nguyen ly dong co dot trong 0689

20
PGS. TS NGUYỄN DUY TIẾN NGUYÊN LÝ ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG 236 trang, in giấy BB 58 NHÀ XUẤT BẢN GIAO THÔNG VẬN TẢI HÀ NỘI - 2007

Upload: thenamsky

Post on 09-Nov-2015

229 views

Category:

Documents


7 download

DESCRIPTION

Nguyên lý động cơ đốt trong

TRANSCRIPT

  • PGS. TS NGUYN DUY TIN

    NGUYN L NG C T TRONG

    236 trang, in giy BB 58

    NH XUT BN GIAO THNG VN TI H NI - 2007

  • NLCT 3

    Chnh sa gio trnh in t

    Nguyn l ng c t trong

    1. Thng tin v tc gi PGS.TS. Nguyn Duy Tin

    CBGD: B mn ng c t trong- Khoa c kh- HGTVT H ni

    Chuyn ngnh: ng c t trong

    Hng khoa hc nghin cu:

    - To hn hp v chy trong ng c t trong - K thut phun nhin liu trong ng c - Khai thc ng c t i mi trong iu kin nhit i - S dng mi trng sch thn thin mi trng sng

    in thoi lin h: 0989376773 Tel: 0435564303

    Email lin h: [email protected]

    2. Phm vi v i tng s dng gio trnh - Gio trnh s dng tham kho cho sinh vin ngnh c kh v c kh

    ng lc khoa c kh trng i hc Giao thng Vn ti - Cng c th dng cho cc ngnh c kh ng lc hc nng, lm

    nghip v thu li Kin thc yu cu ca mn hc trc:

    - Nhit k thut 10 t kho tra cu:

  • 4 NLCT

    LI NI U

    gp phn vo vic nng cao cht lng o to cn b ngnh C kh Giao thng vn ti, trong c mn hc ng c t trong, chng ti bin son gio trnh "Nguyn l ng c t trong" Gio trnh ch yu phc v cho vic hc tp v nghin cu ca sinh vin ngnh C kh chuyn dng thuc khoa C kh Trng i hc Giao thng vn ti. ng thi c th lm ti liu tham kho cho cn b k thut ang lm vic trong ngnh C kh giao thng.

    Ni dung ca gio trnh gii thiu mt cch c h thng nhng vn c bn v nguyn l lm vic ca ng c t trong, tnh ton cc qu trnh nhit ng, cc thng s c bn v c tnh ca ng c t trong. ng thi gio trnh nu cu to v nguyn l hot ng thit k, tnh ton h thng cp dn nhin liu ng c xng v ng c diesel th h mi ang c s dng trong ngnh C kh giao thng Vit Nam hin nay.

    Gio trnh c vit trn c s nhng bi ging c ging dy nhiu nm cho ngnh C kh chuyn dng - khoa C kh - Trng i hc GTVT, c b sung nhng kin thc mi v nhng cng trnh nghin cu khoa hc ca tc gi trong qu trnh ging dy v nghin cu khoa hc.

    Tc gi chn thnh cm n tp th cn b ging dy b mn ng c t trong, khoa C kh, Trng i hc Giao thng vn ti ng gp cho gio trnh nhng kin qu bu.

    Knh mong cc bn ng nghip, sinh vin v bn c ng gp kin xy dng cun gio trnh ny ln ti bn c hon thin hn.

    Tc gi

  • NLCT 5

    PHN I

    CC QU TRNH C BN

    CHNG 1

    NGUYN L LM VIC CA NG C T TRONG 1.1. KHI NIM CHUNG

    ng c t trong ni chung, ng c xng v ng c diesel ni ring kiu piston chuyn ng tnh tin thuc loi ng c nhit. Hot ng nh qu trnh bin i ho nng sang nhit nng do nhin liu b t chy ri chuyn sang c nng. Qu trnh ny c thc hin trong xylanh ca ng c. 1.2. PHN LOI

    Theo nhin liu s dng: + ng c xng: ng c dng nhin liu xng. + ng c diesel: ng c dng nhin liu diesel. Theo phng php to ho kh v t chy: + ng c to ho kh bn ngoi, l loi ng c m hn hp nhin liu v

    khng kh c to thnh bn ngoi xylanh nh mt b phn c cu to c bit (b ch ho kh - carbuarettor) sau c a vo xylanh v c t chy y bng tia la in (ng c xng dng b ch ho kh).

    + ng c to ho kh bn trong, l loi ng c m hn hp hi nhin liu v khng kh c to thnh bn trong xylanh nh mt b phn c cu to c bit (bm cao p v vi phun,...) v hn hp ny t bc chy do hn hp b nn nhit cao (ng c diesel).

    Theo s k thc hin mt chu trnh cng tc: + ng c bn k (4 strokes): Chu k lm vic c hon thnh sau bn hnh

    trnh ca piston hoc hai vng quay ca trc khuu; + ng c hai k (2 strokes): Chu k lm vic c hon thnh sau hai hnh

    trnh ca piston hoc mt vng quay ca trc khuu. Theo qu trnh cp nhit v t s nn (): + ng c lm vic theo qu trnh cp nhit ng tch, loi ny bao gm nhng

    ng c c t s nn thp ( = 512), nh ng c s dng xng, nhin liu cn v kh; + ng c lm vic theo qu trnh cp nhit ng p, loi ny bao gm nhng

    ng c c t s nn cao ( = 1224), nh ng c phun nhin liu bng khng kh nn v t bc chy, ng c s dng bt than;

  • 6 NLCT

    + ng c lm vic theo qu trnh cp nhit hn hp, loi ny bao gm nhng ng c c t s nn cao ( = 1224), nh ng c diesel.

    Theo phng php np: + Ngi ta phn loi kh np c c nn trc khi np hay khng, tng

    ng vi 2 loi c ng c tng p v ng c khng tng p. Theo t s S/D + ng c c hnh trnh ngn khi: S / D < 1 + ng c c hnh trnh di khi: S / D > 1 Theo tc ng c: Tu theo tc trt trung bnh ca piston:

    .30mS nC , m/s (1-1)

    + Khi Cm = (3 6) m/s c gi l ng c tc thp; + Khi Cm = (6 9) m/s c gi l ng c tc trung bnh; + Khi Cm = (9 13) m/s c gi l ng c tc cao; + Khi Cm > 13 m/s c gi l ng c siu cao tc. Theo s lng v cch b tr xylanh: + S lng xylanh: ng c mt xylanh v ng c nhiu xylanh (ng c 2, 3,

    4, 6, 8,.. xylanh); + Cch b tr xylanh: ng c c xylanh t thng ng, t nghing v nm

    ngang; + Theo s hng xylanh: ng c 1 hng, ng c ch V v ng c hnh sao; +Theo s trc khuu: ng c mt, hai hoc ba trc khuu, thm ch c ng

    c khng c trc khuu (nh ng c piston quay- Wallkel). Ngoi ra c th phn loi ng c theo cng dng, phng php lm mt v dung

    tch lm vic... 1.3. NHNG THNG S C BN CA NG C

    ng c bao gm cc b phn chnh sau y: + C cu trc khuu thanh truyn; + C cu phi kh; + H thng nhin liu; + H thng bi trn; + H thng lm mt; + H thng t ng iu chnh tc ng c; + H thng khi ng. ng c xng cn c thm h thng nh la.

    1.3.1. Nhng thng s c bn ca ng c Nhng thng s cu to c bn ca ng c, hnh 1-1 gm c:

  • NLCT 7

    im cht: im cht l im m piston i chiu chuyn ng. im cht trn (CT) l im xa nht ca piston so vi ng tm trc khuu. im cht di (CD) l im gn nht ca piston so vi ng tm trc khuu. Hnh trnh piston S (stroke) l khong cch t v tr cao nht ca piston (im

    cht trn CT) n v tr thp nht ca ca piston (im cht di CD) khi piston dch chuyn. S = 2.R; trong R- l bn knh quay ca trc khuu.

    Th tch lm vic ca xylanh Vh l th tch ca xylanh gii hn trong khong mt hnh trnh ca piston:

    2. .

    4hDV S ; (1-2)

    Th tch lm vic ca ng c VH VH = Vh. i ; (1-3) Trong : i - l s xylanh ca ng c.

    Hnh 1-1. Piston im cht trn v di Th tch bung chy Vc l th tch phn khng gian gia nh piston, xylanh v

    np xylanh khi piston CT. Th tch cha ho kh (th tch ton b) Va l tng th tch lm vic ca xylanh Vh

    v th tch bung chyVc. Va = Vh + Vc ; (1-4) T s nn ca ng c l t s gia th tch cha ho kh ca xylanh Va v th

    tch bung chy Vc.

    1

    1

    hcc

    h

    c

    ch

    c

    a VVVV

    VVV

    VV

    ; (1-5)

    T s nn biu hin ho kh (ng c xng) hoc khng kh (ng c diesel) b nn nh i bao nhiu ln khi piston dch chuyn t CD ln CT. T s nn c nh hng ln n cng sut cng nh hiu sut ca ng c.

    T s nn ty thuc vo loi ng c v thng c tr s nh sau:

  • 8 NLCT

    ng c xng: = 3,5 11;

    NG C DIESEL: = 13 22; 1.4. NGUYN L LM VIC CA NG C BN K 1.4.1. ng c xng bn k

    Khi ng c lm vic hnh 1-2, trc khuu 1 quay (theo chiu mi tn) cn piston 3 ni bn l vi trc khuu qua thanh truyn 10, s chuyn ng tnh tin trong xylanh 2.

    Mi chu trnh lm vic ca ng c xng bn k bao gm 4 hnh trnh l: np, nn, chy- gin n, thi, thc hin mt ln sinh cng (trong hnh trnh chy- gin n). thc hin c nh vy th piston phi dch chuyn ln xung bn ln tng ng vi hai vng quay ca trc khuu ng c (t 00 n 7200). Qu trnh din ra khi piston i t CD ln CT hoc ngc li c gi l mt k.

    Chu k lm vic ca ng c xng bn k nh sau: .

    1. trc khuu, 2. xylanh, 3. piston, 4. ng np, 5. b ch ho kh, 6. xupp np, 7. bu gi, 8. xupp thi, 9. ng thi, 10. thanh truyn

    Hnh 1-2: Cc hnh trnh lm vic ca ng c xng 4 k Hnh trnh np: trong hnh trnh ny (hnh 1-2a), khi trc khuu 1 quay, piston 3

    s dch chuyn t CT xung CD, xupp np 6 m, xupp thi 8 ng, lm cho p sut trong xylanh 2 gim v do ho kh b ch ho kh 5 qua ng np 4 c ht vo xylanh.

    Trn th cng hnh 1-3 ( th biu din mi quan h gia p sut v th tch lm vic ca xylanh ng vi mi v tr khc nhau ca piston), hnh trnh np c th hin bng ng ra (r-a).

    Trong hnh trnh np, xupp np thng m sm trc khi piston ln im cht trn (biu th bng im d1), khi piston n CT (thi im bt u np) th xupp c m tng i ln lm cho tit din lu thng ln bo m ho kh i vo xylanh nhiu hn. Gc ng 1 vi on d1r c gi l gc m sm ca xupp np.

  • NLCT 9

    Hnh 1-3. th cng Hnh 1-4. th phi kh ca ng c xng 4 k.

    ng thi xupp np cng c ng mun hn mt cht so vi v tr piston CD (im d2) li dng chn khng cn li trong xylanh v lc qun tnh ca dng kh np, lm tng thm lng ho kh np vo xylanh (giai on np thm). Gc ng 2 vi on ad2 c gi l gc ng mun ca xupp np. V vy, qu trnh np khng phi kt thc ti CD m mun hn mt cht, ngha l sang c hnh trnh nn. Tuy nhin trong mt s ch tc thp do qun tnh ca dng kh np cn nh, (do pd2>p0) mt phn mi cht c np vo trong xylanh b lt ra ngoi trong giai on gc ng mun xupp np khi ngi ta gi l "hin tng thoi lui.

    V vy, gc quay trc khuu tng ng ca qu trnh np l (1 +180 + 2 ) ln hn gc trong hnh trnh np 1800.

    Cui qu trnh np, p sut v nhit ca ho kh trong xylanh l: pa = 0,8 0,9 kG/cm2 Ta = 350 4000 K. Hnh trnh nn: trong hnh trnh ny (hnh 1-2b), xupp np v xupp thi u

    ng. Piston dch chuyn t CD ln CT, ho kh trong xylanh b nn, p sut v nhit ca n tng ln.

    Hnh trnh nn c biu th bng ng ac (hnh 1-3), nhng qu trnh nn thc t ch bt u khi cc xupp np v thi ng kn hon ton, tc l lc m ho kh trong xylanh cch ly vi mi trng bn ngoi. Do thi gian thc t ca qu trnh nn (1800 - 2) nh hn thi gian hnh trnh nn l thuyt (1800 ).

    Cui hnh trnh nn (im c hnh 1-3) bu-gi 7 ca h thng nh la phng tia la in t chy ho kh. Gc ng vi on cc (hnh 1-3) hay gc s (hnh 1-4) c gi l gc nh la sm ca ng c.

    Cui hnh trnh nn, p sut v nhit ca ho kh trong xylanh l: pc = 11,0 15,0 kG/cm2 ; Tc = 500 7000 K.

  • 10 NLCT

    Hnh trnh chy gin n sinh cng: trong hnh trnh ny (hnh 1-2c), xupp np v thi ng. Do ho kh c bugi t chy cui hnh trnh nn, nn khi piston va n CT th tc chy ca ho kh cng nhanh, lm cho p sut ca kh chy tng ln rt ln trong xylanh v c biu th bng ng cz trn th cng. Tip theo qu trnh chy l qu trnh gin n ca kh chy (ng zb) piston b y t CT xung CD v pht sinh cng.

    p sut v nhit ca kh chy ln nht trong xylanh l: pz = 40 70 kG/cm2 Tz = 2300 28000 K Hnh trnh thi: trong hnh trnh ny (hnh 1-2b), xupp np vn ng cn xupp

    thi m. Piston dch chuyn t CD ln CT y kh chy qua ng thi 9 ra ngoi. Trc khi kt thc hnh trnh chy gin n sinh cng, xupp thi c m sm

    mt cht trc khi piston ti CD (im b) gim bt p sut trong xylanh giai on gin n, do gim c cng tiu hao y kh ra khi xylanh. Ngoi ra khi gim p sut ny th lng sn phm chy cn li trong xylanh cng gim, do gim c cng trong qu trnh thi chnh v gim c lng kh st ng thi tng c lng ho kh np vo xylanh. Gc ng vi on bb hay gc 3 gi l gc m sm ca xupp thi.

    ng thi thi sch kh chy ra khi xylanh, xupp thi cng c ng mun hn mt cht so vi thi im piston CT (im r). Gc ng vi on rr l gc 4 gi l gc ng mun ca xupp thi.

    Do xupp thi m sm v ng mun nn gc quay trc khuu dnh cho qu trnh thi (3 +180 + 4 ) ln hn gc ca hnh trnh thi (180 ). p sut v nhit ca kh thi l:

    pr = 1,0 1,20 kG/cm2 ; Tr = 900 12000 K Trn th cng on d1r biu th thi k trng ip ca xupp np v xupp thi,

    tc l thi k m hai xupp cng m, gc ng vi on d1r l gc (1 + 4 ) (hnh1-4) gi l gc trng ip ca hai xupp.

    Sau khi hnh trnh thi kt thc, th ng c xng 4 k mt xylanh hon thnh mt chu k lm vic v chuyn sang chu trnh tip theo. 1.4.2. ng c diesel bn k khng tng p

    a) b) c) d)

  • NLCT 11

    1. trc khuu; 2. xylanh; 3. piston; 4. ng np; 5. bm cao p; 6. xupp np; 7. vi phun; 8. xupp thi; 9. ng thi; 10.thanh truyn.

    Hnh 1-5. Cc hnh trnh lm vic ca ng c diesel 4 k Qu trnh lm vic ca ng c diesel bn k cng ging nh ng c xng 4 k,

    ngha l piston cng phi thc hin bn hnh trnh np, nn, chy gin n, thi. Trong ng c diesel 4 k qu trnh np v nn mi cht l khng kh (m khng phi ho kh) v nhin liu t chy, do khng kh nn c nhit cao (m khng dng tia la in).

    Chu k lm vic ca ng c diesel 4 k nh sau: Hnh trnh np: trong hnh trnh ny (hnh 1-5a), khi trc khuu 1 quay, piston 7

    s dch chuyn t CT xung CD, xupp np 4 m, xupp thi 6 ng, lm cho p sut trong xylanh 2 gim, khng kh bn ngoi c np vo trong xylanh.

    Cui qu trnh np, p sut v nhit ca ho kh trong xylanh l: pa = 0,8 0,9 kG/cm2 ; Ta = 330 3800 K. Hnh trnh nn: trong hnh trnh ny (hnh 1-5b), xupp np v xupp thi u

    ng. Piston dch chuyn t CD ln CT, ho kh trong xylanh b nn, p sut v nhit ca n tng ln. Hnh trnh nn c biu th bng ng ac (hnh 1-6), nhng qu trnh nn thc t ch bt u khi cc xupp np v thi ng kn hon ton, tc l lc m ho kh trong xylanh cch ly vi mi trng bn ngoi. Do thi gian thc t ca qu trnh nn (1800 - 2) nh hn thi gian hnh trnh nn l thuyt (1800).

    Cui hnh trnh nn (im c) vi phun 5 ca h thng nhin liu s phun nhin liu xylanh ho trn vi khng kh c nhit cao, ri t bc chy (ng c t chy). Gc ng vi im c (gc s) (hnh 1-4) c gi l gc phun nhin liu sm ca ng c.

    Cui hnh trnh nn, p sut v nhit ca hn hp kh v nhin liu trong xylanh l:

    pc = 40 50 kG/cm2 ; Tc = 800 9000 K. Hnh trnh chy gin n sinh cng: trong hnh

    trnh ny (hnh 1-5c), xupp np v thi ng. Do nhin liu phun vo xylanh cui hnh trnh nn c chun b v t bc chy, nn khi piston n CT th nhin liu chy cng nhanh, lm cho p sut kh chy tng ln, ho kh chy cng nhanh, lm cho p sut trong xylanh tng ln rt ln v y piston t CT xung CD qua thanh truyn lm quay trc khuu v pht sinh cng.

    p sut v nhit ln nht ca kh chy trong xylanh l:

    pz = 60 80 kG/cm2 ; Tz = 1900 22000 K Hnh trnh thi: trong hnh trnh ny (hnh 1-5d),

    xupp np vn ng cn xupp thi m. Piston dch chuyn t CD ln CT y kh chy qua xupp thi ra ngoi.

    Hnh 1-6: th cng ng c diesel 4 k

  • 12 NLCT

    Trc khi kt thc hnh trnh chy gin n sinh cng, xupp thi c m sm mt cht trc khi piston ti CD (im b) gim bt p sut trong xylanh giai on cui qu trnh gin n, do gim c cng tiu hao y kh ra khi xylanh. Ngoi ra khi gim p sut ny th lng kh chy cn li trong xylanh cng gim, nh tng c lng ho kh np vo xylanh. Gc ng vi on bb hay gc 3 gi l gc m sm ca xupp thi.

    ng thi thi sch kh chy ra khi xylanh, xupp thi cng c ng mun hn mt cht so vi thi im piston CT (im r). Gc ng vi on rr l gc 4 gi l gc ng mun ca xupp thi.

    Do xupp thi m sm v ng mun nn gc quay trc khuu ng vi qu trnh thi (3 +180 + 4) ln hn ca hnh trnh thi (180). p sut v nhit ca kh thi l:

    pr = (1,1 1,2) kG/cm2 ; Tr = (800 900) 0K Trn th cng on d1r biu th thi k trng ip ca xupp np v xupp

    thi, tc l thi k m hai xupp cng m, gc ng vi on d1r l gc (1 + 4) (hnh1-4), gi l gc trng ip ca hai xupp.

    Sau khi kt thc hnh trnh thi, ng c li lp li chu trnh lm vic tip theo. Trn hnh 1-6 l th cng ca ng c diesel bn k. th phi kh ca n

    cng tng t nh ca ng c xng. Tm hiu nguyn l lm vic ca ng c xng v ng c diesel bn k ta c th

    rt ra mt s nhn xt sau: Trong bn hnh trnh ca piston, ch c mt hnh trnh chy gin n sinh cng, ba

    hnh trnh cn li l nhng hnh trnh chun b v c thc hin nh ng nng hay qun tnh ca cc b phn chuyn ng quay trn (trc khuu, bnh ) v mt phn cng sinh ra ca nhng xylanh khc i vi ng c nhiu xylanh.

    Thi im m v ng ca cc xupp np v thi khng trng vi thi im piston CT v CD c gi l thi im phi kh. y cng l mt c im c bn phn bit gia chu trnh lm vic thc t vi chu trnh lm vic l thuyt. Trong chu trnh lm vic l thuyt cc xupp thi khng m sm v ng mun nh ni trn.

    Thi im phi kh cng nh cc gc ng vi thi gian m v ng ca cc xupp np v thi c biu th trn th phi kh.

    Cc gc m sm v ng mun (gc phi kh) cng nh gc phun nhin liu hoc gc nh la cui hnh trnh nn c nh hng nhiu n cng sut, hiu sut v sut tiu hao nhin liu.

    Thng thng cc gc ny c xc nh bng phng php thc nghim (bng 1):

    Bng 1. Gc phi kh, gc phun nhin liu (gc nh la)

  • NLCT 13

    Xupp np Xupp thi Loi

    ng c M sm trc CT

    ng mun sau CD

    M sm trc CD

    M sm trc CT

    Gc phun nhin liu (gc nh la sm)

    ng c xng 5

    0 400 100 500 300 600 50 350

    ng c diesel 10

    0 300 450 750 300 600 50 300

    100 300

    1.5. NGUYN L LM VIC CA NG C HAI K (2 STROKES) Chu trnh lm vic ca ng c hai k cng bao gm bn qu trnh: np, nn,

    chy gin n v thi, nhng khc vi ng c bn k l hon thnh mt chu trnh lm vic, trc khuu ca ng c hai k ch quay mt vng (3600) tng ng vi piston dch chuyn hai hnh trnh. Do , trong mi hnh trnh ca piston s c nhiu qu trnh cng xy ra.

    ng c hai k thng dng hai kiu phi kh: loi c ca thi (ca np), ca thi (khng c xupp) v loi c ca thi v xupp thi. 1.5.1. ng c xng hai k , loi c ca thi v ca thi

    ng c xng hai k, loi c ca thi v ca thi (khng dng xupp) c chu trnh lm vic nh sau:

    Hnh trnh nn: trong hnh trnh ny (hnh 1-7a), khi trc khuu 2 quay, piston 5 dch chuyn t CD ln CT, khi ca thi 4 c piston ng kn, ho kh c sn trong xylanh 6 b nn, lm cho p sut v nhit ca n tng, n khi piston gn ti CT th n b t chy nh bugi 7 phng tia la in.

    Khi piston i ln nn ho kh, pha di piston, trong ccte 1 p sut gim v ho kh t b ch ho kh, qua ng np v ca np c ht vo ccte chun b cho vic thi ho kh vo xylanh hnh trnh sau.

    cui hnh trnh nn, p sut v nhit ca ho kh trong xylanh l: p = (6 10) kG/cm2 ; T= (400 600)0 K.

    1. cc te; 2. trc khuu; 3. thanh truyn; 4. ca thi; 5. piston; 6. np xylanh; 7. xylanh; 8. ca thi ;

  • 14 NLCT

    9. ng thng. a) b)

    Hnh 1-7. Nguyn l lm vic ng c xng hai k Hnh trnh sinh cng v thay kh: trong hnh trnh ny (hnh 1-7b), do ho kh

    c t chy cui hnh trnh nn, nn khi piston n CT, th ho kh cng chy nhanh hn, lm cho p sut kh chy tng ln v y piston i xung CD qua thanh truyn 3, lm quay trc khuu 2 pht sinh cng.

    Khi piston dch chuyn dn ti CD ca thi 4 m, ng thi sau ca thi 8 c chiu cao thp hn ca thi cng c m v ca np ng li. Do , kh chy sau khi lm vic, c p sut (3 - 4 kG/cm2) ln hn p sut kh tri (p0 = 1kG/cm2), c thi ra ngoi v ho kh di ccte b nn c p sut (1,2 1,3 kG/cm2) cao hn p sut ca kh chy cn li trong xylanh (1,1 kG/cm2) s theo ng 9 theo ca thi 8 vo xylanh pha trn nh piston, gp phn lm sch ho kh chy trong v to iu kin cho hnh trnh sau:

    a) b)

    Hnh 1-8. th cng v th phi kh ca ng c xng 2 k loi khng c xupp p sut v nhit ca kh chy trong xylanh l: p = (40 70) kG/cm2 ; T = (2000 2300)0 K. Sau hnh trnh sinh cng v thay kh, nu trc khuu vn quay th qu trnh lm

    vic ca ng c xng hai k li lp chu k nh trn. 1.5.2. ng c diesel hai k, loi c ca thi v xupp thi

    ng c diesel hai k c c im l khng dng ccte cha v thi kh m dng my nn kh ring thi kh trc tip vo trong xylanh.

  • NLCT 15

    Chu trnh lm vic ca ng c ny nh sau: 1. trc khuu; 2. thanh truyn; 3. my nn kh; 4. xylanh; 5. vi phun; 6. xupp thi; 7. piston; 8. bung kh; 9. ca thi. a) b) Hnh 1-9. Cc hnh trnh lm vic ca ng c diesel hai k c xupp thi.

    Hnh trnh nn: Trong hnh trnh ny (hnh 1-9a), khi trc khuu 1 quay, piston 7 dch chuyn t CD ln CT. Ca thi 9 c piston y kn v sau xupp thi 6 cng c ng li, khng kh c sn trong xylanh 4 b nn, p sut v nhit ca n tng ln cho n khi piston gn n CT, vi phun 5 ca h thng nhin liu s phun nhin liu vi p sut cao (100 140 kG/cm2) hnh thnh hn hp vi khng kh nn c nhit cao lm cho nhin liu ny t chy c.

    Hnh 1-10. th cng v th phi kh ca ng c diesel 2 k, loi c xupp thi.

    Cui hnh trnh nn p sut v nhit ca khng kh nn trong xylanh l: p = (40 50) kG/cm2 ; T = (800 900)0 K Hnh trnh sinh cng v thay kh: trong hnh trnh ny, do nhin liu c

    t chy, nh khng kh nn c nhit cao cui hnh trnh nn, nn khi piston n

  • 16 NLCT

    CT, th nhin liu ny cng chy nhanh hn, lm cho p sut tng ln v y piston t CT xung CD, qua thanh truyn 2, lm quay trc khuu 1 pht sinh cng.

    Khi piston dch chuyn gn ti CD, xupp 6 m, ng thi sau ca thi 9 cng c piston m ra. Do kh chy sau khi lm vic, c p sut (4-5 kG/cm2) ln hn p sut kh tri, c thi ra ngoi v khng kh mi bn ngoi, qua bnh lc, nh my nn kh 3, bung kh 8 v ca thi 9 c cung cp vo xylanh vi p sut khong (1,4,5) kG/cm2 ln hn p sut kh thi cn li trong xylanh (1,11,2 kG/cm2) gp phn lm sch kh chy trong v to iu kin cho hnh trnh sau.

    p sut v nhit ca kh chy trong xylanh l: p = (80 100) kG/cm2 ; T= (1900 2100)0 K. Sau hnh trnh sinh cng v thay kh, nu trc khuu vn quay th qu trnh lm

    vic ca ng c lp li nh trn. Tm hiu nguyn l lm vic ca ng c xng hai k v ng c diesel hai k, c

    th rt ra mt s nhn xt sau: Trong hai hnh trnh ca piston, th ch c mt hnh trnh sinh cng cn cc hnh

    trnh cn li c thc hin nh ng nng hay qun tnh ca cc b phn chuyn ng quay trn (trc khuu, bnh ) v mt phn cng sinh ra t nhng xylanh khc i vi ng c nhiu xylanh.

    p sut ca ho kh hoc khng kh thi vo xylanh ln hn p sut kh tri. Do , phi dng bm thi kh hay my nn kh do trc khuu dn ng nn cng sut ng c cng phi gim i.

    Trong qu trnh lm vic c mt phn hnh trnh ca piston dng thi v thi kh. Khi thi kh c mt phn nhin liu v khng kh mi theo kh thi ra ngoi.

    p sut v nhit ca ho kh hoc khng kh cui qu trnh nn cng nh qu trnh chy v gin n ph thuc nhiu vo v tr ca ca thi, ca thi v t s nn ca ng c.

    T s nn ca ng c hai k c tnh nh sau:

    1'

    cVhV (1-6)

    Trong : Vh Th tch lm vit thc t ca xylanh, c tnh t lc piston bt u y kn ca thi hoc xupp thi ng, khi piston dch chuyn t CD ln CT cho n lc piston CT.

    VC Th tch bung chy. Trong ng c hai k, qu trnh thi (np), nn, chy gin n v thi khng c

    th hin r rng mi hnh trnh nh ng c 4 k. Do , ng c hai k, hnh trnh th nht cng c th l hnh trnh thi, thi v nn, cn hnh trnh th hai l hnh trnh sinh cng, thi v thi,v.v

    1.6. SO SNH NG C 1.6.1. So snh ng c hai k vi ng c 4 k 1.6.1.1. u im

  • NLCT 17

    ng c hai k c s hnh trnh sinh cng gp i ( khi cng s vng quay n) v c cng sut ln hn khong (5070)% (khi cng th tch lm vic Vh v s vng quay n) so vi ng c 4 k.

    ng c hai k chy u v m hn ng c 4 k, v mi vng quay ca trc khuu c mt hnh trnh sinh cng. Do vi cc iu kin nh nhau (S,D,i v n), th ng c hai k c th dng bnh , lp trn trc khuu c kch thc v trng lng nh hn so vi ng c 4 k.

    ng c hai k khng c xupp np v nu dng ccte thi kh vo xylanh, th cu to n gin v d s dng hn so vi ng c bn k 1.6.1.2. Nhc im

    Hiu sut ca ng c hai k nh hn so vi ng c bn k, do c s hao ph nhin liu trong qu trnh trao i kh.

    Nhit trong qu trnh lm vic ca ng c hai k ln hn so vi ng c 4 k, do c s ln sinh cng nhiu hn, lm cho ng c b t nng v c bit i vi ng c diesel d b bm mui than bung chy.v.v.

    Trong ng c xng hai k, nu dng ccte cha du bi trn thi kh, th d lm hng du bi trn.

    Cn c vo nhng u im trn, ng c xng hai k thng c dng ng c c cng sut nh. V d ng c ph my ko, ng c my phun thuc v mt s ng c mt xe my,.. Cn ng c diesel hai k li c dng nhiu ng c c cng sut trung bnh v ln, v d ng c t, tu thu, u my xe la, my xy dng v my pht in. 1.6.2. So snh ng c xng v ng c diesel 1.6.2.1. u im

    Hiu sut ca ng c diesel ln hn ng c xng, do hao ph nhin liu t v t s nn cao. V d, nu ng c xng c sut tiu hao nhin liu l ge= (150240)g/kW.h th ng c diesel l ge= (110190)g/kW.h, ngha l lng nhin liu tiu hao ng c diesel l t hn ng c xng khong (30-35)%.

    Nhin liu dng trong ng c diesel l du diesel r tin v t gy chy hn so vi xng dng trn ng c xng.

    H thng nhin liu ca ng c diesel (bm cao p, vi phun) t b h hng v d dng hn h thng nhin liu ca ng c xng (dng b ch ho kh, hoc h thng phun xng in t,..).

    1.6.2.2. Nhc im Kch thc v trng lng ca ng c diesel ln hn ng c xng v p sut

    kh chy trong ng c diesel ln. Do trng lng ring ca ng c diesel (trng lng trn mt n v cng sut tnh bng kW) ln hn trng lng ring ca ng c xng (40-70)%.

    ng c diesel, c bit l h thng nhin liu, ch to kh hn ng c xng. Do , gi thnh ca ng c diesel thng cao hn ng c xng.

  • 18 NLCT

    ng c diesel dng nhin liu nng kh chy v phng php to ho kh gia nhin liu phun sng vi khng kh khng tt nn kh khi ng hn ng c xng. Do , cng sut ca ng c diesel, thc t coi nh bng cng sut ca ng c xng (khi cng th tch cng tc v s vng quay mc d hiu sut ca ng c diesel cao hn). 1.7. NHNG THNG S LM VIC C BN CA NG C

    Nhng thng s lm vic c bn ca ng c bao gm: cng sut, hiu sut v sut tiu hao nhin liu. Nhng thng s ny c chia ra lm hai loi: Thng s ch th (hoc thng s tnh ton) c trng cho chu trnh lm vic ca ng c v thng s hu ch hoc thng s s dng c trng cho kh nng lm vic thc t ca ng c. 1.7.1. Thng s ch th 1.7.1.1. Cng sut ch th

    Mun xc nh cng sut ch th cn phi xc nh p sut ch th, l p sut gi thit khng i tc dng ln piston trong mt hnh trnh lm vic sinh ra mt cng bng cng ch th ca kh chy trong mt chu trnh lm vic ca ng c.

    Khi c th cng hay th ch th thc t (hnh 1-11), c th xc nh c p sut ch th trung bnh nh sau:

    mLF

    ip . (1-7)

    Trong : pi- p sut ch th trung bnh (N/m2). F- Din tch ca th cng hay th ch th, c gii hn gia ng cong nn v chy gin n, (mm2). L- Chiu di ca th cng (mm). m- T l xch p sut ca th cng (N/m2/mm).

    Tr s ca p sut ch th trung bnh pi chnh l chiu cao ca hnh ch nht ABCD c din tch bng din tch ca th cng hay th ch th.

    Cng sut ch th l cng do kh chy thc hin c xylanh ca ng c trong mt n v thi gian.

    Cng ch th do kh chy thc hin c xylanh ca ng c sau mt chu trnh lm vic s l:

    Li = pi.Vh; Nm/chu trnh. Trong : pi - p sut ch th trung

    bnh (N/m2). Vh- Th tch lm vic ca

    mt xylanh (m3). Nu gi l s k ca ng c hay s

    hnh trnh ca piston sau mt chu trnh lm vic, th cng sut ch th do kh chy thc hin c xylanh sau thi gian mt giy s l:

  • NLCT 19

    (Nm/s) ;.60

    2..

    nhVipiL

    (1-8) Trong : pi - p sut ch th trung bnh (N/m2). Vh- Th tch lm vic ca mt xylanh (m3). n S vng quay ca ng c (vg/ph). - S k ca ng c. Cng sut ch th ca ng c nhiu xylanh, khi s xylanh l i, c dng:

    30

    ... inhVipiN ; (kW) (1-9)

    hay ;.07,22

    ...

    inhVipiN (ml) (1-10)

    1.7.1.2. Hiu sut ch th

    Hiu sut ch th i l t s gia nhit lng bin i thnh cng ch th ca chu trnh so vi nhit lng ca nhin liu tiu hao:

    HQnlG

    iLi . ; (1-11)

    Trong : Li Cng ch th (J); Gnl Lng nhin liu tiu hao (m3,kg); QH Nhit tr ca nhin liu (J/m3, J/kg). Hiu sut ch th thng c gi tr nh sau: ng c xng i = 0,250,35 ng c diesel i = 0,380,50

    1.7.1.3. Sut tiu hao nhin liu ch th Tnh kinh t ca ng c cng c th nh gi bng sut tiu hao nhin liu cho

    mt kW ch th trong mt gi.

    310.iN

    nlGig ; (g/kW.h). (1-12)

    hay: 3

    10..36,1 iNnlG

    ig ; (g/ml.h) (1-13)

    Trong : Gnl Lng nhin liu tiu hao trong mt gi (kg/h); Ni Cng sut ch th (kW). Sut tiu hao nhin liu ch th thng c gi tr sau:

    Hnh 1-11. th cng

  • 20 NLCT

    ng c xng: gi = 140 180; g/kW.h; hay: gi = 190 250; g/ml.h; ng c diesel: gi = 96 125; g/kW.h; hay: gi = 130 160; g/ml.h;

    1.7.2. Thng s c ch 1.7.2.1. Cng sut c ch

    Cng sut ch th pht sinh trong xylanh ng c khng bin i hon ton thnh cng hu ch, m mt phn s b tiu hao khc phc ma st gia cc b mt lm vic ca nhng chi tit (xylanh v piston, trc khuu v trc,) gia nhng chi tit chuyn ng v khng kh (trc khuu, thanh truyn v bnh ,). Mt phn khc dn ng cc c cu v h thng ph (bm, qut gi, my pht in, my nn kh, ). Do , cng sut c ch trn trc khuu ca ng c Ne s nh hn cng sut ch th mt gi tr bng cng sut dng khc phc nhng tr lc trn gi l cng tn tht c hc Nm.

    Ne = Ni Nm ; (kW). (1-14) Cng sut tn tht c hc, tng t cng sut ch th, c th xc nh nh sau:

    30

    ... inVpN hmm ; (kW) (1-15)

    Trong : pm - p sut tn tht c hc trung bnh, l mt phn ca p sut ch th trung bnh c tiu hao cho tn tht c hc (N/m2).

    Nu ly p sut ch th trung bnh pi tr i p sut tn tht c hc trung bnh th cn li mt phn p sut khng i tc dng ln piston sinh ra mt cng bng cng c ch trn trc khuu ng c. Tr s ny l p sut c ch trung bnh pe.

    pe = pi pm; (N/m2 ). (1-16) p sut c ch trung bnh pe ca cc ng c, khi lm vic vi cng sut nh

    mc, c tnh nh sau:

    30

    ... inVpN hee ; (kW) (1-17)

    hay: ;.07,22...

    inVp

    N hee (ml). (1-18)

    nh gi nhng tn tht c hc, thng dng hiu sut c hc m , l t s gia p sut c ch trung bnh pe v p sut ch th trung bnh.

    i

    m

    i

    mi

    i

    ei p

    pp

    pppp

    1

    ; (1-19)

    Hoc cng c th biu th hiu sut c hc bng cng sut c ch Ne v cng sut ch th nh sau:

    ;1 N

    mi

    m

    i

    i

    i

    em N

    NN

    NNN

    (1-20)

  • NLCT 21

    Nh vy, khi tng ph ti ca ng c, m vn gi nguyn s vng quay, th cng sut tn tht c hc Nm hu nh khng thay i. Do , hiu sut c hc m tng ln. Nhng khi ng c chy khng ti, tc l cng sut c ch bng khng (Ne = 0) th hiu sut c hc cng bng khng (m = 0) v lc ny ton b cng sut ch th dng tiu hao cho tn tht c hc, ngha l cng sut ch th bng cng sut tn tht c hc Ni = Nm.

    Hiu sut c hc ph thuc vo loi ng c v cht lng ch to ng c, ngoi ra hiu sut c hc cn ph thuc vo cc iu kin s dng. Do o, nu iu kin s dng khng tt, th hiu sut c hc ca ng c cng gim.

    Trong iu kin lm vic bnh thng, hiu sut c hc ca ng c nh sau: m = 0,70 0,85 ;

    1.7.2.2. Hiu sut c ch

    Hiu sut c ch e l t s gia nhit lng bin i thnh cng c ch trn trc khuu ng c so vi nhit lng ca nhin liu tiu hao:

    Hnl

    ee QG

    L.

    ; (1-21)

    Trong : Le Cng c ch (J). Gnl Lng nhin liu tiu hao (m3, kg). QH Nhit tr thp ca nhin liu (J/ m3,J/kg). Hiu sut c ch thng c gi tr nh sau: ng c xng e = 0,18 0,30 ; ng c xng e = 0,27 0,42 ;

    1.7.2.3. Sut tiu hao nhin liu c ch Sut tiu hao nhin liu c ch tng t nh sut tiu hao nhin liu ch th c th

    xc nh nh sau:

    e

    nle N

    Gg

    310. ; (g/kW.h) (1-22)

    hay: 310..55,173 e

    nle N

    Gg ; (g/ml.h). (2-23)

    Trong : Gnl: Lng nhin liu tiu hao trong mt gi (kg/h). Ne Cng sut hu ch (kW). Sut tiu hao nhin liu hu ch thng c gi tr nh sau: ng c xng: ge = 150 240; g/kW.h; hay: ge = 210 280; g/ml.h; ng c diesel: ge = 110 150; g/kW.h; hay: ge = 160 210; g/ml.h;

    1.8. NG C NHIU XYLANH