nguyeãn lieân phong treân wikipedia baûn tieáng vieät

8
 1 NGUYE N LIEÂN PHONG TREÂN WIKIPEDIA BAÛN TIEÁNG VIEÄT Cao Töï Thanh  Veà  tieåu söû  cuûa Nguye n Lieâ n Phong  Wikipe dia baûn tieá  ng Vieä t (trôû xuoáng vieá t taét laø  Wikipeùdia) coù nhieàu muïc töø  toá t, nhaát laø  veà  nöôùc ngoaøi, nhöng veà  lòch söû  vaø  vaê n hoùa Vieät Nam thì phaû i thaúng thaé n ñeå noù i raèng coù khaù  nhieàu muïc töø  raát eï . Bôûi vì phaà n lôù n nhöõng ngöôø i bieân soaïn ñeàu khoâng phaûi laø  ngöôø i nghieâ n cöù u, laï i caø ng ít ngöôøi chuyeân veà  moät maû ng vaán ñeà  naøo, khoâng ñu  kieán thöùc vaø  kinh nghieä m ñeå thaåm ñònh caùc tö lieäu thu thaä p ñöôï c coù khi theo kieå u may nhôø  ruûi chòu döôùi tay. Cho neâ n neá u caùc tö lie u aáy sai thì hoï  cuõng sai,  vaø  vì ai cuõ ng tra cöùu ñöôïc neân nhöõ ng tö lieäu taøo lao aáy laï i ñöôïc toång hôïp vaø  phaùt taùn roäng raõ i nhôø söù c maïnh cuûa Internet, gaâ  y ra nhöõng sai laà m daây chuyeà n maø  noù i chung nhöõng ngöôø i bie n soaïn kho ng phaû i chòu traùch nhieäm gì caû . Moät ví duï: muïc töø  Phan  Vaên Trò treân Wikipeùdia hieän vaã n vieá t oâng sinh naêm 1830 vaø maát naêm 1910, trong khi  Nam Kyø phong tuï c nhôn vaä t dieã  n ca  cuûa Nguyeãn Lieân Phong in töø  1909 ñaõ  vieát Phan Vaên Trò vaø  Toân Thoï  Töôø ng “Ñaõ laâ u veà  coõi aâ m minh xa mieà n”. Nhöng duø  sao thì tröôùc nay Phan Vaên Trò vaãn ñöôïc ñaùnh giaù thoáng nhaá t neân caùi sai aá  y coø n laø  chuyeän nhoû , nhöng coù  khi Wikipe dia laï i phaùt taù n nhöõng thoâng tin vaø  nhaä n ñònh sai traù i tôùi möùc nguy hieåm, ví du  tröôø ng hôï p Nguyeã n Lieân Phong. Muïc töø  Nguye n Lieâ n Phong hieä n co  treân Wikipeù dia goàm ba phaà n chính laø  Tieåu söû , Taùc phaåm vaø  Nhaä n xeù t. Phaàn Tieå u söû thì sai hoaøn toaøn, phaàn Taùc phaåm cuõ ng co choã chöa ñuù ng (ví duï  Henri Cordier trong  Bibliotheca Indosinca   Dictionnaire  Bibliographique des ouvrages relatifs aø  la peùninsule Indochinoise , Imprimerie Nationale, Paris, 1914, Tome III, tr. 1873  1874 ghi roõ  teân chöõ  Haùn laø Töø Duõ  Hoaøng Thaù i haäu truyeän chöù  khoâng phaû i Töø Duõ  Hoaøng Tha i haäu, ngoaøi ra coøn ghi theâm “Nguyeãn Lie n Phong phuïng dòch”, roõ  raø ng ñaâ  y la  dòch töø   Nghi thieân Chöông hoa  ng  haäu truyeä  n trong  Ñaï i Nam Chính bieâ  n Lieät truyeän Nhò taä  p cuûa Quoác söû  quaù n trieàu Nguyeã n, laø  dòch phaåm chöù  khoâ ng phaû i laø  taùc phaå m, ngöôøi ñöông thôøi coù  khi goïi taét laø  Truyeä n Ñöùc Töø  Duõ...). Phaàn Nhaä n xeù t thì ghi laø  “Chæ ñeå tham khaû o, vì caàn nghieân cöùu theâ m”, thaän troïng nhö vaä  y laø  ñuù ng vì caùc taùc giaû  hai quyeån  Haøo khí Ñoàng Nai  vaø Saø i Goø  n Gia Ñònh qua thô vaê  n xöa ñeàu khoâng neâu ra baèng chöùng veà  vieäc Nguye n Lieân Phong “töø ng laøm Tuaàn phuû , bò Phaùp chieâ u duï  ñöa vaø o Nam” hay “Nguyeãn Lieân Phong vieát taä p thô Nam Kyø  phong tuïc nhôn vaät dieã  n ca vaø   Ñieáu coå  haï  kim laø  “nhaèm ñeà  cao coâng lao khai hoùa cuûa nöôùc “Ñaï i Phaùp” vaø ñeà  cao caùc nhaân vaät laøm tay sai ñaé c löïc cho thöïc daân Phaù p” trong khi co  nhieàu baè ng chöù ng cho thaá  y ngöôïc laïi. Toùm laï i muoá n hieåu ñuùng veà Nguyeãn Lieân Phong thì phaû i tìm hieå u tieåu söû  vaø  vaê n nghieäp cuûa ng moät caùch ñaày ñuû  vaø  chính xaùc, neáu chöa ñaà  y ñuû  cuõ ng khoâng ñöôïc sai laïc. Baø i

Upload: tanphongphutu

Post on 03-Nov-2015

3 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Nguyễn Liên Phong trên Wiki

TRANSCRIPT

  • 1

    NGUYEN LIEN PHONG TREN WIKIPEDIA BAN TIENG VIET

    Cao T Thanh

    Ve tieu s cua Nguyen Lien Phong

    Wikipedia ban tieng Viet (tr xuong viet tat la Wikipedia) co nhieu muc t tot,

    nhat la ve nc ngoai, nhng ve lch s va van hoa Viet Nam th phai thang than e

    noi rang co kha nhieu muc t rat e. Bi v phan ln nhng ngi bien soan eu

    khong phai la ngi nghien cu, lai cang t ngi chuyen ve mot mang van e nao,

    khong u kien thc va kinh nghiem e tham nh cac t lieu thu thap c co khi

    theo kieu may nh rui chu di tay. Cho nen neu cac t lieu ay sai th ho cung sai,

    va v ai cung tra cu c nen nhng t lieu tao lao ay lai c tong hp va phat tan

    rong rai nh sc manh cua Internet, gay ra nhng sai lam day chuyen ma noi chung

    nhng ngi bien soan khong phai chu trach nhiem g ca. Mot v du: muc t Phan

    Van Tr tren Wikipedia hien van viet ong sinh nam 1830 va mat nam 1910, trong

    khi Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca cua Nguyen Lien Phong in t 1909 a viet

    Phan Van Tr va Ton Tho Tng a lau ve coi am minh xa mien. Nhng du sao th trc nay Phan Van Tr van c anh gia thong nhat nen cai sai ay con la chuyen

    nho, nhng co khi Wikipedia lai phat tan nhng thong tin va nhan nh sai trai ti

    mc nguy hiem, v du trng hp Nguyen Lien Phong.

    Muc t Nguyen Lien Phong hien co tren Wikipedia gom ba phan chnh la Tieu

    s, Tac pham va Nhan xet. Phan Tieu s th sai hoan toan, phan Tac pham cung co

    cho cha ung (v du Henri Cordier trong Bibliotheca Indosinca Dictionnaire Bibliographique des ouvrages relatifs a la peninsule Indochinoise, Imprimerie

    Nationale, Paris, 1914, Tome III, tr. 1873 1874 ghi ro ten ch Han la T Du Hoang Thai hau truyen ch khong phai T Du Hoang Thai hau, ngoai ra con ghi them

    Nguyen Lien Phong phung dch, ro rang ay la dch t Nghi thien Chng hoang hau truyen trong ai Nam Chnh bien Liet truyen Nh tap cua Quoc s quan trieu

    Nguyen, la dch pham ch khong phai la tac pham, ngi ng thi co khi goi tat

    la Truyen c T Du...). Phan Nhan xet th ghi la Ch e tham khao, v can nghien cu them, than trong nh vay la ung v cac tac gia hai quyen Hao kh ong Nai va Sai Gon Gia nh qua th van xa eu khong neu ra bang chng ve viec Nguyen

    Lien Phong tng lam Tuan phu, b Phap chieu du a vao Nam hay Nguyen Lien Phong viet tap th Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca va ieu co ha kim la nham e cao cong lao khai hoa cua nc ai Phap va e cao cac nhan vat lam tay sai ac lc cho thc dan Phap trong khi co nhieu bang chng cho thay ngc lai. Tom lai muon hieu ung ve Nguyen Lien Phong th phai tm hieu tieu s va van nghiep cua

    ong mot cach ay u va chnh xac, neu cha ay u cung khong c sai lac. Bai

  • 2

    viet nay la gop phan nh chnh nhng sai lac ve tieu s Nguyen Lien Phong va ve

    cach hieu quyen Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca.

    Trc het, hay noi ve tieu s cua Nguyen Lien Phong c gii thieu tren

    Wikipedia.

    Ngi au tien noi Nguyen Lien Phong tc Nguyen Phong que Nghe An, sinh

    nam 1821, thi o C nhan trng Nghe An khoa T c inh mao 1867, lam quan

    ti chc Tri phu, Tuan phu b cach van van ma Wikipedia chep lai la ong Nguyen Q.

    Thang (NQT), trong quyen Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca do ong chu thch va

    gii thieu, Nxb. Van hoc, 2002. Ket qua chu thch va gii thieu cua ong NQT a co

    vai ngi oc nhan nh, nhng hoc van cua ong NQT von a hn mot lan lam d

    luan xuc ong, nen chuyen o khong co g la la. ieu ang noi la trong pham vi tieu

    s Nguyen Lien Phong, ong NQT a doi tra e ba at mot cau chuyen hoang ng.

    Tiec la ong NQT khong biet ch Han u e oc Quoc trieu Hng khoa luc cua

    Cao Xuan Duc, ch neu oc noi th ong a khong ghep au trau vao vi mom nga,

    gan cho Nguyen Lien Phong cai tieu s cua Nguyen Phong. Th nhat, Nguyen

    Phong ay la , khong phai la Nguyen Lien Phong ?, cho du co lc i ch

    Lien th van la hai ngi khac nhau. Th hai, Nguyen Lien Phong khong phai la

    ngi Nghe An ma la ngi Bnh nh, bang chng la trong quyen Nam Ky phong

    tuc nhn vat dien ca in nam 1909 ong a cho in bai th ngu ngon ch Han cua

    Nguyen Tai Lng ca ngi quyen sach vi hai cau m au la Bnh nh a anh tuan, Nguyen Lien Phong dat tai (Bnh nh nhieu anh tuan, Nguyen Lien Phong dat tai), mot so tai lieu au the ky XX cung cho biet ong la ngi Bnh nh. Th ba,

    nhan vat noi tren sinh nam 1821 th qua au the ky XX a hn 80 tuoi, khong the

    nao con sc lc va tinh lc ma Dao Nam Ky sau tnh sn xuyen, Xem nhn vat khap mien moi cho e thu thap tai lieu viet quyen Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca hn 7.000 cau th. Co ieu am lao phai theo lao, nen ong NQT anh khao chng mot cach bay ba vi chu thch (3) tr. 10 quyen sach Trong bai Li cam ta anh em in cuoi sach (tap II) tac gia viet n quoc gia toan tnh kho lng, D bon chuc nam trng giao dng. T o thay tac gia co the en ngu c tai Sai Gon cac nam 1875, 1876 la cham nhat, v ca tap I, tap II in nam 1909, nhat la en nam 1915

    ong van con tai the luc in cuon ieu co Ha kim thi tap, 1915 th t ra luc ay ong a

    ngoai 90 tuoi (1821 - 1915). o la do s khao chng nien ai cua chung toi, ch that

    ra khong co tai lieu van hoc nao ghi ro ngay mat cua ong!. Tri at i!

    Th nhat, cau n quoc gia toan tnh kho lng, D bon chuc nam trng giao dng cua Nguyen Lien Phong c in nam 1909 (that ra a c viet t 1904), neu tnh ngc lai hn 40 nam th ch co the la 1862 tc nam trieu nh nha

    Nguyen ky Hoa c nhng cho thc dan Phap ba tnh mien ong Nam Ky, khong

  • 3

    dnh lu g ti lai lch cua Nguyen Lien Phong va nhat la en 1915 nh ong NQT

    xuyen tac th van, nhap nhang nien ai e noi lay c ma khong ai hieu c ong

    lam toan tr kieu g nh vay. Th hai, ong NQT co the anh la c nhieu ngi

    trong o co mot so ngi Wikipedia ch khong the qua mat nhng ngi oc sach,

    nen ay xin gii thieu hai t lieu nho nho e ngi oc thay them long can am

    cua ong khi khang nh khong co tai lieu van hoc (sic) nao ghi ro ngay mat cua Nguyen Lien Phong (chung toi co ieu chnh ve chnh ta).

    1. Toan van bai Ai tn tren Nong co mn am so ra ngay 7. 6. 1917 a tin ve

    cai chet cua Nguyen Lien Phong, co kem bai th ieu cua Nguyen Hu Hanh cu

    Chu but t Nam Trung nht bao:

    Bon quan het long bi tham ma cho ch van hu hay rang Nam Ky ta mi mat

    mot ngi danh s la ong Nguyen Lien Phong a t tran hom tuan roi ay. Khi bon

    quan hay ang th nht bao a len ban, vay e ky sau bon quan se noi het ly lch cua

    ngi cho ch khan quan tng tat.

    Luon dp bon quan xin ang bai thi ieu Nguyen Lien Phong tien sanh cua M.

    Nguyen Hu Hanh la cu chu but Nht bao tnh cho ch khan quan lam dt.

    NCM.

    Ong Nguyen Lien Phong nham mat roi,

    Giang ho het thay Lao s oi.

    Tang thng nam trc bao nhieu cuoc?

    Kim co ngay nay co may hoi!

    Tuoi chat cang cao cang lam noi,

    N i dt ranh dt th thoi.

    Nom na to chut tnh ai ieu,

    Ong Nguyen Lien Phong nham mat roi.

    Nguyen Hu Hanh

    2. Toan van bai Ai tn tren Nam Trung nht bao so ra ngay 12. 6. 1917 a tin

    ve cai chet cua Nguyen Lien Phong, co kem bai th cua Bong Dinh hoa lai bai th

    ieu Nguyen Lien Phong cua Nguyen Hu Hanh:

    Bon quan mi hay tin buon tham ong Nguyen Lien Phong a the the hom ngay

    mung mi thang t An Nam nam nay, tai ng Vassoigne, Tan nh, Sai Gon.

    Trai may chuc nam, ong Lien Phong i chau lu trong khap sau tnh Nam Ky,

    hat nao lai chang co ngi quyen thc.

  • 4

    Ngi nho van, sc hoc thc cung co, lai them rong thay xa nghe, cung nh bi

    giao du nhieu cho, ong thng xng mnh la Giang ho Lao s, hng tho tren bay

    mi, tuoi chng o cung va nham mat.

    Tuy la nhieu lo be sanh nhai vi i, ch khi ranh c luc nao th cung at

    sach nay truyen kia, cung la cong ch chut nh vi i. May quyen sach ong lam ra

    nh la: Nam Ky nhn vat phong tuc dien ca, ieu co Ha kim, Truyen c T Du,

    tuong Thien nh oi an va nhieu bai ca khac, so be van chng cung nen cho la

    mot ong danh s. en nay ong a la coi tran roi, cau xin cho linh hon ong sanh

    thuan t an, ang tieu dieu ni mien cc lac.

    Nhn dp thay Nguyen Hu Hanh, la cu chu but t Nht bao tnh co lam mot

    bai ai ieu ong Lien Phong nh vay (tam lc v a co tren):

    ....

    Hoa nguyen van (cua Bong Dinh):

    Tui sach ong Phong at dap roi,

    Hng d bay ky may ngi oi.

    Vai chai thao lc au nhieu ke,

    Tot ay van chng cung mot hoi.

    Luc nhom n ca buon cha xiet,

    Khi am thi phu het th thoi.

    Ca pho ieu co con ten tuoi,

    Tui sach ong Phong at dap roi.

    Bai Ai tn tren ay noi Nguyen Lien Phong mat ngay 10 thang 4 am lch (nam

    inh t 1917) tc 30. 5. 1917, rat phu hp vi li tran tnh cua bao Nong co mn

    am so ra ngay 7. 6. 1917, v ro rang so ra ngay 31. 5. 1917 khong kp a tin.

    Hai bai bao tren ay do ngi ng thi viet va c ngi ng thi kiem

    chng, cho du khong chnh xac ti tng chi tiet th cung khong the sai ve ngay mat

    va o tuoi hn 70 cua Nguyen Lien Phong. Tom lai theo cac t lieu hien co, ch co

    the noi chac Nguyen Lien Phong la ngi Bnh nh, gioi co nhac va th van, co le

    tng tham gia phong trao Ngha hoi mien Trung, khi phong trao nay b an ap th

    lanh vao Nam Ky. Trong ieu co thi tap ong cho biet tng gap Tran Ba Hu Long

    Thanh Bien Hoa, theo o th ong a vao Nam Ky trc khi Tran Ba Hu b ngha

    quan giet chet nam 1885, co le khoang trc sau Hoa c Patenotre thang 6. 1884.

    T tau ngay 27 thang 6 nhuan nam Duy Tan th 5 (22. 8. 1911) cua Phu Phu chnh

    trieu Nguyen nhac ti viec tang thng kim khanh hang ba cho Nguyen Lien Phong

    nam 1909 co noi ong la ngi Trung Ky vao c ngu hat Ben Tre a lau, con trong

  • 5

    li Knh khai cuoi phan ieu co quyen ieu co Ha kim thi tap Nguyen Lien Phong

    cho biet ong ngu nha so 11 ng Vassoinge, Tan nh - Sai Gon, va t nhat ong

    a c tru o t 1909. Sau khi vao song Nam Ky, ong i khap ni day an, lam

    thuoc, day ch nho, viet van bia, at cau oi kiem song, khoang 1906 1907 la cong tac vien cua bao Nong co mn am, ngoai ra co cong tac vi Nguyen An C (em

    Nguyen An Khng, chu Nguyen An Ninh) dch Tam quoc dien ngha. Neu hieu chi

    tiet hng tho tren bay mi trong Nam Trung nht bao la t 71 en 75 th co the xac quyet Nguyen Lien Phong sinh khoang 1842 1846, mat ngay 30. 5. 1917, tho hn 70 tuoi. Cha ro Nguyen Lien Phong co phai la ten that cua ong hay khong,

    nhng ong con co hieu la Giang ho Lao s (Ong thay gia tren giang ho). D nhien

    cai tieu s nay con rat cha ay u, nhng chac chan khong xa s that va u e

    chng minh rang Nguyen Lien Phong khong phai la Nguyen Phong nh ong NQT

    ba at va Wikipedia chep theo.

    Ve cach hieu quyen Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca

    Ve cach hieu quyen Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca th hien Wikipedia tuy

    cha ay u nhng cung khong phai sai trai. Co ieu ay la mot van e quan trong

    trong muc t Nguyen Lien Phong, neu khong lam ro hn th trong tng lai rat co

    the Wikipedia se lai theo ai o ma chep sai, rat co hai cho ca Nguyen Lien Phong lan

    nhng ngi tra cu Wikipedia.

    Nhng qua that hieu cho ung Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca khong phai

    la chuyen de dang.

    Phai biet ro lch s va van hoa Nam Bo noi chung cung nh thiet che nha nc

    va cau truc xa hoi Nam Bo di thi Phap thuoc noi rieng e hieu noi dung, phai

    biet ro t ng va ng am Nam Bo cung nh ch Han e hieu van ban, nhat la khi no

    ay ray nhng loi chnh ta do cach viet ch quoc ng cha c chuan hoa au the

    ky XX a ti, phai biet ro con ngi va hoan canh sang tac cua tac gia cung nh

    qua trnh bien soan va hnh thanh cua tac pham e hieu gia tr cua no van van, la v

    du the. Rat nhieu ngi hien nay khong co u nhng nang lc ay, va ang tiec la

    trong so o co ca ong NQT. Nhng cong tam ma noi, mac du khong co c lieu e ro

    rang va thang than hn, ong NQT cung nhan ra tac gia Nam Ky phong tuc nhn vat

    dien ca khong phai la tay sai ac lc cua Phap nh tac gia Hao kh ong Nai a nhan nh. Cho nen ieu ang tiec hn la tap quan ung lap trng ma thieu can c cua cai thi khoa hoc ch tap trung phuc vu chnh tr ma t chu y ti t lieu ay

    en nay van con ton tai trong nhan thc va tam ly cua nhieu ngi, trong o co hai

    ong Le Cong Ly va Nguyen Thanh Li (LCL - NTL) vi bai Nhng sai sot trong cuon

    Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca (ban in nam 2012) ang tren Tap ch Nghien

    cu va phat trien (Hue) so 4 (102). 2013.

  • 6

    Trong bai viet noi tren, hai ong LCL NTL a a ra nhieu y kien xac ang ve nhng sai sot trong quyen sach do ong NQT chu dch va gii thieu (ma rat nhieu

    trong nhng y kien ay la hai ong thu nhat t nhieu nguon, khong xac ang mi la

    la). Nhng giong nh ong NQT, hai ong cha co u nhng nang lc can thiet e

    hieu quyen sach, cung cha nam vng nhng thao tac c ban e oc cac sach v

    loai nay nen co khi bo qua nhng sai sot chet ngi, co khi lai phu nhan cai sai nay

    bang cai sai khac. Chang han neu oi chieu vi nguyen ban 1909 th ban in 2012 co

    so cau t hn (v du thieu cac cau eu la tng tr thanh danh, a lau ve coi am minh xa mien oan noi ve Phan Van Tr va Ton Tho Tng, hay gia hai cau Tiet danh choi rang non song, Ngoi voi xieu nga con chi n tng b thieu hai cau Nhng ngi hng phan ai khong yeu v, Nien kinh ngoat cu lam khi oan noi ve Nguyen Th Lieu nen khong an van), tom lai o la mot d ban NQT nhng hai ong khong he nhan thay. Nhieu van th oi lien ch Han b ong NQT phien am sai,

    cham cau sai, dch sai cung khong c nhac ti, ro rang hai ong khong biet ch

    Han u e hieu van ban. Khong la g ma trong oan th ch dung t Viet Han viet ve

    Lng Minh Ky co cau Tam ien lu d hau canh, nguyen ban in sai d ra gi, ong NQT khong biet nen khong chnh ly ma con sai them thanh Tam dien lu gi hau canh, hai ong LCL NTL phu chnh ch dien nhng lai hieu t d (cho) Viet Han ay la gi (gi gn) thuan Viet, cung khong biet o la rut gon cau cach

    ngon Tam ien tien to chung, Phuc a hau nhan canh (Ruong long tien to cay, at phuc chau con cay) nen a hien ngang giai thch mot cach ba lap chu thch

    (4). Nhng nhng sai sot loai ay du sao cung ch thuoc pham vi thao tac, ieu quan

    trong hn la hai ong LCL NTL khong y thc c rang phai co mot nh hng tiep can phu hp vi Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca.

    (Cach nay khoang 25 nam, toi co viec ti nha chu Tran Bach ang, nhan noi

    chuyen ve van hoc chong My Sai Gon trc thang 4. 1975, ong noi Nhieu ngi c noi le ra may ong Vu Hanh, Nguyen Ngoc Lan phai viet thang hn ro hn, tao

    thay ho oi chuyen tren tri. Trong long ch, cho oi phng kiem soat th lam sao

    viet nh ang Ha Noi hay trong vung giai phong c, e lo ra mnh la cong san

    hay than cong la t sat ch lap trng cai g). Thieu mat phng phap bien chng va tinh than thc tien phai co khi tm hieu ve nhng van e lch s, hai ong LCL NTL cha he ngh ti chuyen trong hoan canh Viet Nam au the ky XX th Nguyen

    Lien Phong phai viet the nao e con co the viet tiep nen a co mot cach nhn phi

    lch s ve tac pham va vo trach nhiem ve tac gia. Thai o cng ran cua hai ong

    trong viec len an Nguyen Lien Phong ve t tng ung ho thc dan can phai phan bac qua rat ung lap trng, co ieu o la th lap trng vo can c va v vay giong nh co tnh mu quang. Hai ong dung t lieu noi chng tc chnh li le trong

    quyen sach e phe phan ong NQT khong e y en thai o cua Nguyen Lien Phong a dua vi thc dan Phap... van van th tai sao khong e y en thai o cua Nguyen

  • 7

    Lien Phong khi viet ve nhng anh hung chong Phap nh Trng nh, Nguyen Hu

    Huan, Vo Duy Dng, Nguyen Trung Trc? Cho nen ngoai bai Hi quan Tuan phu Nguyen Lien Phong... cua Ba ho Chn (?) ma tac gia Hao kh ong Nai a ra song khong neu xuat x (ma ngay cau ay cung co van e van ban), mong hai ong vui long

    a ra nhng t lieu bang chng khac e chng minh Nguyen Lien Phong co t

    tng ung ho thc dan. Trong thi gian ch i, xin gii thieu vai t lieu chong lai

    ket luan noi tren e hai ong xem trc.

    1. Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca c Nguyen Lien Phong khi thao t

    thang 2. 1902 (Nam Nham dan thang gieng ngay vong), khoang gia 1903 th c

    ban a hoan thanh (Hn nam d chep thao lan lan). Ngay 17. 10. 1902 Thong oc

    Nam Ky De Lamothe ra Thong tri to chc mot cuoc thi t do e chon nhng sach

    bang ch quoc ng thch hp cho viec giao duc trong cac trng trung hoc Nam

    Ky, en ngay 25. 5. 1903 mot Uy ban c thanh lap e xem xet cac ban thao gi ti

    d thi, en ngay 15. 2. 1904 Quyen Thong oc Nam Ky Rodier ra Thong tri gi cac

    quan au tnh cong bo danh sach 16 tac pham ap ng c cac ieu kien cua cuoc

    thi, trong o Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca cua Nguyen Lien Phong thuoc

    loai s ky va a ly, c phep xuat ban (xem Bulletin du Secretarial du

    gouvernement de la Cochinchine annee 1904). Nhng ong khong co tien in sach

    ma cung khong c chnh quyen tai tr, mai en 1909 mi c inh Thai Sn in

    cho (Quan Giam khao xem tng trong uc, Lay au roi may luc cha in. inh Thai

    Sn co da thng tin, Chu hao ton an hanh ai hau). Trc ngay 15. 4. 1909, co le

    theo gi y cua inh Thai Sn, Nguyen Lien Phong gi th ti Thong oc Nam Ky e

    ngh chnh quyen mua giup 4.000 quyen e trang trai chi ph in an nhng khong

    c hoi am, en ngay 30. 9. 1909 ong lai gi mot la th co noi dung tng t ti

    Hoi ong Thuoc a. Bien ban phien hop ngay 11. 10. 1909 cho biet Hoi ong Thuoc

    a a thao luan va bieu quyet hoan lai ma that ra la t choi vi ly do ngan sach thieu kinh ph (xem Proces-verbaux du Conseil colonial - session ordinaire de 1909).

    Tom lai t 1902 en 1909, Nam Ky phong tuc nhn vat dien ca a c tac gia vi

    s giup cua ban be bien soan roi an hanh mot cach hoan toan oc lap vi chnh

    quyen thuoc a, a khong theo menh lenh, cung khong co thu lao, tham ch e

    ngh tieu thu giup sach cung khong c chap thuan, trong khi ngay ph ton e i

    cac ni su tam t lieu tac gia cung phai da vao s giup cua gii than hao nhan

    s Nam Ky (n t hai e huynh ieu o, Giup hanh trnh ph lo kim ngan). Mot ten

    boi but, mot ga tay sai th khong the co c long nhan nai va s hy sinh nh the,

    li Ai tn cua Nam Trung nht bao ngay 12. 7. 1917 cung la mot t lieu bang chng

    e khang nh ieu nay.

    2. Trong mot bai viet gan ay tren tap ch Xa va Nay, toi a noi ve viec Nam

    Ky phong tuc nhn vat dien ca cua Nguyen Lien Phong c nhieu tr thc va nhan

    s Nam Ky tan thng. Co the neu them mot bang chng ro rang hn, chnh la bai

  • 8

    th ieu Nguyen Lien Phong cua Nguyen Hu Hanh tren Nong co mn am ngay 7.

    6. 1917.

    oc ti hai cau Tang thng nam trc bao nhieu cuoc, Kim co ngay nay co may hoi!, chac chan ai cung e y ti hai t Tang thng - Kim co, va qua that ay co mot cau truc chm mang y ngha song quan. Kim co cau sau ro rang co y nhac

    ti ieu co Ha kim thi tap 1915 nen Tang thng cau trc la nhac ti Nam Ky

    phong tuc nhn vat dien ca 1909. La mot ngi cung thc hien ban dch T Du

    Hoang Thai hau truyen, Nguyen Hu Hanh han co u ieu kien e hieu c con

    ngi va tam tnh cua Nguyen Lien Phong, va t Tang thng noi tren cho thay

    Nguyen Lien Phong a may man co them mot ngi tri ky. Co the thay oi vi

    Nguyen Hu Hanh va nhieu ngi Viet Nam ng thi, Nam Ky phong tuc nhn

    vat dien ca that ra la mot quyen Nam Ky thuoc Phap tang thng dien ca ghi nhan nhng be dau Nam Ky sau gan nam mi nam di ach thong tr cua ngoai

    nhan vi tam tnh tiec nh vua xa nc cu. Tam tnh ay la mot lap trng chnh tr

    co that tng ton tai trong lch s, va bat ke co ung lap trng cua hai ong LCL NTL hay khong th no cung ch co c nhng ngi yeu nc song trong nghch

    canh ch khong the co ni am boi but tay sai.

    ***

    Tren kia a noi Wikipedia co nhieu muc t ve nc ngoai bien soan rat tot. ieu

    o cung co ly do khach quan, v noi chung hoc gii, giao gii, bao gii nhieu nc

    lam viec rat nghiem tuc va nang ong, thng xuyen cap nhat, cong bo va thao luan

    cac t lieu mi, ch Viet Nam th khac. T lieu ve lch s va van hoa Viet Nam hien

    rat t oi thieu thon, khong t ngi nghien cu nghiem tuc co khi cung phai chap

    nhan nhng thieu sot sai lam trong cong trnh bai viet cua mnh chnh v nh the.

    Tuy nhien, t lieu la mot phan lam nen kien thc, a anh kien thc ti au th

    nhan thc ti o, nhng neu co y thc th cho du kien thc con khiem khuyet ngi

    ta cung co the tranh c nhieu sai sot ma bat ke la vo tnh hay co y cung a ti

    ket qua ang tiec la xuyen tac lch s, boi nho tien nhan nh trng hp Nguyen

    Lien Phong.

    Thang 10. 2013