông

ởTriêuThiênMôntạiTrùngKhánh,mùađôngnướccạn,phàkhôngthểcậpsátbờ,đểlênphàphảiquamộtcầunổithôsơ.

HômấyphàvừacặpbếnthìnhữngngườikháchcứtheothóiquendùngcáitàinăngđặcbiệtcủangườiTrungQuốclàxungphonghãmtrận,tranhnhauxuốngtrước,liềumạngchenlấn.Cómộtbàcụgiàvìthếbịxôđẩyrơitòmxuốngsông,lúcchìmlúcnổi.

Dưới nước cả trăm chiếc thuyền lớn bé vẫn thản nhiên, trên bờ cả trămnghìnngườiaicũngchỉđứnggiươngmắtnhìnmàkhôngmộtkẻnàonghĩđếnchuyệncứungười.

Lúc đó bỗng trong đám đông có một quân nhânMỹ bước ra, cởi bỏ áongoài,nhảyùmxuốngsông.Saumộthồirấtchậtvật,khókhăn,cuốicùnganhtacũngcứuđượcngườiđànbàấylênbờ.

Người línhMỹ,saukhihoàn thànhcáiviệcnghĩacứungười,bènquay lạichỗmìnhcởibỏáođểtìm,thìôithôi!Cáiáođãkhôngcánhmàbaymấttựbaogiờ!

VịquânnhânMỹkiachỉbịmấtmộtcáiáo,nhưngviệctôigặpphảisauđâycóthểcònthảmthươnghơnnhiều.

Đólàcâuchuyệnbamươilămnămtrước,songnócònđeođẳngtôikhôngbiếtđếnbaogiờ.HômấyởgaxelửaĐàiTrung,tôithấymộtngườilạđimộtmìnhbỗngđộtngộtbịbạobệnhngãxuốngtrướccửaga.

Vìtìnhthếlúcđóquágấprút,tôikêubừamộtxebagácđếnchởôngtađinhà thương cấp cứu.Đếnbệnhviện, chưa làmxong thủ tụcnhậpviện thìngườiấyđãquađời.Bệnhviệnbảotôiphảithanhtoánlệphíthủtụcnhậpviệnrồiđemthithểđingay,sợảnhhưởngđếnthanhdanhcủahọ.

Tôichỉtrơtrọicómỗimộtmìnhởđấy,khôngquenbiếtai,cũngchẳngaicóthểchotôibiếtphảiđemmộttửthivôdanhđinơinào.

Maymànhàthươngđãkêucảnhsát lại.Cảnhsátdĩnhiênbắt tôikhai tên

tuổingườichết,nguyênnhâncáichết, lạibắt tôiphảiđemthi thểđếnmộtnơi thíchhợpđểchờthầythuốcphápyđếnkhámnghiệm.Dĩnhiênđểtrảlời,bằngmọicáchphảibiếtđượclai lịchngườichết.Ràđirà lạicảngày,phảikhókhănlắmtôimớitìmđượcgiađìnhngườichết.

Người nhà tới, lập tứcnêu lênmột vấnđề rất nghiêm trọng.Họbảo rằngngườichếtcómangtheomình50quantiềnmàbâygiờkhôngtìmthấynữa.Tôi liền bị cảnh sát gọi đi lấy khẩu cung, viết giấy cam đoan, rồi tìm cảngườibảolãnh.Tấtcảnhữngthứthủtụcnàylàmtôimấtđứtmộtthángtrời.Maymắn là tổ tiên tôi còn để đức lại, nên gia đình người chết cuối cùngcũngnóisựthực.

Họthúnhậnrằngvốnsợphảihoànlạisốtiềnxevàtiềnnhậpviệnmàtôiđãứngtrướcnênđãdựngđứnglênchuyệntrongngườikẻxấusốcó50quantiền,đểcứgọilà"tương"trướcchotôi"mộtquả"cáiđã.

Nghìnmay!Vạnmay!Họvẫnlàngườinhàquêthậtthà,chỉnóimấtcó50quantiền.Chứchẳngmayhọlạibảolàmất5vạnquantiềnthìsuốtđời,cólẽđếnbâygiờ,tôivẫncònnằmtrongnhàlaomất.

NgườiTrungQuốcđốivớinhữngđaukhổcủakẻkhácthườngcókiểutòmòmột cách trắng trợn, thích thúmà có vẻ đồng tình, nhưng đối với nhữngthànhtựuvàhạnhphúccủakẻkhácthìgiữkínnhưbưng,cựckỳbíẩn,tâmđịađốkịcựckỳácđộc.

NgườiTrungQuốcdùkhoanhồngđạilượngcũngtuyệtđốikhôngthểchấpnhậnchuyệnngườimìnhquenlạikháhơnmình,tuyệtnhiênkhôngthểchịuđựngđượcbấtcứphần tửnàoởcùng trongcáibiểnkhổấy lại thoát ly rađược.Đólàcáigọilà"khôngmuốnthấycháocủangườinghèođóngváng"(Cùngphườngănmàymắngnhaudầychiếu).

Mọi người đều cùng khổ, nấu cháo húp qua ngày, vạn nhất có người nấunhiềuhơnmộttý,cháonấuđặchơnmộttý,trênmặtbátđóngmộtlớpvángmỏng thì cái đó sẽ không khỏi gây ra vấn đề và không ai chịu được cả.Khôngđánhchonógụcthìkhôngđược.

Lúcmọingườiđềuănmỳcanhxìdầuthìrấtlàvuivẻ,khôngcóviệcgìxảyra.Chẳngmaytìnhhìnhbiếnđổi,tôichỉcóthểănmỳruốc,màanhlạiđượcănmỳsườn,như thế làmsao tôicó thểchịunổi? "Mìnhđóingườikháccũngphảiđói"thìlúcấymớikhôngthấyđượcmìnhđói."Mìnhchếtđuốithìngườikháccũngphảichếtđuối" thì lúcđómớikhôngcảmthấymìnhđangchếtđuối.Nếuphảinhẩyxuốnggiếng tự tử tất phải tìmđượcngườinhảyxuốngtrướcđểlàmđệmchomình.

Trong xã hội Trung Quốc, từ miệng kẻ bị thất bại vẫn nghe thấy nói cóngườithànhcôngnàođóphảibiếtơnanhta,bởivìnhờcóanhtangườinọmới thànhcôngđược.Bạnbècũhoàntoànkhôngthể trở thànhngười làmcủakẻđãthànhcông.Ngườiđãthànhcôngcũngkhôngthểnàocóthểdùngbạncũcủamìnhđểlàmviệcchomìnhđược.

Trung Quốc là một dân tộc không biết sùng bái anh hùng. Người TrungQuốcchỉsùngbáinhữngconmaxuixẻobịthấtbại.QuanCôngvìsơxuấtbị ám hại ởKinhChâu, nên được người đời thắp hương cúng bái. SởBáVươngvìcùngđườngphảitựcứacổnênđượcxemlàanhhùngcáithế.GiaCátLượngvìcúccungtậntụydướitrướngLưuBịnênđượctônthờlàthầncơdiệutoán.NếuQuanCônggiữđượcKinhChâu,SởBáVươngcóđượcthiênhạ,GiaCátLượngphụchưngđượcnhàHánthìngườiđờisauchắcsẽkhôngsùngbáihọnhưvậy.

Đối với người chết còn như thế, huống hồ những người đang sống.Cùngxuất thân,cùngmộthạngngườinhưnhaumànó lạicứdámngoi lêncao.Nếukhôngkéochonóxuốngngựathìlàmsaochịuđược?Cáitinhthần"phảnngườicùngmộttổ"nàylàmộttrongnhữngthứtruyềnthống"ưutú"củadântộcTrungQuốctừmấynghìnnămnay.

NgườiTrungQuốc đối với nhữngngười nước ngoài to khỏe xưa nay vẫnchămchúđếnviệcgiữhòabình,nhất làđốivớinhữngkẻđịchhunghãn.Dầuchohọcócưỡilênđầulêncổmìnhthìcũngcứkhoanhồngđạilượng,thảnnhiênchịuđựng.

Duychỉđốivớigiữangườimìnhvớinhauthìlạikhôngthểđểchoailàmdù

mộthạtbụibayvàomắt,khôngthểđểainóiđiềuongtiếngvegìvềmình.Nếucóchuyệnđóxảyratứcthìphảiđậpchovỡđầu,hạđộcthủ,phóngámkhí.

Nhữngthủđoạnbôimặtđánhaunàyhễdùngđếnthìkhôngthứnàokhôngdùngđếnmứctốiđa.Nhất làkiểubịađặt, thưnặcdanh, tungtinđồn,báocáomật,...cànglànhữngtuyệtkỹmàngườiTrungQuốcxưanayvẫnđoạtgiảiquánquântrongthiênhạ.NgườiTrungQuốcđặcbiệtnghiệnnhữngthứnày.Bấtkỳdướichínhquyềnnào,hễtrongtayhọnắmđượcquyềnsinhsátlàynhưbịtậtnghiệngiốngnhưnghiệnmatúy,rấtkhoáiđượcbáocáomậtvềkẻkhác,ngherồitinnhữngbáocáoấynhưmộtngườimù.

Từ thờiTần (221-207 trướcCôngnguyên)ThươngƯởngđã làmmộtđạoluậtgọilà"vucáophảntọa"(Vuoanchongườitộigìthìbịkhépvàotộiấy),ngườiTrungQuốcvốnlàkẻvẫngìngiữlạibấtcứthứgì,thếmàkhônghiểusaolạivứtcáiđạoluậtnàyđi?

Một bạn cũ của tôi là ôngTrưởngCung,một con người tài hoa, viết chữđẹp,vẽđẹp,khắcđẹp,mộtngườimếnyêucổđạo,tâmđịatốt,lòngdạngaythẳngnghĩthếnàonóithếấy.VàothờiquânphiệtBắcDương,ôngbịngườimậtbáovớitộidanh"thuộcđảngCáchmạng",bịxửtửhình.CũngmaylàngaylúccònchưabịhànhhìnhthìcuộcBắcPhạtthànhcông.ĐếnthờiMãnChâuQuốc(nhữngnăm1930)ônglạibịmậtbáolà"phầntửTrùngKhánh",cũnglạibịkhépvàoántửhình.ChỉcònmộtngàynữabịđembắnthìquânNhậtđầuhàng,nếukhôngthìchắcchắnđãchếtrồi.

LúcquâncộngsảnchiếmĐôngBắcônglạibịmậtbáolà"Hángian"và"giánđiệpQuốcDânĐảng".Cùngmộtlúchaitộidanhnàylạiđưaôngđếnmột lần thứbabị tuyênán tửhình.Sauđónhờcuộc traođổi tùbinhôngđượcđemraĐàiLoan.Nhưngởđâyônglạibịmậtbáolà"phỉđiệp"(giánđiệpcủathổphỉ,tứcgiánđiệpcộngsản),bịxử7nămtù.ÔngTrưởngCungnămnayđã82tuổi,khôngbiếtrồicòncóthểbịchụpthêmmộtcáimũnàonữalênđầuhaykhông?

MộtngườiTrungQuốc,nhưmộtcánhânthìthôngminhtàitrí;nếunóivề

nănglực,tinhthầnhăngháithìchẳngthuaai.Nhưnglạthay,điềukhiểnmộttỷngườiTrungQuốclạicũngdễnhưlùamộtđàncừu.

Anh chỉ cần để cho tất cảmọi người cùng chịu khổ, cùngbị hà hiếp nhưnhauthìhọsẽchịuđựngđượcnhữngcựckhổvànhữngsựứchiếpđếnđộkhôngloạingườinàocóthểchịuđược.

Nếu thi tàichịuđựngkhổcực,gánhvác tộivạđồng thờingậmđắngnuốtcay,nhấtđịnhngườiTrungQuốcđoạtgiảiquánquân.

Họgiỏinhữngthứđóchonênthườngchỉbịngườidùngroidaquấtlênlưng,bắt tụ tập lại thành hàng nghìn, hàng vạn giốngmột đàn kiến thợ để làmnhữngcôngviệccủabọnnôlệ,nhưxâyVạnLýTrườngThành,đàoĐạiVậnHà(kênhđàoliêntỉnhHàBắc-SơnĐông-GiangTô-ChiếtGiang-ND).

Nhất thiếtanhđừngmongcải thiệncuộcđờihọ.Cáchtốtnhất làanhchịukhólắngnghehọkểkhổ,làmphúcmộttýchohọbằngcáchchohọtưởnganhcũngkhổvàđồngtìnhvớihọ.Chỉcầnnhưthếlàhọthỏamãnlắmrồi!

Chuyện " đập vỡ nồi đểmọi người đều không có cơm ăn ", ngườiTrungQuốcnàocũnglàmđược.Nhưng"nhặtcủiđểđốtchođốnglửachungcháytolên"thìkhôngngườiTrungQuốcnàolàmnổi.

Khixemxi-nê,đếnđoạncônhiquảphụgặpbướcđườngcùng,bi thươngtuyệtvọng,tấtcảngườixemkẻthìlaunướcmắt,ngườichùinướcmũi,hếtđợtnàyđếnđợtkhác.Cảrạpsụtsùichẳngkhácnàocuộcđờicủachínhbảnthânmìnhđangđượcchiếutrênmànbạcvậy.LúcđóngườiTrungQuốcmớithông cảm làm sao cái tâm trạng " người đói cũngnhư ta đói, người chếtđuốicũngnhưmìnhchếtđuối"(Nhâncơkỷcơ,nhânnịchkỷnịch),cáitìnhcảmđólúcấythểhiệnđếncùngcực.

Nhưng lúc tanphimđi về, ra đếnngoài đường, bỗng thấybênvỉa hèbaonhiêutrẻthơtànphếđangbòlêbòcàng,ngườigiàyếubệnhhoạnđangvanxinbốthí.Nhữngnhânsĩhảotâmmắtcònđỏhoevìvừamớikhóctrongrạpkiavộivànghiênngangđilướtquathậtmaunhưkhônghềnhìnthấygì.

ĐóđúnglàngườiTrungQuốc.Họsốngởhaithếgiớikhácnhau,vĩnhviễnmangtrongngườimộtnhâncáchsongđôi.Mộtmặtlàthếgiớihiệnthựcđầyrẫychiếntranh,đóikhát,đaukhổ,chếtchóc,ngườivớingườiquyếtliệtkiểu"mày chết taomới sống ". ở đó, dù cho có là vuaĐường,Nghiêu,Ngu,Thuấncũngkhôngthểchoaimộtcáibánhnướng.NhữngthứcủaKinhThihaylờidạycủaKhổngTửcũngkhôngthểđembỏvàochođầynồi,nấulêncho thành cơm được. Tu (thân), tề (gia), trị (nước), bình (thiên hạ) chỉ lànhữngthứcủanhàngườikhác.Khiđóithìchỉcómỗicáibụngcủamìnhlàthứquantrọngnhất.

DântộcTrungQuốclàmộtdântộclâuđời,cólịchsửvănhóa5.000năm,màcũngcócảkinhnghiệmcủa5.000nămsốngkhốnkhổ.Nhữngôngthánhhiềnxưađểlạichochúngtamộtlôlýluậnvềcáchlàmngườiphảinhưthếnào. Nhưng 5.000 năm sống gian khổ kia cũng mài dũa ra một lô kinhnghiệmquýbáuvềcáchphảilàmnhưthếnàođểsinhtồn.

Trênlýluậnthìphảilàmnhưthếnàymớiđúng,nhưngtrongthựctếlạiphảilàmnhưthếkiamớicóhyvọngsốngcòn."Lýtưởng"và"thựctiễn"vĩnhviễn tươngphảnnhau.Đãkhông thểvứt lý tưởngđi, lạikhông thểkhôngchúýđếnthựctế.Thếlàchỉcòncócáchcứphảisốngcùngmộtlúctrongcảhaicáithếgiớiđó,manglấycáinhâncáchnhịtrùngtrongmộtthânphận.

Người Trung Quốc trong thế giới lý tưởng thì giảng đạo đức, nói nhânnghĩa,nhấtthiếtcóđủcảnhữngđứctínhtrung,hiếu,nhân,ái,tínnghĩa,hòabình.NgườiTrungQuốctrongthếgiớihiệnthựclạiluônluôngiãydụabênbờđóikhát,nằmgiữaranhgiớicủasựsốngvàcáichết.

Trongđờingườichuyệnlớnnhấtlàlàmsaogiữđượcmạngsốngcủamình.Đểgiữđượcnó,khôngcóviệcgìmàkhôngdámlàm,dùphải lừadối lẫnnhau,dùgặpsaohayvậy,sốngtạmbợchoquangày.Cáiđạolýlàmngườitrongthếgiớilýtưởngchỉlàtấmgươngđểchongườikhácsoi,làlờiđểchongườikhácnghe.Cáihànhvitrongthếgiớihiệnthựcmớilàcuộcsốngthậtcủamình.

BởivậyanhmãimãikhôngtàinàocóthểđoánđượcýđồcủangườiTrung

Quốcqualờinóicủahọđược.MộtngườiTrungQuốcbảoanhtachúaghétkháchsáo,nhưnganhđừngtưởngthậtmàtùytiệnvớianhtađược.Anhtabảorằnghômnayanhtachẳnghứngnóichuyệngìcả, tuyvậyanhkhôngthểkhôngmờianhtanóichuyệnđược.

Nếuchỉcóthếthìcũngđơngiảnthôi.Chúngtachỉcầnđảongượcnhữnglờianhtanói,tấtsẽđúngýanhta,cóphảithếkhông?Nhưngthựcralạikhôngphảihiểnnhiênnhưvậy.

NgườiTrungQuốcnói,nhiềukhicónghĩangược lại,nhưngcó lúcnó lạithật lànhưvậy.Anhcó là congiun trongbụnganh ta cũngchưa chắc cócáchgìbiếtđúngđượcýcủaanhta.

LãoTrươngvàlãoVươnglàbạncũ.ContraicủalãoTrươngcướivợnhưngkhônggửithiếpmờilãoVương.ViệcnàylàmcholãoVươngnắmchắclýlẽtrongtay,nênsauđólúcgặplãoTrương,khíthếđùngđùng,bắtđầuhỏitội:

-"Anhxembạnbèbằngnửaconmắt,cóđúngkhông?Saoconlấyvợmàkhôngbáochongườitamộttiếng?"

-"Đólàchuyệncủacontrẻ,tôichẳngdámphiềnđếnônganhlàmgì".

-"Nóigìlạthế!Chúngmìnhlàchỗthâmgiao,saolạicóthểkhôngbáochonhaumộttiếngnhỉ?"

-"Thôi,xinlỗi!Xinlỗi!Chủnhậttuầnsauđứaconthứhaicủatôicũngsẽlấyvợmà.Chodùthếnàođinữa,nhấtđịnhcũngmờianhvuilòngđếndựcho!"

-"à!ờ!"

ThếlàsauđólãoVươngđinóikhắpnơirằnglãoTrươngliêntụcmượncớconlấyvợđểlàmtiền.RồilạilénđếnmậtbáoCụcHànhchínhNhânsựlàlãoTrươngviphạmvào"MườiđiềuQuyđịnhđổimớicủangànhgiáochức".

CácnhàhiềntriếtTrungQuốcđặttiêuchuẩnchoconngườiquácao,cáiđòihỏicủahọđốivớiconngườiquákhắcnghiệt,đặt raquánhiềuquyphạmchohànhviconngườimàmộtkẻ trần tụchoàn toànkhông thể tuân theo,nhấtlàcàngkhôngthểlàmnổitrongmộtxãhộihiệnthực.

Cứchiếutheocácquytắccủahọmànhấtnhấtlàmtheo,nếukhôngbịgọilàđồngốc thìchắcchắncũngsẽđiđếnchỗbịdiệtvong.Vảlạihọcònnhấtquyết cho rằng " nếu không thành thánh hiền, thà làm cầm thú " (Bất vithánhhiền, tiện táccầmthú).Thánhhiền trongđềnmiếuchỉ lànhững thứthần tượng làmbằngđất, gỗ ; cầm thúvới conngười thực ra cónhiều sựkhácnhau.Ngườivẫnlàngười,tuyrằngcókhuynhhướngmuốntrởthànhthánhhiền,nhưngxétchocùngvẫnkhôngphảilàthánhhiền.Ngườilàloạiđộngvậtcóthấttìnhvàlụcdục.

Mụcđíchtốihậucủacuộcđờilàsốngcòn.Mấynghìnnămgiankhổđãtôiluyện cho người TrungQuốc tinh khôn ra. Cứ cái nguyên tắc nào, cái lýtưởngnàogiúpchohọsốngcònđượctứclànhữngthứcaonhất, lớnnhất,haynhất.

NgườiTrungQuốcđềuhyvọngmọingườinhiệttâmvìcôngích,hamlàmviệcnghĩa, xemviệc thiênhạ cũngnhưviệcmình, ít nhất có thể thấybấtbìnhthìtuốtgươmtươngtrợ,bênhvựclẽphải,ủnghộchínhnghĩa.Nhưngmấynghìnnămđólạidạychoconngườituyệtđốichớchuốclấynhữngviệckhôngđâu,vìkếtquảcủanó,nếunặngcóthểđưađếnchuyệnmấtmạngnhưchơi,nếunhẹcũngđưađếnnhữngchuyệnhếtsứcphiềntoái.

Đểsốngcòn,phươngphápduynhấtlàsốngnhưconrùa,lúcphảirụtđầuthìrụtđầu."Tuyếttrướcnhàaingườinấyquét,chớcólođếnsươngtrênmáingóinhàngườikhác"(Cácnhântựtảomôntiềntuyết,hưuquảnthanhânngõathượngsương),"nghềcóthểnuôithânthìtheo,việckhôngdínhđếnmìnhchớmó"(Nghiệpkhảdưỡngthântutrướckỷ,sựvôcankỷmạclaotâm).

TrừphichánsốngmớiđibắtchướcKinhKha,NhiếpChính(HaingườihiệpkháchđờiChiếnQuốc,KinhKhađâmTầnThủyHoàng,NhiếpChínhđâm

HànTường-ND).Tôilạixinkểrađâyvàichuyệnkhácđểnóivềquytắcsốngđó:

Tạingãtư,mộtngườicưỡixemáybịxeđâmngãlănquayragiữađường,máuchảylênhláng,nguycấptrămphần.Kẻgâytainạnđãcaochạyxabay.Nhữngxequalạiđềuvòngsangmộtbênmàđithậtnhanh,chẳngaimuốnrướcphiềnphứcvàothân.

Độtnhiêncómộtanhtàixếtắc-xitốtbụngđiquathấykhôngđànhlòngmớivộivàngdừngxelại,ômngườibịthươnglênxeđưangayđếnnhàthương,đồng thời nộphộ cả tiền nhậpviện, chỉ cốt làm sao có thể cứuđượcmộtmạngngười.

Người bị thương saukhi từ cửađịa ngục trởvề (tai quanạnkhỏi) liền tốngượclại,vuoanchoânnhâncứumạngchínhlàhungthủđãlàmmìnhbịthương.

Lýdoanhtađưararấtđơngiản:nếukhôngphảilàngườiđãgâyratainạnthìcólýgìmàvốnkhôngquenbiếtbỗngnhiênđemmộtngườibêbếtmáulênxemìnhđưađếnnhàthương,lạicòntrảdùmcảtiềnnhậpviệnnữa?

Quantòacũngcoiđólàlýdođầyđủ.Thếlàvịláixetốtbụngấycuốicùngbịmắcvàoácbáo,phảibáncảxeđiđểbồithườngchocáilỗilầmđãcứungườicủamình,lạicònbịxửngồitùthêmmộtnămtrờinữa.

Cònchuyệnkiểuthếnàycólẽnhiềungườicũngđãtừngchứngkiến:mộthômtrờimưa,trênchuyếnxebuýtchậtníchngười,cáccửaxeđềuđóngkínmít.Lúcấylạicómộtđứaducôndởthuốcrahúttrongxe,khóithuốccayxè.Mọingườitrongxechẩycảnướcmắtnướcmũi,ngườithìho,ngườithìnghẹtcảthở,thếmàkhôngmộtaidámđứngrabảocáiđứakiatắtthuốcđi.

TạiTrungQuốc,chỉcầnsựviệcxúcphạmmộtlúcđếnhaingườitrởlênthìtuyệtđốichẳngaicóthểđứngraphảnđốicả.Aicũngnghĩkẻbị thiệthạikhôngphảichỉ cómỗimộtmình ta.Nếumọingườiđềucó thểchịuđựngđược,khôngcólýdogìmìnhlạixuấtđầulộdiệnđểđốiphó.Nếuphảithisự

nhẫnnại,chịuđựngthìtrongtrườnghợpnày,khôngloạingườinàocóthểsovớingườiTrungQuốc.

Đốivớiviệcxâmphạmvàoquyềnlợicủabảnthân,chỉcầncóngườikháccũngbịnhưhọthìngườiTrungQuốcnuốtgiậnnínthinh,rútluikhôngdámđươngđầu,khôngdámlàmmếchlòngkẻđanggâythiệthạichomọingười,khôngmuốnchoaikháccóthểđượchưởnglợilâynhờhànhđộnghoặcsựcanthiệpcủamình.

Còn đối với những việc không liên quan đến quyền lợi bản thân, ngườiTrungQuốcluônluônbobogiữmình,đứngngoàicuộc,làmkẻbàngquanđứngxembênngoài,khôngbaogiờnhúng tayvào. -Ngườigiỏidạigìđingửicứtchó?Anhbảotôilàloạimáulạnhư?Máukhônglạnhthìlàmsaotôicóthểsốnglâutrămtuổiđược?

Bấtcứvàothờiđạinào,làmngườiTrungQuốcmãimãicònlàmộtthứtaihọa. Từ 5.000 năm nay, người TrungQuốc luôn luôn giẫy dụa trong đóikhát,luônluônvậtvờtrướccửađịangục,dởsốngdởchết.

-"Ănuốngnođủrồimớibiếtđếnvinhnhục;khođụncóđầythìmớibiếtđượcđến lễnghi" (Ythực túcnhihậu trivinhnhục, thươnglẫmthựcnhihậutrilễtiết).

Tronglúccònđangsốngchết,mấtcònchưabiếtthếnàothìlàmsaocóthểungdungváichàoaiđược.Nếubốn,nămngàychưacómộthộtcơmvàobụng,mắtmũitốisầm,thìbấtkểthịtchó,thịtbò,màthậmchíngaycảđếnthịtngườianhcũngvẫncứphảiănđểmàsống.CácôngthánhTrungQuốccònphánthếnày:

"Đừngloít,chỉ lokhôngđồngđều;đừnglonghèo,chỉ lokhôngđượcanthân!"(Bấthoạnquảnhihoạnbấtquân,bấthoạnbầnnhihoạnbấtan)

Đâylàhaicâurấthồđồ.

Đãítthìlàmsaomàđồngđềuchođược?

Mộtquảtáonếuđemchiachomộtvạnngườiănthìlàmsaomỗingườicóđượcmộtphầnbằngnhau?

Đãnghèothìlàmsaomàyênthânđược?

Nếumộtngườinăm,sáungàykhôngcómộttýgìvàomồmthìlàmsaoanhtacóthểvuivẻváichàomọingười?Đểrồiluivàochờchếtchăng?

"Đừngloít,chỉlokhôngđồngđều"làcâudùngđểdạymọingườiphảicốgắngchịuđóichịukhổnhưnhau.

"Đừnglonghèo,chỉlokhôngđượcanthân"làđểyêucầumọingườiTrungQuốctừnơiđóikhổxinđượctiếnvàoNgụcMônQuan(CửaĐịaNgục)mộtcáchngoanngoãn.

Ngườigiàucóchưachắcđãrộngrãi,nhưngkẻbầncùngvàngườikeokiệtnhấtđịnhlàhaianhemsinhđôi,cảhaitrạngtháinàyđềuđưaconngườitađếnchỗtrởthànhíchkỷ.

NgườiTrungQuốccóíchkỷkhôngthì tôikhôngbiết.Nhưngtôinhớmộtchuyệnthếnày.Năm1949,tạimộtcôngxưởngquốcdoanh,mộtviênchứccóđôigiầyđếbịthủngmuốntìmmiếngdađểchữa.Anhthấyởtrongmộtcỗmáy,chỗbộphậnkhởiđộng,cócáidâyđaibằngdadàihơn10 thước,khảdĩcóthểdùngđượcchoviệcchữagiầy.Thừalúcđêmđếnmáyngưngchạy,anhléncắtlấykhoảng3tấc.

Kếtquảlàgiầyanhsửarấttốt,nhưngcỗmáyởphânxưởnglạikhôngchạynữa.Nónằmbấtđộngtrongmộtthờigianhơnhaitháng,vìthuởđónhữngdâyđaidanhưloạiấycònphảinhậptừnướcngoàivào.

Chuyệnanhchàngnày-chỉvìcắtmộtmiếngdanhỏnhưnglàmhạichocảmộtcôngxưởng-còncóthểcónguyêndo:mộtphầnvìgiầyhỏngcầnsửagấpmàlạikhôngbiếtcáchnàolàmtốthơn,mộtphầnvìbảnthânvốnlàthợthuyền không được giáo dục đến nơi đến chốn, việc này còn có thể hiểuđược.

Nhưngmộtgiáosưđạihọcchắcchắnphảiđượcgiáodụctốthơnchứ?!

Nămđó,mộtpháiđoàngiáosưđếnthamquanmộtcơsở,thấytrênmộtngôiđìnhtronghoaviênnơiđây,hoađậutía(Wistaria,Glycine)đangnởrấttươiđẹp.Cái loạihoanày từdướiđấtchỉcómột thângốcbò lênđến trênnócđìnhmớitỏaralàmnhiềunhánhnhỏ,lanđikhắpnơi,rũxuốngthànhmộtcáitànhoalớn.Mộtgiáosưnhìnthấyloạihoađẹpnàyrấtlấylàmưathích,nhân lúckhôngaichúý, lấykéosắc ra,bụpmộtcái,anh tacắtngaymộtđoạnthânchínhđểđemvềnhàươmtrồng.

NgườiTrungQuốc, nếu thấymộtviệcgìmangđến thuận tiệnhay lợi íchchomình,thìcứlàmchứkhôngcầnbiếtđếnnhữngtaihạimànócóthểgâyrachonhữngngườikhác.

Con đê phòng lụt làmột thứ hệ trọng đến sinhmệnh và tài sản biết baonghìn,vạnngười.Thếmàcókẻchỉvìvàiđồngbạcđãkhôngngầnngạicắtnhữnggiâythéptrêncửađêđểđemđibánchođồngnát.Đếnlúclụtlộixảyralàmhàngnghìnngườichết,tổnthấtứctriệutàisảnthìngườiđóchỉnghĩrằng"đólàviệccủacácngười,chẳngcandựgìđếntôi".Trậnthủytainăm1959làmộtchứngcứrànhrànhcủaviệcấy.

Chắcnhiềungườihẳnvẫncònnhớcâuchuyệnxảyracáchđâymấynăm.Cócôngtynọbánramộtlôthuốckháng(trụ)sinhpê-ni-ci-lindùngchothúvậtđãbịhư.Sauđómộtnhàbuônmuađược,đóngbaobìlạithànhloạipê-ni-ci-linchongườidùng,rồiđembánrathịtrường.Ngườimuatiêmvàobịchếtliêntục.Thếmàviệcnàyrồicũng"chìmxuồng"luôn,khôngaibiếtđượckẻnàolàthủphạm!

HiệntạiởĐàiLoanchẳngvẫncònthấycónhiềuốngtiêmnhựađãdùngởnhàthươngxonglạiđượcđemrabántrênthịtrườnghaysao?

Mộtbộmáycơkhítrịgiáhàngnghìn,hàngvạnđô-laMỹlàđồcôngcộng,tàisảnchungcủamọingười,songnếutôicưađượcmộtốngsắttừtrongđórađểlàmmộtcáigậy,dùcáigậyấykhôngđánggiátớivàichụcđônhưngnólàcủatôi,thìtôicứlàm.Nếuanhkhôngthấyrõchuyệnnày,anhkhông

xứngđánglàngườiTrungQuốcchútnàohết.

Rấtmaythayởcácnơicôngcộngbâygiờđềudùngcửatựđộng.ViệcnàylàmchocơhộimấtmặtcủangườiTrungQuốcđãbớtđinhiều.Trướckiakhi còn dùng cửa lò-xo, người TrungQuốcmỗi khi đi ngang chỉ cần lấychânđạpmộtcáiđểmởcửarồibướcphắtqua,mặckệkhôngcầnbiếtđằngsaucóaikhông,cứthảchocửabuôngralàmnhiềungườiđếnsaudậpmày,dậpmặt.Đócũnglàmộttrongnhững"đứctính"củangườiTrungQuốc.

HiệnnayĐàiLoanđãcótiềnrồi,ngànhdulịchcũngđượcmởmang,ngườiTrungQuốc lại càngcónhiều cơhộiđểbiểudiễnnhững truyền thốngưuviệtcủahọởnhữngnơiănuốngđôngdukhách.

NgườiTrungQuốclúcnàocũngluônmồmbảo"bịthiệtthòilàđượcphúc".(Ngậtkhuythịphúc).Nhưngtrênthựctếhọlạirấtsợbịthiệtthòi.

Tạinhữngbàntiệcănthảcửa,lúclấythứcăn,bấtkểmặnngọtchuacay,lạicũngkhônghềướclượngxemmìnhănđượcchừngnào;cứthấycóthứnàobàytrênbànlànhồichothậtđầyvàobátđếnđộcóthểlàmbộithựcđượcmộtconvoi.Nhưngrồi lạikhông thểănnhiềuhơnngườikhác,cuốicùngphảibỏlạithừamứaphíphạmbiếtbaonhiêu.

"Trờiđấtlàquántrọcủamuônloài"(Thiênđịagiả,vạnvậtchinghịchlữ);nhưngngườiTrungQuốclạixemđấtnướcmìnhlàmộtquántrọ,chỉlàchỗđể trú chân tạm thời, không có ý địnhở lâu dài.Họ chỉ thích nhữngviệcnhanhđượclợicủamộtthứ"chụpgiậtchủnghĩa"nhỏnhen.

Câu"Quankhôngsửachữacôngđường"(Quanbấttunha)làýnóikhôngaimuốnlàmviệcgìđểkẻkháccóthểtrụclợi."Trẻtuổikhôngtrồngcâyhồđào" (Thiếubất chủnghồđào),bởivì câynày (walnut,noyer)phải trồngmườimấynămmớiraquả.

VậtliệumàngườiTrungQuốcdùngđểxâynhàthườnglàđất,gỗmặcdầuvẫncónhữngthứbềnbỉhơnnhưgạch,ngói,đá,thép.LịchsửTrungQuốccảmấynghìnnămnhưngchỉthấycònlạirấtítnhữngnhàcửacổkính,cáicổ

nhấtnhiềulắmmayrađượcvàitrămnăm.Trongkhiđó,nhàcửacủangườiTâyphươngởkhắpnơiđềuxưacũnhưlịchsửcủahọ.

NgườiTrungQuốckhôngyêumếnmộttýnàocái"quántrọlớn"họđangởtạmtrêntráiđấtnày,cũngchẳngnghĩgìđếnnhữnglữkháchsẽđếnđómộtkhihọđãrađi.Nguyêndocũngchỉvìquánghèokhổ,nghèokhổnênởđâu,lúcnàocũnggầnkềsựchếtđói,chẳngthểnàonghĩđượcđếnmộtviệcgìkhácngoàisựsốngcòn.

NgườiTrungQuốcđốivớinhững tài nguyêncó tầmquan trọng sốngcòncủaconngườitrêntráiđấtvẫncótháiđộ"giếtgàlấytrứng,tátđầmbắtcá",chỉ cần có được cái lợi ngay trước mắt, không bao giờ nghĩ đến chuyệntrườngkỳnhưkiểunuôicừuđểlấylen.

HễchỗnàocóngườiTrungQuốcởqua,đấtđaithườngbịkhaithácđếnkiệtquệ,rừngbịtànphámộtcáchvôtộivạ,cầmthúbịsănbắnđếntuyệtchủng,cátômbịđánhbắtđếnkhôngcònsinhsảnkịp.Mảnhđấttrênđóvốncómộtdâychuyềnsinh tháicủavạnvậtđềubịngườiTrungQuốcbócxéđến trơtrọichẳngcòngìngoàimộtvùngcátvàngmênhmông.

TạiVũCống,ởCửuChâu (UngChâu),nơingàyxưa là " ruộngđồngbátngát";ngàynay"chỉcónướcmàkhôngcóthuyền,mườiquảnúithìchínquả trọc".PhíađôngbắcTrungQuốc (MãnChâu)vàĐàiLoanngàynaycòntươngđốitrùphú,bởivìhaimiềnđấtnàylànơingườiTrungQuốcdidânđếnmuộn,vìvậytàinguyênvẫncònchưabịtànpháđếncạnkiệt.

"Ngườiquântửmàthíchcủacảithìphảikiếmđượcnóbằngcáchhợpđạolý"(Quântửáitài,thủchihữuđạo).Cáicâunóicủangườixưanàyxemravẫncòn cógiá trị đếnngàynay.Conngườiphải theođuổi lợi ích, nhưngkhôngkhinàođượcquênchínhnghĩa.

"Nghĩa"và"lợi"vốnkhônghềxungkhắcmàcònbổtúcchonhaunữa.NhưngxưanaycácôngthánhTrungQuốccứrarảbảo"nghĩa"và"lợi"khôngthểđiđôivớinhau.Nàolà"hãygiữtìnhbạnchotrongsáng,khôngđượcmưulợi;hãylàmchođạolýsángtỏ,khôngđượctínhtoáncônglao"

(Chínhkỳnghịbấtmưukỳlợi,minhkỳđạobấtkếkỳcông).

Vẫncứcáithóiđạođứcgiả,nàolàtrọngnghĩakhinhtài,khôngmàngđếnchuyệnthànhcông.ởđầulưỡilúcnàocũnglớnlốinóitoànchuyệntrêntrờidướibiển,hoàntoànchẳnggiốngvớicáigìxảyratrongcuộcsốngthựctếcả.

Mấy thếhệngườiTrungQuốcđượcgiáodục trong tinh thầncủa "NghĩaHòaĐoàn"(tênmộthiệphộiđờiThanh,1899khởinghĩaởThiênTân,chủtrươngphòThanhdiệtTâyphương,đưađếnviệctámcườngquốcliênquânđánhTrungQuốc-Boxers-ND)hễmởmồmralànói:"VìcáichủnghĩathựcdụngcủaTâyphươngmùmịt,nêncáiđạođứccủaTrungQuốcbịđắmchìm"(DovuTâyphươngcônglợichủnghĩađíchdimạn,tàisửđắcTrungQuốcnhânđạođứcluântáng).Sựthựcthìlạihoàntoàntráingược.VìtrênthếgiớinàykhôngcóloạingườinàolạithựcdụngbằngngườiTrungQuốc.

NgườiTrungQuốclàmbấtcứviệcgì,trướctiênbaogiờcũngnghĩđếnmộtvấnđề:"Chuyệnnàycóchỗnàomìnhlợidụngđượckhông?"

ÔngbáchọcngườiAnhNewtontrướckhitìmra"Địnhluậtvạnvậthấpdẫn" (còngọi là"Thuyết trọng lực")điđồng thìphânrơivàohốxí, saukhiphátminhđịnhluậtnày,lúcđiđồngphânvẫncứrơivàohốxí.Hoàntoànkhôngphảilàtrướckhiphátminhthìđiđạitiệncứtbaylênđầytrời.VìvậydântộcTrungQuốckhôngbaogiờ"phátminh"rađượcmột"thằngngốc"nhưNewtoncả.

Ga-li-lêtìmđược"Nguyênlýrơitựdocủavậtthể",đốivớingườiTrungQuốcđấychỉ làcái tròchơimất thìgiờ,chẳngcógiá trị thựcdụnggìcả.Nhữngngười"hiền"chẳngaichơicáitròđó!

Người TrungQuốc khấnBồ-tát phù hộ cho họ trúng số độc đắc.Nếu họtrúngthìhọsẽdiễnngaycáituồngđềnơn,trảnghĩa.NếukhôngtrúngthìhọsẽrủaBồ-tátlàđồtượnggỗ,tượngđất.Chỉcầncógìhaythìthầnthánhnàohọcũngthờ.Bằngkhôngthìhọchẳngtinthánhthầnnàocả,chỉtinvàochủnghĩathựcdụngcủahọmàthôi.

Người Trung Quốc không có cái cuồng tín tôn giáo, không hề có nhữngthánhtửvìđạo,lạicũngkhôngthểđểxảyrachiếntranhvìtínngưỡng.

Người TrungQuốc lại càng không có những chuyện tình trong đó nhữngngườiyêunhauchếtvìtìnhyêu.NgườiTrungQuốchọcđạo"TrungDung",học"sựtựkiềmchế",họccáigìcũngphảimộtvừahaiphải.Nóitrắngratấtcả lạivẫnxuấtphát từquanđiểmthựcdụng.Không thểbuông thảchonhiệttìnhbộclộ,càngkhôngthểquảquyếtvềmộtviệcnhỏnhennào.Bấtcứcáigìcũngcânnhắclợihại,đắnđoxemcóđánghaykhôngđáng.

"Cầngì!"(Hàtất!)làmộtcâuđầulưỡinóilêncáinguyêntắcchỉđạotấtyếucủangườiTrungQuốckhibuộcphảikhuấtphụcmộtthếlựcxấu.

Anhbịngườitagàibẫy,bịoantàyđình,tancửanátnhà,vợconlytán.Anhphảibáothù,phảiđòichođượclẽphải.

Lúcđóbạnbèsẽkhuyênanh:

"Cần gì ! Sự việc đã thế rồi, dĩ nhiên anh phải rửa oan, báo thù.Nhưngngườiđãchếtrồicósốnglạiđượcnữađâu?Kẻđãlytánrồilàmsaocóthểđoàntụđược?Đốivớianh(hànhđộngbâygiờ)phỏngcóíchchi?"

"Cầngìphảilàmnhưthế!","Cóíchlợigìđâu!".HaicâunàykhiếnchoxãhộiTrungQuốcvĩnhviễnkhôngcóchínhnghĩa,làmchongườiTrungQuốcvĩnhviễnkhôngthểgiữvữngđượcnguyêntắc.

Bịchủnghĩathựcdụngchiphối,hễcóngườiđụngmộttývàonhữngviệckhó khăn haymạo hiểm là người TrungQuốc liền cho rằng đó là nhữngthằngđiên.

ChâmngôncủangườiTrungQuốclà:

"Thânnghìnvàng(của ta)khôngthểngồi trongngôinhàsắpđổ"(Thiênkimchitử,tọabấtthùyđường),và"Taykhôngđánhnhauvớicọp,khôngthuyềnmàlộibừaquasônglớnthìcóchếtcũngkhôngaithươngtiếc,nhưngtathìkhôngthểnàonhưvậy!"(Bạohổbằnghà,tửnhivôhốigiả,ngôbất

dữgiã-lờiKhổngTửkhuyênTửLộlàhọctròlỗmãng).

Trên thế giới này biết bao việcmạo hiểm như nhảy dù từ trên không, đithuyềnquathácnước,đimô-tôquatườnglửa,v.v...đóchỉlànhữngthứcủamấy thằng khờ khạo, kiến thức nông cạn.Người TrungQuốc chân chínhkhông thể nào làmnhững thứđó.Bởi vì theo họ nghĩ, ngoài việc tìm lấynhữngcảmgiácmạnhra,làmnhữngthứđóchẳngđemlạiđượcmộtlợiíchthựctếgì.

NgườiTrungQuốclúcdựhộinghịkhôngbaogiờdámnóingayramộtcáchthẳng thắnvàchínhxácýkiếncủamình.Hộinghịkết thúcrồicũng tuyệtđốikhôngdámbỏđinhữngýkiếnriêngcủamình.

NóichuyệnvềđạolývớingườiTrungQuốcchỉlàchuyệnuổngcông.Lúcbắtđầuxingópývềmộtviệcnàođóthìmọingườikhôngaicóýkiếngìcả,nhưngkhisựviệcđãđượcquyếtđịnhrồithìtấtcảmọingườiđềumuốncóýkiến.

Nói tómlạimộtcâu :ngườiTrungQuốcmãimãikhôngthểnàomột lòngđoànkết,vĩnhviễnkhôngthểchủđộnggiữvữngđượccácquytắc,chonênchỗnàocóngườiTrungQuốcnhấtđịnhlàcókhảnăngxảyrahỗnloạn.

NgườiTrungQuốckhôngbaogiờquýtrọngtìnhcảmcủangườikhác,cũngkhông bao giờ quan tâm đến sự sống chết của kẻ khác. Lúc người TrungQuốcnói,họmuốncảthếgiớingheđượclờihọ.Lúcđangnói,vìmuốntoànthếgiớilắngnghe,nênhọphảigàolênthậttochotiếngrềnmáingói,chotấtcảđốiphươngđềukhiếpsợoaimình.ChỉcầncóhaingườiTrungQuốcởmộtchỗlàcóthểồnàođếnchếtngườiđược.

Nơi nào người TrungQuốc đã đặt chân đến thì không thể có chỗ nào làkhôngbẩn.CóhơnmộttỷngườiTrungQuốctrênthếgiớinày,làmsaomàkhôngchậtchộiđược?

Ngoàiồn,chật,bẩn,loạn,lạicònthêmcáitật"thíchxem"(ngườikhácđaukhổ),hoặc"chỉquéttuyếttrướcnhàmìnhmàkhôngđộngtýgìđếnsương

trênmáingóinhàngườikhác".

Họluônmồm"nhânnghĩa"màtâmđịaíchkỷ,thamlam.Mộtđằnghôtokhẩuhiệu:"Phảitửtếvớingườivàsúcvật!",trongkhiđóngàyngàykhôngngừngxâuxélẫnnhau.

Tómlại,ngườiTrungQuốcđúng làmộtdân tộcvĩđại,vĩđạiđếnđộ làmchongườiđờinaykhôngcócáchnàohiểunổitạisaohọcóthểtồntạiđượctrênquảđịacầunàynhững5.000năm?