nguyên tác: joseph goldstein and jack kornfield (1987 ...€¦ · trong đời sống thì ta...

1

Thiền học Nam truyền

Nguyecircn taacutec Joseph Goldstein and

Jack Kornfield (1987)

Seeking the Heart of Wisdom -

The Path of Insight Meditation

Shambala Publications Boston

USA

Mục lục

Lời giới thiệu của ETHức ETHạt Lai Lạt

Ma

Lời người dịch

Chương 1 Tacircm điểm của Thiền định

Chương 2 Tại sao phải Thiền định

Chương 3 Thiền lyacute

Chương 4 Những Ma chướng vagrave Trở

lực của Thiền định

2

Chương 5 Caacutec Cấp độ Thiền định

Chương 6 Thất Giaacutec chi

Chương 7 Một bagravei học qua cuộc đời

ETHức Phật

Chương 8 Tự do trong Tự chế

Chương 9 ETHau khổ lagrave Nhacircn tố của

Tigravenh thương

Chương 10 Kiến giải về Nghiệp lyacute

Chương 11 Hiểu biết về Nghiệp lyacute

Chương 12 Năm nguồn ETHạo lực cho

Thiền định

Chương 13 Cuộc đi về nguồn

Chương 14 Con đường Lợi tha

Chương 15 Ứng dụng Thiền định vagraveo

đời sống thường nhật

3

Lời Giới Thiệu của ETHức ETHạt Lai Lạt

Ma

Chuacuteng ta đang sống trong một thời

đại magrave những thagravenh tựu về khoa học

vật chất đatilde coacute những bước tiến đaacuteng

kể Tuy nhiecircn một điều hết sức rotilde

ragraveng lagrave một lyacute tưởng thăng hoa nhacircn

bản vẫn chưa được thực hiện thỏa

đaacuteng Những xung đột macircu thuẩn về

chiacutenh trị vagrave yacute thức hệ vẫn tiếp tục tồn

tại giữa caacutec quốc gia để dẫn tới biết

bao những thảm cảnh chiến tranh vagrave

bạo động cho nhacircn loại vẫn triền miecircn

nếm trải tất cả cay đắng nghiệt ngatilde

nhất

ETHiều đoacute đatilde noacutei lecircn rằng nếu chỉ tiến

bộ về lĩnh vực vật chất ngoại giới thigrave

4

cũng vẫn chưa đủ magrave ở đacircy chuacuteng ta

cograven coacute một nhu cầu khaacutec cấp thiết hơn

nhiều đoacute chiacutenh lagrave đời sống nội tại sự

phaacutet triển về tacircm linh Vagrave con đường

tối ưu để thực hiện lyacute tưởng đoacute chiacutenh

lagrave phaacutep mocircn thiền định của Phật Giaacuteo

ETHuacuteng lagrave từ suốt mấy ngagraven năm lịch

sử Phật giaacuteo đatilde coacute rất nhiều thiền phaacutei

nhưng chung quy lại tất cả điều coacute

chung một tocircng chỉ căn bản lagrave dĩ

tacircm an tacircm tức nhắm tới mục điacutech

trầm lặng tacircm hồn vagrave hai neacutet độc đaacuteo

được xem như điểm đặc trưng của

thiền định Phật giaacuteo chiacutenh lagrave nội quaacuten

vagrave bao dung noacutei khaacutec đi thigrave chiacutenh lagrave

triacute tuệ với từ tacircm

5

Cagraveng sống thiền định để thấu suốt

caacutei vocirc thường đau khổ vagrave vocirc ngatilde

trong đời sống thigrave ta cagraveng dễ dagraveng mở

rộng traacutei tim để coacute thể sống hogravea aacutei vagrave

cảm thocircng cho tha nhacircn nhiều hơn ETHoacute

lagrave một thứ tigravenh thương vocirc điều kiện vagrave

khocircng phacircn biệt đối với tất cả caacutec giới

chuacuteng sinh Vagrave nếp sống như vậy

ngoagravei yacute nghĩa an lạc cho chiacutenh mỗi

người cograven coacute một giaacute trị khaacutec nữa đoacute

lagrave đoacuteng goacutep vagraveo sự hogravea bigravenh của toagraven

thế giới

Thật đaacuteng mừng khi tigravem thấy những

người phương Tacircy biết quay về học

hỏi phương ETHocircng vagrave đem san sẻ kinh

nghiệm đoacute cho người khaacutec như hai taacutec

giả của tập saacutech nagravey Mong sao nỗ lực

6

đoacute của nhị vị sẽ đem lại phần nagraveo

niềm an lagravenh cho tất cả chuacuteng sinh

ETHức ETHạt Lai Lạt Ma

Mc Leod Ganj

20041987

Lời Người Dịch

Bấy lacircu nay với chuacutet iacutet vốn liếng

ngoại ngữ chắt chiu chuacuteng tocirci chỉ đọc

magrave iacutet khi daacutem nghĩ tới việc phiecircn dịch

đặc biệt đối với caacutec kinh saacutech được

viết bằng Anh ngữ vagrave nhất lagrave trecircn tay

chuacuteng tocirci luacutec nagravey lại lagrave một cuốn saacutech

viết về Thiền học một đại dương cho

7

chuyện thấu đaacuteo vagrave diễn đạt bất luận

lagrave viết hay dịch

Cuốn saacutech nguyecircn taacutec đatilde theo chuacuteng

tocirci ra tận ETHagrave Nẵng vagraveo những ngagravey

giaacutep xuacircn 1996 như một tri kỷ đường

dagravei vagrave cũng coacute lẻ do chuacutet duyecircn gioacute

bụi đocirci ba tấm lograveng của xứ Quảng đatilde

khơi dậy ở chuacuteng tocirci tiacute nhatilde hứng cầm

buacutet cheacutep lại những gigrave migravenh đatilde đọc

hiểu theo caacutei thiển cận riecircng tư Vagrave đatilde

như thế thigrave chuacuteng tocirci dĩ nhiecircn chẳng

hề đi theo một khuocircn saacuteo ngữ ngocircn bắt

buộc nagraveo trong luacutec chuyển ngữ cả

Nhưng dẫu sao bản nguyecircn taacutec vẫn

cograven đoacute cho những ai hatildey cograven bận lograveng

quaacute nhiều về caacutei chuyện ngữ ngocircn magrave

chẳng nhớ được lời thầm thigrave của Trang

Tử ngagravey xưa lagrave đặng yacute quecircn lời

8

Hai taacutec giả của tập saacutech nagravey vốn

người Mỹ Quốc nhưng vagraveo một ngagravey

kỳ lạ kia đatilde bỗng nhiecircn quecircn hết đất

trời phương Tacircy với những aacutem ảnh

nghigraven năm của nền văn hoacutea La Hy

những dograveng socircng Seine Danube socircng

Thames để tigravem sang cotildei đất ETHocircng

phương ngagraven trugraveng từng lagrave quecirc hương

của nhị vị Latildeo Trang vagrave trecircn hết lagrave

Phật giaacuteo

Sau 12 năm trời cơm aacuteo Aacute Chacircu

mograven vẹt goacutet giầy trecircn khắp mọi xứ sở

da vagraveng tắm lội hồn nhiecircn từ socircng

Hằng Ấn ETHộ đến tận Irrawady của

Miến ETHiện hai taacutec giả đatilde tigravem thấy một

chốn về điacutech thực cho chiacutenh migravenh vagrave

cả caacutei thế giới tạp loạn hocircm nay đoacute lagrave

Thiền định của Phật giaacuteo một chỗ naacuteu

9

nương an lagravenh magrave từ hơn hai ngagraven

năm nay đatilde iacutet nhiều bị mất dấu dưới

biết bao cỏ gai ngộ nhận

ETHứng ngoagravei mọi quan niệm phacircn

biệt tocircn giaacuteo tư tưởng học thuật kể

cả sở kiến caacute nhacircn hai vị đatilde biết vong

thacircn khi viết lại một caacutec thiệt thagrave vagrave

nghiecircm cẩn tất cả những gigrave migravenh đatilde

học đatilde hiểu đatilde dạy vagrave đatilde sống về

Thiền định của Phật giaacuteo Nguyecircn

thủy

Nội dung tập saacutech nagravey chiacutenh lagrave một

phần trong số caacutec bagravei giảng của hai vị

về Thiền định tại caacutec Thiền khoacutea ở

trung tacircm Naropa (bang Colorado

Hoa kỳ)

10

Bản Việt dịch được hoagraven tất lagrave nhờ

sự giuacutep sức tận tigravenh của anh Sỹ cocirc

Hựu Huyền Tacircm Lan Phổ Nguyện

(những người đatilde trực tiếp chịu traacutech

nhiệm phần bản thảo trecircn maacutey vi tiacutenh)

Hồng Diễm Vacircn Anh Yến Tường ETH

Hugraveng Quỳnh Hương (những người

đatilde chấp buacutet thay chuacuteng tocirci trong

những ngagravey vừa rời bệnh viện ETHagrave

Nẵng) Chuacuteng tocirci cũng khocircng quecircn sự

chăm soacutec chacircn thagravenh của caacutec vị thiện

tiacuten khaacutec tại Tam Bảo Tự vagrave sau cugraveng

lagrave chuacutet lograveng kiacutenh baacutei thacircm tạ hướng về

Hogravea thượng bổn sư sư cậu cugraveng caacutec vị

đại sư huynh đatilde nuocirci lớn tacircm hồn con

từ những ngagravey beacute dại ETHồng thời dịch

phẩm nagravey vẫn cograven vọng matildei những lời

động viecircn acircn cần của chư Tăng Huyền

11

Khocircng nhất lagrave nhị vị đại đức Triều

Tacircm Ảnh Phaacutep Tocircng Tất cả đều lagrave

những thực tại đaacuteng được chiecircm ngắm

bằng nhất thiết đạo tigravenh cugraveng lograveng tri

acircn vocirc hạn

Nguyện cầu tất cả chuacuteng sinh sớm

thagravenh Phật đạo

Tố Phương Liecircu 25061996

Giaacutec Nguyecircn

----o0o---

Mục Lục gt 1 gt 2 gt 3 gt 4 gt 5 gt 6 gt 7

gt 8 gt 9 gt 10 gt 11 gt 12 gt 13 gt 14 gt 15

----o0o---


12

Giaacutec Nguyecircn dịch Việt 1996

Chương 1

Tacircm điểm của Thiền định

Tương truyền rằng ngay sau khi rời

gốc bồ đề ra đi luacutec mới vừa thagravenh

Phật ETHức thế tocircn đatilde gặp trecircn đường

một du sĩ ngoại giaacuteo Bị cuốn huacutet bởi

phong thaacutei siecircu phagravem cugraveng vẻ đẹp của

caacutec hảo tướng nơi Ngagravei người du sĩ

dừng lại nhigraven ngắm Ngagravei buột miệng

hỏi

- Thưa coacute phải Ngagravei lagrave một siecircu nhacircn

hay một thiecircn thần khocircng ạ

- Khocircng phải thế đacircu du sĩ ạ ETHức Phật

trả lời

13

- Hay Ngagravei lagrave một phương sĩ Ocircng ta

tiếp tục hỏi

- Cagraveng khocircng phải vậy đacircu ocircng du sĩ

ETHức Phật vẫn từ tốn trả lời

- Vậy Ngagravei cũng chỉ lagrave một thường

nhacircn như mọi người chứ ạ

- Cũng khocircng hẳn lagrave vậy

-Thế Ngagravei lagrave ai mới được chứ Khocircng

lagrave hạng nagraveo hết thật khocircng hiểu nổi

- Ta lagrave một vị Phật một con người

tigravenh thức

Phần cograven lại của giai thoại về cuộc

gặp gỡ nagravey của ETHức Phật với người du

sĩ tạm thời dừng lại ở đacircy Bacircy giờ

chuacuteng ta hatildey cugraveng đi vagraveo một vấn đề

14

magrave nội dung thật ra đatilde được noacutei tới

trong đoạn văn vừa rồi

Phật hồng danh nagravey của Thế Tocircn vốn

xuất phaacutet từ chữ Buddha magrave ngữ

nghĩa từ nguyecircn chỉ đơn giản lagrave

người tỉnh thức Vagrave tinh thần tỉnh

thức chiacutenh lagrave một kinh nghiệm tacircm

linh cốt lotildei tối trọng của giaacuteo lyacute thiền

quaacuten (Vipassanagrave) đạo lộ duy nhất đưa

đến giải thoaacutet Thiền quaacuten lagrave phaacutep

mocircn mở ra cho ta một caacutei nhigraven tinh

tường thấu suốt về toagraven bộ thực tại

hiện hữu của thacircn tacircm vagrave thế giới

quanh migravenh đồng thời trưởng dưỡng

lagravem bừng dậy một khả năng triacute tuệ

cugraveng một sự đồng cảm sacircu sắc để đối

diện mọi sự Giaacuteo lyacute tuyệt với nagravey

thực ra đatilde được chiacutenh ETHức Phật tuyecircn

15

thuyết từ hơn 25 thế kỷ trước vagrave đatilde

được truyền thừa trung thực liecircn tục

qua dograveng Phật giaacuteo truyền thống

Theravagraveda (hay Nam phương Nam

truyền Nam tocircng Phật giaacuteo) magrave địa

bagraven tồn tại từ bấy lacircu nay lagrave khu vực

Nam Aacute Chacircu Tuy nhiecircn thiền quaacuten

tuyệt đối khocircng hề chỉ lagrave giaacuteo lyacute tu

hagravenh cho riecircng đất trời Chacircu Aacute magrave

ngược lại lagrave một ETHạo Sống cho tất cả

những tacircm hồn coacute khả năng tự tỉnh coacute

được ước vọng hướng tới chacircn lyacute vagrave

tự do

Chaacutenh Tri Kiến

Con đường tỉnh thức tức Thiền Quaacuten

luocircn được khởi hagravenh với một bước

chacircn đầu tiecircn magrave ETHức Phật vẫn gọi lagrave

16

Chaacutenh Tri Kiến Ở đacircy chuacuteng ta coacute đocirci

điều cần lưu yacute về bước khởi sự nagravey

Trước hết chuacuteng ta phải biết coacute những

tự vấn về chiacutenh migravenh chẳng hạn Ta

đatilde thực sự lagravem điều gigrave hữu iacutech cho đời

migravenh trong khi cuộc đời của mỗi

người quả thật lagrave ngắn ngủi Từng

đoạn đời trocirci qua mau quaacute Tuổi thơ

thời trai trẻ rồi tuổi giagrave vagrave cuối cugraveng lagrave

lần nằm xuống trecircn giường chết Tất

cả chỉ lagrave những trường đoạn trong một

cuốn phim magrave nội dung thường xuyecircn

mang tiacutenh bi kịch Chuacuteng ta coacute thể

chọn lựa thaacutei độ sống cho riecircng migravenh

Sống mộng mị latildeng quecircn hoặc thật sự

tỉnh thức để nhigraven ngắm

Trong buổi đầu thực tập thiền quaacuten ta

phải biết chọn lựa caacutei gigrave đoacute thật sự lagrave

17

quan trọng vagrave cần thiết cho migravenh Hatildey

sống bằng tacircm trạng vagrave caacutech phản ứng

tacircm lyacute của những người hấp hối Họ

chỉ dagravenh hết thời gian cho những tự

vấn thật sự quan trọng chẳng hạn về

những gigrave magrave thuở bigravenh sinh họ vẫn

đặc biệt quan tacircm Ngay bacircy giờ coi

như chuacuteng ta đang khởi sự bắt tay vagraveo

cocircng phu đoacute

Bước đầu của chaacutenh tri kiến lagrave chuacuteng

ta nhigraven thẳng vagraveo cuộc sống của chiacutenh

migravenh để thấy noacute lagrave vocirc thường phugrave du

đồng thời nhận diện chacircn xaacutec tấc cả

những gigrave đang xảy đến cho migravenh

Bằng vagraveo sự thấu thị khaacutech quan đoacute

chuacuteng ta coacute thể chiecircm ngắm trọn vẹn

thế giới nagravey với những khổ lụy trầm

thống của noacute Những nỗi maacuteu lệ đi ra

18

từ chiến tranh bệnh tật trước mắt

chuacuteng ta mỗi ngagravey đatilde khocircng hiện hữu

hằng trăm triệu con người khốn khổ

đaacuteng thương đoacute sao Họ coacute mặt ở mọi

nơi magrave chuacuteng ta coacute thể biết tới Phi

Chacircu Trung Mỹ Ấn ETHộ ETHocircng Nam

Aacute Chacircu Phần nhacircn loại cograven lại phải

coacute traacutech nhiệm thế nagraveo để xoa dịu cứu

chuộc những đồng loại đoacute của migravenh

Tất cả những nỗi đau thế giới nagravey dĩ

nhiecircn khocircng thể chỉ đơn giản được

giải quyết thỏa đaacuteng bởi một tổ chức

chiacutenh quyền hay một cơ chế chiacutenh trị

nagraveo cả mặc dugrave những giải phaacutep đoacute đocirci

luacutec cũng coacute được iacutet nhiều giaacute trị thực

tế Bởi nếu phacircn tiacutech một caacutech sacircu sắc

thigrave tất cả những biến động như chiến

tranh hay đoacutei keacutem thật ra khocircng chỉ

19

sản sinh ra từ mỗi một taacutec động kinh

tế hay chiacutenh trị Cội nguồn căn bản

cho những tai biến đoacute chiacutenh lagrave những

bất trắc của nội tacircm nhacircn loại vagrave con

đường tối ưu để giagraven xếp chuacuteng cũng

vẫn nằm trong những hoaacuten chuyễn nội

tại của con người Vagrave caacutei nhacircn tố cấp

thiết để xacircy dựng thế giới chiacutenh lagrave thaacutei

độ tinh thần bao dung khocircng thagravenh

kiến của từng caacute nhacircn Caacutei giaacute trị tinh

thần đoacute lại tiếp tục cần đến hai tiếng

tigravenh thương noacute đogravei hỏi chuacuteng ta một

traacutei tim phơi mở thật thagrave khocircng tự

kheacutep kiacuten Căn cội của tất cả phức loạn

xatilde hội thực ra khocircng phải vigrave chuacuteng ta

khocircng coacute nổi những giải phaacutep hoacutea giải

magrave thay vagraveo đoacute chiacutenh lagrave những ngộ

20

nhận hegraven nhaacutet vagrave vị kỷ magrave hầu như ở

bất cứ ai cũng coacute

Chaacutenh tri kiến được khởi sự bằng

nhận thức về tất cả những khổ đau

khốn khoacute trong thế giới quanh ta vagrave

trong chiacutenh bản thacircn migravenh Becircn cạnh

đoacute vấn đề cograven cần ở chuacuteng ta những

tự vấn về những nhu cầu tacircm lyacute của

chiacutenh migravenh ta phải trực diện với

những gigrave migravenh vẫn thường quan tacircm

rồi vận dụng triacute tuệ nagravey như một động

lực cơ bản để thực hiện cocircng phu nội

quaacuten Chỉ cần nhigraven thấy được bản chất

giả tướng của thế giới cugraveng nội thacircn

chuacuteng ta cũng sẽ tự đaacutenh thức được ở

migravenh một khả năng khaacutec một tiềm lực

nội tacircm cho pheacutep ta mở rộng traacutei tim

vị tha vagrave một triacute tuệ nhận thức sacircu sắc

21

để từ đoacute chuacuteng ta được bắt đầu khơi

hứng cho một hagravenh trigravenh nội tacircm vocirc

cugraveng thuacute vị Nhưng khocircng phải đối với

ai mọi sự cũng đơn giản như thế Với

một số người con đường nagravey sẽ lagrave

một điều kiện tiacutech cực cho sinh phong

tỉnh thức vagrave tự tại nhưng đối với

những người cograven lại thigrave điều nagravey chỉ

đem lại những phản ứng tacircm lyacute cực

lograveng bối rối hoang mang thậm chiacute sợ

hatildei Coacute người đến với thiền định để

tigravem thấy một triacute tuệ thực chứng thể

nghiệm trong khi đoacute một số khaacutec lại

đaacutenh giaacute thiền định như một đạo lộ

thuần cảm tiacutenh để tigravem chuacutet thoải maacutei

nội tacircm Nhưng dugrave ở lyacute tưởng nagraveo

trong hai lối định trị thiền định đoacute

cocircng phu phaacutet triển nội tacircm luocircn coacute yacute

22

nghĩa thắp saacuteng của một aacutenh lửa để

hướng dẫn đảm bảo cho chuacuteng ta một

caacutei nhigraven như thật

Chaacutenh tri kiến cograven đogravei hỏi ở chuacuteng ta

một nhận thức chiacutenh chắn về Nghiệp

lyacute hay quy luật Nghiệp baacuteo Nghiệp lyacute

hay quy luật Nhacircn Quả ở đacircy trong

giaacuteo lyacute truyền thống tuyệt nhiecircn

khocircng phải lagrave một giaacuteo lyacute huyền mật

mơ hồ như theo một vagravei caacutech hiểu về

vấn đề taacutei sinh của người Tacircy tạng

Magrave ngược lại trong tinh thần Phật giaacuteo

Nguyecircn thủy thigrave Nghiệp lyacute hay luật

nhacircn quả chỉ đơn giản lagrave quy luật tồn

tại vagrave vận động sinh hoacutea của vạn phaacutep

thocircng qua higravenh thaacutei thừa tiếp của lực

taacutec động với hệ quả phản ứng tương

quan magrave thocirci Noacutei vậy coacute nghĩa lagrave mỗi

23

mỗi hoạt động vagrave thaacutei độ sinh hoạt của

chuacuteng ta trong luacutec nagravey chắc chắn sẽ

tạo ra một hậu quả nhất định magrave ở đacircy

ta coacute thể gọi lagrave những kinh nghiệm

hiện hữu trong một tương lai nagraveo đoacute

Chẳng hạn khi chuacuteng ta đặt vấn đề

xung đột với ai đoacute thigrave xem như trước

mắt ta đatilde phải sống trong cảnh giới

nội tacircm đầy aacutec cảm vagrave cũng thật dễ

hiểu khi đối phương coacute những phản

ứng tương xứng để đaacutep trả chuacuteng ta

Ngược lại đối với một người coacute thaacutei

độ sống từ hogravea thigrave tigravenh thương từ tha

nhacircn cũng sẽ thugrave tạc trở lại họ Quy

luật Nghiệp lyacute đại khaacutei chỉ đơn giản

thế

Lần đoacute coacute người tigravem đến yecircu cầu bagrave

Ruth Dennison một thiền sư Minh saacutet

24

hatildey giải thiacutech thật ngắn gọn cho migravenh

hiểu nhanh choacuteng về vấn đề Nghiệp

lyacute Bagrave thiền sư đatilde mĩm cười trả lời

- ETHược thocirci anh hatildey hiểu rằng khocircng

một cử động nagraveo của anh lagrave vocirc nghiệp

cả

Bất cứ điều gigrave bất luận magrave chuacuteng ta đatilde

troacutet thực hiện sẽ luocircn coacute giaacute trị taacutec

động vagraveo ngay bản thacircn chuacuteng ta cũng

như toagraven thể thế giới quanh migravenh

Hiểu được Nghiệp lyacute coi như chuacuteng ta

đatilde coacute một sở tri hết sức thuacute vị vigrave bản

thacircn noacute lagrave một quy luật hết sức sinh

động coacute cơ năng chuyển đổi vagrave chỉ

đạo cuộc sống của mỗi người Chuacuteng

ta coacute thể sống tự điều chế chiacutenh migravenh

vagrave lagravem đổi thay một caacutech tiacutech cực bầu

25

sinh thaacutei magrave migravenh đang coacute mặt Với sở

tri về Nghiệp lyacute chuacuteng ta cagraveng coacute

nhiều điều kiện để nuocirci lớn trong tacircm

hồn migravenh một traacutei tim giagraveu tigravenh

thương một nội tacircm tỉnh thức một lyacute

triacute tỉnh taacuteo đại khaacutei những giaacute trị tinh

thần nagraveo migravenh muốn Caacutei tuyệt với của

phaacutep mocircn Thiền quaacuten chiacutenh lagrave sự giản

dị chuacuteng ta coacute thể tu tập ngay trong

giờ laacutei xe hoặc cả những giacircy phuacutet ở

phố xaacute chợ buacutea Nếu chuacuteng ta cograven tự

hagravem dưỡng thecircm cho migravenh phaacutep mocircn

từ bi thigrave trong những luacutec đoacute chuacuteng ta

cũng coacute thể đồng thời cảm nhận được

những kinh nghiệm sacircu sắc caacutei giaacute trị

tigravenh thương trong chiacutenh bản thacircn migravenh

vagrave từ cuộc đời chung quanh

26

Sau đacircy lagrave một cacircu chuyện về một

nhacircn vật văn học Hồi giaacuteo lagrave Mullah

Nasruddin Ocircng ta lagrave một người hết

sức kỳ dị thường xuyecircn bị xem lagrave một

kẻ ngớ ngẩn nhưng thỉnh thoảng lại coacute

những thocircng minh bất ngờ Một hocircm

ocircng đi ra khu vườn sau nhagrave của migravenh

rồi tẩn mẩn rắc từng nắm bột vụn baacutenh

migrave chung quanh caacutec bồn hoa Một

người hagraveng xoacutem thấy lạ mới hỏi ocircng

Nasruddin tỉnh bơ

- Ồ migravenh lagravem thế lagrave để đề phograveng mấy

con hổ đoacute magrave

Người hagraveng xoacutem ngạc nhiecircn

- Nhưng magrave trong vugraveng nagravey coacute con hổ

nagraveo đacircu chứ

27

- Nhưng ocircng xem tocirci lagravem vậy lagrave thừa

sao agrave Nasruddin bigravenh thản trả lời

Cocircng phu đagraveo luyện nội tacircm hoagraven toagraven

khocircng phải lagrave sự lập đi lặp lại một

caacutech vocirc thức những higravenh thức nghi lễ

hay một lời cầu nguyện Phaacutep mocircn

thiền quaacuten chiacutenh lagrave một con đường

đagraveo luyện nội tacircm noacute đem lại cho ta

một yacute thức như thật về quy luật nhacircn

quả taacutec động vagrave phản ứng vẫn từng

ngagravey hiển hiện ngay trong chiacutenh cuộc

sống mọi người dưới mọi higravenh thức

Chuacuteng ta coacute thể tự nhận diện được khả

năng triacute tuệ tỉnh thức của migravenh nhưng

becircn cạnh đoacute ta cograven phải hiểu thecircm

rằng noacute khocircng phải lagrave caacutei gigrave tự coacute

chuacuteng ta đacircu coacute thiếu gigrave những cơ sở

để nhận chacircn thấy rotilde vấn đề nagravey vấn

28

đề tiềm lực cho triacute tuệ Thiền quaacuten

Chuacuteng ta sinh hoạt hagravenh xử ra sao về

tacircm sinh lyacute ở bản thacircn hoặc đối với xatilde

hội - tất cả những sinh phong đoacute ra

một thế giới sống tương ứng cho ta

magrave ở đoacute coacute thể lagrave một thiecircn đagraveng hay

địa ngục ngay trong hiện tại

Qua suốt chiều dagravei đăng đẳng của lịch

sử Phật giaacuteo nhiều dograveng thiền đatilde

được ra đời với những đường lối khaacutec

nhau nhưng nhigraven chung lại thigrave lyacute

tưởng tối hậu của caacutec dograveng thiền đều

chỉ lagrave nằm gọn trong hai chữ Tỉnh

Thức một caacutei nhigraven thấu suốt vagrave trực

diện về mỗi mỗi kinh nghiệm tacircm linh

trong từng giacircy phuacutet một caacutech tỉnh taacuteo

vagrave đầy yacute thức Con đường phaacutet triển

phơi mở sự tỉnh thức nagravey đatilde được ETHức

29

Phật đưa vagraveo một hệ thống giaacuteo lyacute vẫn

được gọi lagrave Tứ Niệm Xứ Thacircn quaacuten

niệm xứ Thọ quaacuten niệm xứ Tacircm

quaacuten niệm xứ vagrave Phaacutep quaacuten niệm

xứ bốn niệm xứ nagravey được đặt cơ sở

trecircn Chaacutenh Niệm thaacutei độ tỉnh thức

thường trực đối với tất cả thực tại

Sự thagravenh tựu trọn vẹn khả năng chaacutenh

niệm được xem lagrave thagravenh quả cao nhất

của cuộc tu hagravenh Như chiacutenh ETHức Phật

cũng đatilde từng dạy rằng caacutec loagravei hương

mộc dầu cao quyacute hiếm đến mấy nhưng

cũng chỉ coacute thể cho ra một mugravei hương

hạn chế cograven mugravei thơm của một con

người đức hạnh kheacuteo điều chế nội tacircm

thigrave lagrave vocirc lượng coacute thể xocircng thấu đến

tận thiecircn giới

30

Nhưng chuacuteng ta phải lagravem thế nagraveo để

coacute thể bắt đầu cocircng phu sự tỉnh thức

đoacute Trong bộ Thanh Tịnh ETHạo coacute ghi

hai dograveng kệ ngắn sau đacircy

Thế giới đang bị rối reng trong một

mớ bograveng bong phức loạn vagrave biết ai lagrave

người tự giải thoaacutet migravenh

Tu tập thiền quaacuten chiacutenh lagrave phương

caacutech tốt nhất để ta tự thaacuteo gỡ bản thacircn

migravenh ra khỏi caacutei rắc rối cuộc đời đoacute

Chuacuteng ta phải liecircn tục trung thực để yacute

thức về những gigrave magrave migravenh vẫn từng

ngagravey bị cầm cố giam hatildem đoacute lagrave những

gheacutet thương acircu lo buồn khổ ETHiều

đoacute đề nghị ở chuacuteng ta một sự chiecircm

ngắm về tất cả những kinh nghiệm

thường nhật đồng thời để học caacutech

31

lắng nghe tất cả những biến động tacircm

sinh lyacute của chuacuteng ta trong mỗi ngagravey

ETHoacute lagrave một thaacutei độ sống triacute tuệ Magrave sự

thagravenh tựu triacute tuệ tuyệt đối khocircng phải

đến từ sự đầu tư những khaacutei niệm lyacute

tiacutenh xơ cứng magrave phải lagrave từ những thể

nghiệm chiacuten chắn về mọi sự thấy

chuacuteng lagrave chuacuteng

Thế nagraveo lagrave thiền định ETHacircy lagrave một cacircu

hỏi hết sức đặc biệt bởi vigrave xưa nay đatilde

coacute khocircng iacutet những cacircu trả lời về noacute

Tiacutenh đến hocircm nay trecircn toagraven cầu đatilde coacute

đến hagraveng trăm trường phaacutei thiền định

magrave lyacute tưởng vagrave đường hướng xem ra

khocircng khaacutec nhau lagrave mấy Chung quy

dograveng thiền nagraveo bất luận với một lối

hướng dẫn chuyecircn biệt nagraveo đoacute từ caacutech

cầu nguyện đến phương phaacutep tĩnh

32

tọa đều nhắm tới một caacutei nhigraven thấu

thị về thực tại vagrave lagravem trung hoagrave tất cả

những xung động nội tacircm để hướng

đến caacutei tĩnh lặng nội tại Noacutei theo lyacute

thuyết lagrave vậy nhưng coacute một điều hết

sức hiển nhiecircn magrave coacute lẻ ai cũng coacute thể

nhận biết rằng lagravem sao lại khocircng thể

coacute những sai biệt nhất định nagraveo đoacute

giữa caacutec trường phaacutei Nhưng đoacute lagrave một

vấn đề ngoagravei lề ngay luacutec nagravey chuacuteng ta

hatildey trở lại vấn đề magrave chuacuteng ta vẫn bagraven

đến natildey giờ Phaacutep mocircn thiền quaacuten của

Phật giaacuteo Nguyecircn thủy (hoặc của một

vagravei dograveng thiền được thoaacutet thai từ đoacute)

luocircn đặc biệt coacute lyacute tưởng lagrave mang lại

một triacute tuệ thật sự Phaacutep mocircn thiền

quaacuten được bắt đầu bằng sự trau dồi

khả năng tỉnh thức vagrave một quaacute trigravenh tự

33

vấn bản thacircn Từ những điều đatilde noacutei

trecircn cacircu hỏi Thế nagraveo lagrave thiền định

cũng đồng nghĩa vagrave tương tự như cacircu

hỏi Thế nagraveo lagrave nội tacircm Tocirci lagrave ai

Thế nagraveo lagrave đời sống vagrave thế nagraveo lagrave tự

do Cacircu hỏi về yacute nghĩa thiền định

như vậy cũng coacute nghĩa lagrave những tra

vấn sacircu sắc về bản chất của cuộc tử

sinh magrave mỗi người đatilde đang vagrave sẽ phải

biết tới Chuacuteng ta phải tự biết trả lời

những cacircu hỏi nagravey bằng chiacutenh những

kinh nghiệm nội tại trung thực nhất

của migravenh xuyecircn qua từng cuộc khaacutem

phaacute tự thacircn ETHoacute chiacutenh lagrave tacircm điểm của

Thiền ETHịnh

ETHi tigravem lời đaacutep cho những cacircu hỏi trecircn

lagrave một điều vocirc cugraveng kigrave thuacute Bỡi vigrave nếu

noacutei một caacutech hoacutem hỉnh nhưng trung

34

thực thigrave toagraven bộ đời sống của chuacuteng ta

cứ như một chuyến khocircng hagravenh của

một chiếc phi cơ khocircng người laacutei Coacute

biết bao người tratildei qua hagraveng mấy

mươi năm trong cuộc đời vẫn cứ triền

miecircn bị điều động bời những mecirc lụy

acircu lo đầu cơ vagrave noacutei chung lagrave một chuỗi

dagravei bất tận của những biến động tacircm

sinh lyacute Caacutei nếp sống quẩn quanh luacuteng

tuacuteng đoacute gọi theo thuật ngữ Phật học lagrave

một cuộc luacircn hồi Mọi sự sẽ dễ hiểu

hơn nếu chuacuteng ta thự biết dagravenh ra một

iacutet thigrave giờ để nhận thức về đời sống của

chiacutenh migravenh sinh ra lớn lecircn rồi lagrave một

caacutei chết chuacuteng ta vui chuacuteng ta buồn

ăn ngủ vagrave sinh hoạt caacutei gigrave cũng trocirci

qua đi thật nhanh như một con nước

mạnh Chiacutenh sự tỉnh thức về bản chất

35

khổ đau của đời sống xuyecircn qua caacutec

quy trigravenh sinh latildeo bệnh tử đatilde đem lại

cho Bồ taacutet Sĩ ETHạt Ta những trở trăn

thao thức về cội nguồn của chuacuteng

cũng như con đường nagraveo dẫn đến một

tự do thật sự Mỗi người trong chuacuteng

ta đều luocircn tự coacute riecircng một caacutech trả lời

cho những vấn đề đoacute thấu suốt được

bản thacircn vagrave đời sống của migravenh chiacutenh

lagrave điểm noacuteng của phaacutep mocircn thiền quaacuten

- hướng đến triacute tuệ vagrave tự do

Chuacuteng ta phải nhigraven nhận rằng triacute tuệ

hay sự hiểu biết của con người luocircn coacute

nhiều higravenh thaacutei coacute người tigravem đến triacute

tuệ bằng những hiểu biết vay mượn từ

saacutech vở văn tự Chuacuteng ta đatilde đọc nhiều

lắm từ những thocircng tin kiến thức

mang tiacutenh đại chuacuteng cho đến cả những

36

lĩnh vực tinh thần siecircu higravenh Mặc dugrave

thứ triacute tuệ từ chương nagravey luocircn lagrave hữu

dụng nhưng trước sau gigrave noacute cũng chỉ

lagrave những sao cheacutep caacutec kinh nghiệm

của người khaacutec Chuacuteng ta cograven thấy

một higravenh thaacutei khaacutec của triacute tuệ đoacute lagrave

trường hợp chuacuteng được đầu tư qua

những đối thoại trực tiếp chẳng hạn

như khi ta ngồi lại lắng nghe một ai đoacute

hơn migravenh vagrave thứ kiến thức đoacute hiển

nhiecircn cũng khocircng phải lagrave vocirc bổ vigrave đocirci

luacutec ở một vagravei trường hợp nhất định noacute

cũng mang lại cho ta những đoacuteng goacutep

hữu dụng

Ngoagravei ra cograven coacute một higravenh thaacutei trigrave tuệ

sacircu sắc hơn được đặt cơ sở trecircn sự

thẩm tra vagrave phản ảnh của tự thacircn

nhưng với một sự tự tin xuẩn động để

37

thứ triacute tuệ đoacute luacutec nagravey thagravenh ra một

higravenh thaacutei triacute tuệ magrave thuật ngữ Phật

giaacuteo vẫ gọi lagrave Sở Tri Chướng Thế

nhưng chuacuteng ta phải lagravem gigrave để coacute thể

vượt qua giai đoạn nagravey ETHiều gigrave sẽ

xảy ra đến khi chuacuteng ta bắt đầu coacute

những tự vấn nghiecircm tuacutec về bản thacircn

Thế nagraveo lagrave tigravenh thương Rồi thế nagraveo lagrave

một tự do thật sự Những cacircu hỏi nagravey

tuyệt nhiecircn khocircng thể được giải đaacutep

bằng những hiểu biết thuần lyacute hay

sang tay Những gigrave ETHức Phật đatilde khaacutem

phaacute cũng như những kinh nghiệm

được truyền thừa giữa caacutec đệ tử của

Ngagravei coacute thể được xem lagrave một con

đường để giuacutep chuacuteng ta tigravem thấy lời

đaacutep thỏa đaacuteng cho những vấn đề gacircy

cấn ấy nhưng hatildey nhớ rằng lời đaacutep đoacute

38

luocircn coacute được bằng một triacute tuệ im lặng

những trưởng dưỡng tiềm lực tự thacircn

cho một caacutei nhigraven thấu suốt vagrave trực

diện

Nhưng bacircy giờ thigrave chuacuteng ta phải bắt

đầu cho cocircng phu đoacute như thế nagraveo chứ

Với một tinh thần giaacuteo lyacute truyền

thống chuacuteng ta coacute thể hiểu rằng khả

năng triacute tuệ như thật nagravey luocircn được

tựu thagravenh từ sự phaacutet triển ba giaacute trị đạo

đức nội tại magrave thực ra ở bất cứ ai cũng

coacute thể coacute được ETHoacute chiacutenh lagrave giaacuteo lyacute

tam học Giới-ETHịnh-Tuệ hay cograven gọi

lagrave Giới học ETHịnh học vagrave Tuệ học

Giới học Ngũ Giới

Vấn đề đầu tiecircn trong tam học chiacutenh lagrave

thaacutei độ sống hagravei hogravea vagrave vocirc hại đối với

39

cuộc đời chung quanh ETHể phaacutet triển

cocircng phu đagraveo luyện nội tacircm điều tiecircn

quyết lagrave chuacuteng ta phải tự biết xacircy

dựng một căn bản đạo đức trong đời

sống chiacutenh migravenh bởi một khi chuacuteng ta

coacute một hagravenh động lớn nhỏ nagraveo đoacute coacute

thể phương hại đến migravenh vagrave người

khaacutec chẳng hạn như những đau buồn

hay một xung đột macircu thuẩn thigrave chắc

chắn rằng điều đoacute sẽ lagrave một trở lực

nghiecircm trọng cho thiền định con

đường trung hogravea nội tacircm cho ngagravey một

tỉnh lặng hơn đồng thời noacute cũng lagrave

caacutenh cửa aacutec hại kheacutep kiacuten tất cả những

giaacute trị tinh thần khaacutec Cograven đối với

ETHịnh học vagrave Tuệ học thigrave lyacute tưởng cao

nhất của chuacuteng y cứ trecircn nền tảng

những giaacute trị được kế thừa từ Giới

40

học thagravenh quả đoacute mới coacute thể dễ dagraveng

coacute được

ETHức Phật ban hagravenh Ngũ giới cho

người Phật tử lagrave nhằm để hướng dẫn

cho chuacuteng ta một đời sống coacute yacute thức

Sự chấp trigrave của ngũ giới lagrave một động

cơ tiacutech cực cho con đường tu tập thiền

quaacuten Ngũ giới tuy vậy khocircng phải lagrave

những tiacuten điều cưỡng bức vocirc lối magrave

mọi sự ở đacircy đều phải xuất phaacutet từ

một tự nguyện Hơn thế nữa ta phải

hiểu thecircm rằng chuacuteng lagrave những hướng

dẫn hữu hiệu coacute thể giuacutep ta một nếp

sống hagravei hogravea đồng thời phaacutet triển vagrave

nacircng cao sự an lagravenh cũng như những

sức mạnh khaacutec của nội tacircm Coacute sống

trong tinh thần giới luật chuacuteng ta mới

coacute dịp thấy rằng chuacuteng lagrave những luật

41

sống tuyệt với coacute giaacute trị đối với mọi

nền văn hoacutea cugraveng tất cả thời đại

Ngoagravei yacute nghĩa lagrave cơ sở cho cocircng phu

thiền quaacuten giới luật cograven coacute thể giuacutep ta

lagravem thăng hoa đời sống nội tacircm đa

dạng của migravenh

Học giới đầu tiecircn trong ngũ giới lagrave

cấm saacutet Học giới nagravey đogravei hỏi chuacuteng ở

ta một tấm lograveng hiếu sinh để từ đoacute

dầu coacute phải chịu đựng một aacutec cảm hay

thagravenh kiến bất matilden nagraveo đoacute ta cũng

khocircng được quyền cướp đi sự sống

của bất kỳ sinh vật lớn nhỏ nagraveo ETHại

khaacutei chuacuteng ta phải luocircn biết tocircn trọng

sự sinh tồn của tất cả chuacuteng sinh dưới

mọi higravenh thức Noacutei theo giaacuteo lyacute Baacutet

Chaacutenh ETHạo thigrave lagravem vậy lagrave ta đatilde thực

hiện được một phần Chaacutenh nghiệp

42

Chuacuteng ta luocircn coacute nhiều lyacute do để tự cho

pheacutep migravenh saacutet sanh thậm chiacute kể cả

trường hợp để thể thao hoặc tiecircu

khiển Một khi biết tự tạo mối đồng

cảm giao tigravenh sacircu sắc với đời sống thigrave

tự nhiecircn chuacuteng ta sẽ khocircng cograven những

hứng thuacute trong việc giết choacutec nữa một

caacutech sinh hoạt chỉ xuất phaacutet từ aacutec yacute

Khocircng một sinh vật nagraveo lại muốn tigravem

đến caacutei chết cả necircn học giới đầu tiecircn

trong ngũ giới lagrave khuyecircn ta đừng bao

giờ saacutet sinh

Học giới thứ hai chiacutenh lagrave sự lương

thiện Khocircng lagravem điều trộm cướp tức

khocircng bằng một higravenh thức nagraveo đoacute lấy

đi một vật lớn nhỏ của người khaacutec

Khocircng trộm cướp cũng lagrave một thaacutei độ

sống vocirc hại đối với người khaacutec Chuacuteng

43

ta cần giải trừ lograveng tham vagrave sự ocircm giữ

quaacute đaacuteng Noacutei vậy cograven coacute nghĩa lagrave chỉ

necircn biết tự thiacutech nghi với một điều

kiện vật chất mang tiacutenh nhu cầu thật

sự magrave thocirci đồng thời necircn coacute một thaacutei

độ san sẻ với tha nhacircn quanh migravenh

Trong đời sống thường nhật chuacuteng ta

phải cần thiết nhiều thứ lắm cacircy cỏ

suacutec vật thậm chiacute đến cocircn trugraveng Vagrave

toagraven bộ thế giới nagravey luocircn tự tồn tại với

những vận động bugrave trừ như lagrave một giải

phaacutep sinh tồn

ETHại để thế giới như một con tagraveu với

nhiều sinh vật sống cograven trecircn đoacute Từ

con ong caacutei kiến chuacute giun đất đều

luocircn coacute ảnh hưởng vagrave giaacute trị quan

trọng sự sống của mỗi người Sự sinh

tồn của chuacuteng ta noacutei cho cugraveng chỉ lagrave

44

một higravenh thức tồn tại vay mượn vagrave

nhờ cậy Nếu chuacuteng ta học được caacutech

tracircn quyacute gắn boacute với thế giới tự khắc

ta sẽ coacute được một đời sống hạnh phuacutec

ETHacircy cũng chiacutenh lagrave vấn đề sinh thaacutei của

địa cầu ETHồng thời caacutei gọi lagrave động cơ

xacircy dựng hogravea bigravenh thế giới cograven lagrave

những sinh hoạt coacute yacute nghĩa chăm soacutec

hagravei hogravea đối với vấn đề mocirci sinh bằng

tinh thần thiền định khocircng bỏ mặt noacute

magrave vẫn quan tacircm giao lưu với những

caacutei khaacutec

Từ sinh phong tuyệt vời nagravey cuộc đời

chuacuteng ta sẽ thoải maacutei vagrave hữu dụng

hơn Sự phaacutet triển tacircm hồn hagraveo sảng

nhacircn hậu cũng lagrave một phần quan trọng

của đời sống nội tacircm Như vậy chuacuteng

ta necircn cugraveng luacutec chấp trigrave caacutec học giới

45

tu tập thiền định vagrave nuocirci dưỡng một

tacircm hồn rộng ratildei để nhờ đoacute traacutei tim ta

ngagravey một rộng mở thecircm hugraveng hậu magrave

cũng nhẹ nhagraveng thecircm vagrave niềm an lạc

trong cuộc tu cũng theo đoacute magrave được

nhacircn lecircn ETHức Phật đatilde nhấn mạnh tầm

quan trọng của bagraven tay bố thiacute hagraveo

phoacuteng qua một lời dạy hết sức sacircu sắc

vagrave thuacute vị Nếu caacutec ngươi biết rằng ta

đatilde thấu suốt giaacute trị của hagravenh động bố

thiacute như thế nagraveo thigrave chắc chắn caacutec

ngươi sẽ khocircng vất bỏ vocirc iacutech một hạt

cơm nagraveo cả

Theo kinh điển truyền thống coacute đến

ba trường hợp bố thiacute Chuacuteng ta phải coacute

can đảm đoacuten nhận bất cứ cơ hội bố thiacute

nagraveo đoacute gặp dịp lagrave thực hiện ngay Bởi

đocirci khi thậm chiacute thường xuyecircn chuacuteng

46

ta vẫn coacute thoacutei quen do dự iacutet nhiều

trước khi đem cho thứ gigrave đoacute đến người

khaacutec Nhưng dugrave sao bố thiacute với tacircm thaacutei

nagraveo cũng lagrave tốt cả bởi đoacute lagrave lối sống

san sẻ vagrave vị tha Vừa rồi lagrave một trường

hợp bố thiacute bố thiacute trong phacircn vacircn do

dự

Trường hợp bố thiacute thứ hai lối bố thiacute

mang tinh thần begrave bạn ETHoacute lagrave một thaacutei

độ sẳn sagraveng dagravenh ra một thời gian một

cocircng sức hay một vật chất nagraveo đoacute cho

người khaacutec như một moacuten quagrave tương

giao Lối bố thiacute nagravey cũng lagrave một thaacutei

độ sống thuacute vị Bởi thực ra chuacuteng ta

đacircu phải cần đến quaacute nhiều những sở

hữu magrave migravenh vẫn ngỡ lagrave sẽ mang lại

hạnh phuacutec Vigrave chiacutenh nhacircn caacutech vagrave thaacutei

độ tương giao đối với cuộc đời mới lagrave

47

caacutei quy định những buồn vui của

chuacuteng vagrave hatildey luocircn nhớ rằng hạnh phuacutec

hay niềm vui nội tại chỉ đi ra từ một

tấm lograveng

Trường hợp bố thiacute thứ ba lagrave higravenh thức

bố thiacute bằng một sự tracircn trọng trao

tặng cho người những gigrave magrave migravenh

cũng tracircn quyacute kể cả một thời giờ hay

một cocircng sức nagraveo đoacute khoacute dagravenh ra Coacute

lẽ ai cũng thấy rằng trường hợp bố thiacute

nagravey lagrave cả một điều khoacute khăn nhưng vocirc

cugraveng quyacute giaacute magrave migravenh phải cố gắng

thực hiện

ETHể việc bố thiacute hay những nghĩa cử hagraveo

sảng nagraveo đoacute của chuacuteng ta coacute được caacutei

giaacute trị tiacutech cực cho nội tacircm thigrave mỗi

người necircn hiểu rằng thaacutei độ hy sinh đoacute

48

của migravenh hoagraven toagraven khocircng coacute yacute nghĩa

tocirc điểm vun bồi một sự hatildenh diện cho

caacutei Tocirci nagraveo cả noacute phải coacute được lyacute

tưởng lagrave nhacircn caacutech vagrave sức mạnh nội

tacircm cũng như một nguồn tịnh lạc thật

sự ETHiều cần noacutei thecircm ở đacircy lagrave dĩ

nhiecircn chuacuteng ta khocircng nhất thiết phải

tuocircn hết tất cả cho lograveng hagraveo sảng ta

cograven coacute đời sống riecircng tư necircn tất nhiecircn

cũng phải biết nghĩ tới migravenh ETHừng

quecircn rằng trong mọi trường hợp một

sự thaacutei quaacute hay bất cập đều khocircng necircn

coacute Lời cuối cugraveng lagrave chuacuteng ta vẫn phải

đặc biệt quan tacircm đến một tacircm hồn

khoaacuteng đạt phơi mở bởi chiacutenh noacute vẫn

dạy chuacuteng ta bagravei học về tigravenh thương

Học giới thứ ba lagrave traacutenh những higravenh

thức quan hệ tigravenh dục bất hợp

49

phaacutep một hagravenh động coacute thể phương

hại đến người khaacutec Học giới nagravey đề

nghị ở chuacuteng ta một nếp sinh hoạt sinh

lyacute khả dĩ thiacutech đaacuteng vagrave nghiecircm tuacutec

Chuacuteng ta phải nhận rằng nhu cầu vagrave

hấp lực tigravenh dục đối với phần đocircng

đều luocircn matildenh liệt ETHặc biệt trong thời

đại gần như tự do tigravenh dục của hocircm

nay chuacuteng ta cagraveng phải luocircn thận

trọng vagrave biết tự chế Chỉ cần một nếp

sinh hoạt tigravenh dục bừa batildei thigrave ta rất dễ

dagraveng gacircy ra biết bao phiền phức cho

migravenh vagrave người khaacutec chẳng hạn đối

với trường hợp ngoại tigravenh Một đời

sống bigravenh yecircn vagrave hạnh phuacutec lại bị

đaacutenh đổi bằng chuacutet khoaacutei cảm phugrave du

magrave cũng nguy hiểm đoacute xem ra quaacute rẻ

vagrave thật đaacuteng tiếc

50

ETHiểm tinh thần của học giới nagravey lagrave sự

phản tỉnh tự thacircn về những động lực

tacircm lyacute đagraveng sau caacutec sinh hoạt của

migravenh Con đường đoacute sẽ cho pheacutep ta

thấy được ảnh hưởng liecircn đới của dục

tiacutenh với nội tacircm bản thacircn cũng như cả

những giaacute trị tiacutech cực của noacute trong đời

sống thường nhật Chẳng hạn noacute coacute

vai trograve vagrave yacute nghĩa gigrave trong tigravenh yecircu

cugraveng những tigravenh cảm khaacutec ETHại khaacutei ta

sẽ coacute được một bagravei học thuacute vị bổ iacutech

về vấn đề quan hệ tiacutenh giao tigravenh yecircu

đocirci lứa vagrave thaacutei độ sống cũng như caacutec

hiểu về chuacuteng Trong khi hầu hết

chuacuteng ta thường coacute những phuacutet giacircy

điecircn dại trong tigravenh dục xem đoacute lagrave một

caacutech thưởng thức caacutei đẹp hoặc để thỏa

matilden thuacute tiacutenh của migravenh bằng một yacute

51

thức chiếm hữu Tự chế được hấp lực

của tigravenh dục bản thacircn cũng lagrave một

phần quan trọng trong đời sống tu tập

Học giới thứ tư trong ngũ giới lagrave

traacutenh khocircng noacutei dối một chi phần

của Chaacutenh ngữ trong giaacuteo lyacute Baacutet

Chaacutenh ETHạo Chuacuteng ta đừng bao giờ

noacutei dối thay vagraveo đoacute lagrave những lời chacircn

thật vagrave hữ iacutech những cacircu noacutei chỉ xuất

phaacutet từ triacute tuệ vagrave tinh thần traacutech

nhiệm Phaacutep mocircn Chaacutenh ngữ đatilde đặt ra

cho chuacuteng ta một vấn đề quan trọng lagrave

đogravei hỏi chuacuteng ta tự biết vận dụng ngữ

ngocircn của migravenh một caacutech tốt đẹp bằng

sự tỉnh thức trước khi phaacutet biểu

Chuacuteng ta đatilde mất quaacute nhiều thời gian

trong cuộc đời ngắn ngủi của migravenh

cho những cuộc phiếm luận vocirc iacutech magrave

52

thường thigrave ta iacutet khi chịu tỉnh taacuteo bigravenh

tỉnh để biết migravenh đang noacutei gigrave Chuacuteng

ta coacute thể tu tập trong từng cacircu noacutei

từng giacircy phuacutet phaacutet biểu bằng caacutech yacute

thức rotilde ragraveng về những gigrave đang xảy ra

từ natildeo trạng đến những cảm xuacutec tacircm

lyacute Rồi khi im lặng ta cũng vẫn tiếp

tục giữ chaacutenh niệm để nghe người

khaacutec noacutei Chuacuteng ta coacute thể tự tạo những

quy tắc ngocircn ngữ cho migravenh với những

tiecircu chuẩn chacircn thật vagrave hữu iacutech Coacute tu

tập thiền định ta mới coacute thể khaacutem phaacute

nhiều điều kỳ thuacute về ngữ ngocircn

Người ta kể lại rằng tại địa phương

kia coacute một danh y nỗi tiếng về khả

năng trị bệnh cho trẻ con vagrave điều đặc

biệt lagrave thay vigrave sử dụng caacutec thứ thuốc

men ocircng chỉ luocircn trị liệu bằng vagravei cacircu

53

nguyện ngắn Lần đoacute trong số những

người đến xem ocircng chữa bệnh coacute một

gatilde thanh niecircn ngỗ ngaacuteo tỏ vẻ nghi ngờ

khả năng của vị danh y bằng vagravei cacircu

noacutei vocirc lễ Vị danh y quay nhigraven anh ta

rồi buocircng gọn một cacircu

- Mi chỉ lagrave một thằng ngu biết gigrave magrave

noacutei

Gatilde thanh niecircn dĩ nhiecircn nổi noacuteng vagrave

sắp sửa coacute phản ứng với vị danh y

nhưng cũng ngay luacutec ấy vị danh y

điềm đạm mĩm cười với anh ta

- Nếu coacute một cacircu noacutei đủ khiến người

ta bị bất ổn về tacircm sinh lyacute thigrave tại sao

lại khocircng coacute được một cacircu noacutei nagraveo đoacute

coacute thể giuacutep người ta ổn định tacircm sinh

lyacute chứ

54

Mỗi cacircu noacutei của chuacuteng ta luocircn coacute một

giaacute trị nhất định nagraveo đoacute tiecircu cực hay

tiacutech cực Một lời noacutei coacute thể đủ sức gacircy

ra những đổ vở magrave cũng coacute thể hagraven

gắn những chia rẻ rạn nứt Do đoacute

chuacuteng ta phải luocircn thận trọng vagrave biết

chacircn thagravenh mỗi khi phaacutet ngocircn Chuacuteng

ta luocircn được tiacuten nhiệm khi chỉ noacutei thật

ETHiều đogravei hỏi lagrave một cocircng phu tự tỉnh

thường trực vagrave nhờ vậy nội tacircm của

chuacuteng ta cũng ngagravey một yecircn tỉnh rộng

mở vagrave an hoagrave hơn

Học giới cuối cugraveng trong ngũ giới lagrave

kiecircng hẳn tất cả caacutec thức uống coacute

taacutec dụng gacircy say Sở dĩ phải như vậy

vigrave những thức uống đoacute chỉ coacute taacutec dụng

hủy hại tacircm sinh lyacute của chuacuteng ta đồng

thời lagravem tiecircu taacuten mọi khả năng tỉnh

55

thức saacuteng suốt của tacircm hồn Noacutei một

caacutech nocircm na chuacuteng ta trong từng

phuacutet giacircy chỉ sống bằng một caacutei tacircm

(luocircn biến đổi) necircn ta phải biết tracircn

trọng bảo trigrave noacute Trecircn thế giới hocircm

nay coacute đến hagraveng trăm triệu người

nghiện rượu vagrave một lượng người đaacuteng

kể khaacutec lại liecircn tục lạm dụng caacutec loại

thuốc kiacutech thiacutech dưới nhiều higravenh thức

vagrave mục điacutech Chiacutenh những cơn nghiện

tai hại đoacute đatilde cugraveng luacutec đem lại biết bao

phiền phức cho người khaacutec Ở đacircy ta

phải nhận rằng một đời sống tinh thần

coacute tự chủ quả lagrave khocircng dễ dagraveng tiacute nagraveo

Bởi để thực hiện được một đời sống

nội tacircm như vậy ta phải liecircn tục đối

đầu với biết bao giằng xeacute vật vatilde Sự

56

nghiện ngập từ đoacute dĩ nhiecircn khocircng thể

chấp nhận được

ETHể coacute thể hội nhập một caacutech hữu iacutech

vagrave tiacutech cực với xatilde hội đồng thời thiết

lập một nền tảng cho đời sống tacircm

linh chiacutenh migravenh vấn đề đogravei hỏi ở

chuacuteng ta một sự tỉnh thức vagrave tinh thần

traacutech nhiệm đối với từng quan hệ

trong thế giới chung quanh cũng như

mỗi mỗi sinh hoạt hagravenh động của

riecircng bản thacircn Sinh phong đoacute chắc

chắn lagrave một giaacute trị nhacircn caacutech mang yacute

nghĩa tương giao tuyệt với với cuộc

đời magrave cũng lagrave nhacircn tố cho một nội

tacircm coacute bản lĩnh Một căn bản đạo hạnh

luocircn mang lại cho chuacuteng ta tất cả an

lagravenh vagrave tự do becircn cạnh đoacute cograven lagrave một

điều kiện tiecircn quyết cần thiết cho

57

thiền quaacuten Với chừng đoacute cocircng phu

coi như ta đatilde coacute được một đời sống

đầy yacute thức để khocircng latildeng phiacute caacutei kiếp

người vốn khoacute được cũng như khocircng

tự đnh mất cơ hội vun bồi lograveng từ bi

cugraveng triacute tuệ như thật về cuộc đời

những giaacute trị cao vời chỉ coacute ở những

người thật sự diễm phuacutec

ETHịnh học

Tiếp theo sau Giới học điều kiện tiecircn

quyết cho nếp sống tỉnh thức ta cograven

phải dấn bước vagraveo hagravenh trigravenh thứ hai

tức ETHịnh học cocircng đoạn kiecircn định vagrave

tập trung nội tacircm Một khi chuacuteng ta tự

giagraven xếp được một higravenh thức sống khatilde

dĩ hữu iacutech cho đời vagrave chắt lọc được

những giaacute trị đức hạnh cho chiacutenh migravenh

58

thigrave cũng coacute nghĩa lagrave khi đoacute ta đatilde tự

thiết lập được một trật tự nội tại yecircn

bigravenh vagrave trong saacuteng ETHoacute chiacutenh lagrave một

bước khởi hagravenh nhiều hứa hẹn cho

cuộc tu thiền định sắp tới tức những

cocircng phu đagraveo luyện nội tacircm ở đacircy ta

đồng hoacutea thacircn tacircm thagravenh một (lagrave chỉ

đơn giản xem toagraven bộ những sinh hoacutea

của chuacuteng trong từng thoaacuteng chốc lagrave

đối tượng để tri nhận nhigraven ngắm một

caacutech khaacutech quan magrave thocirci) đồng thời

chuacute hướng từng caacutei nhigraven ngắm vagraveo

mỗi cảm nghiệm của migravenh vagraveo thực

tại trước mắt từng phuacutet vagrave từng phuacutet

Khả năng tập trung vagrave kiecircn định nội

tacircm luocircn lagrave nền tảng cho tất cả phaacutep

mocircn thiền định vagrave thacircm chiacute khả năng

đoacute cũng lagrave tuyệt đối cần thiết cho biết

59

bao lĩnh vực khaacutec trong đời sống

nghệ thuật thể thao một phuacutet lập trigravenh

vi tiacutenh hay cả những phuacutet giacircy trầm tư

đơn độc

Trong phaacutep mocircn thiền (của caacutec trường

phaacutei noacutei chung) sự phaacutet triển năng lực

tập trung tinh thần luocircn coacute nhiều

phương phaacutep thocircng qua caacutec đề mục

chuacute niệm khaacutec nhau từ hơi thở ra vagraveo

đến một cacircu kinh đatilde được chọn sẵn

hoặc một khaacutei niệm nagraveo đoacute như lograveng

từ bi

Ở caacutec chương sau chuacuteng ta sẽ bagraven

nhiều về phương thức tập trung tư

tưởng bởi từ bacircy giờ thigrave đoacute chiacutenh lagrave

vấn đề quan trọng nhất Caacutei căn bản

tối trọng của thiền định chỉ đơn giản lagrave

60

quaacute trigravenh gom hết sự chuacute yacute vagraveo đề mục

tri nhận nagraveo đoacute chẳng hạn như hơi thở

rồi liecircn tục duy trigrave cocircng phu đoacute

Những phuacutet giacircy như vậy đogravei hỏi

chuacuteng ta phải tạm thời chấm dứt tất cả

vọng niệm về mọi sự tốt xấu vui

buồn đatilde vagrave sẽ xảy ra Chuacuteng ta luacutec nagravey

chỉ coacute một yacute thức duy nhất về những

gigrave đang xảy ra magrave thocirci với một sự tỉnh

thức thật tốt

Becircn ngoagravei một sograveng bạc ở Las Vegas

(Hoa Kỳ) coacute điacutenh một cacircu mời chagraveo

hoacutem hỉnh magrave cũng hết sức yacute vị Bạn

hatildey để mỗi phuacutet lagrave một vaacuten thắng Lyacute

tưởng của thiền định cũng giống hệt y

cacircu noacutei đoacute muốn thẩm thấu bản chất

đời sống ta phải từng giacircy phuacutet đối

diện với thực tại một caacutech tỉnh thức vagrave

61

tỉnh thức liecircn tục Sự phaacutet triển thiền

định chẳng khaacutec gigrave việc lau rửa một

thấu kiacutenh hiển vi Nếu với một thấu

kiacutenh tồi ta khoacute magrave nhigraven thấy được caacutei

gigrave chẳng hạn caacutec tế bagraveo cugraveng những

vận động của chuacuteng ETHể coacute được caacutei

nhigraven thấu thị về thacircn tacircm migravenh ta phải

biết huy động vagrave tập trung cugraveng luacutec

nhiều giaacute trị tinh thần khaacutec bằng một

nội tacircm kiecircn định vagrave tỉnh lặng cugraveng

một caacutech nhigraven soi rọi ETHacircy cũng chiacutenh

lagrave những gigrave magrave đức Phật đatilde thực hiện

ngồi yecircn lại tập trung tư tưởng vagrave

ngắm nhigraven hiện tại Thậm chiacute đến như

caacutec vị đạo sư Du Giagrave (Yogi) hạng

người luocircn sống với lyacute tưởng duy tacircm

cực đoan cũng phải cần tới rất nhiều

những khả năng nội tại ở chiacutenh migravenh

62

Tuệ học

Nhacircn tố đồng thời cũng lagrave điacutech điểm

cho định học chiacutenh lagrave Tuệ học tức triacute

tuệ thấu thị bản chất tất cả thực tại

hiện hữu đồng thời cũng lagrave cửa vagraveo

cảnh giới giải thoaacutet Trong cuộc sống

thường nhật chuacuteng ta vẫn coacute thoacutei quen

nhắm mắt lại thay vigrave mở rộng để chuacute

mục nhigraven ngắm bao điều cần thiết vagrave

kỳ diệu Ta cứ luocircn coacute quaacute nhiều bận

rộn để coacute thể tận dụng một caacutech hữu

iacutech caacutei khả năng thị giaacutec magrave ở đacircy aacutem

chỉ cho một triacute tuệ Coacute thể ta đatilde latildeng

quecircn hoặc chưa học được caacutech phaacutet

huy khả năng đoacute của migravenh thocirci Một

sự khaacutem phaacute cẩn trọng vagrave nghiecircm tuacutec

về tacircm sinh lyacute bản thacircn noacutei nocircm na lagrave

sự nhigraven ngắm chuacuteng một caacutech kỹ

63

lưỡng chắc chắn sẽ mang lại cho ta

một sự hiểu biết vagrave triacute tuệ hugraveng hậu

Triacute tuệ luocircn thagravenh tựu một sự phaacutet

hiện caacutei thực tướng của caacutec cảm

nghiệm về thực tại Ta hatildey tranh thủ

để coacute thể sống trọn vẹn từng phuacutet giacircy

hiện tại thay vigrave buocircng trocirci thả nổi nội

tacircm cho những mộng mơ vớ vẫn

những toan tiacutenh hồi ức noacutei chung lagrave

những vọng niệm chủ quan phacircn biệt

Coacute một sự khaacutec biệt rất rotilde ragraveng giữa

hai caacutech uống một caacutech tragrave nhấm

nhaacutep để thưởng thức coacute một caacutei thuacute vị

hay lagrave cứ đưa taacutech tragrave lecircn mocirci uống

cạn noacute magrave đầu oacutec lại nghĩ đến trăm

chuyện khaacutec Trường hợp đoacute cũng

chiacutenh lagrave caacutech sống magrave mỗi người

64

chuacuteng ta coacute thể tự yacute chọn lựa bước đi

dưới một hagraveng cacircy racircm maacutet vagrave cảm

nghiệm tinh tế caacutei thực tại đoacute hoặc

chacircn vẫn bước đi ở vườn cacircy nagravey magrave

bửa ăn tối hoặc cảnh quan của giải triacute

Disneyland vẫn loanh quanh trong

đầu nhiều vagrave thật nhiều những ảo

tưởng vọng niệm luocircn chực hờ locirci keacuteo

ta ra khỏi caacutei thực tại magrave migravenh lẽ ra

phải luocircn tỉnh thức để nhigraven ngắm

Chỉ duy nhất một thaacutei độ sống hết

migravenh với hiện tại ta mới coacute thể tự giải

đaacutep được vấn đề cơ bản nhất của đời

sống nội tacircm chỉ coacute phuacutet giacircy tự tại

vagrave vượt thoaacutet thời gian tiacutenh mới coacute thể

mang lại cho ta một tri nhận sacircu sắc về

thực tại vagrave chiacutenh triacute tuệ nagravey mới coacute thể

giuacutep ta tự do

65

Tra vấn vagrave nhigraven ngắm

Triacute tuệ luocircn giuacutep ta caacutei nhigraven thấu thị

về thực tại trong từng phuacutet giacircy caacutei

nhigraven thấy chiacutenh xaacutec về mỗi giai đoạn

xuất hiện rồi qua đi của từng cảm

nghiệm cũng như cả thaacutei độ của ta đối

với chuacuteng Từng cảm nghiệm phải

được nắm bắt ngay khi noacute vừa hiện

diện bằng sự tra vấn nghiecircm cẩn tế

nhị của ta về những vận động tacircm sinh

lyacute đồng thời với cả một tra vấn mang

tiacutenh phơi mở đối với mối tương quan

giữa tacircm sinh lyacute của migravenh với toagraven bộ

thế giới xung quanh ETHể phaacutet triển triacute

tuệ nội quaacuten cocircng phu tra vấn vagrave nhigraven

ngắm nagravey phải được đặt ở vị triacute hagraveng

đầu Chuacuteng ta coacute thể giữ lại vagrave giagraven

xếp một tacircm trạng nhưng phải luocircn

66

quan saacutet kiểm tra nhigraven ngắm chuacuteng

vận động

Khi gia cocircng thiền định ta coacute dịp học

hỏi thật nhiều về caacutei gọi lagrave lograveng ham

muốn (tham aacutei hay thị dục) của migravenh

thấy được ngọn ngagravenh xuất phaacutet của

chuacuteng ảnh hưởng của chuacuteng đối với

đời sống cảnh giaacutec của chuacuteng ta vagrave

luocircn cả sức taacutec động của chuacuteng trong

đời sống thường nhật Cuộc nhigraven

ngắm nagravey sinh động thuacute vị lắm nhưng

dĩ nhiecircn chuacuteng ta phải ngắm nhigraven bằng

một thaacutei độ bigravenh đạm điềm tĩnh Từ

đoacute một bagravei học mới lại xảy đến cho

ta đoacute lagrave những cơ hội thấm thiacutea được

quy luật taacutec động vagrave phản ứng trong

từng chuỗi hiện hữu ETHoacute chiacutenh lagrave quy

luật Nhacircn quả hay Nghiệp lyacute ETHồng

67

thời một quy luật tuyệt vời khaacutec hiển

hiện cho ta nhigraven ngắm quy luật Vocirc

thường Từ đoacute ta mới coacute cơ hội thấm

thiacutea yacute nghĩa của mọi hoạt động bản

thacircn vagrave thấy được những aacutep lực cugraveng

những ocircm ấp baacutem viacuteu của migravenh về

tacircm sinh lyacute phugrave phiếm ra sao Chuacuteng

ta luacutec nagravey coi như đatilde mở ra những gigrave

magrave bấy lacircu nay vẫn bị kheacutep kiacuten

Theo thời gian chuacuteng ta sẽ lần lượt

từng bước đi qua những cấp độ triacute tuệ

nội quaacuten sacircu sắc hơn bằng những

cuộc khaacutem phaacute lặng lẽ của migravenh

Chuacuteng ta rồi sẽ chỉ thấy migravenh rồi lagrave

một caacutei boacuteng vagrave tỉnh thức đối diện với

những acircu lo khổ luyện cugraveng tất cả

những gigrave vẫn đegrave nặng migravenh trong cuộc

sống Những cocircng phu nội quaacuten về caacutec

68

higravenh thaacutei tacircm lyacute cũng giuacutep ta nhận

diện được những gigrave đatilde tạo necircn nhacircn

caacutech của chiacutenh migravenh vagrave cũng với khả

năng tra vấn tỉnh thức đoacute nhưng đối

tượng lagrave thế giới quanh ta ta sẽ khaacutem

phaacute ra những ảo tưởng phacircn biệt vẫn

chi phối migravenh lacircu nay đồng thời cũng

thấy được mối tương quan hữu cơ

thực sự giữa hai thế giới nội tại vagrave

ngoại tại

ETHằng sau những thagravenh quả nagravey triacute tuệ

tra vấn cograven đưa ta đến một vấn đề tacircm

linh tối trọng khaacutec đoacute chiacutenh lagrave bản

chất caacutei gọi lagrave Tocirci ETHatilde thấy rotilde mọi caacutei

luocircn đổi thay thigrave sao ta lại khocircng chịu

xem migravenh chỉ lagrave một tổng hợp hay một

chuỗi dagravei của những đơn tử luocircn sinh

hoacutea thay đổi Chuacuteng ta coacute thể thấu thị

69

tất cả những ảo tưởng tacircm vật lyacute nagraveo

vẫn lagravem chất keo kết tụ caacutei gọi lagrave Tocirci

đồng thời đặt vấn đề đối với caacutei tổng

thể cấu truacutec nagravey ETHể rồi rất coacute thể rằng

trong một trigravenh độ tĩnh lặng sacircu sắc

nhất định nagraveo đoacute ta coacute thể vượt khỏi

cotildei giới tugrave đọng chật hẹp của ngatilde

chấp để đạt tới một cảnh giới yecircn lặng

vagrave vocirc cugraveng vocirc tận về cả khocircng gian

lẫn thời gian

Hatildey nhớ rằng triacute tuệ trong thiền định

tuyệt nhiecircn khocircng hề lagrave một kinh

nghiệm hay một chuỗi dagravei của những

yacute tưởng kiến thức vocirc cơ đặc biệt để ta

coacute thể sưu tập tiacutech lũy - magrave ngược lại

triacute tuệ ở đacircy lagrave một cuộc thaacutem hiểm

nội tại với những bước đi thăng bằng

vagrave tỉnh thức trong từng giacircy phuacutet

70

Chiacutenh triacute tuệ đoacute mới coacute thể mang lại

cho ta một tacircm hồn phơi mở thật sự

như một thế giới tuyệt đối tự do

Thiền quaacuten lagrave một con đường khaacutem

phaacute Thaacutei độ đặc trưng cần coacute của

phaacutep mocircn nagravey lagrave trực chỉ đột phaacute

khocircng cần đến một caacutei gigrave trung gian

ETHiều nagravey coacute vẻ đơn giản nhưng dĩ

nhiecircn khocircng phải dễ dagraveng Vagrave dugrave coacute

đến bao nhiecircu hướng dẫn sai khaacutec

nhau về higravenh thức nhưng caacutei lyacute tưởng

thật sự phải coacute lagrave một sinh phong hagravei

hogravea cho đời sống thường nhật vagrave một

khả năng ghi nhận cũng như tập trung

đối với thacircn tacircm qua từng vận động

của chuacuteng để từ đoacute ta tự migravenh thấu

suốt được caacutec quy luật sinh diễn của

vạn phaacutep bằng chiacutenh sự khaacutem phaacute

71

trung thực cẩn trọng vagrave trực tiếp của

bản thacircn Với những hiểu biết vagrave nhận

thức đoacute về phaacutep mocircn Thiền Quaacuten coacute

lẽ ta đatilde thấy rotilde rằng chuacuteng ta chỉ cograven

lại mỗi một việc duy nhất cần phải

thực hiện magrave thocirci ETHoacute lagrave sự tỉnh thức

JK

Hướng dẫn thực tập cụ thể

Như đatilde giới thiệu ở phần đầu bagravei viết

nagravey lagrave ở đacircy vấn đề cần bagraven chiacutenh lagrave

bagravei học ruacutet ra từ Ngũ Giới ETHại khaacutei ta

hatildey hiểu rằng sự chấp trigrave caacutec học giới

cơ bản nagravey lagrave một con đường cần thiết

để hagravem dưỡng vagrave trợ lực cho nếp sống

thiền định Ta hatildey cố gắng giữ trograven

năm học giới trong một tuần lễ thocirci

72

cũng được Rồi sau đoacute ta lại bỏ ra một

tuần để kiểm tra hậu quả vagrave nếu cần coacute

thể chọn lựa một học giới thiacutech hợp

Sau đacircy lagrave một vagravei chi tiết hướng dẫn

cho từng học giới

1 Học giới traacutenh saacutet sanh Dagravenh ra

một tuần chuyecircn tacircm để cố gắng

khocircng noacutei suy nghĩ hoặc một hagravenh

động cụ thể nagraveo coacute phương hại đến

tiacutenh mạng của caacutec sinh vật ETHiều đoacute coacute

nghĩa lagrave ta biết quan tacircm đến mọi sự

sống trong thế giới quanh migravenh (từ

con người cho đến suacutec vật thậm chiacute

caacutec loagravei thảo mộc) magrave migravenh từ lacircu vẫn

latildeng quecircn vagrave đồng thời lagravem trưởng

dưỡng caacutei tigravenh thương đối với vạn

loagravei

73

2 Học giới traacutenh trộm cướp (thaacutei độ

thiểu dục cẩn trọng đối với tất cả vật

chất tagravei sản) Dagravenh trọn một tuần lễ

nuocirci dưỡng từng tư tưởng hagraveo sảng vị

tha nagraveo magrave ta coacute được

3 Học giới traacutenh tagrave dacircm (đề nghị

một nếp sống sinh lyacute hợp phaacutep) Suốt

một tuần lễ từng phuacutet nhigraven ngắm

những dục cảm xaacutec thịt nagraveo đoacute vừa

thoaacuteng qua tacircm hồn migravenh bằng một

sự yacute thức tinh tế Cứ mỗi giacircy phuacutet

như vậy ta hatildey kịp thời ghi nhận

những tacircm thaacutei nagraveo thật sự coacute mối

tương quan với chuacuteng chẳng hạn như

một tigravenh cảm đocirci lứa hay một bức xuacutec

tacircm lyacute nagraveo đoacute như một tacircm trạng cocirc

đơn hoặc một khaacutet khao thuacute tiacutenh

74

4 Học giới traacutenh noacutei dối Trong suốt

một tuần tốt nhất traacutenh mọi phiếm

luận hoặc noacutei rotilde hơn lagrave đừng để migravenh

phải hao hơi tốn sức nhắc tới người

thứ ba tức khocircng phải kẻ đối diện

5 Học giới kiecircng khem tất cả caacutec

thức uống coacute taacutec dụng gacircy say Raacuteng

cố gắng chịu đựng trong một tuần hay

một thaacuteng khocircng nhigraven tới một moacuten

kiacutech thiacutech nagraveo từ caacutec thứ rượu nhẹ

cho đến thuốc laacute hoặc cả cagrave phecirc nếu

bạn troacutet nghiện Trong từng ngagravey ta

phải can đảm nhigraven thẳng vagraveo caacutec nhu

cầu đoacute của migravenh đối diện với với

những vật vatilde khi phải thiếu chuacuteng để

rồi hoagraven toagraven tỉnh thức tri nhận tất cả

từng vận động tacircm lyacute của migravenh trong

mỗi mỗi phuacutet giacircy tự khaacuteng nagravey

75

----o0o---



----o0o---



Chương 2

Tại sao phải Thiền ETHịnh

Từ những người sơ cơ cho đến cả

những thiền sinh thacircm niecircn vẫn

thường coacute một cacircu hỏi cho chiacutenh migravenh

76

về lyacute tưởng của đời sống thiền định

hay noacutei rotilde hơn lagrave hầu hết vẫn chưa coacute

một chọn lựa thật sự nghiecircm tuacutec cho

nếp sống của migravenh ETHể trả lời cho cacircu

hỏi đồng thời cũng lagrave niềm trăn trở

nagravey vấn đề ở đacircy đogravei hỏi ở chuacuteng ta

một hiểu biết về giaacute trị thật sự vagrave mục

điacutech của thiền định

Phaacutep mocircn thiền định phải được thực

hiện với lyacute tưởng lagrave phơi mở những gigrave

vẫn bị kheacutep kiacuten lagravem trung hogravea tất cả

những xung động vagrave khaacutem phaacute những

gigrave từ lacircu bị chocircn vugravei ETHoacute chiacutenh lagrave lyacute do

của nếp sống thiền định Chuacuteng ta tu

tập thiền định để phơi mở lagravem trung

hogravea (tự giữ thăng bằng) vagrave khaacutem phaacute

mọi sự

77

Mở ra những gigrave bị kheacutep kiacuten

Trước hết caacutei gigrave ở chuacuteng ta vẫn bị

kheacutep kiacuten ETHoacute chiacutenh lagrave caacutei bản chất

thật sự của thế giới tacircm vật lyacute trong

mỗi người trước caacutei nhigraven của triacute tuệ

thiền định Chuacuteng ta đatilde tiecircu pha quaacute

nhiều thời giờ cho những vọng niệm

vớ vẫn thay vigrave cẩn trọng ngắm nhigraven

từng vận động của caacutec cảm thức noacutei

rotilde hơn lagrave của saacuteu giaacutec quan tacircm sinh

lyacute Chiacutenh vigrave nội tacircm chuacuteng ta luocircn bị

phoacuteng taacuten necircn xem như caacutenh cửa nội

quaacuten bị đoacuteng kiacuten Nhưng bằng vagraveo sự

tỉnh thức vagrave chuyecircn nhất của nội tacircm

xuyecircn qua trợ lực của thiền định

chuacuteng ta sẽ coacute thể tận dụng mọi thời

gian một caacutech hiệu quả cho những

78

cảm nghiệm quyacute giaacute về cảnh giới nội

tại của migravenh

Ngay bacircy giờ thigrave chuacuteng ta bắt đầu với

tấm thacircn sinh lyacute nagravey đatilde Bằng một

caacutech nhigraven tỉnh thức soi rọi ta hẳn sẽ

thấy được rằng mọi vận động sinh lyacute

của higravenh hagravei nagravey chẳng hạn caacutec nhịp

huyết aacutep cugraveng những giao động thần

kinh khocircng hề diễn hoạt thong thả tự

do thoải maacutei nhẹ nhagraveng tiacute nagraveo Chuacuteng

luocircn đi qua với rất nhiều kiacutech xuacutec aacutep

lực Noacutei gọn lagrave những khốn bức

thường trực Coacute vocirc số những cơn đau

đớn lớn nhỏ dưới nhiều trạng thaacutei magrave

ta coacute thể cảm nhận vagrave học caacutech xử lyacute

chuacuteng như lagrave đối với những cơn đau

cụ thể goacutep phần quan trọng cho triacute tuệ

thiền định ETHoacute chiacutenh lagrave một trong

79

những caacutenh cửa đầu tiecircn magrave chuacuteng ta

cần phải mở ra

Về những cảm giaacutec magrave chuacuteng ta vẫn

gọi lagrave những đau nhức hay những cơn

khoacute chịu của sinh lyacute ở đacircy ta coacute thể

tạm thời kể chung vagraveo hai dạng thức

những đau đớn cụ thể dễ thấy lagrave coacute

phương hại nguy hiểm cho cơ thể

chẳng hạn như một vết bỏng lửa

Nhưng đoacute lagrave thứ khổ cảm quaacute rotilde rệt

bởi chuacuteng luocircn đi sau một sự cố mang

yacute nghĩa tiacuten hiệu magrave ta coacute thể tạm lấy

viacute dụ lagrave một tagraven lửa rồi sau đoacute lagrave vết

phỏng như đatilde noacutei ở trecircn Sự tri nhận

về những đau đớn đoacute dugrave gigrave cũng đem

lại cho ta đocirci chuacutet kinh nghiệm nội

quaacuten Nhưng caacutei đau đớn sacircu sắc của

sinh lyacute magrave đồng thời cũng lagrave đề mục

80

ghi nhận quan trọng của thiền định

trong trường hợp nagravey lại lagrave thứ khổ

cảm khaacutec tế vi hơn nhiều

Ta coacute thể gọi tecircn chuacuteng lagrave những đau

đớn sinh lyacute nội tại ETHoacute chiacutenh lagrave những

xung aacutep dao động căng thẳng thường

trực magrave cũng hết sức nhỏ nhen luocircn

xảy ra trong từng phuacutet giacircy ở mỗi tế

bagraveo cugraveng vi mạch thần kinh nhưng với

một nội tacircm loạn động thigrave ta khocircng thể

nhận biết Coacute chịu ngồi yecircn lại tập

trung huy động toagraven bộ khả năng nội

quaacuten thigrave ta sẽ lập tức nhận diện được

chuacuteng ETHacircy chiacutenh lagrave ngưỡng cửa bước

vagraveo thế giới cảm quan của chuacuteng ta vagrave

chiacutenh dạng thức khổ cảm tế vi nagravey

mới lagrave đối tượng căn bản thiền định

ETHồng thời ta cũng phải can đảm hiểu

81

rằng sự khaacutem phaacute chuacuteng luocircn song

hagravenh với sự đối diện chịu đựng chuacuteng

Bởi ở đacircy coacute để yacute tới chuacuteng ta mới

cảm nghiệm được chuacuteng magrave điều nagravey

cũng coacute nghĩa lagrave ta phải chấp nhận

chuacuteng

Trong cocircng phu nagravey một vấn đề khaacutec

chắc chắn sẽ đến với hagravenh giả lagrave coacute

cần phải phacircn biệt dạng thức của từng

khổ cảm magrave migravenh vừa phaacutet hiện vagrave

nếu đoacute lagrave điều cần thiết thigrave ta phải lagravem

sao Ta coacute thể xem kinh nghiệm sau

đacircy lagrave lời hướng dẫn lập tức ghi nhận

một khổ cảm xuất hiện trong oai nghi

hiện tại rồi thay đổi ngay tư thế khaacutec

coacute thể lagrave ETHứng sang Ngồi từ Nằm qua

ETHi để xem coacute noacute vigrave vậy magrave chấm dứt

hay khocircng Nếu nhờ vậy magrave khổ cảm

82

đoacute biến mất thigrave thocirci ta sẽ dừng lại

trong tư thế thiacutech ứng luacutec đoacute Cograven như

noacute vẫn tiếp tục keacuteo dagravei thigrave tốt nhất ta

necircn chuyển đổi oai nguy khaacutec

ETHể phơi mở vagrave nhận diện caacutei khổ cảm

sinh lyacute nội tại phaacutet xuất từ cocircng phu

khai phaacute noacute quả lagrave vocirc cugraveng quan

trọng Noacute đến vagrave đi thật bất ngờ trong

mọi oai nguy (tư thế thiền định) cũng

như luocircn coacute vocirc vagraven biến tướng để tiếp

tục coacute mặt thường trực Vậy ta phải xử

lyacute nội tacircm bản thacircn migravenh thế nagraveo khi

noacute vừa tự lộ diện Khổ một nỗi lagrave ở

trigravenh độ tacircm lực sơ đẳng thường coacute

một phải ứng rất tự nhiecircn lagrave đề khaacuteng

chống chọi Bởi điều căn bản lagrave đacircu coacute

ai dễ dagraveng cam tacircm đoacuten nhận một đau

đớn nagraveo đacircu Magrave thaacutei độ tacircm lyacute đoacute lại

83

chiacutenh lagrave một trở lực chướng ngại cho

cocircng phu khai mở của chuacuteng ta

Coacute rất nhiều higravenh thức đối khaacuteng tacircm

lyacute Ở đacircy trước hết ta phải noacutei với tacircm

lyacute mặc cảm Khi tự cảm thấy migravenh coacute

vẻ bất lực vagrave yếu đuối trước caacutec khổ

cảm trong giờ thiền định ta sẽ dễ dagraveng

coacute cảm giaacutec tự ti rồi coacute thể buồn tủi

rằng migravenh vocirc duyecircn thiếu thiếu phước

chi chi đoacute Cuộc tu của chuacuteng ta từ đoacute

rất coacute khả năng bị lui sụt

Higravenh thaacutei đối khaacuteng thứ hai lagrave sự sợ

hatildei Chuacuteng ta thường coacute khuynh

hướng e sợ những cơn đau đớn dugrave iacutet

nhiều Chỉ riecircng chừng đoacute tigravenh trạng

tacircm lyacute cũng quaacute đủ để cocircng phu khai

mở của chuacuteng ta bị ngăn ngại rồi Bởi

84

ta đacircu cograven nữa caacutei can đảm nhigraven ngắm

những gigrave đang xảy ra cho migravenh Việc

cần thiết ở đacircy lagrave ta tiếp tục ghi nhận

rotilde tacircm thaacutei đối khaacuteng đoacute của migravenh

bằng caacutech nhigraven thẳng vagraveo sự sợ hatildei rồi

nhẹ nhagraveng thaacuteo mở noacute ETHocirci luacutec chỉ

riecircng nỗi acircu lo sợ đau vớ vẫn thocirci

cũng đatilde lagrave một chướng ngại cho hagravenh

giả ngay trước khi những cơn đau khổ

cảm kia chiacutenh thức xuất hiện Suy cho

cugraveng ta cứ bằng mọi caacutech chạy trốn

những cơn đau Ta coacute thể gọi đacircy lagrave

một thứ hội chứng tacircm lyacute magrave sau đacircy

tocirci sẽ kể lại cho caacutec bạn một kinh

nghiệm bản thacircn để minh họa vấn đề

tế nhị nagravey

- Coacute lần tocirci sang tu thiền tại Anh

Quốc Saacuteng saacuteng tocirci lại đi dugraveng điểm

85

tacircm vagrave lần nagraveo cũng như lần nagraveo tocirci

cứ chọn moacuten ăn căn bản cho migravenh lagrave

một iacutet thịt hộp baacutenh migrave nướng traacutei

cacircy với tragrave Ngagravey đầu tiecircn suất ăn của

tocirci gồm tiacute thịt hộp hai miếng baacutenh migrave

nướng một miếng traacutei cacircy nagraveo đoacute với

một taacutech tragrave Vagrave hocircm nagraveo cũng thế tocirci

luocircn dugraveng hết suất ăn của migravenh nhưng

luacutec nagraveo cũng bỏ lại một miếng baacutenh

migrave nướng dugrave luocircn lấy đủ hai miếng

Cả một tuần lễ liecircn tục như vậy trocirci

qua tocirci vẫn cứ tiếp tục ăn một trong

hai miếng baacutenh migrave nướng magrave migravenh đatilde

cố yacute lấy Bất chợt nhận ra điều nagravey

một chuacutet cảm giaacutec tạm gọi lagrave sự lo

ngại nảy ra trong đầu tocirci Chứ phải

migravenh ăn luocircn miếng baacutenh migrave thứ hai

86

coacute đuacuteng hơn khocircng cứ kể như migravenh

cograven đoacutei vậy

Tocirci muốn gọi đoacute lagrave hội chứng tự kỷ

aacutem thị tiecircu cực vagrave phải nhận rằng

chuacuteng ta vẫn thường xuyecircn coacute noacute

trong migravenh Tocirci đang đọc saacutech nhưng

nhức đầu quaacute tocirci đagravenh xếp lại thocirci

Tối nay tocirci phải đi nghỉ sớm vigrave thế nagraveo

ngagravey mai tocirci cũng bị mệt nhiều

Những acircu lo kiểu nagravey luocircn lagrave những

ragraveo cản cho triacute tuệ về thực tại vagrave cagraveng

khocircng giuacutep ta thoaacutet được nỗi sợ hatildei

kia

Ngoagravei hai tacircm thaacutei đối khaacuteng trecircn đacircy

cograven coacute một higravenh thaacutei tacircm lyacute đối khaacuteng

khaacutec cagraveng khoacute ghi nhận hơn nhiều đoacute

lagrave trạng thaacutei vocirc tacircm hờ hững thậm chiacute

87

vocirc traacutech nhiệm đối với thực tại Noacutei

chung đacircy chiacutenh lagrave một thaacutei độ tacircm lyacute

bỏ ngotilde necircn sự ghi nhận thực tại nếu

coacute cũng chỉ một caacutech maacutey moacutec thiếu

sinh động vagrave dĩ nhiecircn chẳng gắn boacute

với thực tại cũng cần coacute thể noacutei lagrave

lệch lạc với thực tại nữa lagrave khaacutec Tacircm

thaacutei nagravey tất nhiecircn lagrave nguy hiểm cho

thiền định nội quaacuten

Về lyacute tưởng khai mở thực tại như đatilde

vừa trigravenh bagravey chuacuteng ta coi như đatilde tạm

thời lướt qua những gigrave lagrave trở lực cho lyacute

tưởng đoacute của thiền định đacircy lagrave caacutec

tacircm thaacutei đối khaacuteng để coacute thể dễ dagraveng

nhận diện vagrave đồng thời hatildey xem chuacuteng

như lagrave những người khaacutech khocircng tốt

thocirci để rồi ta lại hướng về một thaacutei độ

tacircm lyacute khaacutec khả dĩ lagrave nguồn sức mạnh

88

cho cocircng cuộc phơi mở thực tại để

cocircng phu thiền định nagravey của chuacuteng ta

ngagravey một thăng tiến đoacute chiacutenh lagrave thaacutei

độ trực diện vagrave đơn giản hoaacute mọi sự

Chẳng hạn thay vigrave ghi nhận thực tại

bằng cả một chuỗi yacute niệm coacute vẻ quan

trọng lagrave Lưng tocirci đang đau thigrave ta chỉ

necircn lặng lẽ vagrave đơn giản nhận biết đoacute lagrave

một cảm thọ đang xảy đến một caacutech

khaacutech quan đừng để bất cứ một nhận

xeacutet nagraveo khaacutec can dự vagraveo Giữa hai

caacutech xử lyacute thực tại nagravey thật ra coacute một

sự khaacutec biệt rất rotilde ragraveng một becircn lagrave

bằng những yacute niệm coacute khả năng tham

dự của ngatilde chấp chủ quan cograven một

becircn lagrave chaacutenh niệm khaacutech quan với trợ

lực của sự tỉnh thức

89

ETHừng để xảy ra một cuộc nội chiến

căng thẳng ồn agraveo nagraveo trong nội tacircm

migravenh qua sự taacutec động của caacutec tacircm thaacutei

đối khaacuteng khocircng cần thiết Hatildey can

đảm vagrave tỉnh thức nhận diện cũng như

đơn giản hoacutea caacutec tigravenh huống thực tại

một caacutech khaacutech quan khocircng để sự tri

nhận phải thocircng qua một trung gian

nagraveo hết ETHoacute chiacutenh lagrave tất cả những gigrave

cần thiết thực sự cho lyacute tưởng thứ nhất

của thiền định phơi mở những gigrave kheacutep

kiacuten

Lagravem trung hogravea thăng bằng caacutec phản

ứng xung động

Thế nagraveo lagrave những phản ứng xung động

trong trường hợp nagravey Ở nội tacircm

chuacuteng ta luocircn coacute sự hiện diện của

90

chuacuteng đoacute lagrave sự song hagravenh hội ngộ

giữa thương vagrave gheacutet buồn với vui đại

khaacutei những cảm giaacutec tương phản nhau

Chuacuteng lagravem necircn những chao đảo mất

thăng bằng cho thế giới nội tacircm mỗi

người vagrave cocircng việc của người tu tập

thiền định chiacutenh lagrave giagraven xếp chuacuteng

một caacutech tỉnh thức Một chaacutenh niệm

thường trực sẽ lagrave trợ thủ đắc lực cho

chuacuteng ta trong cocircng phu nagravey Chaacutenh

niệm ở đacircy lagrave một sự tri nhận vocirc tư

khocircng chọn lựa vocirc phacircn biệt đối với

thực tại - như mặt trời mặt trăng

khocircng hề coacute một chọn lựa trong sự

phaacutet quang soi rọi của chuacuteng

Nhưng chuacuteng ta lagravem sao lại coacute lại caacutei

tỉnh thức tinh xaacutec đoacute trong từng chuỗi

cảm nghiệm liecircn tục về thực tại magrave

91

migravenh vẫn phải từng phuacutet kinh nghiệm

qua Vấn đề rất đơn giản hatildey xem tất

cả như một du khảo hay tham quan

Trong cuộc đi đoacute ta coacute thể sẽ đi qua

nhiều miền đất lạ với những nuacutei rừng

biển cả sa mạc ở mọi nơi hatildey sống

hết migravenh với từng địa điểm đang ở

nuacutei hatildey quecircn đi biển cả đang ở rừng

thigrave tạm thời đừng nhớ tới sa mạc

Như vậy chuacuteng ta coacute thể thưởng latildem

trọn vẹn vagrave thuacute vị với từng nơi chốn đi

qua trong hagravenh trigravenh của migravenh Cocircng

phu trung hogravea xung động tacircm lyacute cũng

lagrave một cuộc đi Ta từng bước ra sức

nội quaacuten thực tại magrave migravenh được cảm

nghiệm trong mỗi phuacutet giacircy hiện hữu

Hatildey tạm thời coi như khocircng coacute gigrave

ngoagravei từng giacircy phuacutet nếm trải nhigraven

92

ngắm thực tại bởi lyacute tưởng của thiền

định luocircn nằm trong mục điacutech thấu thị

khaacutech quan caacutei đang lagrave

Coacute một cacircu haacutet đatilde được ra đời lacircu lắm

rồi nhưng tocirci vẫn muốn nhắc lại ở đacircy

vigrave thấy cần thiết Coacute người bảo

cuộc sống lagrave kỳ lạ vagrave tocirci chỉ muốn biết

noacute magrave khocircng hề muốn so saacutenh caacutei nagraveo

với caacutei nagraveo Vấn đề nằm hết ở đoacute Tocirci

nhắc lại trong từng phuacutet nội quaacuten thực

tại hatildey quecircn đi mọi thứ ngoagravei ra mọi

buồn vui khoaacutei cảm xaacutec thịt hay niềm

vui tacircm lyacute Tất cả chỉ lagrave một phần

của cuộc hagravenh trigravenh tham quaacuten nội tại

Nhưng nắm bắt từng đơn tử tế bagraveo

thực tại kiểu đoacute coacute chắc chắn khả dĩ

mở ra cho ta một caacutenh cửa triacute tuệ về

93

bản chất như nhiecircn của caacutec phaacutep

khocircng

Hatildey nhớ rằng tinh thần của thiền định

khocircng hề lagrave một sự chấp thủ hay chối

bỏ một caacutech tiecircu cực vocirc nghĩa magrave lagrave

một đối diện tiacutech cực tỉnh thức trong

từng chớp mắt hiện hữu Vagrave sự trung

hogravea hay thaacutei độ thăng bằng ở đacircy lagrave

nhắm hết vagraveo thực tại khocircng nắm bắt

baacutem viacuteu ngu xuẩn magrave cũng khocircng

hững hờ buocircng xuocirci Ở đacircy người

hagravenh giả từng phuacutet thẩm thấu mỗi mỗi

giai điệu giao hogravea những tiết tấu cộng

hưởng của mỗi phuacutet giacircy thực tại

Cũng coacute thể xem cocircng phu thiền định

ở đacircy lagrave một thiacutenh giaacutec thẩm acircm tuyệt

vời bởi vigrave chu trigravenh vận động của caacutec

thực tại luocircn lagrave một cuộc hợp xướng

94

hogravea tấu vocirc cugraveng kỳ thuacute Ta chỉ việc im

lặng tỉnh taacuteo rồi thư thả lắng nghe

Hatildey tận hưởng từng phuacutet giacircy thực tại

bằng tất cả những an hogravea bigravenh đạm

của nội tacircm Ở đacircy hoagraven toagraven khocircng

necircn coacute những xung đột đối khaacuteng

giằng xeacute đocirci co căng thẳng nagraveo hết

Vagrave dugrave sao đi nữa để đạt tới niềm tịnh

lạc nội tại như trecircn một nổ lực năng

động cũng lagrave cần thiết Ta nổ lực lagravem

gigrave ETHoacute lagrave sự cố gắng phải để tập trung

tacircm yacute Nội tacircm ta luocircn coacute khuynh

hướng khuếch taacuten loạn động necircn điều

hagravenh được noacute chiacutenh lagrave điều tối trọng

Hatildey lấy những tiecircu chuẩn tacircm lyacute của

một người tập đi xe đạp magrave hiểu vagrave

thực hiện cocircng phu như vậy So ra

95

cuộc tu thiền định đacircu coacute khaacutec gigrave higravenh

ảnh đoacute

Khaacutem phaacute những gigrave bị giấu kiacuten

ETHối tượng của cocircng phu hay lyacute tưởng

thứ ba nagravey trong thiền định cũng vẫn

lagrave thực tại vagrave sự cảm nghiệm về noacute

ETHoacute lagrave sự thật vẫn bị chocircn vugravei giấu kiacuten

từ bấy lacircu nay qua higravenh thức ngụy

trang của caacutec khaacutei niệm tập quaacuten

Chuacuteng ta luocircn coacute khuynh hướng đaacutenh

rơi thực tại vagraveo hố thẳm nguy hiểm

nagravey vagrave một trong những tacircm điểm của

thiền định lagrave giuacutep ta thắng được noacute để

coacute thể trực tiếp đối diện thực tại Giữa

thực tại vagrave caacutei khaacutei niệm tập quaacuten luocircn

lagrave một vugraveng tối Coacute ai đoacute đưa tay lecircn

rồi hỏi ta ETHacircy lagrave caacutei gigrave thigrave thường

96

khi cacircu trả lời của ta sẽ bật ra theo thoacutei

quen rằng ETHoacute lagrave bagraven tay dugrave chưa thật

sự nhigraven kỹ bagraven tay đoacute ra sao coacute cần

nắm gigrave hay khocircng Chuacuteng ta gọi đoacute lagrave

bagraven tay vagrave cứ vậy caacutei khaacutei niệm tập

quaacuten lại tiếp tục được nuocirci dưỡng

Nghe một tiếng cogravei reacute lecircn ngoagravei

đường ta chỉ đơn giản higravenh như tuacircn

theo một quaacuten tiacutenh tacircm lyacute đatilde coacute sẳn để

qui định đoacute lagrave tiếng cogravei của loại xe

nagraveo Nhưng đoacute coacute phải lagrave caacutei magrave ta

thực sự nghe được hay khocircng Chỉ coacute

acircm thanh thocirci thưa bạn đừng gaacuten

gheacutep thecircm vagraveo noacute một yacute niệm định trị

định danh định hướng định higravenh phacircn

biệt vagrave giả lập nagraveo hết ETHừng đaacutenh traacuteo

sự cảm nghiệm trực tiếp vagrave đơn giản

đối với bản chất thực tại bằng một

97

khaacutei niệm tập quaacuten Chẳng hạn sau

một giờ tọa thiền lưng vagrave gối của bạn

bị đau nhức Bạn coacute thể lập tức ghi

nhận rằng Lưng hay gối của tocirci bị

đau nhức nhưng caacutei thực tại magrave bạn

cảm nghiệm được thigrave chỉ coacute caacutei đau

nhức cảm giaacutec bất an bất ổn của sinh

lyacute thocirci - cograven lưng gối tocirci của tocirci

kia lagrave caacutec khaacutei niệm tập quaacuten khocircng

cần thiết thậm chiacute nguy hiểm Bởi

thật ra đacircu coacute caacutei gigrave trong thực tại lagrave

lưng gối cơ bắp

Tại sao natildey giờ tocirci đatilde nhấn mạnh vấn

đề nagravey đến thế Bởi vigrave noacute rất quan

trọng sự khu biệt tinh xaacutec được caacutei

cảm nghiệm thật sự với caacutei khaacutei niệm

tập quaacuten sẽ cho ta biết được hướng đi

của thiền định Những định danh của

98

chuacuteng ta về mọi vật luocircn giống nhau ở

điểm lagrave khocircng coacute giấu hiệu thay đổi

bởi coacute thể cả đời migravenh chuacuteng ta vẫn cứ

gọi một sự vật nagraveo đoacute bằng một hay

vagravei caacutei tecircn gọi nhất định Chiacutenh sự gắn

boacute mật thiết giữa caacutec khaacutei niệm tập

quaacuten đối với mọi sự vật qua lối định

danh đoacute sẽ khocircng những gieo mầm kiacuten

đaacuteo cho một vọng tưởng về caacutei trường

tồn (khocircng vocirc thường) magrave cograven coacute

nguy cơ đưa tới một caacutei Ngatilde ngatilde sở

(Tocirci của tocirci) nữa Vagrave từ đoacute caacutei đau

đớn hay khoaacutei cảm sẽ khocircng cograven được

cảm nghiệm trực tiếp vagrave trung thực

nữa noacute sẽ kết begrave với một chuỗi ảo

tưởng của khaacutei niệm tập quaacuten Lưng

tocirci bị đau tocirci nghe khoan khoaacutei cả

người

99

Trong khi đoacute nếu bằng một sự ghi

nhận như thật ta sẽ thấy mọi thứ đổi

thay một caacutech nhất định trong thực tại

magrave ta cảm nghiệm được Khocircng coacute caacutei

gigrave giữ nguyecircn được bản chất vận động

của migravenh trong hai giacircy đồng hồ cả

Do đoacute cograven baacutem chắc khaacutei niệm tập

quaacuten thigrave coi như ta vẫn bị luacuten sacircu

trong thế giới ảo tưởng Thiền định

dạy ta tigravem ra những gigrave bị giấu kiacuten Mọi

thực tại phải được tri nhận trực tiếp

thay vigrave theo thoacutei quen ta luocircn đồng

nhất với caacutei tocirci thocircng qua một khaacutei

niệm tập quaacuten về higravenh thức ngoại tại

của noacute

Trước hết thiền định khuyecircn ta hatildey

nhigraven mọi sự vagrave vạn vật lagrave luocircn thay

đổi Tất cả đều trocirci đi trecircn một dograveng

100

chảy liecircn tục Hiểu được đặc tiacutenh vocirc

thường của vạn vật theo kiến thức học

hỏi cũng lagrave đaacuteng quiacute nhưng đoacute vẫn

chưa lagrave thứ triacute tuệ sacircu sắc bởi triacute tuệ

đoacute chỉ mới từ becircn ngoagravei đưa vagraveo

Thiền định lagrave một quaacute trigravenh phơi mở

bản chất vocirc thường của vạn vật vagrave

nacircng cao triacute tuệ cho ngagravey một sacircu sắc

hơn Tất cả mọi higravenh danh sắc tướng

thuộc tacircm vật lyacute thực ra chỉ lagrave từng

đơn tử trong một thấy được đặc tiacutenh

vocirc thường trong mỗi thực tại cũng coacute

nghĩa lagrave ta đatilde thấu thị được bản chất

bất toagraven trong mọi hiện tượng để từ đoacute

chấm dứt caacutec ảo giaacutec mỹ cảm về

chuacuteng Sự bất toagraven ở đacircy cograven chỉ cho

những đau khổ tacircm sinh lyacute cho necircn

cộng thecircm triacute tuệ về sự vocirc thường ta

101

sẽ nhận ra được cả caacutei cốt lotildei trong sự

giaacutec ngộ của ETHức Phật lagrave triacute tuệ về lyacute

vocirc ngatilde khocircng coacute một caacutei tocirci hay chủ

thể chủ quyền nagraveo hằng tạo trong

qui trigravenh vận động liecircn tục của caacutec

phaacutep ETHến đacircy thigrave ta đatilde tự thăng hoa

cuộc tu thiền định của migravenh bằng một

bước đi tự khaacutei niệm tập quaacuten sang triacute

tuệ thực nghiệm Ta đatilde bỏ lại toagraven bộ

những ảo tưởng ngatilde chấp vagrave tham đắm

mugrave quaacuteng trong caacutec thực tại để sống

tỉnh thức với chiacutenh thực tại magrave migravenh

vẫn cảm nghiệm trong mỗi phuacutet giacircy

hiện tại với một thaacutei độ bất cầu vocirc

chấp

Nổ lực vagrave cứu caacutenh

102

Lagravem sao coacute thể thực hiện trọn vẹn tất

cả những gigrave đatilde trigravenh bagravey từ đầu

chương nagravey Cứ xem đacircy lagrave một cacircu

hỏi cần thiết Ở đacircy chuacuteng ta coacute hai

nguồn động lực chiacutenh yếu cho toagraven bộ

cocircng phu tu tập thiền định Một nổ lực

đuacuteng mức vagrave một mục điacutech hay cứu

caacutenh chiacuten chắn Một nổ lực hướng tacircm

vagraveo thực tại để nội quaacuten Theo sau hai

tiecircu chuẩn nagravey chắc chắn sẽ lagrave Thất

Giaacutec Chi (tỉnh lặng triacute tuệ bigravenh

đạm) kể cả lograveng từ bi Chẳng hạn khi

chuacuteng ta ngồi lại vagrave lắng tacircm theo dotildei

hơi thở ra vagraveo ở mũi hoặc ở vugraveng bụng

để chiecircm ngắm thực tại thigrave coi như tất

cả giaacutec quan của chuacuteng ta luacutec nagravey tạm

thời dagravenh hết cho đối tượng tri nhận

đoacute vagrave lập tức một chaacutenh niệm được

103

xacircy dựng để ta coacute thể ghi nhận mọi

vận động của noacute đồng thời một triacute tuệ

sacircu sắc về thực tại cũng xuất hiện

Tất cả những điều nagravey rất cần được

thực hiện bằng một tacircm thaacutei nhẹ

nhagraveng trong saacuteng thư thaacutei vagrave nếu

được thigrave tại một truacute xứ lyacute tưởng cho

khocircng khiacute trầm tư Nếu ta tu thiền

trong một tacircm trạng khiecircn cưỡng

thiếu tự nguyện thigrave chaacutenh niệm luacutec đoacute

sẽ bị thay thế bằng thaacutei độ nhẫn tacircm

vocirc traacutech nhiệm Chaacutenh niệm khocircng hề

coacute sắc thaacutei tiecircu cực đoacute vagrave đối với

thiền sinh sơ cơ thường bị mắc phải

lầm lẫn nagravey Ta coacute thể học lại tư thaacutei

tu tập thiền định qua phong caacutech uống

tragrave của người Nhật Bản từ bước chacircn

đầu tiecircn để đi vagraveo tragrave thất rồi đến từng

104

động taacutec ngồi xuống bagravey xếp tragrave cụ

pha chế mời mọc thưởng thức Tất

cả đều được diễn ra trong lặng lẽ

khoan hogravea điềm đạm tự nguyện vagrave thuacute

vị

Người ta coacute thể dagravenh ra một ngagravey hoặc

một buổi cho nghi thức uống tragrave đoacute

sao chuacuteng ta lại khocircng thể coacute nổi một

phong caacutech tu thiền chỉ với vagravei động

taacutec đơn giản trong khi việc đoacute lại vocirc

cugraveng quan trọng nhiều yacute nghĩa vagrave cần

thiết cho migravenh

J G

105

Hướng dẫn thực tập

Khaacutei niệm tập quaacuten vagrave kinh nghiệm

thực chứng

Một trong những bước đi yecircu cầu của

thiền định chiacutenh lagrave khả năng vượt

thoaacutet khaacutei niệm tập quaacuten để thagravenh tựu

một triacute tuệ thực nghiệm ETHể bắt đầu

một buổi thiền định ta chỉ đơn giản

dagravenh ra chuacutet thời gian ngồi yecircn lại hai

tai xếp lecircn nhau Nhưng caacutei cảm

nghiệm theo sau những thao taacutec đoacute lagrave

gigrave chứ Coacute thể rằng ta sẽ lưu tacircm đến

sự xuacutec chạm nhau của caacutec ngoacuten tay

hoặc một yacute tượng hời hợtvề caacutei gọi lagrave

đocirci bagraven tay đang yecircn vị trecircn bắp chacircn

migravenh hay lagrave một sự tỉnh thức ghi nhận

những cảm giaacutec tế nhị như hơi ấm

hoặc sự tiếp xuacutec Khi ta coacute một trực

106

cảm tỉnh thức về caacutec cảm giaacutec thực tại

thigrave liệu khaacutei niệm định danh về tay

chacircn kia coacute cograven tiếp tục hiện diện nữa

hay khocircng Hatildey cố gắng thực tập bagravei

học nagravey với đocirci mắt nhắm lại chối từ

tất cả ngoại cảnh bằng một iacutet thời gian

thẩm nghiệm khu biệt caacutec higravenh thaacutei

cảm nghiệm

Hatildey thử khaacutech quan kiểm tra chiacutenh

migravenh trong đocirci phuacutet Bạn coacute tỉnh thức

trong mỗi bước kinh hagravenh của migravenh

hay khocircng Bạn coacute gọi tecircn vagrave bận tacircm

đến higravenh thức vận động của đocirci chacircn

migravenh như lagrave một ảo tượng Bạn cảm

nhận được caacutei gigrave trong từng bước

chacircn Trong mỗi phuacutet giacircy lắng nghe

cảm nghiệm bạn coacute tự tạo một khaacutei

niệm ảnh tượng nagraveo khocircng Caacutei gigrave đatilde

107

đưa đến caacutec cảm nghiệm coacute phải tự

chuacuteng xuất hiện hay khocircng

Từ trong giờ thiền định chiacutenh thức

cho đến mỗi mỗi sinh hoạt lớn nhỏ

trong đời sống thường nhật bạn necircn tự

khu biệt khaacutech quan caacutei khaacutei niệm tập

quaacuten với caacutei cảm nghiệm như thật về

thực tại

----o0o---



----o0o---


108


Chương 3

Thiền Lyacute

Trước hết chuyecircn tacircm vagraveo từng cảm

nhận của giaacutec quan rồi từng cảm xuacutec

tốt xấu trong mỗi hơi thở Hatildey dốc hết

khả năng tập trung vagraveo những nơi magrave

hơi thở ra vagraveo được biểu hiện chẳng

hạn ở mũi hay vugraveng bụng để coacute thể

thấy rotilde mọi cơ cấu vận động cugraveng

những gigrave coacute mối tương quan hữu cơ

với chuacuteng một caacutech trong saacuteng vagrave tỉnh

thức

Hatildey thư thả theo dotildei hơi thở ra vagraveo vagrave

nếu luacutec nagraveo đoacute chợt thấy chuacuteng bất

109

ngờ vắng mặt (khocircng vagraveo ra rotilde rệt

nữa) thigrave cứ bigravenh tacircm chuacute yacute vagraveonhững

điểm vừa noacutei trecircn mũi vugraveng bụng

hoặc phần đầu gối chạm đất hay ở đocirci

mocirci đang kheacutep rồi tiếp tục ghi nhận

những gigrave xảy ra từ đoacute Trong trường

hợp hơi thở vắng mặt lacircu hơn thigrave ta

cũng cứ thế magrave chờ đợi cho tới khi noacute

coacute trở lại (tức luacutec ghi nhận được) Bắt

gặp noacute rồi ta bigravenh thản nhigraven ngắm như

khocircng coacute gigrave xảy ra

ETHiều cần nhất lagrave trong luacutec thiền định

về hơi thở ta phải biết vocirc can trong sự

mất cograven của noacute ETHiều nagravey coacute nghĩa lagrave

cứ để mặc noacute tự đến vagrave đi theo nhịp

sinh diễn tự nhiecircn rồi khaacutech quan

nhigraven ngắm magrave khocircng hề can dự vagraveo

bất cứ một nỗ lực nagraveo mang tiacutenh điều

110

hagravenh Hơi thở luocircn bất thường luacutec

mau luacutec chậm khi nặng nề khi nhẹ

nhagraveng Những sai biệt đoacute khocircng coacute yacute

nghĩa gigrave hết ta chỉ việc nhigraven ngắm magrave

vocirc phacircn biệt

Bạn đang trong giờ thiền định vagrave một

acircm thanh nagraveo đoacute thigravenh ligravenh vọng tới ư

Hatildey đơn giản ghi nhận rằng đang

nghe Tỉnh thức trong cảm nghiệm về

thực tại acircm thanh đoacute thocirci đừng keacuteo

theo một giacircy mơ rể maacute nagraveo về điểm

xuất phaacutet của acircm thanh đoacute Bởi nếu

khocircng như vậy nội tacircm bạn sẽ lagrave một

mớ bograveng bong rất khoacute dagraven xếp Hatildey

cảnh giaacutec vagrave ghi nhận acircm thanh đoacute chỉ

lagrave một tiếng động Ở đacircy ta phải đặc

biệt đề phograveng những khaacutei niệm tập

quaacuten Cogravei xe tiếng người tiếng gioacute

111

Ở đacircy chuacuteng ta chỉ cần tới một cảm

nghiệm trực quan nghe lagrave nghe tiếng

động lagrave tiếng động

Tự dugraveng triacute tuệ khu biệt được hai thaacutei

độ cảm nhận thực tại nagravey rồi ta tiếp

tục tỉnh thức nhigraven ngắm chuacuteng cho

đến khi chuacuteng khocircng cograven sức ảnh

hưởng nữa ta quay lại với hơi thở của

migravenh

Thường thigrave caacutec tạp acircm chỉ coacute thể

nhiễu động một trigravenh độ tỉnh thức non

keacutem Chỉ cần một khả năng nội tỉnh

nhất định nagraveo đoacute chuacuteng sẽ khocircng đủ

chi phối cảm nghiệm của ta về thực tại

hơi thở Nhờ vậy ta bớt nhọc cocircng vagrave

đỡ mất thời gian Chaacutenh niệm ở đacircy

vocirc cugraveng cần thiết noacute trưởng dưỡng sự

112

tĩnh thức vagrave định tacircm ETHể khắc chế

một phuacutet giacircy quecircn migravenh vigrave một

phoacuteng tacircm nagraveo đoacute ta chỉ việc nhận

diện noacute phoacuteng taacuten ư mọi sự sẽ ổn

ngay Vagrave hơi thở tiếp tục lagrave một thực

tại cảm nghiệm Những quấy rầy

phiền phức cho cocircng phu thiền định

của ta khocircng chỉ đi đến từ becircn ngoagravei

magrave cograven lagrave những reacuteo gọi đaacuteng ngại từ

trong nội thacircn vagrave biện phaacutep xử lyacute

chuacuteng cũng giống như ở trường hợp

giải quyết caacutec nhiễu động ngoại lai

Nghĩa lagrave hagravenh giả vẫn cứ tỉnh thức

khaacutech quan nhigraven ngắm chuacuteng một

caacutech đơn giản trực cảm tất cả thực tại

hiện hữu theo từng đơn tử riecircng lẻ Noacute

ra sao thigrave chỉ ghi nhận như vậy khocircng

tocirc lục chuốt hồng hay bocirci tro treacutet trấu

113

noacute bằng một thagravenh kiến tốt xấu nagraveo

hết

Thật khoacute magrave tigravem được một chữ khả dĩ

lyacute tưởng để định nghĩa danh từ cảm

nghiệm Nhưng chẳng sao hết ta cứ

tạm thời định danh gọi tecircn cho noacute lagrave

caacutei biết của cảm giaacutec nhưng ở đacircy lagrave

một cảm giaacutec hoagraven toagraven khaacutech quan

Thaacutei độ tỉnh thức hay tỉnh giaacutec cực kỳ

quan trọng Noacute giuacutep ta trực cảm chiacutenh

xaacutec thực tại ở đacircy chỉ cho caacutec đối

tượng sở tri tacircm vật lyacute để coacute thể tri

nhận trọn vẹn những xuacutec cảm đối với

những gigrave xảy đến magrave migravenh nhận diện

được Chẳng hạn trong cơn đau lưng

hay nhức gối ta coacute thể thấy như ở bộ

phận thacircn thể đoacute như bị đốt noacuteng Hatildey

114

chỉ ghi nhận caacutec cảm giaacutec noacuteng đoacute

thocirci magrave vứt hết đi những lưng gối

của tocirci Bạn nhigraven nhắm noacute một caacutech

tinh tường vagrave đocirci khi cảm giaacutec đoacute

cũng được chấm dứt

Khi mọi nhiễu động qua rồi ta lập tức

trở lại với đề mục hơi thở Hatildey giữ

quacircn bigravenh thăng bằng nội tacircm với một

sự thư thaacutei nhẹ nhagraveng một thaacutei độ

giao hogravea hết migravenh trong từng phuacutet

giacircy hiện tại thực hữu tỉnh thức vagrave

tinh xaacutec

Natildey giờ lagrave những cảnh baacuteo về caacutec

nhiễu động thiền định từ ngoại giới

sang nội thacircn sinh lyacute ETHến đacircy chuacuteng

ta lại cograven phải chuacute yacute những nhiễu động

ma chướng ngay trong chiacutenh nội tacircm

115

Người hagravenh giả thiền định necircn luocircn

quan tacircm đến những phản ứng nội tại

vốn khocircng cần thiết thậm chiacute rất nguy

hiểm trong lograveng migravenh đoacute lagrave những

gheacutet thương bận bịu sợ hatildei vagrave như

đatilde noacutei hagraveng trăm lần ở caacutec chương

khaacutec ta cứ nhigraven ngắm chuacuteng một caacutech

tỉnh thức trung thực Kể cả đối với

những niềm vui magrave migravenh muốn giữ lại

matildei cũng thế

Hatildey nhớ rằng đừng bao giờ để tacircm đi

tigravem một đối tượng sở tri nagraveo ngoagravei ra

hơi thở nếu ta đang lấy hơi thở lagravem

thực tại để tri nhận Chỉ khi nagraveo chuacuteng

tự đến thigrave ta mới nhigraven ngắm dĩ nhiecircn

vẫn bằng sự cảm nghiệm giống như

đối với hơi thở ETHại khaacutei ta dagravenh hết

thời gian vagrave cocircng phu cho hai tiếng

116

hiện tại Bất cứ một suy nghĩ nagraveo vừa

coacute mặt cũng phải được ghi nhận khaacutech

quan hết ETHối mục với một bức tranh

hoặc tigravenh cờ nghe được một tiếng

động hatildey đơn giản cảm nghiệm bằng

thực tại thấy hay nghe magrave thocirci Cứ

thế magrave thiền định đừng đợi chờ nghe

ngoacuteng bất cứ một đối tượng ngoại tại

nagraveo cả Nhiều khi coacute nhiều nhiễu động

ngoại giới gần như đến cugraveng một luacutec

thigrave khi đoacute ta hatildey cố gắng nhigraven thẳng

vagraveo hơi thở xem noacute như một chiếc mỏ

neo cho chiếc thuyền nội tacircm của

migravenh giữa những ba đagraveo ngoại cảnh

Sở dĩ hơi thở thường được chọn lagravem

đề mục tiecircn khởi cho thiền định vigrave noacute

thường trực coacute mặt trong mọi khocircng

gian thời gian vagrave tất cả tigravenh huống

117

Nhắm vagraveo noacute cũng coacute nghĩa lagrave ta luocircn

coacute dịp cảm nghiệm thực tại bởi noacute coacute

luacutec nagraveo lại khocircng gắn boacute với caacutec vận

động tacircm sinh lyacute khaacutec nếu ta chịu để

yacute nhigraven ngắm Chỉ cần ghi nhận được

hơi thở lagrave ta đatilde coacute đủ cơ hội để cảm

nghiệm mọi thực tại xảy đến cho migravenh

trong từng hơi thở

Coacute thể noacutei rằng bất cứ một đối tượng

tacircm vật lyacute nagraveo xảy đến một caacutech nổi

bật trong phạm vi khocircng gian magrave ta coacute

thể cảm nghiệm được đều khả dĩ trở

thagravenh điểm nhigraven ngắm cho ta Nếu ta

thiếu tỉnh thức thigrave chuacuteng ta rất coacute thể

sẽ thagravenh ra một magraveng lọc trung gian

vagrave vocirc thức cho những cảm nghiệm của

ta về thực tại xuyecircn qua magraveng lọc xuacutec

cảm đặc biệt nagravey Rơi vagraveo tigravenh huống

118

nagravey coi như noi tacircm chuacuteng ta tự bị tấn

cocircng khuynh đảo phacircn hoacutea qua khaacutei

niệm buồn vui tiecircu cực những noacuteng

giận vagrave sợ hatildei đầu tư vagrave thất vọng

Trong khi chỉ với một sự tỉnh thức vagrave

tri nhận đuacuteng mức thigrave chuacuteng ta coacute thể

thấu thị tất cả thực tại một caacutech an

nhiecircn độc lập tự tại Bởi tất cả những

chuỗi tư tưởng vagrave cảm giaacutec luocircn vocirc

thường trong từng chớp mắt Ở chuacuteng

khocircng hề coacute một caacutei tocirci của tocirci

Chuacuteng tự đến rồi tự đi Ta thẩm thấu

chuacuteng rồi quay về với hơi thở hoặc caacutec

xuacutec cảm đương tại

Ngoagravei ra hagravenh giả necircn luocircn cảnh

trọng đối với năm triền caacutei tức những

trở lực tinh thần coacute phương hại cho

thiền định tham dục sacircn hận hocircn

119

thụy (datilde dượi buồn ngủ) phoacuteng dật

vagrave nghi hoặc Chuacuteng luocircn tiềm tagraveng

sinh socirci vagrave sẳn sagraveng chi phối nội tacircm

chuacuteng ta Hatildey nổ lực nhận diện những

trở lực nagravey cagraveng tiacutech cực vagrave mau

choacuteng thigrave cagraveng tốt để kigravem hatildem sức taacutec

động vagrave sự tồn tại của chuacuteng

Trong cocircng phu chuacute niệm để tri nhận

caacutec thực tại tacircm vật lyacute thaacutei độ tỉnh

thức vagrave caacutech nhigraven tinh tế chiếm một vị

triacute rất quan trọng với yacute nghĩa giuacutep ta tự

tại vagrave cẩn trọng nhigraven ngắm mọi sự

Thaacutei độ tỉnh thức coacute vai trograve của một

caacutei cửa để mở vagraveo thế giới nội quaacuten về

từng vận động của nội tacircm Tỉnh thức

ở đacircy cograven một tecircn gọi khaacutec nữa đoacute lagrave

sự chuyecircn tacircm thực hiện mọi vận hagravenh

120

của thực tại một caacutech khiacutet khao gắn

boacute

Xaacutec thacircn của chuacuteng ta thực ra khocircng

thể vận động nếu khocircng coacute được

những trợ lực nhất định nagraveo đoacute Cho

necircn trước khi bắt đầu coacute một vận động

lớn nhỏ nagraveo của cơ thể người hagravenh giả

phải nhanh choacuteng kịp thời tri nhận

những cơ năng nagraveo thuacutec đẩy chuacuteng

Bởi trước những vận động sinh lyacute đoacute

đều luocircn coacute một sự chuẩn bị của tư

tưởng magrave sự chuẩn bị nagravey rất vi tế

khocircng dễ gigrave nắm bắt được để ta coacute thể

nhigraven ngắm chuacuteng một caacutech rotilde ragraveng vagrave

trọn vẹn Trước hết sự chuyecircn tacircm ở

đacircy coacute thể tạm thời ngưng đọng trong

một phuacutet giacircy thocirci một thời gian vừa

đủ để ta biết migravenh muốn lagravem gigrave Sự

121

chuyecircn tacircm đoacute cograven coacute yacute nghĩa lagrave một

kiểu thư giản nghỉ ngơi để giuacutep cho

cocircng phu nhigraven ngắm thực tại trở necircn

hữu hiệu hơn

Caacutei vấn đề quan trọng ở đacircy chiacutenh lagrave

việc khởi sự tỉnh thức đối với mỗi giacircy

phuacutet khởi sự tỉnh thức đối với mỗi

giacircy phuacutet chuyecircn tacircm tức lagrave sự tỉnh

thức đối với chiacutenh sự tỉnh thức ETHiều

nagravey coacute nhiều lyacute do Thứ nhất sự tỉnh

thức luocircn coacute nhiệm vụ phơi mở mối

tương quan nhacircn quả giữa nội tacircm với

tacircm thacircn sinh lyacute của chuacuteng ta magrave qui

luật nhacircn quả luocircn lagrave một qui luật căn

bản để người hagravenh giả theo đoacute magrave tiến

đạt lecircn một trigravenh độ triacute tuệ sacircu sắc

Những vận động của tacircm lyacute xem ra coacute

vẻ rối rắm hỗn độn nhưng thật ra

122

chuacuteng luocircn sinh diễn một caacutech rất hệ

thống magrave một trong những qui luật

điều hagravenh sự vận động đoacute chiacutenh lagrave qui

luật nhacircn quả tức mối liecircn quan bất

biến giữa lực taacutec động vagrave hệ quả phản

ứng Sở hữu được khả năng nội quaacuten

nagravey coi như ta đatilde coacute thể nhigraven ngắm

tận tường caacutec higravenh thaacutei hoạt động của

thực tại Bởi vigrave coacute sự trợ lực của một

chuẩn bị tacircm lyacute tấm thacircn nagravey mới coacute

thể vận động magrave sự chuẩn bị đoacute chiacutenh

lagrave nhacircn taacutec động cograven những vận động

kia lại lagrave hệ quả phản ứng Cagraveng đối

diện thực tại bằng thaacutei độ cảm nghiệm

đoacute của tự thacircn thigrave mọi sự sẽ cagraveng hiển

hiện rotilde ragraveng hơn nhiều Cocircng phu ghi

nhận khuynh hướng vận động của nội

tacircm cograven giuacutep ta caacutei nhigraven thấu trị bản

123

chất vocirc ngatilde trong toagraven bộ qui trigravenh

sinh diễn của thacircn tacircm ETHiều nagravey rất

quan trọng bởi nhiều khi đaacuteng chuyecircn

tacircm ngắm nhigraven caacutec thực tại bất luận

thuộc tacircm vật lyacute nội tại hay ngoại giới

chuacuteng ta vừa xem chuacuteng lagrave những bọt

nước phugrave du magrave cũng vừa acircm thầm

nuocirci dưỡng một ảo tượng về caacutei tocirci

một chủ thể điều hagravenh caacutei thực tại

Cho necircn một yecircu cầu tối trọng ở đacircy

lagrave chuacuteng ta phải luocircn thấy được caacutei bất

khả của yacute niệm Tocirci Của Tocirci ngay

trecircn chiacutenh những thực tại magrave chuacuteng

vẫn luocircn luocircn sanh diệt như chuacuteng ta

cũng đatilde nhigraven thấy để vất bỏ đi những

yacute hướng đồng hoacutea hợp nhất bản thacircn

migravenh với chuacuteng ETHại khaacutei người hagravenh

giả phải coacute bổn phận từng bước nacircng

124

cao trigravenh độ cảm nghiệm của migravenh đối

với toagraven bộ những qui trigravenh vận động

hiện hữu hết sức phức tạp của caacutec thực

tại bằng một triacute tuệ sacircu sắc về tiacutenh vocirc

nghĩa của chuacuteng

Trong cocircng phu thiền định đặc biệt ở

đacircy lagrave đang noacutei về vấn đề hơi thở

người hagravenh giả phải luocircn biết vocirc tư

trong từng phuacutet giacircy khaacutech quan nhigraven

ngắm từng hơi thở vốn tự đến tự đi

ETHối với hơi thở noacutei riecircng vagrave tất cả

những vận động tacircm sinh lyacute noacutei

chung ta tuyệt đối khocircng necircn can dự

vagraveo chuacuteng bằng bất cứ một nổ lực lớn

nhỏ nagraveo Cứ sống hết migravenh với từng

phuacutet giacircy hiện tại bằng một sự trực

diện cẩn trọng vagrave tinh xaacutec đối với từng

hơi thở cugraveng những gigrave thực sự coacute mối

125

tương quan mang tiacutenh thực tại với noacute

ETHừng bao giờ đặt thagravenh vấn đề caacutei

higravenh thugrave thể caacutech tư thức qui mocirc

của tất cả thực tại một caacutech vocirc iacutech

Bởi trong thiền định hoagraven toagraven khocircng

cần đến một caacutei danh mục nagraveo cả về

caacutec thực tại Chuacuteng ta chỉ việc phơi

mở nội tacircm rồi thận trọng nhigraven ngắm

hiện tại lagrave thực tại noacute lagrave noacute Cứ thế

xem ra những gigrave phải lagravem của một

hagravenh giả tu thiền hơi thở kể cả một

thiền sinh chacircn ướt chacircn raacuteo cũng đacircu

coacute chi lagrave nhiều quaacute khoacute khăn

Ở đacircy tocirci muốn nhắc lại một điều lagrave

nếu như trong khi đang theo dotildei hơi

thở magrave đột nhiecircn coacute vẻ biến mất thigrave

người hagravenh giả vẫn cứ tiếp tục giữ yecircn

chaacutenh niệm vagrave vagraveo luacutec nagravey thigrave hướng

126

tacircm chuacute yacute đến một điểm xuacutec giaacutec khaacutec

trecircn thacircn migravenh rồi cũng ghi nhận noacute

như lagrave một thực tại ETHụng ETHụng

Hoặc những khi coacute một đối tượng tacircm

vật lyacute nagraveo đoacute xảy đến với một sức ảnh

hưởng vagrave reacuteo gọi chaacutenh niệm của ta

mạnh hơn thực tại hơi thở luacutec đoacute thigrave ta

cứ tự nhiecircn đoacuten nhận chuacuteng vẫn bằng

một triacute tuệ tỉnh thức như đối với hơi

thở Nghĩa lagrave vẫn nhigraven ngắm chuacuteng

một caacutech tinh tường chi tiết

Phần thưởng quiacute giaacute cho người hagravenh

giả lagrave khi nagraveo trigravenh độ tỉnh thức của ta

cagraveng vững mạnh bao nhiecircu thigrave thực tại

noacute cũng lộ diện rotilde ragraveng bấy nhiecircu

Hatildey ghi nhận thực tại bằng thaacutei độ đoacuten

chagraveo nghiecircm tuacutec nhigraven ngắm chuacuteng

thật kỹ lưỡng khaacutech quan vagrave đơn

127

giản Natildey giờ lagrave những thực tại ngoại

lai giagraven xếp chuacuteng xong ta nhớ đừng

bỏ quecircn hơi thở một nội tại căn bản

magrave migravenh đatilde chọn

Noacutei chung người hagravenh giả phải luocircn

biết tỉnh thức cảnh phograveng đối với tất

cả thực tại đến từ mọi giaacutec quan rồi

thu gọn tất cả chuacuteng lại vagraveo một phuacutet

giacircy hiện tại chuacuteng ra sao thigrave thấy như

vậy vagrave trước sau gigrave ta cũng phải nhớ

quay về với đề mục hơi thở vagraveo bất cứ

phuacutet giacircy nagraveo migravenh coacute thể quay về

Cograven coacute một vấn đề magrave tocirci muốn nhắc

đi nhắc lại hagraveng ngagraven lần nữa lagrave đừng

bao giờ cố tigravenh tigravem kiếm những đề tagravei

(đối tượng) nằm ngoagravei đề mục chiacutenh

của migravenh Bởi mọi thứ luocircn tự đến rồi

128

tự đi vagrave dugrave chuacuteng ta khocircng coacute những

nổ lực đoacute luocircn coacute hằng hagrave sa số

những vấn đề tacircm vật lyacute vẫn sẳng sagraveng

chực chờ nhiễu động sự tỉnh thức của

ta trong thực tại hiện hữu Do đoacute ta

khocircng cần thiết phải đi tigravem kiếm chọn

lựa phacircn biệt đối tượng nagraveo ngoagravei hơi

thở magrave chỉ việc chuyecircn tacircm đứng

ngay lối vagraveo của sự kiểm nghiệm rồi

nhigraven ngắm từng thứ ra vagraveo trong mỗi

phuacutet giacircy hiện tại

Hagravenh giả cần đặc biệt lưu tacircm với

những đối tượng tacircm lyacute Chuacuteng lagrave

những higravenh thaacutei yacute thức cực kỳ tế vi

khocircng dễ gigrave nhận diện một caacutech rotilde

ragraveng Cho necircn nếu khocircng thể nhigraven

ngắm chuacuteng một caacutech trọn vẹn như

đối với đối tượng sinh vật lyacute thigrave trong

129

trường hợp nagravey ta chỉ việc chuyecircn

tacircm trực diện vagraveo một vấn đề chiacutenh

yếu thocirci đoacute lagrave sự đến vagrave đi của chuacuteng

Những tacircm thaacutei mang tiacutenh caacutech nhiễu

động đoacute rồi cũng sẽ qua đi để ta coacute

thể trở lại với đề chiacutenh lagrave hơi thở Bất

cứ khi nagraveo tự nhận ra lagrave nội tacircm migravenh

đang bị phoacuteng taacuten loạn động thigrave ta cứ

việc dồn hết tacircm lực để chuacute niệm vagraveo

hơi thở với một sự cảnh giaacutec thường

trực đối với những ngoại cảnh vốn

luocircn sẳn sagraveng quấy rầy chaacutenh niệm

của chuacuteng ta Chuacuteng xuất hiện thigrave ta

ghi nhận đatilde đagravenh magrave ngay khi cả

chuacuteng biến mất ta cũng phải biết tới

Noacutei chung điều nhắn gởi sau cugraveng của

tocirci cho caacutec hagravenh giả lagrave phải từng phuacutet

130

tỉnh thức cảnh phograveng đối với từng

thực tại trong mỗi phuacutet giacircy

JG

----o0o---



----o0o---



Chương 4

131

Những Ma Chướng vagrave Trở Lực của

Thiền ETHịnh

Trong kinh điển Phật giaacuteo Nguyecircn

thủy vẫn thường nhấn mạnh đến

những trở lực coacute nguy cơ phương hại

cho hagravenh trigravenh tu tập magrave gần như

khocircng một ai chẳng gặp phải ETHức

Phật dạy rằng một người coacute bản lĩnh

điều phục được nội tacircm của chiacutenh

migravenh thigrave xeacutet về giaacute trị tinh thần cograven vĩ

đại hơn cả một viecircn dũng tướng baacutech

chiến baacutech thắng ngoagravei chiến trường

Người tu hagravenh đặc biệt lagrave caacutec hagravenh

giả thiền định việc đối đầu với caacutec trở

lực tinh thần (thường được kể coacute 5) lagrave

cả một vấn đề quan trọng mang tiacutenh

thường trực vagrave cấp thiết Chẳng riecircng

gigrave Phật Giaacuteo magrave đến cả giới tu hagravenh

132

của thiền tocircn giaacuteo chẳng hạn Thiecircn

Chuacutea Giaacuteo Do Thaacutei Giaacuteo Hồi Giaacuteo

Ấn Giaacuteo thậm chiacute đến caacutec tay phugrave

thủy da đỏ Mỹ Chacircu cũng đều luocircn

đặt vấn đề cảnh phograveng đối với caacutec trở

lực nội tacircm (theo caacutech hiểu của họ)

nhưng nội dung của chuacuteng cũng gần

giống với 5 thứ trở lực tinh thần trong

Phật Giaacuteo

Sau đacircy lagrave cacircu chuyện về một nữ tu

Thiecircn Chuacutea Giaacuteo người Tacircy Phương

sống tại Ấn ETHộ đoacute lagrave Sơ Teresa

người đatilde từng được giải Nobel hogravea

bigravenh vigrave những đoacuteng goacutep xatilde hội to taacutet

của bagrave Lần đoacute sau khi tỏ lời kiacutenh

phục đối với sự nghiệp vị tha của Sơ

một phoacuteng viecircn của đagravei BBC đatilde noacutei

một cacircu ngụ yacute rằng thực ra coacute lắm con

133

đường để sơ coacute thể vừa sống thoải maacutei

magrave vẫn coacute thể phụng sự tha nhacircn dễ

dagraveng can chi Sơ lại chấp nhận một đời

sống vật chất quaacute ư chật vật Bởi rotilde

ragraveng lagrave về tagravei sản vật chất Sơ Teresa

coi như khocircng coacute gigrave cả trừ một chiếc

xe một ngacircn khoản bảo hiểm vagrave dĩ

nhiecircn lagrave Sơ cũng khocircng coacute chồng con

Nghe nhắc đến vấn đề hocircn nhacircn Sơ

Teresa mỉm cười với người phoacuteng

viecircn

- Bảo tocirci độc thacircn lagrave sai tocirci vẫn đang

coacute một cuộc hocircn nhacircn đoacute chứ

Noacutei rồi Sơ giơ tay lecircn cho anh phoacuteng

viecircn nhigraven thấy chiếc nhẫn trecircn đoacute thực

ra đoacute lagrave loại nhẫn magrave caacutec nữ tu vẫn

thường đeo với yacute nghĩa lagrave đatilde hiến

134

migravenh trọn vẹn cho Chuacutea vagrave Sơ lại noacutei

thecircm Magrave Ngagravei thigrave nhiều khi khoacute

khăn lắm - yacute Sơ Teresa muốn noacutei

đến những trở lực tinh thần magrave migravenh

đatilde phải đối diện trong cuộc đời lagravem

một nữ tu

Cagraveng lắng tacircm nhigraven ngắm vagraveo chiacutenh

lograveng migravenh chuacuteng ta sẽ cagraveng coacute nhiều

cơ hội để thấy rotilde tất cả những nguồn

cội của ham muốn sợ hatildei thương

gheacutet noacutei chung lagrave caacutec thagravenh kiến tacircm

lyacute magrave từ đoacute đatilde gacircy ra biết bao nỗi khổ

cho thế giới Bản thacircn chuacuteng lagrave những

ma chướng trở lực nhưng đối với một

người tu tập thiền định thigrave chuacuteng lagrave

một vấn đề tacircm điểm để bằng vagraveo một

sự trực diện khaacutech quan chuacuteng lại

thagravenh ra một thực tại chiecircm ngắm

135

đồng thời sự chiecircm ngắm đoacute lại lagrave một

cocircng phu tu tập Sự đối diện để khắc

trừ cũng như yacute hướng xử lyacute caacutec trở lực

tinh thần nagravey thực ra khocircng phải chỉ lagrave

vấn đề của hocircm nay magrave lagrave tự ngagraven

xưa Vagraveo thế kỷ thứ 2 Tacircy lịch tu sĩ

Evagrios người vẫn được xem lagrave một

đại ẫn sỉ trecircn sa mạc đatilde nhắc nhở caacutec

mocircn đồ của migravenh về những trở lực

tinh thần bằng caacutech dugraveng higravenh ảnh mocirc

tả chuacuteng như những con aacutec quỷ luocircn

rigravenh rập để quấy rầy những người tu

hagravenh nơi hoang vắng Những con aacutec

quỷ đoacute chiacutenh lagrave những nổi sợ hatildei lười

biếng kiecircu ngạo

Theo truyền thống Phật Giaacuteo caacutec trở

lực tinh thần nagravey được nhacircn caacutech hoacutea

bằng caacutec tecircn gọi Aacutec Ma Ma Vương

136

magrave bộ mặt của chuacuteng chiacutenh lagrave những

hegraven nhaacutet nocircng nocircng nổi bướng bỉnh

thaacutei độ vocirc tri xuẩn động đối với thực

tại

Aacutec Ma (ở đacircy chỉ cho caacutec phiền natildeo)

thường xuất hiện để quấy rầy người tu

tập qua nhiều higravenh thức Chẳng hạn

một ước muốn nagraveo đoacute về điều kiện

sống vật chất hoặc những do dự tiếc

nuối trong mỗi hoạt động của migravenh

Coacute một cacircu noacutei rất hay magrave chuacuteng ta

nhắc lại ở đacircy như một lời cảnh baacuteo

Phật nagraveo Ma nấy Ở một nội tacircm

non yếu thigrave caacutec phiền natildeo trở lực sẽ

xuất hiện một caacutech thocirc thiển để ta coacute

thể dễ dagraveng nhận diện vagrave khắc chế

cograven đối với những hagravenh giả cagraveng coacute

bản lĩnh nội tacircm bao nhiecircu thigrave chuacuteng

137

cũng xuất hiện vi tế kiacuten đaacuteo bấy

nhiecircu ETHoacute lagrave những tư tưởng nguy

hiểm nhưng ta khoacute magrave nhận ra Chẳng

hạn như một tư tưởng tự matilden Ta lagrave

một đức hạnh Ta khocircng bị caacutec phiền

natildeo nhiễu động Chuacuteng kiacuten đaacuteo quaacute

thế lagrave chuacuteng ta mắc bẫy ETHể đối trừ

những higravenh thức phiền natildeo tế vi nagravey

chuacuteng ta chỉ cograven caacutech dốc sức cho một

khả năng chuyecircn chuacute vagrave tỉnh lặng

thường trực vagrave dĩ nhiecircn bằng một thaacutei

độ nhigraven ngắm hết sức khaacutech quan

Ngagravey xưa chiacutenh ETHức Phật cũng đatilde đi

qua con đường nagravey trong những ngagravey

thaacuteng cograven lagrave một ẩn sĩ ngồi tĩnh tọa

dưới gốc bồ đề Ngagravei đatilde tự hứa với

lograveng migravenh lagrave sẽ khocircng bao giờ đứng

dậy ra đi nếu chưa lagravem trograven được lyacute

138

tưởng của một vị Chaacutenh ETHẳng Giaacutec

ETHể thấu đaacuteo được bản chất của những

buồn vui trong đời migravenh cũng như để

tigravem được lối thoaacutet tự do cho bản thacircn

điều bắt buộc lagrave chuacuteng ta phải luocircn đối

diện với những phức loạn phiền natildeo

vốn thường trực coacute mặt trong nội tacircm

của migravenh Cứ xem cuộc tu lagrave một cuộc

hagravenh trigravenh ngagraven dặm magrave ở đoacute chuacuteng ta

phải tự biết học caacutech giữ vững được

lograveng migravenh vagrave điều tất yếu lagrave phải coacute

được một bản latildenh tự tại của một kẻ

xem bốn biển lagrave nhagrave Sự chuyecircn tacircm

trong cocircng phu thiền định khocircng hề lagrave

một nổ lực tự tạo ra một ảnh tượng lyacute

tưởng nagraveo đoacute magrave lagrave một thaacutei độ sống

hết migravenh trong từng phuacutet giacircy hiện tại

phơi mở nội tacircm lagravem trung hogravea caacutec

139

xung đột nội tại xuyecircn qua những cảm

nghiệm chu đaacuteo về đời sống Với

chừng đoacute cố gắng xem như ta đatilde coacute

đủ sức mạnh để đagraveo luyện nội tacircm

huy động noacute một caacuteh hữu hiệu đồng

thời cũng giuacutep noacute ngagravey một kiecircn định

trong saacuteng vagrave tự do hơn Chuacuteng ta coacute

thể noacutei rằng khả năng trung hogravea nội

tacircm luocircn được thagravenh tựu từ sự trực

diện với mỗi mỗi cảm nghiệm khaacutech

quan về thực tại Ở một cấp độ rốt raacuteo

nagraveo đoacute người hagravenh giả coacute bản latildenh

nagravey cograven coacute thể vocirc hiệu hoacutea những ảnh

hưởng của phiền natildeo bằng chiacutenh sự tu

tập đuacuteng mức của migravenh magrave nội dung

của noacute luocircn lagrave một tigravenh thương vị tha

cugraveng niềm khaacutet khao hướng đến một

khả năng tỉnh thức thật sự Suy cho

140

cugraveng chỉ bằng một chuacutet lograveng thiện

chiacute ta coacute thể ta coacute thể học được lắm

điều kỳ diệu trong đời migravenh kể cả một

sinh phong tự tại an bigravenh giữa cuộc

đời nước mắt nhiều hơn nụ cười nagravey

Nếu thiện chiacute đoacute vẫn nuocirci dưỡng từng

ngagravey thigrave những trở lực tinh thần kia

đoacutei với chuacuteng ta sẽ khocircng cograven lagrave vấn

đề nữa ETHể rồi sau cugraveng chuacuteng ta cograven

thấy được một điều hết sức thuacute vị khaacutec

nữa rằng tất cả những điều tệ hại vagrave

khoacute khăn nhất đều luocircn thay đổi chứ

khocircng phải cứ triền miecircn đagravey đọa

chuacuteng ta như trước đacircy chuacuteng ta vẫn

nghĩ thế Tất cả luacutec nagravey chỉ cograven lagrave

những cảm nghiệm giản đơn trong

saacuteng nhẹ nhagraveng vagrave cũng phugrave du magrave

141

chuacuteng ta coacute thể an nhiecircn nhigraven ngắm

chuacuteng trong mỗi giacircy khắc tư tưởng

Những căn dặn trecircn đacircy tuyệt đối

khocircng phải chỉ đơn giản mang tiacutenh

học thuyết hay tiacuten điều Thiecircng liecircng

magrave lại lagrave một pheacutep sống hết sức thực

tế để chuacuteng ta coacute thể nương theo đoacute

magrave cảm nghiệm được một nếp đời tự

tại tự học được caacutech gắn boacute với từng

cảm nghiệm đoacute của migravenh Magrave vấn đề

nagravey thigrave vocirc cugraveng quan trọng Bằng

chiacutenh thaacutei độ xử lyacute của ta đối với caacutec

trở lực tinh thần đoacute một cuộc xung

đột nội tại nghiecircm trọng sẽ xảy ra

hoặc một thagravenh quả thiền định choacutei

ngời được thagravenh tựu Do vậy bước

đầu tiecircn khởi mang tiacutenh cấp thiết cho

cocircng phu nội quaacuten vagrave trực diện nagravey

142

phải lagrave sự nỗ lực giagraven xếp trung hogravea

mọi động cơ xung đột nội tại một caacutech

cụ thể Noacutei theo kinh điển truyền

thống caacutec triền caacutei tức những trở lực

nội tacircm đatilde nhắc tới trecircn đacircy thường

được kể coacute năm thứ mặc dugrave trong thời

gian tu tập thiền định của mỗi người

con số đoacute đocirci khi khocircng coacute vẻ khiacutet

khao với thực tế Bởi thế caacutec đạo sỉ

Du Giagrave (Yoga) vẫn thiacutech gọi tất cả caacutec

ma chướng tinh thần trong thiền định

bằng một caacutei tecircn chung vagrave ngắn gọn lagrave

Cuộc tấn cocircng của caacutec trở lực phức

loạn Tuy thế ở đacircy tốt nhất lagrave ta cứ

lần lượt bagraven về chứng theo lối phacircn

tiacutech của kinh điển truyền thống

Năm Triền Caacutei

143

Phaacutep triền caacutei hay trở lực tinh thần đầu

tiecircn của thiền định chiacutenh lagrave lograveng khaacutet

khao thegravem muốn đối với caacutec khoaacutei lạc

vật chất thocircng qua iacutet nhất lagrave ngũ quan

sinh lyacute Thiacutech nhigraven caacutei đẹp nghe acircm

thanh vừa yacute ăn uống ngon lagravenh

thường gọi lagrave Tham dục

Những cảm nghiệm ngọt ngagraveo về một

thực tại ecircm thắm chỉ mang yacute nghĩa

nhu cầu sinh tồn giản đơn khocircng coacute

khuynh hướng đầu tư tiacutech lũy thigrave thực

ra chẳng coacute gigrave đaacuteng noacutei cả bởi bất cứ

ai cũng coacute quyền ngon mặc đẹp chăn

ấm nệm ecircm kia magrave Nhưng điều hết

sức quan trọng lagrave caacutei cảm nghiệm về

những thực tại tạm gọi lagrave ngọt ngagraveo ấy

coacute lagravem ta trở necircn mugrave quaacuteng thiếu tự

chủ hay khocircng Hatildey cẩn trọng đề

144

phograveng những ảo vọng ước muốn Giaacute

magrave tocirci được chứ phải chi tocirci coacute

mong sao tocirci được Chuacuteng ta đatilde

từng hiểu được rằng nếu chỉ sống bằng

những cảm nghiệm thực tại thật đơn

giản khocircng baacutem viacuteu tigravem cầu đầu tư

tiếc nuối thigrave cuộc sống của chuacuteng ta

chắc chắn sẽ an lagravenh tự tại hơn nhiều

Tocirci nhắc lại đời sống của chuacuteng ta

(đặc biệt đối với những caacute nhacircn coacute

nhiều điều kiện vật chất) luocircn coacute lắm

nhu cầu sinh hoạt vagrave hưởng thụ từ

những buổi chơi thể thao hagraveo hứng

đến một buổi ăn trưa hợp khẫu một

buổi thưởng latildem nghệ thuật tuyệt vời

những cuộc macircy mưa chaacutey bỏng một

giấc ngủ thoải maacutei khỏe khoắn một

suất ăn saacuteng ngon miệng nhiều lắm

145

vagrave xatilde hội hiện đại luocircn lagrave thế nhưng ta

cứ thử đứng becircn ngoagravei (về tinh thần

thocirci cũng được) rồi nhigraven ngắm vagrave

kiểm tra migravenh Những cảm nghiệm

đơn giản hồn nhiecircn khaacutech quan vagrave tỉnh

thức đối với caacutec thực tại coacute vẻ hấp dẫn

đoacute thật ra coacute thể tạm cho lagrave vocirc hại

nhưng vấn đề sinh tử lagrave ta phải luocircn coacute

đủ can đảm tự chủ để chối bỏ những

khi cần thiết Nhưng lối nghĩ vagrave caacutech

sống như vừa trigravenh bagravey coacute khi nagraveo gacircy

phương hại cho nội tacircm chuacuteng ta

những thiền sinh hay khocircng ETHiều đoacute

cograven tugravey thuộc vagraveo chuacuteng ta nữa Bởi

nếu hiểu đuacuteng vagrave lagravem đuacuteng lối sống đoacute

bằng những phuacutet giacircy tỉnh thức cảm

nghiệm thực tại magrave ở đacircy cứ kể lagrave

những thực tại hấp dẫn chuacuteng ta sẽ

146

thấy chuacuteng lần lượt trocirci đi hạnh phuacutec

vagrave đau khổ luocircn tigravem chỗ thay thế nhau

Trong thaacutei độ nhigraven ngắm nagravey mọi thứ

đều trở necircn vocirc vị nhạt nhẽo vagrave dư vị

của chuacuteng cograven coacute thể lagrave những cảm

giaacutec buồn nocircn mệt nhoagravei nhagravem chaacuten

ETHiều dĩ nhiecircn lagrave chuacuteng ta khocircng necircn

coacute quaacute nhiều đogravei hỏi trong cuộc sống

Chỉ cần một iacutet vagrave đocirci khi thocirci trong

trường hợp nhu cầu thật cần thiết vagrave

vocirc hại ETHối với caacutec thiền sinh sơ cơ

trong những khoacutea thiền tập sự thường

coacute lắm người phải mất nhiều thời gian

cho những vọng tưởng thị dục Họ

muốn coacute một thiền thất khang trang

thật nhiều tiện nghi hoặc cần đến một

an tacircm tối ưu về tagravei chaacutenh Nhưng

qua thời gian với sự chấp nhận coacute thể

147

lagrave khiecircm cưỡng bất đắc dĩ trong điều

kiện sống coacute phần hạn chế vagrave khắc

khổ của thiền viện họ sẽ quen dần

mọi sự vagrave những ham muốn trong

lograveng họ luacutec nagravey coacute thể được giới hạn

lại thagravenh những ước muốn nhỏ nhặt

đơn giản hơn Chẳng hạn họ thegravem

được thecircm tiacute đồ ngọt trong suất ăn

trưa của migravenh hoặc thầm mong thời

gian thiền định tập thể hay caacute nhacircn do

Thiền sư đưa ra được ruacutet bớt lại đocirci

phuacutet Trong những điều kiện sống

cagraveng hạn chế như ở caacutec thiền viện

hoặc nhagrave lao chuacuteng ta sẽ nhận ra một

điều hết sức đặc biệt lagrave lograveng tham

muốn của mỗi người thật ra khocircng

phải được qui định điều động bởi một

đối tượng nagraveo hết magrave ngược lại noacute lagrave

148

một thứ nhu cầu tacircm lyacute cố hữu vagrave

chiacutenh vigrave thế đocirci luacutec trong một hoagraven

cảnh nhất định nagraveo đoacute nỗi thegravem một

viecircn kẹo cũng matildenh liệt như caacutei ước

ao coacute được một chiếc xe Mercedes

Benz hay Roll Royce hoặc Cadillac

Như vậy đối những ham muốn trong

lograveng con người vấn đề khocircng phải

nằm ở đối tượng sở tri ngoại tại magrave

chiacutenh lagrave từ những tiềm lực thuacutec đẩy

của nội tacircm Chiacutenh caacutec động cơ ham

muốn đoacute điều động tất cả những sinh

hoạt đầu tư tầm cầu của chuacuteng ta Bản

thacircn một nội tacircm đa dục tự noacute đatilde lagrave

một hiện hữu đau khổ Bởi noacute chỉ coacute

thể lagrave một lực quaacuten tiacutenh đưa chuacuteng ta

đến những yacute hướng khaacutet vọng magrave

khocircng hề giuacutep ta toại nguyện được tất

149

cả những gigrave magrave migravenh vẫn mong ước

trong caacutei thế giới vốn phugrave du vagrave vocirc

ngatilde nagravey Kể cả trường hợp chuacuteng ta coacute

được toại nguyện trong một ước muốn

nagraveo đoacute thigrave tiếp theo sao caacutei thỏa matilden

nagravey lại lagrave vocirc số những ham muốn

khaacutec magrave ta dĩ nhiecircn khocircng thể nagraveo

đaacutep ứng trọn vẹn cả Sức mạnh của

lograveng ham muốn lớn lắm noacute lagrave caacutei cảm

giaacutec chối bỏ hiện tại chỉ vigrave đặc tiacutenh

luocircn thấy thiếu đọa đagravey chuacuteng ta

bằng caacutei higravenh thaacutei tacircm lyacute khao khaacutet

kiếm tigravem những caacutei vớ vẫn ngoại tại

trong khi chuacuteng ta luocircn coacute một thực tại

vừa đủ để Sống Noacute lagrave cội nguồn của

tất cả những tuyệt vọng trầm thống

những cuộc chiến tranh bạo động

tương tranh tương diệt giữa con người

150

với nhau từ ngagraven xưa Tất cả chỉ vigrave

bản chất của cuộc đời lagrave luocircn bất toagraven

bất toại Cầm lấy một lograveng ham muốn

xuẩn động để đi tigravem một sự thỏa matilden

tuyệt đối quả lagrave một thaacutei độ sống hoagraven

toagraven đi ngược lại triacute tuệ thiền định con

đường giải thoaacutet tất cả khổ đau

Người Ấn độ coacute một cacircu noacutei rất hay

lagrave Một kẻ moacutec tuacutei dầu coacute tận mặt gặp

một vị Thaacutenh ngoagravei đường thigrave hắn

cũng chỉ nhigraven thấy được chiếc tuacutei hagravenh

lyacute của Ngagravei magrave thocirci Lograveng ham muốn

luocircn qui định nhatilden quan của chuacuteng ta

về mọi sự Một viacute dụ đơn giản lagrave nếu

chuacuteng ta đang đi trecircn đường phố với

caacutei bụng đoacutei thigrave chuacuteng ta khoacute magrave để

mắt vagraveo caacutec cửa hiệu aacuteo quần mỹ

phẩm magrave thay vagraveo đoacute lagrave sự chuacute yacute tigravem

151

kiếm caacutec tiệm ăn với nỗi aacutem ảnh về

những moacuten ăn magrave migravenh thiacutech

Nhiều lần vẫn lầm khi nghĩ rằng caacutec

thiền sinh nghiecircm tuacutec luocircn nhắm mắt

lagravem ngơ đối với những chuyện thuộc

lĩnh vực tigravenh cảm latildeng mạn chẳng hạn

như những vấn đề tigravenh cảm hocircn nhacircn

hay những cuộc hẹn hograve lứa đocirci hoặc

thậm chiacute cograven khocircng nhắc đến những

người coacute liecircn quan đến latildenh vực đoacute

Thực ra caacutec thiền sinh cũng lắm khi

acircm thầm tư tưởng đến những vấn đề

tương tự ETHocirci luacutec họ vẫn coacute những

thương nhớ vấn vương kiacuten đaacuteo trong

lograveng dĩ nhiecircn lagrave kiacuten đaacuteo vagrave rất hạn

chế Ta coacute thể gọi đoacute lagrave chuacutet latildeng mạn

trong thiền định magrave khoacute coacute ai traacutenh

khỏi Lograveng ham muốn luocircn coacute một sức

152

mạnh chi phối nội tacircm của chuacuteng ta

bằng đủ thứ higravenh thức vọng tưởng magrave

hậu quả tất nhiecircn lagrave khiến ta đaacutenh mất

sự tỉnh thức Trong ETHạo ETHức Kinh coacute

một cacircu noacutei magrave đại yacute như sau Chỉ

với một đocirci mắt hồn nhiecircn vocirc cầu vocirc

chấp mới coacute thể nhigraven thấy được những

điều huyền diệu ETHể coacute thể thấy được

bộ mặt thật cugraveng sức ảnh hưởng của

lograveng ham muốn ta coacute một phương

caacutech khả dĩ hiệu quả lagrave vận dụng một

nội tacircm thư thaacutei tự do cũng như một triacute

tuệ sacircu sắc về từng thực tại trong mỗi

phuacutet giacircy Noacutei chung đacircy chỉ lagrave một

con đường căn bản vẫn được nhắc đến

nhiều lần trong phaacutep mocircn thiền định

Cograven một trở lực nữa magrave thiền sinh

phải vất vatilde đối đầu đoacute chiacutenh lagrave những

153

bất matilden oaacuten gheacutet sacircn hận buồn

chaacuten - thường gọi chung lagrave Sacircn

hận Taacutec động nguy hại của những

higravenh thaacutei tacircm lyacute nagravey xem ra cũng

chẳng keacutem gigrave so với sự tham đắm

ham muốn bởi trở lực nagraveo cũng lagravem

mecirc hoặc chuacuteng ta Những cơn noacuteng

giận hoặc sự thugrave gheacutet dĩ nhiecircn lagrave

những nỗi đau tacircm lyacute Ta coacute thể nhigraven

ngắm được đocirci điều thuacute vị về chuacuteng

ngay trong chiacutenh nội tacircm migravenh nhưng

hatildey nhớ lagrave cố gắng đừng để chuacuteng keacuteo

dagravei thời gian Ta necircn nhanh choacuteng

kheacutep lograveng migravenh lại bởi chuacuteng lagrave những

bức xuacutec nặng nề vagrave nhức nhối magrave

chuacuteng ta khoacute coacute thể kham nổi

Lograveng sacircn hận cũng coacute sức mạnh matildenh

liệt như lograveng ham muốn Noacute coacute thể nổi

154

dậy trong ta khocircng những từ một đối

tượng trước mắt magrave cograven coacute thể từ một

đối tượng ở đacircu đoacute thật xa xocirci ETHocirci khi

chuacuteng ta coacute thể nổi giận chỉ vigrave một

chuyện cũ nagraveo đoacute trong quaacute khứ thậm

chiacute lograveng sacircn hận coacute thể phaacutet khởi từ

một suy diễn tự tạo vocirc căn cứ nagraveo đoacute

nữa Một sự noacuteng giận cao độ coacute thể

tạo ra những taacutec động tệ hại cho nhacircn

caacutech của chuacuteng ta để gacircy necircn những

hagravenh xử lệch lạc lầm lẫn magrave đocirci khi

chiacutenh migravenh cũng khocircng ngờ được

Lograveng sacircn hận cograven coacute thể lagrave cội nguồn

cho biết bao nổi khổ tacircm của chuacuteng ta

từ trong đời sống caacute nhacircn cho đến

những cuộc đối giao với người khaacutec

Lograveng sacircn hận coacute rất nhiều higravenh thức

magrave coacute lẽ ta iacutet khi hoặc thậm chiacute rất

155

khoacute nhận ra đoacute chiacutenh lagrave sợ hatildei lo

toan chaacuten nản noacutei chung lagrave những

tacircm thaacutei tiecircu cực coacute thuộc tiacutenh đối lập

với lograveng ham muốn Bởi chỉ cần quan

saacutet chuacuteng thật kỹ lưỡng ta sẽ thấy

ngay rằng tất cả tacircm thaacutei bất matilden nagravey

đều xuất phaacutet từ một thagravenh kiến đối

khaacuteng aacutec cảm đối với một nhacircn vật

sự việc nagraveo đoacute Magrave với những tacircm

trạng phiền natildeo như vậy dugrave lagrave lograveng

ham muốn thấp keacutem hay sự sacircn hận

nocircng nổi chuacuteng ta lagravem sao coacute thể tập

trung tư tưởng để thiền định một cocircng

phu tinh thần mang lyacute tưởng khaacutem phaacute

thực tại Ở đacircy đang noacutei về vấn đề sacircn

hận như lagrave một trở lực cho thiền định

necircn điều tiecircn quyết lagrave ta phải học caacutech

đối diện vagrave xử lyacute giagraven xếp noacute ở mọi

156

higravenh thaacutei biến tướng dĩ nhiecircn cũng chỉ

vẫn với từng phuacutet giacircy tỉnh thức nhigraven

ngắm

Trở lực thứ ba của thiền định lại lagrave

tacircm lyacute thụ động luời biếng magrave gọi

theo thuật ngữ kinh điển lagrave Hocircn Thụy

(hocircn trầm thụy miecircn) Noacute lagravem ta cảm

thấy datilde dượi buồn ngủ khocircng thiacutech

hoạt động tỉnh thức Bị Hocircn Thụy chi

phối nội tacircm hagravenh giả coi như bất lực

caacutec sức mạnh nội tại cũng bị vocirc hiệu

hoacutea vagrave như vậy thigrave cocircng phu thiền

định cũng bị ngăn trở thậm chiacute đigravenh

chỉ

Trở lực thứ tư của thiền định lagrave phoacuteng

dật -- hay Trạo hối một phiền natildeo

gần như coacute thuộc tiacutenh đối lập với Hocircn

157

Thụy dĩ nhiecircn lagrave caacutech đối lập tiecircu cực

Với một định nghĩa đại khaacutei căn bản

thigrave phoacuteng dật lagrave tigravenh trạng tacircm lyacute bị

khuếch taacuten loạn động hướng ngoại

với đủ thứ đề tagravei tư tưởng tốt xấu vui

buồn vagrave tất cả diễn ra trong một sự

thiếu tổ chức như những caacutei quẩy

migravenh vật vatilde của một con caacute bị đem ra

đất Với một nội tacircm phoacuteng taacuten như

vậy thigrave đến cả những cử động tư thế

sinh hoạt của ta cũng cograven bị ảnh

hưởng tệ hại noacutei chi đến cocircng phu

thiền định Bởi thực tại cảm nghiệm

của ta luacutec nagravey lagrave cả một mớ hổ lốn bề

bộn tạp nhạp vagrave tư tưởng ta thigrave bay

nhảy khocircng định hướng Trong tigravenh

trạng tacircm lyacute nagravey ta coacute một caacutech khaacutec

để giải quyết chứ khocircng thể cực lograveng

158

đuổi bắt đo đếm từng ảo tưởng chớp

nhoaacuteng vagrave vocirc hệ thống đoacute được lagravem

vậy chỉ hoagravei cocircng thecircm thocirci

Trở lực thứ năm magrave cũng lagrave sau cugraveng

của thiền định lagrave sự Nghi hoặc hay

hoagravei nghi vớ vẫn Coacute thể noacutei đacircy lagrave trở

lực nghiecircm trọng nhất cho hagravenh giả

thiền định Bởi vigrave cần coacute sự hiện diện

của noacute mọi nổ lực tinh thần của ta coi

như vocirc nghĩa vagrave bị tecirc liệt Coacute nhiều

higravenh thức hoagravei nghi lắm về sự hiện

hữu của migravenh về khả năng của bản

thacircn về người Thầy hướng dẫn về

phaacutep mocircn thiền định hoặc toagraven bộ giaacuteo

lyacute Phật phaacutep Thậm chiacute coacute thể chỉ

dựa vagraveo trigravenh độ triacute tuệ thiền định non

keacutem của migravenh rồi quay sang nghi

nghờ đến cả ETHức Phật Coacute chắc lagrave

159

Ngagravei đatilde thật sự thấu đaacuteo tất cả những

gigrave migravenh đatilde thuyết giảng

Chuacuteng ta cograven coacute thể hoagravei nghi con

đường thiền định magrave migravenh đang tu tập

bằng caacutec hướng đi lệch lạc nagraveo đoacute

hoặc tự cho migravenh chưa đủ tuacutec duyecircn

điều kiện thuận lợi về thời gian hay

vấn đề sức khỏe Noacutei chung dầu ở

bất cứ hoagraven cảnh nagraveo bất luận chỉ

bằng một chuacutet hoagravei nghi cocircng phu

thiền định của chuacuteng ta coi như bị

ngăn trở nghiecircm trọng nếu khocircng

muốn noacutei lagrave thất bại

Xử lyacute caacutec Trở lực

ETHể coacute thể tu tập thiền định điều dĩ

nhiecircn lagrave ta phải tự biết giải quyết caacutec

trở lực tinh thần một caacutech hữu hiệu

160

Theo kinh điển Phật Giaacuteo nguyecircn

thủy thigrave bản chất thacircm tacircm mỗi người

giống như một đầm nước vagrave tacircm điểm

của thiền định lagrave nhigraven ngắm xuyecircn

suốt đaacutey sacircu của đầm nước Tham dục

tức những ham muốn dục lạc khoaacutei

cảm xuất hiện trong nội tacircm ta như

một chất phẩm nhuộm đẹp mắt được

đổ xuống đầm nước lagravem mất đi caacutei

trong suốt magrave ta cần đến để nhigraven sacircu

vagraveo đầm nước Lograveng Sacircn hận dugrave ở

higravenh thức nagraveo cũng chẳng khaacutec một

đầm nước ngay dograveng phuacuten của một

suối nước noacuteng sục socirci cuồn cuộn

Noacute cũng lagravem hạn chế tầm nhigraven của

chuacuteng ta Hocircn thụy thigrave được viacute dụ như

một lớp rong dagravey phủ đầy đầm nước

Phoacuteng dật được viacute dụ bằng higravenh ảnh

161

những cơn gioacute lốc xoaacutey lagravem xao động

mặt nước trecircn đầm vagrave Hoagravei nghi thigrave

giống như chất bugraven bị khuấy lecircn trong

đầm nước Với những tigravenh trạng đoacute

của nội tacircm đầm nước thực tại coi

như khocircng thể được nhigraven thấy tận đaacutey

Phương thức trực diện xử lyacute caacutec trở

lực tinh thần ở đacircy trước mắt vẫn

trecircn tinh thần nền tảng lagrave một sự tỉnh

thức vagrave hiểu biết kịp thời ngay khi

chuacuteng vừa lộ diện Nhưng bằng caacutech

nagraveo để thực hiện điều nagravey Vấn đề

thực ra khocircng đơn giản dễ dagraveng ETHiều

tất nhiecircn lagrave hagravenh giả khocircng necircn đối

diện chuacuteng bằng một tacircm thaacutei đegrave neacuten

khiecircm cưỡng hay lo toan chật vật bởi

khocircng kheacuteo đoacute lại lagrave một higravenh thức

ngụy trang khaacutec của sacircn hận Nhưng

162

nếu vậy thigrave coi như chuacuteng ta boacute tay bất

lực trước chuacuteng hay sao Tuyệt nhiecircn

khocircng phải thế Chuacuteng ta khocircng phải

vật lộn xuẩn động đối với caacutec trở lực

đoacute nhưng lại tỉnh thức chuyển hoacutea

chuacuteng thagravenh những mảnh vụn thực tại

để coacute thể nhigraven ngắm kiểm soaacutet Chuacuteng

thường mạnh lắm nhưng điều đoacute

chẳng sao thậm chiacute chuacuteng cagraveng matildenh

liệt thigrave khuocircn mặt thực tại cagraveng rotilde neacutet

thecircm thocirci vagrave như đatilde noacutei cagraveng coacute

nhiều dịp trực diện thực tại thigrave ta cagraveng

coacute nhiều cơ hội tuyệt vời để coacute nhiều

bagravei học sinh động vagrave quiacute giaacute về caacutec qui

luật nhacircn quả tam tướng trong mỗi

higravenh thaacutei vận động của thực tại Chỉ

với một năng lực chaacutenh niệm đuacuteng

mức ta sẽ thấy tất cả phiền natildeo chỉ lagrave

163

một vấn đề đơn giản Hatildey nhớ kỹ kinh

nghiệm quan trọng nagravey lagrave đừng nocircng

nổi đối đầu caacutec trở lực bằng thaacutei độ

xung đột Necircn hết sức bigravenh đạm tỉnh

thức để lắng nghe vagrave học hỏi ở chuacuteng

Sức mạnh ở caacutec phiền natildeo trở lực luacutec

nagravey lagrave thagravenh ra một lợi thế cho ta trong

cocircng phu thiền định vagrave đồng thời ta

cũng coacute luocircn một lớp học nội tại vocirc

cugraveng quiacute baacuteu trong cả đời sống thường

nhật

Phương aacuten thứ hai để xử lyacute caacutec phiền

natildeo trở lực đặc biệt vagrave vagraveo luacutec chuacuteng

đang trở necircn quaacute matildenh liệt thigrave chuacuteng

ta lập tức huy động vagrave vận dụng caacutec

thiện tacircm vốn mang thuộc tiacutenh đối lập

với chuacuteng như lagrave một caacutech xử lyacute tương

ứng Nhờ vậy ta coacute thể lagravem yếu đi sức

164

mạnh của chuacuteng đồng thời tự tigravem lấy

cho migravenh một tacircm thaacutei tự do thocircng qua

sự độc lập đối với chuacuteng Chuacuteng cagraveng

yếu dần thigrave khả năng tỉnh thức của

chuacuteng ta cũng theo đoacute magrave được trưởng

dưỡng

Phương aacuten thứ ba thường chỉ coacute thể

được thực hiện ở caacutec thiền sinh giagrave

dặn lagrave đơn giản hoacutea tất cả mọi sự coi

như pha Với một trigravenh độ định tỉnh

kiecircn cố khi caacutec phiền natildeo trở lực xuất

hiện một chaacutenh niệm hugraveng hậu sẽ xocirc

đuổi chuacuteng một caacutech nhẹ nhagraveng tế nhị

như đối với những người khaacutech magrave

migravenh khocircng muốn tiếp Thaacutei độ xử lyacute

nagravey tuyệt nhiecircn khocircng hề mang một yacute

nghĩa aacutec cảm bồng bột nagraveo magrave chỉ lagrave

một chuacutet cocircng việc thu veacuten sửa sang

165

để dọn chỗ cho một nội tacircm thiền

định Trigravenh độ tự tại đoacute luocircn được gắn

liền với một khả năng thiền định cao

cấp tương ứng vagrave ở đacircy những thiền

sinh latildeo luyện khocircng cần thiết coacute một

lưu tacircm cảnh giaacutec nagraveo đối với caacutec

phiền natildeo magrave chỉ thản nhiecircn nhigraven

ngắm khi chuacuteng đến Thaacutei độ xử lyacute

nagravey khocircng thể đem aacutep dụng ở một

thiền sinh sơ cơ bởi vigrave với trigravenh độ

non keacutem của họ tacircm phong coacute vẻ

thoải maacutei rất dễ dagraveng trở thagravenh tigravenh

trạng bỏ ngotilde nội tacircm hoặc một higravenh

thức tacircm lyacute nagraveo đoacute bất lợi cho một

chaacutenh niệm nhigraven ngắm

Bacircy giờ thigrave chuacuteng ta hatildey quay lại với

những trigravenh độ thiền định bigravenh thường

vagrave phổ cập hơn Trước hết bằng caacutech

166

nagraveo ta coacute thể thực hiện tốt những

phương thức xử lyacute phiền natildeo như vừa

trigravenh bagravey trecircn đacircy chẳng hạn chuacuteng ta

phải lagravem gigrave khi một lograveng ham muốn

Tham Dục vừa xuất hiện Chuacuteng ta

chỉ việc nhigraven thẳng vagraveo nội tacircm migravenh

vagrave đưa lograveng ham muốn đoacute vagraveo trong

nhatilden trường tỉnh thức rồi đơn giản ghi

nhận noacute ham muốn ham muốn

Chuacuteng ta coacute thể nhigraven ngắm noacute ngay

trong luacutec đang quan saacutet hơi thở hoặc

một cảm năng nagraveo đoacute trong cơ thể

migravenh Nếu noacute bất chợt vugraveng dậy matildenh

liệt thigrave hatildey lập tức ra sức chuacute yacute nhigraven

ngắm noacute kỷ lưỡng hơn Noacute đang muốn

gigrave Noacute coacute taacutec động gigrave đối với cảm giaacutec

sinh lyacute ta (nội tạng hơi thở đocirci

mắt) Taacutec động cảm giaacutec của noacute đối

167

với sinh lyacute ta coacute giống như đối với nội

tacircm hay khocircng Ta bacircy giờ đang ra

sao ta đang phơi mở thoải maacutei hay

đang bị kheacutep kiacuten buộc ragraveng ETHại

khaacutei cứ liecircn tục ghi nhận kịp thời magrave

cũng thật đơn giản về từng phuacutet giacircy

coacute mặt của lograveng ham muốn đoacute

Bằng vagraveo caacutei nhigraven chuacute mục vagrave chuyecircn

biệt nagravey ta sẽ học được rất nhiều về

ảnh hưởng nguy hiểm của lograveng ham

muốn ngay trong chiacutenh đời sống của

migravenh cũng như thế giới xung quanh

Chiacutenh noacute đatilde tạo ra caacutec cuộc chiến

tranh đẫm maacuteu những thagravenh kiến

xung đột nghiecircm trọng trong xatilde hội

đồng thời đọa đagravey chuacuteng ta hầu như

trọn cả kiếp sống Chuacuteng ta coacute bao giờ

biết ngồi lại để kiểm tra trực nghiệm

168

quan saacutet một caacutech saacuteng suốt về lograveng

ham muốn hay khocircng Chỉ cần coacute

được những giacircy phuacutet đoacute chuacuteng ta sẽ

thấy ngay rằng noacute chiacutenh lagrave cội nguồn

cho tất cả những bức xuacutec trầm thống

đau khổ của migravenh Chuacuteng ta coacute thể

nhigraven ngắm noacute một caacutech vocirc hại vagrave độc

lập khi nhận ra rằng thật sự noacute luocircn vocirc

thường rỗng tuếch Lograveng ham muốn

cũng giống như caacutec phiền natildeo khaacutec ở

chỗ lagrave coacute luacutec thocirc thiển coacute khi tế vi nhỏ

nhiệm Vagrave sự nhigraven ngắm của ta kỷ

lưỡng bao nhiecircu thigrave noacute cũng cagraveng rotilde

neacutet bấy nhiecircu Cagraveng nhigraven ngắm noacute ta

sẽ cagraveng thấy noacute phugrave du chợt đến chợt

đi chứ khocircng cograven lagrave một tường lũy trở

lực như bấy lacircu vẫn nghĩ nữa Cocircng

phu quan saacutet lograveng ham muốn sẽ cagraveng

169

dễ dagraveng hơn khi ta biết tự đặt nội tacircm

migravenh ở một vị triacute khaacutech quan mặc dugrave

thường thigrave noacute coacute vẻ dễ nhận diện lắm

Một người như Oscard Wilder cũng

cograven phải tự thuacute nhận Caacutei gigrave tocirci cũng

khocircng sợ chỉ trừ ra sự caacutem dỗ

Lograveng ham muốn coacute một năng lực rất

lớn học được caacutech nhigraven ngắm tinh

tường điều nagravey coi như ta đatilde đi được

một đoạn đường thiền định Hầu hết

trường hợp chuacuteng ta bị lograveng ham

muốn chi phối một caacutech dễ dagraveng như

như vẫn tuacircn theo một lực quaacuten tiacutenh

hữu cơ Những higravenh thaacutei biến tướng

mang tiacutenh tập quaacuten của chuacuteng ta luocircn

được higravenh thagravenh từ nhiều con đường

vagrave sức taacutec động của chuacuteng đối với đời

sống mỗi người luocircn rất lớn Nhưng

170

coacute điều cần nhớ lagrave chaacutenh niệm về lograveng

ham muốn khocircng hề lagrave một thaacutei độ

tacircm lyacute gheacutet bỏ aacutec cảm magrave ngược lại

chaacutenh niệm ở đacircy lagrave một thaacutei độ tỉnh

thức để nhigraven ngắm từng phuacutet giacircy đến

vagrave đi của noacute một caacutech bigravenh thản vagrave

trong saacuteng

Nhiều luacutec nếu bằng caacutei nhigraven ngắm

cẩn trọng chuacuteng ta coacute thể cũng sẽ thấy

thecircm rằng thực ra becircn dưới đaacutey sacircu

của lograveng ham muốn cograven coacute một nguồn

năng lực taacutec động nữa trung tiacutenh vagrave

vocirc cảm nhưng vẫn lagrave một sức mạnh

mang yacute nghĩa thuacutec đẩy Ta coacute thể tạm

gọi đoacute lagrave sự đầu tư của yacute thức magrave gọi

theo thuật ngữ Phacirct học cũng được gọi

lagrave Dục (gọi theo chữ dịch của Haacuten văn

lagrave vậy nhưng Dục trong trường hợp

171

nagravey tiếng Pali lagrave Chanda chứ khocircng

phải Kagravema magrave người Trung Hoa cũng

dịch lagrave Dục vigrave hai chữ Pagraveli nagravey điều

coacute nghĩa gần giống nhau lagrave ước

muốn mong mỏi cả) Higravenh thaacutei yacute

thức nagravey gọi theo từ ngữ của tạng Vi

diệu Phaacutep lagrave Sở hữu Dục coacute thể song

hagravenh với rất nhiều higravenh thaacutei tacircm lyacute

khaacutec từ lograveng ham muốn thấp keacutem cho

đến tacircm từ bi hoặc triacute tuệ Với một đời

sống tỉnh thức đuacuteng mức chuacuteng ta coacute

thể cảm nghiệm được hương vị ngọt

ngagraveo của một đời sống thiểu dục an

nhiecircn tự tại chẳng đấu tranh magrave cũng

khocircng nuocirci dưỡng khaacutet vọng tiecircu cực

Chỉ cần khocircng bị chi phối nghiecircm

trọng bởi lograveng ham muốn lograveng từ bi

vagrave triacute tuệ tự nhiecircn sẽ trở thagravenh nguồn

172

sống căn bản cho chuacuteng ta Chuacuteng ta

coacute thể nhận ra điều nagravey ngay trong

chiacutenh những phuacutet giacircy thiền định của

migravenh Nhưng hatildey nhớ rằng nếp sống

tacircm linh đoacute luocircn tự đến khi coacute đủ điều

kiện chứ khocircng hề đi ra từ một yacute thức

đầu tư mang tiacutenh chấp thủ của yacute thức

Chuacuteng ta cứ yecircn tacircm Cảm nghiệm đắt

giaacute nagravey sẽ nagravey sẽ tự coacute ngay khi chuacuteng

ta nhận ra sự tự do độc lập của migravenh

đoacutei với caacutec ham muốn

Noacutei chung vấn đề ở đacircy luocircn đogravei hỏi

ở chuacuteng ta một cocircng phu chuacute niệm

chiacutenh chắn Khi lograveng ham muốn xuất

hiện chuacuteng luocircn coacute taacutec động nguy hại

lagrave cuốn huacutet ta vagraveo những ảo tưởng

thậm chiacute coacute luacutec chuacuteng matildenh liệt đến

mức tự chủ bị mugrave quaacuteng để khocircng thể

173

nhận diện nổi noacute Ở đacircy chuacuteng ta coacute

nhiều biện phaacutep để giải quyết trường

hợp nagravey Nhigraven thẳng vagraveo đối tượng

của lograveng ham muốn hoặc nhigraven thấy

cho bằng được caacutei khiacutea cạnh vocirc

thường của vạn vật kể cả một liecircn

tưởng về caacutei chết Chuacuteng ta nghĩ xem

Giả dụ như mọi ước muốn của migravenh

đều được thỏa matilden thigrave điều đoacute coacute yacute

nghĩa gigrave trong phuacutet giacircy hấp hối Hatildey

luocircn tacircm niệm rằng dugrave coacute được bao

lần toại nguyện những caacutei migravenh khaacutet

khao thigrave tất cả cũng đều vocirc nghĩa Bởi

vigrave caacutei gigrave cũng qua đi như macircy trời

ngang đầu nuacutei hay dograveng nước dưới

chacircn cầu Tất cả chỉ lagrave một chuỗi dagravei

của đổi thay bất tận Ở đacircy ta coacute một

cacircu chuyện rất thuacute vị về nhacircn vật

174

Mullak Nasruddin magrave nội dung tuy coacute

vẻ hagravei hước nhưng cũng vocirc cugraveng yacute vị

Một hocircm chỉ vigrave khocircng thể bỏ qua một

giỏ ớt được baacuten quaacute rẻ necircn Nasruddin

đatilde mua hết rồi mang về ăn lần lượt

từng traacutei một Nước mắt nước mũi

tuocircn đầy cả mặt vậy magrave ocircng ta vẫn cứ

tiếp tục ăn Một học trograve của Nasruddin

thấy vậy mới hỏi ocircng tại sao lạ lugraveng

như vậy ocircng ta trả lời tỉnh bơ

- Cả giỏ higravenh như traacutei ớt nagraveo cũng cay

cả nhưng ta hy vọng cũng phải coacute vagravei

traacutei ngọt chứ

Dĩ nhiecircn dugrave gigrave thigrave một phần lớn thời

gian trong cuộc đời của chuacuteng ta vẫn

phải bị chi phối bởi lograveng ham muốn

Nếu chuacuteng ta tỉnh thức nhigraven ngắm noacute

175

thigrave ngay trong từng sinh hoạt của

migravenh ta sẽ luocircn học được lắm điều giaacute

trị thay vigrave nếu khocircng như vậy thigrave lograveng

ham muốn sẽ chi phối tạo ra caacutec thoacutei

quen tacircm lyacute bất thiện Một Thiền sư

người Ấn ETHộ nọ rất thiacutech ăn uống caacutec

thức ngọt vagrave dĩ nhiecircn Ngagravei đatilde cố gắng

từ bỏ lograveng ham muốn đoacute của migravenh

nhưng trước sau gigrave chiacutenh Ngagravei cũng

gần như cảm thấy bất lực Thế rồi một

hocircm Ngagravei ra phố mua một đĩa to moacuten

ngọt magrave migravenh thiacutech nhất chậm ratildei ăn

từng miếng một vagrave từng phuacutet từng

giacircy nhigraven ngắm từng diễn tiến nội tacircm

của migravenh trong suốt thời gian đoacute Phải

nhigraven nhận rằng vị Thiền sư nagravey đatilde

phải trải qua những đấu tranh nội tacircm

hết sức vất vả nhưng rồi khi đĩa đồ

176

ngọt hết sạch thigrave cũng lagrave luacutec Ngagravei tự

biết rằng từ nay migravenh sẽ khocircng cograven caacutei

ham muốn đối với moacuten hợp khẩu đoacute

nữa vigrave ngay sau khi Ngagravei traacuteng miệng

xong tự nhiecircn thấy migravenh bị sợ caacutec

moacuten đồ ngọt Trong mọi trường hợp

sự chuacute tacircm nhigraven ngắm luocircn lagrave tuyệt

đối quan trọng Khi một lograveng ham

muốn vừa khởi lecircn ta hatildey tỉnh thức

nhigraven thẳng vagraveo noacute để mặc noacute tự trocirci

qua đi như đatilde tigravem đến

Nếu noacute matildenh liệt đến mức ta khocircng

thể giữ được chaacutenh niệm thigrave hatildey lập

tức thu về nội tacircm migravenh bằng phương

thức quacircn bigravenh hoacutea đatilde noacutei ở chương

trước rồi mới tiếp tục tập trung sự chuacute

yacute Chaacutenh niệm luocircn coacute cocircng năng

mang lại cho ta một caacutei nhigraven nội quaacuten

177

thấu thị cũng như một triacute tuệ tinh

tường sacircu sắc trong thiền định

Bacircy giờ thigrave chuacuteng ta quay lại với vấn

đề lagravem thế nagraveo để giải quyết vagrave đối

diện những tham sacircn thương gheacutet

Chuacuteng ta cũng vẫn cứ cố gắng chuacute

niệm cảm nghiệm vagrave ghi nhận chuacuteng

bằng caacutech ghi nhận tinh xaacutec vagrave chặt

chẻ Thương Thương Gheacutet Gheacutet

Caacutec phiền natildeo như tacircm Sacircn Hận

chẳng hạn nếu được sớm phaacutet hiện thigrave

sẽ lagrave cơ hội cho ta học hỏi vagrave tigravem thấy

từng phuacutet giacircy tự do giải thoaacutet đắt giaacute

Chuacuteng ta khocircng cần phải sợ hatildei chuacuteng

magrave cứ bigravenh tỉnh nhigraven ngắm thocirci cảm

giaacutec của migravenh luacutec đoacute taacutec động của

chuacuteng đối với tacircm sinh lyacute của chuacuteng

ta nhiều lắm Lograveng sacircn hận cograven

178

điềm chỉ một caacutech chiacutenh xaacutec cho ta

những khocircng gian tacircm lyacute nagraveo magrave ta đatilde

bị vacircy hatildem giới hạn ta đatilde baacutem viacuteu vagrave

sợ hatildei caacutei gigrave Lograveng sacircn hận hay aacutec cảm

luacutec nagravey giống như một ngọn đegraven hiệu

giuacutep ta điều động nội tacircm migravenh bằng

sự nhận diện chiacutenh noacute Thường thigrave

chuacuteng ta khoacute coacute thể thay đổi được

những điều kiện sống của migravenh

nhưng ta vẫn luocircn coacute thể học hỏi từ

chuacuteng thật nhiều ETHiển higravenh như ở

đacircy lograveng sacircn hận khi được nhận diện

sẽ dạy rotilde cho ta về bản chất của noacute vagrave

chaacutenh niệm sẽ chỉ rotilde cho ta thấy từng

phản ứng tacircm lyacute của migravenh ngay luacutec ấy

Sự can dự vagraveo thực tại cograven mang một

yacute nghĩa chọn lựa chắc lọc khơi gạn

Mối quan hệ giữa ta với thực tại coacute thể

179

được diễn ra tốt đẹp hơn nhiều khi

chuacuteng ta biết bigravenh tacircm nhigraven ngắm noacute

magrave ở đacircy lograveng sacircn hận lagrave một viacute dụ ta

sẽ khaacutem phaacute ra một vấn đề hết sức cơ

bản Noacute luocircn được sản sinh từ những

tigravenh trạng tacircm sinh lyacute khaacutec nhau

những tacircm trạng hoặc natildeo trạng hay

tigravenh trạng sức khỏe trong một thời

điểm nhất định nagraveo đoacute như vậy lograveng

sacircn hận chỉ lagrave một caacutei gigrave phugrave du vocirc

thường một sản phẩm mong manh

được higravenh thagravenh từ những lắp raacutep giả

tạo Coacute thấy như vậy nội tacircm của ta

đacircu cograven noacute ngăn trở chi phối nữa

Dĩ nhiecircn phần lớn chuacuteng ta đacircu coacute ai

muốn migravenh phải coacute lần nổi giận hoặc

hoặc coacute một caacutei gigrave đoacute để chaacuten gheacutet aacutec

cảm Magrave nếu phaacutet hiện được điều đoacute

180

caacutei khuynh hướng tacircm lyacute của migravenh thigrave

coi như chuacuteng ta đatilde coacute thể dễ dagraveng từ

bỏ noacute với một đaacutenh giaacute đơn giản rằng

noacute lagrave xấu xa đau khổ khocircng cần

thiết Chuacuteng ta phải luocircn hết sức

cẩn trọng đối với ngay chiacutenh sự phơi

mở vagrave tỉnh thức của chiacutenh migravenh Ta

bắt buộc phải tự biết cảm nghiệm trọn

vẹn từng phuacutet giacircy phiền natildeo kể cả

trong những giacircy phuacutet đối diện gay

cấn nhất Bởi chuacuteng lagrave những thứ luocircn

sẵn sagraveng lagravem khuynh đảo đời sống của

chuacuteng ta vagrave đồng thời cũng lagrave những

gigrave magrave mỗi người phải từng ngagravey đoacuten

nhận nếm trải chịu đựng Vấn đề

trước mắt coacute thể tạm cho lagrave khocircng

phải chuacuteng ta trốn chạy hay tống khứ

hoặc thậm chiacute giải thoaacutet khỏi caacutei gigrave magrave

181

chiacutenh lagrave một sự phơi mở vagrave hiểu biết

Khi lograveng sacircn hận hay bất cứ một thagravenh

kiến hay aacutec cảm nagraveo đoacute vừa xuất hiện

ta phải biết quan saacutet noacute thật cẩn thận

Thậm chiacute đocirci luacutec coi như chuacuteng ta

mạo hiểm dấn thacircn vagraveo chuacuteng để sự

nhận thức được chiacutenh xaacutec hơn Bởi rotilde

ragraveng lagrave chuacuteng ta đocirci luacutec phải mất

nhiều thời gian Ăn nằm với chuacuteng

trước khi thật sự tigravem lại được thăng

bằng vagrave tỉnh thức ETHiều nagravey xem ra

cũng dễ hiểu thocirci

Coacute một điều quan trọng magrave ta cần phải

hiểu biết để dagraven xếp xử lyacute những sacircn

hận chaacuten nản đoacute chiacutenh lagrave caacutei thực chất

về những nỗi khoacute khăn trong chiacutenh

cuộc tu của migravenh ta cograven coacute thể noacutei

chuacuteng lagrave những vị thầy hết sức quan

182

trọng cho ta nữa Vấn đề sẽ được minh

họa sau cacircu chuyện coacute thật đatilde xảy ra

tại một viện Dưỡng triacute do GI

Gurdjieff điều hagravenh (tại Phaacutep) magrave tocirci

sẽ kể ra sau đacircy Coacute một ocircng cụ tiacutenh

tigravenh rất khoacute chịu vừa noacuteng nảy nocircng

nổi lại rất iacutech kỷ thậm chiacute lại thiếu

tinh thần traacutech nhiệm đối với tập thể

cho necircn dĩ nhiecircn chẳng ai sống gần

ocircng được Cuối cugraveng rồi sau nhiều

thaacuteng cố gắng sửa migravenh để coacute thể

chung sống với mọi người magrave vẫn cứ

thất bại ocircng cụ đatilde rời viện để trở về

Paris Gurdjieff đi tigravem vagrave thuyết phục

ocircng cụ quay lại nhưng điều đoacute dĩ

nhiecircn khocircng dễ tiacute nagraveo vagrave ocircng cụ một

mực từ chối khocircng chịu trở về với

Viện nữa ETHến luacutec nagravey Gurdjieff đagravenh

183

phải bỏ ra một số tiền lớn để cấp

dưỡng ocircng cụ trong từng thaacuteng một

hứa sẽ sẳn sagraveng đoacuten nhận nếu một

ngagravey nagraveo đoacute ocircng quay về Gurdjieff

trở lại Viện thuật hết mọi chuyện

trong sự ngạc nhiecircn của mọi người

nhất lagrave khi họ nghe đến việc ocircng đatilde

hagraveo phoacuteng dagravenh cho ocircng cụ khoacute taacutenh

kia một sự ưu đatildei gần như lagrave đặc acircn

mang tiacutenh thiecircn vị Gurdjieff mĩm

cười yacute nhị Ocircng cụ đối với chuacuteng ta

coacute caacutei giaacute trị của chất men đối với bột

baacutenh migrave Vắng ocircng cụ caacutec bạn đacircu

cograven coacute cơ hội học hỏi về những vấn đề

khuacutec mắc của tacircm lyacute từ caacutei bực bội

cho đến một tigravenh thương bao dung tha

thứ ETHoacute lagrave lyacute do tại sao caacutec bạn đatilde đến

184

đacircy với tocirci cũng như vigrave sao magrave tocirci đatilde

chiếu cố đặc biệt với ocircng cụ

Những năng lực nội tacircm nagravey magrave ở

đacircy lagrave những cố gắng với từng vật vả

của caacutec thagravenh kiến aacutec cảm lagrave cả một

phần quan trọng trong cocircng việc thiền

định của mỗi người Caacutei hagravenh trang

mang yacute nghĩa lợi khiacute chiacutenh yếu cho

chuacuteng ta ở đacircy lagrave kiểm tra mỗi mỗi

dao động biến tướng của chuacuteng bằng

một trigravenh độ chaacutenh niệm đuacuteng mức

Thực ra trong đời sống thường nhật

chuacuteng ta đacircu coacute thiếu gigrave những cơ hội

để nhigraven ngắm từng cơn tức giận thocirc

thiển hoặc một sự khoacute chịu vi tế nagraveo

đoacute đi qua lograveng migravenh Thường thigrave

chuacuteng ta coacute thể xử lyacute vagrave đối khaacuteng

bằng những higravenh thaacutei tacircm lyacute tương

185

ứng như một tigravenh thương hay một tacircm

hồn độ lượng Nhưng điều cần nhớ lagrave

thao taacutec tacircm lyacute đoacute khocircng chỉ đơn giản

mang tiacutenh aacutep đặt maacutey moacutec ETHoacute phải lagrave

một sự hoaacuten chuyển sacircu sắc từ tận đaacutey

lograveng một tacircm thaacutei nằm ngoagravei mọi

thagravenh kiến vagrave giới tuyến phacircn biệt

Những khi cảm thấy khocircng thể chịu

đựng nổi một caacute nhacircn nagraveo đoacute ta coacute thể

bằng một chuacutet bigravenh tỉnh coacute được để

hướng về họ một sự cảm thocircng như

đối với một kẻ đồng hội đồng thuyền

coacute cugraveng chung cảnh ngộ Ai cũng lagrave

một sinh linh khổ lụy một hiện hữu

tồn tại trong kiếp sống ngắn ngủi phugrave

du như nhau hết Thử hỏi với một caacutech

nghĩ như vậy caacutei aacutec cảm kia cograven coacute đủ

sức thuacutec đẩy cho ta đi thecircm bước nagraveo

186

nữa trong cơn noacuteng giận đoacute Luacutec nagravey

một điều rất coacute thể xảy ra lagrave chuacuteng ta

sẽ hagravenh xử dưới sự điều động của lograveng

bao dung thocircng cảm Tự nhiecircn chuacuteng

ta sẽ biết thương người vagrave lograveng từ

cũng sẽ đồng thời được nuocirci lớn để

thế chổ cho một lograveng aacutec cảm hẹp hogravei

Bằng vagraveo chiacutenh con đường đoacute lograveng từ

bi trong chuacuteng ta sẽ một ngagravey lớn

mạnh đồng thời trở thagravenh một thứ

năng lực nội tacircm luocircn sẳn sagraveng coacute mặt

mỗi khi chuacuteng ta cần đến cũng như

chuacuteng ta coacute thể sử dụng noacute như một

cocircng cụ để dagraven xếp vagrave xử lyacute những

thagravenh kiến ngộ nhận mang tiacutenh aacutec

cảm

Vấn đề thật ra vẫn chưa hết Chuacuteng ta

đừng bao giờ quecircn rằng lograveng sợ hatildei vagrave

187

đocirci khi lagrave caacutec toan tiacutenh acircu lo đều lagrave

những higravenh thaacutei sai biệt khaacutec nhau của

lograveng sacircn hận magrave những thiền sinh

chuacuteng ta luocircn coacute thể ruacutet ra từ đoacute

những bagravei học về chaacutenh niệm đoacute lagrave

chưa kể đến những cảm giaacutec buồn

chaacuten chuacuteng ta dĩ nhiecircn e ngại sự coacute

mặt của noacute vagrave luocircn tigravem mọi caacutech để

ngăn traacutenh Magrave trong đời sống hằng

ngagravey caacutei cảm giaacutec nguy hại đoacute cứ

thường xuyecircn chờ sẳn ở đacircu đấy để

xacircm nhập chi phối can dự vagraveo thế

giới nội tacircm của chuacuteng ta Noacute lugrave lugrave vocirc

duyecircn như một chiếc maacutey lạnh vagrave luocircn

sẵn sagraveng xuất hiện từ những giacircy phuacutet

nhấc ống điện thoại ngồi xem chương

trigravenh truyền higravenh nằm đọc một quyển

tiểu thuyết hoặc một cocircng việc nhagrave

188

nagraveo đoacute Chuacuteng ta coacute thể lagravem mọi thứ

để trốn chạy noacute nhưng chỉ thiếu một

chuacutet tỉnh thức cảnh giaacutec chuacuteng ta coi

như hoagravei cocircng

Thực ra caacutei cảm giaacutec buồn chaacuten đoacute

khocircng thể chỉ đơn giản được dagraven xếp

bằng những bocircn ba hướng ngoại magrave

vấn đề quan trọng ở đacircy lagrave chuacuteng ta tự

đặt cho migravenh những cacircu hỏi Bản chất

thật sự của cơn buồn chaacuten đoacute lagrave gigrave

Chuacuteng ta đatilde coacute bao giờ chịu ngồi yecircn

lại để nhigraven ngắm noacute Tất cả thật ra chỉ

lagrave một thứ sản phẩm tệ hại của tigravenh

trạng tacircm lyacute thiếu cảnh phograveng magrave thocirci

Song hagravenh với những cơn buồn chaacuten

cograven lagrave những loạn động hegraven nhaacutet acircu

lo Một khi đatilde rơi vagraveo cảm giaacutec buồn

chaacuten phản ứng tacircm lyacute tất nhiecircn của

189

chuacuteng ta luocircn lagrave sự e ngại những đối

đầu bất luận lớn nhỏ đối với mọi thứ

xảy đến cho migravenh magrave cứ như vậy thigrave

thigrave nội tacircm của chuacuteng ta coi như bị bỏ

ngotilde Trong khi đoacute chuacuteng ta chỉ cần

biết can đảm trực diện nhigraven ngắm noacute

thigrave một trigravenh độ nội tacircm tiacutech cực vagrave

tương ứng sẽ lập tức hiển hiện

Như vậy trong triacute tuệ thiền định nỗi

buồn chaacuten thừa mứa kia lại thagravenh ra

một đối tượng chiecircm ngắm hết sức thuacute

vị Mọi việc đơn giản lắm Ngay khi

nhận diện được noacute ta cứ tỉnh thức ghi

nhận cảm nghiệm từng khiacutea cạnh ảnh

hưởng kiacutech xuacutec taacutec động tiecircu cực của

noacute vagraveo thacircn tacircm của migravenh kể cả thaacutei

độ tacircm lyacute đối khaacuteng của chuacuteng ta đối

với noacute nữa Ta phải luocircn lấy ảnh

190

trường tacircm sinh lyacute của migravenh để lagravem

một magraven higravenh quan saacutet từng hagravenh

động chuyển biến của cocircng phu nagravey

một caacutech trực tiếp khocircng thocircng qua

một trung gian nagraveo hết ETHể rồi cuối

cugraveng vượt qua hay đigravenh chỉ noacute Tất cả

những trigravenh độ nội quaacuten tỉnh thức vagrave

tự tại khocircng chỉ dễ dagraveng được thu nhặt

lấy một caacutech trọn vẹn trong riecircng một

phuacutet giacircy cảm nghiệm vagrave tri nhận nagraveo

đoacute như những moacuten đồ magrave ngược lại

chuacuteng phải được tiacutech lũy vagrave nuocirci

dưỡng trong từng phuacutet giacircy cảnh

phograveng thật sự nghiecircm tuacutec vagrave đuacuteng

mức Một khi sự tỉnh thức đatilde được taacutei

hiện rotilde ragraveng vagrave chuyecircn nhất thigrave đề

mục hơi thở luacutec nagravey cũng trở thagravenh

một đề tagravei cảm nghiệm hết sức kỳ thuacute

191

Cũng với con đường đoacute bacircy giờ

chuacuteng ta xoay qua xử lyacute một higravenh thaacutei

khaacutec của lograveng sacircn hận đoacute lagrave những acircu

lo trugrave tiacutenh Chỉ cần một caacutei nhigraven trung

thực vagrave tỉnh thức ta sẽ thấy ngay rằng

tacircm thaacutei đoacute thực ra chỉ lagrave một higravenh thaacutei

yacute thức hết sức giản đơn noacutei khaacutec đi

thigrave đoacute lagrave một chuỗi dagravei của những từ

ngữ trong nội tacircm chuacuteng ta Khi chuacuteng

ta biết lagravem ngơ một caacutech hợp lyacute vagrave

tỉnh thức chuacuteng ta sẽ thấm thiacutea được

một bagravei học quan trọng về bản chất

của caacutei gọi lagrave acircu lo trugrave liệu Becircn cạnh

đoacute ta cograven coacute cơ hội để học hỏi thật

nhiều về đặc tiacutenh khổ đau của đới

sống Ta hatildey bắt đầu cocircng phu nagravey

bằng từng ghi nhận kịp thời mỗi khi

cảm giaacutec tacircm lyacute đoacute vừa lộ diện Acircu lo

192

Acircu lo Tiacutenh toaacuten Tiacutenh toaacuten Vagrave đoacute

phải lagrave một sự tỉnh thức tế nhị nhẹ

nhagraveng như cơn gioacute Ta đừng để migravenh

phải coacute thaacutei độ đoacuten nhận một caacutech thocirc

thiển nặng nề như magravenh lưới trong

khung thagravenh trecircn sacircn boacuteng Bởi chiacutenh

thaacutei độ xử lyacute nagravey lại tiếp tục thagravenh ra

một acircu lo khaacutec Như vậy coacute thể nổ lực

của chuacuteng ta luacutec nagravey vừa lagrave phản taacutec

dụng magrave cũng lagrave một sự hoagravei cocircng

Vẫn bằng phương thức đatilde noacutei ở trước

trong trường hợp nagravey ta phải bằng mọi

nổ lực ghi nhận tinh tường từng khiacutea

cạnh chi tiết của lograveng acircu lo trugrave liệu

Trong cuộc sống thường nhật chuacuteng

ta luocircn coacute quaacute nhiều bận tacircm lo lắng

Những phản ứng tacircm lyacute với caacutec yacute

niệm phacircn biệt về caacutei thagravenh bại được

193

thua tốt xấu an nguy Chuacuteng ta chỉ coacute

thể tự cứu chuộc chiacutenh migravenh bằng

từng phuacutet giacircy nhigraven ngắm saacuteng suốt vagrave

tigravenh thức về higravenh thaacutei tacircm lyacute xem ra

cũng khocircng keacutem phần nguy hiểm nagravey

Noacutei một caacutech hoacutem hỉnh chuacuteng ta coacute

thể quan saacutet tiacutenh đếm những nỗi acircu lo

của migravenh như đối với một bầy gia suacutec

Chỉ trong một giờ ngồi lại nhigraven vagraveo

nội tacircm chiacutenh migravenh chuacuteng ta sẽ thấy

được biết bao lagrave những trugrave tiacutenh Thực

hiện được điều nagravey xem như ta đatilde coacute

một bước nhảy vọt đaacuteng kể trong thiền

định

Vấn đề tiếp đến chiacutenh lagrave những sợ hatildei

Higravenh thaacutei yacute thức nagravey nhiều khi cũng lagrave

một trở lực tinh thần nghiecircm trọng đối

với tất cả chuacuteng ta Hatildey cảm nghiệm

194

noacute bằng tất cả sự tỉnh thức của bản

thacircn ghi nhận noacute lagrave noacute ghi nhận cả

những kiacutech xuacutec tacircm sinh lyacute của noacute đối

với chiacutenh migravenh vagrave điều dĩ nhiecircn lagrave

chuacuteng ta rất dễ bị bại trận trước sự chi

phối của noacute Con đường ngắn gọn nhất

để đối đầu với nổi sợ hatildei lagrave đơn giản

hoacutea chiacutenh noacute như lagrave một biện phaacutep đối

khaacuteng tống khứ hữu hiệu nhất Hatildey

xử lyacute noacute bằng một tacircm thaacutei bigravenh đạm

tỉnh thức chuacuteng ta cần từng bước nhẹ

nhagraveng xacircy dựng ở migravenh một sự cảnh

phograveng vagrave đối mặt với noacute bằng tất cả

chiacutenh migravenh Ngay từ bacircy giờ bạn đatilde

coacute thể bắt đầu tập sự một điều cần

thiết lagrave đừng coacute cảm giaacutec e sợ noacute nữa

Hatildey chung đụng với noacute bằng một sự

tỉnh thức vagrave đoacuten chagraveo noacute như đối với

195

một người khaacutech lạ Lạ matildei rồi cũng

thagravenh quen đi chuacuteng ta sẽ dần dần

cảm nhận được lắm điều thuacute vị khi đối

diện với cơn sợ hatildei của chiacutenh migravenh

Khi chaacutenh niệm tức trạng thaacutei tỉnh

thức đatilde được thăng hoa nuocirci lớn đến

một mức độ nhất định nagraveo đoacute thế giới

nội tacircm của chuacuteng ta sẽ tragraven đầy

những niềm tịnh lạc an lagravenh vocirc cugraveng

hấp dẫn Magrave tất cả những điều đoacute chỉ

được sản sinh ra từ một tacircm thaacutei tỉnh

thức trọn vẹn cũng như khả năng tigravem

vui qua từng phuacutet giacircy hiện hữu của

thực tại Nguồn hạnh phuacutec đoacute khocircng

phải lagrave hạnh phuacutec đến cố định vagrave

chuyecircn biệt của riecircng một phuacutet giacircy

nagraveo hết Bởi vigrave chuacuteng ta nhớ rằng mọi

thứ trecircn đời luocircn phugrave du tất cả chỉ lagrave

196

những bọt nước ảo tưởng necircn khocircng

một cảnh quan magraveu sắc acircm thanh

hương vị nagraveo khả dĩ lagrave cội nguồn

duy nhất cho một thứ hạnh phuacutec tacircm

sinh lyacute nagraveo của chuacuteng ta Tất cả chỉ lagrave

những đắp đổi hoaacuten vị Niềm vui chỉ

đến với ta khi những giận dữ sợ hatildei

đatilde qua đi cho pheacutep ta tigravem thấy một tự

do ngắn ngủi nagraveo đoacute

Hocircn trầm vagrave Thụy miecircn cũng lagrave

những trở lực tiếp theo của thiền định

Noacutei một caacutech nocircm na đoacute chiacutenh lagrave cảm

giaacutec datilde dượi uể oải buồn ngủ ETHại

khaacutei coacute iacutet nhất ba nguyecircn nhacircn dẫn

đến tigravenh trạng tacircm lyacute nagravey Trước hết

đoacute lagrave những mệt mỏi ratilde rời sau những

197

giacircy phuacutet lao động tay chacircn hoặc triacute oacutec

quaacute căng thẳng Trường hợp nagravey

thường xảy ra cho caacutec thiền sinh trong

những ngagravey đầu tiecircn mới bước vagraveo

thiền khoacutea hoặc những người vừa trải

qua một thời gian dagravei nằm nhagrave nghỉ

ngơi sau đoacute khi bắt đầu lại cocircng việc

thigrave cảm giaacutec tacircm lyacute nagravey ập đến chi

phối họ Trường hợp Hocircn Thụy nagravey coacute

thể được dagraven xếp sau những giacircy phuacutet

thư giatilden Nguyecircn nhacircn thứ hai của

Hocircn Thụy lagrave tigravenh trạng kiệt lực mỏi

mograven của chuacuteng ta sau những giacircy phuacutet

phải đối đầu giải quyết những vấn đề

khoacute khăn nghiecircm trọng trong đời sống

thường nhật chẳng hạn những chuyện

buồn lograveng hay sợ hatildei Trong trường

hợp gặp phải tigravenh trạng Hocircn Thụy nagravey

198

chuacuteng ta tạm thời khocircng lagravem gigrave cả

dẹp hết mọi ước muốn mong cầu rồi đi

ngủ Nguyecircn do thứ ba của trạng thaacutei

Hocircn Thụy chiacutenh lagrave thaacutei độ trigrave hoatilden bỏ

ngotilde thiếu nổ lực của chuacuteng ta trong

cocircng phu thiền định magrave đặc biệt lagrave

caacutech sử dụng vụng về khả năng tập

trung tư tưởng

Thường thigrave tigravenh trạng Hocircn Thụy đến

với chuacuteng ta trong từng bước một noacute

khocircng phải lagrave thứ higravenh thaacutei yacute thức đột

nhiecircn đột xuất magrave cứ như một vết

dầu loang Noacute acircm thầm vagrave ngọt ngagraveo

đưa ta vagraveo caacutei cảm giaacutec mộng mị với

sức mạnh thong thả magrave cũng hiệu quả

của một lời ru thầm thigrave Yacute thức của

chuacuteng ta từ đoacute bị mất chacircn đứng để

chuacuteng ta latildeng quecircn khocircng cograven biết

199

migravenh phải lagravem gigrave nữa Trạng thaacutei tacircm

lyacute tệ hại nagravey vẫn luocircn chực chờ chuacuteng

ta trong những giờ thiền định Trạng

thaacutei Hocircn Thụy tuy vậy vẫn cứ lagrave một

trong những tacircm thaacutei quan trọng magrave

người thiền sinh cần phải lưu yacute đặc

biệt ETHể đối diện với noacute chuacuteng ta bắt

buộc phải tự coacute một nổ lực hết migravenh

bởi vigrave đoacute lagrave một trong những điều kiện

tiecircn quyết vagrave hữu hiệu nhất Coacute thể noacutei

trong gần suốt cả đời migravenh chuacuteng ta

coacute nhiều lắm lagrave chỉ khoảng một nữa

thời gian thật sự tỉnh thức (tức khocircng

ngủ vagrave hoagraven toagraven tỉnh thức) Chuacuteng ta

đatilde phải mất quaacute nhiều thời gian cho

việc ngủ nghỉ đocirci khi lagrave những giacircy

phuacutet nghỉ ngơi khocircng thật sự cần thiết

Yacute nghĩa của thiền định lagrave đaacutenh thức

200

chuacuteng ta ra khỏi những giấc ngủ vocirc

iacutech triền miecircn đoacute Vậy thigrave ngay từ bacircy

giờ chuacuteng ta hatildey bắt đầu tập sự ghi

nhận vagrave nhigraven ngắm một caacutech tỉnh thức

caacutei nhu cầu ngủ nghỉ của migravenh về tacircm

sinh lyacute Hatildey tỉnh thức trước mọi thể

trạng sinh lyacute của migravenh Từ cảm giaacutec

mệt mỏi nặng nề hoặc ngay cả cảm

giaacutec ecircm aacutei thư giản cugraveng với những

đổi thay trecircn đocirci mắt chiacutenh migravenh

Dĩ nhiecircn nếu đatilde troacutet rơi vagraveo trạng thaacutei

buồn ngủ quaacute sacircu thigrave chuacuteng ta rất khoacute

magrave nhigraven ngắm rotilde bộ mặt của Hocircn

Thụy Tuy vậy hatildey cố gắng bằng tất

cả khả năng coacute được để chuacute yacute quan saacutet

noacute qua từng giai đoạn một cugraveng với

những cảm nghiệm tacircm lyacute song hagravenh

những cấu tố tacircm lyacute tương quan đồng

201

thời hatildey dograve tigravem cho bằng được động

lực nagraveo đatilde taacutec tạo necircn noacute ETHoacute coacute phải

chỉ đơn giản lagrave một sự mệt mỏi hay lại

lagrave một higravenh thức đối khaacuteng kiệt lực

của nội tacircm Nhiều khi từ chiacutenh

những khaacutem phaacute nagravey một sự tỉnh thức

gắn liền với niềm tịnh lạc sẽ cugraveng luacutec

xuất hiện với chiacutenh cảm giaacutec Hocircn

Thụy vagrave mang lại cho ta một trigravenh độ

nội quaacuten thấu thị sacircu sắc Noacutei chung

đoacute lagrave cuộc khaacutem phaacute thuacute vị ETHocirci luacutec

chuacuteng ta cũng sẽ coacute thể nhận ra rằng

trạng thaacutei Hocircn Thụy hay lười biếng

của tacircm lyacute lagrave một higravenh thức đối khaacuteng

nội tại khi ta phaacutet hiện được một nổi

acircu lo sợ hatildei về một vấn đề khoacute khăn

hay bất ổn nagraveo đoacute vốn đang kiacuten đaacuteo

đoacuteng vai trograve một tiềm lực thuacutec đẩy Cứ

202

tương tự như thế đối với những tigravenh

trạng tacircm lyacute cocirc đơn buồn sầu trống

trải buocircng lung magrave caacutec thiền sinh

chuacuteng ta vốn thường e ngại chỉ với

một quan saacutet tỉnh thức về chuacuteng cocircng

phu nagravey sẽ mở ra cho ta một trigravenh độ

mới cao cấp hơn

Ở đacircy coacute một vấn đề magrave coacute lẽ ai cũng

biết lagrave ngoagravei những động cơ tiecircu cực

vagrave necircu trecircn trạng thaacutei Hocircn Thụy cograven

coacute thể được tạo ra bởi ngay chiacutenh

những nổ lực phaacutet triển khả năng định

tỉnh đối với một thiền sinh cograven thiếu

bản latildenh ETHiều đoacute xem ra cũng dễ hiểu

thocirci Khi khả năng tập trung tư tưởng

của chuacuteng ta đạt đến mức cao độ vượt

quaacute nhu cầu thế nhưng becircn cạnh đoacute ta

lại tự biết quacircn hoacutea noacute bằng những giaacute

203

trị nội tacircm khaacutec thigrave thay vigrave đạt được sự

tĩnh lặng ta lại rơi vagraveo cảm giaacutec mocircng

lung mộng mị magrave noacutei thẳng ra lagrave tigravenh

trạng Hocircn Thụy Một lần nữa đogravei hỏi ở

chuacuteng ta một sự cảnh phograveng nghiecircm

cẩn hơn

Xeacutet ra thigrave cograven coacute những phương thức

khaacutec để giuacutep ta đủ sức dagraven xếp với trở

lực Hocircn Thụy Chẳng hạn ngồi thẳng

lưng lecircn hocirc hấp thật thong thả với

những hơi thở ra vagraveo thật sacircu vagrave dagravei

đocirci mắt luocircn mở to Hoặc ta cũng coacute

thể chọn lấy tư thế đứng yecircn hay đi

kinh hagravenh trong vagravei ba phuacutet khi vừa

nhận thấy noacute vừa xuất hiện Phương

thức kinh hagravenh coacute thể sẽ hiệu quả hơn

nếu được thực hiện một caacutech khẩn

trương năng động vagrave liecircn tục Thậm

204

chiacute thao taacutec rửa mặt bằng nước lạnh

cũng lagrave một caacutech tốt để chống lại cơn

buồn ngủ

Thật ra chuacuteng ta coacute thể tự chọn riecircng

cho migravenh một phương thức nagraveo đoacute khả

dĩ hữu hiệu để đối trừ trở lực tacircm lyacute

nagravey Ngagravey xưa trong thời gian cograven

theo học thiền với thiền sư Achaan

Chaa (người Thaacutei Lan) tocirci đatilde phải vất

vả rất nhiều khi cứ bị những cơn buồn

ngủ quấy nhiễu Ngagravei thiền sư đatilde giuacutep

tocirci bằng một phương phaacutep hết sức kỳ

lạ magrave cũng thật tuyệt vời Ngagravei bảo tocirci

đến ngồi thiền ngay saacutet becircn một miếng

giếng sacircu huacutet Chiacutenh nổi sợ teacute giếng

đatilde buộc tocirci phải luocircn tỉnh thức Cảm

giaacutec Hocircn Thụy thấy vậy magrave dai dẳng

vagrave vocirc cugraveng nguy hiểm Một khi nội

205

tacircm của chuacuteng ta đatilde bị noacute chi phối thigrave

cagraveng trở necircn ugrave lỳ bất lực hơn cagraveng luacutec

chuacuteng ta sẽ coacute dịp thấy rằng migravenh chỉ

cograven lại hai tiếng Nỗ lực magrave thocirci

Chuacuteng ta chỉ coacute thể lagravem được điều nagravey

bằng sự đối diện thường trực nhắm

vagraveo mục điacutech đatilde chọn (như hơi thở

chẳng hạn) trong từng phuacutet giacircy

khocircng xao latildeng lơi lỏng Một sự ghi

nhận chiacutenh chắn vagrave trực tiếp về đề

mục khocircng thocircng qua một yacute niệm

phacircn biệt trung gian nagraveo sẽ giuacutep ta lagravem

kiecircn định nội tacircm tốt hơn Hơi thở lagrave

hơi thở bước đi chỉ đơn giản lagrave bước

đi Từ sự tỉnh thức trung thực vagrave trực

tiếp nagravey nội tacircm của chuacuteng ta sẽ được

phơi mở thư thaacutei hơn vagrave tất cả Hocircn

Thụy sẽ biến mất Luacutec nagravey thiền sinh

206

coi như đang bước vagraveo một thời kỳ

nghỉ ngơi đuacuteng nghĩa

Trở lực thứ tư của thiền định chiacutenh lagrave

Phoacuteng Dật một trạng thaacutei tacircm lyacute

khuếch taacuten loạn động Cũng như đối

với caacutec phiền natildeo trở lực khaacutec chuacuteng

ta đừng qua bận tacircm acircu lo về noacute như

một caacutei gigrave đoacute phải đối đầu đấu tranh

nocircng nổi Noacute như bao hiện tượng phaacutep

giới khaacutec ETHược nhacircn duyecircn trợ tạo vagrave

tự đến tự đi ETHối diện noacute ta chỉ việc

tỉnh thức ghi nhận Hatildey vocirc tư cảm

nghiệm noacute magrave đừng để migravenh phải bị

noacute cuốn huacutet Phoacuteng dật coacute thể đến với

chuacuteng ta từ hai nguồn chiacutenh Những

xung đột căng thẳng của sinh lyacute hoặc

những hướng ngoại của nội tacircm Hatildey

phơi mở rồi nhigraven ngắm noacute một caacutech

207

khaacutech quan đừng bao giờ tự đồng hoacutea

migravenh với noacute Khocircng coacute một caacutei tocirci nagraveo

phoacuteng dật cả magrave chỉ coacute đơn tử tacircm lyacute

được nhơn duyecircn taacutec động sinh ra vagrave

thay đổi liecircn tục Nếu một luacutec nagraveo đoacute

tigravenh trạng phoacuteng dật đatilde đi đến nguy

hiểm ta hatildey tự nhủ lograveng ETHược thocirci

ta sẳn sagraveng chờ đoacuten nhagrave mi vagrave sẽ lagrave

một thiền sinh đầu tiecircn bị chết đắm

trong phoacuteng dật

Hatildey từ tốn vagrave thong thả nhigraven ngắm tất

cả những gigrave xảy ra trong nội tacircm migravenh

vagrave hatildey hiểu rằng phoacuteng dật thật ra

cũng chỉ lagrave một chuỗi dagravei của những

tư tưởng vagrave cảm giaacutec ngắn hạn Coacute

điều lagrave chỉ vigrave chuacuteng ta quaacute quan trọng

hoacutea noacute xem noacute như lagrave một sự vật cụ

thể necircn tự nhiecircn noacute uy hiếp chuacuteng ta

208

một caacutech dễ dagraveng Một khi ta biết

chấm dứt thaacutei độ đối khaacuteng bồng bột

vagrave đơn giản hoacutea noacute bằng tất cả sự lưu

tacircm tỉnh thức thigrave ta mới may ra thấy

được bản chất lắp gheacutep vagrave rỗng tuếch

thật sự của noacute

Phương aacuten đối trừ phoacuteng dật coacute hiệu

quả nhất chiacutenh lagrave ETHịnh Phoacuteng dật

cagraveng mạnh thigrave cagraveng dễ quan saacutet vagrave

khắc chế Ở đacircy ta coacute thể dugraveng sức

định tacircm để tự thư giản vagrave đếm từng

hơi thở Từ một đến mười rồi quay lại

với một cho đến khi nagraveo nội tacircm được

bigravenh thường hoacutea thigrave thocirci Nếu phương

aacuten nagravey coacute hiệu quả tốt thigrave noacute cũng

đồng thời giuacutep cho hơi thở của thiền

sinh mỗi luacutec một vi tế hơn để từ đoacute

209

toagraven bộ tacircm sinh lyacute của chuacuteng ta ngagravey

cagraveng được ổn định

Ta coacute thể noacutei rằng hiểu biết về phoacuteng

dật cũng coacute nghĩa lagrave hiểu biết về thiền

định vagrave ngược lại Nối tương quan nagravey

lagrave luồng luacircn lưu của một chuỗi dagravei

những vograveng quay vocirc cực bất tận Magrave

đời sống của chuacuteng ta nếu xeacutet cho

cugraveng cũng chỉ lagrave một vograveng luacircn lưu

magrave thocirci Coacute nhiều người chẳng thiacutech

gigrave những vần xoay nhagravem chaacuten cũ riacutech

đoacute

Họ luocircn muốn cuộc sống của migravenh

phải lagrave những caacutei đột biến bất ngờ

nằm ngoagravei tất cả những thăng trầm

xem ra coacute vẻ nhạt nhẽo đơn điệu đoacute

Nhưng khocircng may cho họ khi trecircn traacutei

210

đất nagravey mọi sự chưa hề vận hagravenh như

theo họ muốn Tất cả luocircn thay đổi

cuộc tu thiền định của chuacuteng ta coacute một

mối quan hệ hưũ cơ chặt chẽ với qui

luật vận động đoacute của thế giới caacutei magrave

Zorba (một nhacircn vật văn học Hy Lạp)

vẫn gọi lagrave caacutei thảm họa chung bao

gồm tất cả những khuocircn mặt macircu

thuẩn đối đatildei vẫn luocircn thay nhau đagravey

đọa con người Vui buồn đẹp xấu

thagravenh bại được thua

Thaacutei độ đoacuten nhận cuộc đời bằng

những trang bị đoacute chiacutenh lagrave nền tảng cơ

sở cho một triacute tuệ nội quaacuten chacircn

chiacutenh Thiếu noacute chuacuteng ta coi như mugrave

tịt về bản thacircn migravenh khocircng khaacutem phaacute

được bản chất thật sự của tất cả caacutec

phaacutep cũng như khoacute lograveng tigravem thấy một

211

sự tự do tự tại trong mối quan hệ đối

với chuacuteng Thay vagraveo đoacute chuacuteng ta chỉ

biết e sợ đối khaacuteng trugrave tiacutenh vagrave xử lyacute

mọi việc một caacutech nocircng nổi bồng bột

Magrave từ thaacutei độ thiền định nagravey chuacuteng ta

chuacuteng ta lagravem sao coacute được một triacute tuệ

thấu thị sacircu sắc Chỉ khi nagraveo trigravenh độ

chaacutenh niệm được phaacutet triển đuacuteng mức

vagrave thaacutei độ đoacuten nhận caacutec phaacutep của

chuacuteng ta được đặt trecircn một cơ sở hẳn

hoi thigrave thacircn tacircm chuacuteng ta mới may ra

coacute được một ổn định thuận lợi Cho

đến luacutec nagravey dầu coacute phải đối diện với

bao điều bất an bất ổn thigrave chuacuteng ta

cũng coacute thể tự tại Một sự thoải maacutei về

thacircn tacircm cũng lagrave liệu phaacutep hữu hiệu để

khắc trừ phoacuteng dật vagrave trạo hối

212

Trở lực phiền natildeo thứ năm chiacutenh lagrave

Hoagravei Nghi hay lograveng nghi hoặc Ta

cũng vẫn cẩn thận khi nhigraven thẳng vagraveo

noacute bằng một thaacutei độ độc lập tự tại

Chuacuteng ta coacute bao giờ nghiecircm tuacutec quan

saacutet vagrave lắng nghe những cacircu hỏi hoặc

những vấn đề coacute nội dung tương tự

như sau Tocirci khocircng thể lagravem điều đoacute

được điều đoacute khoacute quaacute Bacircy giờ khocircng

phải lagrave luacutec phải ngồi thiền Tocirci đang

tu tập theo con đường nagraveo đacircy Tocirci coacute

chọn lấy cho migravenh một con đường

khaacutec hay khocircng Ta đatilde thấy được

điều gigrave sau caacutei triền miecircn đoacute Hoagravei

nghi xeacutet ra cho đến kỳ cuộc thigrave chỉ lagrave

những cacircu noacutei của yacute thức vagrave thường

kết begrave với một loạt những cảm xuacutec

tacircm lyacute vi tế như lo acircu vagrave đối khaacuteng

213

Khi chuacuteng ta coacute được caacutei tỉnh thức để

đủ sức thấy rằng hoagravei nghi chỉ lagrave một

quaacute trigravenh tư tưởng vagrave ghi nhận noacute một

caacutech như thật chiacutenh xaacutec thigrave chuacuteng ta

coi như đatilde giải trừ được noacute vagrave luacutec nagravey

lagrave một sự hoaacuten chuyển kỳ diệu sẽ xảy

ra Chiacutenh lograveng nghi hoặc đoacute lại thagravenh

ra một động lực quan trọng cho sự tỉnh

thức

Becircn cạnh đoacute chuacuteng ta cograven coacute thecircm

được một bagravei học tuyệt vời về định lyacute

vocirc thường begraveo bọt của nội tacircm xuyecircn

qua caacutei nhigraven thấu thị về hoagravei nghi

cũng như chuacuteng ta cograven coacute cơ hội thật

tốt để học hỏi một caacutech tinh tường về

những gigrave đatilde từ lacircu mecirc hoặc đồng hoacutea

chi phối tệ hại vagraveo sinh phong vagrave tacircm

thaacutei của migravenh Ngagravey nagraveo cograven bị vacircy

214

hatildem trong ngục tugrave nghi hoặc chuacuteng ta

cũng sẽ phải tiếp tục sống trong khổ

lụy vagrave chỉ cần một phuacutet giacircy nagraveo đoacute

cảm nghiệm được rằng migravenh đatilde buocircng

bỏ mọi thứ nhất lagrave lograveng hoagravei nghi thigrave

coacute thể noacutei lagrave toagraven bộ tinh thần của

chuacuteng ta sẽ trở necircn tự do trong saacuteng

vagrave nhẹ nhagraveng hơn

Khiacutea cạnh tiecircu biểu vagrave cũng lagrave gay cấn

nhất của hoagravei nghi lagrave sự bất lực của yacute

thức trong yacute hướng suy tưởng mọi sự

ETHoacute lagrave thứ higravenh thaacutei yacute thức mang tiacutenh

bocircn ba bươn chải để đi tigravem một lời

đaacutep khả dĩ để rồi cuối cugraveng caacutei cograven

lại chỉ lagrave những phacircn vacircn lưỡng lự

Biện phaacutep đối đầu tối ưu ở đacircy chiacutenh

lagrave sự trở về với từng phuacutet từng giacircy

hiện tại thực hữu một caacutech trọn vẹn

215

với một sự gia cố vagrave kiecircn định nội

tacircm Theo thời gian cocircng phu nagravey sẽ

xua tan đi những ngộ nhận rối ren

thocirci Mặc dugrave đocirci khi ở một mức độ

trầm trọng nagraveo đoacute lograveng hoagravei nghi coacute

thể chiếm hữu nội tacircm chuacuteng ta

Trong những trường hợp đoacute chuacuteng ta

chỉ coacute thể cứu vatilden được migravenh bằng

cocircng phu phaacutet triển niềm tin ETHể

trưởng dưỡng niềm tin chuacuteng ta coacute

thể giải quyết bằng caacutech đi tigravem những

cacircu trả lời khả dĩ đaacuteng tin cậy cho

những thắc mắc quan trọng nhất của

bản thacircn hoặc tigravem đọc một caacutech kỷ

lưỡng cẩn thận caacutec tagravei liệu kinh điển

vẫn được xem lagrave coacute giaacute trị Chuacuteng ta

cograven coacute thể học hỏi bằng caacutech nhigraven

ngắm đời sống tinh thần của caacutec bậc

216

tiền nhacircn đatilde từng coacute những thagravenh tựu

saacuteng choacutei magrave con số nagravey thigrave khocircng

phải lagrave iacutet Bởi ở bất cứ nền văn hoacutea lớn

nagraveo cũng đều từng sản sinh ra những

bậc tiền nhacircn khả kiacutenh đaacuteng để hậu

thế học đời vigrave như chuacuteng ta cũng đatilde

thấy đối với bất cứ ai dugrave thuộc dacircn

tộc hay quốc gia nagraveo một khi đatilde tự

biết xacircy dựng một sinh phong magrave ở

đacircy bao gồm nhacircn caacutech xử thế vagrave đời

sống tinh thần bằng con đường nuocirci

lớn triacute tuệ vagrave tigravenh thương hay giaacute trị

tacircm linh tiecircu chuẩn ở mọi nơi vagrave mọi

luacutec thigrave bản thacircn họ đatilde lagrave những vĩ

nhacircn rồi Họ xứng đaacuteng để được

chuacuteng ta chiecircm ngưỡng vagrave học hỏi

ETHến đacircy thigrave chuacuteng ta đatilde tigravem thấy

hướng đi của đời migravenh Một khả năng

217

thấu thị những lời dạy của Cổ ETHức

cộng với một chiacute hướng cầu học thocircng

minh để tự thiết lập cho migravenh một

niềm tin ngay trecircn chiacutenh những tấm

gương saacuteng đoacute để rồi tự đưa tacircm hồn

migravenh trở về với một sự thăng bằng cần

thiết Một nội tacircm coacute hoagravei nghi thật ra

chẳng chi lagrave lạ cả nhưng điều quan

trọng lagrave ta hatildey hiểu biết noacute biến lograveng

nghi hoặc đoacute thagravenh ra một lợi khiacute một

phương tiện để đạt đến khả năng tỉnh

thức sacircu sắc cũng như một sự phaacutet

hiện chu đaacuteo về chơn lyacute bản chất như

thật của caacutec phaacutep

Coacute thể noacutei rằng tất cả caacutec higravenh thaacutei

khaacutec nhau của lograveng nghi hoặc đều coacute

chung một neacutet đặc trưng giống nhau

đoacute chiacutenh lagrave thaacutei độ đối khaacuteng của yacute

218

thức Hocircm nay chưa lagravem chuyện đoacute

được migravenh chưa chuẩn bị gigrave cả cocircng

việc sao magrave khoacute - Tất cả đều lagrave

những dạng thức sai biệt của lograveng nghi

hoặc Sau một thời gian thiền định

chuacuteng ta mới may ra học được đocirci

điều về phương thức xử lyacute thiacutech đaacuteng

đối với chuacuteng Ở đacircy tocirci muốn đặc

biệt noacutei đến một trường hợp hoagravei nghi

rất thường xảy ra ở mỗi người chuacuteng

ta magrave gọi theo thuật ngữ thocircng dụng

của Phật học lagrave ETHại Nghi Hoặc Noacute lagrave

một higravenh thaacutei sacircu kiacuten của lograveng khaacutet

khao muốn tigravem biết yacute nghĩa thực sự

của caacutei gọi lagrave tocirci hoặc những vấn đề

nhacircn sinh quan như lagrave tigravenh yecircu tha

nhacircn hoặc lyacute tưởng tự do Tocirci vagrave

anh Thế nagraveo lagrave giải thoaacutet Thế nagraveo lagrave

219

một lối thoaacutet thật sự Higravenh thaacutei

hoagravei nghi nagravey nếu được kheacuteo xử lyacute sẽ

trở thagravenh động lực cho triacute tuệ thiền

định đồng thời cũng lagrave một nhacircn tố

dẫn đến giaacutec ngộ từ thuật ngữ gọi lagrave

Trạch phaacutep giaacutec chi magrave ta sẽ bagraven đến

ở chương sau

Tinh thần khaacutem phaacute như thật vagrave thaacutei

độ tra vấn chiacutenh lagrave cốt lotildei cho cocircng

phu phấn tấn vagrave phaacutet triển chiều sacircu

trong cocircng phu nội quaacuten của chuacuteng ta

vagrave chuacuteng chỉ coacute được từ những thu

nhặt buổi đầu qua caacutec cocircng phu học

đời phản ảnh mocirc phỏng Coacute nổ lực

cho đời sống tinh thần tiacutenh cực chuacuteng

ta mới coacute dịp nhận ra rằng coacute biết bao

nhiecircu giaacute trị tinh thần hết sức kỳ diệu

đatilde bị vugravei chocircn trong mỗi giacircy phuacutet lận

220

đận của tacircm lyacute Những nhiecircu khecirc trắc

trở nội tacircm từ lograveng hoagravei nghi sẽ đưa ta

vagraveo những cuộc khaacutem phaacute kỳ tuyệt về

caacutec trờ trăn thao thức quan trọng nhất

của migravenh đối với nội tại Những tổn

thương nhức nhối của sacircn tacircm (dưới

bất cứ higravenh thaacutei nagraveo) sẽ coacutethể giuacutep ta

đạt tới một tacircm lực hugraveng hậu cugraveng một

tigravenh thương vị tha bao la vagrave sự đối

diện với phoacuteng dật lại lagrave một điều kiện

đắc giaacute để phơi mở tacircm hồn vagrave kết tựu

một tacircm thaacutei an bigravenh cần thiết cho đời

sống thiền định

Sự tỉnh thức khaacutech quan lagrave một một

thứ chacircu ngọc mang tiacutenh đặc trưng

như lagrave một trong những giaacute trị tiecircu

chuẩn của một con người Tuy thế để

coacute được một khả năng tỉnh thức

221

thường trực quả lagrave khocircng dễ dagraveng tiacute

nagraveo Thomas Merton (một linh mục

Gia tocirc) cũng đatilde từng noacutei Một tigravenh

thương thiệt thagrave cũng như một lời cầu

nguyện thagravenh khẩn chỉ coacute thể được

khai sinh vagrave cảm nghiệm trong những

giacircy phuacutet lograveng vị tha của chuacuteng ta coacute

vẻ bị bất lực vagrave traacutei tim cơ hồ bị hoacutea

đaacute Nhới được lời dặn dograve đoacute chiacutenh

bản thacircn những trở lực trong cocircng phu

thiền định sẽ tự biến ra một phần nhacircn

tố trợ lực hữu hiệu cho yacute hướng tỉnh

thức một điều kiện lyacute tưởng khagrave dĩ

giuacutep ta học hỏi vagrave phơi mở lắm điều

về thế giới nội tại Chuacuteng ta coacute thể

xem đoacute lagrave một thứ dưỡng tố giuacutep migravenh

sống cograven một thứ dưỡng tố xanh tươi

vagrave sinh động Việc xử lyacute caacutec trở lực

222

thiền định luocircn mang lại cho chuacuteng ta

khả năng nội quaacuten sacircu sắc cugraveng những

nhận thức quan trọng mang tiacutenh sinh

tồn

Qua tất cả những gigrave đatilde noacutei trong

chương coacute lẽ chuacuteng ta đatilde thấy rotilde rằng

yacute nghĩa của cocircng phu thiền định khocircng

hề nhắm đến sự saacuteng tạo mang tiacutenh

đầu tư đổi chaacutec một higravenh thaacutei yacute thức

nagraveo cả Bởi vigrave mọi thứ luocircn lagrave sự phugrave

du ngắn hạn Magrave ngược lại ở đacircy

thiền định lagrave một cocircng phu đối đầu

trực tiếp với tất cả caacutec cấu tố cơ bản

nhất vẫn lagravem necircn tạo ra những cảm

nghiệm tacircm sinh lyacute của chuacuteng ta cho

ta thấy được những cạm bẫy phiền natildeo

vốn luocircn chực chờ migravenh đồng thời

giuacutep ta học được một caacutech trực tiếp

223

caacutei khả năng tigravem về cảnh giới tự do

giải thoaacutet ETHược kheacuteo điều động caacutec

phiền natildeo trở lực sẽ chỉ cograven lại yacute

nghĩa xacircy dựng đời sống của chuacuteng ta

magrave thocirci Luacutec nagravey chuacuteng sẽ thagravenh ra

những phacircn boacuten hữu hiệu cho triacute tuệ

giaacutec ngộ đuacuteng như một cacircu noacutei của

Cổ ETHức ngagravey xưa Phiền natildeo tức

cảnh bồ đề Như vậy lyacute tưởng thiền

định của chuacuteng ta lagrave luocircn biết kịp thời

tận dụng tất cả thực tại tốt xấu xảy

đến ngay trong chiacutenh bản thacircn migravenh

để nuocirci lớn triacute tuệ tỉnh thức tigravenh

thương vị tha vagrave tinh thần tự do

J K


224

Caacutech xử lyacute vagrave tận dụng caacutec trở lực

phiền natildeo

Hatildey đặc biệt lưu tacircm đến những higravenh

thaacutei phiền natildeo coacute vẻ trầm trọng vagrave

xuất hiện thường xuyecircn nhất trong

cuộc sống thường nhật cũng như vagraveo

những giờ thiền định chẳng hạn như

một tacircm lyacute iacutech kỷ sợ hatildei toan tiacutenh

dục cảm nghi hoặc hay một tigravenh trạng

phoacuteng dật nagraveo đoacute bất luận Trước hết

thử bỏ ra một tuần với nhiều giờ thiền

tọa mỗi ngagravey rồi chuyecircn tacircm ghi nhận

một caacutech tỉnh thức sự coacute mặt của

chuacuteng trong mỗi giacircy phuacutet Hatildey quan

saacutet vagrave nhigraven ngắm chuacuteng mocirct caacutech

nghiecircm cẩn thận trọng ETHồng thời ta

cũng phải ghi nhận luocircn cả những gigrave

(phản ứng tacircm sinh lyacute) vẫn xuất hiện

225

theo sau sự coacute mặt của chuacuteng Cho

dầu chuacuteng coacute tế vi nhỏ nhiệm đến

mấy ta cũng vẫn chiecircm ngắm Cograven

nếu chuacuteng quaacute kiacuten đaacuteo nhẹ nhagraveng đến

mức gần như khocircng thể ghi nhận thigrave

cứ cố gắng bới tigravem cho được caacutei khiacutea

cạnh mạnh rotilde noacutei chung lagrave tiacutenh động

Necircn thường xuyecircn ghi nhận sức taacutec

động ảnh hưởng của chuacuteng với nội

thacircn chiacutenh migravenh dugrave dưới bất cứ higravenh

thức nagraveo Trong cocircng phu xử lyacute caacutec

trở lực phiền natildeo một người thiền

sinh phải luocircn biết đoacuten nhận vagrave lagravem

thư giatilden cho đến ngay cả thaacutei độ tacircm

lyacute đối khaacuteng của migravenh trước caacutec phiền

natildeo trở lực Sau cugraveng rồi thigrave ta cũng

phải luocircn biết quay lại với cocircng phu

thiền tọa vagrave tỉnh thức nhigraven ngắm từng

226

hơi thở ra vagraveo bằng tất cả sự thư thaacutei

khocircng can dự ETHoacuten chagraveo vagrave quan saacutet

noacute như đối với một người bạn cũ

----o0o---





Chương 5

Caacutec Cấp ETHộ Thiền ETHịnh

Thiền định lagrave nếp sống năng động

thocircng qua một nhatilden quan saacuteng tạo

227

một đường hướng hiểu biết sacircu sắc về

cuộc sống về những gigrave vẫn thường

trực xảy ra quanh ta Tu tập phaacutep mocircn

thiền định coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta đi tigravem

một hagravenh trigravenh sống với những chặng

đường hay cũng coacute thể gọi lagrave những

trigravenh độ những bước đi Khaacutem phaacute

phơi mở vagrave hoacutea thacircn

Dấn thacircn

Chặn đường thứ nhất lagrave chuacuteng ta trực

diện với chiacutenh migravenh trong những bước

đầu sơ cơ Học hỏi giaacuteo lyacute vagrave thọ trigrave

một vagravei nguyecircn tắc cơ bản ban đầu

cũng như tập sự lagravem quen với những

trở lực dĩ nhiecircn phải coacute đối với một

người mới bước vagraveo ngưỡng cửa thiền

định sau đoacute chuacuteng ta dốc sức điều

228

hagravenh thacircn tacircm chiacutenh migravenh Bước đầu

bao giờ cũng lắm caacutei gian nan Chuacuteng

ta đatilde coacute dịp biết qua iacutet nhiều về những

trở lực của thiền định như ham muốn

xung khắc khuếch taacuten tư tưởng buồn

ngủ vagrave hoagravei nghi Chuacuteng lagrave những trở

lực coacute thể đến với chuacuteng ta trong bất

cứ luacutec nagraveo

Giai đoạn dấn thacircn lagrave dạy cho ta biết

caacutech học hỏi để tự lagravem thăng hoa bản

thacircn sử dụng ngay chiacutenh caacutec trở lực

đoacute như những đograven bẩy cho cuộc tu của

migravenh Vagrave ở đacircy ngay trong từng phuacutet

đối diện với thực tại chuacuteng ta mới coacute

cơ hội vượt qua những khoacute khăn ban

đầu ấy để tiếp tục thực hiện cocircng phu

tiếp theo lagrave phơi mở nội tacircm

229

Giai đoạn dấn thacircn nagravey coacute thể được

minh họa bằng tinh thần can đảm vagrave

khả năng buocircng bỏ của chuacuteng ta Ta tự

biết những gigrave lagrave thực sự khocircng cần

thiết để nội tacircm được trong saacuteng vagrave

nhẹ nhagraveng những điều kiện hết sức

cần thiết cho một sự lắng nghe vừa sacircu

sắc vừa mới mẻ Chỉ riecircng ước muốn

xả kỷ vagrave thiết tha tigravem về bản chất thật

của migravenh đatilde lagrave một biểu tượng cho

một tacircm hồn vĩ đại vagrave can đảm

Chuacuteng ta rồi sẽ phải coacute mặt trong biết

bao cuộc đối đầu nữa chuacuteng ta cograven

biết bao việc phải lagravem coacute biết bao

điều chuacuteng ta cần phải hoagraven tất tất

cả chỉ điều coacute thể thagravenh tựu từ một nội

tacircm tha thiết hướng về chacircn lyacute Ta coacute

thể gọi tecircn noacute lagrave một thứ tigravenh yecircu vagrave

230

chỉ coacute thứ tigravenh yecircu nagravey mới đem lại

cho chuacuteng ta tất cả nghị lực vagrave can

đảm

Yecircu cầu thứ hai của cuộc dấn thacircn magrave

nảy giờ vẫn noacutei đến đoacute lagrave tinh thần xả

kỷ ETHể coacute mặt trecircn một con đường

mới chuacuteng ta khocircng thể tiếp tục giữ

lại vagrave tuacircn theo những thoacutei quen

khocircng cần thiết chẳng hạn sự quecircn

migravenh trong những ham muốn vagrave sợ

hatildei Thay vagraveo đoacute chuacuteng ta phải thật sự

ngồi lại vagrave đối mặt với mọi sự một

caacutech khaacutech quan nhất Phải nhận rằng

kiểu phơi mở nagravey quả lagrave khocircng dễ

dagraveng tiacute nagraveo Chuacuteng ta sẽ cảm thấy bối

rối với ngay cả chiacutenh migravenh khi phải

gần như latildeng quecircn hết những gigrave lagrave

hiểu biết để trở necircn hồn nhiecircn vagrave vocirc tư

231

hơn Nhưng người hagravenh giả necircn hiểu

rằng trong chiacutenh thaacutei độ tư tưởng anh

nhi đoacute mọi cảm nghiệm của chuacuteng ta

về vạn sự mọi trở necircn chiacutenh xaacutec vagrave sacircu

sắc

Một trong những vấn đề quan trọng

nhất của giai đoạn dấn thacircn lagrave trong

một chừng mực nagraveo đoacute người hagravenh

giả tự biết xem nhẹ higravenh hagravei vật lyacute của

migravenh Ngay những giờ thiền tọa đầu

tiecircn ta phải chịu đựng biết bao lagrave khổ

sở ETHối diện với nỗi khoacute khăn nagravey

cũng lagrave một cocircng phu Ta tự giagraven xếp

những vugraveng đau để cố gắng biến

chuacuteng thagravenh thực tại tri nhận Coacute lagravem

quen được với caacutec tư thế thiền định

học được caacutech xử lyacute chuacuteng bằng Thiền

định với yacute nghĩ tận dụng ta sẽ từng

232

bước vượt qua chiacutenh migravenh để caacutec nổ

lực ngagravey một hữu hiệu hơn chẳng hạn

một khả năng tập trung nhigraven ngắm Ở

chiacutenh trigravenh độ nagravey chuacuteng ta mới may

ra cảm nghiệm được một nỗi đau đớn

khaacutec sacircu sắc hơn đoacute lagrave nỗi đau đến từ

những vật lộn sinh lyacute vai lưng eo

bụng Khi phải chịu đựng một sự gograve

boacute căng thẳng đến mức độ nagraveo đoacute coacute

thể gacircy necircn những nhức nhối tưởng coacute

thể lagravem chết người Nhưng rồi cugraveng

với sự tỉnh thức liecircn tục những bức

xuacutec ghecirc gớm nagravey mỗi luacutec cũng được

giải phoacuteng Sau cugraveng ở một trigravenh độ

cao hơn những đau đớn sinh lyacute lại

chuyển sang higravenh thức khaacutec coacute thể đoacute

sẽ lagrave những cảm giaacutec ảo tưởng khocircng

ai giống ai vi tế hơn nhưng cơ hồ cograven

233

matildenh liệt hơn trước Nhưng chẳng sao

hết sự chuyển đổi cảm giaacutec sinh lyacute

nagravey thường đi đocirci với sự nacircng cấp của

trigravenh độ Thiền định Thời gian để vượt

qua giai đoạn nagravey luocircn lagrave bất định kẻ

mau người chậm Nhưng vấn đề tựu

chung vẫn lagrave lagravem thế nagraveo đoacute chuacuteng ta

học được caacutech vượt khỏi những giới

hạn thocircng thường của thể xaacutec bằng

caacutech tri nhận tất cả để thoải maacutei mở

rộng nhatilden trường nhigraven vagraveo thực tại

Giagraven xếp được những hoạt động thocirc

thaacuteo của nội thacircn xong rồi người hagravenh

giả đến luacutec nagravey coi như đatilde coacute thể đủ

sức đặt vấn đề với một hoạt động vi tế

magrave cũng hết sức quan trọng của tấm

thacircn sinh lyacute đoacute chiacutenh lagrave hơi thở ETHừng

cố gắng điều hagravenh hơi thở ETHoacute lagrave một

234

yecircu cầu hết sức quan trọng Chuacuteng ta

hatildey đơn giản nhigraven ngắm noacute ra vagraveo một

caacutech tự nhiecircn Noacutei một caacutech khaacutec

chuacuteng ta chỉ necircn học hỏi chứ khocircng

chỉ đạo hơi thở Noacute nhanh hoặc chậm

nhẹ hoặc sacircu cứ mặc chuacuteng Ta chỉ

việc theo dotildei vagrave nhigraven ngắm từng đổi

thay của noacute ETHiều nagravey đogravei hỏi một sự

xuyecircn xuốt vagrave liecircn tục theo thời gian

hơi thở của chuacuteng ta coacute thể ngagravey một

vi tế hơn thậm chiacute gần như mất hẳn

Nhưng khocircng sao cả sự tỉnh thức của

chuacuteng ta sẽ theo chiều tỷ lệ thuận

cũng ngagravey một vi tế vagrave tinh xaacutec hơn

Một khi đatilde lagravem chủ được những vận

động lớn nhỏ của tấm thacircn sinh lyacute yếu

cầu tiếp theo lagrave hagravenh giả chỉ cograven mỗi

việc thu nhiếp nội tacircm chiacutenh migravenh

235

Nhigraven vagraveo từng giograveng trocirci chảy của yacute

thức chuacuteng ta thấy được gigrave ETHoacute chiacutenh

lagrave sự thay đổi liecircn tục Kinh điển

truyền thống đatilde từng viacute dụ một nội

tacircm loạn động bằng higravenh ảnh con khỉ

Coacute nhigraven vagraveo nội tacircm của chiacutenh migravenh

chuacuteng ta mới thấy được noacute chẳng khaacutec

gigrave một gaacutenh xiếc hay một vườn thuacute ở

đoacute coacute đủ loagravei keacutet megraveo cọp gấu

Trong tacircm hồn của chuacuteng ta nagraveo coacute

thiếu gigrave đacircu những biểu tượng khaacutei

niệm những chuyện vui chuyện buồn

toan tiacutenh lyacute tưởng hồi ức tất cả lagrave

một sự hỗn độn vagrave chuyển dịch bất

tận Bổn phận của người hagravenh giả sơ

cơ lagrave lặng lẽ ngắm nhigraven dograveng chảy nội

tại nagravey Chuacuteng ta buổi đầu dĩ nhiecircn

phải học qua đocirci điều về bản chất của

236

nội tacircm magrave phần nagravey chuacuteng tocirci đatilde coacute

viết ở phần trước Bản chất vocirc thường

của nội tacircm cũng giống như sự đổi

thay của thời tiết hocircm qua coacute tuyết

hocircm nay trời mưa rồi coacute thể ngagravey mai

lagrave nắng đẹp Vagrave becircn cạnh caacutei vocirc

thường đoacute luocircn lagrave những bất trắc bất

toagraven khocircng hograve hẹn Mugravea xuacircn coacute thể

nhiều sương mugrave mugravea hạ coacute thể nhiều

gioacute lạnh mugravea thu cacircy cỏ trơ trụi để rồi

sang đocircng mọi thứ coacute thể bị đoacuteng

băng

Nội tacircm của chuacuteng ta cũng giống như

thế Chuacuteng ta cũng lagrave một thứ tạo vật

trong đời sống Thiền định chỉ đề nghị

ở chuacuteng ta một thaacutei độ khocircng phacircn

biệt để coacute thể giao cảm vagrave tri nhận

trọn vẹn tất cả chiacutenh migravenh chuacuteng ta

237

cũng đều coacute thể thực hiện nếp sống

nội quaacuten tỉnh tại

Chuacuteng ta những người hagravenh giả coacute

thể xem nội tacircm chiacutenh migravenh như một

thaacutec nước noacute agraveo ạt tuocircn chảy magrave tacircm

hồn của chuacuteng ta cũng luocircn luocircn chảy

agraveo ạt Một khi đatilde đưa được nội tacircm

của migravenh vagraveo từng phuacutet giacircy hiện tại

để chiecircm ngắm thigrave nội tacircm của chuacuteng

ta cũng sẽ theo đoacute magrave ngagravey một kiecircn

cố hơn ETHoacute chiacutenh lagrave thiền định

Phaacutep mocircn Thiền định magrave chuacuteng ta

đang noacutei đến ở đacircy coacute nội dung lagrave sự

chuacute mục vagraveo những gigrave đang xảy ra

Caacutech đacircy mấy năm một người bạn

của tocirci lại khocircng may lại chuyển dạ ở

một vugraveng quecirc xa khocircng coacute baacutec sỹ y taacute

238

mụ đỡ nagraveo cả Phải noacutei đoacute lagrave một ca

sanh nở khốn đốn vagrave mất thời gian

ETHứa beacute mới lọt lograveng mẹ bỗng nhiecircn

xaacutem ngắt vagrave gần như khocircng thở nổi

Hai vợ chồng người bạn tocirci đatilde thay

nhau lagravem hocirc hấp cho đứa beacute bằng caacutech

hagrave hơi vagraveo miệng noacute rồi chốc chốc

dừng lại theo dotildei Họ lagravem tất cả những

việc đoacute bằng một sự chuyecircn tacircm yecircu

thương vagrave cẩn trọng cao độ Hai người

gần như niacuten lặng để theo dotildei từng thay

đổi của đứa beacute vagrave sau cugraveng noacute đatilde bắt

đầu thở được Coacute thể noacutei chuacuteng ta

cũng phải biết học hỏi để theo dotildei hơi

thở của migravenh bằng higravenh ảnh của hai vợ

chồng đoacute bởi cuộc sống của chuacuteng ta

luocircn gắn liền với hơi thở Sự chuyecircn

tacircm nagravey lagrave toagraven bộ cocircng phu magrave chuacuteng

239

ta bắt buộc phải biết đầu tư Thiền

định cũng coacute nghĩa lagrave sự kiện định nội

tacircm Nội tacircm coacute thiền định cũng giống

như một aacutenh nến được đặt chỗ khuất

gioacute ETHoacute lagrave một nội tacircm thủy chung với

thực tại thocircng qua mọi cảm thức tacircm

sinh lyacute với từng phuacutet tập trung mọi

vận động lớn nhỏ của chuacuteng ta luacutec nagravey

đều trở necircn kỳ diệu

Một khi tacircm hồn đatilde trở necircn định tĩnh

thigrave cũng coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta đatilde học

được caacutech giữ migravenh một caacutech trọn vẹn

nhất Trong bước đầu để thực hiện

cocircng phu đoacute việc điều hagravenh nội tacircm

cũng giống như huấn luyện một con

choacute nhỏ Ta bảo noacute nằm hay ngồi lại

một chỗ thigrave noacute cứ chạy nhảy loanh

quanh Nhưng bạn cứ kiecircn nhẫn đi

240

trong một thời gian ngắn sau đoacute noacute sẽ

dần dần thuần tiacutenh Chuyện tu tập

thiền định về nội tacircm cũng thế chuacuteng

ta phải từng bước thu veacuten caacutec hoạt

động của migravenh để rồi từ đoacute qua từng

ngagravey ta mới sống hết migravenh với thực

tại Nhưng hatildey nhớ rằng việc tu tacircm

luocircn rất cần đến yếu tố thời gian Coacute

thể noacutei rằng sau nhiều giờ tọa thiền

của buổi đầu nội tacircm của chuacuteng ta

gần như chỉ coacute được khoảng 10 thời

gian tu tập thật sự ETHiều đoacute coacute nghĩa

lagrave noacutei theo từ Phật học thường dugraveng

ta đatilde latildeng quecircn chiacutenh migravenh trong suốt

thời gian cograven lại Phải noacutei rằng điều

hagravenh nội tacircm lagrave cả một cuộc vật lộn

vật lộn với chiacutenh migravenh Nếu chuacuteng ta

chịu để yacute thigrave ngay trong những giờ

241

Thiền định chuacuteng ta vẫn thường bị

đaacutenh lừa trong từng phuacutet giacircy đối diện

với thực tại bằng đủ thứ ảo giaacutec vagrave

khaacutei niệm Noacutei chung đoacute lagrave cả một

vấn đề hết sức phức tạp

ETHể kết thuacutec phần nagravey chuacuteng ta coacute thể

hiểu rằng Thiền định thật sự chỉ coacute thể

đến từ một sự an bigravenh nội tại Bằng

vagraveo một trigravenh độ Thiền định điecircu

luyện chuacuteng ta sẽ hiểu được rằng một

nội tacircm định tỉnh khocircng hề thagravenh tựu

từ một sự đấu tranh hay giằng co nagraveo

cả Noacute đến từ sự giải thể tất cả những

aacutem ảnh của hồi ức vagrave ước vọng một

sự thư giản ngay trong hiện tại Vagrave

đacircy chỉ lagrave một tiến trigravenh hết sức tự

nhiecircn Thocircng qua sự chuacute niệm của

chuacuteng ta về thực tại với sự trau luyện

242

liecircn tục một trigravenh độ Thiền lạc (tức sự

kỳ thuacute do Thiền định trong thiền

định) sẽ từng bước phaacutet triển vagrave nội

tacircm hagravenh giả luacutec nagravey coi như đatilde được

đặt vagraveo một vugraveng saacuteng ngay trong

từng giacircy phuacutet

Khaacutem phaacute

Chuacuteng ta đatilde đi qua giai đoạn Dấn thacircn

hay cũng coacute thể gọi lagrave chặng đường

nhập cuộc với những đối đầu trong

từng cơn đau sinh lyacute từng vận động

nhỏ nhặt nhất của noacute những trở lực tu

tập cugraveng với những bước đầu lagravem

quen với cocircng phu tập trung yacute thức

Nhưng chừng đoacute vẫn chưa lagrave đủ Bước

đi tiếp theo của người hagravenh giả lagrave khả

năng khaacutem phaacute cẩn thận nhigraven ngắm

243

trong từng khoảnh khắc tất cả những

gigrave xảy ra một caacutech vocirc tư vocirc cảm

khocircng thocircng qua một thagravenh kiến tốt

xấu nagraveo cả Ở đacircy người hagravenh giả chỉ

được nhigraven ngắm bằng tất cả sự tỉnh

thức vagrave tự tại

Ta coacute thể hiểu hai tiếng khaacutem phaacute ở

đacircy lagrave một cocircng phu tu tacircm được thực

hiện ngay trong chiacutenh nội tacircm migravenh

ETHoacute lagrave một sự tiếp nhận vagrave cảm nghiệm

thật trọn vẹn trong mỗi mỗi phuacutet giacircy

về thực tại một caacutech sinh động Thực

tại luocircn vocirc thường khocircng luacutec nagraveo

giống luacutec nagraveo Hatildey nhớ rằng sự khaacutem

phaacute ở đacircy khocircng hề mang tiacutenh maacutey

moacutec noacute phải luocircn sống động vagrave linh

hoạt như thật Trong thiền học của

Phật giaacuteo Bắc truyền gọi đoacute lagrave Sơ tacircm

244

một trạng thaacutei yacute thức hồn nhiecircn để

quay về nguồn cội Ta coacute thể noacutei rằng

toagraven bộ nghệ thuật sống thiền lagrave chỉ để

gigraven giữ tinh thần đoacute thấu suốt caacutei gigrave

đang xảy ra đắm migravenh trong đoacute để

khocircng nghĩ đến tất cả những caacutei thuộc

hocircm qua hay ngagravey mai ETHacircy lagrave một

ETHạo sống hết sức kỳ thuacute

ETHiều natildey giờ vẫn noacutei ta coacute thể hiểu

qua higravenh ảnh một nhagrave thực vật học

đang nghiecircn cứu về một giống cacircy nagraveo

đoacute Dưới mắt họ từng chi tiết của bất

cứ loại cacircy nagraveo cũng đều quan trọng

khocircng như bao người khaacutec vẫn coacute một

đaacutenh giaacute hết sức bigravenh thường về

những thứ cacircy cỏ magrave migravenh vẫn thường

nhigraven thấy Ồ coacute gigrave lạ caacutei thứ cacircy đoacute

tocirci đatilde từng trocircng thấy chuacuteng mọc cả

245

rừng - Bản chất thực tại cũng giống

như bao loagravei cacircy cỏ noacute sẽ lagrave thế nagravey

hay thế khaacutec dưới nhiều caacutech nhigraven

khaacutec nhau của mỗi con người mỗi goacutec

độ mỗi trigravenh độ

Khi chuacuteng ta học được caacutech khaacutem phaacute

từng cảm nghiệm của migravenh trong thực

tại thigrave cũng coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta đồng

thời tigravem thấy phương caacutech thu xếp tấm

thacircn sinh lyacute của migravenh với tất cả thực

trạng vốn luocircn chuyển biến của noacute sao

cho thiacutech ứng một caacutech nhuần nhuyễn

với từng phuacutet giacircy tri nhận Chẳng

hạn chấm dứt hay một cảm giaacutec đi

kegravem nagraveo đoacute Chuacuteng ta sẽ nhận ra

khoảng caacutech của từng hơi thở với

nhau những giai tần kể cả những đột

biến bất chừng Bao rắc rối ban đầu

246

rồi sẽ qua đi để sau cugraveng trong cảnh

giới tri nhận của chuacuteng ta chỉ đơn giản

cograven lại từng hơi thở

Tu tập Thiền định lagrave một quaacute trigravenh

phaacutet triển liecircn tục khả năng chuacute niệm

mọi thứ ngay từ luacutec noacute mới vừa xuất

hiện một caacutech giản đơn chẳng hạn

từng hơi thở hay từng bước đi vagrave cứ

thế đối với caacutec thực tại khaacutec cũng

vậy Cuộc tu của chuacuteng ta dĩ nhiecircn

bắt đầu từ những khaacutem phaacute về thế giới

vật chất thocirc thiển những gigrave migravenh coacute

thể thấy vagrave nghe đuợc Coacute thể noacutei

những khaacutei niệm của chuacuteng ta về thế

giới xung quanh khi chưa coacute được

chuacutet iacutet nagraveo triacute tuệ Thiền định thigrave

thường lagrave nocircng nổi nếu khocircng muốn

lagrave thiển cận hời hợt caacutei gigrave đối với

247

chuacuteng ta kể cả tấm thacircn sinh lyacute nagravey

đều cứ như một cuốn phim Chuacuteng ta

xem phim Rồi lại gởi migravenh vagraveo trong

từng tigravenh tiết của noacute

Ở một trigravenh độ khaacute hơn theo thời

gian những khaacutei niệm ban đầu của

chuacuteng ta dần dần được nacircng cấp để từ

đoacute ta lại học thecircm caacutei thoacutei hoagravei nghi

vagrave caacutei tật xacircy dựng những quan niệm

nagravey nọ Nhưng rồi một khi đatilde biết tới

triacute tuệ Thiền định từng phuacutet giacircy tỉnh

thức sẽ đưa ta ra khỏi khu rừng ảo

mộng đoacute để rồi dần dần tất cả những

mớ bograveng bong đoacute được hệ thống lại để

chuacuteng ta ngagravey một điềm tỉnh hơn

Chuacuteng ta tiếp tục ra sức keacuteo lui nội

tacircm migravenh trở lại chuacuteng ta sẽ bắt đầu

248

khaacutem phaacute được rằng Caacutei gigrave cũng lagrave

một chi tiết cho một tổng hợp nagraveo đoacute

magrave đồng thời cũng lagrave một tổng hợp do

nhiều chi tiết khaacutec tạo necircn Chuacuteng ta

sẽ bắt đầu thấy rằng toagraven bộ chiacutenh

migravenh từ sinh lyacute đến tacircm lyacute đều lagrave sự

goacutep mặt của caacutec yếu tố tacircm vật lyacute qua

từng giacircy phuacutet đổi thay Coacute thấy được

từng khoảnh khắc hiện hữu vagrave vận

động của tấm thacircn sinh lyacute như vậy

chuacuteng ta mới khocircng bị mắc lừa để

đaacutenh mất chiacutenh migravenh trong mọi

chuyện đời Ngay cả khi đối tượng tri

nhận được thay đổi theo trigravenh độ

Thiền định đatilde nacircng cấp về caacutec đối

tượng thực tại tế vi hơn thuộc cảnh

giới của yacute thức (như tư tưởng cảm

giaacutec hồi ức) thigrave cocircng phu tu tập cũng

249

vẫn thế vẫn lagrave sự ngắm nhigraven để khaacutem

phaacute Một thoacutei quen nguy hiểm của

chuacuteng ta lagrave khi nhận diện vagrave phacircn tiacutech

được những thực tại nhỏ nhiệm đoacute ta

lại bị cuốn huacutet Noacutei chung cagraveng cố

cocircng đối diện với những thực tại vi tế

đặc biệt về tư tưởng chuacuteng ta thường

mắc phải lỗi lầm nagravey Phải noacutei đacircy lagrave

một vấn đề cho hầu hết caacutec hagravenh giả

Bởi quanh ta trong nội tacircm của chuacuteng

ta thigrave đuacuteng hơn luocircn coacute quaacute nhiều

những aacutem ảnh của vọng tưởng những

quan hệ giao lưu những tigravenh cảm vẫn

được xem lagrave thiết yếu rồi lagrave chuyện

ăn chuyện mặc kể cả một thoacutei quen

lagravem việc mang tiacutenh văn nghệ Tất cả

những caacutei đoacute đối với chuacuteng ta luocircn coacute

vẻ lagrave quan trọng trong khi thực ra

250

chuacuteng chỉ lagrave những điệp khuacutec buồn tẻ

thậm chiacute coacute những điều chỉ lagrave bộ phận

của một moacuten đồ đatilde cũ Trocirci dạt trecircn

dograveng chảy của những ảo tưởng đoacute

chuacuteng ta ocircm ấp những gigrave migravenh thiacutech

vagrave gheacutet bỏ những gigrave migravenh khocircng vừa

yacute Trecircn những thoacutei quen đoacute chuacuteng ta

hatildey thử thực tập Thiền định để giữ

cương nội tacircm vốn bocircn ba của migravenh

xem sao Khi một caacutei gigrave đoacute nghịch yacute

xảy đến magrave thaacutei độ khaacutem phaacute của

chuacuteng ta bị ảnh hưởng thigrave xem như ta

vẫn chưa thực hiện trọn vẹn được yếu

cầu của cocircng phu khaacutem phaacute ở đacircy

Với sự tiếp sức của Chaacutenh niệm ta

hatildey học caacutech khaacutem phaacute thực tại bằng

một con đường khaacutec vững chải vagrave độc

lập hơn Chuacuteng ta coacute thể cảm nhận vagrave

251

quan saacutet những chuyễn biến của thacircn

tacircm theo caacutech của một nhagrave khiacute tượng

học quan saacutet thời tiết bằng nhiệt kế

hocircm nay nắng hoặc mưa hoặc coacute

sương mugrave noacutei gọn lại ta chỉ việc

ghi nhận một caacutech đơn giản những gigrave

đang xảy ra

Người hagravenh giả phải hiểu rằng nội

dung của sự khaacutem phaacute trong Thiền

định lagrave thaacutei độ đoacuten nhận thực tại Khi

dugraveng triacute tuệ Thiền định để nhigraven ngắm

ta sẽ thấy rằng thật ra nội tacircm của

chiacutenh migravenh coacute thể giao hogravea với vạn sự

magrave khocircng hề cần đến một sự đấu

tranh đụng độ nagraveo cả đặc biệt ngau

trong chiacutenh bản thacircn migravenh Mọi cảm

giaacutec tacircm sinh lyacute dugrave tốt hay xấu khi

xảy đến ta khocircng cần phải phacircn biệt

252

để phản khaacuteng hay giữ lại Ta chỉ việc

nhigraven ngắm vagrave đối diện bằng tất cả cảm

giaacutec thacircn thuộc vocirc tư Khocircng sợ hatildei

khocircng gheacutet cũng khocircng thương

Trong quaacute trigravenh tu tập tiền định chuacuteng

ta dĩ nhiecircn coacute lắm luacutec cảm thấy bối

rối mugrave mịt noacutei chung lagrave cảm giaacutec của

một người chưa quen đi biển lại đang

coacute mặt giữa một đại dương soacuteng gioacute

batildeo bugraveng Trong những giacircy phuacutet như

vậy chiacutenh tinh thần Biết Chấp Nhận

vagrave tigravenh thương sẽ lagrave những động lực

đem lại cho ta nguồn sức mạnh Tại

Calcutta coacute một bagrave giaacuteo giagrave tecircn

Dipama một người vẫn dạy cho tocirci

học nhiều điều hay Bagrave lagrave một hagravenh

giả Du giagrave nổi tiếng vagrave cũng lagrave một

người giagraveu lograveng nhacircn aacutei Những ai đến

253

học pheacutep Yoga với bagrave bagrave thường đặt

tay lecircn đầu họ vagrave từ miệng bagrave chỉ thốt

ra một acircm xigrave thật nhẹ như để ban

phước Phải noacutei bagrave coacute một nguồn tacircm

lực rất lớn ở cạnh bagrave người ta như

luocircn cảm nhận được một từ trường của

tigravenh thương thật matildenh liệt dễ nắm bắt

dễ nhận thấy Khi ta ở becircn cạnh bagrave

dường như mọi khoacute khăn trecircn đời nagravey

đều dễ dagraveng cả Như để tiếp sức cho

ta bagrave luocircn thầm thigrave một cacircu noacutei coacute vẻ

như luacutec nagraveo cũng ở sẳn trecircn mocirci Caacutei

gigrave rồi cũng ổn cả thocirci ETHừng cố sức

đấu tranh hay gheacutep bỏ caacutei gigrave cả bagrave

thường nhắc thế Coacute thể noacutei mọi sự

đối với bagrave đều luocircn lagrave đơn giản cả

Bagrave Dipama dặn dograve chuacuteng ta đừng bao

giờ vật lộn nhọc nhằn với bất cứ một

254

cảm nghiệm nagraveo Cảm nghiệm hay

kinh nghiệm vốn lagrave một từ nhiều

nghĩa vậy thigrave tiếng cảm nghiệm magrave bagrave

Dipama nhắc đến ở đacircy chỉ cho yacute

nghĩa nagraveo Chẳng coacute gigrave lagrave rắc rối cả ở

đacircy bagrave chỉ đơn giản nhấn mạnh đến

từng khoảnh khắc magrave ta coacute thể nghe

nhigraven được về thực tại dugrave đoacute lagrave thuộc

tacircm lyacute hay vật lyacute Chuacuteng ta thường coacute

thoacutei quen phacircn biệt caacutec đối tượng tri

nhận ra iacutet nhất thagravenh hai thứ chấp nhận

được vagrave khoacute chấp nhận để từ đoacute mới

tự nảy sinh ra thaacutei độ tacircm lyacute caacutech ly vagrave

trốn chạy Trong khi đoacute tinh thần cốt

lotildei của Thiền định luocircn nhắc nhở

chuacuteng ta hatildey biết quan saacutet vagrave đoacuten nhận

mọi thứ một caacutech vocirc tư Chuacuteng ta phải

học caacutech tiếp cận vagrave giao hogravea để lắng

255

nghe tất cả những gigrave xảy đến với migravenh

magrave khocircng hề coacute một yacute thức phacircn biệt

Chuacuteng tocirci trong tập saacutech nagravey đatilde từng

nhấn mạnh rằng Thiền định đuacuteng

nghĩa khocircng hề lagrave một quaacute trigravenh thay

đổi higravenh thức như kiểu sống mang tiacutenh

thời thượng miễn sao higravenh thức sống

luocircn mang yacute nghĩa nacircng cấp nội dung

tacircm linh Chẳng hạn ở oai nghi Thiền

định nagraveo cũng đều tốt cả Nếu ở oai

nghi ngồi ta cảm thấy lagrave thiacutech hợp thigrave

chiacutenh từ tư thế nagravey ta mới dễ dagraveng

cảm nhận được từng ba động lớn nhỏ

của thacircn tacircm rồi từ đoacute ta mới đủ sức

đi nốt đoạn đường cograven lại lagrave tiếp nhận

vagrave quan saacutet Cũng như đối với bất cứ

một cocircng việc nagraveo trecircn đời cocircng phu

nagravey cũng đogravei hỏi ở chuacuteng ta một sự

256

kiecircn nhẫn đuacuteng mức cugraveng với một sự

ra sức nghiecircm tuacutec Với từng bước tiến

bộ nhịp nhagraveng nagravey dần dần rồi chuacuteng

ta cũng sẽ tự lagravem chủ lấy được chiacutenh

migravenh noacutei khaacutec đi lagravem tigravem lại được sự

cacircn bằng tacircm sinh lyacute magrave migravenh vẫn

đaacutenh mất từ lacircu ETHacircy mới chiacutenh lagrave vốn

sống lagrave nguồn sinh lực thật sự của

chuacuteng ta

Coacute một dạo ở một vagravei nơi trecircn xứ Ấn

ETHộ người ta vẫn thường bắt gặp

những tấm biacutech chương coacute higravenh vẽ đại

sư Satchidananda Swagravemi khoaacutec một

manh aacuteo caacutenh đang đứng trong một tư

thế Yoga Cổ thụ với một chacircn xếp

treacuteo lecircn vagrave hai tay đặt lecircn đầu Higravenh

ảnh trecircn tấm biacutech chương cho thấy

Ngagravei rất vững vagraveng trong tư thế đoacute dugrave

257

chỉ đang đứng bằng một chacircn ETHiều

nagravey chẳng coacute gigrave lagrave lạ lugraveng cả nếu ta

hiểu được rằng để thực hiện được tư

thế nagravey vị đại sư chỉ phải bận tacircm mỗi

một việc lagrave xua khỏi lograveng migravenh mọi

xung động khocircng cần thiết Bởi coacute lẽ

bất cứ Thiền sinh nagraveo cũng đều nhớ

được quy luật Tacircm tịnh Thacircn cố

Becircn dưới tấm biacutech chương coacute một

dograveng chữ lớn Bạn khocircng thể ngăn

soacuteng vỗ nhưng coacute thể ngăn noacute tragraven

bờ ETHoacute chiacutenh lagrave Thiền định

ETHuacuteng vậy chuacuteng ta chẳng tagravei nagraveo lagravem

đigravenh chỉ hay traacutenh được những đợt

soacuteng vocirc thường bởi chuacuteng chiacutenh lagrave

từng viecircn gạch xacircy necircn sự hiện hữu

của chuacuteng ta chuacuteng ta tồn tại bằng

từng chuỗi vận động của tacircm sinh lyacute

258

vagrave chuacuteng lagrave gigrave nếu khocircng phải lagrave

những chuyển biến vocirc thường Như

vậy thigrave chuacuteng ta coacute lắm điều phải học

học caacutech đối diện với những đổi thay

aacutec nghiệt của đời sống học pheacutep tỉnh

thức rồi cả pheacutep quacircn bigravenh nội tacircm

Một khi đời sống khocircng cograven bị aacutem ảnh

bởi những sợ hatildei vocirc cớ vagrave được thiết

lập trecircn một căn bản cố định noacute sẽ

đẹp vagrave thoải maacutei nhiều lắm

Phơi mở

Sau những chặng đường dấn thacircn

chuẩn hoacutea caacutei nhigraven của migravenh về cuộc

đời rồi lagrave sự quacircn bigravenh nội tacircm chuacuteng

ta dĩ nhiecircn vẫn chưa đi hết được con

đường Thiền định Chuacuteng ta khocircng thể

đơn giản dừng lại nơi đacircy bằng một sự

259

tự hagravei lograveng nagraveo cả magrave phải biết sử

dụng những năng lực hiện coacute của

migravenh để tiến thecircm bước nữa Trigravenh độ

tiếp theo của Thiền định chiacutenh lagrave khả

năng phơi mở Trước hết ta phải thấu

đaacuteo trọn vẹn tấm thacircn sinh lyacute của

migravenh rồi lagrave một hiểu biết sacircu sắc về

từng vận động của nội tacircm đặc biệt

những higravenh thaacutei yacute thức magrave migravenh đatilde

một lần kinh qua để rồi phơi mở toagraven

bộ bản chất vận hagravenh của chiacutenh đời

sống migravenh một caacutech sinh động

Khả năng phơi mở nagravey đogravei hỏi một

trigravenh độ chuacute niệm vagrave ghi nhận thật

nghiecircm cẩn Trong những giacircy phuacutet

Thiền định đạt đuacuteng yecircu cầu như vậy

chiacutenh hơi thở sẽ lagrave một vị thầy tận tigravenh

cho ta bởi tự noacute luocircn lagravem mecirc hoặc

260

necircu bật caacutei quy luật vocirc thường của vạn

phaacutep bằng caacutec ảnh tượng sinh diệt

diệt sinh Thaacutei độ quan saacutet cẩn thận sẽ

chỉ rotilde cho ta những cấu tố vật lyacute lagravem

necircn tất cả những cảm giaacutec bức xuacutec vagrave

chấn động Chuacuteng ta sẽ trở necircn tỉnh

thức hơn nhiều nếu trả lời được cacircu

hỏi magrave Ngagravei Thiền Sư Mahasi

Sayadaw vẫn thường đặt ra cho caacutec

Thiền sinh rằng coacute bao giờ họ nhớ

được lagrave migravenh đatilde đi vagraveo giấc ngủ hoặc

thức giấc trong hơi thở vagraveo hoặc thở ra

hay khocircng Coacute cảm thấy hứng thuacute

trong việc quan saacutet vagrave khaacutem phaacute từng

vận động của nội thacircn chuacuteng ta mới

may ra tự tigravem thấy cho migravenh một thaacutei

độ nội tacircm vocirc cầu vocirc chấp

261

Cugraveng luacutec với sự phaacutet triển khả năng

chuacute niệm chuacuteng ta coacute thể phơi mở vagrave

nhigraven thấy được rằng dầu ở bất cứ nơi

đacircu cũng khocircng hề coacute một sự tồn tại

nagraveo mang tiacutenh bản ngatilde nặng nề cả

mọi thứ đều lagrave những higravenh thức của

cảm giaacutec vagrave khaacutei niệm của chuacuteng ta

magrave thocirci Ở một bigravenh diện sacircu sắc hơn

của sự tỉnh lặng vagrave tỉnh thức chuacuteng ta

cograven coacute thể cảm nhận được từng khiacutea

cạnh vagrave mức độ của caacutei gọi lagrave sự vận

động Thường thigrave chuacuteng ta luocircn bị

mắc bẩy từ caacutei nhọc nhằn vagrave mơ hồ

của caacutec biến động sinh lyacute từ thực

trạng nagravey đến thực trạng khaacutec coacute vẻ

như khocircng coacute đường ranh rotilde ragraveng necircn

từ đoacute chuacuteng ta bị lầm lẫn vagrave thaacutei độ

chấp thủ cũng từ đacircy magrave được khai

262

sinh Nhưng chuacuteng ta đatilde lagravem thế nagraveo

để coacute thể xaacutec định một caacutech rạch rogravei

caacutei cơ cấu lagravem necircn sự hiện hữu của

chiacutenh migravenh mocirct cơ cấu coacute vẻ như

khocircng hề coacute một dấu hiệu phacircn định

Nếu chỉ sống trong trigravenh độ của những

khaacutei niệm thocircng thường thigrave coi như

chuacuteng ta suốt đời chỉ phải vật lộn với

từng từng phuacutet giacircy tồn tại của chiacutenh

migravenh một sự hiện hữu buồn nhiều hơn

vui đau đớn nhiều hơn hạnh phuacutec

Thực ra triacute tuệ Thiền định cũng khocircng

thể sửa đổi được cho ta caacutei tiacutenh bất

toagraven của đời sống nhưng chiacutenh triacute tuệ

nagravey sẽ giuacutep ta một caacutei nhigraven khaacutech

quan vagrave bigravenh tỉnh về từng niềm vui

nỗi buồn vẫn thường trực sanh diệt

Chiacutenh triacute tuệ đoacute giuacutep ta thấu đaacuteo được

263

một vấn đề hết sức quan trọng magrave ETHức

Phật vẫn thường đặc biệt nhấn mạnh

đoacute chiacutenh lagrave bản chất bất toại vagrave vocirc ngatilde

của xaacutec thacircn

Một khi khả năng khaacutem phaacute giuacutep ta coacute

được một caacutei nhigraven phơi mở về tấm

thacircn sinh lyacute thigrave điều đoacute cũng coacute nghĩa

lagrave chuacuteng ta đatilde coacute thể dễ dagraveng phơi mở

vagrave bước vagraveo cảnh giới của yacute thức

Cocircng phu phơi mở của yacute thức cũng

giống như cocircng phu theo dotildei hơi thở

dĩ nhiecircn coacute phần tế nhị hơn nhiều trực

diện với từng chuỗi vận động của yacute

thức ta cũng sẽ cảm nhận được những

giai điệu vagrave higravenh ảnh vocirc cugraveng sinh

động buồn vui thương gheacutet bay bỗng

hay tugrave đọng đều coacute cả Nhưng hatildey nhớ

rằng yacute thức luocircn giống như một nụ

264

hoa ta khocircng thể nagraveo dugraveng một aacutep lực

buộc noacute phải mở Những giọt mưa của

tấm lograveng hagraveo sảng những tia nắng của

sự chuacute niệm sẽ lagrave những nguồn dưỡng

tố giuacutep noacute phơi mở ETHatilde noacutei lagrave phơi mở

thigrave chuacuteng ta phải coacute được caacutei can đảm

khaacutem phaacute tất cả những gigrave thuộc về

thực tại từ caacutei dễ thương nhất đến caacutei

đaacuteng gheacutet nhất ta phải luocircn biết đoacuten

nhận với một tư tưởng cocircng bằng vagrave

hứng thuacute Bởi đối tượng của cocircng phu

phơi mở nagravey phải lagrave caacutei gigrave đoacute rất

người vagrave như vậy cocircng cuộc khaacutem

phaacute của chuacuteng ta mới coacute thể được thực

hiện bằng tất cả bao dung Tất cả

những gigrave vừa được nhắc đến trecircn đacircy

chỉ lagrave một goacutec nhỏ trong cảnh giới yacute

thức magrave ta cần phơi mở

265

Phải noacutei rằng phơi mở lagrave một cocircng

phu hết sức khoacute khăn Chẳng hạn như

coacute những nỗi đau tacircm sinh lyacute magrave trước

giờ ta vẫn cật lực để trốn chạy hoặc

giải trừ chuacuteng thigrave hocircm nay ta lại bới

tung chuacuteng lecircn dựng chuacuteng dậy để

cảm nghiệm Việc đoacute chẳng khaacutec gigrave

higravenh ảnh một người phải cố tigravenh lặn

sacircu xuống một hồ nước đatilde bị đoacuteng

băng trong khi migravenh rất sợ caacutei giaacute lạnh

của noacute để nghiecircn cứu vagrave nhigraven noacute

trong từng cơn nhức buốt thấu xương

ETHể phơi mở nội tacircm ta rất cần đến

một thaacutei độ quan saacutet đầy hứng thuacute vagrave

can đảm ETHiều nagravey hoagraven toagraven khocircng

coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta quay lui để bới

tigravem trong đống tro tagraven của hồi ức

những mảnh vụn của đau đớn buồn

266

khổ magrave nhấp nhaacutep truy niệm cải

taacuteng Phơi mở ở đacircy lagrave sự đối đầu với

từng phuacutet giacircy thực tại để lắng nghe

chuacuteng Trong một trigravenh độ khaacutem phaacute

vagrave phơi mở yacute thức cao rộng hơn nữa

chuacuteng ta coacute thể phải theo dotildei từng

chuỗi tư tưởng từ đầu đến cuối xem

chuacuteng đến vagrave đi ra sao

Khi nhigraven ngắm vagraveo từng trạng thaacutei yacute

thức điều trước tiecircn ta chỉ đơn giản

theo dotildei chuacuteng đến vagrave đi ra sao Thỉnh

thoảng ta coacute thể bắt gặp một vagravei higravenh

thaacutei tư tưởng caacute biệt hoặc những higravenh

thức trugraveng lập được taacutei diễn tới lui như

một điệp khuacutec Chuacuteng coacute thể lagrave những

dự tiacutenh hay hồi ức tốt xấu nhưng sự

tồn tại của chuacuteng lại chiacutenh lagrave sự tồn tại

của yacute thức chuacuteng ta Chuacuteng coacute mặt

267

một caacutech hết sức lagrave bigravenh thường thậm

chiacute gần như khocircng coacute gigrave đaacuteng để lưu yacute

nhưng thỉnh thoảng chuacuteng lại hiện hữu

một caacutech nổi bật dưới higravenh thức những

cảm xuacutec coacute vẻ bất thường như acircu lo

thương gheacutet buồn chaacuten Bước đầu ta

chỉ việc nhigraven xem chuacuteng xuất hiện vagrave

biến mất để rồi dần dần ta sẽ nhận ra

ảnh hưởng của chuacuteng đối với chuacuteng

ta từng biến chuyển của tư tưởng gần

như đoacuteng vai trograve quyết định thaacutei độ

sống của ta vagrave cứ thế chuacuteng ta sẽ coacute

những cacircu hỏi quan trọng để chiacutenh

migravenh tự trả lời Caacutei gigrave đatilde duy trigrave sự tồn

tại của yacute thức Caacutei gigrave đatilde nằm đằng sau

hoặc becircn dưới caacutec higravenh thaacutei yacute thức sai

biệt của chuacuteng ta như lagrave những nhacircn tố

quyết định

268

Ở đacircy chuacuteng ta coacute thể phải vận dụng

đến một trigravenh độ tỉnh thức cao hơn để

thực hiện một cocircng phu chuacute niệm chặt

chẽ hơn sự taacutei hiện của dograveng tư tưởng

khi chuacuteng ta khocircng tri nhận trọn vẹn

caacutec cảm giaacutec yacute thức magrave lại điều khiển

chuacuteng Vấn đề chỉ được giải quyết khi

ta biết rotilde từng chương trigravenh vận động

của tư tưởng Cagraveng phaacutet huy khả năng

chuacute niệm ta cagraveng coacute cơ hội tỉnh thức

trước cảm giaacutec tế nhị nhất đang diễn

ra vagrave khi thấy rotilde được từng cấu tố của

yacute thức chẳng hạn như biết rotilde noacute xảy

đến từ sự kết hợp với lograveng sợ hatildei hay

ham muốn thigrave thường những sự taacutei

hiện đoacute được đigravenh chỉ ngay Cograven đối

với lograveng sợ hatildei hay ham muốn kia thigrave

ta cứ tự nhiecircn đoacuten nhận vagrave tigravem caacutech

269

hiểu biết noacute Coacute thể noacutei đacircy lagrave một

phương caacutech hữu hiệu nhất để xử lyacute

từng khoảnh khắc thực tại tư tưởng dĩ

nhiecircn phải tuocircn chảy nhưng điều quan

trọng lagrave ta nhận diện được noacute qua từng

biến tướng vagrave phaacutet hiện chiacutenh xaacutec

cũng như kịp thời căn cội đatilde taacutec động

necircn dograveng vận động nagravey bằng tất cả sự

cảm nhận sacircu sắc Sự tỉnh thức nagravey lagrave

cả một hagravenh trang quan trọng trecircn suốt

con đường Thiền định để chuacuteng ta

luocircn coacute thể tỉnh thức trước mọi thực

tại vốn luocircn chuyển hoacutea của thacircn tacircm

Nhigraven ngắm đoacuten nhận từng thực trạng

của yacute thức sẽ đem lại cho chuacuteng ta khả

năng xử lyacute hiểu biết vagrave an bigravenh cho

nội tacircm trong từng giacircy phuacutet Ở trigravenh

độ Thiền định nagravey dĩ nhiecircn cũng đogravei

270

hỏi ở chuacuteng ta caacutei nhigraven ngagravey một sacircu

sắc hơn một trạng thaacutei tỉnh thức mỗi

luacutec cagraveng thacircm hậu hơn về caacutec chuyễn

biến của tư tưởng nhưng đatilde đến luacutec

chuacuteng ta phải đối diện với những cacircu

hỏi hoacutec buacutea nhất của Triacute tuệ Thiền

định Caacutei gigrave đatilde taacutec động cho tư tưởng

chuacuteng ta liecircn tục biến động Chuacuteng ta

thực ra vẫn cố tigravenh trốn chạy caacutei gigrave

một cuộc trốn chạy bằng tất cả hy

vọng với dự tiacutenh cugraveng ảo giaacutec cũng

như hồi ức Chuacuteng ta thực ra e sợ caacutei

gigrave Nỗi đau đớn niềm cocirc đơn hay sự

tầm thường Trong từng phuacutet giacircy vận

động chuacuteng ta cố nhắm đến caacutei gigrave

Thế nagraveo lagrave bản chất của caacutei gọi lagrave ước

muốn Trecircn cả sự khaacutem phaacute chuacuteng ta

ngay bacircy giờ phải biết phơi mở vagrave

271

cảm nhận thậm chiacute bứt phaacute tất cả

những ragraveng rịt mắc miacuteu của thực tại

cho đến khi nagraveo thẩm thấu tacircm điểm

của caacutec higravenh thaacutei yacute thức caacutei đatilde lagravem

động cơ cho migravenh

ETHể minh họa vấn đề đang noacutei ta coacute

thể hiểu qua trường hợp một dograveng tư

tưởng hướng tới mối tương giao nagraveo

đoacute trong thế giới tigravenh cảm Ta coacute thể

dễ dagraveng nhận ra noacute ngay khi noacute vừa

phaacutet khởi bởi trecircn thực tế chuacuteng ta

đang coacute cảm giaacutec ước muốn muốn

yecircu muốn thương Ta cảm nhận noacute

bằng tất cả yacute thức vagrave ngay trong

khoảnh khắc đoacuten nhận những ba động

khaacutec coi như đều lắng xuống Chuacuteng

ta phaacutet hiện noacute qua từng chuyễn biến

tacircm sinh lyacute Rotilde ragraveng chuacuteng ta đang

272

muốn yecircu thương nhưng cocircng phu

khaacutem phaacute thực tại khocircng chỉ dừng lại

ở đacircy

Chuacuteng ta cograven những bước đi khaacutec nữa

Caacutei gigrave đatilde tạo necircn ước muốn đoacute Ở mỗi

người coacute một cacircu trả lời khaacutec nhau

ETHối với một số người trong chuacuteng ta

thigrave ước muốn đoacute coacute thể đến từ cảm

giaacutec rằng migravenh đang thiếu thốn một

caacutei gigrave đoacute hoặc cảm giaacutec e ngại sự lẻ

loi hay coacute những khiacutea cạnh nagraveo đoacute

thuộc thế giới sống bản thacircn magrave ta

khocircng thể tự kham nổi necircn phải cần

đến sự tiếp sức nagraveo đoacute để tigravem chuacutet an

lograveng Chiacutenh những cảm giaacutec nagravey thocirci

thuacutec chuacuteng ta trốn chạy vagrave dấn thacircn

đồng thời cũng rời ra dần caacutei thực tại

magrave lẽ ra migravenh phải cẩn trọng nhigraven

273

ngắm Vagrave đằng sau những cảm giaacutec đoacute

khocircng gigrave khaacutec hơn lagrave một thứ mặc

cảm rằng migravenh đang bị giới hạn đang

lagrave một caacute nhacircn đơn độc Bằng mọi giaacute

chuacuteng ta phải phaacute vỡ cho bằng được

caacutei nhagrave tugrave nagravey caacutei nhagrave tugrave được xacircy

dựng bằng thứ vật liệu mặc cảm Nếu

chuacuteng ta tự ghigravem cương migravenh lại được

vagrave lặng lẽ đối diện với tất cả những sợ

hatildei trống vắng lẻ loi -- caacutei khoảng

khocircng gian lạnh lugraveng vagrave thừa thải của

nội tacircm -- thigrave xem như một trigravenh độ

tỉnh thức cao cấp hơn trước sẽ được

higravenh thagravenh Ảo giaacutec trong sự mặc cảm

đoacute chỉ coacute thể được thay thế chỗ bằng

một caacutei gigrave cốt lotildei hơn thocirci Chỉ với

một yacute hướng phơi mở toagraven triệt chuacuteng

ta mới coacute thể hiểu được tận cugraveng mọi

274

vận động của yacute thức đưa migravenh trở về

với thực tại bằng một con đường trọn

vẹn nhất

Caacutech nhigraven ngắm thực tại nagravey khocircng hề

lagrave một cuộc nghiecircn cứu lyacute tiacutenh magrave

phải noacutei đacircy lagrave một kinh nghiệm tacircm

linh vocirc cugraveng quan trọng về sự hiện

hữu của chuacuteng ta ETHoacute lagrave một thứ kinh

nghiệm tự chứng trong những điều

kiện tất yếu lagrave tỉnh lặng trong saacuteng vagrave

trọn vẹn -tugravey theo mức độ nocircng sacircu

của khả năng Thiền định Caacutei cốt lotildei

của giai đoạn cocircng phu nagravey lagrave giuacutep ta

thấu suốt được căn cội của tất cả

những gigrave đang thật sự xảy ra vagrave đưa

chuacuteng ta đến một cảnh giới tự do Dĩ

nhiecircn hagravenh trigravenh nagravey phải vượt qua tất

cả cảm giaacutec trống vắng vagrave sợ hatildei vocirc cớ

275

để đạt tới caacutei nhigraven thật trọn vẹn về

chiacutenh chuacuteng ta vagrave toagraven bộ cuộc đời

Khi trong cuộc tu chuacuteng ta thực hiện

đuacuteng được caacutei cocircng đoạn khaacutem phaacute

phơi mở giải trừ (khai phoacuteng) vagrave ăn

nằm với thực tại một caacutech hết migravenh thigrave

caacutei giaacute trị chaacutenh niệm định tỉnh nhất

tacircm cũng tự nhiecircn theo đoacute magrave lớn

mạnh Thế rồi vẫn bằng thaacutei độ khaacutem

phaacute ta phaacutet hiện ra caacutei dograveng luacircn lưu

của caacutec higravenh thaacutei tư tưởng khai phoacuteng

một caacutech cẩn thận từng cảm giaacutec tacircm

sinh lyacute chuacuteng ta sẽ bắt đầu nhigraven thấy

rotilde caacutei bản chất chuyễn hoacutea liecircn tục

trong từng đợt cảm nghiệm về thực tại

của migravenh Chẳng hạn ngay khi tấm

thacircn sinh lyacute nagravey được chia chẻ phacircn

tiacutech dưới thấu kiacutenh chuacute niệm thigrave tư

276

tưởng của chuacuteng ta cũng tự lột trần

bản chất phugrave du của migravenh Rồi đến khi

chuacuteng ta đem từng cảm xuacutec của migravenh

ra lagravem đối tượng kiểm nghiệm thigrave vấn

đề cũng vẫn thế chuacuteng luocircn biến

tướng liecircn tục từ tigravenh trạng nagravey sang

tigravenh trạng khaacutec coacute thể lagrave macircu thuẩn vagrave

đối lập lẫn nhau Nếu chuacuteng ta chịu

khoacute để yacute thigrave bất cứ một cảm xuacutec nagraveo

khi nhận diện một caacutech đuacuteng mức thigrave

chuacuteng chỉ sẽ tồn tại trong một iacutet lacircu

dưới sự kiểm soaacutet của chuacuteng ta rồi lại

nhường chỗ cho cảm xuacutec khaacutec

Sự tồn tại của caacutec dograveng tư tưởng cứ

mong manh như những bọt nước Buổi

đầu sự tỉnh thức của chuacuteng ta chỉ lagrave

từng giai đoạn ngắn ngủi nhưng dần

dần noacute sẽ lagrave một thứ sức mạnh căn

277

bản vagrave thường trực thậm chiacute gần như

thoacutei quen trong mỗi mỗi cảm nhận

trước thực tại Song hagravenh với sự tiến

bộ đoacute chuacuteng ta sẽ đạt tới trigravenh độ

khocircng những chỉ nhigraven ngắm magrave cograven

dường như coacute thể dự đoaacuten được sự coacute

mặt của caacutec dograveng tư tưởng Trigravenh độ

nagravey lại dẫn ta đến một khả năng khaacutec

cao hơn lagrave chuacuteng ta đến một luacutec nagraveo

đoacute coacute thể tự coacute được một khả năng

tỉnh thức tế nhị để coacute thể nhigraven rotilde từng

dấu hiệu xuất phaacutet cũng như chỗ ẩn

naacuteu dung chứa của yacute thức magrave ở đacircy

lagrave caacutec luồng tư tưởng

Ở đacircy chuacuteng ta coacute thể lagravem một bagravei

thực tập để nhigraven ngắm thế giới tư

tưởng của migravenh bằng caacutech liệt kecirc từng

loạt tư tưởng như lagrave một phương thức

278

củng cố Chaacutenh niệm Chẳng hạn như

chuacuteng ta thử bỏ ra một khoảng thời

gian chừng năm phuacutet để liệt kecirc từng yacute

nghĩ của migravenh Như một con megraveo rigravenh

chuột chuacuteng ta coacute thể tự đếm thầm

từng tecircn gọi vagrave higravenh ảnh của mọi suy

nghĩ giận thiacutech nhớ thegravem

Thời gian của cocircng phu nagravey dĩ nhiecircn

lagrave bất định nhưng dần dần rồi cũng sẽ

tới điacutech Ta cũng sẽ coacute được thời gian

tu tập như yacute muốn vagrave khocircng bị cacircu

thuacutec bởi bất cứ một tư tưởng nagraveo magrave

ngược lại cograven học được caacutech nhigraven

ngắm hagravenh trigravenh biến tướng vận động

của tư tưởng

Một trong những tacircm điểm quan trọng

của triacute tuệ Thiền định luacutec nagravey lagrave nhận

ra được điểm đầu vagrave điểm cuối của

279

một dograveng tư tưởng ETHoacute lagrave noacutei về yacute

thức Cograven noacutei về caacutec biến động sinh

lyacute buổi đầu ta chỉ đơn giản ghi nhận

đầu gối đau hay tiếng cogravei xe hơi

một kiểu ghi nhận hết sức thocircng

thường bằng lối định danh đaacutenh giaacute

thực tại khocircng thocircng qua triacute tuệ Thiền

định Nhưng sau đoacute ta lại bắt đầu đi

vagraveo một bước ngoặc mới lagrave ghi nhận

tất cả một caacutech trực tiếp khocircng nhờ

tới một tecircn gọi hay một khaacutei niệm

cứng nhắc nagraveo cả ETHối với thế giới của

yacute thức cũng vậy caacutec cảm xuacutec cugraveng

caacutec dograveng tư tưởng tự chứng cũng chỉ

lagrave những ba động magrave ta chỉ cần ghi

nhận một caacutech kịp thời magrave khocircng cần

tới bất cứ một lăng kiacutenh trung gian

280

nagraveo cả bởi từ đoacute rất dễ đưa đến cảm

giaacutec baacutem viacuteu

Một khi sự tồn tại vagrave vận động của

tấm thacircn sinh lyacute đatilde được phacircn định

rạch rogravei thigrave như đatilde noacutei bản chất của

nội tacircm cũng sẽ lập tức lộ diện với đầy

đủ những khiacutea cạnh bất toagraven vocirc

thường Cagraveng nhigraven vagraveo chuacuteng ta sẽ

thấy chuacuteng đổi thay nhanh hơn bất cứ

caacutei gigrave trecircn đời Thận chiacute đến luacutec nagravey

chuacuteng ta coacute thể khocircng cograven ghi nhận

kịp từng cảm nghiệm nữa vagrave Thiền

định ở đacircy cứ giống như từng giọt

mưa vagrave caacutec khoảnh khắc tư tưởng thigrave

chẳng khaacutec gigrave những bọt nước Tất cả

ảo tượng về một caacutei tocirci thực hữu lần

lượt theo nhau vỡ vụn

281

Thời gian cocircng phu sẽ lagrave khocircng phụ

lograveng chuacuteng ta Thagravenh quả sẽ được

nhacircn lecircn theo mức độ nổ lực Buổi

đầu caacutec thực tại yacute thức sẽ như một

gaacutenh nặng đọa đagravey trecircn đocirci vai hagravenh

giả Sự ghi nhận chuacuteng lagrave cả một khổ

cocircng Luacutec nagravey noacute đang toan tiacutenh luacutec

khaacutec noacute những buồn giận Nhưng rồi

cugraveng với sự lớn mạnh của Chaacutenh niệm

(tỉnh thức) vagrave định tĩnh chuacuteng ta sẽ tự

học được caacutech thaacuteo cởi vagrave xử lyacute mớ

bograveng bong đoacute như một sự giải thoaacutet vagrave

điều tuyệt vời lagrave kẻ tugrave nhacircn vagrave người

cướp ngục ở đacircy cũng chiacutenh lagrave nội tacircm

của chuacuteng ta magrave thocirci Nhưng ta cũng

phải cẩn trọng đấy yacute thức luocircn lắm trograve

ma mị Noacute coacute thể naacuteu migravenh trong

những thagravenh lũy tinh vi tế nhị magrave căn

282

bản vẫn lagrave những cấp thủ rất khoacute phaacutet

hiện để từ đoacute một caacutei tocirci khaacutec được

taacutei tạo tinh xảo hơn

Do đoacute con đường của chuacuteng ta vẫn

phải liecircn tục lagrave một hagravenh trigravenh của sự

tĩnh lặng vagrave phơi mở Nhờ đoacute chuacuteng ta

mới may ra thấu triệt được tất cả chiều

sacircu của thực tại magrave ở đacircy lagrave bản chất

hiện hữu của chiacutenh migravenh để rồi sau

cugraveng lagrave mocirct nụ cười thức ngộ Chẳng

coacute gigrave để ocircm ấp baacutem viacuteu

Hoacutea thacircn

Chuacuteng ta đatilde bagraven tới vấn đề thứ tư của

bagravei viết nagravey ETHoacute lagrave giai đoạn hoacutea thacircn

hay nhập cuộc

Chỉ cần nhigraven thẳng vagraveo caacutec quy luật

điều hagravenh sự vận động của tacircm sinh

283

lyacute chuacuteng ta coacute thể ghi nhận được từng

giai đoạn tĩnh động của chuacuteng tốt hay

xấu thocirc thiển hoặc nhỏ nhiệm những

mầm mống thoaacutei địa hay dấu hiệu

thăng hoa của tacircm hồn Với nhatilden quan

tinh tường nagravey về thacircn tacircm ta sẽ nhận

ra được mối tương quan giữa migravenh với

chuacuteng vagrave thấy được caacutei gigrave khả dĩ đem

lại cho migravenh nguồn hạnh phuacutec thực sự

Chuacuteng ta hatildey thử một lần chiecircm ngắm

chuyện đời vagrave lograveng migravenh xem sao ocircm

ấp một thứ gigrave đoacute khocircng lagrave miecircn viễn

vagrave luocircn sẳn sagraveng đổi thay khi noacute đột

nhiecircn khocircng tiếp tục tồn tại như yacute

muốn ta nữa thigrave niềm ocircm ấp kia coacute

phải đatilde đem lại cho ta những giọt

nước mắt Hoặc thể nagraveo chuacuteng ta coacute

thể nagraveo ổn định một caacutech tuyệt đối

284

những higravenh thaacutei tigravenh trạng nhất định

nagraveo đoacute cho thacircn tacircm migravenh hay khocircng

ETHatilde coacute ai trecircn đời nagravey lại coacute thể đặt

được caacutei tacircm sinh lyacute của migravenh vagraveo hai

tiếng vĩnh cửu

Chuacuteng ta phải dốc sức sống cho mỗi

một thaacutei độ sống duy nhất lagrave nhigraven

ngắm để đến một ngagravey nagraveo đoacute thấy

được mọi khaacutet vọng của migravenh đều

lắng yecircn thấy được nhu cầu tối hậu

của bản thacircn chiacutenh lagrave sự tự do thấy

được bề traacutei phản trắc của lograveng ham

muốn cũng như những acircu lo bận lograveng

trong đời sống thường nhật vẫn từng

ngagravey vacircy hatildem vagrave cấm cố chuacuteng ta vagraveo

những macircu thuẩn xung đột triền miecircn

Nhưng vấn đề tối trọng tối hậu ở đacircy

khocircng chỉ đơn giản lagrave sự thagravenh tựu sỡ

285

hữu được một trigravenh độ cao thấp nagraveo đoacute

magrave caacutei cốt lotildei ở đacircy phải lagrave sự quay về

với tacircm điểm của sự hiện hữu sự tồn

tại của bản thacircn với yacute chiacute lagrave Tại đacircy vagrave

Bacircy giờ

Chuacuteng ta phải biết nhigraven vagraveo từng giacircy

khắc lộ diện của lograveng ham muốn của

migravenh bằng tất cả sinh lực nội tại trọn

vẹn nhất Ta phải thấy được tiacutenh chất

vocirc hộ vocirc chủ của mọi vật hagravenh trigravenh

lai vatildeng của từng giograveng yacute thức với caacutec

hagravenh trạng sai biệt những cảm giaacutec

sinh lyacute đến vagrave đi theo những điều kiện

hữu cơ Chuacuteng ta khocircng hề lagrave người

điều hagravenh dograveng thực tại luocircn sinh diễn

đoacute Chuacuteng ta khocircng thể điều động

được những gigrave luocircn thay đổi ETHatilde đến

luacutec chuacuteng ta phải tự biết chấm dứt caacutei

286

yacute hướng đi ngược lại những quy luật

nagravey như một điều tất nhiecircn Hatildey điềm

tỉnh ngồi xem nước chảy dưới chacircn

cầu magrave khocircng hề ưu tư hay toan tiacutenh

Chuacuteng ta sống như thế khocircng thể chỉ

lagrave một sự mocirc phỏng hay tự matilden cố

chấp magrave phải lagrave một bước tiến bộ tự

thagravenh tự chứng coacute được từ triacute tuệ hiểu

biết như thật về bản thacircn vagrave vạn sự

Thiền sư Suzuki đatilde từng noacutei Ngoagravei

sắc tướng biểu hiện coacute chi lagrave thực

hữu Caacutei nagravey xocirc dạt vagraveo caacutei kia necircn

chẳng thứ gigrave đaacuteng chấp thủ Trong cơn

mưa ta cograven nghe được tiếng chim kecircu

cũng như dưới một bầu trời tuyết giaacute

ta vẫn coacute thể nhigraven thấy những bocircng

tuyết rơi cugraveng bao loagravei sinh vật khaacutec

vừa mới sanh socirci

287

Bản chất sinh tồn của chuacuteng ta chỉ đơn

giản lagrave một dograveng chảy luocircn luacircn lưu

bất tuyệt Mọi hiện hữu đều lagrave vocirc

thường Cuộc đời khocircng coacute gigrave đaacuteng để

ocircm giữ vigrave chẳng coacute chi lagrave miecircn viễn

hằng tại Tất cả đều rỗng tuếch vocirc ngatilde

như macircy trời trecircn khocircng gian huyễn

hoặc Chỉ cần hiểu được mọi sự luocircn

bất toagraven trần gian chỉ lagrave bến đợi tao

phugraveng của begraveo nước phugrave du thigrave ta coacute

thể bigravenh tacircm dấn bước giữa đường đời

muocircn lối an nhiecircn sống thiệt thagrave

khocircng mưu toan chọn lựa vagrave tigravem thấy

cho chiacutenh migravenh một ngotilde về bigravenh yecircn

Chuacuteng ta hatildey tự biết khaacutem phaacute cho

đến kỳ cugraveng yacute nghĩa sacircu thẳm khocircn

cugraveng của tinh thần chối bỏ trong thiền

lyacute Chuacuteng ta đatilde nắm giữ nhiều thứ

288

quaacute tấm thacircn sinh lyacute cugraveng những cảm

giaacutec ảo tưởng về noacute những hồi ức

những lyacute tưởng quan niệm kiến giải

để từ đoacute gom hết mọi thứ chuacuteng ta

chế taacutec necircn một caacutei tocirci cho riecircng migravenh

vagrave cứ vậy đời sống mỗi người chỉ

toagraven lagrave những cơn thống lụy tự

nguyện ai cũng biết xoacutet đau nhưng

gần như cố tigravenh bất lực

Lần đoacute tại Tiacutech Lan chuacuteng tocirci đến

viếng thăm một vị Thiền sư bản xứ

thật lừng danh đoacute lagrave Ngagravei Hina Tyana

Dhammaloka Ngagravei quả lagrave một vị

Thiền sư khả kiacutenh Ở cạnh Ngagravei ai

cũng như cảm nhận được một nguồn

sinh lực dồi dagraveo vagrave maacutet mẻ Chuacuteng tocirci

thi lễ chagraveo Ngagravei vagrave sau iacutet phuacutet trao đổi

Ngagravei đột nhiecircn hỏi chuacuteng tocirci

289

- Coacute phải ocircng đatilde từng dạy thiền cho

nhiều người rồi phải khocircng

- Thưa chỉ lagrave cố gắng thocirci ạ

Vẫn nhigraven chuacuteng tocirci Ngagravei tiếp tục cacircu

hỏi khaacutec

- Hatildey noacutei cho tocirci nghe thế nagraveo lagrave tacircm

điểm của thiền định Phật Giaacuteo

- Thưa tất cả đều lagrave vocirc ngatilde Vạn vật

chỉ lagrave những cuộc chơi huyễn hoacutea

hiện tượng vagrave sự hiện hữu của chuacuteng

chỉ lagrave một quaacute trigravenh vận động rỗng

khocircng ạ

Ngagravei Thiền sư lại nhigraven chuacuteng tocirci vagrave

hốt nhiecircn cười lớn

- ETHatilde lagrave vocirc ngatilde thigrave chẳng cograven gigrave lagrave quan

trọng nữa

290

Rồi Ngagravei lại cười tiếp tục cười thật

hồn nhiecircn

Coacute chấm dứt được caacutec khaacutet vọng vagrave

đạm nhiecircn dung hogravea với tất cả những

gigrave xảy đến ta mới coacute được caacutei Hư tacircm

vocirc cầu vocirc chấp trong mọi cảm nghiệm

thực tại một caacutech trung thực Vagrave becircn

cạnh đoacute chuacuteng ta cograven phải đạt tới một

khả năng tịch nhiecircn căn bản lặng lẽ

kiện toagraven một tacircm phong chiacutenh chaacuten

Bởi chiacutenh nhờ sự đigravenh chỉ mọi xung

đột nội tại với một tacircm thaacutei hồn nhiecircn

thigrave cugraveng luacutec những giaacute trị tu tập như triacute

tuệ thiền duyệt vagrave trecircn hết lagrave sự tự do

sẽ tự đến với chuacuteng ta một caacutech tự

nhiecircn vagrave hiệu quả Mỗi mỗi vận động

lớn nhỏ của chuacuteng ta luacutec nagravey coacute thể

đươc điều hagravenh từ một lograveng bao dung

291

vagrave đời sống của mỗi người bacircy giờ

cũng được triacute tuệ chỉ đạo như một

nguồn sinh lực tiacutech cực nhất

Tới được bước chacircn nagravey thiền sinh

đương nhiecircn tự coacute một sinh phong

riecircng thậm chiacute một sinh quan cho caacute

nhacircn migravenh độc đaacuteo magrave vẫn khocircng lập

dị cao khiết nhưng cứ dễ gần nếu như

khocircng muốn noacutei lagrave độ lượng như hải

Như TS Eliot đatilde coacute lần thốt lecircn một

cacircu noacutei hết sức yacute nhị Hatildey dạy chuacuteng

tocirci pheacutep tự vệ vagrave vagrave khả năng tự tại

tức biết quecircn đi pheacutep tự vệ

Trong Thiền định chuacuteng ta học caacutech

tự vệ lấy migravenh bằng một khả năng

cảnh giaacutec toagraven tacircm trong từng giacircy

phuacutet nhưng sau cugraveng rồi chuacuteng ta lại

292

cũng phải biết học caacutech vong thacircn

buocircng xả vagrave thả trocirci tất cả Bằng vagraveo

tacircm hồn của một hagravenh giả chuacuteng ta

khocircng những vocirc can đối với caacutec kinh

nghiệm Thiền định ngọt ngagraveo magrave cograven

phải tự coacute thecircm một tacircm thaacutei dung

hogravea phơi mở vagrave độ lượng trước tất cả

sự thật trong chiacutenh migravenh vagrave ở thế giới

chung quanh với tất cả những gigrave hiện

hữu Phải noacutei rằng đacircy mới chiacutenh lagrave yacute

nghĩa tiacutech cực vagrave hợp lyacute nhất của con

đường Thiền định Như Lạt Ma

Karmapa của Tacircy Tạng đatilde từng noacutei

Sống Thiền tốt hơn thao taacutec Thiền

JK


ETHưa yacute muốn sang hagravenh động

293

Trước hết ta hatildey chọn lấy một thế

ngồi thoải maacutei nhắm mắt lại vagrave thử bỏ

ra khoảng năm phuacutet để theo dotildei từng

dograveng tư tưởng đến đi Trong suốt thời

gian nagravey ta cứ bigravenh thản nhận diện

từng yacute nghĩ một trong đầu migravenh khi

chuacuteng vừa xuất hiện Từ đoacute ta sẽ thấy

rằng caacutec luồng tư tưởng chẳng khaacutec gigrave

những bức tranh những dograveng chữ hoặc

cả hai vagrave song hagravenh với caacutec dograveng tư

tưởng luocircn lagrave cảm giaacutec tacircm lyacute coacute thể

lagrave nhẹ nhagraveng nhưng đocirci khi lại lagrave

những bức xuacutec nặng nề Nhigraven ngắm tư

tưởng trocirci đi dĩ nhiecircn ta cũng phải ghi

nhận tất cả những chi tiết đoacute của

chuacuteng

ETHể việc quaacuten tacircm được như yacute hay iacutet

nhất cũng lagrave dễ dagraveng hơn ta phải học

294

caacutech phơi trải nội tacircm migravenh ra như

một phocircng tranh saacuteng sủa hay lồng

lộng xuyecircn suốt như bầu trời trong

xanh rồi lặng lẽ chờ đợi vagrave nhận diện

thật cẩn trọng từng tư tưởng lộ diện

như con megraveo ngồi rigravenh chuột trong

một hốc tối thiacutech hợp Cứ thế từng tư

tưởng đi qua ta khocircng bỏ soacutet tư tưởng

nagraveo Caacutei nagravey trocirci đi ta chờ caacutei khaacutec

trocirci đến

ETHiều tối trọng lagrave vị hagravenh giả đừng bao

giờ để migravenh bị cuốn huacutet vagrave mecirc hoặc

bởi bất cứ luồng tư tưởng nagraveo hết

Chuacuteng ra sao cũng mặc ta chỉ tri nhận

mocirct caacutech hồn nhiecircn thocirci Caacutec dograveng tư

tưởng coacute thể như tự tản mạn manh

muacuten ngay khi mới vừa xuất hiện trong

sự quan saacutet của ta nhưng rồi sau đoacute

295

đacircu sẽ vagraveo đấy chuacuteng sẽ lộ dạng

nguyecircn higravenh ETHối với nhiều người chỉ

trong năm phuacutet ngắn ngủi đoacute coacute thể từ

năm đến mười luồng tư tưởng khaacutec

nhau Dugraveng đến con số toaacuten học ở đacircy

coacute vẻ khocircng hay nhưng noacutei vậy coacute

nghĩa lagrave trong từng phuacutet giacircy thời

gian nội tacircm chuacuteng ta luocircn biến động

vagrave trocirci chảy khocircng ngừng để coacute khi

chỉ trong đocirci ba phuacutet người ta coacute thể

bị cuốn xocirc bởi hagraveng chục suy nghĩ magrave

khocircng kềm hatildem được Chỉ với Thiền

định người hagravenh giả mới coacute thể thấy

được từng higravenh thaacutei tư tưởng thấy rotilde

những gigrave vẫn thống trị nội tacircm chiacutenh

migravenh như một bức tranh xuất thần hay

những dograveng chữ trecircu ngươi nagraveo đoacute magrave

chuacuteng tocirci vừa viacute dụ ở trecircn

296

Vagrave điều sau cugraveng quan trọng hơn cả lagrave

chuacuteng ta sẽ cảm nhận được caacutei kinh

nghiệm rằng migravenh đatilde bằng caacutech nagraveo

với caacutech điệu nagraveo chiecircm ngắm dograveng

luacircn lưu của tư tưởng thocircng qua một

chaacutenh niệm để chỉ ghi nhận chuacuteng magrave

khocircng bị chuacuteng cuốn trocirci đồng hoacutea

huyễn hoặc bằng một yacute niệm tự ngatilde

ngatilde sở nagraveo hết ETHiểm kỳ diệu của

Thiền định nội quaacuten nằm ngay ở chỗ

nagravey

----o0o---



----o0o---

297


Chương 6

Thất Giaacutec Chi

Lần đoacute coacute người đến hỏi Ngagravei Lạt Ma

Govinda rằng phải coacute thaacutei độ thế nagraveo

trước quaacute nhiều truyền thống sai biệt

nhau của Phật Giaacuteo Ngagravei Govinda đatilde

trả lời rằng Giaacuteo Phaacutep của ETHức Phật

chẳng khaacutec gigrave một hạt giống được gieo

trecircn đất vagrave từ đoacute đacircm chồi nẩy lộc

thagravenh một cội cacircy coacute đủ gốc cagravenh

thacircn laacute ETHứng trước cội cacircy đoacute mỗi

người một caacutech chọn lựa Kẻ thiacutech

gốc người thiacutech cagravenh vagrave dĩ nhiecircn

nếu cứ vậy thigrave mỗi chọn lựa khocircng

kheacuteo sẽ lagrave những caacutei nhigraven khiếm

298

khuyết ngộ nhận bởi vigrave mỗi phần của

cội cacircy đoacute đều coacute một giaacute trị riecircng ta

khocircng thể phủ nhận bất cứ caacutei nagraveo cả

ETHức Phật coacute dạy một giaacuteo lyacute thường

được gọi lagrave Thất giaacutec chi hay bảy yếu

tố giaacutec ngộ Bảy phaacutep mocircn nầy giống

như những dograveng nhựa nuocirci sống cội

cacircy giải thoaacutet vậy Chuacuteng lagrave những giaacute

trị tinh thần được tựu thagravenh từ cocircng

phu đagraveo luyện nội tacircm magrave chiacutenh ETHức

Phật cũng đatilde kinh nghiệm qua bằng

chiacutenh sự tu tập của Ngagravei Khi được

thấu đaacuteo bảy phaacutep nầy sẽ đem lại cho

chuacuteng ta những kinh nghiệm nội tại

trong sự tu tập Chuacuteng thực ra khocircng

phải lagrave caacutei gigrave xa xocirci trừu tượng cả magrave

ngược lại lagrave những mực thước để đo

lường trigravenh độ tu tập của chuacuteng ta Tu

299

tập Thất giaacutec chi mối giao hogravea giữa

chuacuteng ta với thế giới chung quanh sẽ

trở necircn sacircu sắc hơn nhiều

Thất giaacutec chi bao gồm 3 phaacutep động 3

phaacutep tĩnh vagrave một phaacutep trung hogravea để

cacircn bằng tất cả - đoacute lagrave Chaacutenh niệm

giaacutec chi Hiểu biết về Thất giaacutec chi lagrave

hiểu biết về pheacutep gia giảm của một toa

thuốc ETHời sống tu hagravenh cũng giống

như một cuộc trị liệu Coacute hiểu biết về

Thất giaacutec chi ta mới coacute thể điều hagravenh

nội tacircm migravenh bằng những giaacute trị thiện

phaacutep một caacutech tương ứng vagrave hữu hiệu

nhất để từ đoacute đạt tới giải thoaacutet

Niệm giaacutec chi

Yếu tố đầu tiecircn cũng lagrave tacircm điểm quan

trọng cho thiền định Phật giaacuteo chiacutenh lagrave

300

niệm sự ghi nhận kịp thời tất cả

những hiện khởi của thacircn tacircm trong

từng phuacutet giacircy Tất cả được bắt đầu từ

Niệm bởi từ đacircy hagravenh giả mới coacute được

đời sống tỉnh thức Với Niệm giaacutec chi

hagravenh giả nhigraven thấy một caacutech rotilde ragraveng

về bất cứ caacutei gigrave hiển hiện chung

quanh Chuacuteng ra sao thigrave thấy đuacuteng như

vậy Chiacutenh với thaacutei độ doacute tự hagravenh giả

luocircn coacute một sự cảnh giaacutec thật trọn vẹn

vagrave hữu hiệu

Coacute chịu nhigraven vagraveo từng sinh hoạt của

migravenh trong đời sống ta sẽ kinh ngạc

khi thấy rằng thực ra bấy lacircu nay ta đatilde

sống như một caacutei maacutey tự động ngủ

thức khoacute phacircn vagrave kyacute ức coi như bị

chigravem mất trong caacutei mớ hỗn độn của

quaacute nhiều sự việc sự vật chung quanh

301

Chuacuteng ta hatildey thử nhớ lại xem coacute biết

bao lần đi đứng lagravem việc sinh hoạt

magrave khocircng hề biết migravenh đang lagravem gigrave để

rồi sau đoacute chẳng cograven nhớ được gigrave hết

Chiacutenh trong lối sống xocirc bồ tạp loạn

đoacute những sợ hatildei - đau khổ - tật đố

đatilde tiếp nối nhau đagravey đọa chuacuteng ta Chỉ

coacute luacutec quay lại với Niệm giaacutec chi ta

mới được sống trọn vẹn với migravenh magrave

thocirci Ngay cả với caacutei chết cũng thế coacute

bigravenh tỉnh vagrave can đảm nhigraven thẳng vagraveo

noacute thigrave người ta cũng sẽ cảm thấy an

toagraven hơn lagrave cứ để mặc cho những nổi

sợ hatildei tha hồ agraveo ạt tigravem tới

Coacute Niệm giaacutec chi mọi sinh hoạt của

chuacuteng ta tự nhiecircn sẽ coacute thecircm những

sức mạnh mới chẳng hạn một sự tinh

cần vagrave một niềm vui kỳ lạ Coacute thể ta

302

luacutec đoacute chẳng cần ngoacuteng đợi thagravenh quả

magrave cocircng việc vẫn trocirci chảy vigrave trong

từng phuacutet ta đatilde sống hết migravenh vagrave như

vậy thigrave trong từng phuacutet ta gặt haacutei biết

bao thagravenh quả ETHại khaacutei sống với

Niệm giaacutec chi lagrave sống với một sự thận

trọng vagrave biết migravenh trọn vẹn

Niệm giaacutec chi coacute ba chức năng

- Niệm giaacutec chi giuacutep ta ghi nhận rotilde

ragraveng vagrave như thật tất cả những gigrave xatildey

đến Necircn nhớ caacutei biết của Niệm giaacutec

chi lagrave một sự ghi nhận trực tiếp vagrave đơn

sơ khocircng thocircng qua một sự chấp thủ

baacutem viacuteu nagraveo cả Caacutei biết của Niệm

giaacutec chi phải luocircn lagrave caacutei biết trung

thực mọi sự ra sao thigrave thấy như vậy

magrave khocircng cần tới higravenh ảnh liecircn quan

303

nagraveo đoacute lagravem trạm trung chuyển Ở đacircy

hoagraven toagraven khocircng coacute sự can dự của bất

cứ một sự đối chiếu lyacute luận cacircn đong

nagraveo cả Nhờ sự vocirc tư nầy ta mới thấy

được thacircn tacircm nầy thực ra được điều

hagravenh bởi caacutei gigrave ra sao vagrave chỉ với nội

tacircm thoải maacutei đoacute ta sẽ cảm nhận được

sự tự do của chiacutenh tacircm hồn migravenh

- Chức năng thứ hai của Niệm giaacutec chi

lagrave lagravem nhacircn tố phaacutet triển caacutec giaacutec chi

cograven lại Coacute Niệm giaacutec chi thigrave caacutec giaacutec

chi kia mới coacute thể khởi lecircn Bởi vigrave từ

cơ sở an bigravenh ổn định của nội tacircm caacutec

giaacute trị tinh thần khaacutec như triacute tuệ định

tacircm sự điềm đạm bigravenh thản thậm

chiacute kể cả sự chuyecircn chuacute trong acircm

nhạc thể thao khoa học vagrave cả chuyện

aacutei tigravenh mới coacute thể coacute mặt một caacutech kịp

304

thời vagrave cần thiết Niệm giaacutec chi sẽ cứu

vớt chuacuteng ta trong mọi tigravenh huống

sống vagrave trecircn hết thiếu niệm thigrave khocircng

thể coacute triacute tuệ với từ bi

- Chức năng thứ ba của Niệm giaacutec chi

lagrave cacircn bằng tacircm natildeo trạng Khi niệm

được vận dụng đuacuteng mức mọi thứ xảy

ra khocircng gacircy ảnh hưởng gigrave tới nội tacircm

được vagrave như vậy nội tacircm trở necircn quacircn

bigravenh Trong những giacircy phuacutec tệ hại

nhất của nội tacircm chẳng hạn một sự sợ

hatildei hay đau đớn nagraveo đoacute nếu niệm kịp

thời can thiệp thigrave ta sẽ tự giữ được caacutei

tacircm thaacutei thăng bằng ngay trong chiacutenh

sự đối xuacutec với chuacuteng

Hagravenh giả phải học được ở chiacutenh migravenh

caacutei kinh nghiệm ứng dụng Niệm giaacutec

305

chi ở những tigravenh huống khoacute khăn nhất

để tự tạo lấy sự cacircn bằng trong tacircm

hồn vagraveo mọi luacutec mọi nơi vagrave điều được

ghi nhận lagrave dugrave thử thaacutech coacute ra sao đi

nữa chỉ cần một phuacutet giacircy coacute mặt của

Niệm thigrave lập tức sự bigravenh tacircm sẽ được

vatilden hồi Lại nữa một khi nhận thấy

nội tacircm yecircn tĩnh quaacute mức cần thiết coacute

vẻ dễ đưa tới thụ động thigrave hagravenh giả chỉ

việc chuacute niệm ngay vagraveo noacute lập tức sự

tỉnh thức vagrave trạch phaacutep (triacute tuệ) sẽ coacute

mặt để keacuteo lại mức quacircn bigravenh Hoặc

khi nhận thấy nội tacircm đang ở tigravenh

trạng quaacute năng động thigrave hagravenh giả vận

dụng Niệm giaacutec chi ghi nhận rằng

migravenh đang quaacute năng động Nhờ sự chuacute

niệm nầy ETHịnh giaacutec chi sẽ xuất hiện để

can thiệp cho tacircm trở lại bigravenh hogravea

306

Niệm giaacutec chi coacute đến bốn cơ sở để y

cứ theo đoacute magrave tồn tại Ở đấy ta lại

nhắc tới Tứ Niệm Xứ Trước hết lagrave

Thacircn quaacuten niệm xứ

- Thacircn quaacuten niệm xứ lagrave cơ sở cho

Niệm giaacutec chi khởi lecircn bằng sự tỉnh

thức ghi nhận tất cả mỗi mỗi sinh hoạt

của caacutec giaacutec quan đến những cử động

lớn nhỏ kể cả việc uống ăn vagrave hiacutet thở

Một xaacutec chết hay chuacutet hagravei cốt cũng coacute

thể lagrave đề mục an truacute chaacutenh niệm về

thacircn

- Thọ quaacuten niệm xứ lagrave trường hợp

Niệm được vận dụng để nhận biết

từng cảm giaacutec bất kể tốt xấu trong mỗi

giacircy phuacutet của thacircn tacircm Kinh nghiệm

nầy rất quan trọng vigrave trong đời sống

307

thường nhật chuacuteng ta thường tự mắc

bẩy trong chiacutenh tigravenh cảm gheacutet thương

chaacuten thiacutech của migravenh Một nội tacircm

thiếu Niệm sẽ dễ dagraveng bị cuốn huacutet vagraveo

luồn soacuteng cảm giaacutec Gặp điều như yacute ta

bị hấp dẫn gập điều bất toại ta phản

ứng bất matilden vagrave nếu phải đối đầu với

cảm giaacutec nhạt nhẻo vocirc vị thigrave nội tacircm

lại chuyển hướng tiecircu cực thụ động

Cứ thế tự thacircm tacircm chuacuteng ta cứ luocircn

lagrave những chigravem nổi của một dograveng trầm

luacircn Chiacutenh trong đời sống cảm giaacutec

đoacute nếu Niệm kịp thời coacute mặt thigrave ta sẽ

tự chủ được migravenh bằng caacutei nhigraven trung

thực vagraveo cảm thọ cũng như những

phản ứng tacircm lyacute của migravenh Theo Phật

giaacuteo đoacute lagrave một đời sống triacute tuệ vagrave tỉnh

thức

308

- Cơ sở thứ ba cho Niệm lagrave Tacircm quaacuten

niệm xứ Chaacutenh Niệm ở đacircy lấy

những biến đổi của nội tacircm lagravem đối

tượng Vị hagravenh giả chuyecircn tacircm chuacute yacute

tất cả những đổi thay trong lograveng migravenh

ETHacircu lagrave nghi hoặc sợ hatildei đacircu lagrave từ bi

triacute tuệ Nội tacircm ra sao thigrave như thật tri

nhận theo vậy Yacute nghĩa của Niệm xứ

nầy lagrave để hagravenh giả thấy được caacutec bản

chất tự đến tự đi của caacutec tacircm trạng Ta

chỉ nhigraven ngắm noacute magrave khocircng cần can

dự bằng bất cứ thagravenh kiến nagraveo

- Cuối cugraveng lagrave Phaacutep quaacuten niệm xứ

trường hợp Niệm giaacutec chi ghi nhận

chặt chẻ tất cả những động lực nagraveo

điều hagravenh thacircn tacircm của migravenh Coacute nhigraven

thấy được những nhacircn tố hiện hữu của

thacircn tacircm hagravenh giả mới hiểu được vạn

309

phaacutep chỉ lagrave một dograveng nước vocirc chủ trocirci

chảy theo luật vận hagravenh của nhacircn

duyecircn vagrave ở đacircy hoagraven toagraven khocircng coacute sự

hiện hữu tồn tại của bất cứ một caacutei

Tocirci nagraveo hết Mọi sự đến vagrave đi theo luật

tắc của riecircng migravenh vagrave khocircng hề coacute một

điều gigrave nằm trong yacute muốn của chuacuteng

ta Chuacuteng chỉ trocirci qua vagrave chuacuteng ta chỉ

coacute bổn phận nhigraven theo

Như vậy Niệm rotilde ragraveng lagrave nền tảng

cho lyacute tưởng tu chứng giải thoaacutet của

tất cả mọi người Dĩ nhiecircn trecircn hagravenh

trigravenh đoacute khả năng tỉnh thức phải trải

qua nhiều trigravenh độ khaacutec nhau tugravey theo

sức chuacute niệm của chuacuteng ta nhưng

điểm quan trọng lagrave ta chẳng necircn quan

tacircm đến chuyện migravenh đatilde đạt đến đacircu

coacute một caacutei gigrave Cứ nuocirci dưỡng Niệm

310

giaacutec chi thigrave mọi caacutei sẽ thagravenh tựu Triacute

tuệ sẽ trở necircn beacuten nhạy sacircu sắc khi

Niệm giaacutec chi được vận dụng đuacuteng

mức

Chẳng hạn khi nghe một tiếng động

becircn tai migravenh nếu ta để Niệm giaacutec chi

lơi lỏng ta sẽ chấp thủ đoacute lagrave acircm thanh

gigrave Coacute thể lagrave tiếng chim hoacutet Từ đoacute ta

nghĩ đến con chim vagrave tự nhiecircn muốn

nghe noacute hoacutet thecircm nữa Vậy lagrave chuacuteng ta

đatilde đi quaacute xa trong một tiếng động thay

vigrave chỉ cần nghe qua một lần bằng tất

cả sự vocirc tư đơn giản nhất trong khi

đoacute nếu với một Niệm giaacutec chi thường

trực thigrave ta sẽ chỉ ghi nhận acircm thanh kia

như một caacutei gigrave khocircng quen biết Noacute

như một cơn gioacute bất chợt đi qua vagrave caacutei

tacircm ghi nhận được noacute cũng xuất hiện

311

tigravenh cờ như một người khaacutech lạ Ta

cugraveng luacutec nhận diện được khuocircn mặt

sinh diệt của thacircn tacircm nầy một caacutech

bigravenh yecircn vagrave nhẹ nhagraveng như kẻ đứng

trecircn cầu nhigraven dograveng nước trocirci đi becircn

dưới hoặc một sơn nhacircn lạnh lugraveng

nhigraven macircy trắng bay ngang đỉnh nuacutei

vậy thocirci Ta khi đoacute được xem như

đang sống bằng caacutei tacircm ngoại vật

caacutei gigrave khocircng phải của migravenh cứ để noacute

tự nhiecircn đến vagrave đi Nội tacircm hagravenh giả

luacutec nầy coi như khocircng cograven bị giới hạn

bởi ngoại cảnh nữa

Với cocircng phu thường xuyecircn Niệm

giaacutec chi sẽ ngagravey một vững mạnh Bằng

vagraveo khả năng nhigraven ngắm chiacutenh migravenh

vagrave trecircn những phản ứng vagrave biến tướng

của thacircn tacircm trong mọi hoagraven cảnh

312

trigravenh độ tỉnh thức của hagravenh giả sẽ cagraveng

luacutec sacircu sắc thecircm nhiều

ETHiều kỳ diệu vagrave thuacute vị lagrave ở bất cứ nơi

đacircu luacutec nagraveo ta cũng đều coacute thể tu tập

Niệm giaacutec chi cảTrong luacutec laacutei xe sinh

hoạt gia đigravenh hay ngay cả khi sống

một migravenh ta điều coacute thể tự migravenh

chứng kiến mục kiacutech tất cả những gigrave

đang xatildey ra ở thacircn tacircm Chuacuteng keacuteo

đến ta nhigraven ngắm một caacutech thơ ngacircy

vagrave trong sạch Coacute kinh nghiệm qua

cocircng phu nầy ta sẽ thấy Niệm giaacutec chi

đem lại cho migravenh caacutei gigrave ETHoacute chiacutenh lagrave

triacute tuệ sự tự do vagrave bigravenh an thanh thản

của tacircm hồn

Cần giaacutec chi (Tinh tấn giaacutec chi)

313

Sau Niệm giaacutec chi coacute nhiệm vụ cacircn

bằng nội tacircm kế đến lagrave ba giaacutec chi coacute

tiacutenh năng động hoacutea nội tacircm Trước

tiecircn lagrave Cần giaacutec chi Lagravem thế nagraveo để

vận dụng đuacuteng mức sự chuyecircn cần của

migravenh đoacute lagrave một vấn đề lớn cho tất cả

hagravenh giả vagrave lagravem sao để coacute thể thực

hiện được điều đoacute

Một caacutech cơ bản Cần giaacutec chi lagrave sự nỗ

lực trong đời sống tỉnh thức vagrave ức

niệm Như vậy sự nỗ lực ở đacircy khocircng

hề coacute nghĩa lagrave một cố gắng can dự hay

phản ứng nagraveo đoacute trước ngoại cảnh magrave

lại lagrave sự chuyecircn tacircm nhắm tới một

động taacutec ngắm nhigraven mọi sự với tất cả

trong saacuteng vagrave khaacutech quan Ta coacute thể tự

kiểm tra Cần giaacutec chi của nội tacircm

314

bằng caacutech nội quaacuten Migravenh đatilde thật sự

hết lograveng trong sự chuacute niệm

Thứ đến phải hiểu rằng Cần giaacutec chi

chỉ phaacutet triển khi ta dốc sức trong

cocircng phu đagraveo luyện Magrave chuacuteng ta thigrave

thường coacute thoacutei quen degrave xẻn trong năng

lực vigrave cứ ngầm sợ migravenh phải lagravem dư

đến quaacute mức cần thiết Ta thiacutech sống

hoạt động theo một thời gian qui định

nagraveo đoacute magrave cứ quecircn rằng đời sống tỉnh

thức thật ra luocircn lagrave cần thiết trong mọi

luacutec Bởi đối với một hagravenh giả khocircng

coacute giacircy phuacutet tỉnh thức nagraveo lagrave thừa vagrave

để coacute được một điều đoacute thigrave sao lại coacute

thể thiếu sự nỗ lực Ở đacircy ta necircn tacircm

niệm rằng sự nỗ lực luocircn giuacutep ta đối

phoacute với tất cả những gigrave lagrave bất an vagrave

năng lực của con người chuacuteng ta

315

khocircng giống như của một viecircn pin

Chuacuteng ta cagraveng gia tăng nỗ lực thigrave sức

mạnh nội tacircm cũng cagraveng luacutec lớn mạnh

theo Một vị thiền sư đatilde noacutei rất đuacuteng

Tu hagravenh đừng coacute mặc cả

Noacutei vậy khocircng coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta

cắm đầu vật lộn với thời gian một

caacutech xuẩn động magrave ở đacircy hagravenh giả

necircn hiểu rằng sự tinh tấn trong trường

hợp nầy chiacutenh lagrave một tacircm lực thuacutec đẩy

ta khocircng dừng bước Coacute thể một caacutech

kiacuten đaacuteo nhẹ nhagraveng thocirci nhưng bền bỉ

đều đặn đủ giuacutep hagravenh giả khocircng tiecircu

phiacute thời gian

Cần giaacutec chi đem tới cho hagravenh giả

những giaacute trị sống vagrave năng lực hoạt

động ngay trong chiacutenh cuộc tu vagrave giuacutep

316

iacutech cả thể xaacutec sinh lyacute nầy nữa Higravenh

thức nỗ lực nagraveo cũng lagrave tất cả Chẳng

hạn trong tư thế tĩnh tọa tự noacute coacute thể

đem lại cho ta một sự nhẹ nhagraveng thư

giản Mặc dugrave vẫn coacute khocircng iacutet những

hagravenh giả lại cho rằng caacutec tư thế vận

động sẽ tốt hơn bởi nhờ đoacute năng lực

của cơ thể mới được hiển hiện vagrave vận

dụng hữu hiệu

Cần giaacutec chi coacute nhiều cấp độ khaacutec

nhau khi chuacuteng ta biết điều hagravenh cocircng

phu của migravenh Noacutei theo kinh điển về

cơ bản coacute đến bốn trường hợp Cần

giaacutec chi magrave xeacutet trecircn yacute nghĩa chung thigrave

đoacute lagrave những nỗ lực trong chiacutenh sự thể

nghiệm vagrave thanh lọc nội tacircm magrave mục

điacutech cao nhất lagrave giuacutep hagravenh giả đọc

hiểu được chiacutenh bản chất của migravenh

317

- Trong trường hợp thứ nhất Cần giaacutec

chi lagrave nỗ lực duy trigrave bền bỉ những giaacute

trị thiện phaacutep đatilde thagravenh tựu nơi bản

thacircn để tiếp phaacutet triển nhiều hơn

giống như người ta cố gắng nuocirci

dưỡng một thacircn cacircy đatilde được trồng

xuống cho lớn mạnh thecircm Nhận thấy

những nhận thức nagraveo lagrave cao đẹp trong

lagravenh thigrave hagravenh giả cần cố giữ lại để

ngagravey một nacircng cao thecircm

- Trường hợp Cần giaacutec chi thứ hai lagrave

sự nổ lực từ bỏ những gigrave aacutec xấu higravenh

thagravenh trong tacircm hồn bằng sự thấu đaacuteo

trực diện với chuacuteng Coacute thấy tham

muốn lagrave một phiền phức ta sẽ dễ dagraveng

tẩy xoacutea noacute hơn Yacute nghĩa của Cần giaacutec

chi nầy khocircng phải lagrave một sự Thagravenh

kiến aacutec cảm đối với bất cứ caacutei gigrave magrave

318

ở đacircy chỉ đơn giản lagrave một caacutei nhigraven

thấu suốt hướng tới trạng thaacutei tịnh lạc

bigravenh an Chỉ cần vậy lagrave ta đatilde coacute thể

xoay lưng với tất cả bất thiện rồi

- Trường hợp tiếp theo lagrave sự cố gắng

gacircy tạo những thiện tacircm nagraveo magrave migravenh

chưa coacute đuacuteng mức chẳng hạn như một

tigravenh thương đối với tha nhacircn Ta lưu yacute

tới noacute để biết migravenh thiếu noacute cần

trưỡng dưỡng noacute nhưng vẫn tiếp tục

sống bigravenh đạm vagrave tỉnh thức khocircng sục

sạo kiếm tigravem như một kiểu đầu cơ trẻ

con

- Trường hợp cuối cugraveng lagrave Cần giaacutec

chi trong yacute nghĩa nỗ lực đề phograveng aacutec

phaacutep bằng caacutech cẩn trọng vagrave đặc biệt

lưu tacircm đến những hoagraven cảnh vagrave tigravenh

319

huống magrave chuacuteng coacute thể xuất hiện để

kịp thời ngăn đoacuten vagrave tự vệ nội tacircm

Nacircng cao năng lực nội tại bằng sự

phaacutet triển Cần giaacutec chi lagrave một điều

thiết yếu cho cocircng phu tu tập Với một

nỗ lực đuacuteng hướng đuacuteng mức hagravenh

giả sẽ coacute khả năng đagraveo sacircu chiacutenh migravenh

hơn để vươn migravenh lecircn những sự thật

kỳ diệu hơn vagrave trecircn hết lagrave lagravem tăng

hoa cuộc tu của migravenh bằng chiacutenh

những thagravenh quả đoacute

Trạch phaacutep giaacutec chi

Giaacutec chi thứ ba lagrave trạch phaacutep hay triacute

tuệ suy lượng caacutec phaacutep theo tiacutenh bản

nhiecircn của chuacuteng

Nhiều luacutec chuacuteng ta coacute khuynh hướng

mặc nhiecircn chấp nhận điều migravenh thủ

320

đắc một caacutech tự matilden dễ dagraveng buocircng

xuocirci niềm tin trước những rao giảng

của một ocircng thầy hay một cuốn saacutech

nagraveo đoacute magrave khocircng hề nghĩ tới việc gậm

nhấm lại tất cả một caacutech khaacutech quan

cẩn thận Chiacutenh giaacutec chi thứ ba nầy sẽ

giuacutep ta thực hiện điều đoacute Trạch Phaacutep

giaacutec chi khocircng cho pheacutep ta chấp nhận

một kiến thức sang tay hay một hiểu

biết mocirc phỏng nagraveo cả magrave lại đề nghị

với ta một con đường tự vấn ETHoacute lagrave cả

một sự mạo hiểm khi chuacuteng ta một

migravenh lagravem cuộc kiểm tra xaacutec định lại

tất cả những gigrave vẫn được xem lagrave kinh

điển ETHuacuteng lagrave Trạch phaacutep giaacutec chi

luocircn đề nghị chuacuteng ta một cuộc mạo

hiểm ETHoacute lagrave sự đối diện với những gigrave

ta chưa thật sự thấu đaacuteo vagrave cũng lagrave

321

một ước muốn nhắm tới những cacircu

hỏi sacircu sắc nhất trong đời sống Don

Juan bảo rằng chỉ với tư caacutech của một

chiến sĩ người ta mới coacute thể dấn bước

trecircn con đường tri thức Phải biết mạo

hiểm trong triacute tuệ vigrave trong khi đối với

hầu hết mọi người kinh nghiệm cuộc

sống chỉ lagrave caacutei gigrave acircn sũng tự nhiecircn của

trời cho nhưng đối với caacutec bậc hiền

giả thigrave đời sống lagrave cả một hagravenh trigravenh

khaacutem phaacute Trạch Phaacutep giaacutec chi cho

pheacutep ta nhigraven thẳng vagraveo tất cả kinh

nghiệm vagrave để đi qua đoạn đường nầy

ta coacute thể sẽ phải tratildei qua những giai

đoạn cai đắng của hoagravei nghi natilden chiacute

bức xuacutec vagrave thậm chiacute của cả những bối

rối hoatildeng loạn - đại khaacutei lagrave tất cả

thảm kịch ghecirc gớm của nội tacircm

322

Nhưng đoacute cũng chiacutenh lagrave luacutec ta coacute dịp

bắt gặp rất nhiều thứ vagrave coacute cơ hội

kiểm nghiệm trọn vẹn bản thacircn migravenh

để khả dĩ coacute được một caacutei hiểu biết vagrave

tự do

Chuacuteng ta coacute thể đối diện với lắm điều

thử thaacutech chẳng hạn một viễn ảnh về

caacutei chết hoặc một nổi bất an nagraveo đoacute

đối với thế giới chung quanh nhưng

chẳng sao hết cứ can đảm nhigraven thẳng

vagraveo chuacuteng để soi rọi vagrave xaacutec định qua

đoacute những qui luật Coacute chịu ra sức

chiecircm ngắm tất cả kinh nghiệm của

migravenh thigrave dugrave ở bất cứ nơi đacircu luacutec nagraveo

ta cũng sẽ thấy chuacuteng đều lagrave những

phaacutep mocircn cả bởi đời sống luocircn tự

trigravenh bagravey bản chất của noacute vagrave ta chỉ

việc trocircng thấy magrave thocirci Kinh nghiệm

323

khaacutech quan dạy ta nhiều thứ lắm vigrave noacute

lagrave Phaacutep Kinh nghiệm đời sống dạy ta

về vocirc thường đau khổ nghiệp lyacute vagrave cả

sự giải thoaacutet nữa Thi sĩ Kabir cũng

từng noacutei như thế Khi biết lắng tai vagrave

mở to đocirci mắt thigrave đến cả những chiếc

laacute trecircn cacircy cũng coacute thể truyền dạy cho

ta lắm điều kỳ diệu chẳng khaacutec gigrave

những trang thaacutenh thư cao siecircu nhất

Triacute tuệ về bộ mặt bản nhiecircn của thacircn

tacircm nầy thật ra khocircng lagrave thứ kiến thức

theo yacute nghĩa thocircng thường magrave ta vẫn

hiểu Cho đến khi nagraveo chưa nội quaacuten

một caacutech chiacutenh chắn rằng migravenh lagrave caacutei

gigrave thigrave tinh thần chuacuteng ta vẫn cograven bị

kheacutep kiacuten trong boacuteng tối ảo tưởng như

một người bị nhốt trong phograveng tối sẽ

bị mất hết mọi yacute thức hoạt động Ngagravey

324

nagraveo chưa nhận diện được chiacutenh migravenh

cograven bị nhầm lẫn về bản chất của caacutec

thứ kinh nghiệm thigrave chuacuteng ta sẽ tiếp

tục chất đầy lograveng migravenh những nghi

hoặc bại liệt Khi triacute tuệ Trạch Phaacutep coacute

mặt boacuteng tối sẽ bị đẩy lugravei vagrave căn

phograveng tăm tối kai sẽ bị rọi saacuteng

Sức mạnh của triacute tuệ Trạch Phaacutep tăng

giảm theo chiều sacircu của sự đagraveo luyện

Chuacuteng ta coacute thể gia cocircng quaacuten saacutet

nhigraven ngắm tất cả những nhacircn tố tựa

thagravenh necircn thacircn tacircm nầy Bằng vagraveo sự

chuacute niệm vagrave chiecircm nghiệm đoacute ta sẽ dễ

dagraveng thấy rotilde hoạt động của tứ đại lục

căn bản chất của thiện aacutec trong chiacutenh

nội tacircm migravenh vagrave cả con đường giải

thoaacutet Chuacuteng ta coacute thể thể nghiệm

tuyến trigravenh sinh diệt chớp nhoaacuteng của

325

tacircm phaacutep tận mắt nhigraven thấy cội nguồn

của những acircu lo những chấp thủ

những higravenh thức hiện hữu trong đời

sống bản thacircn ETHể thực hiện được

điều đoacute chuacuteng ta phải biết mở rộng

nội tacircm migravenh một caacutech hoagraven toagraven bởi

vigrave đocirci khi nhờ thế từ trong boacuteng tối

mịt mugraveng của nội tacircm tất cả những

đau khổ bất an sacircu kiacuten nhất được hiển

hiện vagrave điều đoacute cũng coacute nghĩa lagrave

những sự thật quan trọng nhất sẽ được

chứng nghiệm

ETHời sống vốn nhiều phức tạp vagrave coacute thể

noacutei rằng tigravenh huống nagraveo cũng coacute

những cacircu hỏi cho chuacuteng ta cả vagrave nhờ

vậy ta sẽ coacute cơ hội tự giải đaacutep Nhưng

cacircu trả lời sẽ sacircu cạn tugravey theo trigravenh độ

vagrave mối giao cảm của chuacuteng ta đối với

326

thế giới chung quanh xuyecircn qua cocircng

phu tu chứng magrave ở đacircy coacute thể noacutei rotilde

lagrave sự tu tập về Tứ Niệm Xứ

Hay tổng quaacutet hơn trigravenh độ triacute tuệ của

hagravenh giả được biểu hiện qua khả năng

tiếp cận nhigraven ngắm đaacutenh giaacute ngoại

giới những hiểu biết vagrave bản latildenh giải

thoaacutet trong mọi lĩnh vực của đời sống

thường nhật từ đối giao xatilde hội sinh

hoạt gia đigravenh vagrave hoạt động của bản

thacircn Trigravenh độ đoacute được hướng dẫn

bởi một sự phản tỉnh saacuteng suốt cộng

thecircm tinh thần cầu học bất thối vagrave

những thắc mắc nghiecircm tuacutec đặt trecircn lyacute

tưởng khaacutem phaacute chơn lyacute Những nghi

vấn đoacute khocircng phải lagrave caacutec cacircu hỏi

quanh quẩn vớ vẫn hay lo ra (hướng

327

ngoại) magrave lagrave một hagravenh trigravenh tigravem vagraveo

chiacutenh becircn trong của chuacuteng ta

ETHiều necircn nhớ lagrave sự suy lượng tigravem togravei

vagrave triacute tuệ ở đacircy phải được giữ thăng

bằng bởi một niềm tin Vigrave một sự tra

vấn thaacutei quaacute lại thiếu niềm tin thigrave sẽ dễ

dagraveng dẫn đến sở tri chướng thiếu tư

duy nặng lyacute thuyết vagrave chất đầy nghi

hoặc Ngược lại khocircng coacute triacute tuệ ta sẽ

mắc vagraveo thứ đức tin mugrave quaacuteng Cho

necircn caacutei chuacuteng ta thật sự cần đến ở đacircy

phải lagrave một niềm tin được thiết lập

trecircn sự tỉnh thức vagrave khaacutem phaacute để từ

đoacute chaacutenh tri kiến được kết tinh

Hỷ giaacutec chi

Giaacutec chi tiếp theo lagrave hỷ duyệt pheacutep

sống vagrave tu trong sự thoải maacutei vui vẻ

328

Thagravenh tựu được yếu tố nầy coi như ta

cagraveng coacute điều kiện trưởng dưỡng thiền

định hơn bởi vigrave một kiếp sống bằng

một tacircm hồn khoaacuteng đạt khocircng quaacute

cacircu thuacutec thigrave caacutec đức tin thiện phaacutep

trong ta cũng rộng đường phaacutet triển

lớn mạnh hơn

Dĩ nhiecircn luacutec nagraveo vị hagravenh giả cũng phải

đối diện với tất cả những kinh nghiệm

về đời sống cũng như cuộc tu nhưng

caacutei quan trọng lagrave mọi thứ chỉ để ta

nhigraven qua chứ khocircng phải lưu trữ bởi

vigrave rất coacute thể điều đoacute sẽ dẫn tới những

hồi tưởng vướng viacutet vagrave xaacuteo trộn nội

tacircm chuacuteng ta Trong chuacuteng ta coacute rất

nhiều những hồi ức bị tạm thời latildeng

quecircn nhưng luocircn sẵn sagraveng trổi dậy

Trong đống hoang tagraven đoacute caacutei gigrave cũng

329

coacute từ những caacutei socirci động đến buồn tẻ

niềm vui hay nổi đau khổ magrave giaacute trị

của hỷ giaacutec chi lagrave mở rộng tacircm hồn

đoacuten nhận mọi thứ bằng tất cả thuacute vị

như đứng trước những bagravei học kỳ

diệu một niềm vui lớn Với Hỷ giaacutec

chi hagravenh giả coacute thể an nhiecircn sống

giữa đời một caacutech hagraveo hứng như đứa

beacute trecircn sacircn trường chỉ luocircn coacute trong

đầu những yacute tưởng Ta coacute thể học

được caacutei gigrave ở đacircy trograve chơi nầy vui lắm

khocircng vagrave tuyệt vời nhất lagrave cảm giaacutec

tự tin coacute ra sao ta cũng coacute thể vagraveo

cuộc

Cơ sở cho Hỷ giaacutec chi lagrave một thaacutei độ

sống khoaacuteng đạt Giaacute trị của bản thacircn

chuacuteng ta nhiều khi nằm ở điều ta ưa vagrave

gheacutet magrave đời sống thigrave trước sau cũng

330

chỉ lagrave một vở kịch Hỷ giaacutec chi giuacutep ta

biết caacutech đaacutenh giaacute vở kịch đoacute Noacutei

theo Don Juan đoacute lagrave caacutech ngắm nhigraven

cuộc sống trecircn traacutei đất nầy từ một

khoảng caacutech khocircng gian thật lớn với

một thời gian thật dagravei Caacutei gigrave rồi cũng

sẽ ra đi chuacuteng ta đatilde lagravem gigrave vagrave cograven giữ

lại một kỷ niệm nagraveo caacutei đoacute khocircng

thagravenh vấn đề ETHiều quan trọng lagrave ta đatilde

coacute thaacutei độ ra sao trong cuộc chơi ngắn

ngủi nầy Những điệu khiecircu vũ choacuteng

vaacutenh rồi cũng đến giacircy phuacutet chấm dứt

nhưng ta đatilde học được bagravei học yecircu

thương nagraveo từ đoacute hay chưa

Hatildey sống vui vẻ một caacutech thocircng minh

giữa cuộc đời phugrave du nầy Trong caacutei

chớp bể mưa nguồn tang thương dacircu

331

biển niềm vui dugrave sao cũng lagrave cần

thiết

Cagraveng sống nhiều trong thiền định ta

mới thấy rotilde ragraveng Hỷ giaacutec chi lagrave một

taacutec động matildenh liệt như thế nagraveo đối với

năng lực nội tacircm vagrave ngựơc lại ở một

trigravenh độ thiền định cagraveng kiecircn cố một

nội tacircm cagraveng yecircn tĩnh thigrave Hỷ giaacutec chi

cũng sẽ sung matilden hơn Chiacutenh Hỷ giaacutec

chi ở trigravenh độ đoacute sẽ coacute năng lực taacutec

động rất lớn đối với tacircm sinh lyacute của

hagravenh giả vagrave niềm hạnh phuacutec đoacute kỳ

diệu ngoagravei sức tưởng tượng của matildenh

liệt dacircng tragraveo như sống biển magrave lại

trong saacuteng cao khiết như sương trời -

khaacutec hẳn với tất cả cảm giaacutec khoaacutei lạc

trần tục thocircng thường Với sự gia trigrave

đoacute của Hỷ giaacutec chi tự thacircm tacircm hagravenh

332

giả sẽ được đối diện với những kinh

nghiệm trực quan sacircu sắc sức mạnh

của định tacircm cũng hugraveng hậu hơn vagrave tất

cả điều diễn ra trong một thuacute vị tuyệt

vời ETHoacute chiacutenh lagrave những gigrave cần biết về

Hỷ giaacutec chi

ETHịnh giaacutec chi

Ba giaacutec chi mang tiacutenh ETHộng vừa kể

trecircn đacircy lagrave Cần giaacutec chi Trạch Phaacutep

giaacutec chi Hỷ giaacutec chi luocircn được điều

hoagrave bằng ba giaacutec chi khaacutec mang tiacutenh

Tĩnh ETHầu tiecircn lagrave ETHịnh giaacutec chi Một

caacutech nocircm na ETHịnh lagrave sự tập trung tư

tưởng coacute mặt khi yacute thức nhắm ngay

vagraveo đối tượng nagraveo đoacute một caacutech chuyecircn

chuacute ETHịnh luocircn đem lại một năng lực

lớn cho tinh thần Cũng như aacutenh saacuteng

333

trong tia Laser coacute thể cắt đứt cả theacutep

một nội tacircm coacute trang bị ETHịnh giaacutec chi

sẽ coacute thể chi phối một caacutech đaacuteng kể

vagraveo vận động của thacircn tacircm vagrave triacute tuệ

của hagravenh giả luacutec nầy coacute khả năng

vươn tới những chiều kiacutech tư duy sacircu

rộng hơn

Một điều thoạt nhigraven đatilde thấy lagrave nội tacircm

của chuacuteng ta luocircn thiếu sự điều hagravenh

phức loạn vagrave chất đầy những vọng

chấp phacircn biệt - noacutei theo nghĩa

chuyecircn mocircn của Phật học Tất cả sinh

diễn theo phản xạ của bản năng phiền

natildeo vagrave tồn tại vận động như một dograveng

nước lũ Nhưng với sự can thiệp của

ETHịnh giaacutec chi tacircm hồn sẽ trở necircn yecircn

tĩnh vagrave luacutec nầy ta coacute thể bắt đầu theo

dotildei được dograveng chatildey của caacutec tư tưởng

334

trong từng giacircy phuacutet để xem chuacuteng

xuất hiện tồn tại vagrave biến mất ra sao

Chẳng những nhigraven thấy được nội tacircm

của migravenh hagravenh giả thậm chiacute cograven thấy

cả tiến trigravenh thay đổi thường trực của

thế giới khaacutech quan magrave ở đacircy coacute thể

lagrave một acircm thanh hay higravenh ảnh nagraveo đoacute

ETHối tượng tri nhận của caacutec giaacutec quan

vật chất luacutec nầy sẽ khocircng cograven lagrave những

thực thể thuần tuacutey vagrave bất động nữa

magrave thagravenh ra những caacutei boacuteng chớp

nhoaacuteng với nhiều giai đoạn kế thừa

nhau trecircn một dograveng sanh diệt vocirc

thường

Theo giaacuteo lyacute truyền thống thigrave coacute đến

hai higravenh thaacutei Thiền định Trước hết lagrave

thứ thiền định nhắm đến sự tập trung

tư tưởng trecircn một đối tượng duy nhất

335

đatilde được chọn lựa để nacircng cao khả

năng chuyecircn chuacute ETHối tượng đoacute coacute thể

lagrave hơi thở ra vagraveo hay một higravenh ảnh

magraveu sắc nagraveo đoacute hoặc một khaacutei niệm

căn bản như lograveng từ bi vagrave thậm chiacute

một cacircu thần chuacute đatilde được trao truyền

cẩn thận Higravenh thaacutei thiền định thứ hai

tạm gọi lagrave thứ thiền định trực quan coacute

đối tượng tạm thời vagrave khocircng chuyecircn

nhất vigrave loại thiền định nầy chỉ nắm

bắt caacutec đối tượng trong từng luacutec caacutei

nagraveo xảy đến thigrave ghi nhận vậy thocirci

Noacutei thế coacute nghĩa lagrave khi tu tập thiền

định nầy hagravenh giả coacute thể liecircn tục thay

đổi đối tượng trong mỗi mỗi giacircy

phuacutet từ những vận động chuyển đổi

của cơ thể đến bất cứ một đối tượng

ngoại giới nagraveo vừa đưa đến như một

336

mugravei thơm một tiếng động nagraveo đoacute Noacutei

rotilde hơn đacircy chiacutenh lagrave thứ thiền định

nhắm tới lyacute tưởng nội quaacuten necircn vấn

đề đối tượng tri nhận khocircng lagrave quan

trọng tất cả chỉ đặt trọng tacircm ở trigravenh

độ tỉnh thức

Về cocircng năng của hai higravenh thaacutei thiền

định nầy dĩ nhiecircn cũng coacute điểm khaacutec

nhau ETHagravenh rằng thiền định nagraveo cũng

coacute một lyacute tưởng căn bản lagrave lagravem an tĩnh

nội tacircm nhưng loại thiền định thứ nhất

(tập trung vagraveo một đối tượng duy nhất

đatilde chọn sẵn) chỉ coacute tiacutenh năng an tacircm

tạm thời khaacute chật hẹp vigrave đối tượng

quaacute giới hạn Cograven với loại thiền định

trực quaacuten nhờ tiacutenh năng linh động necircn

hagravenh giả coacute thể kịp thời xoay trở trước

337

mọi tigravenh huống một caacutech hiệu quả

hơn

Thiền định trực quaacuten nhắm tới tất cả

những gigrave đang xảy ra một thực tại

ETHang lagrave ETHang coacuteSự tập trung ở đacircy

quả lagrave một nghệ thuật bởi vigrave bản chất

của nội tacircm lagrave khoacute điều động magrave yecircu

cầu của thiền định nầy lagrave sự phản tỉnh

để nhigraven ngắm caacutec đối tượng sở tri

trong tường giacircy phuacutet ETHoacute lagrave chưa kể

đến chiều dagravei thời gian magrave chuacuteng ta đatilde

hoang phiacute trong sự loạn động vagrave chiacutenh

điều đoacute đatilde higravenh thagravenh trong ta một

thoacutei quen khoacute bỏ để mỗi khi bắt đầu

cocircng phu nội quaacuten thigrave lập tức ta bị

cuốn huacutet vagrave chi phối matildenh liệt từ phiacutea

những tham dục sợ hatildei noacutei chung lagrave

tất cả những đối lập lại sự điều động

338

của ta nằm traacute higravenh kiacuten đaacuteo trong từng

cơn đau đớn bức xuacutec sinh lyacute những

cơn giận hờn cảm giaacutec cocirc đơn lograveng aacutei

luyến tham chấp hoặc bất cứ một bận

rộn lớn nhỏ nagraveo trong sinh hoạt

thường nhật ETHể dagraven xếp tất cả thứ đoacute

ta phải tự học được caacutech thư giản

buocircng bỏ vagrave vượt khỏi chuacuteng

Kinh nghiệm nầy cũng giống như quaacute

trigravenh trao dồi một ngoại ngữ magrave biacute

quyết cơ bản vẫn lagrave sự ocircn tập lập đi

lập lại Mọi chuyện sẽ trocirci chatildey sau

một thời gian khocircng sao latildeng Vấn đề

dĩ nhiecircn lagrave đogravei hỏi chuacuteng ta một nghị

lực bền bỉ vagrave đừng bao giờ tự cho rằng

migravenh bất lực Trước chuacuteng ta đatilde coacute

biết bao người từng đi qua con đường

nầy rồi Bằng từng bước thực tập với

339

caacutec cocircng phu khaacutem phaacute vagrave bigravenh tĩnh

dần dần rồi hagravenh giả sẽ thacircu gặt được

lần lượt caacutec thagravenh quả từ iacutet đến nhiều

Bởi cagraveng lecircn cao cagraveng tự tại trước caacutec

chướng phaacutep thigrave ta cagraveng coacute cơ hội

thưởng thức được tất cả tịnh lạc vagrave

bigravenh yecircn magrave thiền định mang lại Hơn

thế nữa thagravenh quả cao nhất của tiến

trigravenh nầy cograven lagrave sự phấn khiacutech kiacutech

thiacutech cho chặng đường cograven lại để ta

tiếp tục vững bước trong đời sống an

hoagrave tỉnh thức

Khi đatilde đạt được khả năng thuần thục

thiền định của ta cagraveng dễ dagraveng vượt

qua caacutec trở lực để ngagravey một tiến bộ

hơn Chuacuteng ta khocircng được dậm chacircn

tại chổ magrave phải luocircn tigravem caacutech nacircng

cao thiền định Chuacuteng ta phải lagravem

340

nhiều thứ lắm tự dagraven xếp chiacutenh migravenh

chọn lấy những thao taacutec tư thế thiacutech

hợp khi thiền định vagrave trecircn hết lagrave biết

xử lyacute kheacuteo leacuteo trước tất cả chướng

ngại ngăn trở nội tacircm khi chuacuteng vừa

xuất hiện

Trong một số trường hợp khi thiền

định vừa được bắt đầu nhen nhuacutem thigrave

triacute tuệ xuất hiện vagrave nếu đối tượng tri

nhận ở đacircy được linh động thigrave triacute tuệ

đoacute sẽ thagravenh ra khả năng nội quaacuten sacircu

sắc vừa đủ cho hagravenh giả ghi nhận kịp

thời tất cả sinh diễn chuyển biến của

thacircn tacircm Nhưng cũng coacute khi thiền

định khocircng phaacutet triển theo chiều

hướng đoacute tức lagrave từ trigravenh độ thiền định

thấp hagravenh giả lại tiến đạt lecircn cấp độ

thiền định khaacutec cao hơn Từ chuyecircn

341

mocircn gọi đoacute lagrave trigravenh độ cận định hay

thiền định dẫn nhập Ở trigravenh độ nầy

nội tacircm hagravenh giả coi như đatilde tự hạn chế

tối đa caacutec tạp niệm vagrave gần như gắn

chặt vagraveo đối tượng tri nhận Luacutec đoacute tất

cả tacircm lực dường chỉ dồn hết vagraveo đối

tượng caacutec chướng ngại tinh thần tạm

thời vắng mặt vagrave sự hiện hữu của dograveng

tacircm thức cũng trở necircn yecircn lắng ecircm

đềm hơn rất nhiều Chiacutenh cận định nầy

mới chiacutenh lagrave ngotilde vagraveo trigravenh độ chứng

nhập cao nhất magrave thiền định nhắm tới

Trigravenh độ cận định lagrave một điểm hội tụ

lyacute tưởng của cugraveng luacutec nhiều giaacutec chi

khaacutec để giuacutep noacute vững mạnh vagrave hữu

hiệu hơn Vagrave một luacutec nagraveo đoacute với khả

năng nầy ta sẽ cảm nhận một kinh

nghiệm kỳ diệu đoacute lagrave sự chuyecircn nhất

342

của yacute thức Ở đacircy tất cả tạp niệm đều

lắng xuống caacutec cảm thức chủ quan trở

necircn vocirc tư vagrave tất cả kinh nghiệm thiền

định luacutec nầy trở thagravenh nguồn động lực

đưa ta vagraveo tiếp diện với thực tại một

caacutech trọn vẹn

Cận định lagrave một phương tiện tuyệt vời

cho phaacutep mocircn thiền quaacuten con đường

chứng nghiệm bản chất của thacircn tacircm

Bởi với trigravenh độ tập trung đoacute hagravenh giả

dễ dagraveng bắt gặp tất cả những giai đoạn

biến tướng chi li của danh vagrave sắc Mọi

ảo tượng về caacutei thuần nhất sai biệt

trong caacutec phaacutep coi như tan biến trước

caacutei nhigraven soi rộng nầy ETHoacute chiacutenh lagrave giaacute

trị độc đaacuteo của thiền định nội quaacuten Vigrave

dugrave coacute đặt cơ sở trecircn bất cứ mức độ

thiền định nagraveo phaacutep mocircn nầy cũng

343

đều đem lại cho ta một hiểu biết chiacutenh

chắn về thực tại vagrave một đời sống nội

tacircm thật sự tự do Magrave noacutei vậy coacute nghĩa

lagrave ta một lần nữa nhấn mạnh tiacutenh cấp

thiết của ETHịnh giaacutec chi bởi rotilde ragraveng lagrave

lấy nền tảng từ đacircy mọi hagravenh trigravenh tu

chứng với tất cả higravenh thaacutei phaacutet triển

mới được bắt đầu vagrave nacircng cao

Noacutei toacutem lại với bất cứ trigravenh độ thiền

định nagraveo từ caacutec thiền khoacutea hay trong

đời sống thường nhật ETHịnh giaacutec chi

luocircn giuacutep ta biết sống dung hợp vagrave

cũng cố tacircm hồn với triacute tuệ của migravenh

Cagraveng tu tập trưởng dưỡng giaacutec chi

nầy ta sẽ coacute được tất cả an lạc vagrave hiểu

biết một caacutech tự tại cộng thecircm một

đời sống nằm ngoagravei mọi hệ lụy buộc

ragraveng của caacutec phức cảm phiền natildeo ETHoacute

344

cũng chiacutenh lagrave một phần trong cuộc tu

của chuacuteng ta

Tĩnh giaacutec chi (Khinh an giaacutec chi)

Trong thế giới lắm phiền lụy nầy để

coacute được một sinh phong tự tại chuacuteng

ta necircn coacute luacutec biết nhigraven lại migravenh để tự

tigravem thấy một sự thư giản trong caacutei yecircn

lặng sacircu thẳm vagrave bigravenh yecircn Caacutei yecircn

tĩnh tacircm hồn đoacute lagrave cả một nguồn động

lực cho thiền định vagrave nhờ coacute noacute ta

mới coacute thể lắng nghe trọn vẹn thế giới

quanh migravenh đồng thời thagravenh tụ caacutei giaacute

trị triacute tuệ trong chiacutenh nội tacircm Nhưng

để nuocirci dưỡng sự tĩnh lặng đoacute của tacircm

hồn trước hết ta phải biết an định thể

xaacutec vật lyacute nầy đatilde bằng cocircng phu điều

tức hay một thao taacutec thư giản nagraveo đoacute

345

Magrave sự yecircn tĩnh coacute được từ những giagraven

xếp trong sinh hoạt thường nhật thigrave đatilde

đagravenh ngoagravei ra người hagravenh giả cograven

phải biết dagravenh ra những thời gian sống

cocirc đơn chỉ migravenh với migravenh trong trời

đất thiecircn nhiecircn nữa Từ đoacute ta sẽ hiểu

rằng khocircng phải do tigravenh cờ magrave chiacutenh

ETHức Phật cũng đatilde thường sống trong

nuacutei rừng nhiều hơn ở những nơi đocirc thị

phố xaacute Do đoacute ta coacute thể noacutei rằng một

nếp sống viễn ly dugrave ở nơi đacircu luacutec nagraveo

- caacutec khoaacute thiền hay bất cứ higravenh thức

sống caacutech ly nagraveo tương tự - đều lagrave

những mocirci trường trưỡng dưỡng caacutei

yecircn tĩnh nội tại trong tacircm hồn chuacuteng

ta những người hagravenh giả

Một caacutech rốt raacuteo coacute thể noacutei rằng con

đường dẫn tới sự yecircn tĩnh thật sự cho

346

nội tacircm chiacutenh lagrave lagravem thế nagraveo giải trừ

được những vọng chấp phacircn biệt về

caacutei thương vagrave gheacutet ưa thiacutech vagrave bất

matildeng bằng caacutech đigravenh chỉ toagraven triệt thaacutei

độ sống chất nặng tham chấp với quaacute

nhiều dự tiacutenh vagrave thất vọng Bởi với

nếp sống vướng viacutet đoacute ta sẽ quecircn mất

những kinh nghiệm chiacutenh chắn về

thực tại của caacutec phaacutep Trong khi matildei

mecirc rong chơi đacircy đoacute trong những chốn

đagraveo nguyecircn ảo tưởng nhiều hoa cỏ ta

sẽ tiecircu phiacute gần hết thời gian migravenh coacute

được trong luacutec thật ra coacute thể cảm nhận

tất cả những gigrave rất thật đang xatildey ra

chung quanh vagrave trước mắt migravenh

Chuacuteng ta với nếp sống đoacute chỉ coacute thể

lagrave những Lưu Thần Nguyễn Triệu magrave

khocircng hề biết rằng ai lagrave người đatilde

347

đang vagrave sẽ coacute mặt trecircn con đường trầm

luacircn sinh tử ETHại khaacutei chuacuteng ta đang

dạy khờ chơi một vaacuten bagravei may rủi ETHời

sống tĩnh lặng chỉ coacute được khi ta biết

tự chủ vagrave từng giacircy phuacutet sống tự tại

tỉnh thức Tĩnh giaacutec chi lagrave một boacuteng

cacircy cho những khaacutech đi đường bị nắng

đốt Noacute lagrave một sự chở che mang trọn yacute

nghĩa vocirc tư buocircng bỏ

Pablo Neruda Một nhagrave thơ Chi-Lecirc đatilde

noacutei lecircn được phần nagraveo những điều vừa

đề cập qua bagravei thơ Keeping quiet

của migravenh

Nagraveo chuacuteng migravenh sẽ đếm từ một đến

mười hai

Rồi cugraveng giữ im lặng

Chỉ một lần thocirci

348

Trecircn mặt đất nầy

ETHừng noacutei chi cả nha người

Dugrave bằng một thứ ngữ ngocircn nagraveo đoacute

Hatildey ngưng lại mọi sự

Trong một phuacutet giacircy thocirci

Vagrave cũng đừng động đậy đocirci tay nhiều

nữa

ETHoacute sẽ lagrave một khoảnh khaacutec diệu kỳ

Khocircng coacute gigrave lagrave vội vatilde hay nỗ lực

Chuacuteng ta sẽ cugraveng nhau coacute mặt

Trong một thoaacuteng chốc huyền hoặc

Người ngư phủ trecircn vugraveng biển lạnh

Bổng nhiecircn chugraven tay khocircng đaacutenh bắt

gigrave

Vagrave người lỗ phu trecircn ruộng muối

Cũng quecircn đi khocircng nhigraven tới vết

thương trecircn tay

Rồi những người liacutenh Những người

349

đatilde gacircy necircn chiến tranh

Chiến tranh bằng khiacute độc vagrave lữa đỏ

Chỉ vigrave những chiến thắng bạo tagraven đẩm

maacuteu

Sẽ mặc lecircn migravenh những manh aacuteo sạch

Rồi nhagraven du với anh em của migravenh

Dưới những tagraven cacircy

Khocircng cograven gigrave bận bịu

Tocirci khocircng muốn người đời hiểu sai

sự buocircng bỏ đoacute

Vigrave người coacute hiểu khocircng

ETHời sống thật ra

đuacuteng như noacute vẫn lagrave

Khi chuacuteng ta khocircng biết chuyecircn tacircm

ETHể điều động nhiệp sống của chiacutenh

migravenh

Vagrave khocircng coacute nổi một lần

Chẳng Lagravem Gigrave Cả

350

Thigrave coacute lẽ

Một sự cacircm lặng nặng nề

Sẽ phủ trugravem lecircn

Nỗi buồn khocircng hiểu được bản thacircn

Sự buocircng migravenh về cotildei chết mugrave tăm

Traacutei đất coacute thể dạy ta học được nhiều

điều

Khi giữa những mugravea đocircng của cuộc

đời

Nỗi sống chết của mọi loagravei được hiển

hiện

Nagraveo bacircy giờ tocirci sẽ đếm đến con số

mười hai

Xin người hatildey lặng thinh

Vagrave tocirci xin được lecircn đường

Sự tĩnh lặng nội tại lagrave cả một hagravenh

trigravenh coacute yacute nghĩa chuyển hoaacute đời sống

của chuacuteng ta qua nỗ lực chuyecircn tacircm

351

bất nhị qua thaacutei độ chấp nhận tất cả

những bất toagraven của đời sống vagrave một sự

bằng lograveng vocirc tư với thực tại

Ở những bước đầu tiecircn của đời sống

thiền định cocircng phu của chuacuteng ta dugrave iacutet

hay nhiều cũng cograven bị chi phối pha

lẫn bởi những nỗ lực nặng nề vagrave toan

tiacutenh chủ quan ETHạt tới một trigravenh độ cao

hơn ta sẽ tự học được caacutei nghệ thuật

tĩnh lặng bằng caacutech đặt migravenh ra ngoagravei

mọi xao động của caacutec phức cảm Luacutec

đoacute một cảnh giới nội tacircm yecircn tĩnh

bigravenh hoagrave sẽ mở ra trước mắt ta Ta sẽ

đột nhiecircn cảm nhận rằng mọi tạp loạn

của đời sống vừa được đigravenh chỉ quanh

migravenh vagrave nhờ vậy cả thể xaacutec sinh lyacute

nầy cũng sẽ trở necircn nhẹ nhagraveng thoải

maacutei hơn nhiều Caacutec giaacutec quan luacutec nầy

352

cũng thocircng hoạt beacuten nhạy hơn để nắm

bắt dễ dagraveng tất cả đối tượng ngoại giới

vừa xatildey đến Như vậy xem như ta đatilde

coacute được caacutei kinh nghiệm tigravem thấy an

lagravenh tịnh lạc từ nay sự ngơi nghỉ

buocircng xả của nội tacircm magrave khocircng hề

cần tới những bocircn ba phoacuteng ngoại

nữa

Xả giaacutec chi

Giaacutec chi sau cugraveng của 7 giaacutec chi chiacutenh

lagrave Xả giaacutec chi Một trong những higravenh

ảnh sống động nhất thường được dugraveng

để noacutei về Xả giaacutec chi lagrave một ngọn nuacutei

cao giữa trời đất Ngọn nuacutei vẫn cứ

đứng đoacute khi nắng lecircn mưa xuống

Bao tuyết sương coacute đổ đầy lecircn Ngọn

nuacutei cũng cứ thế Vocirc tacircm vagrave im lặng

353

khocircng phản ứng Xả giaacutec chi lagrave một

sức mạnh nội tacircm giuacutep ta coacute thể cảm

nghiệm một caacutech bigravenh tĩnh tất cả

những biến động của thacircn tacircm vagrave noacute

sẽ trở necircn vững mạnh hơn khi ta biết

sống phơi mở khocircng nắm chặt cũng

khocircng bị nhốt kiacuten trong những acircu lo

vagrave ước muốn dugrave trong đời sống

thường ngagravey hay trong cả luacutec thiền

định ETHoacute lagrave một thaacutei độ sống bao dung

theo nghĩa rộng nhất Ta cẩn trọng đoacuten

chagraveo từng cảm giaacutec của tacircm sinh lyacute

bằng một sự tự chủ trong từng chớp

mắt vagrave liecircn tục nhigraven ngắm chuacuteng một

caacutech khaacutech quan Coacute thấy khoacute thực

hiện điều nầy ta vẫn cứ tiếp tục Một

luacutec nagraveo đoacute mọi việc sẽ ổn cả thocirci

354

Một Xả giaacutec chi khi được thagravenh tựu sẽ

cho ta một cảm giaacutec nội tacircm bất động

vagrave vocirc can trước bất cứ kinh nghiệm

nagraveo của bản thacircn Coacute một từ ngữ đặc

biệt để gọi trạng thaacutei đoacute lagrave Sự an

nhiecircn của người hiền sĩ Sự an nhiecircn

nầy cho pheacutep bậc hagravenh giả dấn bước

vagraveo chốn tuyệt cugraveng của tất cả nổi đau

đớn kể cả sự chết magrave khocircng hề biết

tới sợ hatildei Trigravenh độ an nhiecircn sacircu sắc

nầy sẽ coacute được khi ta biết taacutech migravenh ra

khỏi những gigrave migravenh đang cảm nhận

Coacute gia cocircng khaacutem phaacute tiacutenh phugrave du vagrave

nhạt nhẻo của từng khiacutea cạnh đời

sống ta mới thật sự bắt đầu thấm thiacutea

bản chất của mỗi thaacutei độ xử lyacute magrave

chuacuteng ta vẫn dugraveng để phản ứng trước

caacutec đối tượng ngoại giới Tất cả những

355

tacircm tư tigravenh cảm tốt xấu từ caacutei đam mecirc

đến nổi sợ hatildei kể cả tấm thacircn sinh lyacute

nầy của ta đều lagrave những gigrave tạm bợ vagrave

thật buồn cười nếu cứ nhắm mắt nhũ

lograveng bằng những ảo tưởng tocirci cho

tocirci của tocirci Chiacutenh kinh nghiệm

giản đơn nầy sẽ mang lại cho hagravenh giả

một sự an nhiecircn vagrave tự do sacircu sắc

Người ta thường hiểu lầm rằng đời

sống thiền định sẽ lagravem nội tacircm hagravenh

giả trở necircn trơ ligrave chai sạn vagrave vocirc cảm

Thực ra bất cứ giaacute trị nagraveo của tinh

thần coacute được từ thiền định chẳng hạn

Xả giaacutec chi ở đacircy đều lagrave những năng

lực hết sức tiacutech cực đủ để xacircy dựng

necircn những tacircm hồn vĩ đại như thaacutenh

Gandhi hay bagrave phước Teresa của Ấn

ETHộ vocirc ngại trước mọi thử thaacutech ghecirc

356

gớm nhất của đời sống lợi tha vagrave tỉnh

thức

Người ta kể lại rằng tại Triều Tiecircn

(ETHại Hagraven) vagraveo thời chiến tranh coacute một

viecircn tướng rất tagraven bạo luocircn sẵn sagraveng

phaacute hủy hết tất cả những gigrave bắt gặp

trecircn đường hagravenh quacircn Nghe tới tecircn

ocircng dacircn chuacuteng mọi miền chỉ cograven caacutech

bỏ trốn vagraveo nuacutei rừng để mong được an

thacircn Lần đoacute đến một thagravenh phố gần

như đatilde hoang vắng ocircng cho liacutenh lugraveng

sục khắp nơi để tigravem của tigravem người

Một toaacuten liacutenh đatilde quay lại baacuteo caacuteo cho

ocircng biết rằng toagraven thagravenh phố bacircy giờ

đatilde khocircng cograven ai nữa trừ một thiền sư

vẫn tiếp tục ở lại trong một tu viện

Viecircn tướng nghe xong tức tốc đến tận

nơi ruacutet kiếm theacutet vagraveo mặt nhagrave sư đoacute

357

- Ocircng coacute biết ta lagrave ai khocircng hả Ta coacute

thể xeacuten ngang thacircn migravenh ocircng trong

nhaacutey mắt đấy biết chứ

Natildey giờ vẫn ngồi yecircn lặng nhigraven lecircn bệ

Phật vị thiền sư nhẹ nhagraveng quay migravenh

nhigraven lại vagrave ngagravei noacutei bằng một giọng từ

tốn

- Cograven ta ta biết migravenh coacute thể bị xeacuten

ngang thacircn migravenh bất cứ luacutec nagraveo

Chẳng biết viecircn tướng suy nghĩ thế

nagraveo ocircng lại cuối đầu kiacutenh cẩn trước vị

thiền sư rồi ra đi

Xả giaacutec chi lagrave một giaacute trị tinh thần khi

được phaacutet triển coacute thể giuacutep hagravenh giả

đạt tới khả năng đối cảnh magrave vẫn vocirc

hại (noacutei một caacutech khocirci hagravei magrave cũng dễ

358

hiểu lagrave bắt cảnh magrave khocircng bị cảnh

bắt)

Phaacutet hiện được năng lực nội tại nầy lagrave

cả một nguồn an lạc to taacutec cho cocircng

phu thiền định vậy

ETHức Phật noacutei tới Thất giaacutec chi như

những thagravenh quả vagrave giai đoạn tinh

thần dẫn tới cứu caacutenh giaacutec ngộ Qua

những thời gian cocircng phu thiacutech ứng ở

một mocirci trường nagraveo đoacute ta sẽ cảm

nhận được sự hiện diện của chuacuteng

ngay trong chiacutenh migravenh bằng caacutech tiếp

thụ những sức mạnh nội tacircm của bản

thacircn magrave chuacuteng mang lại Khi những acircu

lo toan tiacutenh tiềm tagraveng trong caacutec phản

ứng tacircm lyacute cugraveng những hổn loạn nội

tại được lắng dịu ta sẽ bắt đầu thấy

359

được bản chất thật sự của migravenh thocircng

qua những ước muốn vagrave ngộ nhận

Bởi vigrave sự thể nhập trọn vẹn bảy giaacutec

chi luocircn được thể hiện qua một tỉnh

thức cao độ về thế giới thực tại Vagrave

quaacute trigravenh trưởng dưỡng bảy giaacutec chi

cũng giống như cocircng phu gieo trồng

chăm soacutec một cội cacircy hay khoacutem hoa

vậy Chuyện khocircng thể tức thời hoagraven

tất trong đầu hocircm sớm mai magrave ta phải

luocircn kiểm tra để kịp thời xử sự một

caacutech hiệu quả Hatildey nhớ rằng đời sống

tỉnh thức thực ra khocircng dễ thực hiện

lắm đacircu

Quả lagrave rất kỳ tuyệt nếu Thất giaacutec chi

được thagravenh tựu vagrave hiển hiện qua nhacircn

caacutech sinh hoạt của mỗi người Luacutec đoacute

chuacuteng ta sẽ lagrave những vị Phật những

360

bậc thaacutenh Nguyễn văn Trần thị

những ocircng thaacutenh Robert John Smith

- Dugrave lagrave ai đi nữa ở bất cứ nơi đacircu vagrave

luacutec nagraveo khi biết sống tỉnh thức với sự

gia trigrave của Thất giaacutec chi thigrave cũng đều

cảm nhận được sự tự do vagrave an lạc như

nhau Coacute nhiều con đường dẫn tới cứu

caacutenh giải thoaacutet cho chuacuteng ta Ta đừng

để migravenh bị đaacutenh lừa bởi bất cứ higravenh

thức ngoại diện nagraveo bởi điều nầy thực

sự khocircng quan trọng cho dugrave đoacute lagrave một

truyền thống tiacuten ngưỡng vẫn thường

được aacutei mộ hay bị thagravenh kiến Higravenh

thức nagraveo cũng lagrave tốt cả từ magraveu aacuteo của

thiền tocircng đến những nghi lễ của Ấn

Giaacuteo những thần chuacute của Mật Tocircng

hay những vũ điệu tế thần của Hồi

Giaacuteo miễn sao trong những higravenh

361

thức đoacute chứa đựng được nội dung


Giaacute trị của cocircng phu Thất giaacutec chi lagrave

giuacutep hagravenh giả khai phaacute tất cả ảo tưởng

vọng chấp vagrave đaacuteo đạt caacutei sự thật sacircu

thẳm nhất trong chiacutenh migravenh Những gigrave

vẫn bị che lấp sẽ được phơi bagravey vagrave

chuacuteng ta sẽ coacute được một nếp sống hagravei

hoagrave rộng mở trong saacuteng tự do

JK

Bagravei thực tập

ETHời sống tỉnh thức qua Thất Giaacutec

Chi

Theo lối trigravenh bagravey của giaacuteo lyacute truyền

thống phaacutep mocircn Thất giaacutec chi coacute vẻ

như được trau dồi theo tiacutenh caacutech thời

362

đoạn thứ lớp Nhưng ở đacircy trong

cocircng phu thực tế tự hagravenh giả coacute thể

sống tỉnh thức với sự coacute mặt của cugraveng

luacutec bảy giaacutec chi trong phuacutet giacircy thiền

tọa Chuacuteng ta coacute thể dagravenh ra một thời

gian nhất định nagraveo đoacute để kiểm tra

chuacuteng trong chiacutenh thacircm tacircm của migravenh

ETHiều quan trọng lagrave hagravenh giả phải biết

khaacutech quan vagrave bigravenh tĩnh để nhigraven ngắm

chuacuteng thật sự đang mạnh hay yếu

ngay khi chuacuteng vừa sanh khởi để biết

được caacutei nagraveo cần bổ sung gia giảm

ETHặc biệt lagrave đối với ba giaacutec chi mang

tiacutenh tĩnh ETHịnh giaacutec chi Tỉnh giaacutec chi

vagrave Xả giaacutec chi

Hatildey chuacute yacute lưu tacircm đến những giaacutec chi

đang quaacute sung matilden bởi vigrave động lực

thuacutec đẩy của chuacuteng rất phức tạp Chỉ

363

cần vagravei tuần trực diện ta sẽ hiểu được

tại sao coacute khi chuacuteng bất chợt trở necircn

thế nầy thế khaacutec thocirci Nhất lagrave phaacutet

hiện ra những gigrave ngăn trở chuacuteng vagrave

becircn cạnh đoacute lagrave sự dụng cocircng tigravem lấy

một biện phaacutep hữu hiệu để trưởng

dưỡng từng giaacutec chi trong cuộc tu

thường nhật của migravenh

----o0o---



----o0o---


364

Chương 7

Một bagravei học qua cuộc đời ETHức Phật

Coacute một vấn đề để chuacuteng ta phải suy

nghĩ lagrave coacute bao giờ bỏ ra chuacutet iacutet thời

gian để tự tigravem thấy những mối quan hệ

giữa những khiacutea cạnh tế nhị của cuộc

đời ETHức Phật với cuộc tu vagrave đời sống

của chuacuteng ta hay khocircng ETHoacute lagrave một

việc lagravem hết sức yacute nghĩa đối với chuacuteng

ta hocircm nay dugrave xeacutet về thời gian chuacuteng

ta đatilde lagrave những hậu nhacircn sanh sau Ngagravei

đến hagraveng mấy mươi thế kỷ Chuacuteng ta

đatilde học hỏi được điều gigrave từ kiến thức

saacutech vở cho đến những ứng dụng thực

tế ngay trong chiacutenh đời sống migravenh

Coacute lắm caacutech nhigraven về ETHức Phật Trước

hết Ngagravei được xem lagrave một nhacircn vật

365

lịch sử coacute thật đatilde ra đời tại miền Bắc

Ấn ETHộ vagraveo khoảng thế kỷ thứ 5 hoặc

thứ 6 trước Tacircy Lịch vagrave đatilde trở thagravenh

một ETHức Phật ở tuổi 35 Bằng vagraveo

caacutech nhigraven mang tiacutenh sử học vagrave dung dị

như vậy ta coacute thể hiểu Ngagravei một caacutech

chi tiết vagrave điển higravenh bằng thaacutei độ tacircm

tư triacute tuệ trong tinh thần đồng loại

Cograven một caacutech nhigraven khaacutec nữa về ETHức

Phật lagrave chuacuteng ta coacute thể xem Ngagravei như

một biểu tượng căn bản của tất cả giaacute

trị nhacircn tiacutenh Như vậy ETHức Phật từ

caacutech hiểu nagravey lagrave một higravenh thaacutei phocirc

diễn trọn vẹn của một tacircm hồn giaacutec

ngộ vagrave tỉnh thức một trigravenh độ tacircm linh

nằm ngoagravei tất cả phiền natildeo vagrave hư

ngụy tagrave vạy

366

Sự thocircng thuộc về cuộc đời ETHức Phật

chẳng khaacutec gigrave sự dấn bướcvagraveo một

cuộc hagravenh trigravenh magrave qua đoacute ta sẽ tigravem

thấy những mocirc higravenh nhacircn caacutech căn

bản nhất được phocirc diễn trọn vẹn

Trong cả hai caacutech nhigraven trecircn về ETHức

Phật một con người lịch sử hay một

biểu tượng sống đều coacute thể giuacutep ta

thấu suốt được những quy luật chung

nhất cho một lyacute tưởng thăng hoa tuyệt

vời ngay trong chiacutenh những kinh

nghiệm sống của Ngagravei ETHể từ đoacute higravenh

ảnh về ETHức Phật khocircng cograven lagrave một

huyền thoại trừu tượng xa xocirci đối với

chuacuteng ta qua bất cứ một khaacutei niệm

caacutech ngăn nagraveo về khocircng gian vagrave thời

gian cả magrave luacutec nagravey chiacutenh ETHức Phật vagrave

những mẫu chuyện đời về Ngagravei tự

367

nhiecircn hiển hiện vagrave sống dậy một caacutech

sinh động ngay trong tacircm hồn cũa mỗi

chuacuteng ta như một pheacutep sống tất yếu vagrave

phổ cập Coacute thể noacutei đacircy chiacutenh lagrave con

đường giuacutep ta nhận diện tất cả những

cảm nghiệm của migravenh ở một quy mocirc

lớn rộng hơn đồng thời đoacute cũng lagrave

một mối giao hogravea vagrave gần gũi với ETHức

Phật coacute nhiều yacute nghĩa nhất magrave chuacuteng

ta coacute thể thực hiện bằng caacutech nhigraven lại

con đường Ngagravei đatilde đi qua Chuacuteng ta

coacute thể nối bước theo Ngagravei bằng caacutech

tự biết necircu ra vagrave giải đaacutep những trăn

trở Thế nagraveo lagrave bản chất của đời

sốngvagrave đacircu lagrave cội nguồn của tất cả khổ

đau magrave chuacuteng ta vẫn đang gaacutenh chịu

Trong taacutec phẩm Người Anh Hugraveng

Muocircn Mặt (xuất bản tại New York

368

năm 1971) Joseph Campbell một học

giả trứ danh người Mỹ đatilde qua đoacute mocirc

tả lại toagraven bộ con người ETHức Phật

xuyecircn qua bốn giai đoạn magrave ocircng gọi

lagrave những chặng đường thể hiện đức

tiacutenh đại hugraveng đại lực của ETHức Phật

trong suốt hagravenh trigravenh hướng đến quả vị

tối thượng của bậc Chaacutenh ETHẳng Giaacutec

Bốn giai đoạn đoacute được trigravenh bagravey bằng

caacutech kết hợp sinh động những khiacutea

cạnh mang tiacutenh đời thường trong cuộc

đời ETHức Phật với kinh nghiệm tacircm

linh của chiacutenh migravenh chuacuteng ta sẽ tigravem

được một nguồn động lực khiacutech lệ hết

sức lớn lao cho mỗi chặng đường tu

của migravenh Cagraveng nhigraven vagraveo đời sống của

ETHức Phật chuacuteng ta cagraveng nhận được

nhiều niềm vui cho nội tacircm Bởi vigrave coacute

369

lưu yacute đến đời sống tinh thần vốn vĩ đại

vagrave matildenh liệt của Ngagravei chuacuteng ta sẽ

được những taacutec động sacircu sắc cho đời

sống nội tacircm bản thacircn

Khi mới thoạt nhigraven hoặc thoaacuteng nghe

về những cuộc phiecircu lưu của caacutec nhagrave

thaacutem hiểm lừng danh thế giới chuacuteng

ta thường coacute thoacutei quen liecircn tưởng đến

những cuộc khaacutem phaacute ly kỳ hấp dẫn

mang tiacutenh huyền thoại hay điện ảnh

Ta coacute thể tha hồ tưởng tượng đến

những thiecircn đường baacutet ngaacutet coacute cỏ

xanh Trời đẹp những hồ nước trong

vắt những miền xa xứ lạ đẹp như mơ

magrave iacutet khi chịu nghĩ tới những muỗi

mograveng rắn riacutet những gioacute mưa lạnh lẽo

nơi nuacutei rừng những cơn đoacutei khaacutet cugraveng

vocirc vagraven những hiểm nguy bất trắc magrave

370

caacutec nhagrave thaacutem hiểm đoacute đatilde phải trải qua

bằng cả tiacutenh mạng Trong khi đoacute

chiacutenh những caacutei nghiệt ngatilde nagravey mới

thật sự lagrave toagraven bộ cuộc hagravenh trigravenh của

caacutec nhagrave thaacutem hiểm Con đường khaacutem

phaacute ra bản chất của đời sống hay noacutei

khaacutec đi hagravenh trigravenh giaacutec ngộ của chuacuteng

ta cũng tương tự như vậy Coacute nghĩa lagrave

mỗi người tu hagravenh đều phải đi qua biết

bao khổ lụy vagrave thử thaacutech ngay trong

chiacutenh từng bước đi của migravenh Chuacuteng

ta luocircn dễ dagraveng rơi vagraveo những cạm

bẫy của cuộc tu vagrave sẵn sagraveng tự đaacutenh

mất chiacutenh migravenh qua caacutei nhigraven vọng

ngoại vốn chẳng bến bờ ngay trong

chiacutenh phaacutep mocircn magrave migravenh vẫn xem lagrave

đạo lộ giải thoaacutet

371

Campbell đatilde chọn lấy thời điểm Bồ taacutet

được thọ kyacute lần đầu tiecircn lagrave giai đoạn

bắt đầu cho hagravenh trigravenh đi tigravem Phật

quả của Ngagravei Theo kinh điển nguyecircn

thủy thigrave caacutech đacircy vocirc số kiếp sống (kể

chiacutenh xaacutec lagrave thời gian bốn A Tăng Kỳ

vagrave một ức đại kiếp) ETHức Phật Thiacutech

Ca trong một kiếp nọ dĩ nhiecircn luacutec nagravey

Ngagravei vẫn cograven lagrave một vị Bồ taacutet đatilde lagrave

một vị ẩn sĩ tecircn Sumedha vagrave khi đoacute

nhằm vagraveo thời kỳ ra đời của một ETHức

Phật Toagraven giaacutec coacute Hồng danh lagrave

Digravepankara (Nhiecircn ETHăng) Một hocircm

nghe tin ETHức Phật sắp sửa ngự đi du

hoacutea ngang qua một địa phương vagrave dacircn

chuacuteng sở tại đang ra sức sửa chữa

đường saacute để đoacuten tiếp Ngagravei cugraveng Chư

Thaacutenh Tăng Sumedha đatilde tigravenh nguyện

372

tiếp sức với họ bằng caacutech nhận lagravem

một đoạn đường được xem lagrave khoacute

khăn nhất Cocircng việc đang dở dang

nửa chừng thigrave ETHức Phật vagrave Chư Tăng

đatilde tới nơi Xuacutec động matildenh liệt trước

higravenh ảnh của ETHức Phật Digravepankara ẩn

sĩ Sumedha lập tức hướng tacircm tới một

quả vị như vậy magrave migravenh coacute thể hy

vọng đạt được trong tương lai necircn đatilde

nhanh choacuteng nằm dagravei xuống đất ngay

trecircn khoảng đường sigravenh lầy để lấy thacircn

migravenh lagravem chiếc cầu cho ETHức Phật

cugraveng chư Thaacutenh Tăng bước qua với

một tấm lograveng tiacuten thagravenh tuyệt đối để

cầu mong Phật quả đồng thời noacutei lecircn

lời phaacutet nguyện của migravenh trước mặt

ETHức Phật Digravepankara

373

Thấy rotilde được cocircng đức vagrave tacircm lực của

vị ẩn sĩ chắc chắn sẽ dẫn đến sự thagravenh

tựu tacircm nguyện ấy một caacutech như yacute

ETHức Phật Digravepankara liền tuyecircn bố

trước đại chuacuteng rằng vị ẩn sĩ nagravey chắc

chắn sẽ được toại nguyện sau một thời

gian dagravei tu dưỡng thecircm nữa caacutec giaacute trị

đạo hạnh của một bật Toagraven Giaacutec Kể

từ sau lời thọ kyacute nagravey của ETHức Phật

Digravepankara ẩn sĩ Sumedha đương

nhiecircn được toagraven thể nhacircn thiecircn xem lagrave

một ETHức Phật tương lai

Trong kinh Bổn Sanh đatilde kể lại rất

nhiều những nỗ lực tu tập Ba La Mật

của Bồ Taacutet trong suốt vocirc số kiếp sống

luacircn hồi trước khi trở thagravenh một ETHức

Phật Ba La Mật ở đacircy lagrave những giaacute trị

đạo hạnh mang yacute nghĩa trang bị cho

374

quả vị Toagraven Giaacutec Hagraveo sảng độ lượng

triacute tuệ bigravenh tacircm can đảm chacircn thật

nghị lực trong đời sống thường nhật

của migravenh Những nỗ lực để trưởng

dưỡng caacutec giaacute trị đạo đức đoacute chắc

chắn khocircng phải lagrave vocirc nghĩa magrave

ngược lại đoacute lagrave những nguồn nhacircn tố

trợ lực hugraveng hậu cho tất cả

nhữngthagravenh quả tu tập tuyệt vời nhất

Sau bao kiếp sanh tử vagrave tu tập với một

đạo lực vagrave thời gian nhất định trong

kiếp sống cuối cugraveng ETHức Bồ Taacutet đatilde

sanh lagravem một vị hoagraveng tử của tiểu

vương quốc thuộc Hoagraveng tộc Thiacutech

Ca tiacutenh theo địa danh của hocircm nay

chiacutenh lagrave miền đất biecircn giới giữa xứ

Nepal vagrave Ấn ETHộ Luacutec bấy giờ lagrave

khoảng thế kỷ thứ saacuteu trước cocircng

375

nguyecircn Trong ngagravey Bồ Taacutet chagraveo đời

caacutec nhagrave thocircng thaacutei của vương quốc đatilde

đồng loạt tiecircn tri rằng sau nagravey Hoagraveng

Tử hoặc sẽ trở thagravenh một bậc ETHại đế

uy chấn tứ hải hoặc nếu ra đi xuất gia

thigrave sẽ trở thagravenh một bậc ETHại Giaacutec Phụ

vương của Bồ taacutet dĩ nhiecircn chỉ muốn

con migravenh kế thừa vagrave phaacutet huy Vương

nghiệp necircn đatilde bằng đủ mọi caacutech bố triacute

tất cả những điều kiện hạnh phuacutec

khoaacutei lạc để mong Hoagraveng tử khocircng coacute

cơ hội chaacuten đời magrave phải luocircn triền

miecircn đắm chigravem đời sống nhung lụa

thế tục Bồ Taacutet coacute đến ba togravea lacircu đagravei

được thiết kế thiacutech hợp vagrave tiện nghi để

coacute thể sống thoải maacutei trong từng thời

tiết vốn vocirc cugraveng khắc nghiệt của vugraveng

Bắc Ấn Quanh Ngagravei luocircn coacute vocirc số

376

nhạc sĩ vũ cocircng vagrave caacutec mỹ nữ kiều

diễm nhất được tuyển chọn thật cẩn

thận tử khắp nơi về

Noacutei chung ETHức vua đương triều đatilde

dugraveng hết khả năng của migravenh để caacutech

ly Bồ Taacutet với cuộc đời becircn ngoagravei

trong một cotildei thiecircn đường vagraveng son

chỉ với mục điacutech duy nhất lagrave để giữ

chacircn đứa con trai coacute thiecircn tư khaacutec

phagravem của migravenh

Năm Bồ Taacutet lecircn 29 tuổi một hocircm thưa

với vua cha xin được xuất cung để du

ngoạn ngoại thagravenh Vua cha dĩ nhiecircn

khocircng coacute lyacute do để từ chối ước muốn

đoacute của con migravenh nhưng trước hết Ngagravei

đatilde kiacuten đaacuteo ra lịnh cho mọi người sơn

sửa trang hoagraveng từ đường saacute cho đến

377

nhagrave cửa dacircn chuacuteng ở những nơi magrave

hoagraveng tử sẽ đi qua Theo lệnh vua tất

cả những gigrave xấu xiacute heacuteo uacutea buồn

thảm khả dĩ khơi gợi ở Bồ Taacutet một

chuacutet động tacircm đặc biệt lagrave yacute hướng

chaacuten đời đều phải được thu dọn che

khuất khỏi tầm mắt của Ngagravei

Tương truyền rằng ngay khi BồTaacutet

đang dạo qua một khoảng đường trong

thagravenh phố coacute bốn vị thiecircn nhacircn đatilde từ

cotildei trời hiện xuống hoaacute ra bốn higravenh

ảnh nhằm khiacutech động vagrave đaacutenh thức ở

Bồ Taacutet lyacute tưởng giải thoaacutet magrave bấy lacircu

nay Ngagravei đatilde tạm thời latildeng quecircn Mỗi

vị thiecircn nhacircn tạo ra một higravenh ảnh khaacutec

nhau Một cụ giagrave lụm cụm di chuyển

nặng nề như đatilde mất hết sức sống một

bệnh nhacircn đang quằn quại becircn lề

378

đường một tử thi sắp sửa mang đi an

taacuteng Cả ba higravenh ảnh nagravey đều lagrave những

khuocircn mặt thật của đời sống magrave Bồ

Taacutet lần đầu tiecircn trocircng thấy từ suốt 29

năm qua trong đời migravenh Cứ trước mỗi

higravenh ảnh như vậy Bồ Taacutet lại hỏi người

đaacutenh xe cho migravenh sao trecircn đời lại coacute

những cảnh tượng ghecirc gớm như vậy

Vẫn theo kinh điển truyền thống

người xa phu của Bồ Taacutet đatilde do thần

lực khiển tacircm từ caacutec thiecircn nhacircn necircn

đột nhiecircn thao thao bất tuyệt giải thiacutech

cho Ngagravei rằng đoacute lagrave những bi kịch tất

yếu của một kiếp người một thảm

trạng chung magrave tất cả những ai đatilde troacutet

sinh ra trong đời nagravey cũng phải đều

gaacutenh chịu Higravenh ảnh thứ tư vẫn do

một thiecircn nhacircn hoacutea hiện lagrave một vị Sa

379

mocircn du phương Bồ taacutet lại hỏi người

xa phu rằng sao giữa phố thị phồn hoa

với biết bao nam thanh nữ tuacute vẫn tocirc

lục chuốt hồng nagravey lại coacute một người từ

phong thaacutei cho đến trang phục đều

khaacutec đời như vậy Chagraveng xa phu lại

thưa rằng đoacute lagrave một vị xuất gia sống

đời khocircng nhagrave cửa với mục điacutech tầm

cầu cứu caacutenh giaacutec ngộ vagrave giải thoaacutet

Những higravenh ảnh do caacutec thiecircn nhacircn hoacutea

hiện trecircn đacircy đatilde lagravem sống dậy ở Bồ

Taacutet một nguồn đạo lực vốn đatilde được

huacircn tập vagrave tiềm tagraveng từ vocirc số kiếp

tiền thacircn Những higravenh ảnh đoacute đatilde khơi

gợi ở Ngagravei những vấn đề sacircu sắc nhất

Thế nagraveo lagrave bản chất thật sự của cuộc

tử sanh Caacutei gigrave lagrave động lực thuacutec đẩy

chuacuteng tồn tại Lagravem sao mọi người

380

chấm dứt đau khổ Vagrave vấn đề tối hậu

chiacutenh lagrave khả năng tigravem ra một con

đường giải thoaacutet thật sự

Cograven chuacuteng ta thigrave sao mỗi người đatilde

tigravem thấy cho migravenh một nguồn động

lực nagraveo cho chiacutenh cuộc tu của bản

thacircn ETHatilde coacute một vị thiecircn sứ nagraveo hiện

đến nhắc nhở cho chuacuteng ta hay chưa

Cũng như ETHức Phật mỗi người trong

chuacuteng ta đều coacute một cuộc đời Chuacuteng

ta phải tự biết lắng nghe vagrave chắt lọc

những tiếng gọi từ đời sống để tỉnh

thức như Ngagravei Trong từng bước đi

đầu tiecircn của cuộc hagravenh trigravenh tự hoacutea

bản thacircn sự phản tỉnh tức từng phuacutet

giacircy trực cảm tất cả thực tại sẽ lagrave con

đường giuacutep ta những tra vấn sacircu sắc

gacircy tạo cho chuacuteng ta những động lực

381

hugraveng hậu vagrave cũng đồng thời vạch lối

mở ngỏ cho những thao thức căn bản

nhất

Giai đoạn thứ hai của cuộc hagravenh

trigravenh magrave ETHức Bồ Taacutet đatilde phải đi qua

như một sứ mệnh của bậc đại hugraveng đoacute

chiacutenh lagrave cuộc ra đi vĩ đại của Ngagravei

cuộc xuất gia của một ocircng hoagraveng Coacute

lagravem khơi dậy những tiềm lực nội tacircm

magrave bấy lacircu nay vẫn bị khuất kiacuten

chuacuteng ta mới bắt đầu bỏ được những

quan kiến vagrave sinh phong mang tiacutenh lề

thoacutei tập quaacuten về cuộc đời vagrave bắt đầu

biết vươn migravenh hướng về tất cả những

gigrave lagrave sự thật Sau cuộc gặp gỡ với bốn

vị thiecircn sứ Bồ taacutet đatilde từ bỏ hoagraveng cung

382

với tất cả nhung lụa vagraveng son của noacute

để dấn thacircn vagraveo con đường giải thoaacutet

Trong higravenh thức một du sĩ tha phương

Ngagravei đatilde đến cầu học thiền định với tất

cả caacutec bậc đại sư thời danh vagrave lần lượt

chứng đạt tất cả caacutec tầng thiền định

magrave đến cả caacutec vị thầy của Ngagravei cũng

khocircng thể vượt qua Với triacute tuệ tuyệt

vời của migravenh Bồ Taacutet tự nhận thấy

rằng tất cả những khả năng thiền định

đoacute thật ra vẫn chưa giải quyết được

cho Ngagravei vấn đề phiền natildeo cũng như

cứu caacutenh vượt thoaacutet sinh tử

Thế rồi sau khi từ giả caacutec vị đatilde hướng

dẫn migravenh Bồ Taacutet đatilde bỏ ra saacuteu năm

trời liecircn tục để khổ luyện tất cả caacutec

higravenh thức eacutep xaacutec khắc kỷ một phaacutep

mocircn tu hagravenh vẫn được xem lagrave rất phổ

383

biến trong thời kỳ đoacute Nội dung của

phaacutep mocircn khổ hạnh chỉ đơn giản lagrave

những higravenh thức tự đagravey đọa thacircn xaacutec

nhằm mục điacutech chối bỏ sự ngộ nhận

về một caacutei Tocirci (theo định nghĩa của tư

tưởng Ấn ETHộ đương thời) vagrave đegrave neacuten

phiền natildeo Kinh điển ghi lại rằng coacute

một thời gian dagravei Bồ Taacutet chỉ ăn mỗi

ngagravey một hạt cơm vagrave thacircn higravenh Ngagravei

luacutec bấy giờ gầy ốm đến mức chẳng

khaacutec gigrave một bộ xương khocirc Coacute thể noacutei

trong suốt saacuteu năm dagravei đoacute Bồ Taacutet đatilde

thực hiện phaacutep mocircn khổ hạnh với tất

cả khả năng sinh lyacute của một con

người Sau saacuteu năm khổ luyện như

vậy một lần nữa Ngagravei lại nhận ra

rằng con đường đoacute vẫn chưa phải lagrave

384

đạo lộ giải thoaacutet điacutech thực để chấm

dứt tất cả khổ đau

Hai chặng đường đầu của cuộc tu coi

như Bồ Taacutet đatilde trải qua vagrave lần nagravey Ngagravei

quyết định đi theo con đường thứ ba

magrave cũng lagrave con đường cuối cugraveng Ngagravei

ăn uống trở lại bigravenh thường để tự bồi

dưỡng sức khỏe vagrave hy vọng qua đoacute

với một tigravenh trạng tacircm sinh lyacute khả

quan sự minh mẫn của tacircm hồn mới

may ra được thagravenh tựu đuacuteng mức Với

một nghị lực như vậy Bồ taacutet tigravem đến

tĩnh tọa dưới gốc cacircy Bồ ETHề với lời

nguyền sắt đaacute rằng sẽ khocircng bao giờ

đứng dậy cho tới khi nagraveo thagravenh đạt

được quả vị giaacutec ngộ hoagraven toagraven Hocircm

đoacute lagrave ngagravey cuối cugraveng trước khi Bồ Taacutet

đắc thagravenh Phật quả Ngay khi ấy Ma

385

vương lagrave một aacutec thần nhiều quyền lực

trecircn thiecircn giới cugraveng tất cả phiền natildeo

trong nội tacircm Bồ Taacutet gần như cugraveng luacutec

xuất hiện để quấy nhiễu Ngagravei bằng tất

cả sức mạnh ghecirc gớm nhất Trong

kinh điển truyền thống cũng như taacutec

phẩm Người Anh Hugraveng Muocircn Mặt

(trang 32 trong nguyecircn taacutec Anh Văn)

đều mocirc tả lại cuộc đối đầu nagravey của Bồ

Taacutet như lagrave một cuộc chiến kinh thiecircn

động địa Bồ Taacutet một migravenh ngồi dưới

những cơn mưa gồm toagraven đaacute tảng sấm

seacutet gươm đao bugraven socirci caacutet noacuteng

nhưng Ngagravei vẫn điềm nhiecircn như

khocircng coacute gigrave xảy ra nhờ một nghị lực

vagrave niềm tin matildenh liệt vagraveo đức hạnh

của migravenh ETHể rồi sau cugraveng tất cả caacutec

hung khiacute đoacute đều trở thagravenh những chugravem

386

thiecircn hoa rơi xuống chacircn Ngagravei như để

cuacuteng dường

Trecircn đacircy lagrave trận chiến giữa Bồ Taacutet vagrave

Ma Vương Cograven trong đời sống tu tập

của mỗi chuacuteng ta hocircm nay liệu coacute ai

daacutem bảo migravenh coacute đủ sức mạnh nội tacircm

ngồi im lặng với một sự tỉnh thức

cugraveng một lời nguyền sắt theacutep như vậy

Chuacuteng ta hatildey tự nhacircn caacutech hoacutea Ma

Vương ở đacircy lagrave những tham muốn vagrave

sacircn hận phoacuteng dật vagrave sợ hatildei Như vậy

thigrave trong cuộc tu của migravenh chuacuteng ta

vẫn được xem như đatilde từng coacute những

cuộc đối đầu với aacutec ma một hagravenh

trigravenh gian khổ để tigravem đến giải thoaacutet

Mỗi nỗ lực của chuacuteng ta đều lagrave caacutei

dũng khiacute của bậc đại hugraveng Bởi vigrave đoacute

lagrave một nguồn nội lực cho từng cảm

387

nghiệm của chuacuteng ta về thực tại magrave

nếu so ra thigrave chiacutenh mỗi thực tại coacute

khaacutec gigrave một đấu trường hay một chiến

trận để thocircng qua đoacute chuacuteng ta mới coacute

dịp thể hiện trọn vẹn tất cả đạo lực của

migravenh

Giai đoạn khởi sự cho hagravenh trigravenh tầm

cầu Phật quả của Bồ Taacutet lagrave thời điểm

Ngagravei được thọ kyacute để từ đoacute tự xaacutec định

hướng đi lyacute tưởng sống cho suốt dograveng

sanh tử Giai đoạn thứ hai lagrave cuộc xuất

gia trong kiếp sống cuối cugraveng một

thaacutei độ chối bỏ dứt khoaacutet tất cả nhacircn

sinh quan đời thường bằng một nếp

sống thoaacutet tục Giai đoạn thứ ba lagrave

cuộc đối đầu gay cấn khốc liệt với tất

cả những gigrave lagrave ma chướng noacutei theo

mọi định nghĩa Vagrave giai đoạn cuối

388

cugraveng chiacutenh lagrave cuộc chứng đạt Phật đạo

tối thượng

Sau cuộc đọ sức với Ma Vương Bồ

Taacutet đatilde suốt đecircm thức trắng để lần lượt

nhigraven ngắm vạn phaacutep ETHầu hocircm bằng

khả năng triacute tuệ thiền định của migravenh

Ngagravei đatilde nhigraven thấy dograveng sinh tử vocirc

thủy vocirc chung của tất cả chuacuteng sanh

qua vocirc số hoacutea thacircn để từ đoacute Ngagravei thấu

đaacuteo tinh tường được quy luật vocirc

thường của vạn hữu Mọi thứ luocircn coacute

mặt rồi biến mất như những bọt nước

phugrave du trecircn một dograveng luacircn lưu bất tận

Giữa khuya cũng với trigravenh độ triacute tuệ

của migravenh Bồ Taacutet cảm nghiệm được

quy luật nghiệp lyacute vốn coacute sức mạnh

quyết định mọi tigravenh trạng sinh hoacutea tồn

tại của tất cả chuacuteng sanh vagrave Ngagravei đatilde coacute

389

được khả năng đại bi của một ETHức

Phật khi thấy rằng muocircn loagravei luocircn bị

cuốn huacutet vagraveo magraven lưới nghiệp lyacute đoacute từ

sự taacutec động của vocirc minh Thế rồi vagraveo

luacutec cuối đecircm Bồ Taacutet đatilde tự thể nghiệm

nguyecircn lyacute Tứ Diệu ETHế magrave nội dung lagrave

con đường dẫn tới khổ đau cugraveng đạo

lộ giải thoaacutet hai taacutec động đưa đến hai

phản ứng khaacutec nhau

Bồ Taacutet đatilde trở thagravenh một ETHức Phật

ngay khi sao mai vẫn chưa lặn tắt trecircn

bầu trời sương giaacute vagrave tương truyền

rằng trong chiacutenh giacircy phuacutet đoacute Ngagravei đatilde

tự noacutei lecircn nỗi xuacutec cảm tuyệt vời của

migravenh qua những dograveng hứng ngữ lạ

lugraveng magrave cugraveng vocirc cugraveng sacircu sắc

390

Trải từ vocirc thủy tử sanh

Vocirc minh mất dấu taacutec nhacircn luacircn hồi

ETHecircm nay tương ngộ nhau rồi

Ngocirci nhagrave hiện hữu giờ thocirci hoang

tagraven

Vẫy chagraveo người thợ aacutei tham

Cột kegraveo naacutet cả cograven lagravem được chi

Bến đời từ biệt ra đi

Aacutei tham gửi lại ta về vocirc sanh

(Bagravei kệ được dịch giả phỏng dịch vagrave

thi hoacutea từ nguyecircn taacutec Pagraveli)

Nội dung đại lược của những dograveng thi

kệ trecircn đacircy lagrave với Phật triacute của migravenh

ETHức Thế Tocircn nhigraven thấy tất cả những

biến tướng tử sanh của dograveng luacircn hồi

lagrave cả một khổ lụy Phuacutet giacircy giaacutec ngộ

của Ngagravei chiacutenh lagrave một cuộc khaacutem phaacute

391

ra taacutec nhacircn của tất cả đau khổ Ngagravei

dugraveng higravenh ảnh ngocirci nhagrave để ẩn dụ cho

tất cả mọi hiện hữu của chuacuteng sinh

magrave vật liệu xacircy dựng necircn ngocirci nhagrave đoacute

chiacutenh lagrave caacutec phiền natildeo song hagravenh với

tham aacutei ETHức Phật thocircng qua những

dograveng kệ ngẫu hứng đoacute đatilde coacute ngụ yacute

xaacutec định cứu caacutenh Niacutep Bagraven magrave migravenh

đatilde đaacuteo đạt

Phương tiện cho hagravenh trigravenh giaacutec ngộ

đoacute của ETHức Phật chiacutenh lagrave Baacutet Thaacutenh

ETHạo một cỗ xe tuyệt vời đatilde đưa Ngagravei

đến một đất trời magrave migravenh vẫn mong

muốn Những dograveng thơ ngẫu hứng

trecircn đacircy chỉ mang yacute nghĩa một bagravei haacutet

noacutei lecircn niềm vui toại nguyện của

người lữ khaacutech sau một chuyến đi dagravei

đầy gian khổ

392

Trong hai tập Trưởng Latildeo Tăng kệ vagrave

Trưởng Latildeo Ni kệ gồm những dograveng

thơ xaacutec nhận thaacutenh triacute magrave caacutec bậc

Thaacutenh Tăng Thaacutenh Ni thời ETHức Phật

đatilde tự ngẫu hứng ta thường thấy hầu

như ở bagravei nagraveo cũng được kết thuacutec bằng

cacircu Ta đatilde được thực hiện xong những

gigrave cần phải thực hiện Trở thagravenh một

bậc Toagraven Giaacutec ETHức Phật đatilde thấu suốt

trọn vẹn con đường của riecircng migravenh vagrave

căn taacutenh sai biệt của tất cả chuacuteng sanh

Ngay sau khi thagravenh Phật Ngagravei đatilde bỏ

ra trọn bảy tuần lễ để sống một migravenh

vagrave trầm tư tất cả những vấn đề thuộc

trigravenh độ triacute tuệ của một bậc Chaacutenh

ETHẳng Giaacutec Bacircy giờ thigrave ETHức Phật đatilde

đến cứu caacutenh giải thoaacutet nhưng vẫn do

dự khi nghĩ đến việc san sẻ triacute tuệ vagrave

393

sự an lagravenh tuyệt đối đoacute cho chuacuteng sanh

khi tự nhận thấy rằng hầu hết mọi loagravei

đều mugrave logravea trong boacuteng tối tham aacutei rất

khoacute tigravem được một ai đoacute coacute đủ khả

năng hiểu được những chacircn lyacute thacircm

sacircu magrave Ngagravei đatilde chứng ngộ

Theo kinh điển kể lại ngay khi ETHức

Phật đang suy tư về việc độ sinh bằng

những suy nghĩ như vậy thigrave ngay lập

tức một vị Phạm Thiecircn đatilde hiện xuống

khẩn khoản thỉnh cầu Ngagravei hatildey lecircn

đường tế độ chuacuteng sanh Vị Phạm

thiecircn nagravey đatilde gợi yacute ETHức Phật rằng thực

ra trong tam giới nagravey vẫn luocircn coacute rất

nhiều chuacuteng sinh khả dĩ đủ khả năng

tiếp nhận giaacuteo lyacute của Ngagravei Bằng Phật

triacute của migravenh ETHức Phật đatilde quaacuten xeacutet để

thấy rằng vị Phạm thiecircn kia đatilde noacutei

394

đuacuteng Thế rồi Ngagravei đatilde nhận lời thuyết

phaacutep độ sinh vagrave bốn mươi lăm năm

hoằng dương trong đời Ngagravei đatilde bắt

đầu từ hocircm đoacute

ETHịa điểm đầu tiecircn magrave ETHức Phật đatilde

chọn lagravem nơi thuyết giaacuteo chiacutenh lagrave một

vườn nai ở Bagraveragravenasigrave (gọi theo hocircm

nay lagrave Benares hay Sarnath) ETHối

tượng của thời phaacutep đầu tiecircn nagravey

chiacutenh lagrave năm vị ẩn sĩ đatilde từng chung

sống với Ngagravei trong những năm thaacuteng

trước đoacute Vagrave nội dung của thời Phaacutep

nagravey được gọi lagrave kinh Chuyển Phaacutep

Luacircn vấn đề cốt lotildei lagrave Tứ Diệu ETHế

magrave qua đoacute đặc biệt lagrave ETHạo ETHế (một

trong Tứ ETHế) Ngagravei đatilde necircu ra phaacutep

mocircn Trung ETHạo tức con đường tu

hagravenh nằm ngoagravei hai quan điểm cực

395

đoan Khổ hạnh (lấy khổ để thoaacutet khổ)

vagrave Lợi dưỡng (lấy khoaacutei lạc để thoaacutet

khổ) Coacute thể noacutei thời phaacutep nagravey lagrave nền

tảng cho tất cả giaacuteo lyacute magrave ETHức Phật đatilde

tuyecircn thuyết trong suốt đời migravenh

Rời vườn nai ra đi ETHức Phật tiếp tục

con đường du hoacutea của migravenh qua từng

cuộc gặp gỡ vagrave thuyết giaacuteo cho caacutec đối

tượng hữu duyecircn Khi đatilde coacute được saacuteu

mươi người đệ tử Thaacutenh Tăng ETHức

Phật đatilde khuyecircn caacutec vị noi gương migravenh

du phương khắp mọi đất trời để hoằng

dương chaacutenh phaacutep Lời kecircu gọi của

đức Phật vocirc cugraveng thống thiết

Hatildey lecircn đường du hoacutea nagravey caacutec Tỳ

kheo caacutec ngươi hatildey sống vigrave sự an

lagravenh hạnh phuacutec vigrave lograveng từ bi cho tất

396

cả nhacircn thiecircn Hatildey ra đi mỗi người

một nẻo để thuyết giảng chaacutenh phaacutep

magrave Như Lai đatilde từng thuyết giảng cho

caacutec ngươi một chaacutenh phaacutep toagraven hảo

trọn vẹn từ đầu đến cuối mang nội

dung tuyecircn dương đời sống phạm

hạnh hoagraven thiện vagrave thanh tịnh Hatildey

sống vigrave lợi iacutech cho người khaacutec hatildey

giuacutep họ đạt được những gigrave magrave caacutec

ngươi đạt được

Qua những higravenh ảnh trecircn về ETHức Phật

coacute lẽ chuacuteng ta đatilde thấy được phần nagraveo

caacutei gọi lagrave nội dung của tinh thần Phật

giaacuteo Ngoagravei lyacute tưởng thực chứng vagrave triacute

tuệ để tự giải thoaacutet bản thacircn người đệ

tử Phật cograven phải coacute thecircm ở chiacutenh migravenh

một tigravenh thương cho cuộc đời vagrave

những nỗ lực phụng sự tha nhacircn Một

397

niềm tự tin về đạo lực của migravenh cộng

thecircm một tinh thần lợi tha vocirc tư sẽ taacutec

động vagrave mang lại cho cuộc tu của

chuacuteng ta một nguồn năng lượng quan

trọng Một cocircng phu tu tập điacutech thực

khocircng hề mang tiacutenh vị kỷ bởi khả

năng thấu suốt chacircn lyacute luocircn tugravey thuộc

vagraveo mức độ giao hoagrave vagrave cảm thocircng để

qua đoacute noacute trở necircn lớn nhỏ sacircu cạn vagrave

rộng hẹp hơn

ETHức Phật coacute hai người đệ tử chưởng

mocircn lagrave Xaacute Lợi Phất vagrave Mục Kiền

Liecircn Khả năng sở trường của Ngagravei

Mục Kiền Liecircn lagrave thiền định vagrave Ngagravei

đatilde chứng quả A La Haacuten sau khi xuất

gia được một tuần lễ Trong caacutec bậc

cao đồ của ETHức Phật Ngagravei Mục Kiền

Liecircn được xem lagrave đệ nhất về caacutec khả

398

năng thần lực Trong khi đoacute Ngagravei Xaacute

Lợi Phất vị đệ nhất cao đồ của ETHức

Phật thigrave lại lagrave một người vocirc song về triacute

tuệ Chiacutenh vigrave khả năng triacute tuệ cộng

thecircm nguyecircn tắc caacute nhacircn lagrave luocircn chi li

cẩn thận necircn tuy cugraveng xuất gia với

Ngagravei Mục Kiền Liecircn trong một buổi

nhưng matildei đến nữa thaacuteng sau Ngagravei

mới chứng quả A La Haacuten Theo trong

kinh điển về mặt triacute tuệ Ngagravei Xaacute Lợi

Phất chỉ đứng sau ETHức Phật Vagrave vẫn

theo caacutec sử liệu truyền thống thigrave chiacutenh

Ngagravei Xaacute Lợi Phất đatilde triển khai vagrave hệ

thống hoacutea toagraven bộ giaacuteo lyacute A Tỳ ETHagravem

(Vi Diệu Phaacutep) một nền giaacuteo lyacute vẫn

được xem lagrave sacircu sắc nhất của Phật

giaacuteo nội dung hầu như coacute thể noacutei lagrave

chuyecircn chở trọn vẹn lĩnh vực tacircm lyacute

399

học của Phật giaacuteo magrave nếu tiacutenh ra thigrave

đacircy lagrave một cocircng trigravenh triển khai rất

quy mocirc bởi phần chaacutenh văn nguyecircn

thủy do chiacutenh ETHức Phật trigravenh bagravey vốn

rất ngắn gọn (khocircng đầy 100 trang vở

học sinh) trong khi đoacute phần triển khai

của Ngagravei Xaacute Lợi Phất coacute một số lượng

khổng lồ lagrave nếu tiacutenh theo ấn bản với

khổ 19x23 (mẫu chữ coacute chiều đứng

chừng non 1cm) thigrave coacute tới 12 quyển

trung bigravenh mỗi quyển 200 trang

Tương truyền rằng ETHức Phật đatilde thuyết

giảng giaacuteo lyacute nagravey trecircn một cotildei trời vagrave

mỗi ngagravey chiacutenh ETHức Phật đatilde quay

xuống cotildei người để thuyết giảng cho

Ngagravei Xaacute Lợi Phất để từ đoacute Ngagravei Xaacute

Lợi Phất thực hiện phần cograven lại

400

Dĩ nhiecircn giữa ETHức Phật vagrave caacutec đệ tử A

La Haacuten chắc chắn phải coacute những điểm

sai biệt dugrave giữa đocirci becircn thầy trograve luocircn

coacute một điểm giống nhau đoacute lagrave sự chấm

dứt hoagraven toagraven tất cả phiền natildeo Tuy

nhiecircn qua vocirc số kiếp tu tạo caacutec đức

tiacutenh tất cả chư Phật đều luocircn thagravenh

tực trọn vẹn mọi nguồn tacircm lực đạo

lực magrave trong đoacute triacute tuệ vagrave từ bi được

xem lagrave những gigrave tiecircu biểu nhất Nếp

sống thường nhật của ETHức Phật luocircn

thể hiện một caacutech toagraven biacutech những giaacute

trị tinh thần đoacute Ta coacute thể thấy được

điều nagravey qua những trường hợp độ

sinh của ETHức Phật magrave kinh điển vẫn

cograven ghi cheacutep lại Ngagravei luocircn biết chịu

thương chịu khoacute trong mọi hoagraven cảnh

đồng thời luocircn coacute sẵn những phương

401

thức tối ưu để mở ngotilde tacircm hồn từng

đối tượng một caacutech thiacutech ứng tuyệt

vời Tất cả chỉ vigrave Ngagravei vốn tự coacute một

triacute tuệ vocirc ngại vagrave một lograveng đại bi

thường trực cụ thể

Thật ra ngay từ thuở gặp được ETHức

Phật Digravepankara ẩn sĩ Sumedha vốn đatilde

coacute đủ duyecircn lagravenh để trở thagravenh một vị

A La Haacuten nhưng Ngagravei đatilde chọn lựa lyacute

tưởng Phật đạo chỉ vigrave tigravenh thương đối

với tất cả chuacuteng sinh Chiacutenh vigrave lograveng từ

bi vocirc hạn đoacute Ngagravei đatilde chấp nhận thecircm

một đoạn đường sinh tử đằng đẳng để

trau luyện tất cả phaacutep taacutenh của một

đức Phật vagrave sau cugraveng rồi thigrave Ngagravei đatilde

được toại nguyện Một sự toại nguyện

khocircng chỉ cho riecircng migravenh magrave cograven

hướng về vocirc số chuacuteng sinh

402

ETHức Phật đatilde đi qua vagrave thagravenh tựu trọn

vẹn ba giai đoạn để được gọi lagrave một

Chaacutenh ETHẳng Giaacutec Trước hết đoacute lagrave

giai đoạn đagraveo dưỡng Ba La Mật trong

suốt vocirc số kiếp bằng những nỗ lực

siecircu phagravem của một vị Bồ Taacutet Giai

đoạn thứ hai chiacutenh lagrave sự chứng đạt quả

vị Chaacutenh ETHẳng Giaacutec vagrave thagravenh tựu

Nhất Thiết Chũng Triacute của một vị Toagraven

Giaacutec Vagrave giai đoạn thứ ba chiacutenh lagrave lyacute

tưởng ETHộ Sinh Ngagravei khocircng hề coacute yacute

giữ lại cho riecircng migravenh khả năng giaacutec

ngộ magrave ngược lại bao giờ ETHức Phật

cũng luocircn tigravem cơ hội thuyết giaacuteo độ

sinh bằng một lograveng từ bi vocirc hạn Thậm

chiacute cho đến những giacircy phuacutet cuối cugraveng

trước khi viecircn tịch ETHức Phật vẫn tiếp

403

tục nghĩ tới những người coacute khả năng

tiếp nhận chaacutenh phaacutep

Sự đại hugraveng đại lực trong hagravenh trigravenh

tu tạo Ba La Mật của caacutec vị Bồ Taacutet

tiền thacircn của Chư Phật Toagraven Giaacutec chỉ

coacute được từ một tấm lograveng vị tha vocirc bờ

bến Nhưng ta cũng phải hiểu thecircm

rằng nếu chỉ coacute riecircng một tigravenh thương

cho đời thigrave cũng vẫn chưa đủ Lograveng vị

tha của chư vị Bồ Taacutet phải được thực

hiện cụ thể vagrave một trigravenh độ từ bi như

vậy đogravei hỏi phải được song hagravenh với

một khả năng triacute tuệ biện biệt trong

từng hagravenh động phụng sự tha nhacircn

Lograveng đại bi cũa vị Bồ taacutet phải đogravei hỏi

một triacute tuệ tương ứng dễ cho ra những

thagravenh quả hữu hiệu hợp lyacute vagrave cần

thiết ETHồng thời caacutei gọi lagrave triacute tuệ của vị

404

Bồ Taacutet cũng luocircn cần thiết đến một

lograveng đại bi để mọi sở hagravenh của caacutec

Ngagravei mới mang được yacute nghĩa lợi tha

một caacutech trọn vẹn Do đoacute hai phaacutep

taacutenh Từ bi vagrave Triacute tuệ luocircn được xem

như lagrave những neacutet đặc trưng của một

ETHức Phật

Trong kinh ghi rằng cho dầu coacute cộng

lại tất cả tigravenh thương của caacutec bậc cha

mẹ trong vocirc lượng vũ trụ đối với con

ruột của migravenh thigrave nếu so ra bằng khaacutei

niệm số lượng tương dụ tất cả vẫn

khocircng sao saacutenh được với lograveng đại bi

magrave ETHức Phật vẫn hướng về vạn loại

chuacuteng sinh ETHiều đoacute xem ra coacute vẻ lagrave

một caacutech noacutei quaacute đaacuteng nhưng xeacutet cho

cugraveng cũng dễ hiểu Caacutec bậc cha mẹ

chỉ coacute thể thương yecircu vagrave tha thứ cho

405

con caacutei của chiacutenh migravenh cograven ở ETHức

Phật thigrave tigravenh thương đối với tất cả

chuacuteng sinh khocircng hề coacute một giới phacircn

biệt Tigravenh thương của ETHức Phật lagrave một

thứ tigravenh thương khocircng chỉ đơn giản lagrave

trạng thaacutei tacircm lyacute aacutei luyến gắn boacute vagrave

vagrave đặc biệt tuyệt đối khocircng ủy mị mugrave

quaacuteng Lograveng đại bi của ETHức Phật luocircn

nhắm đến yacute nghĩa giải thoaacutet khổ đau

cho chuacuteng sanh vagrave tuyệt đối trong suốt

đời migravenh kể từ sau giacircy phuacutet giaacutec

ngộ Ngagravei khocircng hề lagravem một điều gigrave

lớn nhỏ khả dĩ gacircy necircn những buồn

phiền đau đớn cho chuacuteng sinh Trong

đoacute coacute bậc cha mẹ nagraveo trecircn đời nagravey lại

daacutem đoan chắc migravenh đatilde coacute một nếp cư

xử trọn vẹn như vậy với con caacutei Lograveng

đại bi của ETHức Phật lagrave một thứ tigravenh

406

thương tiacutech cực Giuacutep người khaacutec toại

nguyện lyacute tưởng hướng thượng magrave

khocircng hề lagravem toại nguyện những mơ

ước vớ vẫn vocirc iacutech của bất cứ ai

Một trong những khả năng ưu việt vagrave

sở trường của ETHức Phật chiacutenh lagrave triacute tuệ

vocirc ngại Theo kinh saacutech ghi lại cứ

mỗi buổi saacuteng Ngagravei dugraveng Phật triacute nagravey

để quan saacutet toagraven thế giới thu hết tất cả

chuacuteng sanh vagraveo loacuteng đại bi vocirc hạn của

migravenh Rồi với khả năng thấu suốt được

cơ duyecircn (khuynh hướng tacircm lyacute trigravenh

độ triacute tuệ tuacutec duyecircn giải thoaacutet) của

từng người khi nhận biết ai lagrave người

hữu duyecircn Ngagravei lập tức đi đến tận nơi

để tiếp độ họ

407

Trong kinh coacute kể lại cacircu chuyện về

một Tỳ kheo sau suốt mấy thaacuteng dagravei tu

tập thiền định bằng đề mục bất tịnh

tức dugraveng higravenh ảnh những bộ phận uế

trược trong nội thacircn để lagravem đề mục

tham aacuten nhưng vẫn khocircng coacute kết quả

thậm chiacute thường xuyecircn bị bức xuacutec vagrave

phoacuteng dật Hiểu được cơ taacutenh vagrave tiền

duyecircn của vị nagravey vốn khocircng thiacutech hợp

với đề mục thiền định đoacute necircn đức

Phật đatilde dugraveng thần lực của migravenh hoacutea

hiện ra một đoacutea sen thật đẹp rồi

khuyecircn vị nagravey hatildey nhigraven ngắm noacute như

một đề mục thiền định Vị Tỳ kheo

lagravem theo lời ETHức Phật vagrave vẫn do thần

lực của Ngagravei trong một thời gian cực

ngắn thigrave đoacutea sen kia đột nhiecircn heacuteo uacutea

vagrave rơi rụng từng caacutenh ETHang chuacute mục

408

nhigraven ngắm đoacutea sen vị tỳ kheo đatilde tận

mắt nhigraven thấy sự suy tagraven đoacute về higravenh

ảnh về đoacutea sen về luacutec nagravey đatilde thagravenh ra

một cocircng aacuten về định lyacute vocirc thường của

caacutec phaacutep Ngay tại chỗ ngồi vị Tỳ

kheo lập tức chứng quả A La Haacuten

Sau đoacute khi được Tăng chuacuteng bạch hỏi

lyacute do vigrave sao Thế Tocircn lại dugraveng phương

thức trecircn đacircy để hướng dẫn vị tỳ kheo

kia chứng ngộ thigrave ETHức Phật đatilde cho

biết rằng trước đacircy trong nhiều kiếp

sống liecircn tục vị Tỳ kheo nagravey đatilde từng

lagrave thợ kim hoagraven vốn thường quen mắt

vagrave tiếp xuacutec với những moacuten vagraveng ngọc

sạch đẹp necircn trong kiếp sống cuối

cugraveng nagravey dugrave đatilde đủ tuacutec duyecircn giải thoaacutet

nhưng do khuynh hướng tacircm lyacute quaacute

khứ necircn khocircng thể nagraveo chấp nhận

409

được đề mục bất tịnh magrave xeacutet theo

phương diện tacircm lyacute thigrave những higravenh

ảnh coacute vẻ dơ bẩn đoacute lại hoagraven toagraven đối

lập với khuynh hướng mỹ cảm của

đương sự

Ở đacircy chuacuteng ta cograven coacute một cacircu chuyện

nữa về khả năng độ sinh của ETHức

Phật Tương truyền rằng trong hagraveng

ngũ tăng đồ của ETHức Phật luacutec bấy giờ

coacute một vị Tỳ Kheo vẫn thường bị xem

lagrave keacutem thocircng minh đến mức nghiecircm

trọng Vị nagravey coi như hoagraven toagraven khocircng

coacute một chuacutet khả năng triacute nhớ nagraveo cả

Thậm chiacute chỉ với một bagravei kệ bốn cacircu

vị nagravey dugrave đatilde phải cố gắng hết migravenh

trong suốt nhiều thaacuteng trời vẫn khocircng

thể nagraveo học thuộc nổi Anh ruột của vị

Tỳ kheo nagravey vốn lagrave một bậc Thaacutenh

410

Tăng baacutec học thấy sư đệ migravenh khocircng

coacute chuacutet tiến bộ nagraveo trong cuộc đời

xuất gia necircn giờ cuối đagravenh phải ngỏ

lời khuyecircn em migravenh necircn hoagraven tục Vị

Tỳ kheo kia tuy khocircng coacute khả năng

học hỏi Phật Phaacutep nhưng vốn lagrave một

người thiết tha với đời sống phạm

hạnh necircn sau khi nghe lời đề nghị của

người sư huynh vị nagravey buồn lắm Thế

rồi vigrave tocircn trọng người anh của migravenh

necircn mờ saacuteng hocircm sau vị ấy đatilde acircm

thầm rời chugravea ra đi

Ngay buổi saacuteng hocircm đoacute với Phật triacute

của migravenh ETHức Thế Tocircn đatilde biết hết

mọi chuyện Ngagravei bảo vị tỳ kheo thiếu

triacute nhớ đoacute hatildey quay lại rồi trao cho vị

nagravey một chiếc khăn tay magraveu trắng vagrave

dặn cứ tự nhiecircn sử dụng noacute đồng thời

411

Ngagravei dặn hatildey nhớ kiểm tra lại chiếc

khăn tay vagraveo mỗi buỗi saacuteng Chỉ vagravei

hocircm sau thocirci chiếc khăn tay kia dần

dần bị đổi magraveu vagrave vấy bẩn Tuacutec duyecircn

giải thoaacutet từ tiền kiếp chợt sống dậy

trong lograveng vị tỳ kheo khi vị nagravey nhigraven

thấy tigravenh trạng đổi thay trecircn chiếc

khăn tay đoacute vagrave thế rồi trong một

thoaacuteng tỉnh tacircm vị Tỳ kheo đatilde chứng

đạt tứ quả Cacircu chuyện cograven kể thecircm

rằng từ sau giacircy phuacutet đắc thagravenh La

Haacuten vị nagravey đatilde thagravenh tựu toagraven bộ tất cả

khả năng thiền định vagrave trở thagravenh một

trong những bậc cao đồ tiecircu biểu nhất

của ETHức Phật

Về tiền thacircn của vị Tỳ kheo trecircn đacircy

ETHức Phật dạy rằng trong những kiếp

tu tạo Ba La Mật vị nagravey đatilde coacute lần

412

sanh lagrave một nhagrave vua nhiều quyền uy

vagrave trong một lần du ngoạn dưới trời

cơn nắng đổ lửa chiếc long bagraveo sang

trọng điacutenh đầy những chacircu baacuteu vagrave

chiếc vương miện đắt giaacute magrave vua đang

đội trecircn đầu đatilde lagravem ocircng cảm thấy khoacute

chịu Chuacuteng chẳng đem lại bao nhiecircu

niềm vui vẻ cho ocircng magrave ngược lại chỉ

gacircy phiền hagrave thecircm thocirci Thế rồi trong

những trang phục đoacute ocircng cảm thấy

tấm thacircn migravenh như nặng nề vagrave đau khổ

hơn Những giọt mồ hocirci luocircn giọt trecircn

người ocircng cagraveng khiến ocircng thấm thiacutea

caacutei bất toại vocirc lyacute của tấm higravenh hagravei

Ocircng đatilde hồi cung trong một tacircm trạng

chaacuten đời như vậy vagrave chiacutenh sự yacute thức

nagravey đatilde thagravenh ra một chủng tử giaacutec ngộ

cho ocircng ngagravey sau ETHức Phật đatilde đaacutenh

413

thức được ở tacircm hồn mugrave mịt của vị tỳ

kheo kia một tiềm năng giaacutec ngộ lagrave

chiacutenh nhờ Ngagravei đatilde thấu suốt được tiền

căn của đương sự

Một lần khaacutec coacute một người thiếu phụ

con nhagrave quyền quyacute sinh được đứa con

trai magrave theo bagrave thigrave noacute lagrave tất cả cuộc đời

của migravenh Bagrave cưng chiều vagrave chăm nom

noacute vocirc cugraveng kỹ lưỡng magrave lyacute do cũng

thật dễ hiểu Thứ nhất lagrave tigravenh mẫu tử

vagrave becircn cạnh đoacute kể từ luacutec đứa beacute chagraveo

đời gia đigravenh becircn chồng nagraveng gần như

đổi hẳn thaacutei độ cư xử với nagraveng xưa đatilde

xem thường thigrave bacircy giờ kiacutenh trọng

cograven nếu đatilde coacute chuacutet tigravenh thương thigrave bacircy

giờ tigravenh thương đoacute cagraveng được củng cố

Nhưng bất hạnh thay cho nagraveng thiếu

414

phụ đứa beacute đatilde đột ngột chết đi khi

chưa biết noacutei

Quaacute đau khổ necircn nagraveng gần như điecircn

dại Ocircm caacutei xaacutec cứng lạnh của con

trecircn tay magrave nagraveng vẫn một mực tin rằng

noacute hatildey cograven sống Nagraveng thiếu phụ đaacuteng

thương đoacute đatilde bồng xaacutec con migravenh đi gotilde

cửa nhagrave tất cả caacutec thầy thuốc trong

kinh thagravenh với hy vọng lagrave sẽ tigravem được

ai đoacute cứu sống được con migravenh Nhưng

dĩ nhiecircn nagraveng đatilde hoagravei cocircng Thế rồi do

một cơ duyecircn tigravenh cờ coacute người

khuyecircn nagraveng necircn tigravem ETHức Phật Trước

cơn đau khổ cugraveng cực của người thiếu

phụ ETHức Phật đatilde nhận lời cứu con

nagraveng nhưng với một điều kiện lagrave chiacutenh

nagraveng phải đi tigravem ở đacircu đoacute cho Ngagravei

một iacutet hạt cải magrave điều quan trọng lagrave

415

trong dograveng họ của người đatilde cho nagraveng

số hạt cải đoacute chưa từng coacute một người

chết

Như tigravem một chiếc phao giữa biển

nang thiếu phụ mừng lắm vagrave lần nagravey

lại tiếp tục ocircm xaacutec con ra đi lần nữa

bằng tất cả niềm vui niềm vui mugrave

quaacuteng của một người mất triacute Nhưng

rồi nagraveng thiếu phụ bất hạnh đoacute lại tiếp

tục những dograveng nước mắt tuyệt vọng

khi cứ nghe hoagravei một cacircu noacutei của

những người cho nagraveng cả thuacuteng hạt cải

để cứu con Hạt cải thigrave chuacuteng tocirci coacute

nhưng từ bao đời nay dograveng họ nagraveo

chẳng từng coacute người chết Trong nỗi

đau đớn tuyệt cugraveng của migravenh tự đaacutey

lograveng người thiếu phụ bất chợt loacutee lecircn

một thấm thiacutea Thigrave ra đacircu phải chỉ coacute

416

riecircng con migravenh bị chết magrave tất cả mọi

người cũng đều đatilde đang vagrave sẽ chết

Sau dograveng suy nghĩ đoacute nagraveng lập tức

hiểu ngay thacircm yacute của ETHức Phật vagrave lau

khocirc đi những giọt lệ trecircn khuocircn mặt

migravenh nagraveng bigravenh thản mang xaacutec con

đem bỏ vagraveo nghĩa địa rồi quay lại xin

được xuất gia với ETHức Phật để rồi

chẳng bao lacircu sau nagraveng đatilde trở thagravenh

một vị nữ Thaacutenh Tăng cao đồ của

Ngagravei

ETHối tượng độ sinh của ETHức Phật coacute thể

noacutei lagrave vocirc số vagrave gồm đủ mọi tầng lớp

trong xatilde hội Từ kẻ hagravenh khất kỷ nữ

thương nhacircn cho đến caacutec bậc vương

hầu khanh tướng Mỗi người đến với

Ngagravei bằng một niềm tin kiến thức vagrave

trigravenh độ triacute tuệ khaacutec nhau nhưng tất cả

417

đều được Ngagravei tiếp độ vagrave đối xử bigravenh

đẳng

Tinh thần căn bản trong giaacuteo lyacute của

ETHức Phật chiacutenh lagrave sự tự chứng thể

nghiệm ngay từ bản thacircn ETHức Phật

luocircn kecircu gọi ở tất cả mọi người caacutei

khả năng tự biết khaacutem phaacute ngay đối

với cả những giaacuteo lyacute được chiacutenh Ngagravei

thuyết giảng Xưa nay từ caacutec Phật

Giaacuteo đồ cho đến những nhagrave học giả

nghiecircm tuacutec thường khocircng mấy ai

khocircng biết tới bagravei kinh Kagravelagravema-sutta

magrave nội dung đặc biệt nhấn mạnh đến

tinh thần tự chứng thể nghiệm đoacute

Theo kinh điển ghi lại trong một lần

du hoacutea tại xứ Kagravelagravema khi được dacircn

chuacuteng địa phương tỏ bagravey niềm băn

418

khoăn nan giải khi phải tiếp xuacutec vagrave

lắng nghe giaacuteo lyacute với quaacute nhiều vị

giaacuteo chủ magrave ai cũng cho rằng chủ

thuyết của migravenh lagrave chacircn lyacute tối thượng

khiến họ khocircng biết phải hiểu sao nữa

ETHức Phật đatilde trả lời cho những người

nagravey bằng một lời khuyecircn hết sức ngắn

gọn nhưng vocirc cugraveng thacircm thuacutey Ở đacircy

ta khocircng thể nhắc lại nguyecircn văn lời

Ngagravei magrave chỉ coacute thể thu ngắn đại yacute của

lời khuyecircn đoacute

ETHừng bao giờ vội vatilde tin tưởng vagraveo

bất cứ một điều gigrave trước khi tự migravenh

kiểm tra thẩm nghiệm một caacutech cẩn

thận rằng những điều đoacute coacute thật sự

chuyển tải được những giaacute trị chaacutenh

phaacutep hay khocircng Magrave tiecircu chuẩn vagrave neacutet

đặc trưng của chaacutenh phaacutep luocircn lagrave triacute

419

tuệ lograveng hagraveo sảng sự phơi mở tacircm

hồn cugraveng những giaacute trị khaacutec tương

ứng coacute liecircn quan đến con đường giải

thoaacutet Hatildey luocircn cẩn trọng khi lắng

nghe vagrave học hỏi những gigrave vẫn được

xem lagrave truyền thống lacircu đời lagrave di ngocircn

của một bậc tiền nhacircn khả kiacutenh nagraveo đoacute

hoặc chuacuteng lagrave những điều vẫn được

xem lagrave kinh như thaacutenh điển

ETHại khaacutei ETHức Phật khuyecircn mọi người

necircn coacute được những triacute tuệ can đảm vagrave

bigravenh tĩnh trước khi muốn chấp nhận

hay baacutec bỏ một điều gigrave Lagrave một bậc

ETHạo sư vĩ đại coacute vocirc số đồ chuacuteng ở

khắp mọi đất trời nhưng ETHức Phật

khocircng hề sống vagrave hoạt động bằng một

lyacute tưởng nagraveo ngoagravei ra tinh thần traacutech

420

nhiệm của một bậc đại giaacutec magrave triacute tuệ

vagrave từ bi luocircn lagrave nền tảng thường trực

Vagraveo một ngagravey ở cuối taacutem mươi tự

biết migravenh đatilde quaacute giagrave yếu vagrave sắp sửa

viecircn tịch ETHức Phật đatilde tigravem đến nằm

dưới hai tagraveng cacircy trong một khu ngự

uyển của một tiểu quốc hẻo laacutenh để

chọn lagravem nơi bỏ migravenh Trong kinh kể

lại rằng hai cội cacircy chỗ ETHức Phật đang

nằm đột nhiecircn trổ hoa saacutei mugravea như để

cuacuteng dường Ngagravei lần choacutet Matildei cho

đến luacutec đoacute Ngagravei vẫn khocircng ngừng

thuyết phaacutep cho caacutec đệ tử vagrave lại cograven tế

độ cho một du sĩ ngoại giaacuteo vagraveo xuất

gia trong giaacuteo hội của Ngagravei Cacircu noacutei

sau cugraveng của ETHức Phật cho caacutec Tỳ

kheo đệ tử trước khi Ngagravei thật sự

nhắm mắt - vagrave cũng cho tất cả chuacuteng

421

ta hocircm nay nữa - lagrave Vạn hữu luocircn

vocirc thường caacutec ngươi ở lại phải luocircn

chuyecircn cần chớ coacute dễ duocirci Sau đoacute

ETHức Phật lần lượt xuất nhập caacutec tầng

thiền định rồi viecircn tịch

Cagraveng gia cocircng thấu suốt bản chất của

thacircn tacircm migravenh một caacutech trọn vẹn thigrave

chuacuteng ta sẽ cagraveng coacute nhiều cơ hội

thương kiacutenh ETHức Phật một caacutech trọn

vẹn hơn cho dầu trong ta Ngagravei coacute lagrave

một nhacircn vật lịch sử hay một biểu

tượng cho tinh thần đạo hạnh Bởi

higravenh ảnh nagraveo về Ngagravei cũng cần thiết

cho chuacuteng ta cả Coacute suy niệm tinh

tường về từng chặng đời của ETHức

Phật chuacuteng ta mới coacute được những

hagravenh trang cần thiết để dấn bước trecircn

con đường magrave chiacutenh Ngagravei đatilde đi qua

422

một con đường của aacutenh saacuteng vagrave chacircn

lyacute Lời cuối cugraveng của bagravei viết nagravey lagrave

chuacuteng ta hatildey bằng khả năng tỉnh thức

vagrave triacute tuệ nội quaacuten nhigraven thấy ETHức Phật

ngay trong chiacutenh tacircm hồn migravenh

J G

Hướng dẫn thực tập Phaacutep mocircn Niệm

Phật

Phương thức nagravey nếu được hiểu vagrave

được thực hiện đuacuteng đắn thigrave vẫn lagrave

một nguồn taacutec động để khai sinh vagrave

trưởng dưỡng niềm tin cugraveng thiền

dịnh Sự suy tưởng về caacutec phaacutep Ba La

Mật vagrave nhưng động lực giuacutep Bồ Taacutet

lagravem trograven tất cả caacutec đạo hạnh đoacute chắc

chắn sẽ đem lại cho cuộc tu của chuacuteng

423

ta một niềm khiacutech lệ Vagrave để thực hiện

điều nagravey chuacuteng ta necircn dagravenh iacutet thời

gian để học về cuộc đời ETHức Phật về

những cacircu chuyện tiền thacircn của Ngagravei

vagrave đặc biệt lagrave những bagravei thuyết giảng

giaacuteo lyacute của ETHức Phật magrave qua đoacute

chuacuteng ta sẽ nhigraven thấy được tất cả

những gigrave cần được nhigraven thấy ở Ngagravei

Thaacutei độ quan trọng của chuacuteng ta khi

nhớ về ETHức Phật phải lagrave nhờ sự kết

hợp nhuần nhuyễn đời sống của Ngagravei

với cuộc tu của chiacutenh migravenh

Một phương thức niệm Phật khaacutec nữa

lagrave chuacuteng ta hatildey tự cố gắng xem như

Ngagravei luocircn hiện diện thật sự ngay trước

mặt migravenh Nếu chuacuteng ta thực hiện

được điều đoacute thigrave coacute lẽ chuacuteng ta cũng

thừa hiểu migravenh sẽ thu hoạch được

424

thagravenh quả gigrave trong cuộc tu iacutet nhất

cũng lagrave về mặt tacircm lyacute tu hagravenh

----o0o---



----o0o---


Chương 8

Tự do trong Tự chế

Hiểu được nội tacircm của chiacutenh migravenh lagrave

con đường tối ưu để thấu suốt đời

425

sống Con người vagrave mọi vận động tồn

tại của chuacuteng ta luocircn phaacutet hiện từ yacute

thức Tại sao mỗi người chuacuteng ta đều

coacute riecircng một nếp sống một thaacutei độ

tigravenh cảm một kiểu đối giao nhất định

nagraveo đoacute đối với thế giới quanh migravenh

Tất cả đều đi ra từ mỗi một thế giới

nội tacircm tecircn gọi chung cho những tư

duy nhatilden quan vagrave cảm tiacutenh của mỗi

người Noacutei khaacutec đi chuacuteng ta chỉ lagrave

một phoacuteng ảnh của yacute thức ETHể thấy rotilde

đều đoacute thật đơn giản ta chỉ việc bỏ ra

iacutet thời giờ tĩnh lặng rồi nhigraven ngắm

lắng nghe nội tacircm migravenh sinh diễn

hoạt động

Thực hiện được cocircng phu đoacute chuacuteng ta

sẽ lập tức nhận thấy rằng nội tacircm migravenh

chỉ lagrave một chuỗi dagravei vận động liecircn tục

426

thường trực luacutec nagravey noacute bigravenh hogravea yecircn

lắng để rồi giacircy phuacutet khaacutec lại bốc chaacutey

với những tham sacircn Cứ thế Bản chất

của nội tacircm chuacuteng ta matildei hoagravei lagrave

những biến động sự tồn tại của noacute

được taacutei hiện qua đủ thứ higravenh thức

kinh nghiệm Noacute được higravenh thagravenh qua

từng thời khắc đối xuacutec trần cảnh qua

từng thaacutei độ cảm thức vagrave phản ứng của

chuacuteng ta những ảo tượng của chuacuteng ta

về thế giới ngoại tại Coacute nghiecircm cẩn

quan saacutet nội tacircm cugraveng caacutec động lực

cấu thiết noacute chuacuteng ta sẽ đọc được qua

đoacute lắm điều chẳng hạn caacutei gigrave đatilde khiến

ta ưu phiền cực lograveng caacutei gigrave giới hạn

tacircm hồn chuacuteng ta cho chật hẹp tugrave đagravey

cũng như những động cơ nagraveo chắp

caacutenh cho tacircm hồn ta vươn tới khả năng

427

bao dung lồng lộng để từ đoacute chuacuteng ta

được tự do vagrave dễ dagraveng yecircu thương trần

gian với tất cả sinh linh khổ lụy của

noacute

Nhưng để coacute được caacutei nhigraven thấu suốt

đoacute điều tiecircn quyết lagrave ta phải tự trang

bị một sức mạnh tacircm linh nhất định

nagraveo đoacute vững chải vagrave kiecircn định vagrave cho

đến khi nagraveo chuacuteng ta vẫn cograven bị ngăn

trở bởi những thagravenh kiến những xung

động tigravenh cảm đối đatildei thigrave cứ xem như

chuacuteng ta vẫn cograven bị cuốn huacutet trong

cơn lốc xoaacutey của những sinh hoạt phugrave

phiếm cugraveng caacutec phản ứng nội tacircm

xuẩn động magrave điều đoacute lại lagrave một

chướng ngại nghiecircm trọng cho khả

năng phản tỉnh cugraveng triacute tuệ giải thoaacutet

Vậy vấn đề tối hậu ở đacircy lagrave để bắt đầu

428

một triacute tuệ cần thiết cho đường tu ta

phải biết ổn định mọi sự bằng caacutech

giagraven xếp cho một nội tacircm bất nhị

Tocircng chỉ của Thiền định lagrave quacircn bigravenh

hoaacute nội tacircm Chuacuteng ta điều chế nội

tacircm migravenh vagraveo sự tỉnh thức vagrave chuyecircn

nhất đồng thời lagravem trung hogravea sự taacutec

niệm sao cho đuacuteng mức khocircng lơi

lỏng hoặc quaacute phấn khiacutech Từ cơ sở

tĩnh lặng nagravey chuacuteng ta mới coacute thể

nhigraven thấy xuyecircn suốt vagrave sacircu sắc tất cả

kinh nghiệm nội tại Chuacuteng ta sẽ nhờ

vậy magrave kịp thời yacute thức được tất cả

những gigrave vừa xẩy đến cho migravenh vagrave cả

thaacutei độ tiếp nhận của bản thacircn đối với

chuacuteng Chuacuteng ta tự mổ xẻ chiacutenh migravenh

ngay trong chiacutenh caacutei thực tại hiện hữu

vagrave thậm chiacute buocircng bỏ toagraven triệt tất cả

429

những ảo tưởng quan niệm lyacute tiacutenh

Trigravenh độ tỉnh thức tinh xaacutec nagravey sẽ

mang lại một khả năng tacircm linh sacircu

thẳm vigrave tiacutenh chặt chẻ của noacute Khocircng

một thực tại lớn nhỏ nagraveo khocircng được

chăm chuacute

Trong từng phuacutet nội tacircm hagravenh giả

luocircn được giữ thăng bằng vigrave chuacuteng ta

đatilde biết phơi mở từng loạt kinh nghiệm

một caacutech vocirc cảm khaacutech quan Chuacuteng

ta nhigraven ngắm tường tận mọi sự đang

xảy ra trong từng chớp mắt phacircn biệt

rạch rogravei từng cấu tố của danh sắc

cũng như nắm bắt được caacutec quy luật

vận động thật ra quaacute rotilde ragraveng của

chuacuteng Từ ngữ Dhamma trong tiếng

Pagraveli (Dharma trong Sanskrit) cograven coacute

nghĩa lagrave quy luật cho necircn ở đacircy ta

430

coacute thể hiểu rằng tất cả phaacutep mocircn tu

hagravenh đều coacute chung một lyacute tưởng lagrave

nhigraven ngắm vagraveo caacutec quy luật magrave ở đacircy

lagrave caacutec quy luật về sự hiện hữu của

chuacuteng ta

Một trong những quy luật cơ bản nhất

magrave chuacuteng ta cần yacute thức trước tiecircn

chiacutenh lagrave quy luật Nghiệp Baacuteo Một

caacutech nocircm na đoacute lagrave quy luật xaacutec định

rằng mọi hagravenh sự lớn nhỏ của chuacuteng ta

trong mỗi phuacutet giacircy của đời sống

thường nhật đều luocircn để lại một hậu

quả nhất định nagraveo đoacute khocircng một hoạt

động nagraveo lagrave vocirc nghiệp đồng thời quy

luật nagravey cograven dạy ta hiểu rằng khocircng

một caacutei gigrave trecircn đời do ngẫu nhiecircn magrave

hiện hữu cả Coacute chiecircm ngắm bản chất

caacutec kinh nghiệm bản thacircn ta mới bắt

431

đầu coacute dịp thấy rotilde taacutec động của nghiệp

baacuteo đối với đời sống chiacutenh migravenh ra

sao Nghiệp lyacute trong lograveng hagravenh giả luacutec

nagravey đatilde lagrave mocirct quy luật sinh động chứ

khocircng chỉ đơn giản lagrave một tiacuten điều

trừu tượng hay một học thuyết để tiecircu

sầu nữa Với chừng đoacute bản lĩnh ta sẽ yacute

thức đuacuteng đắn giaacute trị của mỗi mỗi tư

tưởng bằng tất cả tinh thần traacutech

nhiệm

Hatildey nhớ rằng kinh nghiệm nội tacircm

của chuacuteng ta luocircn sẳn sagraveng bị chi phối

bởi một cảm giaacutec nhất thời nagraveo đoacute Tất

cả chuyện đời buồn vui cugraveng những

kiacutech xuacutec tốt xấu của tacircm lyacute đều do

chiacutenh chuacuteng ta đaacutenh giaacute vagrave tự quy

định Cugraveng đứng trước một sự cố một

sự cố bất trắc nagraveo đoacute chẳng hạn hai

432

thaacutei độ nội tacircm khaacutec nhau sẽ coacute lối xử

lyacute khocircng giống nhau Một nụ cười

bigravenh thản bao dung hay một chuacutet nhiacuteu

magravey chua chaacutet ETHoacute chiacutenh lagrave yacute nghĩa

quan trọng của caacutec cấu tố tacircm lyacute đối

với kinh nghiệm nội tacircm của chuacuteng ta

vậy Ta coacute thể gọi đoacute lagrave sự tồn tại hay

sự can dự của nghiệp lyacute vigrave rotilde ragraveng lagrave

taacutec động vagrave hậu quả phản ứng trong

chiacutenh thế giới nội tacircm chuacuteng ta đatilde

thường trực hiện hữu từng thoaacuteng

chốc

Ở đacircy chuacuteng ta cograven coacute một con đường

khaacutec để kinh nghiệm về quy luật

nghiệp lyacute Trong từng phuacutet giacircy sống

thiền định nghiệp tiacutenh luocircn hiển hiện

qua những ấn tượng tacircm lyacute tồn đọng

của chuacuteng ta về những sở hagravenh quaacute

433

khứ Rồi chỉ bằng một iacutet tĩnh tacircm của

chuacuteng ta tất cả những aacutem ảnh đoacute sẽ tự

khắc lộ diện thậm chiacute bugraveng dậy một

caacutech matildenh liệt để chuacuteng ta coacute thể trực

diện nhigraven ngắm chuacuteng như đang soi

migravenh trước một tấm gương magrave phản

ảnh của tấm gương nội tại nagravey chiacutenh lagrave

chuacuteng ta

Những hồi ức quaacute khứ coacute ra sao đi

nữa khiến ta buồn hay lagravem ta vui ta

cũng phải đối mặt với chuacuteng bằng tất

cả yacute thức bigravenh đạm saacuteng suốt nhất

Với tacircm thaacutei tế nhị vagrave an nhiecircn nagravey

cảm thức kinh nghiệm của chuacuteng ta về

nghiệp lyacute (magrave ở đacircy lagrave caacutec tiền nghệp

cugraveng hậu quả của chuacuteng) coacute thể chiacutenh

chắn hơn nhiều

434

Chuacuteng ta kinh nghiệm được nghiệp

tiacutenh ngay trong chiacutenh những cấu tố

tacircm lyacute lagravem necircn kinh nghiệm thực tại

của migravenh xuyecircn qua những tư phong yacute

thức cugraveng caacutec kiacutech xuacutec cảm tiacutenh bản

thacircn Chuacuteng ta coacute thể nhigraven thấy vận

động của nghiệp lyacute khi biết khaacutech

quan vagrave tỉnh taacuteo nhigraven lại toagraven bộ quaacute

khứ của migravenh Bất cứ khi nagraveo ta cũng

coacute thể thực hiện việc đoacute Trong giờ

thiền định chiacutenh thức hay một phuacutet

giacircy yecircn tĩnh thoải maacutei nagraveo đoacute của

tacircm hồn Chuacuteng ta coacute thể định nghĩa

Nghiệp lyacute lagrave một quy trigravenh vận động

vagrave phaacutet triển của những tập quaacuten với

những quy mocirc giới hạn lớn nhỏ nagraveo

đoacute bất luận Vagrave từng nghiệp nhacircn luocircn

tạo ra một nghiệp quả đối xứng Noacutei

435

caacutech khaacutec hệ quả phản ứng ở đacircy luocircn

phản ảnh chiacutenh xaacutec sức mạnh của lực

taacutec động Tới đacircy thigrave chuacuteng ta cograven coacute

một caacutech hiểu nữa về vấn đề nghiệp

baacuteo như một định nghĩa chung nhất

rằng bất cứ một hoạt động tacircm vật lyacute

nagraveo của con người cũng đều di hậu

một hệ quả tương ứng như quan hệ

liecircn lũy giữa một hạt giống với caacutec

hoa traacutei sau đoacute của noacute

Một khi thấu suốt được quy luật nhacircn

quả chuacuteng ta mới coacute thể điều động

thu xếp đường hướng sinh phong của

migravenh một caacutech thiacutech đaacuteng vagrave hiệu quả

hơn ETHể rồi từ đoacute một triacute tuệ được kết

tựu cho chuacuteng ta caacutei bản latildenh vagrave khả

năng định hướng lyacute tưởng hoạt động

vagrave xaacutec định được chốn đi về của migravenh

436

Tuy nhiecircn ta cũng đừng ngộ nhận

rằng chỉ với chuacutet iacutet yacute thức về nghiệp lyacute

cugraveng một hướng đời giản đơn lagrave người

hagravenh giả đatilde hoagraven tất cuộc tu Caacutei

chuacuteng ta cần phải vươn lecircn thecircm nữa

chiacutenh lagrave một sức mạnh tacircm linh coacute

hiệu quả thực dụng tức khả dĩ ruacutet

ngắn khoảng caacutech giữa triacute tuệ lyacute tiacutenh

với cocircng phu thực nghiệm Noacutei khaacutec

đi lagrave hagravenh giả biết đem triacute tuệ nhigraven

ngắm vagrave đối diện với thực tại chung

quanh Magrave ở đacircy ta coacute thể noacutei rằng

một trong những sức mạnh nội tacircm

hugraveng hậu vagrave hữu hiệu nhất magrave chuacuteng

ta coacute thể vận dụng để nhắm tới điacutech

điểm nagravey chiacutenh lagrave sự tự chế

Hiểu được yacute nghĩa của hai tiếng tự

chế lagrave cả một vấn đề quan trọng Bởi

437

vigrave noacute chiếm một vị triacute ngay trong

chiacutenh tacircm điểm của cuộc tu chuacuteng ta

Chuacuteng ta phải hết sức thận trọng để

khu biệt sự tự chế với thaacutei độ khắc kỷ

cực đoan mugrave quaacuteng Tự chế ở đacircy

hoagraven toagraven khocircng coacute nghĩa lagrave một kiểu

gograve eacutep tư tưởng migravenh một caacutech khiecircm

cưỡng để rồi nhắm mắt xoay lưng chối

bỏ thực tại giaacute trị thực hữu của noacute Tự

chế ở đacircy cũng khocircng lagrave một thaacutei độ

aacutep đặt caacutei nhigraven cảm xuacutec nagraveo đoacute cho

kinh nghiệm bản thacircn Bởi nếu thế

chiacutenh caacutei latildeng quecircn thực tại sẽ đagravey đọa

chuacuteng ta thecircm thocirci Bao nhiecircu nước

mắt của trần gian đều chảy ra từ đoacute

Vocirc minh về thực tại lagrave một tuyến lệ

bất tận

438

Với khả năng tự chế chuacuteng ta coacute thể

trải rộng tầm mắt nhigraven khắp mọi sự

với một triacute tuệ biện biệt thấu suốt trọn

vẹn Từ trigravenh độ triacute tuệ vagrave tỉnh thức

đoacute chuacuteng ta cograven phaacutet hiện được con

đường nagraveo dẫn tới an lagravenh cugraveng sự

hiểu biết phaacutet hiện luocircn nguồn cội

nagraveo đưa đến những khổ đau vagrave xung

đột Tự chế chiacutenh lagrave điều kiện năng

lực cho hướng sống gạn đục khơi

trong giuacutep ta những chọn lựa sinh tồn

đồng thời đoacute cũng lagrave một sức mạnh

nội tại hướng thượng đưa ta về với

cảnh giới cao nhacircn

Một hiệu lực khaacutec của tự chế cograven lagrave sự

đối trừ caacutec khuynh hướng thị dục tập

quaacuten của chuacuteng ta Trong kinh điển coacute

kể lại cacircu chuyện về một con khỉ dại

439

dột Trong một lần tigravem xuống đồng

bằng để rong chơi để tigravem caacutei ăn noacute đatilde

đưa bagraven tay vagraveo một chiếc bẫy treacutet đầy

những nhựa cacircy thật dẽo Biết tay

migravenh đatilde bị diacutenh chặt trong đoacute noacute lần

lượt dugraveng bagraven tay cograven lại rồi cả hai

chacircn sau để thoaacutet hiểm Cuối cugraveng rồi

cả người nagraveo đều bị diacutenh chặt vagraveo bẫy

ETHối với những phiền natildeo tập quaacuten của

migravenh chuacuteng ta đacircu khaacutec gigrave con khỉ

rừng đoacute Chuacuteng ta coacute thoacutei quen ocircm giữ

caacutei gigrave migravenh thiacutech bị mất maacutet thigrave ta tigravem

kiếm hoặc lập tức tigravem caacutei thay thế

Chuacuteng ta tiếp tục bươn chải cho những

ước muốn khoaacutei lạc Cứ thế mỗi

người từng ngagravey tự troacutei migravenh bằng

xiềng xiacutech của lograveng chấp thủ tugrave đagravey

Chuacuteng ta bị giam hatildem nghiecircm trọng

440

trong chiacutenh những ham muốn của

migravenh vagrave khocircng chỉ mecirc lụy trong

những điều kiện cụ thể cho một thỏa

matilden thị dục chuacuteng ta cograven bị trầm nịch

trong caacutei tập tiacutenh đầu tư những ham

muốn Bởi coacute lẽ ai cũng hiểu rằng

chẳng riecircng gigrave chacircu baacuteu magrave đến cả yacute

hướng phiecircu lưu để tigravem kiếm chuacuteng

cũng đều luocircn hấp dẫn

Tuy nhiecircn coacute một điều coacute thể xem lagrave

quan trọng khi sự ham muốn được

điều động sang một giaacute trị mới để trở

thagravenh caacutei gọi lagrave ước vọng một higravenh

thaacutei yacute thức tiacutech cực khả dĩ giuacutep ta tự

do vượt thoaacutet mọi ngục tugrave của lograveng

ham muốn thay vigrave ngược lại Thậm chiacute

tacircm thaacutei đoacute luacutec nagravey cograven coacute thể lagrave một

trợ lực hữu hiệu cho cocircng phu tự chế

441

nữa Một hagravenh giả ưu tuacute bản latildenh coacute

thể tự tại đoacuten nhận noacute như đối với một

người khaacutech vocirc hại

Ngoagravei những điều kiện mang tiacutenh lyacute

tưởng sự tự chế cograven coacute thể được tựu

thagravenh từ khả năng dung hợp hagravei hogravea

hợp lyacute Với những ức chế vagrave lo acircu của

migravenh những tigravenh huống tacircm lyacute luocircn

coacute trăm ngagraven con đường xảy đến coacute

thể tự nơi chuacuteng ta hoặc từ caacutec taacutec

động ngoại lai Sự tự chế ở đacircy khocircng

hề lagrave một thaacutei độ sống tugrave tuacuteng vagrave kheacutep

kiacuten magrave lại trở thagravenh động cơ giuacutep ta

phơi mở vươn trải thaacutei độ sống đồng

tự biết chọn lấy cho migravenh những traacutech

nhiệm mang yacute nghĩa sứ mệnh tiacutech cực

nhất

442

Mocirct nội tacircm thiếu tự chế cũng giống

như một đứa beacute hư hotildeng thiếu giaacuteo

dưỡng Luocircn bốc đồng nocircng nổi vagrave

bất thường ETHể uốn nắn một đứa beacute

chuacuteng ta phải biết đocirci luacutec phải nghiecircm

khắc trước những vogravei vĩnh khocircng

chiacutenh đaacuteng của noacute Caacutec bậc cha mẹ

biết kheacuteo dạy con sẽ khocircng bao giờ

chigraveu chuộng hay đồng tigravenh những thoacutei

xấu của chuacuteng ETHối với nội tacircm của

chuacuteng ta cũng thế chuacuteng ta tuyệt

nhiecircn khocircng thể dễ datildei dung dưỡng vagrave

đaacutep ứng thotildea matilden những ham muốn

của migravenh Chuacuteng ta coacute thể học caacutech tự

giaacutec từ chối caacutei thị dục bằng những

tacircm thaacutei cao khiết hồn nhiecircn kể cả

một nụ cười trẻ con

443

Sự tự chế thực sự hoagraven toagraven khocircng

phải được trau luyện từ những động

lực tiecircu cực như sự chaacuten gheacutet hay đegrave

neacuten Noacute đến từ một caacutei nhigraven đơn sơ

hagravei hogravea để từ đoacute thaacutei độ sống của

chuacuteng ta trở thagravenh một chuỗi dagravei vận

động nhất quaacuten tương ứng với tri kiến

như thật của migravenh Một nội tacircm trung

thực như nhiecircn trong một nếp sống

thật thagrave với tất cả định nghĩa sacircu rộng

nhất Coacute sống chết với tinh thần tự chế

đoacute ta mới thấy noacute quả nhiecircn lagrave một

nguồn sinh lực bất tận mecircnh mang

Ngoagravei giaacute trị hagravem dưỡng nội tacircm sự

tự chế cograven coacute yacute nghĩa giữ lại caacutei sức

mạnh vốn coacute (Năng lực bản hữu) của

tacircm linh ETHiển higravenh chiacutenh lagrave caacutei gigrave đatilde

can thiệp hữu hiệu đối với những vận

444

động tacircm sinh lyacute của chuacuteng ta trong

giờ thiền định như lagrave một sức mạnh

nội tại Sự can dự đoacute đocirci luacutec chiacutenh

chuacuteng ta cũng khoacute magrave cảm nhận được

Noacute vocirc higravenh nhưng hữu hiệu như phần

khocircng khiacute nằm trong một khiacute cầu

Những khi cảm thấy cuộc tu của migravenh

coacute vẻ căng thẳng bất ổn chuacuteng ta

thường coacute khuynh hướng đi tigravem một

lối thoaacutet nagraveo đoacute để tự giải tỏa thay vigrave

trực diện hoacutea giải vagrave tự đồng hoacutea caacutei

ma chướng đoacute bằng những giaacute trị thiện

tacircm tương ứng Ở những khoacutea thiền

điều đoacute cagraveng rotilde ragraveng hơn Caacutec hagravenh

giả thường tự tigravem lấy những giacircy phuacutet

thư giatilden magrave thực ra lagrave họ đatilde lagravem thất

thoaacutet iacutet nhiều năng lực thiền định với

những tiecircu khiển phugrave phiếm Uống tragrave

445

đọc tiểu thuyết viết hồi kyacute latildeng mạn

vớ vẫn thơ mộng magrave khocircng hề biết

rằng migravenh đang vocirc tigravenh tự tạo những

chướng ngại nghiecircm trọng cho cocircng

phu thiền định

Bằng vagraveo sức mạnh của sự tự chế

chuacuteng ta coacute thể coacute được một bagravei học

rằng Thay vigrave phải tiecircu hao biết bao lagrave

năng lực tacircm sinh lyacute coacute phương hại

lagravem thất thoaacutet năng lực thiền định của

chiacutenh migravenh thigrave những chướng ngại

tinh thần đoacute lại coacute thể lagrave những động

cơ hữu hiệu để chuacuteng ta tri nhận về

thực tại vagrave khả năng triacute tuệ yacute thức kịp

thời mọi sự cũng như lagrave sự tự chế nội

tacircm cugraveng cocircng phu bảo trigrave sức mạnh

nội tại trong từng giacircy phuacutet Magrave với

chừng đoacute bản latildenh cũng đatilde quaacute đủ cho

446

chuacuteng ta một sức mạnh tacircm linh để

thấu suốt vagrave khai mở những cảnh giới

nội tacircm sacircu sắc nhất

Một giaacute trị khaacutec của sự tự chế lagrave giuacutep

ta một khả năng hoaacuten chuyển sacircu sắc

sức tri nhận của migravenh về thực tại Sự

tự chế khocircng chỉ coacute hiệu quả đối với

mỗi sinh hoạt lơn nhỏ trong đời sống

thường nhật cũng như giaacute trị bảo trigrave vagrave

xacircy dựng nội lực tacircm linh trong từng

giacircy khắc magrave đồng thời noacute coacute thể giuacutep

chuacuteng ta một caacutei nhigraven rạch rogravei về định

lyacute vocirc thường rỗng tuếch của vạn

phaacutep Bởi vigrave khi nagraveo chuacuteng ta cograven tiếp

tục đi tigravem những ảo tượng trong cảm

giaacutec cograven phocirc trương một caacutech lố bịch

caacutei khả năng của bản thacircn những mecirc

lụy trong thế giới của thagravenh kiến vagrave

447

cảm xuacutec thigrave chuacuteng ta vẫn matildei hoagravei

chết đắm trong những thagravenh kiến đối

đatildei vagrave bị troacutei chặt trong ngục tugrave ngatilde

chấp

Thiếu thốn khả năng đagraveo dưỡng nội

tacircm chuacuteng ta sẽ thấy rằng trong từng

phuacutet migravenh bị mất maacutet vagrave lầm lạc ngộ

nhận Vậy thigrave chuacuteng ta phải lagravem sao

đối với nội tacircm của chiacutenh migravenh khi noacute

vẫn thường trực tồn tại Vấn đề rất

đơn giản hatildey xem noacute lagrave noacute vagrave đừng

gắn liền noacute với một yacute niệm sở hữu nagraveo

cả Chuacuteng ta đatilde troacutet tạo dựng biết bao

nhiecircu lagrave ảo ảnh về đời sống chiacutenh

migravenh vagrave gaacuten gheacutep cho noacute những ảo

tượng ảo giaacutec một caacutech nguy hiểm vagrave

bacircy giờ lagrave một hagravenh giả ta chỉ việc

thả trocirci chuacuteng bằng chiacutenh caacutei thực tại

448

của migravenh cho chuacuteng bay đi trong cơn

vocirc thường aacutec nghiệt của thacircm tacircm

Người hagravenh giả chối bỏ những xuacutec

cảm ảo giaacutec nhưng diều đoacute khocircng coacute

nghĩa lagrave thiếu cảnh giaacutec đối với chuacuteng

Bởi chuacuteng ta cần phải hiểu rằng ấn

tượng về chuacuteng cagraveng matildenh liệt bao

nhiecircu thigrave chuacuteng ta cagraveng mất nhiều cơ

hội thẩm thấu thực tại


chuacuteng ta coacute thể bắt đầu cuộc giải trừ

caacutec thagravenh kiến vagrave những ảo vọng về

thực tại Phaacutep mocircn thiền quaacuten chỉ đơn

giản lagrave caacutech nhigraven ngắm vạn sự theo

đuacuteng bản chất của chuacuteng Hoặc noacutei

theo lời một thiền sư người Thaacutei thigrave

phaacutep mocircn thiền quaacuten dạy ta thấy caacutei gigrave

ra caacutei nấy Chiacutenh tuệ quaacuten nagravey đem lại

449

đem lại cho ta khả năng tự khaacuteng

trước mọi ham muốn cũng như những

ảo tượng về một caacutei Tocirci Sự tự chế mở

ra cho chuacuteng ta một thaacutei độ tacircm linh tự

do cần thiết cho sự thấu suốt về bản

chất rỗng khocircng vagrave vocirc thường của thế

giới hiện tượng Như chiacutenh ETHức Phật

cũng thường dạy chuacuteng ta hatildey nhigraven

ngắm thế giới nagravey như một bọt nước

một aacutenh sao băng một lagraven chớp một

ảo ảnh một giấc mơ

Một triacute tuệ thấu suốt như vậy sẽ cho ta

một nếp sống vocirc trước một thaacutei độ

sanh tử magrave ETHức Phật vẫn gọi lagrave thagravenh

quả tối hậu của cuộc tu hagravenh Trong

khi đoacute chuacuteng ta vẫn từng ngagravey bị taacutec

động bởi quaacute nhiều ước muốn Chuacuteng

ta luocircn hy vọng rằng migravenh sẽ hạnh

450

phuacutec hơn nếu tiacutech lũy được cagraveng nhiều

những sở hữu về tagravei sản danh vọng kể

cả hạnh phuacutec sinh lyacute Như vậy chuacuteng

ta cứ thường trực tự vacircy hatildem migravenh

bằng tất cả những lao tugrave tacircm-vật lyacute

Magrave căn cội của tất cả ước muốn đoacute

thực ra chỉ nhằm vagraveo mục điacutech tigravem

thấy một hạnh phuacutec cho bản thacircn Nếu

một phuacutet giacircy nagraveo đoacute chuacuteng ta tạm

thời để sang một becircn caacutech nghĩ chủ

quan xuẩn động của migravenh thigrave coacute lẽ ai

cũng sẽ tự khắc thấy ngay rằng lối

sống bocircn ba bươn chải theo thị dục

của migravenh thực ra chỉ lagrave những ham

muốn thấp keacutem magrave hệ quả tất nhiecircn

của noacute vẫn thường xuyecircn lagrave những

thất vọng

451

Một vấn đề cần được noacutei thecircm ở đacircy

lagrave chuacuteng ta khocircng chỉ thơ ngacircy nắm

bắt lyacute tưởng nagravey rồi sống khocircng lyacute

tưởng ETHiều ở đacircy muốn nhắn gửi cho

chuacuteng ta lagrave ai cũng phải coacute một ước

vọng sống một hướng hoạt động

nhưng với một tinh thần tự do thật sự

Trong cả cuộc đời migravenh chuacuteng ta đatilde iacutet

nhiều cơ hội thưởng thức vagrave hưởng

thụ biết bao thứ ngọt ngagraveo từ những

điều kiện khoaacutei lạc vật chất cụ thể như

năm moacuten trần cảnh cho đến những

khoaacutei lạc tế nhị thuộc về tinh thần

nhiều vagrave nhiều lắm nhưng coacute thể noacutei

rằng chuacuteng ta chưa bao giờ thoả matilden

trọn vẹn tất cả những gigrave migravenh ham

muốn Bản chất của đời sống chuacuteng ta

thực ra chỉ lagrave một chuỗi dagravei của những

452

biến động lớn nhỏ Chuacuteng ta ước ao

được đaacutep ứng nếm trải được một iacutet

hạnh phuacutec để rồi khi mọi thứ đatilde tagraven

cuộc tất cả niềm vui lại qua đi chuacuteng

ta tiếp tục quay về với những tầm cầu

triền miecircn rồi cuối cugraveng lại một migravenh

đối diện với tất cả đổ naacutet hoang tagraven

Chuacuteng ta matildei matildei đi tigravem một caacutei gigrave

hoagraven thiện bất hoại nhưng tiếc rằng đoacute

lagrave điều bất khả để rồi qua bao đoạn

đời chuacuteng ta vẫn chưa thật sự lagravem

được một điều gigrave đoacute cho migravenh

Nhưng lograveng ham muốn của chuacuteng ta lagrave

gigrave mới được chứ ETHoacute lagrave sự khao khaacutet

những cảm giaacutec khoaacutei lạc Coacute được

chuacuteng ở đacircy lagrave lục trần khả aacutei chuacuteng

ta dĩ nhiecircn sẽ cảm thấy hạnh phuacutec Chỉ

hiềm một nỗi lagrave mọi niềm vui luocircn

453

ngắn hạn phugrave du Trong khi đoacute chuacuteng

ta lại cứ matildei quẩn quanh đi tigravem caacutei gigrave

hằng cửu trong thế giới hiện tượng

khoacutei sương magrave bản chất của noacute vẫn

luocircn lagrave sương khoacutei

Ở đacircy chuacuteng ta coacute một giai thoại nhỏ

về nhacircn vật Mullah Nasruddin của văn

học Hồi giaacuteo coacute thể tạm thời minh họa

cho vấn đề nagravey Một đecircm kia mấy

người bạn của Nasruddin đến thăm

ocircng ta vagrave trocircng thấy ocircng ta đang loay

quay mograve mẫm như để tigravem kiếm một

thứ gigrave đoacute dưới cột đegraven đường Họ hỏi

ocircng muốn tigravem caacutei gigrave ocircng noacutei đatilde đaacutenh

mất chigravea khoacutea cửa nhagrave Cả đaacutem bạn

cugraveng ngồi xuống lề đường để tigravem giuacutep

ocircng nhưng họ chẳng thấy chiếc chigravea

khoacutea đacircu cả Sau cugraveng một người

454

trong nhoacutem đatilde hỏi Nasruddin xem ocircng

coacute thể nhớ đại khaacutei lagrave đatilde đaacutenh mất noacute

ở đacircu Ocircng ta điềm nhiecircn trả lời rằng

Migravenh đatilde bỏ quecircn chigravea khoacutea trong

nhagrave ETHaacutem bạn begrave ngạc nhiecircn hỏi ocircng

biết vậy sao đi tigravem ở một chỗ vớ vẫn

như vậy Nasruddin mĩm cười như

khocircng - Bởi vigrave ở đacircy coacute đegraven saacuteng

Chuacuteng ta cũng coacute thaacutei độ tầm cầu

hạnh phuacutec gần giống như vậy lagrave luocircn

coacute khuynh hướng đi tigravem hạnh phuacutec

trong những điều kiện magrave migravenh coacute đặt

hy vọng ETHiều kiện cagraveng coacute vẻ hứa

hẹn thigrave cagraveng locirci cuốn chuacuteng ta Magrave

một nguồn hạnh phuacutec vagrave an bigravenh thật

sự thigrave chỉ coacute được từ một sự tri tuacutec

dung dị Vigrave thực ra caacutei hạnh phuacutec thật

sự cần thiết cho chuacuteng ta đacircu coacute chi lagrave

455

nhiều Một sinh phong giản dị với một

tacircm thaacutei hồn nhiecircn lagrave đatilde đủ mang lại

aacutenh saacuteng vagrave cảnh giới cao rộng cho

đời sống của chuacuteng ta rồi Một khi

những xung động tham dục đatilde được

lắng xuống nội tacircm khocircng cograven bị điều

hagravenh bởi caacutec ham muốn phugrave phiếm

thigrave chuacuteng ta sẽ cảm nghiệm được một

sự an bigravenh tuyệt vời

Chuacuteng ta đừng bao giờ hiểu lầm rằng

thaacutei độ sống như trecircn lagrave sự latildenh đạm

xoay lưng với thế giới quanh migravenh

(bởi thường thigrave đatilde coacute khocircng iacutet những

caacute nhacircn hiểu vagrave sống như vậy) magrave

ngược lại ta cần thấy rằng thaacutei độ nội

tacircm đoacute nếu được kheacuteo vận dụng sẽ

lagravem hoaacuten chuyển cuộc sống của chuacuteng

456

ta với phong caacutech hoạt động tiacutech cực

vagrave trọn vẹn

Tinh thần thoaacutet saacutei vagrave bao dung đoacute lagrave

một biểu hiện sống động cho trigravenh độ

triacute tuệ của mỗi người Noacute xacircy dựng

cho chuacuteng ta một traacutei tim hagraveo sảng vagrave

khoaacuteng đạt trước mọi sự từ sinh hoạt

thường nhật đến caacutech xử lyacute caacutec tigravenh

huống vagrave cao nhất chiacutenh lagrave một tacircm

hồn biết yecircu thương tha thứ

Becircn cạnh caacutei giaacute trị cơ bản mang yacute

nghĩa lagravem necircn một nhịp cầu đối giao

với tha nhacircn thigrave ở đacircy một tấm lograveng

luocircn rộng mở cograven giuacutep chuacuteng ta caacutei

nhigraven tinh tế thấu suốt về chiều sacircu tế

vi nhỏ nhiệm của nội tacircm migravenh cugraveng

457

những tập tiacutenh kiacuten khuất magrave migravenh

khocircng mấy khi coacute thể nhận diện được

Trong những năm thaacuteng thực tập thiền

định tại Ấn ETHộ tocirci (tức lagrave taacutec giả

Joseph Goldstein) đatilde mất một thời

gian dagravei để nghĩ hoagravei về hai tiếng bố

thiacute bởi ở những nơi magrave tocirci đatilde từng đi

qua đặc biệt ngay tại chỗ ở của tocirci luacutec

đoacute vẫn luocircn coacute quaacute nhiều người

nghegraveo khoacute đặt thẳng vấn đề yecircu cầu

được bố thiacute nhất lagrave những hagravenh khất

Chuacuteng ta coacute nghegraveo nagraven ra sao điều đoacute

khocircng quan trọng vấn đề nằm ở ngay

trong tacircm hồn migravenh thocirci Lần đoacute sau

khi mua xong mấy quả cam ở một

quầy baacuten tocirci bước ra đường vagrave gặp

ngay một thằng beacute ăn magravey Noacute xin tocirci

tocirci đặt vagraveo tay noacute một traacutei cam Rồi

458

chẳng một lời cảm ơn hay iacutet nhất lagrave

một nụ cười thằng beacute cứ dững dưng

xoay lưng đi thẳng Tocirci luacutec đoacute dĩ

nhiecircn cũng coacute tiacute khoacute chịu nếu khocircng

muốn noacutei lagrave phật lograveng nhưng rồi một

bagravei học thuacute vị đatilde tự đến trong tocirci

Thaacutei độ của thằng beacute ăn magravey đatilde tigravenh

cờ veacuten ra cho tocirci một goacutec kiacuten của nội

tacircm về một nhu cầu tacircm lyacute hết sức tế

nhị Chuacuteng ta luocircn cần tới sự đaacutep đền

thugrave tạc cho một hy sinh lớn nhỏ nagraveo

đoacute của migravenh kể cả những cử chỉ được

thực hiện bằng một sự cực lograveng thậm

chiacute bất đắc dĩ Với một chuacutet tư nghiệm

nghiecircm cẩn chuacuteng ta coacute thể nhận diện

vagrave loại trừ những bất toagraven tacircm lyacute đoacute

cugraveng học caacutech đối trừ chuacuteng bằng một

459

tinh thần Phong lai sơ truacutec lưu thanh

nhạn quaacute hagraven đagravem vocirc lưu ảnh

Vagraveo những ngagravey cuối đời của migravenh

Aldous Huxley cho biết rằng ocircng đatilde

thấu suốt được giaacute trị tu dưỡng tối

thượng của tigravenh thương đối với tha

nhacircn ETHagraveo luyện tinh thần vị tha chiacutenh

lagrave sự hagravei hogravea bao dung với tất cả mọi

người thay vigrave đặt giữa đocirci becircn một ragraveo

cản ngăn caacutech vagrave phacircn biệt Tigravenh

thương lợi tha coacute thể phaacute vỡ tất cả giới

tuyến caacutech ly giữa migravenh với người vagrave

ở một mức độ vị tha nhất định nagraveo đoacute

chuacuteng ta sẽ tự biết latildeng quecircn bản ngatilde

của migravenh rồi mở rộng vograveng tay đoacuten

chagraveo tất cả Chiacutenh nhờ lograveng vị tha

rộng lớn nagravey chuacuteng ta coi như cũng

đatilde tự cứu thoaacutet migravenh ra khỏi ngục tugrave

460

chật hẹp của mọi ngatilde chấp những caacutei

tocirci đatilde giam cầm sinh phong của chuacuteng

ta từ bao năm thaacuteng ngộ nhận Vagrave một

điều hết sức quan trọng trong cocircng

phu phaacutet triển tigravenh thương vị tha lagrave

chuacuteng ta khocircng necircn tự quy định một

điều kiện tiecircu chuẩn mang tiacutenh maacutey

moacutec vagrave quy tắc nagraveo cho tigravenh thương

của migravenh Ta thương người ở mọi

khocircng gian thời gian magrave khocircng hề

chờ đợi một cơ hội tối ưu hợp lyacute nagraveo

đoacute Bởi chỉ cần chuacuteng ta coacute sẳn một

tấm lograveng thigrave mọi nơi mọi luacutec luocircn coacute

đất lagravenh cho từ tacircm của chuacuteng ta đậu

xuống

Tigravenh thương thay lograveng từ bi sẽ thagravenh

ra nguồn sống matildenh liệt khi chuacuteng ta

cograve được nếp sống hiểu biết coacute yacute thức

461

trong hoạt động cugraveng lối hagravenh xử đối

giao hagravei hogravea vocirc hại với người khaacutec

Vagrave ta cũng coacute thể noacutei rằng năm giới

cấm căn bản người Phật tử cũng khả

dĩ mang lại một hướng sống vừa dung

dị magrave cũng hiệu quả trong tương giao

hogravea đồng với người khaacutec đồng thời

cũng lagrave những taacutec động rất tiacutech cực

đối với mocirci trường sống quanh migravenh

Ngũ giới lagrave những giaacute trị đức hạnh cơ

bản cần thiết cho sự tự chế bởi tự

chuacuteng đatilde coacute caacutei chức năng gạn lọc rất

yacute nghĩa cho sự tự chế trước những

hướng sống đầy acircu lo vagrave ngộ nhận mecirc

lầm Thậm chiacute chỉ với một tacircm hồn

giagraveu tigravenh thương vagrave vocirc hại của migravenh

thigrave coi như chuacuteng ta đatilde hiến tặng cho

tất cả những người dối diện một moacuten

462

quagrave thật quyacute giaacute bởi chuacuteng ta đatilde sống

với một sinh phong tuyệt vời Chẳng

khiếp sợ một ai vagrave cũng chẳng lagravem ai

khiếp sợ

Tacircm nghiệp từ hogravea luocircn tạo ra một sức

mạnh nội tacircm đaacuteng kể bởi từ đoacute toagraven

bộ năng lực tacircm hồn của chuacuteng ta

khocircng bị giới hạn boacute buộc trong

những yacute tưởng chiếm hữu những tập

tiacutenh dối traacute cũng như những mặc cảm

tacircm lyacute tệ hại ETHồng thời một sự chấp

trigrave nghiecircm tuacutec caacutec học giới cũng coacute thể

giuacutep ta tự traacutenh được những lầm lỗi

trong đời sống kể cả một cắn rứt aacutem

ảnh nội tacircm nagraveo đoacute ETHiều nagravey được

nhắc tới ở đacircy lagrave chiacutenh vigrave một yacute nghĩa

dễ hiểu lagrave mặc dugrave trong đời sống bươn

chatildei bề bộn của migravenh chuacuteng ta khocircng

463

mấy khi coacute thể cảm nhận được những

kinh nghiệm nội tại tế vi đoacute nhưng ở

một trigravenh độ tĩnh lặng đuacuteng mức

những ấn tượng về quaacute khứ sẽ tự dưng

hiển hiện một caacutech sống độngvagrave rotilde

ragraveng hơn bao giờ hết Magrave becircn cạnh đoacute

chỉ cần coacute được một yacute thức sống hoagraven

thiện vagrave đạo hạnh chuacuteng ta coacute thể dễ

dagraveng tẩy xoacutea xoa dịu những ray rức

thống hối về qua khứ của migravenh những

mặc cảm tội lỗi vẫn dagravey vograve giằng xeacute

chuacuteng ta từ bấy lacircu nay

ETHời sống tu tập của chuacuteng ta thực ra

coacute một phần nền tảng nằm ở tacircm hồn

vị tha magrave tiacutenh chất của noacute luocircn hagravem

chứa những khiacutea cạnh tương hợp

nhau Lograveng Từ lagrave ước muốn mang lại

hạnh phuacutec cho tha nhacircn mong ai cũng

464

luocircn được an lagravenh toại nguyện tacircm Bi

lagrave sự bất nhẫn trắc ẩn trước những

đau khổ của người khaacutec vagrave tacircm Hỷ

(hay lograveng tugravey hỷ) lagrave sự chung vui chacircn

thagravenh với những thagravenh đạt hạnh phuacutec

của tha nhacircn một sự san sẻ vocirc tư lấy

caacutei hạnh phuacutec của người khaacutec lagravem

niềm vui cho migravenh Những giaacute trị nội

tacircm nagravey sẽ luocircn lagrave những moacuten trang

sữc tocirc điểm cho những ai thủ đắc sở

hữu được chuacuteng Thay vigrave chỉ biết tự tocirc

lục chuốt hồng cho migravenh bằng những

điểm trang higravenh thức chuacuteng ta hatildey tự

lagravem đẹp migravenh bằng những chuỗi ngọc

tigravenh thương vagrave với chiacutenh caacutei đẹp nội

tại nagravey chuacuteng ta coi như đatilde lagrave một

higravenh tượng mỹ thuật cao nhất magrave trigravenh

độ nghệ thuật của con người coacute thể

465

vươn tới đoacute lagrave thứ nghệ thuật hiện

hữu mang trọn tất cả yacute nghĩa cao đẹp

nhất ETHẹp magrave Lagravenh

ETHoạn cuối bagravei viết tocirci muốn nhấn

mạnh một vấn đề tối hậu magrave cũng coacute

thể lagrave tối trọng rằng caacutei cốt lotildei của

cuộc tu phải lagrave chuacuteng ta cần tự biết

chuyển hoacutea caacutei thế triacute biện thocircng tức

những sở tri thuần lyacute cho trở thagravenh

một giaacute trị thực chứng thể nghiệm

biến caacutei hiểu biết thagravenh ra hagravenh động

minh chứng Bởi khocircng thể nagraveo bằng

những tri kiến lyacute tiacutenh maacutey moacutec magrave chỉ

trong một sớm một chiều ta coacute thể dễ

dagraveng thagravenh Phật thagravenh Thaacutenh ETHagravenh

rằng trecircn giaacuteo lyacute giaacutec ngộ vấn đề thời

gian đocirci khi chẳng lagrave caacutei gigrave nhưng

chuacuteng ta cũng phải yacute thức rằng cuộc tu

466

khocircng hề đơn giản xong cuộc ở đầu

hocircm sớm mai

Do đoacute điều tocirci muốn nhắn gởi đến caacutec

bạn lagrave ngay từ bacircy giờ cầm lấy chuacutet

hagravenh trang tacircm linh hatildey nhớ cầm nhẹ

tay thocirci đừng nắm xiết quaacute chặt

chuacuteng ta hatildey lập tức khởi hagravenh ngay

tại đacircy vagrave bacircy giờ Chuacuteng ta lecircn đường

vagraveo cuộc với chiacutenh những kinh

nghiệm thực sự của migravenh đừng để

mắt tới những mơ mộng vớ vẫn becircn

đường hay trước mặt Vagrave noacutei gigrave thigrave

noacutei chuacuteng ta phải lập tức khởi sự hagravenh

trigravenh ETHừng e sợ gigrave cả hatildey nhigraven lại tuacutei

hagravenh lyacute của migravenh đi chuacuteng ta đatilde coacute

qua nhiều thứ cần thiết mặc cho chuacuteng

lagrave những thứ chỉ coacute thể sử dụng ngắn

hạn nhưng miễn sao lagrave hữu iacutech thigrave đatilde

467

quaacute đủ để ta dấn bước ETHacircy lagrave những

học giới coacute giaacute trị của một cẩm nang

giuacutep ta tự điều hagravenh đời sống hoạt

động thường nhật đacircy lagrave một nếp

sống giản đơn dung dị như cacircy cỏ để

ta coacute thể tự tồn magrave khocircng lợi dụng

gacircy phiền cho bất cứ ai ETHacircy lagrave khả

năng sống tự chế coacute thể giuacutep ta kiện

toagraven sức mạnh tacircm linh để chối từ

xoay lưng với những gigrave hệ lụy coacute

phương hại cho sự an bigravenh của nội

tacircm Với những kiến giải chiacutenh chắn

về nghiệp lyacute cuộc sống vagrave hoạt động

của chuacuteng ta sẽ được chỉ đạo đuacuteng

mức Chuacuteng ta coacute lograveng từ bi để coacute thể

dễ dagraveng yecircu thương vagrave phụng sự tha

nhacircn Tất cả hagravenh trang đoacute sẽ lagrave tất cả

cuộc tu của chuacuteng ta Chuacuteng nuocirci lớn

468

trong nội tacircm ta một triacute tuệ sacircu sắc vagrave

trưởng dưởng trong traacutei tim ta một

tigravenh thương bao la vocirc bờ

Ở đacircy tocirci muốn nhắc lại cacircu noacutei tuyệt

vời của Ngagravei Lạt-ma Gyalwa

Karmapa Dầu lagrave một tấm lograveng hagraveo

sảng bố thiacute khocircng tiếc tay hay một

niềm tiacuten thagravenh tuyệt đối nơi Phật Phaacutep

cũng đều chỉ lagrave những hạt caacutet trecircn con

đường giaacutec ngộ Vấn đề cấp thiết phải

lagrave một nếp sống thực nghiệm thể

chứng chứ khocircng phải lagrave sự thỏa matilden

quaacute sớm với những hạt caacutet beacute tiacute đoacute

J G

----o0o---

469


gt 8 gt 9 gt 10 gt 11 gt 12 gt 13 gt 14 gt

15

----o0o---


Chương 9

ETHau Khổ - Nhacircn tố của Tigravenh thương

ETHặc tiacutenh của lograveng thương hay lograveng từ

bi lagrave cảm giaacutec tacircm lyacute tha thiết muốn

được giuacutep đỡ người khaacutec thoaacutet khỏi

những khốn khoacute đau khổ Higravenh thức

biểu hiện của tigravenh thương lagrave những

vận động tacircm sinh lyacute nhắm vagraveo mục

470

điacutech xoa dịu những đau đớn thacircn tacircm

của tha nhacircn Tigravenh thương hay lograveng từ

bi cograven đồng nghĩa với một traacutei tim

rộng mở

Chuacuteng ta khocircng cần phải đi đacircu xa để

tigravem thấy những đau khổ đoacute Bất cứ nơi

đacircu vagrave luacutec nagraveo nhacircn loại trecircn toagraven thế

giới vẫn từng phuacutet đối đầu với biết bao

lagrave đau khổ những aacutem ảnh triền miecircn

khocircng chừa ra bất cứ mọi ai bất luận

ở khocircng gian hay thời gian nagraveo vagrave

chuacuteng coacute mặt dưới mọi higravenh thức Từ

những khủng khoảng về chiacutenh trị kinh

tế cơ chế xatilde hội xung đột tocircn giaacuteo

những macircu thuẩn caacute nhacircn hay tập thể

trong mối tương giao thường nhật noacutei

chung tinh thần vagrave thể xaacutec chuacuteng ta

luocircn bị đe dọa bởi vocirc vagraven khổ lụy ETHoacute

471

lagrave những caacutei khổ bắt nguồn từ mối

quan hệ với cộng đồng xatilde hội Cograven đối

với riecircng bản thacircn migravenh thigrave những đau

khổ đoacute sẽ ra sao

Dầu chuacuteng ta coacute cố tigravenh tigravem lấy cho

migravenh một thế giới sống biệt lập vagrave an

ổn đến mấy đi nữa như một số đocircng

người đatilde cố gắng thực hiện vagrave cho dugrave

chuacuteng ta coacute cố tigravenh nhắm mắt lagravem ngơ

để sống tuyệt đối an lagravenh thigrave trước sau

gigrave chuacuteng ta cũng phải coacute luacutec nhận ra

rằng thật ra vẫn luocircn coacute rất nhiều

những đau khổ theo đuổi baacutem goacutet

migravenh trong từng phuacutet ETHoacute lagrave những

đau khổ tất yếu của một kiếp người

Bệnh hoạn suy yếu rồi lagrave caacutei chết

một dấu chấm bắt buộc của một lograveng

sinh tồn hiện hữu

472

Tất cả những thảm kịch đoacute khocircng

nhắm riecircng vagraveo ai hết ETHatilde troacutet coacute một

higravenh hagravei chuacuteng ta dĩ nhiecircn phải biết

đến những cơn đau tuổi giagrave vagrave một

lần nhắm mắt xuocirci tay

Khi chịu để tacircm nhigraven ngắm vagraveo chiacutenh

migravenh chuacuteng ta cograven coacute dịp cảm nghiệm

được rất nhiều higravenh thaacutei bất an bất ổn

trong đời sống Kể cả trường hợp

chuacuteng ta coacute tigravem thấy được thật nhiều

những tiện nghi vagrave an toagraven trong đời

sống mỗi ngagravey thigrave chỉ cần với một

chuacutet tinh yacute ta sẽ nhận ra một điều hết

sức quan trọng lagrave ở đằng sau becircn dưới

tất cả lagrave những tiện nghi vagrave bảo đảm

nagravey vẫn luocircn tagraveng ẩn một nguy cơ bất

toagraven nagraveo đoacute luocircn chực chờ đe dọa

chuacuteng ta Coacute biết bao lagrave những giacircy

473

phuacutet chuacuteng ta cứ cảm thấy ở lograveng

migravenh coacute chuacutet gigrave đoacute như lagrave trống vắng

thiếu thốn đến mức phải nhắm mắt lao

đi tigravem đến một cocircng việc lớn nhỏ nagraveo

đoacute nhằm lắp đầy caacutei lổ trống vocirc vị

nhạt nhẻo kia hoặc cũng khocircng iacutet lần

trong đời sống chuacuteng ta lại thấy migravenh

bị aacutem ảnh bởi một sự bất matilden đổ vở

hoặc tugrave tuacuteng nagraveo đoacute magrave khocircng thể tự

tigravem thấy một lối thoaacutet rồi cograven lagrave cơ

man những phuacutet giacircy magrave tacircm hồn

chuacuteng ta bị chi phối quấy nhiễu bởi

những xốn xang sợ hatildei bức xuacutec giận

dữ ganh gheacutet khao khaacutet dục cảm

Vậy thigrave đacircu lagrave nguồn cội của những

higravenh thaacutei tacircm lyacute đoacute Nếu chuacuteng ta tự

trang bị cho migravenh một khả năng cảm

nghiệm như thật vagrave trọn vẹn một mocirci

474

trường chiacutenh yếu cho tigravenh thương thigrave

tự nhiecircn chuacuteng ta sẽ thấy migravenh coacute nhu

cầu khaacutem phaacute tất cả những khiacutea cạnh

nội tại đoacute ở ngay bản thacircn

Coacute nhigraven thấy được những đau khổ nơi

thế giới chung quanh vagrave trong chiacutenh

thế giới tacircm sinh lyacute của migravenh chuacuteng

ta sẽ bắt đầu hiểu được sự đau khổ

khocircng chỉ lagrave một vấn đề mang tiacutenh caacute

biệt magrave noacute lại lagrave một sự cảm nghiệm

mang tiacutenh phổ cập vagrave noacute lagrave một trong

những khiacutea cạnh của tất cả hiện hữu

coacute thể chuacuteng ta sẽ phải trả lời cacircu hỏi

sau đacircy Nếu tigravenh thương được khai

sinh từ thaacutei độ tỉnh thức về những đau

khổ của đời sống thigrave tại sao thế giới

nagravey lại khocircng lagrave một thiecircn đagraveng một

475

cotildei đất lagravenh cho tigravenh thương nảy nở

sinh socirci

Vấn đề coacute lẽ nằm ở chổ chuacuteng ta

thường iacutet khi biết phơi mở traacutei tim

migravenh để đoacuten nhận những nổi đau của

migravenh vagrave người khaacutec Thay vagraveo đoacute

chuacuteng ta chỉ biết sống trốn chạy kheacutep

kiacuten một caacutech vocirc tư vocirc tigravenh vocirc tacircm vocirc

cảm vagrave vocirc traacutech nhiệm Xoay lưng

hoặc nhắm mắt khocircng daacutem nhigraven thẳng

vagraveo những đau khổ cuộc đời đoacute coacute

nghĩa lagrave chuacuteng ta tự kheacutep lại ngay ở

cửa lograveng migravenh một mugravea xuacircn đẹp của

tigravenh thương đoacuteng kiacuten lại một suối

nguồn vị tha magrave lẽ ra migravenh phải coacute

Như đatilde noacutei tigravenh thương đồng với một

traacutei tim mở rộng một tacircm hồn khoaacuteng

đạt bao dung Nhưng suối nguồn của

476

tigravenh thương kia sẽ vẩn matildei bị đoacuteng kiacuten

cho đến khi nagraveo chuacuteng ta cograven tiếp tục

ngoảnh mặt chối từ hoặc đối khaacuteng

với thực tại vẫn luocircn hiện hữu trước

mắt migravenh Chối từ những cảm nghiệm

của bản thacircn về đau khổ cũng coacute nghĩa

lagrave chuacuteng ta chối từ chacircn lyacute như thật để

chạy theo những ảo tượng ngộ nhận

Về những đau đớn sinh lyacute

Trước hết ta phải biết tự đặt những

cacircu hỏi Phải xử lyacute ra sao trước

những cơn đau của cơ thể migravenh mỗi

khi gặp phải trong đời sống thường

nhật Thật ra cograven coacute một caacutei gigrave nữa

magrave chuacuteng ta vẫn cograven tự kheacutep kiacuten một

caacutech tiecircu cực hegraven nhaacutet Chỉ cần hiểu

được rằng đời sống của chiacutenh migravenh

477

đang bị vacircy hatildem ra sao coi như chuacuteng

ta đatilde bắt đầu một bước đi khởi sự cho

cocircng phu phơi mở sự thật Một trong

những thứ magrave mỗi người chuacuteng ta vẫn

dugraveng noacute để tự giam giữ chiacutenh migravenh đoacute

lagrave những cảm xuacutec đau đớn về sinh lyacute

Chuacuteng ta đacircu coacute ai muốn migravenh phải

đau đớn vagrave thế lagrave từ trong tiềm thức

chuacuteng ta luocircn tự nghĩ ra thật nhiều

những liệu phaacutep để khắc chế đối trừ

Caacutec liệu phaacutep nagravey thường được lộ diện

trong triacute tuệ thiền định

Một trong những liệu phaacutep thocircng dụng

nhất magrave chuacuteng ta vẫn thường vận dụng

để khắc chế caacutec đau đớn của cơ thể lagrave

thaacutei độ cố tigravenh latildeng quecircn hoặc lagravem ngơ

trước sự hiện hữu tồn tại của chuacuteng

coi như chuacuteng khocircng coacute Liệu phaacutep

478

nagravey chỉ lagrave một caacutech xử lyacute coacute giaacute trị

ngắn hạn bởi thật ra thigrave cagraveng bị vugravei lấp

trong tigravenh trạng tacircm lyacute mecirc muội thigrave

những đau đớn kia cagraveng coacute vẻ hoagravenh

hagravenh phaacutet taacutec matildenh liệt hơn

Liệu phaacutep tacircm lyacute thứ hai của yacute thức

con người trước những đau đớn sinh

lyacute lagrave phương thức tối giản ruacutet ngắn

chuacuteng lại bằng caacutech chiết đoạn thời

gian để chia nhỏ những đau đớn đoacute ra

thagravenh từng matildenh vụn cảm giaacutec Ở đacircy

ta coacute phương phaacutep thiền định về đề

mục hơi thở vagrave liệu phaacutep thứ hai trecircn

đacircy luacutec nagravey sẽ lagrave con dao cắt nhỏ tất

cả những đau đớn kia qua từng hơi thở

ra vagraveo Dugrave gigrave thigrave ta cũng phải nhận

rằng dầu coacute phải tiếp tục cảm nhận

những đau đớn đang quaacute cụ thể nhưng

479

dưới higravenh thức những matildenh vụn như

vậy cơn đau đớn xem ra cũng coacute vẻ iacutet

gacircy khoacute chịu cho ta hơn Tuy nhiecircn

biện phaacutep nagravey xeacutet ra vẫn chưa lagrave một

phương thức tối ưu để phơi mở thực

tại với những giaacute trị tĩnh thức vagrave tigravenh

thương để ta coacute thể tự cảm nghiệm

những đau đớn kia một caacutech trọn vẹn

Ngoagravei ra cograven một higravenh thaacutei yacute thức đối

khaacuteng khaacutec vi tế sacircu kiacuten hơn trước

những đau đớn sinh lyacute vagrave cũng vẫn

được gọi lagrave một liệu phaacutep tacircm lyacute ETHoacute

chiacutenh lagrave thaacutei độ chấp nhận dấn migravenh

vagrave đối diện với những cơn đau đớn

nhưng vẫn bằng một yacute hướng nhắm

vagraveo mục điacutech thoaacutet khỏi chuacuteng Thaacutei

độ nagravey tuy coacute vẽ bigravenh tĩnh dễ chấp

nhận nhưng vigrave vẫn cograven bị troacutei buộc

480

trong tinh thần dụng yacute đối khaacuteng necircn

nếu coacute vận dụng đến noacute ta vẫn chưa

coacute được mối giao cảm trung thực vagrave

trực tiếp với thực tại bởi vigrave dugrave coacute tỉnh

thức trước những cơn đau nhưng ta

vẫn cograven bị gograve eacutep trong ước muốn

được hết đau thay vigrave điềm tĩnh chagraveo

đoacuten chuacuteng như lagrave chuacuteng với một nội

tacircm vocirc cầu vocirc chấp

Một khi trong nội tacircm chuacuteng ta cograven yacute

niệm đối khaacuteng thigrave tigravenh thương khocircng

thể hiển hiện Bởi vigrave chuacuteng ta đang

sống trong một cảnh giới magrave chiacutenh tay

migravenh đatilde tự kheacutep lại caacutenh cửa ra vagraveo

thực tại Trong trường hợp đối diện

với những đau đớn sinh lyacute caacutec phản

ứng hữu cơ cugraveng yacute thức tập quaacuten của

chuacuteng ta xem ra rất dễ nhigraven thấy

481

Chuacuteng nối đuocirci nhau hiển hiện trong

higravenh thức những hoảng loạn vagrave trốn

chạy tinh vi nhỏ nhiệm Nếu chuacuteng ta

khocircng coacute nỗi một giao cảm trung thực

vagrave trực tiếp với từng cơn đau của migravenh

bằng khả năng thiền định bản thacircn thigrave

lagravem sao ta coacute thể xacircy dựng được một

tigravenh thương hogravea cảm đối với người

khaacutec đoacute lagrave chưa noacutei đến những đau

khổ ngoại tại khaacutec khocircng đến nổi cấp

baacutech nghiecircm trọng ở bản thacircn ở

người vagrave trecircn toagraven thế giới

Thaacutei độ quan trọng vagrave cần thiết của

chuacuteng ta trong hoagraven cảnh vừa necircu trecircn

nếu yacute cứ theo tinh thần chaacutenh phaacutep thigrave

chỉ nagravem gọn trong sự thấu thị tinh

tường về mỗi mỗi cơn đau cũng như

một thaacutei độ phản ứng hữu cơ hợp lyacute

482

đối với chuacuteng ETHồng thời ta phải biết

phơi mở mọi sự magrave ở đacircy lagrave những

cơn đau khocircng necircn coacute thaacutei độ trốn

chạy tiecircu cực Ở trường hợp nagravey cocircng

phu tỉnh thức cũng lagrave cocircng phu tu

dưỡng tigravenh thương lograveng từ bi đối với

tha nhacircn để chuacuteng ta coacute thể tự migravenh

cảm nghiệm thực tại với tất cả khả

năng phơi mở tacircm lyacute vagrave coacute được một

mối giao hogravea trực tiếp liecircn tục trong

từng cảm nghiệm về thực tại

Những đau đớn tacircm lyacute

Cũng như đối với tấm thacircn sinh lyacute nội

tacircm của chuacuteng ta luocircn phải vật lộn dai

dẳng với hagraveng loạt những nhức nhối

bất toại magrave mọi người vẫn thường trực

cố yacute chối bỏ vagrave giải trừ Chiacutenh những

483

đau đớn nội tại nagravey đatilde lagrave những taacutec

nhacircn quan trọng cho từng cơn vật vatilde

vagrave xung đột nội tacircm của chuacuteng ta

Chuacuteng lagrave một phần lớn thực tại trong

đời sống cảm nghiệm của mỗi người

vagrave tồn tại dưới nhiều higravenh thức

Những cảm giaacutec bất an cocirc đơn điếm

nhục sợ hatildei

Nhưng lagravem thế nagraveo để ta coacute thể đoacuten

nhận chuacuteng một caacutech trung thực đacircy

trong khi ai cũng coacute thoacutei quen phản

ứng đối khaacuteng thực tại một caacutech nocircng

nổi ETHối với tất cả những cơn đau tacircm

sinh lyacute chuacuteng ta hầu như luocircn coacute thaacutei

độ đoacute Chẳng hạn như khi đối diện với

những cảm giaacutec cocirc đơn ta thường coacute

tacircm thaacutei chaacuten gheacutet vagrave becircn cạnh đoacute lagrave yacute

hướng khai trừ trốn chạy Coacute biết bao

484

lần trong đời migravenh chuacuteng ta chỉ đơn

giản coacute mỗi một nỗ lực traacutenh neacute những

thực tại magrave migravenh e sợ ngaacuten ngẫm

Thaacutei độ bất matilden trong cảm nghiệm về

sự thật hiện hữu chỉ luocircn coacute nguy cơ

gacircy tạo ở ta những tacircm thaacutei phacircn biệt

chấp thủ đối với mọi sự magrave thocirci Vạn

sự sẽ đơn giản biết mấy khi mỗi người

cứ bigravenh thản vocirc tư đểmặc chuacuteng đến

vagrave đi magrave khocircng hề coacute một yacute niệm đối

khaacuteng nội chiến

Caacutei nhức nhối nghiecircm trọng nhất trong

caacutec mối khổ tacircm coacute lẽ vẫn lagrave cảm giaacutec

bất an thiếu tự tin Noacute luocircn aacutem ảnh ta

bằng những acircu lo vớ vẫn Ta phải

sống ra sao để coacute vẻ cởi mở với mọi

người Nếu thiecircn hạ cứ biết tỏng về

con người thật của ta thigrave mọi việc sẽ ra

485

sao Chiacutenh cảm giaacutec tacircm lyacute bất an

nagravey sẽ tạo necircn ở ta một ảo tượng ngả

chấp nguy hiểm đối với thế giới bởi ta

luocircn nghĩ tới mục điacutechđược cuộc đời

chagraveo đoacuten vagrave yecircu thương Coacute điều lagrave

caacutei ảo tượng ngu ngơ đoacute luocircn được

chuacuteng ta che đậy dấu kiacuten bằng đủ thứ

ngụy trang

Chỉ cần đocirci phuacutet tỉnh thức nhigraven thẳng

vagraveo từng tacircm trạng bất an vagrave tự ti

thiếu tự tin đoacute ta sẽ thấy rằng chuacuteng

thật ra chẳng coacute gigrave diacutenh dấp để cần

thiết phải biết đến chuyện riecircng tư của

chuacuteng ta đacircu Thay vagraveo đoacute tốt hơn ta

necircn quay về với caacutec cảm nghiệm tự

thacircn của chiacutenh migravenh Nhưng hatildey kheacuteo

đấy biết đacircu chừng ta chỉ coacute được caacutei

trăn trở đối với bản thacircn magrave khocircng tự

486

biết đoacuten nhận vagrave thương migravenh một

caacutech chiacutenh chắn đuacuteng nghĩa theo

thiền lyacute

Nếu chuacuteng ta biết kịp thời cảm

nghiệm trọn vẹn những tacircm thaacutei bất

an thiếu tự ti vagrave biết sống trung thực

với chiacutenh bản thacircn migravenh thigrave chắc chắn

chuacuteng ta sẽ tự tigravem thấy migravenh qua caacutei

boacuteng phản chiếu thigrave coi như chuacuteng ta

vẫn cograven bị vugravei lấp che kiacuten trong triacute tuệ

hiện tại Nếu được hatildey tạm thời xử lyacute

những tacircm trạng đoacute bằng caacutech thư

giản từng hơi thở để migravenh được thoải

maacutei hơn rồi từ đoacute chuacuteng ta bắt đầu mở

rộng caacutenh cửa tigravenh thương đối với

chiacutenh migravenh vagrave tha nhacircn

487

Như đatilde noacutei chuacuteng ta luocircn coacute khuynh

hướng trốn chạy chối bỏ tất cả những

đau đớn của tacircm sinh lyacute bằng đủ mọi

caacutech ETHối với những cảm giaacutec cực

lograveng của tacircm lyacute ta thường nhớ đến

những biện phaacutep đối đầu mugrave quaacuteng

như một thaacutei độ khước từ những hoạt

động điecircn cuồng nagraveo đoacute hoặc những

higravenh thức ảo tượng ngatilde chấp Một

trong những nhacircn tố tacircm lyacute coacute phương

hại đến triacute tuệ như thật của chuacuteng ta

chiacutenh lagrave cảm giaacutec sợ hatildei Vagrave chiacutenh vigrave

noacute đatilde gần như trở thagravenh một thứ bản

năng tacircm lyacute magrave hầu hết chuacuteng ta đều

khocircng hề nghĩ đến việc khaacutem phaacute thật

sự của noacute necircn chuacuteng ta thường xuyecircn

bị noacute điều động chi phối một caacutech vocirc

thức

488

Chiacutenh Trang Tử cũng đatilde từng noacutei

Những lo sợ nhỏ thigrave tạo necircn caacutec e

ngại những lo sợ lớn thigrave tạo necircn sự

hoảng loạn Khi một sự sợ hatildei vừa

xuất hiện bất luận lagrave sự sợ hatildei về caacutei

gigrave - kể cả sự sợ chết điều cần thiết lagrave

chuacuteng ta bắt buộc phải thực hiện cho

bằng được đoacute lagrave sự phơi mở trọn vẹn

ngay chiacutenh nỗi sợ đoacute Noacute hiện đang ra

sao Cảm giaacutec sinh lyacute của chuacuteng ta luacutec

nagravey thế nagraveo Chuacuteng từ đacircu đến Trong

nội tacircm đầu nhận diện được sự sợ hatildei

cũng coacute nghĩa lagrave ta cũng đatilde thấy được

đặc tiacutenh phugrave du hữu cơ của noacute đồng

thời khi ta phơi mở nội tacircm migravenh để

nhigraven ngắm noacute bằng một giao hogravea vagrave

maacutet mẻ sau sắc thigrave luacutec nagravey coi như tất

cả những khaacutei niệm ngatilde chấp về caacutei

489

Tocirci của Tocirci cũng biến mất Vấn đề sợ

hatildei đến luacutec nagravey coi như tạm ổn

Từ cơ sở của tỉnh thức vagrave thaacutei độ đoacuten

nhận thực tại một caacutech trung thực

khaacutech quan nagravey chuacuteng ta coacute thể tự

chọn lựa cho migravenh một trigravenh độ triacute tuệ

biền biệt nagraveo đoacute của tỉnh thức ETHocirci khi

điều đoacute được thực hiện trong một

thiền khoacutea với những đề mục cugraveng caacutec

điều kiện lyacute tưởng nagraveo đoacute nhưng cũng

coacute luacutec cocircng phu nagravey lại được thực

hiện bằng sự quay về nhigraven ngắm vagraveo

ngay chiacutenh sự sợ hatildei magrave migravenh đatilde vagrave

đang đối đầu Yacute chiacute vagrave tinh thần traacutech

nhiệm của chuacuteng ta bacircy giờ cũng được

tăng cường matildenh liệt hơn vigrave những

động cơ nỗ lực của bản thacircn khocircng

cograven bị hạn chế trong ảnh hưởng của

490

lograveng sợ hatildei qua tacircm thaacutei đối khaacuteng

nữa

Chuacuteng ta đatilde học được caacutech hogravea giải

đối với sự sợ hatildei để cocircng phu thiền

định coacute thể giuacutep ta khaacutem phaacute ra được

điacutech điểm vươn tới của yacute thức chiacutenh

migravenh xem migravenh thực ra muốn lagravem

điều gigrave phơi mở caacutei gigrave Nếu cứ tiếp

tục trốn chạy lograveng sợ hatildei trước mắt

coi như chuacuteng ta cũng đatilde tự xacircy dựng

một ragraveo cản cảnh phograveng đối với caacutec sự

sợ hatildei chưa xảy đến Magrave điều nagravey vừa

chẳng những khocircng thể thực hiện

được magrave lại coacute nguy cơ giới hạn vagrave

giam hảm đời sống nội tacircm của chuacuteng

ta ETHiều đoacute cũng coacute nghĩa lagrave ta đatilde tự

kheacutep kiacuten cotildei lograveng đoacuteng chặt khả năng

hiển hiện của tigravenh thương vagrave khả năng

491

giao hogravea đồng cảm với thực tại từ nội

thacircn đến ngoại giới

Cũng như đối với những nỗi đau tacircm

sinh lyacute của bản thacircn chuacuteng ta cograven coacute

biết bao tigravenh huống bắt buộc phải tự

coacute một thaacutei độ đối khaacuteng chẳng hạn

về vấn đề nhacircn sự vagrave những hoagraven cảnh

eacuteo le trong cuộc sống gia đigravenh hoặc xatilde

hội Bởi ta đừng bao giờ quecircn rằng

trong thế giới tigravenh cảm thường nhật

vẫn luocircn coacute rất nhiều đối tượng magrave

migravenh aacutec cảm trong giao tiếp đối ngoại

cũng coacute khocircng iacutet những tigravenh huống dễ

khiến ta bất matilden khoacute chịu Thocircng

thường trước một đối tượng đaacuteng

gheacutet chuacuteng ta vẫn coacute phản ứng tự

nhiecircn lagrave giữ một thaacutei độ đối lập với

từng khiacutea cạnh nhacircn caacutech vagrave tập tiacutenh

492

của họ để rồi tự migravenh cầm tugrave trong

chiacutenh thagravenh kiến aacutec cảm mang tiacutenh đối

khaacuteng ngăn caacutech với người ta

Trong khi đoacute nếu tự biết điều động

nội tacircm migravenh ra khỏi thaacutei độ tacircm lyacute

bản năng nagravey vagrave tự phơi mở traacutei tim để

bao dung tha nhacircn - một trigravenh độ nội

tacircm khocircng mấy đắt đỏ magrave đặc tiacutenh lagrave

độ lượng vagrave hogravea giải - thigrave chuacuteng ta coacute

thể dễ dagraveng xoacutet thương họ nhiều hơn

thocircng qua sự thocircng cảm vagrave trắc ẩn về

những đau khổ kiacuten đaacuteo magrave ai cũng coacute

Chuacuteng ta coacute thể dễ dagraveng tha thứ cho

họ khi hiểu được một điều hết sức

quan trọng rằng tất cả những gigrave lagrave

đaacuteng gheacutet của đối phương thực ra chỉ

lagrave những phản ứng tự nhiecircn của họ

trước caacutec khổ lụy magrave nhiều khi chỉ lagrave

493

một caacutech vocirc thức magrave thocirci Với một

cảm nghiệm phơi mở như vậy về

những đau khổ của người khaacutec kể cả

đối với những caacute nhacircn magrave ta vẫn xem

lagrave đối phương đối thủ - tigravenh thương vị

tha tự nhiecircn sẽ tigravem đến với chuacuteng ta

ETHối với nỗi sợ chết

Một trong những khiacutea cạnh khaacutec của

đời sống magrave chuacuteng ta khocircng mấy khi

lưu tacircm để tỉnh thức nhigraven ngắm thấu

đaacuteo đoacute chiacutenh lagrave bản chất phugrave du ngay

từ căn cội của tất cả cảm nghiệm một

tecircn gọi khaacutec cho dograveng sanh diệt tương

tục trong sự hiện hữu tồn tại của đời

sống tacircm sinh lyacute Tất cả mọi thứ từ

nội thacircn đến ngoại giới những cấu tố

tacircm sinh lyacute như lagrave caacutec tư tưởng cảm

494

giaacutec bức xuacutec phản ứng tốt xấu của

chuacuteng cugraveng tất cả những ngoại vật vocirc

cơ hay hữu cơ trong thế giới quanh ta

cũng chỉ đều lagrave những đơn thể luocircn

nằm tr6n một dograveng chảy bất tận của

những đổi thay từ giai đoạn nagravey sang

giai đoạn khaacutec Xuất hiện tiecircu mograven

rồi biến mất

Noacutei một caacutech khaacutec bản tướng của vạn

vật luocircn lagrave những biến tướng Trong

nền văn hoacutea phương Tacircy người ta iacutet

khi nghĩ đến việc nhigraven ngắm trầm tư

vagrave đối diện với caacutei chết Người ta luocircn

e sợ cảm giaacutec nhigraven thấy đời sống như

một chu trigravenh heacuteo uacutea giagrave cổi magrave chỉ

biết đơn giản nhigraven ngắm những tử thi

như một moacuten đồ vật nagraveo đoacute hết sức

bigravenh thường

495

Trong giaacuteo lyacute thiền định truyền thống

của Phật giaacuteo Nguyecircn thủy coacute một

phaacutep mocircn magrave đề mục chuacute niệm lại đặc

biệt nhắm vagraveo thacircy chết qua từng giai

đoạn phacircn hủy của noacute Mới nghe qua

ta coacute thể cho đoacute lagrave một phaacutep mocircn thiền

định thiếu trong lagravenh hoặc quaacute đaacuteng

nhưng thực ra ta cũng phải nhận rằng

đoacute lagrave một con đường phơi mở ra cho

chuacuteng ta bản chất của caacutei chết về bản

chất sinh diễn tất nhiecircn của tấm thacircn

sinh lyacute nagravey vagrave đồng thời cũng giuacutep ta

vượt qua những ảo tưởng phổ cập về

chiacutenh sự hiện hữu của migravenh magrave hầu

như ai cũng mắc phải Bởi vigrave phần lớn

chuacuteng ta đều rất sợ chết Vagrave bacircy giờ

chuacuteng ta tự trả lời cacircu hỏi sau đacircy đatilde

chứ Thế nagraveo lagrave cảm giaacutec sợ chết

496

Một khi chuacuteng ta chưa coacute được một

điều hiểu biết thấu suốt về bản chất

như thật của tacircm sinh lyacute bản thacircn thigrave

nỗi sợ hatildei vagrave thaacutei độ tacircm lyacute đối khaacuteng

khi nhigraven vagraveo những hao mograven chết

choacutec sẽ trở necircn matildenh liệt hơn Bởi

chuacuteng ta vẫn luocircn acircm thầm nhigraven ngắm

tacircm sinh lyacute của migravenh như những chủ

thể chắc chắn an toagraven rồi gaacuten gheacutep

vagraveo đoacute một yacute niệm Tocirci của Tocirci (Ngatilde

Ngatilde sở) Lẽ dĩ nhiecircn với kiến chấp

nagravey nỗi aacutem ảnh về caacutei chết của Tocirci

sẽ khiến ta kinh hoagraveng Coacute thể noacutei

rằng nỗi sợ chết lagrave một chứng minh

sinh động về niềm tin vagraveo caacutei ảo tưởng

ngatilde chấp của chuacuteng ta

Nhưng một khi chuacuteng ta tự biết phơi

mở bản chất tacircm sinh lyacute qua từng quaacute

497

trigravenh vận động của chuacuteng chuacuteng ta sẽ

thấy rotilde rằng chuacuteng luocircn sanh tử trong

mỗi mỗi phuacutet giacircy ETHoacute lagrave một sự thật

khocircng hề mang tiacutenh cường điệu

phoacuteng đại hay ẩn dụ Chuacuteng ta sẽ thấy

chuacuteng chỉ lagrave những gigrave rỗng tuếch vocirc

ngatilde vagrave vocirc thường tiếp nối nhau trocirci đi

từng năm thaacuteng nagravey sang năm khaacutec

Chuacuteng chỉ lagrave một dograveng nước với

những bọt soacuteng luocircn được tạo ra vagrave

tan vỡ Trong từng thoaacuteng chốc thời

gian hatildey cẩn trọng suy tư về mỗi mỗi

cảm nghiệm tacircm sinh lyacute của migravenh

Tiếng động higravenh ảnh tư tưởng cảm

xuacutec nagraveo đoacute Trong từng chớp mắt

caacutec cảm nghiệm đoacute luocircn sinh diệt

thay chổ cho nhau theo một qui luật

vận động cố nhiecircn vagrave luocircn luocircn thay

498

đổi hoaacuten vị phủ định lẫn nhau Rotilde

ragraveng lagrave khocircng coacute một thứ gigrave trecircn đời

nagravey để ta ocircm ấp cả mặc dugrave ta cũng

phải nhigraven nhận lagrave để nhận thức vagrave

sống đuacuteng theo tinh thần triacute tuệ nagravey

khocircng dễ dagraveng tiacute nagraveo

Chỉ cần một phuacutet giacircy nagraveo đoacute caacutei

cocircng phu kinh nghiệm của chuacuteng ta về

qui luật vận hagravenh vocirc thường của tacircm

sinh lyacute được thực hiện một caacutech liecircn

tục vagrave thuần thục thigrave nỗi sợ chết coi

như được chấm dứt bởi vigrave trong triacute tuệ

của chuacuteng ta luacutec bấy giờ khocircng cograven coacute

chuacutet gigrave để phải sợ mất nữa Nuocirci

dưỡng được một tacircm phong điềm tĩnh

an hogravea xuyecircn qua một triacute tuệ tư saacutet

chuacuteng ta chẳng cograven bận tacircm gigrave về

những thagravenh bại được thua vốn chỉ lagrave

499

những qui luật vận động tất yếu của

vạn phaacutep để từ đoacute ta ngagravey một an bigravenh

tự tại hơn

Phơi mở tacircm hồn

Trước hết chuacuteng ta phải higravenh dung

hoacutea những higravenh thaacutei đau khổ magrave migravenh

vẫn luocircn coacute thaacutei độ đối khaacuteng hoặc

nhắm mắt lagravem ngơ trong đời sống

thường nhật ETHể coacute được một tacircm hồn

giao hogravea đồng cảm thật sự thigrave điều

cần thiết lagrave chuacuteng ta phải nhigraven lại caacutei

khuynh hướng trốn chạy mamg tiacutenh

hữu cơ đối với caacutec đau khổ đồng phải

coacute được những cảm nghiệm khoaacuteng

đạt về toagraven bộ nhacircn sinh quan của

migravenh

500

Ryokan một thiền sư du phương

người Nhật Bản (ra đời vagraveo khoảng

giữa thế kỷ thứ 18) đatilde diễn đạt sinh

phong tuyệt vời nagravey trong một bagravei thơ

của migravenh magrave nội dung đặc biệt

chuyển tải một yacute hướng tha thiết nhắm

đến điều magrave đạo giaacuteo vẫn gọi lagrave tự tại

trong vui buồn - dịch thoaacutet từ chaacutenh

văn lagrave vạn hỷ vạn sầu Nội dung đoacute

muốn nhắn nhủ với chuacuteng ta một điều

rằng một sự giao hogravea vong thacircn vagrave vị

tha sacircu sắc vocirc lượng chỉ coacute được từ

một cảm nghiệm trọn vẹn về tất cả

thực tại bằng một traacutei tim rộng mở Vagrave

sau đacircy lagrave một trong những dograveng thơ

vừa noacutei trecircn của Ryokan

Một lần nữa bọn trẻ con vagrave tocirci lại

đaacutenh nhau trecircn một chiến trường magrave

501

vũ khiacute của đocirci becircn chỉ lagrave những laacute cỏ

mugravea xuacircn

Chuacuteng tocirci tiến quacircn rồi lui binh vagrave

cuộc chiến mỗi luacutec một tế nhị nhẹ

nhagraveng hơn

Hoagraveng hocircn xuống rồi ai về nhagrave nấy

vagrave aacutenh trăng đatilde giuacutep tocirci chịu đựng

được niềm cocirc đơn của migravenh

Những đecircm tối mugravea thu sao magrave dagravei

quaacute

Vagrave cơn lạnh đatilde bắt đầu thấm đẫm vagraveo

chăn đệm của tocirci

Mười saacuteu năm trời qua rồi magrave như

mới hocircm qua

Vẫn chưa coacute một ai biết dagravenh ra chuacutet

thương cảm cho tấm thacircn giagrave yếu nagravey

Cơn mưa rồi cũng tạnh hẳn giờ chỉ

cograven lại những giọt nước nhỏ xuống từ

502

maacutei nhagrave

Suốt đecircm lũ cocircn trugraveng vẫn ra ratilde kecircu

hoagravei khocircng dứt tiếng

Tocirci vẫn thao thức vigrave khocircng thể nagraveo

ngủ được

Vẫn kecirc đầu trecircn gối tocirci ngắm nhigraven

những tia saacuteng thanh sạch của bigravenh

minh

Ocirc hay Laacute y của Thầy tocirci đatilde đủ rộng

để choagraveng kiacuten những kiếp đời khổ lụy

trong cotildei thế trầm phugrave nagravey

Tại sao chuacuteng ta lại khocircng được như

Ryokan Biết phơi mở tất cả niềm vui

vagrave nỗi buồn tất cả những gigrave lagrave sự thật

trong cuộc sống của chiacutenh migravenh

Chuacuteng ta vẫn cograven cứ matildei kheacutep kiacuten biết

bao lagrave cảm nghiệm về đời sống chỉ vigrave

một thứ vocirc minh coacute từ nguồn cội của

503

nội tacircm một sự mecirc muội về bản chất

như nhiecircn của thế giới hiện tượng giả

tướng Chuacuteng ta giao phoacute niềm tin một

caacutech mugrave quaacuteng nocircng nỗi vagraveo những

thứ magrave migravenh cứ ngỡ lagrave hạnh phuacutec vagraveo

caacutei phugrave du vagrave bản chất bất toagraven của

chuacuteng Chiacutenh caacutei vocirc minh nagravey đatilde nuocirci

lớn trong yacute thức ta những khaacutet vọng

triền miecircn về caacutei gọi lagrave hạnh phuacutec

thay vigrave chỉ necircn hiểu rằng chuacuteng chỉ lagrave

những ảo giaacutec Vagrave cho dugrave những ước

vọng hạnh phuacutec của chuacuteng ta coacute được

đaacutep ứng liecircn tục chuacuteng ta cũng khocircng

bao giờ cảm thấy migravenh được thỏa matilden

trọn vẹn

Noacutei một caacutech chiacutenh xaacutec lagrave bởi vigrave tất

cả những cảm giaacutec thỏa matilden đoacute luocircn

ngắn hạn vagrave hư ảo Những đầu tư để

504

đaacutep ứng cho caacutec ước vọng của chuacuteng

ta thực ra chỉ đơn giản coacute yacute nghĩa lagrave

trưởng dưỡng vagrave tiếp sức cho lograveng

tham aacutei để rồi sau cugraveng chuacuteng ta chỉ

cograven lại thất vọng vagrave tiếp tục tigravem đến

những ham muốn khaacutec Thaacutei độ sống

đoacute coacute khaacutec gigrave higravenh ảnh một người giải

khaacutet bằng nước biển nước muối cagraveng

uống cagraveng thấy khaacutet

Một khiacutea cạnh bất khả ly của ước

vọng hạnh phuacutec chiacutenh lagrave lograveng mong

mỏi traacutenh được đau khổ Một niềm

tin điecircn cuồng về caacutei ảo tưởng hạnh

phuacutec thocircng qua những ảo giaacutec về thực

tại chỉ cagraveng khiến ta bị mecirc mờ về tất

cả thực tại vẫn luocircn xảy đến trong đời

sống của migravenh Vocirc minh vagrave tham aacutei

luocircn phương hại đến khả năng tỉnh

505

thức vagrave phơi mở triacute tuệ trước tất cả

đau khổ của đời sống đồng thời cũng

kheacutep kiacuten luocircn ở chuacuteng ta caacutenh cửa

giao hogravea vị tha Trong khi đoacute caacutei giaacute

trị của lograveng vị tha lại bị đaacutenh đổ trong

chiacutenh sự buồn khổ magrave sự buồn khổ lại

luocircn coacute đặc tiacutenh chối bỏ những đau

đớn chứ khocircng hề giuacutep iacutech cho một sự

phơi mở nagraveo cả

Coacute một số người cứ nghĩ rằng thaacutei độ

trốn chạy chaacuten gheacutet đau khổ lagrave nhacircn

tố tacircm điểm xoa dịu noacute nhưng nếu coacute

được một sự quan saacutet nghiecircm tuacutec vagrave

khu biệt được sự khaacutec nhau giữa tigravenh

thương vị tha với lograveng bi lụy thigrave ta sẽ

thấy ngay rằng một tigravenh thương vị tha

thật sự khocircng bao giờ coacute sự can dự

của thương vagrave gheacutet Magrave ngược lại đoacute

506

chiacutenh lagrave sự phơi mở để thấu suốt tất cả

đau khổ với yacute nghĩa giải trừ kỳ tuyệt

vagrave tương ứng với một caacutech hữu hiệu

Hagravenh động vị tha (Sống tigravenh

thương)

Triacute tuệ sẽ thế chỗ vocirc minh khi chuacuteng

ta nhận chacircn được một điều rằng hạnh

phuacutec vẫn khocircng hề coacute được từ sự tiacutech

lũy những cảm giaacutec khoaacutei lạc vagrave thaacutei

độ đaacutep ứng để lagravem thỏa matilden lograveng ham

muốn cũng khocircng bao giờ đem lại cho

ta một đaacutep ứng trọn vẹn Noacute chỉ lagrave lớn

mạnh những vọng niệm phacircn biệt

thương gheacutet magrave thocirci Một khi chuacuteng ta

biết tự migravenh cảm nghiệm chiacutenh chắn

rằng hạnh phuacutec khocircng thể đến bằng sự

kiếm tigravem magrave ngược lại lagrave từ sự chối

507

bỏ noacute cũng khocircng đến với ta bằng sự

tầm cầu những cảm nghiệm ngọt ngagraveo

magrave lagrave từ sự phơi mở tỉnh thức trong

mỗi phuacutet giacircy thực tại thigrave chiacutenh sự

hoaacuten chuyển yacute thức nagravey cũng đồng

thời khai phoacuteng tất cả năng lực của

tigravenh thương ngay trong chiacutenh chuacuteng ta

Một khi nội tacircm ta khocircng cograven bị giới

hạn trong sự sợ khổ ham vui nữa thigrave

tigravenh thương hay noacutei rộng hơn lagrave sự

giao hogravea đồng cảm với thực tại sẽ trở

thagravenh phản ứng tất nhiecircn của traacutei tim

đatilde được mở rộng

Chuacuteng ta coacute thể thấy rotilde điều nagravey một

caacutech trung thực vagrave trực tiếp ngay trong

chiacutenh cocircng phu thiền định của migravenh

Khi chuacuteng ta coacute thaacutei độ đối diện vagrave

phơi mở để đoacuten chagraveo một caacutech tỉnh

508

thức tất cả thực tại trong từng giacircy

phuacutet magrave khocircng hề bị chi phối bởi caacutec

khaacutei niệm thương gheacutet thigrave xem như

chuacuteng ta cũng cugraveng luacutec lagravem thăng hoa

tacircm phong vị tha của migravenh đối với

từng cảm nghiệm Từ trigravenh độ nội tacircm

nagravey ngoagravei thagravenh quả nacircng cấp cocircng

phu thiền định chuacuteng ta cograven coacute thể bắt

đầu thể hiện một tacircm hồn vị tha thật

sự vagraveo cuộc đời

Việc thể hiện tấm lograveng thương người

đoacute khocircng hề đogravei hỏi một phương thức

nagraveo hagravenh động nhất định bởi khắp nơi

vagrave mọi người trecircn toagraven thế giới luacutec nagravey

đều lagrave những caacutenh đồng để chuacuteng ta

gieo trồng lecircn đoacute những hạt giống tigravenh

thương Mọi sự đều bắt đầu ngay từ

chiacutenh bản thacircn chuacuteng ta vagrave vograveng tay

509

tigravenh thương kia sẳn sagraveng dagravenh cho tất

cả mọi loagravei khocircng phacircn biệt một ai vagrave

vượt qua mọi giới tuyến caacute thể cũng

như cộng đồng Hagravenh động vị tha nagraveo

cũng lagrave tốt cả Bất luận lagrave một nỗ lực

xoa dịu những nỗi đau sinh lyacute hay một

cố gắng xoa dịu tacircm lyacute cho những ai

thật sự cần đến Chuacuteng ta coacute thể linh

động thoải maacutei caacutech đaacutep ứng những

nhu cầu của những người đau khổ từ

một sự can thiệp trực tiếp vagraveo hoagraven

cảnh của họ cho đến việc thực hiện

một taacutec phẩm nghệ thuật để nuocirci

dưỡng vagrave chăm soacutec đời sống nội tacircm

của người ta một caacutech nhiều yacute nghĩa

Chẳng hạn xacircy dựng ở họ một tigravenh

thương hay một kiến thức giaacute trị

Thậm chiacute việc lấy migravenh lagravem một biểu

510

tượng cho tigravenh thương caacutec mối quan

hệ đối giao thường nhật cũng lagrave trong

những hagravenh động vị tha đaacuteng quiacute magrave

chuacuteng ta coacute thể thực hiện được Vấn

đề cũng đơn giản thocirci Hatildey biến migravenh

thagravenh một người tốt bụng vocirc danh

cũng được

Ta coacute thể noacutei rằng tigravenh thương đối với

tha nhacircn luocircn được khai sinh từ sự tiếp

cận với những đau khổ Noacute lagrave một

phản ứng tiacutech cực trước những hoạn

nạn cụ thể magrave ta coacute thể quan saacutet từ thế

giới xung quanh một phản ứng giuacutep ta

thấu đaacuteo được những cợi nguồn sacircu

sắc nhất magrave từ đoacute migravenh đatilde bị giam

hatildem tugrave đầy suốt bấy lacircu nay

511

ETHức Phật đatilde để lại cho ta những bagravei

học hết sức quiacute giaacute vagrave sinh động về

tigravenh thương Ngagravei đatilde từng tắm rửa săn

soacutec cho những Tỳ kheo đệ tử đang bị

lacircm trọng bịnh magrave thiếu người chăm

nom vagrave acircn cần trấn an hướng dẫn nội

tacircm họ cho đến giacircy phuacutet cuối cugraveng

trước khi caacutec vị tắt thở vagrave chứng ngộ

đạo quả Dấn bước vagraveo con đường

giaacutec ngộ ngay chiacutenh lyacute tưởng đoacute cũng

lagrave một caacutech thể hiện sacircu sắc nhất về

tinh thần vị tha Bởi đoacute lagrave con đường

mang yacute nghĩa đaacutenh thức ở chuacuteng ta sự

thấu thị về những cấp độ higravenh thaacutei vagrave

những cội rễ sacircu sắc nhất của tất cả

đau khổ

Chiacutenh triacute tuệ nagravey luocircn trưởng dưỡng ở

chuacuteng ta một tigravenh thương vocirc hạn đối

512

với mọi loagravei vagrave trong tất cả caacutec tigravenh

huống Chuacuteng ta coacute thể thương được

caacutec nạn nhacircn của một cơ chế xatilde hội

hay chiacutenh trị bất cocircng nagraveo đoacute nhưng

liệu chuacuteng ta coacute thể thương nỗi những

người đatilde tạo ra thảm trạng nagravey

Chuacuteng ta thường coacute khuynh hướng tự

cho pheacutep migravenh coacute quyền căm thugrave họ

cho thaacutei độ tacircm lyacute đoacute lagrave đuacuteng đắn magrave

quecircn mất rằng tất cả caacutec hagravenh động

của những người nagravey đatilde được điều sử

sai khiến từ một nội tacircm mecirc muội mugrave

quaacuteng magrave hậu quả khocircng chỉ lagravem khổ

người khaacutec chuacuteng cograven lagrave những hạt

giống aacutec nghiệt sẽ chực chờ đagravey đọa

chiacutenh họ trong những kiếp lai sinh đau

khổ tương lai Hiểu được như vậy

chắc coacute lẽ bạn sẽ coacute thể bằng tấm tigravenh

513

thương của migravenh magrave cảm thocircng vagrave bao

dung cho họ một caacutech dễ dagraveng hơn

phải khocircng

Một thiền sư đồng thời cũng lagrave mocirct

nhagrave hoạt động xatilde hội người Việt Nam

lagrave thầy Thiacutech Nhất Hạnh đatilde coacute một bagravei

thơ rất hay noacutei về thứ tigravenh thương đại

đồng vocirc phacircn biệt magrave natildey giờ chuacuteng

ta vừa nhắc đến Nội dung bagravei thơ đề

nghị chuacuteng ta một caacutei nhigraven triacute tuệ về

chiacutenh tigravenh thương đoacute trong cả đời

sống ngay trong chiacutenh bản thacircn migravenh

vagrave một gắn boacute với noacute với trọn vẹn traacutei

tim củam migravenh bằng tất cả phơi mở

Xin hatildey gọi tocirci bằng chiacutenh tecircn thật

của tocirci

Xin đừng noacutei rằng mai nagravey tocirci sẽ ra đi

514

Bởi chiacutenh hocircm nay tocirci vẫn đến nơi nagravey

Xin hatildey nhigraven nhau bằng caacutei nhigraven sacircu

sắc nhất

Tocirci vẫn đến đacircy trong từng giacircy phuacutet

để lagravem một chogravei non trecircn nhaacutenh cacircy

mugravea xuacircn

ETHể lagravem một chuacute chim beacute nhỏ với đocirci

caacutenh cograven yếu ớt đang tập hoacutet trong

chiếc tổ mới của migravenh

ETHể lagravem một chuacute bướm non trong lograveng

một đoacutea hoa

ETHể lagravem một viecircn ngọc cograven dấu migravenh

trong đaacute

Tocirci vẫn đến để cười vagrave để khoacutec để acircu

lo vagrave hy vọng đợi chờ

Nhạc điệu của lograveng tocirci lagrave sự chagraveo đời

vagrave nhắm mắt của tất cả những gigrave đang

hiện hữu

515

Tocirci lagrave một con phugrave du đang ẩn migravenh

để hoacutea thacircn trecircn mặt nước socircng

Vagrave tocirci lagrave một con chim đang chờ mugravea

xuacircn đến để tigravem tới nuốt sống con phugrave

du

Tocirci lagrave con nhaacutei đang tung tăng bơi lội

giữa dograveng nước trong của một caacutei hồ

Vagrave tocirci lagrave một chuacute rắn hiền lặng lẽ bograve

đến hồ kiếm sống bằng những chagraveng

nhaacutei nhỏ

Tocirci lagrave một đứa beacute ở Uganda tấm thacircn

chỉ cograven lại da với xương

ETHocirci chacircn tocirci khẳng khiu như hai cacircy

gậy truacutec

Vagrave tocirci lagrave một thương nhacircn buocircn baacuten

những caacutenh tay baacuten vagraveo Uganda

những vũ khiacute chết người

Tocirci lagrave một beacute gaacutei 12 tuổi naacuteu migravenh

516

trecircn một chiếc thuyền con

ETHatilde tự gieo migravenh xuống biển sacircu khi bị

một tecircn hải tặc cướp đi caacutei tiết hạnh

ngagraven vagraveng

Vagrave tocirci lagrave một tecircn cướp biển traacutei tim

tocirci mugrave logravea vagrave khocircng biết yecircu thương

Tocirci lagrave đồng đảng của Politburo nắm

trong tay toagraven quyền sinh saacutet vagrave tocirci lagrave

người đatilde phải mua đứt niềm tin đắt đỏ

của hắn bằng tiacutenh mạng của caacutec tugrave

nhacircn dưới quyền migravenh đang chết dần

mograven trong những trại tugrave khổ sai lao

dịch

Niềm vui của tocirci giống như tiết trời

đang độ vagraveo xuacircn đủ sức ấm cho caacutec

loagravei hoa đơm nở khắp mọi nẽo đời

Nỗi đau của tocirci coacute khaacutec gigrave một dograveng

socircng đầy những nước mắt vừa đủ đổ

517

đầy vagraveo cả bốn đại dương

Xin hatildey gọi tocirci bằng tecircn thật của tocirci

nhờ vậy tocirci mới coacute thể được nghe tất

cả giọng cười vagrave tiếng khoacutec của migravenh

trong cugraveng một luacutec nhờ vậy tocirci sẽ thấy

được rằng niềm vui vagrave nỗi buồn của

migravenh thật ra chỉ lagrave một

Xin cho tocirci được gọi tecircn bằng tecircn thật

của migravenh để nhờ vậy tocirci may ra thức

giấc vagrave nhờ thế caacutenh cửa tim tocirci coacute

thể được mở ra

Ocirci caacutenh cửa của tigravenh thương vagrave độ

lượng hải hagrave

J G

518

Hướng dẫn thực tập Nuocirci lớn tigravenh

thương


coacute nhiều trường hợp vagrave cấp độ để

trưởng dưỡng vagrave đaacutenh thức tigravenh

thương vị tha Ta coacute thể thực hiện điều

đoacute ngay trong giờ tĩnh tọa chỉ migravenh

với migravenh Những suy nghĩ hoặc caacutec

higravenh ảnh khả dỉ khơi gợi ở tacircm hồn ta

về những nổi khổ của người khaacutec hoặc

một sự liecircn tưởng nagraveo đoacute coacute nội dung

tương tự ta hatildey dồn hết tacircm lực để tự

đặt migravenh vagraveo hoagraven cảnh của người

thực hiện một tigravenh thương vagrave mối giao

hogravea đồng cảm tương ứng Việc lập đi

lập lại lời nguyện mong cho tất cả

luocircn được an lagravenh cũng lagrave một

phương thức tốt để chuacuteng ta tự nuocirci

519

lớn tigravenh thương tha nhacircn ngay trong

chiacutenh nội tacircm migravenh Lời nguyện nagravey

buổi đầu lagrave nhắm thẳng vagraveo những đối

tượng đang đau khổ vagrave coacute thể được

keacuteo dagravei trong đocirci ba phuacutet hoặc keacuteo dagravei

suốt cả thiền tọa Becircn cạnh đoacute chuacuteng

ta cograven coacute thể tự thực hiện một tigravenh

thương vocirc tư ngay đối với chiacutenh bản

thacircn migravenh vagraveo những giacircy phuacutet nhận

ra những đau khổ tacircm sinh lyacute xảy ra

trong giờ thiền định

Ngoagravei ra ta coacute thể trưởng dưỡng vagrave

thể hiện tigravenh thương với migravenh vagrave thaacutei

độ sống hướng về người khaacutec Những

khi nhigraven thấy ai đoacute đang bị đọa đagravey

trong bất cứ higravenh thức đau buồn nagraveo

ta hatildey dagravenh chuacutet thời gian cho họ cagraveng

lặng lẽ cagraveng kiacuten đaacuteo thigrave cagraveng tốt Hatildey

520

biết quan saacutet một caacutech cẩn thận tất cả

những tacircm lyacute phản ứng phức tạp luocircn

coacute thể xảy ra trong tacircm hồn migravenh Hatildey

thanh thản để mặt mọi thứ đến vagrave đi

để giữ lại cho chiacutenh migravenh một thế giới

nội tại yecircn tĩnh Hatildey nhigraven thẳng vagraveo

người khaacutec với một tigravenh thương ấm aacutep

vagrave giản đơn bất cầu baacuteo vagrave vocirc phacircn

biệt Necircn thường xuyecircn coacute những tra

vấn tự thacircn Migravenh coacute hiểu được rằng

mọi người đang triền miecircn đau khổ

Migravenh coacute tự tigravem được rằng mọi người

đang triền miecircn đau khổ Migravenh coacute tự

tigravem được một chuacutet gigrave giao hogravea đồng

cảm với họ hay khocircng Giữa ta với

người coacute một ragraveo cản ngăn caacutech nagraveo

hay khocircng Tacircm hồn của migravenh cũng

được phơi mở hay vẫn bị kheacutep kiacuten

521

Noacutei chung điều cần thiết lagrave ta phải tự

biết xacircy dựng một mối quan hệ mật

thiết vagrave chacircn thật đối với tha nhacircn

bằng niềm mong mỏi cho họ được

hạnh phuacutec Bằng vagraveo tất cả khả năng

coacute được ta hatildey thường trực thực hiện

cocircng phu nagravey cho đến khi nagraveo giữa

migravenh với người coacute một sự giao cảm vagrave

thương yecircu thật sự

J G

----o0o---



----o0o---

522


Chương 10

Kiến giải về Nghiệp lyacute

Quy luật Taacutec động vagrave Phản ứng

Quy luật nghiệp lyacute lagrave một trong những

quy luật quan trọng nhất chi phối vagrave

điều động đời sống của chuacuteng ta Hiểu

được nghiệp lyacute sống trong triacute tuệ về

nghiệp lyacute thực hiện những gigrave thật sự

cần thiết magrave ta đatilde học được từ quy luật

nagravey mỗi người sẽ cảm nhận được một

nếp sống trọn vẹn vagrave bigravenh yecircn Một

khi đời sống thường nhật thiếu đi sự

giao hogravea vagrave bị tự cocirc lập một nếp sống

vocirc minh về bản chất caacutec phaacutep thigrave điều

tất nhiecircn sinh quan của chuacuteng ta sẽ chỉ

523

lagrave những khổ lụy vagrave ngộ nhận Quy

luật nghiệp baacuteo lagrave một trong những

định thức thiecircn nhiecircn cơ bản magrave thocircng

qua noacute nếu với một sự vận dụng saacuteng

suốt ta sẽ saacuteng tạo ra được biết bao

thế giới sống bao la lồng lộng Cứ kể

chuacuteng ta lagrave những nhagrave nghệ sỹ nhưng

thay vigrave phải dugraveng đến những phương

tiện nghề nghiệp như họa cụ nhạc

cụ ở đacircy chuacuteng ta lại tận dụng từng

cảm nghiệm tacircm sinh lyacute của migravenh như

lagrave những nguyecircn vật liệu hay dụng cụ

để thực hiện taacutec phẩm saacuteng tạo phocirc

diễn thế giới nội tại vốn vocirc cugraveng phức

tạp magrave cũng thuacute vị của migravenh Hatildey nhớ

rằng chỉ từ kiến giải nagravey cugraveng những

saacuteng tạo năng động cộng với khả năng

tranh thủ thời gian chuacuteng ta mới coacute

524

thể thagravenh tựu viecircn matilden cocircng phu tu

hagravenh của migravenh

Thuật ngữ Nghiệp trong cả hai thứ

tiếng Pagraveli vagrave Sanskrit (Kamma hay

Karma) ở trường hợp nagravey đều coacute nghĩa

lagrave hagravenh động việc lagravem Quy luật

nghiệp baacuteo chỉ đơn giản lagrave định lyacute taacutec

động vagrave phản ứng Một hagravenh động coacute

chủ yacute sẽ cho ra một hậu quả nhất định

nagraveo đoacute Tugravey thuộc vagraveo động lực tacircm lyacute

luacutec tạo nghiệp hậu quả của caacutec hagravenh

động cũng theo đoacute magrave được quy định

Hagravenh động bằng aacutec tacircm sẽ cho ra quả

xấu hagravenh động bằng thiện tacircm sẽ dẫn

đến quả tốt Chiacutenh quy luật sinh hoacutea

của thế giới vật chất cũng đatilde minh họa

cho ta về quy luật đoacute Cacircy taacuteo chỉ trổ

ra traacutei taacuteo chứ khocircng thể sinh ra traacutei

525

xoagravei hoặc bất cứ traacutei nagraveo khaacutec Nghiệp

lyacute cũng lagrave một thứ quy luật tự nhiecircn

nhưng lại thuộc lĩnh vực tacircm lyacute

Khi noacutei đến vấn đề Nghiệp lyacute ETHức

Phật luocircn đặt biệt nhắm đến yacute hướng

hagravenh động tức động lực tacircm lyacute thuacutec

đẩy ta hagravenh động Ngagravei dạy rằng

Nghiệp chiacutenh lagrave sự cố yacute taacutec yacute khuynh

hướng mang tiacutenh thuacutec đẩy ta hagravenh

động từ nội tại bởi chiacutenh noacute lagrave nguồn

động lực quy định hậu quả của hagravenh

động Một điều hết sức hiển nhiecircn magrave

chuacuteng ta cần phải biết đoacute chiacutenh lagrave vấn

đề mỗi mỗi đơn vị yacute thức mang tiacutenh

đầu tư dugrave thiện hay aacutec đều lagrave một năng

lực đủ sức tạo ra một hậu quả tương

ứng Khi chuacuteng ta hiểu được cơ sở căn

bản của nghiệp nằm ở sự đầu tư cố yacute

526

thigrave chuacuteng ta cũng coacute thể đồng thời

hiểu được rằng migravenh phải cẩn trọng ra

sao trong mỗi yacute hướng trước khi bắt

tay một việc nagraveo đoacute chỉ cần một thaacutei

độ sống thiếu tỉnh thức một khuynh

hướng nội tacircm bất chaacutenh thigrave coi như

chuacuteng ta đatilde tự gieo mầm cho vocirc vagraven

đau khổ magrave migravenh sẽ phải latildenh chịu

trong tương lai

Vấn đề nghiệp lyacute coacute thể được nhận

hiểu ở hai cấp độ thocircng qua sự thấu thị

rộng ratildei về những higravenh thức tồn tại

hiện hữu của chuacuteng vẫn luocircn dagraven trải

suốt đời sống của mỗi người Ở caacutech

hiểu thứ nhất nghiệp lyacute đề cập đến

cảm nghiệm về quy luật taacutec động vagrave

phản ứng mang tiacutenh thời gian vagrave thời

gian ở đacircy lagrave bất định Noacutei vậy coacute

527

nghĩa rằng nghiệp lyacute trong trường hợp

nagravey chiacutenh lagrave luật baacuteo ứng theo lối định

nghĩa phổ cập Nhacircn nagraveo Quả nấy vagrave

thời gian tương ứng giữa nhacircn vagrave quả

rất phức tạp vagrave trừu tượng Với caacutech

hiểu thứ hai nghiệp lyacute được nhận diện

qua từng phuacutet giacircy cũng vẫn quy luật

taacutec động vagrave phản ứng Sau một tacircm

thaacutei maacutet mẻ của tigravenh thương chuacuteng ta

sẽ lập tức cảm nghiệm được một niềm

tịnh lạc mang tiacutenh thừa tiếp Cứ thế

ngay sau những bức xuacutec phiền natildeo

hậu quả tacircm lyacute tất nhiecircn magrave chuacuteng ta

sẽ phải cảm nhận dĩ nhiecircn lagrave những

bất ổn bất an trong tacircm hồn Chiacutenh sự

tỉnh thức trực tiếp của chuacuteng ta về mỗi

vận động của nghiệp lyacute trong từng

phuacutet giacircy như vậy sẽ lagrave một nguồn

528

động lực tiacutech cực cho cocircng phu phaacutet

triển vagrave nuocirci lớn sự an lagravenh cho chiacutenh

migravenh trong từng phuacutet giacircy ETHacircy lại

cũng chiacutenh lagrave một sự tồn tại tự nhiecircn

của nghiệp lyacute

Lyacute tưởng vagrave nhacircn caacutech sống của

chuacuteng ta luocircn được quy định qua

nghiệp lyacute noacutei rotilde hơn chiacutenh lagrave higravenh

thaacutei vagrave tiacutenh chất cũng như qui mocirc của

noacute Bằng caacutei nhigraven của triacute tuệ thiền

chacircn chiacutenh ta sẽ thấy rotilde rằng khocircng

coacute một chủ thể thực thể nagraveo lagrave trường

cữu bất biến để khả dĩ coacute vị triacute cho

một caacutei tocirci nagraveo đoacute tồn tại Mỗi chuacuteng

ta chỉ lagrave một tổng hợp một higravenh thaacutei

của những chuỗi dagravei tacircm vật lyacute luocircn

đổi thay vocirc thường Mỗi người chuacuteng

ta đều coacute một hướng đời riecircng trong

529

từng phuacutet giacircy yacute thức bất luận lagrave coacute

chủ yacute hay vocirc tigravenh ta đều luocircn tự

trưởng dưỡng ở chiacutenh migravenh những

higravenh thaacutei yacute thức sai biệt ETHoacute cũng

chiacutenh lagrave một trong những biểu hiện cụ

thể của nguyecircn lyacute vocirc ngatilde như vừa noacutei

trecircn Cứ mỗi một tigravenh trạng yacute thức

hiển hiện trong từng phuacutet giacircy bất kể

thiện aacutec ngoagravei ra caacutei hiệu quả di hậu

tất yếu noacute cograven để lại một sức mạnh

tiềm tagraveng để sẳn sagraveng lớn mạnh hơn

nữa trong những lần taacutei hiện sau nagravey

Bởi luacutec đoacute chuacuteng khocircng cograven đơn giản

lagrave một higravenh thaacutei tacircm lyacute đột xuất nữa

magrave đatilde trở thagravenh ra một yacute thức mang

tiacutenh huacircn tập tập quaacuten một kiểu quaacuten

tiacutenh hugraveng hậu Noacutei một caacutech khaacutec đi

chuacuteng ta chỉ lagrave một bộ sưu tập tổng

530

hợp của rất nhiều nhacircn caacutech những

khuynh hướng yacute thức magrave migravenh đatilde đầu

tư vagrave trưởng dưỡng đặc biệt lagrave những

higravenh thaacutei yacute thức đatilde tự coacute một sức

mạnh phaacutet triển

Chuacuteng ta thường coacute khuynh hướng

chẳng quan tacircm gigrave đến những cấu tố

tacircm lyacute trong caacutec cảm nghiệm tư tưởng

của migravenh magrave thay vagraveo đoacute chỉ lagrave những

vận động yacute thức mang tiacutenh caacutech vocirc tội

vạ chẳng magraveng gigrave đến hậu quả như

người ta vocirc tư thảy một viecircn đaacute xuống

nước magrave chẳng kể gigrave đến những xao

động Trong khi đoacute ta hatildey nhớ rằng

mỗi phuacutet giacircy tư tưởng đi qua trong

đầu chuacuteng ta cograven lagrave những điều kiện

vagrave động lực taacutec tạo ra biết bao nhiecircu

vấn đề bograveng bong khaacutec Bất cứ đối

531

tượng yacute thức nagraveo khởi lecircn trong nội

tacircm chuacuteng ta cộng với tiacutenh caacutech vagrave

bản chất của noacute đều luocircn lagrave một đối

tượng sở tri để chuacuteng ta tri nhận vagrave

chiacutenh thaacutei độ tri nhận về chuacuteng luocircn lagrave

những điều kiện nhacircn tố quy định

cảnh giới taacutei sanh thực ra lagrave những

biểu hiện cụ thể cho từng trigravenh độ tacircm

linh của mỗi chuacuteng sanh Chuacuteng coacute yacute

nghĩa nhắc nhở ta về những bản chất

sai biệt của đời sống nội tacircm magrave migravenh

vẫn cảm nghiệm trong từng giacircy phuacutet

đồng thời cũng giuacutep ta lưu tacircm đến

dograveng luacircn hồi sanh tử magrave migravenh sẽ phải

lăn trocirci qua caacutec sanh thuacute (tức chỗ taacutei

sanh) theo quy luật nghiệp lyacute

ETHối với nền văn hoacutea phương Tacircy vấn

đề taacutei sanh vagrave caacutec cảnh giới luocircn hồi

532

vẫn thường được xem lagrave đaacuteng nghi

khoacute tin nếu khocircng muốn noacutei đoacute lagrave

những vấn đề đau đầu khocircng cần thiết

Mặc dầu thaacutei độ hoagravei nghi đoacute cũng coacute

thể lagrave điều cần thiết cho sự nhận thức

kiểm tra trong cuộc tu của migravenh bởi

những khaacutei niệm về nghiệp lyacute vagrave taacutei

sanh vốn lagrave một phần giaacuteo lyacute quan

trọng của ETHức Phật magrave để hiểu biết về

chuacuteng thigrave vấn đề đogravei hỏi ở chuacuteng ta

một sự tự chứng thể nghiệm bằng

chiacutenh khả năng của migravenh Chuacuteng ta coacute

thể chưa đạt đến trigravenh độ chứng đạt

thiền định hoặc những khả năng thần

thocircng nhưng nếu với một thaacutei độ triacute

tuệ thể nghiệm đuacuteng đắn thigrave vẫn coacute thể

tự mở ra cho migravenh những khagrave năng

nhận thức vagrave hiểu biết chiacutenh chắn noacutei

533

theo ngocircn ngữ của nhagrave thơ Coleridge

thigrave luacutec nagravey chuacuteng ta coi như đatilde coacute

được một chiếc mốc treo cho lograveng bất

tiacuten Với khả năng yacute thức đoacute chuacuteng ta

coi như đatilde thoaacutet khỏi cạm bẫy của một

niềm tin mugrave quaacuteng cugraveng với một yacute hệ

vocirc tiacuten ngưỡng cuồng dại Bằng vagraveo

con đường nagravey chuacuteng ta coacute thể nhận

rotilde được những gigrave magrave migravenh vẫn chưa

hiểu được ở bản thacircn cũng như những

trigravenh độ tri kiến nagraveo migravenh chưa coacute

được

Theo Phật giaacuteo Nguyecircn thủy thigrave cảnh

giới taacutei sanh tức khocircng gian hiện hữu

của muocircn loagravei được chia thagravenh saacuteu

tầng Bốn tầng đọa xứ tầng nhacircn

giớivagrave caacutec tầng thiecircn giới Caacutec cotildei đọa

xứ được tồn tại hiện hữu bởi sự taacutec

534

động vagrave chiecircu cảm từ caacutec phiền natildeo

của chuacuteng sanh Caacutec aacutec tacircm nagravey chiacutenh

lagrave những phản ứng tacircm lyacute xấu xa của

chuacuteng ta trong đời sống Ngoagravei hậu

quả nhatilden tiền lagrave một đời sống nội tacircm

đau khổ ngay trong hiện tại chuacuteng

cograven lagrave con đường đưa đẩy ta vagraveo caacutec

cotildei đọa xứ trong vocirc số kiếp taacutei sanh

tương lai

Tầng nhacircn giới hay cotildei người được

xem lagrave lạc cảnh thấp nhất trong caacutec

cotildei taacutei sanh thiện thuacute Ở đacircy lagrave một

mocirci trường lyacute tưởng để tu tập bởi vigrave

như ta vẫn biết thế giới nagravey coacute điểm

đặc biệt lagrave cả đau khổ lẫn hạnh phuacutec

cugraveng đều coacute mặt Magrave mức độ đau khổ

hay hạnh phuacutec trong thế giới loagravei

người chuacuteng ta dugrave ở mức độ nagraveo cũng

535

vẫn coacute thể lagrave những điều kiện tốt cho

cocircng phu tu hagravenh Một ocircng vua hay gatilde

ăn magravey đều coacute thể tự tigravem thấy những

yếu tố tacircm lyacute cần thiết cho cocircng phu

phaacutet triển đạo hạnh vagrave sự dấn thacircn vagraveo

con đường giải thoaacutet Thậm chiacute ta coacute

thể noacutei rằng chỉ coacute những đau khổ vagrave

hạnh phuacutec ở thế giới loagravei người mới lagrave

những nhacircn tố tối ưu để phaacutet triển triacute

tuệ vagrave giaacutec ngộ

ETHể coacute thể sanh được lagrave người ta iacutet

nhất phải coacute một thaacutei độ sống hagraveo

sảng vagrave hogravea aacutei Bởi chiacutenh những giaacute trị

tacircm linh nagravey lagrave một sức mạnh thiện

nghiệp vừa đủ để taacutec tạo một tấm thacircn

nhacircn loại đồng thời chuacuteng cũng chiacutenh

lagrave những biểu hiện đặc trưng cho một

nhacircn tiacutenh thật sự Cũng với những giaacute

536

trị đạo đức trecircn đacircy cộng thecircm một

đời sống đạo hạnh magrave thuật ngữ Phật

giaacuteo vẫn gọi lagrave giới đức nếu được tu

dưỡng lớn mạnh hơn thigrave chuacuteng cograven coacute

thể đưa ta taacutei sanh lecircn caacutec cotildei thiecircn

giới Thiecircn giới ở đacircy lagrave caacutec cotildei trời

magrave đời sống ở đoacute đặc biệt về mặt vật

chất coacute thể noacutei lagrave toagraven hảo Caacutec thiecircn

nhacircn luocircn choacutei logravea hagraveo quang vagrave mọi

nhu cầu khoaacutei lạc kể cả nhục dục cũng

luocircn hết sức đầy đủ Thuật ngữ Phật

học gọi caacutec cotildei thiecircn giới nagravey lagrave tầng

trời dục giới

Tầng thiecircn giới cao nhất chiacutenh lagrave cảnh

giới của caacutec vị Phạm thiecircn (hiểu theo

nghĩa của từ ngữ Phật giaacuteo) Neacutet đặc

trưng trong đời sống của caacutec vị Phạm

thiecircn lagrave caacutec vị chỉ luocircn sống bằng

537

thiền lạc một thứ hạnh phuacutec thuần tuacutey

tinh thần nằm ngoagravei tất cả khoaacutei lạc

dục cảm vagrave caacutec cotildei Phạm thiecircn nagravey chỉ

lagrave chỗ taacutei sanh dagravenh riecircng cho những

vị đatilde chứng đạt thiền định

Chung quy lại saacuteu cảnh giới taacutei sanh

hay cograven gọi lagrave Lục ETHạo sanh tử đều

được tạo thagravenh từ nghiệp baacuteo Magrave vấn

đề nghiệp baacuteo thigrave hoagraven toagraven do chiacutenh

mỗi chuacuteng sanh tự quyết định lấy cho

migravenh Khocircng ai coacute thể sắp xếp hay

quy định chỗ taacutei sanh cũng như

khuynh hướng tư tưởng của chuacuteng ta

được Lời dạy quan trọng nhất của

ETHức Phật cho chuacuteng ta lagrave mỗi người

phải luocircn nổ lực hết migravenh để phaacutet triển

thiện phaacutep bản thacircn ngay trong từng

ngagravey của đời sống thường nhật ETHịnh

538

nghĩa đơn giản nhất của quy luật

nghiệp lyacute lagrave nhacircn nagraveo quả nấy Khi

chuacuteng ta hiểu được rằng đời sống của

chiacutenh migravenh lagrave một dograveng chảy của

nghiệp quả chiacutenh migravenh phải lagrave người

nhận latildenh tất cả những gigrave magrave bản thacircn

đatilde gacircy tạo thigrave chắc chắn chuacuteng ta sẽ coacute

một sinh phong xứng đaacuteng những

chọn lựa lyacute tưởng cho từng hagravenh động

hoặc kể cả sự nghiệp bigravenh sinh của

migravenh

Một vấn đề khaacutec cần nhắc đến ở đacircy

lagrave coacute đocirci luacutec vigrave khocircng kham nổi tiacutenh

khắc nghiệt của nghiệp lyacute bằng chuacutet iacutet

hiểu biết khocircng đến nơi đến chốn của

migravenh người ta đatilde tự tạo ở nội tacircm một

sự cắn rứt quaacute mức cần thiết đối với

những tội lỗi quaacute khứ của bản thacircn Ta

539

coacute thể gọi tigravenh trạng tacircm lyacute giằng xeacute

đoacute lagrave mặc cảm tội lỗi Nỗi mặc cảm

nagravey lagrave cảm giaacutec tự ti tự chaacuten gheacutet

chiacutenh migravenh một sự thiếu hiểu biết về

những vận động vocirc thường của caacutec giaacute

trị tacircm lyacute Mặc cảm tội lỗi cũng lagrave một

higravenh thức ngatilde chấp nhưng mang tiacutenh

bi quan đaacuteng thương lagrave Tocirci khocircng thể

tha thứ cho chiacutenh migravenh Sự hiểu biết

chiacutenh chắn về nghiệp lyacute sẽ giuacutep ta một

caacutei nhigraven bigravenh tĩnh vagrave thocircng minh về

caacutec sở hagravenh thiện aacutec của bản thacircn

Trong suốt dograveng luacircn hồi đăng đẳng

qua khắp caacutec cảnh giới taacutei sanh mỗi

người chuacuteng ta đatilde gacircy tạo biết bao lagrave

caacutec tội lỗi vagrave thiện nghiệp Nếu nhigraven

về quy luật Nghiệp baacuteo bằng những

mặc cảm tội lỗi những lo acircu vagrave hoảng

540

sợ khocircng cần thiết thigrave đoacute chiacutenh lagrave thaacutei

độ thiếu saacuteng suốt vagrave nocircng nổi vocirc iacutech

Thậm chiacute noacute cograven lagrave một nhacircn tố bất

thiện nữa lagrave khaacutec Sự thấu đaacuteo về

nghiệp lyacute một caacutech saacuteng suốt chiacutenh

chắn lagrave con đường tối ưu để ta tự phaacutet

triển triacute tuệ về tất cả hạnh nghiệp thiện

aacutec Những con đường dẫn đến an lagravenh

vagrave tự do hoặc đau khổ vagrave đọa đagravey

Chiacutenh thaacutei độ hiểu biết về nghiệp lyacute

như vậy chuacuteng ta mới coacute được một

phản ứng tacircm lyacute tiacutech cực vagrave an lograveng

khi nghĩ về quaacute khứ đồng thời cũng tự

chọn cho migravenh những hướng tốt đẹp

trong hiện tại Mặc cảm tội lỗi lagrave một

higravenh thức tacircm lyacute tự trừng phạt migravenh

cograven triacute tuệ về nghiệp lyacute lagrave một biểu

541

hiện cho đời sống thuần cảm vocirc tư

bigravenh tỉnh vagrave bao dung

Trong giaacuteo lyacute của migravenh ETHức Phật vẫn

thường xuyecircn noacutei đến caacutei giaacute trị hy

hữu của một kiếp taacutei sanh lagravem người

Ngagravei đatilde từng dugraveng đến viacute dụ về một

con rugravea mugrave nằm dưới đaacutey biển sacircu cứ

mỗi trăm năm nổi lecircn mặt nước một

lần vagrave quả lagrave một điều hạn hữu nếu

như trong một lần nagraveo đoacute khi trồi đầu

lecircn khỏi mặt biển noacute lại tigravenh cờ đưa lọt

chiếc đầu beacute nhỏ của migravenh vagraveo caacutei lổ

thủng của một tấm vaacuten vẫn trocirci dạt bất

định trecircn mặt đại dương ETHức Phật dạy

rằng cơ hợi coacute được tấm thacircn nhacircn

loại cograven khoacute khăn hơn thế rất nhiều

Cả hai trường hợp hy hữu trecircn tuy vẫn

coacute thể xảy ra nhưng chắc chắn phải

542

cần đến thời gian rất dagravei Từ một sinh

thuacute thấp keacutem được chuyển sanh vagraveo

một sinh thuacute khaacutec cao hơn quả lagrave một

điều thiecircn nan vạn nan

Coacute hiểu được tất cả sinh thuacute taacutei sanh

đều được quy định bởi hạnh nghiệp

của mỗi caacute nhacircn chuacuteng ta mới hiểu

được lyacute do tại sao ETHức Phật lại thường

xuyecircn nhấn mạnh đến sự hy hữu của

một thacircn người Bởi vigrave ở caacutec cotildei đọa

xứ trong higravenh thức caacutec sinh chủng hạ

cấp caacutec loagravei chuacuteng sanh luocircn luocircn bị

sống trong những cơn đau khổ triền

miecircn necircn rất khoacute coacute được cơ hội phaacutet

triển thiện phaacutep Ở đoacute đời sống nội

tacircm của caacutec loagravei đọa lạc thường xuyecircn

bị chi phối bởi vocirc vagraven phiền natildeo vagrave cứ

mỗi aacutec tacircm lại luocircn lagrave nhacircn tố cho một

543

aacutec tacircm khaacutec Sự suy xeacutet về nghiệp lyacute

sẽ mang lại cho ta một triacute tuệ vừa đủ

để thấy rotilde tầm quan trọng của một đời

sống đồng thời giuacutep ta tự biết tranh

thủ thời gian để tu học Chỉ trong một

ngagravey thocirci xuyecircn qua vocirc số dograveng tư

tưởng chuacuteng ta đatilde tạo ra biết bao lagrave

những hạnh nghiệp thiện aacutec Với một

sự cẩn trọng vagrave tỉnh thức trong mỗi

mỗi yacute hướng sinh hoạt chuacuteng ta coacute thể

chọn lấy cho đời migravenh những hoạt

động thiacutech đaacuteng

Lần đoacute coacute người đến hỏi ETHức Phật

rằng tại sao tuy cugraveng sống chung trong

một thế giới magrave mỗi người lại coacute

những hoagraven cảnh điều kiện sống cũng

những nhacircn caacutech sai biệt nhau ETHức

Phật đatilde trả lời rằng mỗi mẫu đời dugrave tốt

544

hay xấu đều do caacutec tiền nghiệp của

từng caacute nhacircn quy định lấy Ở đacircy

chuacuteng ta coacute thể toacutem lược những cacircu

trả lời cặn kẻ của ETHức Phật bằng caacutech

ruacutet gọn lại trong đocirci neacutet căn bản magrave

cũng tương ứng vagrave hợp lyacute theo quy

luật nghiệp baacuteo rằng bản tiacutenh hiếu saacutet

hung tợn luocircn dẫn đến hậu quả yểu thọ

vagrave bệnh hoạn lograveng từ bi luocircn đưa đến

những kiếp sống an lagravenh lograveng hagraveo

sảng luocircn đưa tới một đời sống vật

chất đầy đủ một tacircm hồn hiếu học vagrave

cầu tiến đặc biệt lagrave thoacutei quen vận

dụng triacute tuệ sẽ đưa đến khả năng minh

mẫn trong caacutec kiếp taacutei sinh

ETHức Phật với trigravenh độ triacute tuệ của migravenh

coacute thể nhớ lại một caacutech như yacute vocirc số

tiền kiếp của tất cả chuacuteng sanh cugraveng

545

với sự hiểu biết tinh tường về những

hạnh nghiệp nagraveo đatilde quy định sinh thuacute

vagrave tigravenh trạng của mọi loagravei Lograveng từ bi

của ETHức Phật từ đoacute được xem lagrave vocirc

lượng Ngoagravei tigravenh thương đối với

những chuacuteng sanh đang đau khổ Ngagravei

cograven coacute lograveng trắc ẩn đối với ngay cả

những chuacuteng sanh đang được hạnh

phuacutec nếu như họ vẫn tiếp tục gacircy tạo

những aacutec nghiệp Khi chuacuteng ta khocircng

hiểu gigrave về nghiệp lyacute cograven mecirc lầm về

thực tướng của caacutec phaacutep thigrave coi như

chuacuteng ta vẫn matildei tiếp tục gacircy tạo

những đau khổ cho migravenh vagrave cho

người kể cả trường hợp chuacuteng ta coacute lagrave

một người mang nhiều thiện chiacute vị tha

ETHối với chuacuteng ta hocircm nay nhiều

người vẫn coacute yacute hướng phaacutet triển một

546

tacircm lực siecircu phagravem những mong coacute

được những khả năng thấu suốt vấn đề

taacutei sanh để xaacutec định quy luật nghiệp

lyacute Nhưng thật ra nếu xeacutet cho cugraveng thigrave

nỗ lực đoacute đacircu phải lagrave điều cần thiết

duy nhất cho việc xaacutec định sự tồn tại

của nghiệp lyacute Bởi vigrave định luật nghiệp

lyacute thật ra vẫn hiển hiện rotilde ragraveng trong

từng giacircy phuacutet của đời sống magrave chỉ

với một sự quan saacutet cẩn thận vagrave tỉnh

thức ta đatilde coacute thể lĩnh hội một caacutech cụ

thể

ETHức Phật vẫn thường necircu rotilde những

quan điểm tri kiến chaacutenh tagrave của tất cả

chuacuteng sanh về vấn đề nghiệp lyacute mỗi

hagravenh động lớn nhỏ của chuacuteng ta đều

luocircn để lại một hậu quả ngay trong

hiện tại hoặc tương lai Hiểu được như

547

vậy được xem lagrave Chaacutenh kiến Cograven Tagrave

kiến lagrave thaacutei độ phủ nhận quy luật

tương quan giữa nhacircn vagrave quả tức mối

tương thuộc hữu cơ giữa lực taacutec động

vagrave hậu quả phản ứng Trong thế giới

văn minh hiện đại của chuacuteng ta hocircm

nay mọi người hầu hết chỉ hướng đến

quan điểm sống hiện sinh Nhắm mắt

lao migravenh đi tigravem mọi hướng giải quyết

cấp thời nhằm để thỏa matilden những nhu

cầu khaacutet vọng cụ thể của migravenh vagrave

chiacutenh nhacircn sinh quan nagravey vocirc tigravenh đatilde

khiến người ta coacute một caacutei nhigraven xa lạ về

quy luật coacute vẻ trừu tượng vớ vẫn nagravey

trong thế giới sống nocircng nổi đoacute Chỉ

cần một lần quay nhigraven lại với một

nhatilden trường rộng ratildei chuacuteng ta sẽ thấy

rằng migravenh thực ra chiacutenh lagrave taacutec giả của

548

mọi sự vagrave toagraven bộ đời sống của migravenh

khocircng hề lagrave mocirct quy trigravenh hiện hữu

vận động một caacutech ngẫu nhiecircn tigravenh

cờ đột biến Nhigraven rotilde tất cả mọi hoạt

động của migravenh lagrave một điều hết sức

quan trọng bởi từ đoacute ta mới thấu suốt

được những yacute hướng hoạt động cugraveng

những hậu quả được sản sinh từ

chuacuteng

Chaacutenh niệm hay thaacutei độ tỉnh thức lagrave

một phương tiện tối ưu để chuacuteng ta

nhận ra dograveng vận động của nghiệp lyacute

Coacute hai higravenh thaacutei chaacutenh niệm đặc biệt

liecircn quan đến triacute tuệ nghiệp lyacute ETHoacute

chiacutenh lagrave thaacutei độ tỉnh thức để nhận chacircn

thực tại vagrave thaacutei độ sẳn sagraveng chấp nhận

mọi tigravenh trạng của thực tại Thaacutei độ

tỉnh thức để nhận chacircn thực tại lagrave sự

549

chuyecircn tacircm nhigraven ngắm từng động taacutec

bản thacircn sự tỉnh thức trọn vẹn đối với

tất cả những gigrave đang xảy ra ETHứng biết

lagrave đang đứng đi biết lagrave đang đi Từ

chaacutenh niệm nagravey chuacuteng ta coacute thể đi

thecircm một bước nữa lagrave đủ sức chấp

nhận mọi trạng hướng tốt xấu của từng

thực tại magrave migravenh đang tri nhận bất

luận lagrave tốt hay xấu

Một người bị xem lagrave thiếu chaacutenh niệm

khi hai khả năng trecircn đacircy chỉ nằm

dưới mức cần thiết Magrave ngoagravei ra sự

thiếu tỉnh thức về những khuynh

hướng hoạt động của migravenh chuacuteng ta

cograven thường latildeng quecircn trong mỗi mỗi

sinh hoạt để rồi từ đoacute chuacuteng ta nhắm

mắt taacutec tạo những điều sai traacutei mang

tiacutenh thoacutei quen của migravenh Trong khi đoacute

550

đối với hầu hết mọi người caacutec thoacutei

quen bất thiện thường nhiều vagrave mạnh

hơn những thoacutei quen tốt đẹp Triacute tuệ

vagrave nghiệp lyacute sẽ đem lại cho ta nhiều

thuacute vị trong đời sống hoạt động

thường ngagravey Chiacutenh noacute giuacutep ta coacute

được những cuộc nhigraven ngắm chi li vagrave

như vậy cũng coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta đatilde

bắt đầu coacute được một nội tacircm tỉnh thức

trước tất cả thực tại Bất cứ một hagravenh

động nagraveo dugrave nhỏ nhặt đến mấy đi nữa

ngoagravei ra việc để lại một hậu quả trong

tương lai chuacuteng cograven di hậu lại một

sức mạnh mang tiacutenh phục sinh vagrave gia

lực cho một yacute thức mai sau Cứ mỗi

một giacircy phuacutet quecircn migravenh dể cho lograveng

sacircn hận hoặc tham dục xuất hiện thigrave

cũng coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta đatilde vocirc tigravenh

551

tạo điều kiện cho chuacuteng tiếp tục coacute

mặt trong một ngagravey mai nagraveo đoacute

ETHiều nagravey rất dễ hiểu Chỉ cần một thời

gian nhất định với từng giọt nước liecircn

tục nhỏ xuống bất cứ chiếc bồn chứa

nagraveo rồi cũng sẽ đầy tragraven Chuacuteng ta

thường coacute thoacutei quen xem rẻ một giọt

nước lagrave iacutet oi nhỏ beacute nhưng chắc chắn

chuacuteng ta cũng hiểu vagrave tin được rằng

với nhiều giọt nước iacutet oi vagrave beacute nhỏ đoacute

một chỗ chứa mecircnh mocircng như đại

dương cũng phải coacute luacutec đầy tragraven Cứ

theo viacute dụ đoacute magrave hiểu tư tưởng của

chuacuteng ta luocircn được nuocirci dưỡng keacuteo

dagravei đong đầy bằng từng cảm nghiệm yacute

thức trong từng mỗi mỗi phuacutet giacircy

Chuacuteng ta chắc chắn sẽ tiacutech lũy được

một trữ lượng năng lực nội tacircm to taacutet

552

vagrave hugraveng hậu nhưng dĩ nhiecircn khocircng thể

chỉ bằng vagraveo một kiếp sống hiện tại

nagravey magrave cograven phải cần đến sự huacircn tập

trong vocirc số thời gian tương lai nữa

Ngay giacircy phuacutet nagravey chuacuteng ta hatildey thử

nghĩ đến phuacutet giacircy hấp hối của migravenh

trecircn giường chết vagrave những hồi tưởng

sau cugraveng về cả cuộc đời migravenh trong

đoacute Cứ thử lagravem như vậy đi bạn sẽ thấy

migravenh ngay từ bacircy giờ phải coacute một nếp

sống ra sao phải thực hiện những điều

gigrave những giaacute trị nhacircn caacutech nagraveo magrave

migravenh cần phải phaacutet triển thăng hoa

ETHời sống của chuacuteng ta lagrave một quaacute trigravenh

hiện hữu cơ động bao gồm những biến

tướng nhất định luocircn tuocircn chảy vagrave

thay đổi Mỗi người chuacuteng ta đều phải

luocircn tự coacute traacutech nhiệm quy định lấy

553

một hướng đời riecircng cho migravenh để

hướng tới những giaacute trị sống sacircu sắc

nhất Với một cuộc sống được trang bị

cagraveng nhiều những triacute tuệ vagrave chaacutenh

niệm cũng như một khả năng chiecircm

ngắm thực tại tinh tường thigrave chuacuteng ta

coacute thể tận dụng tất cả năng lực của

migravenh một caacutech hiệu quả vagrave khocircng cograven

bị vacircy hatildem giữa bốn bức tường lũy

đầy boacuteng tối của tất cả những gigrave khocircng

thật sự cần thiết

Chuacuteng ta khocircng phải đợi chờ đến giacircy

phuacutet cuối đời để nhigraven lại thuở bigravenh

sinh của migravenh bởi khi đoacute mọi sự đatilde

quaacute muộn magraveng rồi Chuacuteng ta phải bắt

đầu tất cả ngay từ bacircy giờ đoacute lagrave sự

nhigraven ngắm thấu suốt toagraven bộ dograveng

socircng cuộc đời magrave tất cả nguồn chảy

554

của noacute chiacutenh lagrave những vận động của

nghiệp lyacute Nhờ vậy chuacuteng ta sẽ tigravem

thấy cho migravenh một sức mạnh tacircm linh

kỳ thuacute để sống trọn một kiếp đời thật

sự lyacute tưởng magrave khả năng bản thacircn coacute

thể cho pheacutep

Cacircu chuyện sau đacircy về cuộc đời của

một vị đại sư Tacircy Tạng Milarepa coacute

thể cho ta một higravenh ảnh minh họa về

khả năng hồi tacircm của một con người

biết hoaacuten chuyển nỗi aacutem ảnh về những

aacutec nghiệp quaacute khứ của migravenh thagravenh ra

một sức mạnh để gột rửa tacircm hồn bản

thacircn vagrave đạt đến một triacute tuệ giaacutec ngộ

Milarepa vốn sinh ra trong một gia

đigravenh giagraveu coacute nhưng chẳng may cha

của ocircng lại qua đời quaacute sớm Ngay sau

ngagravey tang lễ chuacute baacutec của Milarepa đatilde

555

ngang nhiecircn dagravenh hết quyền sở hữu về

tất cả tagravei sản của gia đigravenh ocircng vagrave

chẳng những thế họ lại cograven đối xử tagraven

nhẫn với mẹ con ocircng nữa Hai mẹ con

Milarepa đagravenh biệt xứ ra đi với hai

bagraven tay trắng Qua thời gian Milarepa

lớn khocircn trong tất cả cơ cực vagrave tủi

nhục Nhớ lại mối thugrave ngagravey xưa ocircng

quyết định ra đi tigravem học tất cả caacutec mocircn

huyền thuật ghecirc gớm nhất rồi quay về

cố hương lagravem một cuộc trả thugrave đẫm

maacuteu đối với những người magrave ngagravey xưa

đatilde hagravenh hạ đọa đagravey đẩy mẹ con ocircng

đến bước đường cugraveng Sau cuộc trả

thugrave thagravenh cocircng đoacute coacute lẽ nhờ vagraveo

duyecircn lagravenh quaacute khứ trong một phuacutet

bigravenh tacircm Milarepa đatilde bất chợt giật

migravenh kinh hatildei khi hồi tưởng lại những

556

tội aacutec magrave migravenh đatilde gacircy ra dầu noacutei theo

quan điểm thocircng thường thigrave việc trả

thugrave của ocircng coacute thể được gọi lagrave một

chuyện thiacutech đaacuteng hợp lyacute

Chuyện về ocircng rất dagravei nhưng ở đacircy

chuacuteng ta coacute thể toacutem lược đại khaacutei lagrave

sau những cuộc giằng xeacute nội tacircm

Milarepa quyết định lecircn đường tầm sư

học đạo với một tấm lograveng tha thiết

mong tigravem thấy được một hướng đi nagraveo

đoacute để tự cứu chuộc migravenh Cuối cugraveng

rồi thigrave Milarepa đatilde gặp được một

người magrave ocircng cần tigravem coacute đủ sức khả dĩ

giuacutep ocircng thực hiện một nếp đời magrave

migravenh vẫn mong mỏi Người đoacute chiacutenh

lagrave đại sư Marpa một trong những đại

sư được xem lagrave thaacutenh nhacircn vagrave nỗi

danh nhất Tacircy Tạng Vagrave như ta đatilde

557

biết sau đoacute chiacutenh Milarepa cũng đatilde

được xếp vagraveo hagraveng ngũ những bậc

thaacutenh sư Tacircy Tạng tương đương với

người thầy của migravenh ETHiều dĩ nhiecircn

khỏi phải noacutei thecircm ở đacircy lagrave Milarepa

trước khi đạt đến một địa vị như vậy

đatilde phải trải qua thật nhiều ngagravey thaacuteng

khổ cocircng để tu học vagrave tự thăng hoa

chiacutenh migravenh bằng những cocircng phu magrave

nội dung vẫn lagrave từ bi vagrave triacute tuệ

Trong một chuyến viếng thăm Hoa

Kỳ ETHức ETHạt Lai Lạt Ma đatilde coacute một

thời thuyết giảng về hai giaacuteo lyacute căn

bản của Phật giaacuteo lagrave vấn đề vocirc ngatilde vagrave

nghiệp baacuteo Trong bagravei thuyết giảng

Ngagravei noacutei rằng nếu bị bắt buộc phải

chọn một trong hai kiến thức về định

luật nghiệp lyacute vagrave định luật vocirc ngatilde thigrave

558

chuacuteng ta tốt hơn necircn chọn lấy kiến

thức về định luật nghiệp lyacute Trước lời

tuyecircn bố nagravey của Dức ETHạt Lai Lạt Ma

nhiều người tỏ ra rất ngạc nhiecircn vigrave xưa

nay ai cũng hiểu rằng định lyacute vocirc ngatilde

vẫn lagrave một vấn đề cốt lotildei căn bản của

giaacuteo lyacute ETHức Phật bởi chiacutenh từ triacute tuệ

về quy luật nagravey người ta mới coacute thể

thấy được bản chất hiện tượng tương

đối rỗng tuếch vagrave phugrave du của vạn hữu

Thực ra cacircu noacutei của Ngagravei nhắm vagraveo

một vấn đề khaacutec mang yacute nghĩa sacircu sắc

hơn nhiều ETHộng cơ căn bản thuacutec đẩy

chuacuteng ta chấp thủ mọi sự trecircn đời

trước hết chiacutenh lagrave sự thiếu hiểu biết về

nghiệp lyacute quy luật tương taacutec giữa

nhacircn quả taacutec động vagrave phản ứng Sự

hiểu biết về nghiệp lyacute lagrave một triacute tuệ

559

sinh động chiacutenh noacute luocircn mang yacute

nghĩa tocirc đậm cụ thể hoacutea định lyacute vocirc

ngatilde Một khi khocircng coacute được triacute tuệ về

nghiệp lyacute thigrave kiến thức về vấn đề Vocirc

Ngatilde sẽ trở necircn trừu tượng thậm chiacute

maacutey moacutec vagrave duy lyacute xa xocirci khoacute coacute thể

được chấp nhận Nếu chỉ biết suy nghĩ

đơn giản rằng khocircng coacute một caacutei Tocirci

nagraveo hết khocircng coacute người tạo cũng

khocircng coacute người hưởng vagrave chuacuteng ta

coacute thể muốn lagravem gigrave thigrave lagravem đoacute chiacutenh

lagrave một sự ngộ nhận nguy hiểm về giaacuteo

lyacute ETHức Phật đồng thời đoacute cũng lagrave một

yacute thức biện hộ nghegraveo nagraven nocircng nổi

cho mọi thoacutei xấu của migravenh Ngược lại

khi thấu suốt được qui luật nghiệp lyacute

vagrave tự biết điều động từng sinh hoạt lớn

nhỏ của migravenh một caacutech thiacutech đaacuteng thigrave

560

điều đoacute giuacutep ta lyacute hội được định luật

Vocirc ngatilde một caacutech chiacutenh chắn vagrave đuacuteng

mức

Lograveng từ bi cũng như triacute tuệ nội quaacuten

chỉ được phaacutet khởi đuacuteng mức từ sự

hiểu biết về nghiệp lyacute Bởi từ triacute tuệ

nghiệp lyacute đoacute chuacuteng ta coacute thể xoacutet

thương được cả người coacute aacutec tacircm lẩn kẻ

bị nạn thay vigrave theo như thoacutei thường ai

cũng căm gheacutet người coacute aacutec tacircm vagrave chỉ

biết bất nhẫn đối với riecircng người chịu

nạn Thaacutei độ đoacute khocircng hề coacute yacute nghĩa

lagrave một phản ứng tacircm lyacute yếu hegraven hoặc

thiếu dứt khoaacutet Bởi thực ra trong

trường hợp ta xoacutet thương được kẻ coacute

aacutec tacircm chiacutenh lagrave nhờ sự thấu suốt về caacutei

động cơ vocirc minh đatilde khiến họ gacircy tạo

đau khổ cho chiacutenh migravenh vagrave người

561

khaacutec Lograveng từ bi đoacute được hiển hiện

một caacutech saacuteng suốt

ETHức Phật đatilde nhấn mạnh rằng chỉ coacute

một tiềm năng giaacutec ngộ thật sự mới coacute

thể đủ sức giữ vững được bản sắc của

một con người trong dograveng vận động

phức tạp vagrave bất trắc của nghiệp lyacute vagrave

trigravenh độ nagravey phải được huacircn tập khocircng

chỉ trong một kiếp sống magrave phải trải

qua vocirc số kiếp luacircn hồi Mặc dugrave qua

kinh điển ta coacute thể đatilde từng đọc thấy

rất nhiều trường hợp những caacute nhacircn cứ

triền miecircn lăn trocirci theo một dograveng vận

động nghiệp baacuteo gần như mang tiacutenh

nghiệp dĩ một kiểu duyecircn số mang

tiacutenh định phận ETHuacuteng ra thigrave để coacute thể

coacute được một hiểu biết rộng ratildei về

những khuynh hướng tạo nghiệp cũng

562

khocircng coacute gigrave lagrave khoacute khăn Mặc dugrave coacute

nhiều luacutec ta vẫn bắt gặp những cacircu

chuyện về vấn đề nghiệp lyacute xem ra coacute

vẻ nghịch thường caacute biệt Những cacircu

chuyện như vậy thật cũng rất dễ hiểu

vagrave đơn giản chỉ coacute điều lagrave chuacuteng necircu

ra những khiacutea cạnh phức tạp vagrave tế nhị

của quy luật nghiệp lyacute magrave thocirci

Chẳng hạn như cacircu chuyện về một

người đagraven ocircng trong thời ETHức Phật

sau khi đặt baacutet cuacuteng dường cho một vị

Tỳ Kheo La Haacuten rồi lại sanh lograveng tiếc

của xem đoacute như lagrave một sự latildeng phiacute vocirc

iacutech Dugrave sao thigrave việc bố thiacute đến một đối

tượng thaacutenh nhacircn cũng lagrave một cocircng

đức lớn necircn nhờ vagraveo quả phước của

lần cuacuteng dường duy nhất đoacute người

đagraven ocircng nọ sau khi chết đatilde bảy lần liecircn

563

tục taacutei sanh trở lại lagravem người vagrave kiếp

nagraveo cũng được lagrave một triệu phuacute giagraveu

coacute Nhưng do chuacutet lograveng tiếc của trong

lần bố thiacute ngagravey xưa necircn dầu coacute giagraveu

sang đến mấy suốt cả bảy đời triệu

phuacute ocircng chỉ biết ngồi trecircn đống vagraveng

magrave ăn mặc tằn tiện như một gatilde ăn

magravey ETHoacute quả lagrave một trường hợp trớ

trecircu của nghiệp lyacute Mỗi một thoaacuteng tư

tưởng đều luocircn để lại một hậu quả

tương ứng Một hagravenh động được thực

hiện bằng bao nhiecircu taacutec động tacircm lyacute

dugrave chuacuteng coacute đối lập với nhau đến mấy

đi nữa thigrave kết quả của hagravenh động đoacute

cũng sẽ giữ lại trọn vẹn những khiacutea

cạnh macircu thuẩn tương ứng ETHối với cả

hai trường hợp tạo nghiệp thiện aacutec đều

coacute chung một qui luật như vậy Nhacircn

564

thuần tuacutey sẽ cho quả thuần tuacutey nhacircn

pha trộn thigrave quả cũng theo đoacute magrave trổ

sanh duới higravenh thức pha trộn

Những hạnh nghiệp vagraveo giacircy phuacutet cận

tử trecircn giường chết cũng lagrave một phần

nhacircn tố quyết định cho việc taacutei sinh

Coacute tất cả bốn trường hợp nghiệp lực

khả dĩ ảnh hưởng đến những giacircy phuacutet

cuối đời của chuacuteng ta Trường hợp thứ

nhất lagrave Trọng Nghiệp tức những hagravenh

động thiện aacutec mang tiacutenh nghiecircm trọng

(ở cả hai nghĩa tiacutech cực vagrave tiecircu cực)

magrave chuacuteng ta đatilde tạo trong thuở bigravenh

sinh Loại nghiệp nagravey coacute sức taacutec động

rất lớn đến cảnh giới taacutei sinhTrọng

nghiệp ở đacircy nếu lagrave những trọng

nghiệp bất thiện thigrave coacute thể lagrave những

hagravenh động xuacutec phạm đến những caacute

565

nhacircn hay tập thể đaacuteng kiacutenh Về thiện

nghiệp thigrave coacute thể lagrave sự chứng đạt caacutec

tầng thiền hoặc caacutec tầng thaacutenh quả

hữu học

Trường hợp thứ hai lagrave nếu khocircng coacute

sự can thiệp của caacutec trọng nghiệp thigrave

một sự thực hiện tại chỗ hoặc caacutec hồi

tưởng về những tiền nghiệp thiện aacutec

trong thuở sinh thời đều coacute yacute nghĩa taacutec

động đến vấn đề taacutei sinh Thuật ngữ

Phật học gọi đacircy lagrave trường hợp Cận

Tử Nghiệp Những giacircy phuacutet cuối

cugraveng của một kiếp sống lagrave cả một cuộc

giagraven xếp giữa nghiệp baacuteo với sự taacutei

sanh Nếu luacutec bigravenh sinh magrave ai cũng

biết saacuteng suốt vagrave tỉnh thức chứng kiến

những phuacutet giacircy hấp hối của người

khaacutec thigrave đến luacutec nagravey thigrave chuacuteng ta mới

566

may ra coacute đủ can đảm vagrave bigravenh tĩnh đối

diện với chiacutenh caacutei chết của migravenh

Nếu khocircng coacute sự chi phối của hai loại

nghiệp trecircn thigrave vấn đề taacutei sinh của

đương sự coacute thể được quyết định bởi

trường hợp nghiệp lực thứ ba magrave thuật

ngữ trong kinh điển vẫn gọi lagrave Thường

Nghiệp tức những hagravenh vi thiện aacutec

dầu thuộc tinh thần hay hagravenh động cụ

thể magrave ta vẫn lập đi lập lại nhiều lần

trong đời sống thường nhật Ở đacircy ta

coacute thể gọi đoacute lagrave Tập Quaacuten Nghiệp

cũng được Loại nghiệp nagravey vẫn đủ

sức mạnh giagraven xếp cho ta một cảnh

giới taacutei sinh bằng caacutech tự hồi trạng lại

trong những hơi thở sau cugraveng Xeacutet ra

đacircy lagrave loại nghiệp được xem lagrave phổ

cập nhất

567

Cuối cugraveng ta phải nhắc đến loại

nghiệp thứ tư magrave cocircng năng của noacute

vẫn coacute sức taacutec động gần tương tự như

ba loại nghiệp trước coacute nghĩa lagrave vẫn

coacute thể qui định sinh thuacute cho đương sự

hấp hối đoacute chiacutenh lagrave Khinh Thiểu

Nghiệp những việc lagravem tốt xấu nhỏ

nhoi khocircng đaacuteng kể magrave ta đatilde thực hiện

trong những dịp ngẫu nhiecircn tigravenh cờ

nagraveo đoacute Tuy lagrave những sở hagravenh nhặt

nhạnh chắt chiu beacute mọn khocircng đaacuteng

kể nhưng dugrave sao thigrave nghiệp luacutec nagraveo

vẫn lagrave nghiệp vagrave đatilde lagrave nghiệp thigrave dĩ

nhiecircn caacutei di hậu tất yếu của noacute phải lagrave

quả Nếu khocircng coacute ba loại nghiệp

trước xuất hiện thigrave loại nghiệp thứ tư

nagravey cũng sẽ tự đến aacutem ảnh tacircm lyacute

568

người sắp chết đồng thời quyết định

cảnh giới taacutei sanh cho họ

Bất cứ hạnh nghiệp nagraveo cũng đều luocircn

coacute một hướng phản ứng vagrave hướng

phản ứng đoacute đocirci khi lại tugravey thuộc vagraveo

những tigravenh huống bất ngờ để thậm chiacute

coacute thể trở necircn vocirc hiệu nghiệm Ta coacute

thể thấy rotilde trường hợp nagravey qua cacircu

chuyện sau đacircy vẫn được ghi lại trong

kinh điển Vagraveo thời ETHức Phật coacute một

gatilde saacutet thủ khaacutet maacuteu giết người khocircng

gớm tay Sau một thời gian tung

hoagravenh khắp chốn gatilde đatilde bị bắt rồi bị

kết aacuten tử higravenh Trong giacircy phuacutet cuối

cugraveng ở phaacutep trường gatilde saacutet thủ nagravey đatilde

tigravenh cờ nhigraven thấy một số vị Tỳ Kheo

đang đi ngang qua đoacute Higravenh boacuteng của

caacutec vị tự nhiecircn lagravem hắn nhớ lại việc

569

minh đatilde để baacutet cuacuteng dường cho Ngagravei

Xaacute Lợi Phất Lograveng hắn bất chợt tragraveo

dacircng một niềm hoan hỷ vocirc hạn để rồi

với chuacutet thiện tacircm đoacute ngay sau khi ligravea

khỏi cổ gatilde saacutet thủ đatilde lập tức taacutei sanh

lecircn thiecircn giới

Một trường hợp vocirc hiệu khaacutec của caacutec

tiền nghiệp lagrave khi một người đatilde được

sanh về những cảnh giới cao cấp quả

nghiệp aacutec xấu quaacute khứ cũng khocircng coacute

điều kiện trổ quả Tuy nhiecircn những

trường hợp vocirc nghiệm như vậy cũng

chỉ mang tiacutenh tạm thời magrave thocirci Chiacutenh

bản thacircn caacutec vị thiecircn nhacircn cũng coacute thể

thấy rotilde điều đoacute Họ biết nhờ đacircu magrave

migravenh được sanh về thiecircn giới vagrave đồng

thời cũng hiểu được những aacutec quả magrave

migravenh sẽ phải gaacutenh chịu sau khi đatilde

570

sống hết tuổi thọ của kiếp thiecircn nhacircn

hiện tại Chiacutenh nhờ hiểu biết được

điều nagravey một số vị thiecircn nhacircn đatilde cố

gắng hạn chế tối đa những giacircy phuacutet

hưởng lạc mặc dugrave với những điều

kiện sống hết sức tuyệt vời trecircn thiecircn

giới thigrave một nổ lực như vậy quả thật

khocircng dễ dagraveng tiacute nagraveo để dốc sức tu

tập thiện phaacutep nhằm hướng đến một

quả vị thaacutenh nhacircn nagraveo đoacute tối thiểu lagrave

tầng sơ quả một bến bờ vĩnh viễn

caacutech ngăn tất cả đọa xứ Theo kinh

điển ghi lại thigrave sau khi đatilde sanh về

thiecircn giới tay saacutet thủ trecircn đacircy cũng đatilde

chứng đạt quả vị Tu ETHagrave Huờn

Khi giải thiacutech về nghiệp lyacute ETHức Phật

luocircn đặc biệt nhấn mạnh đến khiacutea

cạnh tiềm lực của từng trường hợp

571

hagravenh động thocircng qua những nhacircn tố

tương thuộc đối với quả nghiệp

Chẳng hạn khi noacutei về sức mạnh tạo

quả của việc bố thiacute Ngagravei dạy rằng chỉ

riecircng trường hợp thực hiện nagravey thocirci

cũng đatilde coacute đến ba nhacircn tố quyết định

tigravenh trạng trổ quả của noacute để từ đoacute một

cuộc bố thiacute dugrave lớn nhỏ đều coacute một kết

quả vagrave tiacutenh caacutech khaacutec nhau ETHức hạnh

của người nhận tấm lograveng của người

cho vagrave thiacute phẩm coacute hợp phaacutep hợp lệ

hay khocircng Sự thiếu đủ caacutec nhacircn tố

nagravey luocircn quyết định kết quả của cuộc

bố thiacute đoacute

Từ đoacute suy ra ta coacute thể hiểu rằng nhiều

khi một cuộc trai đagraveng long trọng

được tổ chức để cuacuteng dường đến ETHức

Phật cugraveng đoagraven thể Thaacutenh Tăng magrave

572

cocircng đức so ra vẫn iacutet hơn đocirci ba phuacutet

phơi mở trọn vẹn tacircm hồn migravenh rồi tập

trung tư tưởng hướng về tất cả chuacuteng

sanh một lograveng từ bi vocirc lượng khocircng

phacircn biệt Bởi vigrave ở đacircy chuacuteng ta coacute thể

tạm thời chọn ra một trong nhiều lyacute do

để giải thiacutech trường hợp vừa necircu trecircn

lagrave để coacute một tigravenh thương vocirc lượng tự

đaacutey lograveng như vậy chuacuteng ta dĩ phải coacute

một tư tưởng giao hogravea vagrave cảm thocircng

vocirc bờ bến đối với mọi loagravei magrave đoacute lại

lagrave một sức mạnh tacircm linh vocirc cugraveng

thacircm hậu vagrave cần thiết cho tất cả thiện

nghiệp

ETHức Phật cograven dạy rằng cocircng đức vocirc

lượng của lograveng từ bi trecircn đacircy xeacutet ra

cograven thua xa cocircng đức của một phuacutet

giacircy thấu thị tinh tường bản chất Tam

573

Tướng của caacutec phaacutep Sở dĩ một

khoảnh khắc triacute tuệ về Tam Tướng lại

được đaacutenh giaacute cao như vậy lagrave bởi

chiacutenh noacute giuacutep ta giaacutec ngộ Chỉ cần

nhigraven thấy được bản chất vocirc thường

của thacircn tacircm chiacutenh migravenh thocirci xem noacute

sinh hoacutea như thế nagraveo thigrave coi như

chuacuteng ta đatilde phaacutet triển khả năng tự tại

vagrave bigravenh thản trước tất cả những cấu tố

như huyễn của từng cảm nghiệm trong

đời sống ETHocirci khi trong cocircng phu thiền

định luacutec phải đối đầu với trở lực khoacute

khăn thuộc tacircm sinh lyacute chuacuteng ta tự

đaacutenh mất khả năng nhigraven ngắm thực tại

magrave cocircng phu thiền định của migravenh đang

nhắm tới Tuy nhiecircn điều đoacute lại giuacutep

ta ghi nhớ rằng những năng lực nghiệp

baacuteo luocircn được higravenh thagravenh từ những

574

huacircn tập tiacutech lũy vagrave taacutei hiện một caacutech

liecircn tục Vagrave sự chiecircm ngắm tỉnh thức

về bản chất vocirc thường của vạn hữu lagrave

cả một chuỗi dagravei của những triacute tuệ

được taacutei hiện nhiền lần cho necircn đương

nhiecircn đacircy lagrave một nghiệp lực hugraveng hậu

khả dĩ dẫn đến nhiều thiện baacuteo an lagravenh

vagrave tự do

Triacute tuệ về nghiệp lyacute chẳng khaacutec gigrave một

nguồn aacutenh saacuteng cho thế giới bởi từ đoacute

chuacuteng ta mới coacute thể chọn lấy cho migravenh

một hướng đi thiacutech đaacuteng vagrave đời sống

của chuacuteng ta mới thật sự nhắm đến tất

cả những gigrave trọn vẹn vagrave hoagraven matilden

nhất

J G

575


Thực hiện một tinh thần thiền định

tự tại

Thaacutei độ tự tại dĩ nhiecircn lagrave tư thaacutei căn

bản cốt lotildei của Thiền Quaacuten nhưng

bằng vagraveo phaacutep mocircn tu tập về bốn phaacutep

phạm truacute (Từ Bi Hỷ Xả) tinh thần tự

tại cũng vẫn coacute thể được phaacutet triển

như một phương tiện thiết yếu Tinh

thần tự tại thường song hagravenh vagrave được

vận dụng để điều động lograveng từ bi Vagrave

mặc dugrave chuacuteng ta coacute cố gắng trưởng

dưỡng tu tập một lograveng từ bi vocirc lượng

đối với tha nhacircn bằng tất cả những cố

gắng san sẻ hết migravenh những nỗi đau

khổ trecircn toagraven thế giới nhưng chắc chắn

vẫn luocircn coacute nhiều trường hợp tigravenh

huống magrave chuacuteng ta khocircng thể nagraveo tigravem

576

thấy được một chuacutet trắc ẩn bất nhẫn

Thaacutenh Francis đatilde coacute một lời nguyện

rất nỗi tiếng Xin cho tocirci coacute đủ sức

mạnh để thay đổi mọi sự magrave migravenh

muốn thay đổi để tocirci khocircng phải bất

lực trong khả năng đoacuten nhận mọi sự

vagrave xin cho tocirci hatildey coacute được caacutei triacute tuệ

để hiểu được những gigrave magrave migravenh chưa

biết đến Một triacute tuệ về nghiệp lyacute

trong sự hiện hữu của tất cả chuacuteng

sinh luocircn mang lại cho ta một tacircm hồn

saacuteng suốt cộng với một traacutei tim biết

yecircu thương khocircng phacircn biệt

ETHể coacute được một tư phong lẫn tacircm thaacutei

tự tại trước hết hagravenh giả necircn chọn lấy

một tư thế ngồi thật thoải maacutei rồi

nhắm mắt lại Sau đoacute hagravenh giả tập

trung tư tưởng vagraveo hơi thở cho đến khi

577

nagraveo coacute được một sự cảm nhận chiacutenh

chắn khaacutech quan rằng tacircm sinh lyacute của

migravenh đang ở trong tigravenh trạng thật sự

ổn định Tiếp theo hagravenh giả hatildey bắt

đầu chiecircm ngắm trực tiếp vagraveo nội tacircm

vốn đang được quacircn bigravenh vagrave tự tại của

migravenh Hatildey tự cảm nhận như lagrave một sự

thưởng thức chiacutenh thực tại đoacute vagrave nếu

cần hagravenh giả coacute thể tự aacutem thị migravenh

bằng những lời thầm thigrave mang yacute nghĩa

xaacutec định thực tại Mong sao nội tacircm

tocirci luocircn được quacircn bigravenh vagrave an lagravenh

mong sao tocirci khocircng bị quấy động bởi

bất cứ tục sự nagraveo Rồi hagravenh giả necircn

tự migravenh quaacuten xeacutet tổng quaacutet bản chất

vocirc thường của mọi thứ trecircn đời Caacutei gigrave

cũng tự đến rồi đi khocircng coacute chi lagrave

trường tồn bất biến Từ niềm vui cho

578

đến nổi buồn nỗi bất hạnh hay điều

may mắn con người nhagrave cửa suacutec vật

caacutec dacircn tộc vagrave kể cả toagraven bộ caacutec nền

văn minh đều chỉ lagrave bọt nước phugrave du

Hagravenh giả necircn luocircn tacircm niệm rằng

mong sao migravenh coacute thể điềm nhiecircn

ngắm nhigraven tất cả những đổi thay trecircn

đời bằng một nội tacircm tự tại thăng

bằng đồng tự phơi mở tacircm hồn migravenh

để thương yecircu tất cả vạn loagravei magrave vẫn

bằng tacircm thaacutei đoacute ETHể xaacutec quyết triacute tuệ

về nghiệp lyacute Mỗi người luocircn chịu

traacutech nhiệm về những sở hagravenh thiện aacutec

lớn nhỏ của migravenh hagravenh giả lại necircn

tiếp tục nuocirci dưỡng ở chiacutenh tacircm hồn

migravenh caacutei khả năng yecircu thương vagrave tự

tại trong mỗi biến cố của đời sống dĩ

579

nhiecircn vẫn với sự quacircn bigravenh điềm tỉnh

vagrave bigravenh an của nội tacircm

----o0o---



----o0o---


Chương 11

Hiểu biết về Nghiệp Lyacute

Con đường đến Tự do

Cograven coacute một trigravenh độ hiểu biết khaacutec về

nghiệp lyacute magrave khocircng hề liecircn quan đến

580

vấn đề taacutei sinh Chẳng hạn một thứ

kiến thức về nhacircn quả baacuteo ứng để ta từ

đoacute đầu tư những thiện sự mang yacute

nghĩa dẫn sanh vagraveo caacutec sinh thuacute cao

cấp như thiecircn giới hoặc nhacircn giới với

những điều kiện sống tuyệt với Kiến

thức về nghiệp lyacute ở đacircy cần được hiểu

lagrave một con đường đưa đến một khả

năng tacircm linh thật sự tự tại giữa đocirci bờ

tương đối của sự sống vagrave caacutei chết

sanh vagrave diệt

Tinh hoa của đạo Phật chỉ nằm trong

triacute tuệ nội quaacuten về qui luật Vocirc Ngatilde

Trong giaacuteo lyacute tuyệt vời magrave đồng thời

cũng lagrave cốt lotildei nagravey của Phật giaacuteo coacute

nội dung lagrave phủ nhận một caacutei tocirci ảo

vọng Tất cả những cấu tố tacircm sinh lyacute

vẫn lagravem necircn sự coacute mặt của chuacuteng ta

581

chuacuteng luocircn thay đổi vagrave biến tướng một

caacutech nhất định Caacutei magrave chuacuteng ta vẫn

gọi lagrave thực thể caacutei tocirci đều chỉ lagrave

một khối tổng hợp của từng thagravenh

phần tacircm vật lyacute nương nhau magrave hiện

hữu thocircng qua một khối quan hệ hữu

cơ Phật giaacuteo vẫn gọi chung caacutec cấu tố

đoacute lagrave Ngũ Uẩn (Khandha)

Uẩn hay cấu tố đầu tiecircn trong năm uẩn

chiacutenh lagrave những nguyecircn tố vật chất

(Sắc uẩn) magrave chuacuteng ta coacute thể cảm

nhận qua caacutec quan sinh lyacute dưới nhiều

higravenh thaacutei cảm nghiệm Thocirc raacutep mềm

mại noacuteng lạnh rung động nặng nề

nhẹ nhagraveng Uẩn thứ hai vẫn được gọi

lagrave Thọ uẩn bao gồm tất cả những

cảm giaacutec vagrave xuacutec động tốt xấu như

buồn vui hay sự hờ hững thản nhiecircn

582

magrave từ ngữ thocircng thường vẫn gọi lagrave

tigravenh trạng tacircm lyacute vocirc cảm Uẩn thứ ba

tức Tưởng uẩn cũng thuộc latildenh vực

tacircm lyacute như hai uẩn vừa kể trecircn vagrave với

một định nghĩa nocircm na thigrave đoacute lagrave những

quan niệm những liecircn tưởng tập quaacuten

mang tiacutenh phacircn biệt vagrave kinh nghiệm

về caacutec đối tượng sở tri Chẳng hạn

chiacutenh nhờ coacute noacute khi nghe một tiếng

động ta lập tức nhận ra ngay rằng đoacute

lagrave tiếng cogravei xe hay tiếng choacute sủa Hồi

ức lagrave một trong những chức năng đặc

trưng của tưởng uẩn Uẩn thứ tư chiacutenh

lagrave những higravenh thaacutei tư tưởng tiacutech lũy tất

cả những cấu tố tacircm lyacute ngoagravei thọ uẩn

vagrave tưởng uẩn những uẩn magrave theo đặc

tiacutenh coacute thể được xem lagrave độc lập Uẩn

thứ tư nagravey bao gồm tất cả những higravenh

583

thaacutei yacute thức sai biệt vagrave coacute di hậu những

phản ứng nhất định nagraveo đoacute trong

tương lai bất luận lagrave tốt hay xấu

Chuacuteng lagrave những cấu tố tacircm lyacute coacute hiệu

quả xacircy dựng vagrave qui định nhacircn caacutech

cũng như hướng đi của mỗi chuacuteng

sanh Gọi theo thuật ngữ phật học thigrave

Uẩn thứ tư chiacutenh lagrave Hagravenh uẩn nội

dung coacute thể lagrave tam độc (tham sacircn si)

hoặc tam học (giới định tuệ) Uẩn thứ

năm tức Thức uẩn lagrave caacutei biết đơn

thuần vocirc tư vocirc cảm đối với tất cả đối

tượng sở tri bất luận thuộc tacircm lyacute hay

vật lyacute một caacutei biết đơn giản chưa

thocircng qua cũng như chưa bị định trị

(đaacutenh giaacute) bởi bất cứ lăng kiacutenh yacute thức

nagraveo hết Chuacuteng ta thật ra chỉ lagrave một

thagravenh phẩm được cấu hợp từ sự tương

584

taacutec của năm uẩn Những khaacutei niệm tocirci

anh nam nữ người thuacute chỉ lagrave

những ngocircn ngữ mang yacute nghĩa phương

tiện để diễn dịch những higravenh thaacutei vận

động nhất định của caacutec uẩn magrave thocirci

Chẳng hạn khi ta nghe tiếng động thigrave

sự ghi nhận ban đầu về acircm thanh đoacute

chiacutenh lagrave Thức uẩn (ở đacircy lagrave nhỉ thức)

Thần kinh thiacutenh giaacutec vagrave acircm thanh kia

lagrave Sắc uẩn Những cảm xuacutec tiecircu cực

hay tiacutech cực trước acircm thanh đoacute chiacutenh

lagrave Thọ uẩn Sự nhận ra (bằng kinh

nghiệm quaacute khứ) rằng đoacute lagrave acircm thanh

tiếng động gigrave thigrave đacircy lagrave Tưởng uẩn vagrave

tất cả những phản ứng tacircm lyacute mang

tiacutenh đầu tư định trị bằng caacutec tigravenh

trạng tacircm lyacute thương hoặc gheacutet hay

585

hiểu biết (bằng triacute tuệ) thigrave chiacutenh lagrave sự

hiện hữu tồn tại của Hagravenh uẩn

Trong một bộ kinh quan trọng của

Phật giaacuteo lagrave Milindapanha (Milinda

Vấn ETHạo) coacute nhắc đến một đoạn đối

thoại giữa nhagrave vua Hy lạp tại Ấn ETHộ

tecircn Milinda (hậu duệ của A-lịch-sơn

ETHại ETHế) với Ngagravei Nagravegasena (Na-tiecircn)

một vị thaacutenh tăng baacutec học thời danh

về giaacuteo lyacute vocirc ngatilde Nhagrave vua yecircu cầu

Ngagravei Nagravegasena hatildey giải thiacutech rotilde hơn

cho migravenh về vấn đề giaacuteo lyacute thacircm sacircu

magrave cũng vocirc cugraveng tế nhị nagravey Nhagrave vua

đặt vấn đề với tư caacutech một người đứng

trecircn lập trường chủ trương một caacutei

Tocirci Ngagravei Nagravegasena trỏ vagraveo chiếc long

xa của nhagrave vua rồi hỏi

586

- Thưa đại vương ở đacircy caacutei gigrave được

gọi lagrave cổ long xa Coacute phải chăng từng

moacuten phụ tugraveng được lắp gheacutep vagraveo đacircy

đều coacute thể được gọi lagrave chiếc long xa

hay khocircng chẳng hạn như caacutec moacuten

đugravem xe trục xe căm xe thugraveng xe

mui xe regravem xe

- Tất nhiecircn nếu kể ra từng moacuten một

thigrave khocircng coacute moacuten nagraveo coacute thể được gọi

lagrave cổ long xa cả Vua Milinda trả lời

ETHến đacircy nhagrave vua Milinda coi như đatilde

thấu suốt được giaacuteo lyacute vocirc ngatilde một

caacutech sacircu sắc vagrave sinh động qua chiacutenh

higravenh ảnh về cổ long xa magrave Ngagravei

Nagravegasena đatilde tạm mượn lagravem một thiacute dụ

để trigravenh bagravey về một giaacuteo lyacute vocirc ngatilde

xuyecircn qua pheacutep diễn dịch về đặc tiacutenh

587

nương đỡ vagrave tương quan hữu cơ như

một qui luật sinh tồn của vạn phaacutep

Khocircng coacute sự goacutep mặt của caacutec moacuten phụ

tugraveng cần thiết thigrave chẳng coacute một chiếc

xe nagraveo cả Vẫn bằng phương thức suy

luận tương tự caacutei magrave chuacuteng ta vẫn gọi

lagrave tocirci của tocirci thật ra chỉ lagrave một khaacutei

niệm giả lập để chỉ cho mocirci trường

gặp gỡ tương ngộ của caacutec uẩn luocircn

sanh diệt triền miecircn trong từng chớp

mắt Bản chất vagrave đặc tiacutenh cố nhiecircn của

chuacuteng lagrave luocircn luocircn thay đổi phacircn hoacutea

biến tướng vagrave bất thường

Chuacuteng ta hatildey quan saacutet mọi sự trong

từng ngagravey như người ta vẫn tự nhigraven

ngắm migravenh trong tấm gương soi Tigravenh

trạng hiện hữu của caacutec uẩn hocircm nay

qua đến ngagravey mai sẽ đổi khaacutec nhiều

588

lắm Mọi thứ luocircn trocirci qua đi vagrave tự

đnh mất khuocircn mặt cũ của migravenh caacutei

cograven gọi coacute chăng chỉ lagrave tecircn gọi Bằng

vagraveo những khaacutei niệm tập quaacuten ngộ

nhận trong đoacute coacute cả thoacutei quen định

danh (gọi tecircn) chuacuteng ta vẫn luocircn tự

aacutem ảnh migravenh bằng một niềm tin vagraveo

những sự vật nagraveo đoacute miecircn viễn vagrave

hằng tại trường cữu thậm chiacute dugrave coacute

tận mắt nhigraven thấy những hiện tượng vocirc

thường đổi thay ta vẫn cứ xem chuacuteng

hiện hữu vận động biến tướng vigrave một

quyền sở hữu hay dưới sự điều hagravenh

của ai đoacute caacutei gigrave đoacute Nhưng nếu bằng

một caacutei nhigraven nghiecircm tuacutec trung thực

khaacutech quan vagrave tỉnh thức thocircng qua triacute

tuệ thiền định vốn đatilde được trao luyện

thuần thục thigrave ta sẽ thấy rằng ngay

589

bản thacircn của yacute thức (ở đacircy lagrave tứ danh

uẩn caacutec uẩn thuộc tacircm lyacute) tự bản thacircn

chuacuteng chỉ lagrave một qui trigravenh vận động

luocircn mang tiacutenh vocirc thường vagrave bất cứ

caacutei gigrave vẫn được gọi lagrave bản ngatilde hay caacutei

tocirci cũng chỉ lagrave một chuỗi dagravei đổi thay

liecircn tục của ngũ uẩn magrave khocircng hề coacute

một thực thể bất biến vĩnh hằng nagraveo

nấp kiacuten đagraveng sau hay tagraveng ẩn becircn

trong chuacuteng cả

Dograveng sinh diễn cố nhiecircn của ngũ uẩn

tuyệt đối khocircng xảy ra một caacutech ngẫu

nhiecircn tigravenh cờ đột biến đột xuất hay

hỗn độn thiếu trật tự Noacute sinh hoacutea trecircn

một hệ thống hẳn hoi mang tiacutenh thừa

tiếp hữu cơ tuacircn theo qui luật vận

động tất yếu của caacutec phaacutep tự muocircn

đời Những qui luật coacute điều động tất

590

cả những mối quan hệ tương thuộc của

caacutec cấu tố tacircm vật lyacute lagravem necircn sự tồn

tại vận động của caacutec phaacutep vagrave ta coacutethể

học hỏi thấu suốt vấn đề nagravey trong

tạng Vi Diệu Phaacutep (Abhidhamma-

pitaka) một hệ thống giaacuteo lyacute coacute nội

dung chủ yếu lagrave về tacircm lyacute học (từ ngữ

nagravey ở đacircy necircn hiểu theo định nghĩa

chiết tự chứ khocircng mang yacute nghĩa

thocircng thường ở caacutec bộ tự điển) Theo

tạng Vi Diệu Phaacutep thigrave yacute thức của

chuacuteng ta lagrave một chuỗi dagravei của những

đơn vị cảm nghiệm tacircm lyacute magrave gọi theo

từ chuyecircn mocircn của Phật học lagrave caacutec

Tacircm lộ Trong higravenh thaacutei vận động nagravey

caacutec đơn vị yacute thức tuyệt nhiecircn khocircng

diễn ra trong một tigravenh trạng hỗn mang

hay xơ cứng diacutenh dấp đến từ ngữ văn

591

tự magrave thay vagraveo đoacute mỗi tacircm lộ bao

gồm một loạt tối đa mười bảy đơn vị yacute

thức gọi theo thuật ngữ của tạng Vi

Diệu Phaacutep lagrave mười bảy Saacutet-na Tacircm

Giả dụ như khi ta nghe một tiếng

động caacutec đơn vị yacute thức tương ứng lập

tức nối đuocirci nhau higravenh thagravenh ra một

tacircm lộ với số lượng tối đa lagrave mười bảy

Saacutet-na để tập trung vagraveo một đối tượng

sở tri magrave ở đacircy lagrave acircm thanh magrave migravenh

vừa nghe qua

ETHối với trường hợp cảm nghiệm (ghi

nhận đoacuten bắt) caacutec đối tượng yacute thức

khaacutec như higravenh ảnh hương vị hay đối

tượng xuacutec giaacutec tư tưởng nagraveo đoacute tất cả

cũng đều diễn ra theo qui trigravenh nagravey

Tiacutenh ở mức tối đa mỗi lộ tacircm gồm coacute

mười bảy saacutet na vagrave thời gian tồn tại

592

của mỗi một saacutet na lagrave cực ngắn (tạm

hiểu lagrave một phần tỷ của mỗi giacircy đồng

hồ) vagrave trong suốt đời sống chuacuteng ta

caacutec Tacircm lộ luocircn liecircn tục thế chỗ cho

nhau Trong mỗi Tacircm Lộ như vậy coacute

một số Saacutet-na chỉ đơn giản coacute yacute nghĩa

lagrave hậu quả thừa tiếp từ caacutec tiền nghiệp

quaacute khứ Thuật ngữ của tạng Vi Diệu

Phaacutep gọi chuacuteng lagrave những Saacutet-na Tacircm

Quả Chuacuteng hiển hiện trong lộ tacircm

dưới higravenh thức của những cảm giaacutec tốt

xấu (Thọ uẩn) Chẳng hạn như khi

chuacuteng ta bị nghe phải những cacircu noacutei

những acircm thanh khoacute chịu thigrave đoacute chiacutenh

lagrave luacutec lộ diện của Saacutet-na tacircm quả bất

thiện vốn đatilde được đầu tư từ một hagravenh

động aacutec xấu tương ứng nagraveo đoacute trong

quaacute khứ Cograven đối với caacutec Saacutet-na tacircm

593

cograven lại trong một tacircm lộ thocircng thường

thigrave chuacuteng coacute chức năng gacircy tạo ra

những taacutec động magrave natildey giờ ta vẫn gọi

lagrave quả vagrave nhacircn tố taacutec nghiệp hay sức

mạnh taacutec động của chuacuteng hoagraven toagraven

tugravey thuộc vagraveo thaacutei độ phản ứng tacircm lyacute

của chuacuteng ta trước caacutec đối tượng sở

tri Như khi nghe một cacircu noacutei một acircm

thanh dễ gacircy bất matilden thigrave thay vigrave chuacuteng

ta chỉ đơn giản ghi nhận noacute lagrave quả xấu

của một tiền nghiệp bất chaacutenh để rồi

bigravenh thản nhigraven ngắm vagrave bỏ mặc cho noacute

trocirci qua nhưng nếu ta lại đoacuten nhận noacute

bằng một sự bất matilden thigrave vocirc tigravenh ta đatilde

lại đầu tư thecircm một aacutec nghiệp mới nữa

trong tương lai Tất cả chỉ vigrave thaacutei độ

đối khaacuteng tệ hại của chuacuteng ta magrave thocirci

594

Noacutei một caacutech khaacutec đi ta đatilde đối diện

vagrave xử lyacute một caacutech thiếu thocircng minh

trước đối tượng sở tri Vagrave ở đacircy coacute

một qui luật magrave coacute lẽ ai cũng biết đoacute

lagrave Nhacircn nagraveo quả nấy Cơn noacuteng giận

hocircm nay sẽ cho ra những nổi buồn khổ

ở ngagravey mai Ngược lại với một thaacutei độ

phản ứng vagrave xử lyacute ngoại cảnh bằng tất

cả những giaacute trị tinh thần như tỉnh

thức bao dung vagrave một trigravenh độ thấu

đaacuteo về nghiệp lyacute thigrave dầu bất cứ ở tigravenh

huống nagraveo đối với bất cứ một đối

tượng sở tri nagraveo tốt xấu bất luận ta

đều coacute cơ hội để vun bồi vagrave gieo hạt

cho những hạnh phuacutec mai sau

Tất cả những cảm xuacutec tacircm sinh lyacute dugrave

tốt xấu đều lagrave hậu quả của tiền nghiệp

Những phản ứng của chuacuteng ta hocircm

595

nay đều luocircn coacute thể tạo necircn những hậu

quả trong tương lai magrave migravenh sẽ phải

chấp nhận thưởng thức hoặc chịu

đựng Qui luật về nghiệp lyacute lagrave cả một

vograveng tuần hoagraven luacircn lưu Từ một hạnh

nghiệp quaacute khứ sẽ tạo ra những hậu

quả trong hiện tại vagrave chiacutenh những thaacutei

độ phản ứng xử lyacute tốt hoặc xấu đối

với chuacuteng lại tiếp tục tạo ra những

hậu quả mới Cứ thế vagrave cứ thế Vograveng

tuần hoagraven nghiệp lyacute baacuteo ứng nagravey đatilde

qui định necircn cuộc luacircn hồi của tất cả

chuacuteng sanh vagrave tất cả chỉ nằm vỏn vẹn

trong từng saacutet na tacircm

Giaacuteo lyacute thiền quaacuten đặc biệt nhấn mạnh

hai vấn đề lớn lagrave sự thức tỉnh trong

mỗi thaacutei độ xử lyacute của ta đối với noacute

Bởi chiacutenh điều nagravey lagrave cội nguồn cho

596

tất cả hạnh nghiệp của chuacuteng ta Mỗi

phuacutet giacircy cảm nghiệm thực tại đều coacute

thể trở thagravenh một taacutec nhacircn cho một

baacuteo ứng nagraveo đoacute trong ngagravey sau Tất cả

đều tugravey thuộc ở chuacuteng ta mỗi người

đều coacute quyền chọn lựa cho migravenh một

thaacutei độ sống ETHể mặc cho từng phuacutet

giacircy đối diện vagrave xử lyacute thực tại bị cuốn

huacutet vagraveo trong vograveng tuần hoagraven của

nghiệp lyacute vay trả triền miecircn hay chỉ

ngắm nhigraven từng thực tại một caacutech tự

do vocirc hệ lụy khocircng đầu tư một hạt

giống nhacircn quả xuẩn động nagraveo

Con đường tối ưu để chuacuteng ta vực

migravenh ra khỏi vograveng tuần hoagraven mugrave mịt

vocirc cực của nghiệp lyacute chiacutenh lagrave chaacutenh

niệm hay thaacutei độ tỉnh thức ETHoacute lagrave một

trigravenh độ nội tacircm nằm ngoagravei tất cả phacircn

597

biệt hẹp hogravei luocircn phơi mở vagrave khaacutech

quan đoacuten nhận tất cả những gigrave xảy

đến khocircng thương gheacutet magrave cũng

chẳng vocirc tacircm latildenh đạm hờ hững vagrave

thiếu traacutech nhiệm Một khi coacute được caacutei

bản latildenh chagraveo đoacuten mọi cảm giaacutec vốn

lagrave hậu quả của tiền nghiệp bằng tất cả

bigravenh tacircm thigrave coi như chuacuteng ta đatilde tự tạo

được cho migravenh những điều kiện giaacutec

ngộ những nhacircn tố giải thoaacutet thật sự

rồi đoacute

Hatildey nhớ rằng ngay cả đối với một

người đatilde hoagraven matilden tuacutec duyecircn giaacutec ngộ

(thậm chiacute đến cả chư Phật) cũng phải

chấp nhận những aacutec quả từ caacutec tiền

nghiệp magrave migravenh đatilde tạo Dĩ nhiecircn caacutec

Ngagravei cũng vẫn coacute thể thọ latildenh tất cả

những thiện quả đatilde được gieo trồng từ

598

quaacute khứ Ở đacircy chuacuteng ta coacute lẽ ai cũng

biết đến cacircu chuyện về một tay saacutet thủ

kheacutet tiếng trong thời ETHức Phật tecircn lagrave

Angulimagravela Số nạn nhacircn của chagraveng ta

lecircn đến chiacuten trăm chiacuten mươi chiacuten

người Sở dĩ tay saacutet thủ nagravey được gọi

tecircn như vậy vigrave bởi vigrave chagraveng ta chỉ giết

người để lấy trecircn bagraven tay của mỗi nạn

nhacircn một ngoacuten tay rồi xacircu lại thagravenh

chuỗi đeo trecircn cổ Nạn nhacircn cuối cugraveng

magrave Angulimagravela nhắm tới chiacutenh lagrave bagrave

mẹ ruột của migravenh Bằng Phật triacute ETHức

Thế Tocircn biết được mọi sự vagrave Ngagravei đatilde

kịp thời xuất hiện để can thiệp Nhigraven

thấy ETHức Phật Angulimagravela liền thay

đổi đối tượng truy saacutet vagrave bằng tất cả

sức chạy vốn chưa coacute đối thủ

Angulimagravela đatilde dốc sức rượt đuổi ETHức

599

Phật trong khi Ngagravei vẫn từng bước

thong thả như khocircng coacute gigrave xảy ra Như

ta đatilde biết tay saacutet thủ khaacutet maacuteu nagravey

khocircng caacutech nagraveo theo kịp ETHức Phật

cuối cugraveng khi đatilde kiệt sức Angulimagravela

lớn tiếng bắt buộc ETHức Phật dừng

bước

Trước thaacutei độ hung hăn của

Angulimagravela ETHức Thế Tocircn từ tốn trả

lời Thực ra Như Lai đatilde đứng lại từ

lacircu lắm rồi chỉ coacute ngươi mới lagrave người

chưa chịu dừng bước đoacute thocirci

Angulimagravela ạ

Vagrave Angulimagravela đatilde dừng bước dừng

bước thật sự vagrave bị taacutec động matildenh liệt

bởi chiacutenh phong thaacutei đại hugraveng đại bi

của ETHức Phật Sau đoacute Angulimagravela

600

xuất gia vagrave trở thagravenh một vị A La Haacuten

Theo như kinh saacutech ghi lại trong

những đoạn đời cograven lại của migravenh ngagravei

Thaacutenh Tăng Angulimagravela đatilde phải trả

giaacute cho những ngagravey thaacuteng khaacutet maacuteu

của migravenh bằng những nếm trải cay

đắng trecircn suốt những nẽo đường du

hoacutea vị tha Hầu như ở bất cứ nơi nagraveo

Ngagravei cũng đều bị nguyền rủa hagravenh

hung một caacutech tagraven nhẫn Nhưng dĩ

nhiecircn đối với triacute tuệ của một bậc A La

Haacuten ngagravei đatilde mĩm cười đoacuten nhận tất cả

với một tấm lograveng bao dung vocirc hạn

Bởi đoacute chiacutenh lagrave một trong những neacutet

đặc trưng cho triacute tuệ của một bậc

thaacutenh Triacute tuệ về nghiệp lyacute chấp nhận

nghiệp quả magrave khocircng đầu tư thecircm

nghiệp nhacircn Caacutec bậc thaacutenh bigravenh thản

601

cảm nhận tất cả những baacuteo ứng của

migravenh như một người đang coacute mặt tại

kịch trường để quan saacutet những vỡ

kịch magrave ở đacircy lagrave những vở bi hagravei kịch

của tuồng nghiệp lyacute

Vạn hữu từ caacutec tầng địa ngục sacircu nhất

cho đến những cảnh giới phạm thiecircn

cao nhất cũng chỉ đều lagrave những higravenh

thaacutei hiển thị của yacute thức nội tacircm chuacuteng

sanh Coacute hiểu được nghiệp lyacute tức

những qui luật điều hagravenh vagrave qui định

sự tồn tại của mọi loagravei thigrave coi như ta

đatilde coacute thể tự chọn cho migravenh một hướng

đi một sinh thuacute Chuacuteng ta khocircng cần

phải lo acircu trước con đường tử sinh

dường như coacute vẻ đaacuteng sợ nagravey Chuacuteng

ta coacute thể tự coacute cho migravenh một con

đường tragraven đầy triacute tuệ vagrave an lagravenh bằng

602

vagraveo sự thấu suốt vấn đề nghiệp lyacute một

caacutech chi li sacircu sắc qua sự vận động

của tacircm lyacute ở cấp độ tế vi của khaacutei

niệm về mỗi saacutet-na tacircm xacircu chuỗi

luacircn hồi hữu cơ của chuacuteng ta xem như

coacute cơ may được cắt đứt Vagrave với sức

mạnh của chaacutenh niệm của thaacutei độ vocirc

cầu vocirc chấp vagrave độc lập đối với tất cả

thực tại sở tri chuacuteng ta coacute thể phaacute vỡ

vograveng luacircn lưu của cuộc sinh tử tuần

hoagraven đồng thời coacute thể phơi mở được

cho migravenh một cảm giaacutec tự do thật sự

J K


Chiecircm ngắm yacute hướng hagravenh động

ETHể hiểu được nghiệp lyacute điều căn bản

vagrave cốt lotildei lagrave việc nhigraven thấy phương

603

thức vận động hoặc những khuynh

hướng yacute thức mang tiacutenh quy định một

chủng tử tạo quả trong tương lai trong

chiacutenh hagravenh động magrave mỗi người thực

hiện Từ đoacute suy ra một sở hagravenh (trong

tam nghiệp) được điều động bằng

thiện tacircm thigrave kết quả tất yếu của noacute sẽ

lagrave caacutec quả lagravenh Bằng ngược lại một sở

hagravenh được điều động bởi caacutec phiền

natildeo thigrave hậu quả dĩ nhiecircn của noacute sẽ lagrave

tất cả những gigrave cay đắng chua chaacutet

trong tương lai Coacute điều lagrave caacutec quả

nghiệp khocircng phải luocircn luocircn lagrave nhatilden

tiền necircn ta phải noacutei rằng thật khocircng dễ

dagraveng gigrave nhigraven thấy được quaacute trigravenh quan

hệ tương thuộc giữa nhacircn vagrave quả

Tuy nhiecircn trong đời sống thường nhật

ta vẫn coacute lắm dịp để thấm thiacutea một

604

caacutech dễ dagraveng vagrave trực tiếp vấn đề

nghiệp lyacute xuyecircn qua trường hợp khẫu

nghiệp những ngocircn ngữ đối giao với

mọi người xung quanh Chuacuteng ta hatildey

lagravem một thử nghiệm bằng caacutech bỏ ra

đocirci ba ngagravey ghi nhận cẩn thận vagrave trung

thực từng động lực tacircm sinh lyacute của

mỗi lời noacutei magrave migravenh phaacutet biểu Hatildey cố

gắng nhigraven thẳng vagraveo từng phuacutet giacircy

tacircm natildeo trạng gắn liền với yacute muốn

phaacutet ngocircn nhigraven thẳng vagraveo những động

lực phản ứng tacircm lyacute vagraveo cả sự chọn

lựa ngữ ngocircn của migravenh Hatildey cố gắng

tỉnh thức để nhận diện tất cả những gigrave

thuacutec đẩy ta noacutei bất luận đoacute lagrave một thứ

tacircm trạng thocirc tế tốt xấu ra sao ETHại

khaacutei cagraveng tỉnh thức cagraveng tốt đối với

tất cả higravenh thaacutei yacute thức vagrave những gigrave thật

605

sự coacute taacutec động đến khẩu nghiệp của

migravenh

Ta chỉ nhigraven ngắm thocirci một caacutech

khaacutech quan về đaacutey sacircu thật sự của nội

tacircm migravenh khocircng thocircng qua một toan

tiacutenh khuocircn saacuteo nagraveo cả Hatildey đơn giản

ghi nhận caacutec vận động sai biệt của yacute

thức cugraveng những ngocircn ngữ magrave chuacuteng

điều động

Sau chừng đoacute nỗ lực ta hatildey tiếp tục

ghi nhận ảnh hưởng của mỗi lời noacutei

magrave migravenh phaacutet biểu Ta sẽ phải nhận

lấy những gigrave từ thế giới chung quanh

khi ngocircn ngữ của migravenh được phaacutet biểu

bằng một nội tacircm nhỏ nhen vị kỷ cao

ngạo Người khaacutec sẽ coacute phản ứng

606

ra sao trước những cacircu noacutei đầy tigravenh

thương

Qui luật nghiệp baacuteo luocircn buộc ta phải

tự chịu traacutech nhiệm về tất cả những taacutec

động của migravenh (magrave mỗi người coacute thể

chọn lựa) đối với thế giới chung quanh

trong từng giacircy phuacutet Với sự khaacutem phaacute

tinh vi vagrave kỳ thuacute về những năng lực

nội tại nagravey ở mỗi người cũng giuacutep ta

tự qui định lấy điều kiện sinh tồn

ngoại tại Ta coacute thể chọn lấy cho migravenh

một hướng đi an lagravenh giải thoaacutet

----o0o---



607

----o0o---


Chương 12

Năm nguồn đạo lực cho Thiền định

Trong suốt giaacuteo lyacute giải thoaacutet của migravenh

đặc biệt khi noacutei về thiền định ETHức

Phật thường nhắc đến năm yếu tố đạo

lực mang yacute nghĩa đagraveo dưỡng nội tacircm

vagrave kết tựu quả vị giải thoaacutet Phaacutep mocircn

thiền định chiacutenh lagrave cocircng phu trưởng

dưỡng năm nguồn đạo lực đoacute ngay

trong từng phuacutet giacircy tu tập thường

nhật của chuacuteng ta

Niềm tin (Tiacuten)

608

Nguồn đạo lực đầu tiecircn ở đacircy lagrave đức

tin ETHại khaacutei đoacute lagrave một trạng thaacutei tacircm

lyacute coacute khuynh hướng đi tigravem một sự tiacuten

nhiệm tin tưởng vagrave hacircm mộ ETHức tin

hay niềm tin luocircn coacute rất nhiều trường

hợp Noacute coacute thể đến khi chuacuteng ta bắt

đầu được một đối tượng nagraveo đoacute khả dĩ

khiacutech động vagrave cuốn huacutet migravenh ETHoacute coacute

thể lagrave một ảnh tượng tocircn giaacuteo một taacutec

phẩm nghệ thuật một buổi noacutei

chuyện một bối cagravenh thiecircn nhiecircn hay

một caacute nhacircn nagraveo đoacute tự coacute một hấp lực

đặc biệt magrave do tigravenh cờ đaacutenh truacuteng vagraveo

nhược điểm tacircm lyacute của chuacuteng ta Higravenh

thaacutei đức tin nagravey đocirci khi vẫn coacute thể

mang lại cho chuacuteng ta những taacutec động

tốt về tacircm lyacute tuy nhiecircn nếu thiếu sự

can thiệp của triacute tuệ thigrave noacute rất dễ dagraveng

609

một thứ cuồng tiacuten tức niềm tin mugrave

quaacuteng

Một đức tin ở trigravenh độ cao hơn lagrave thứ

niềm tin được khai sinh từ sự phaacuten

đoaacuten của triacute tuệ một thứ đức tin được

higravenh thagravenh qua chiacutenh triacute tuệ biện biệt

kiểm tra thể hiện của bản thacircn Niềm

tin nagravey gọi theo từ Phật học lagrave Chaacutenh

Tiacuten bởi noacute hiển hiện vagrave song hagravenh với

triacute tuệ tự chứng Chẳng hạn đoacute lagrave niềm

tin của chuacuteng ta về những giaacuteo lyacute căn

bản của ETHức Phật như vấn đề Tam

Tướng hoặc niềm tin vagraveo khả năng

giaacutec ngộ của ETHức Phật cugraveng chư vị

Thaacutenh Nhacircn khaacutec thocircng qua triacute tuệ

thực chứng (dugrave chỉ ở mức tương đối

vagrave mang tiacutenh lyacute thuyết) của migravenh ETHoacute

lagrave một thứ niềm tin coacute được từ khả

610

năng nội quaacuten của chiacutenh bản thacircn chứ

khocircng phải thứ niềm tin thagravenh tựu từ

những bagravei giaacuteo lyacute học thuộc lograveng

Ngoagravei hai trường hợp niềm tin trecircn

chuacuteng ta cograven coacute thể thấy thecircm một

kiểu niềm tin khaacutec khocircng do những

ảnh tượng higravenh thức magrave cũng chẳng đi

ra từ thứ triacute tuệ lyacute tiacutenh magrave lại higravenh

thagravenh trực tiếp ngay từ đời sống thực

tế Khocircng bị giới hạn bởi bất cứ khocircng

gian vagrave thời gian nagraveo niềm tin nagravey

hoagraven toagraven tugravey thuộc vagraveo khả năng xử

lyacute thực tại của chuacuteng ta xuyecircn qua

trigravenh độ kiến giải của bản thacircn Coacute lẽ

chỉ ở Aacute Chacircu chuacuteng ta mới may ra bắt

gặp được thứ niềm tin nagravey vagrave dĩ nhiecircn

tiacutenh về số lượng hẳn lagrave khocircng được

nhiều lắm Nhưng dugrave sao chuacuteng ta

611

cũng phải tracircn trọng vagrave nghiecircm tuacutec để

thấy rằng trong vocirc số những con người

thaacuteng ngagravey chỉ biết bocircn ba bươn chải

với vocirc vagraven tục sự như những chiếc laacute

vocirc tri bị cuốn huacutet trong cơn lốc tạp

loạn của những nhu cầu sống thigrave ở vagravei

nơi trong đại lục mecircnh mocircng đoacute vẫn

luocircn coacute những caacute nhacircn im lặng ngồi

lại một migravenh để cảm nhận vagrave lắng

nghe từng biến động của thực tại

những dograveng chảy triền miecircn của cuộc

thế quanh migravenh Chuacuteng ta sanh ra rồi

lớn lecircn suốt đời đi tigravem những ước

vọng sống đối đầu lệ thuộc vagraveo biết

bao vấn đề để rồi sau cugraveng coacute ai thoaacutet

được những cơn đau bịnh hay tuổi giagrave

vagrave cuối cugraveng lagrave caacutei chết Thực ra đatilde từ

lacircu lắm rồi vagrave khocircng chỉ riecircng ở Chacircu

612

Aacute coacute biết bao người đatilde tự thao thức

trở trăn với những cacircu hỏi Tất cả rồi

sẽ đi về đacircu Coacute phải mọi người luocircn

đi theo con đường magrave chiacutenh migravenh

quyết định lấy hay phải nhờ đến một

bagraven tay nagraveo đoacute can thiệp Coacute thể noacutei

đoacute chiacutenh lagrave những tiecircu điểm khởi sự

cho triacute tuệ tra vấn của tất cả chuacuteng ta

Khuynh hướng tra vấn đoacute lagrave một hagravenh

trigravenh về một lời giải đaacutep cho bản thacircn

chuacuteng ta trograven cuộc đời vốn phức loạn

vagrave acircm u nagravey Với niềm tin coacute từ một

triacute tuệ nội quaacuten sacircu sắc mỗi ứng xử

của chuacuteng ta trong đời sống đều sẽ lagrave

từng khoảnh khắc tu tập Quả thật

khocircng coacute một khoảng caacutech nagraveo nếu

như mỗi người sống đuacuteng như vậy

Chuacuteng ta đừng bao giờ để đời sống

613

migravenh bị điều động bởi những acircu lo vagrave

ham muốn magrave thay vagraveo đoacute ta coacute thể

tận dụng từng phuacutet giacircy thấu suốt thực

tại để mỗi giacircy phuacutet sống lagrave một vograveng

quay của chiếc baacutenh xe hướng về mục

điacutech phaacutet triển triacute tuệ giải thoaacutet

Khi chuacuteng ta tự biết phơi mở tất cả

cảm nghiệm của bản thacircn để đoacuten nhận

thực tại một caacutech khaacutech quan khocircng

thiecircn vị một thaacutei độ yacute thức nằm ngoagravei

mọi lập trường tư tưởng chủ quan vagrave

cảm giaacutec xuẩn động thigrave Chaacutenh Tiacuten của

chuacuteng ta sẽ trở necircn matildenh liệt hơn

Cagraveng hướng triacute tuệ thiền định của

migravenh vagraveo thế giới nội tại một caacutech sacircu

sắc vagrave chiacuten chắn thigrave cagraveng luacutec niềm tin

của chuacuteng ta sẽ cagraveng trở necircn độc lập

vagrave hugraveng hậu trước mọi thử thaacutech ngoại

614

tại Coacute cảm nghiệm được sức mạnh

của một niềm tin bất động ta sẽ thấy

rằng sự chiacuten chắn của noacute khocircng chỉ

được higravenh thagravenh bằng tigravenh cảm vagrave triacute

tuệ từ chương nữa magrave becircn cạnh đoacute noacute

được khai sinh từ một khả năng triacute tuệ

trực giaacutec sacircu thẳm nhất Niềm tin ở

trigravenh độ nagravey giống như một viecircn bảo

ngọc coacute taacutec dụng như những viecircn Tỵ

Trần Chacircu Tịnh Thủy Chacircu magrave khi

được neacutem xuống một hồ nước noacute coacute

thể lagravem cho nước hồ trở necircn trong

sạch hơn Niềm tin lagrave một sức mạnh

của nội tacircm vagrave coacute taacutec năng tương tự

như vậy Noacute giuacutep ta giagraven xếp những

nghi hoặc vagrave bức xuacutec tạo ra một mocirci

trường tacircm lyacute năng động kiecircn định vagrave

thanh tịnh

615

ETHại khaacutei chuacuteng ta phải tự biết nuocirci

lớn niềm tin của migravenh bằng vocirc vagraven

cocircng phu học hỏi để mở rộng vagrave giao

hogravea tacircm hồn migravenh với tất cả những gigrave

thực sự cần thiết Chuacuteng ta hầu như

luocircn bị vật vatilde bởi biết bao lagrave nghi

hoặc ngay trong chiacutenh vấn đề niềm tin

của migravenh Tất cả chỉ vigrave chuacuteng ta luocircn

tự ngăn trở khả năng phơi mở nội tacircm

của migravenh bằng những phacircn vacircn trong

trong từng cảm nghiệm Chấp nhận rồi

chối bỏ chối bỏ rồi lại chấp nhận Gặp

phải trường hợp đoacute đối với những

cảm nghiệm tiacutech cực ta hatildey cố gắng

duy trigrave vagrave liecircn tục lagravem chuacuteng taacutei hiện

Riecircng đối với những cảm nghiệm tiecircu

cực coacute phương hại cho niềm tin thigrave

chuacuteng ta hatildey cố gắng ngăn trừ ngay

616

khi chuacuteng tiếp tục quay lại Noacutei một

caacutech khaacutec cuộc tu của chuacuteng ta (đặc

biệt trong cocircng phu nuocirci dưỡng niềm

tin) lagrave cả một cuộc chiến dagraven xếp vấn

đề thời gian những cảm nghiệm mang

tiacutenh aacutem ảnh về quaacute khứ với tương lai

nhiều hơn lagrave hiện tại Chuacuteng ta thường

bị mắc bẩy trong những cảm giaacutec an

lagravenh thoải maacutei của thiền định ETHiều đoacute

rất dễ xảy ra bởi chỉ với đocirci ba phuacutet

định tĩnh vagrave vocirc tư lagrave chuacuteng ta đatilde coacute thể

cảm nhận được những cảm giaacutec kỳ

diệu hoagraven toagraven khaacutec hẳn với những

cảm giaacutec khoacutei lạc thocircng thường Thế

rồi nếu thiếu chuacutet cảnh giaacutec vagrave tỉnh

thức chuacuteng ta lại tiếp tục đi tigravem noacute bởi

cảm giaacutec nagraveo dugrave lagrave thiền lạc cũng luocircn

ngắn hạn cả Nếu chẳng may cugraveng luacutec

617

với sự vắng mặt của cơn thiền lạc đoacute

magrave chuacuteng ta vẫn chưa tigravem thấy lại

được cảm giaacutec khaacutec tương tự thigrave luacutec

nagravey coi như hagravenh giả tự chuốc lấy cho

migravenh sự đau khổ bối rối vagrave tiếc nuối

Vấn đề cograven tệ hại hơn nữa nếu như luacutec

nagravey chuacuteng ta cố tigravenh latildeng phiacute thời gian

ngắm nhigraven thực tại trước mắt để tigravem

lại những gigrave đatilde qua đi Vượt qua được

cuộc chiến nagravey coi như ta đatilde tigravem thấy

được một liệu phaacutep cho nội tacircm đồng

thời lagravem trưởng dưỡng được niềm tin

cần thiết cho cuộc tu vagrave cả lyacute tưởng

thiền định

Ở mỗi cảm nghiệm về thực tại vấn đề

khocircng phải nằm ở chổ chuacuteng lagravem cho

ta vừa lograveng hay bất toại magrave chỉ đơn

giản lagrave những caacutei luocircn sinh hoaacute vagrave

618

biến diệt Caacutei gọi lagrave Tocirci chuacuteng ta

thực ra chỉ lagrave một quy trigravenh tồn tại liecircn

tục vagrave tự nhiecircn trong mỗi mỗi giacircy

phuacutet Nỗ lực tigravem lại những cảm giaacutec

thiền lạc đatilde qua đi chuacuteng ta vocirc tigravenh đatilde

tự trở thagravenh những tugrave nhacircn của những

gigrave magrave migravenh thật ra vẫn hiểu biết một

caacutech rotilde ragraveng Thay vagraveo đoacute chuacuteng ta

necircn luocircn xem migravenh như đang coacute mặt

trong một cuộc hagravenh trigravenh dagravei với

điacutech đến lagrave những miền xa lạ magrave migravenh

chưa hề đặt chacircn tới Từ đoacute bạn sẽ tự

migravenh tigravem lecircn những đỉnh nuacutei nguacutet

ngagraven magrave từ cảnh quan cho đến khiacute hậu

đều thật tuyệt vời Vagrave cho dầu cuộc

thaacutem hiểm nagravey xem ra coacute vẻ dị thường

đến mấy đi nữa ta vẫn hatildey cứ tiếp tục

Lối đi nagravey sẽ dẫn bước cho ta đến

619

những lối đi khaacutec Từ nuacutei cao xuống

thung lũng đầm lầy rồi những caacutenh

rừng Tất cả mọi điểm chỉ đơn giản lagrave

những nơi magrave migravenh cần phải thaacutem

hiểm thocirci Nhưng để coacute được tacircm thaacutei

hồn nhiecircn đoacute ta phải coacute những bước

chacircn vocirc tư Khocircng tiếc nuối những gigrave

đatilde lugravei lại sau lưng migravenh khocircng chủ

quan so saacutenh nơi nagravey nơi khaacutec magrave

cũng chẳng chaacuten gheacutet hoặc bất matilden

bất cứ nơi đacircu

Niềm tin đang được noacutei đến ở đacircy

chiacutenh lagrave sự tin tưởng tự tin vagraveo chiacutenh

dograveng sống của migravenh đoacute lagrave một yacute thức

nằm ngoagravei mọi acircu lo vagrave ham muốn

một tacircm thaacutei vocirc tư tự giaacutec trong từng

giacircy phuacutet một

620

Nỗ lực (Tấn)

Sau khi đatilde coacute tạm đủ một niềm tin

chiacuten chắn khả dĩ lagravem thagravenh sức mạnh

cho cuộc tu hagravenh magrave như trecircn đacircy vừa

tạm dugraveng tới higravenh ảnh của một chuyến

thaacutem hiểm nhacircn tố đạo lực thứ hai magrave

chuacuteng ta nhất thiết phải cần đến đoacute

chiacutenh lagrave cocircng phu đagraveo luyện khả năng

tinh tấn để goacutep phần vagraveo triacute tuệ nội

quaacuten của migravenh Nỗ lực hay yacute thức can

đảm dấn thacircn sở dĩ được xem lagrave một

trong những nguồn đạo lực tối yếu lagrave

bởi vigrave noacute luocircn đoacuteng vai trograve cội nguồn

nền tảng cho tất cả mọi thagravenh quả magrave

chuacuteng ta hướng đến từ trong cuộc tu

cho đến những hoạt động mang tiacutenh

sự nghiệp đời thường Tuy nhiecircn nếu

bị đặt sai hướng thigrave nỗ lực sẽ rơi vagraveo

621

tigravenh trạng phản taacutec dụng Chiacutenh noacute sẽ

gacircy necircn những phấn khiacutech quaacute đaacuteng

cugraveng caacutec hướng hoạt động cực đoan

nguy hiểm Do đoacute điều cần thiết lagrave

chuacuteng ta phải kiểm tra từng yacute hướng

nỗ lực của migravenh hatildey xem noacute như lagrave

mocirct phương tiện hoạt động magrave migravenh

lagravem chủ chứ khocircng thể để noacute điều

hagravenh ta thocircng qua một yacute hướng sai

lầm nagraveo đoacute Nếu chuacuteng ta tự nỗ lực

ứng dụng nếp sống của migravenh vagraveo một

khuocircn mẫu nagraveo đoacute magrave bản thacircn cho

pheacutep nhưng thiếu đi một sự chọn lựa

đuacuteng đắn thigrave cuộc tu của chuacuteng ta sẽ

chỉ cograven lagrave một chiến trận mang tiacutenh

đối khaacuteng vocirc nghĩa Một điều magrave

chuacuteng ta coacute thể thực hiện đồng thời

cũng hết sức cần thiết đoacute lagrave sự biết

622

nuocirci dưỡng một yacute hướng năng động

vagrave bản latildenh nghị lực ở tự thacircn để từ đoacute

coacute được một sức mạnh tiềm lực cho

cocircng phu khaacutem phaacute thực tại

Coacute một điều tối trọng magrave ta khocircng thể

nagraveo tự cho pheacutep migravenh latildeng quecircn đoacute lagrave

khả năng nỗ lực tu hagravenh của mỗi

người luocircn rất dễ dagraveng bị chi phối bởi

những điều kiện sống thuận tiện

những higravenh thức sinh hoạt magrave bản

thacircn vẫn cứ cho lagrave cần thiết Chuyện

ăn uống ngủ nghỉ những quan hệ

giao tiếp những cocircng việc vagrave sinh

hoạt thực ra khocircng mấy cần thiết Tất

cả chỉ vigrave chuacuteng ta vẫn cứ tự giam hatildem

migravenh bằng những sự dối lograveng kiacuten đaacuteo

vagrave luocircn cố tigravem cho bằng được những

cơ hội an dưỡng magrave từ lacircu đatilde thagravenh

623

ra những thoacutei quen ETHể coacute thể vượt

qua những chướng ngại tinh thần đoacute

ta bắt buộc phải coacute một trữ lượng nỗ

lực thật mạnh mẽ vagrave linh hoạt ngay

trong đời sống nội tacircm của migravenh Coacute

những sự quay lại hết sức kỳ diệu của

cảm nghiệm magrave chuacuteng ta đatilde coacute lần đi

qua nhưng cũng chiacutenh chuacuteng ta lại

đaacutenh mất chuacuteng lagrave bởi vigrave chuacuteng ta đatilde

dại dột nỗ lực trở về với những quaacute

khứ ngọt ngagraveo của thiền định Những

khi quaacute mệt mỏi bởi caacutec aacutem ảnh về

thời gian ta hatildey nghĩ đến bản chất

tuocircn chảy khocircng ngừng của noacute để tự

tạo cho migravenh một nguồn tacircm lực cần

thiết cũng như để tự tigravem thấy một bagravei

học về sự tu dưỡng khả năng tinh tấn

Bời vigrave ta hatildey nhớ rằng sự tinh tấn hay

624

nỗ lực chỉ coacute được khi ta biết dốc lograveng

đầu tư noacute Chuacuteng ta coacute thể dugraveng đến

bất cứ phương thức thử nghiệm nagraveo để

tigravem ra những con đường trưởng dưỡng

khả năng tinh tấn vagrave đừng bao giờ để

migravenh phải bận tacircm hay bị cuốn huacutet

vagraveo những giới hạn tacircm lyacute hoặc một

vagravei thử thaacutech nagraveo đoacute

Sự nỗ lực ở đacircy coacute thể gồm đến ba

higravenh thaacutei Trước hết lagrave thaacutei độ dấn

thacircn vagrave sẵn sagraveng bước vagraveo hagravenh trigravenh

khaacutem phaacute tất cả những gigrave lagrave sự thật

Higravenh thaacutei thứ hai lagrave một khả năng nỗ

lực mang tiacutenh tự tại vocirc ngại trước tất

cả mọi tigravenh huống thử thaacutech vagrave higravenh

thaacutei nỗ lực thứ ba hay cũng cograven gọi lagrave

sự nỗ lực ở trigravenh độ thăng hoa magrave tự

trong bản chất luocircn được ổn định kiecircn

625

cố liecircn tục lớn mạnh vagrave khả dĩ đưa ta

đến cảnh giới giải thoaacutet thật sự ở nội

tacircm

Nỗ lực hay tinh tấn lagrave một phương

taacutenh coacute thể được thagravenh tựu từ những

suy tưởng thiền định vốn được xem lagrave

phổ cập trong tất cả trường phaacutei Phật

Giaacuteo Chẳng hạn như những giacircy phuacutet

trầm tư về quy luật sinh tử hay bản

chất vocirc thường bất toagraven của đời

sống Chuacuteng ta thật ra cũng chẳng

cần biết đến những gigrave sẽ xảy đến magrave

ngay từ bacircy giờ hatildey nhigraven ngắm tinh

tường caacutei giả tướng phugrave du trong

chiacutenh đời sống của migravenh qua biết bao

aacutep lực khắc nghiệt từ thế giới chung

quanh cũng như vocirc vagraven những cội

nguồn căn cội cho sự đổ naacutet băng

626

hoại magrave thế giới cugraveng tất cả nhacircn loại

đang gaacutenh chịu Bản chất phugrave du bất

định của cuộc đời chuacuteng ta đatilde lagravem necircn

caacutei vẫn được gọi lagrave vạn hữu sự thật

về cuộc đời đoacute chiacutenh lagrave một tặng

phẩm tuy hết sức giản đơn nhưng cũng

vocirc cugraveng quyacute giaacute magrave chuacuteng ta tuyệt đối

khocircng được quyền latildeng phiacute noacute Bởi coacute

ai trong chuacuteng ta biết được rằng một

cơ hội tu hagravenh đatilde troacutet bị latildeng phiacute sẽ

quay lại với migravenh vagraveo phuacutet giacircy nagraveo

Trong khi đoacute thời gian vẫn lạnh lugraveng

trocirci đi dograveng đời của mỗi người từng

ngagravey vẫn trocirci chảy magrave từng người

trong chuacuteng ta thigrave vẫn cứ matildei mugrave logravea

trong đaacutem sương mugrave tối mịt của thử

thaacutech vagrave caacutem dỗ

Tỉnh thức (Niệm)

627

Tiếp theo sau sự nỗ lực chaacutenh niệm lagrave

nguồn đạo lực thứ ba cho cocircng phu tu

tập noacutei chung vagrave thiền định noacutei riecircng

Chaacutenh Niệm cograven được gọi lagrave sự tỉnh

thức của nội tacircm coacute thể được định

nghĩa lagrave sự kiện toagraven trọn vẹn của yacute

thức Sự kiện toagraven yacute thức ở đacircy hoagraven

toagraven khocircng coacute nghĩa lagrave một ragraveo cản

hay một sự cocirc lập tiecircu cực nagraveo cả magrave

lại lagrave một sự dung chứa thu nhiếp

từng khiacutea cạnh trong mỗi cảm nghiệm

về thực tại Một Chaacutenh Niệm đuacuteng

mức khocircng hề bỏ soacutet một khiacutea cạnh

thực tại nagraveo trong đối tượng sở tri Vagrave

noacutei như vậy coacute nghĩa lagrave cho dugrave chuacuteng

ta đang ở bất cứ nơi đacircu hay đang lagravem

gigrave Chaacutenh Niệm luocircn coacute thể coacute mặt

628

Trong bagravei kinh Tứ Niệm Xứ (ở cả

Trung Bộ lẫn Trường Bộ) ETHức Phật

đatilde necircu ra bốn cơ sở căn bản mang yacute

nghĩa cocircng aacuten tu tập magrave nội dung đặt

biệt nhắm đến cocircng phu trưởng dưỡng

Chaacutenh Niệm một caacutech toagraven triệt như lagrave

một đạo lộ duy nhất hagravem chứa tất cả

nội dung giaacuteo lyacute đồng thời dẫn đến

giải thoaacutet

Cơ sở tu dưỡng Chaacutenh Niệm hay gọi

gọn lagrave Thacircn Quaacuten Niệm Xứ Nội

dung của Niệm Xứ nagravey lagrave một nội tacircm

tỉnh thức trong từng tư thế cử động

lớn nhỏ của hagravenh giả (cugraveng nhiều đề

mục khaacutec cũng đều nhắm về về mục

điacutech phaacutet triển triacute tuệ vagrave Chaacutenh Niệm

đối với tấm thacircn sinh lyacute nagravey nhưng ở

đacircy khocircng tiện kể ra đầy đủ) Ở trigravenh

629

độ tu tập sacircu sắc đuacuteng mức về Thacircn

Quaacuten Niệm Xứ cho dầu coacute cograven lagrave một

phagravem phu ta coi như đatilde vượt qua

được những ngộ nhận ngatilde chấp về

tấm thacircn của migravenh Luacutec nagravey noacute khocircng

cograven được xem lagrave thacircn xaacutec của tocirci

nữa magrave noacute chỉ đơn giản được coi lagrave

điểm hội tụ của những cảm giaacutec sinh

lyacute nặng nề nhẹ nhagraveng động đậy bức

xuacutec căng thẳng cứ thế khối xương

thịt tacircm lyacute nagravey luacutec bấy giờ khocircng cograven

được đaacutenh giaacute tracircn trọng như lagrave một

thực thể đơn thuần khả dĩ đại diện cho

một caacutei Tocirci nagraveo hết Bằng vagraveo lyacute

tưởng đoacute vị hagravenh giả liecircn tục sống

trong sự tỉnh thức về xaacutec thacircn của

migravenh vagrave của người đồng thời phaacutet

triển một khả năng thấu thị tinh tường

630

vagrave vocirc ngại về quy luật sinh hoacutea của

vạn hữu

Niệm xứ đầu tiecircn nagravey đặc biệt nhắm

đến một triacute tuệ tương ứng cho sự phaacutet

triển khả năng chuacute niệm sacircu sắc vững

vagraveng về từng hoạt động trong đời sống

thường nhật của ta Tấm thacircn chuacuteng ta

cugraveng những vận động của noacute luocircn lagrave

một đối tượng cụ thể cho sự tỉnh thức

đoacute Chẳng hạn như đang bước đi trecircn

đường ta coacute thể nghiecircm cẩn ghi nhận

từng cảm giaacutec của mỗi bước đi hoặc

đecirc một tacircm migravenh phoacuteng taacuten qua những

hồi ức quaacute khứ hoặc toan tiacutenh trong

tương lai Mọi sự đều tugravey thuộc vagraveo

chuacuteng ta cả Mở cửa đaacutenh răng uống

một taacutech tragrave Những động taacutec đơn

631

giản nagravey đều lagrave những cơ hội để chuacuteng

ta tu tập Thacircn Quaacuten Niệm Xứ

Niệm Xứ thứ hai lagrave Thọ Quaacuten Niệm

Xứ sự tỉnh thức nhắm vagraveo caacutec cảm

giaacutec của tacircm sinh lyacute noacutei chung Khocircng

phải chỉ trong những sinh hoạt vận

động mang tiacutenh vật lộn như trong

những thời điểm lao tacircm lao lực

thocircng thường tacircm sinh lyacute của chuacuteng

ta mới coacute những cảm giaacutec magrave ngay

trong chiacutenh những phuacutet giacircy thiền

định an hogravea nhất chuacuteng vẫn luocircn coacute

mặt ngay trong từng phuacutet giacircy cảm

nghiệm Coacute thể noacutei Thọ Quaacuten Niệm

Xứ lagrave nhắm vagraveo thứ cảm thọ tế vi nagravey

như lagrave một cocircng aacuten chiacutenh thức Chaacutenh

Niệm trong những cảm thọ tế vi đoacute vocirc

cugraveng quan trọng bởi chuacuteng chiacutenh lagrave

632

mocirci trường cho caacutec phiền natildeo tham

chấp aacutec cảm vagrave ngộ nhận Magrave nội tacircm

của chuacuteng ta thigrave luocircn coacute khuynh

hướng tiecircu cực Ocircm ấp caacutei hạnh phuacutec

bất matilden caacutei buồn khổ cograven nếu cả hạnh

phuacutec lẫn đau khổ tạm thời vắng mặt

tức chuacuteng ta đang sống trong Xả Thọ

thigrave nội tacircm tự nhiecircn khuếch taacuten vọng

ngoại để tigravem đến những đề tagravei vocirc iacutech

Nếu Niệm Xứ thứ hai nagravey được tu tập

một caacutech đuacuteng mức thigrave xem như

chuacuteng ta khả dĩ coacute được caacutei khả năng

tự tại trước mọi buồn vui trong từng

cảm nghiệm tacircm sinh lyacute ETHoacute lagrave cả một

sức mạnh tacircm linh đaacuteng kể magrave người

hagravenh giả cần phải sở đắc để tự lagravem

thăng hoa nội tacircm của migravenh bằng khả

năng quacircn bigravenh vagrave tự chủ chiacutenh noacute

633

Con đường Niệm Xứ nagravey cograven lagrave chiếc

chigravea khoacutea để phơi mở một nội tacircm

luocircn sẵn sagraveng đối khaacuteng xung đột Magrave

ngược lại một nội tacircm bị cuốn huacutet vocirc

thức vagraveo những ảo ảnh ngọt ngagraveo thigrave

coi như sự chuacute niệm của chuacuteng ta đatilde

bị caacutem dỗ ETHể vượt thoaacutet tigravenh trạng đoacute

đồng thời ghi nhận mọi cảm giaacutec sinh

lyacute cugraveng caacutec ảo tưởng đang hiện hữu

nếu ta tự biết ghi nhận chuacuteng một caacutech

rotilde ragraveng vagrave chiacutenh xaacutec thigrave ta sẽ thấy rotilde

được rằng tất cả chỉ lagrave những ảo tượng

luocircn sẵn sagraveng đầu tư cho sự chấp thủ

ETHiều quan trọng lagrave hatildey ghi nhận tinh

tường caacutei gọi lagrave Dễ Chịu Hạnh Phuacutec

ghi nhận cả tacircm thaacutei ngoại vật của

migravenh chối bỏ mọi chấp thủ vagrave đồng

thời luocircn biết tỉnh thức trước mọi cảm

634

giaacutec thoải maacutei xem chuacuteng lagrave caacutei để

nhigraven ngắm chứ khocircng phải để nắm bắt

Khi ta hiểu được rằng tham aacutei vốn

được higravenh thagravenh thừ thaacutei độ cảm giaacutec

thigrave ta cũng sẽ thấy được căn cội của tất

cả ước muốn khaacutet vọng chiacutenh lagrave sự

phacircn biệt chọn lựa vagrave định trị Coacute

thấy được đacircu magrave migravenh cứ triền miecircn

bị taacutec động một caacutech thảm hại bởi

những baacutem viacuteu vagrave bất matilden thigrave coi như

ta đatilde đi qua gần trọn con đường Thọ

Quaacuten Niệm Xứ magrave luacutec nagravey noacute đatilde

thagravenh ra một phương tiện nội quaacuten dẫn

đến giải thoaacutet

Niệm xứ tiếp theo lagrave Tacircm Quaacuten

Niệm Xứ sự tỉnh thức trong từng higravenh

thaacutei vận động vagrave tồn tại của yacute thức

chiacutenh nội tacircm ETHoacute lagrave một sự yacute thức

635

trọn vẹn về một nội tacircm luocircn phức

loạn vagrave tạp nhiễm với biết bao thứ tigravenh

cảm thương gheacutet vui buồn Lấy nội

tacircm migravenh lagravem đề mục thiền định lagrave để

ta coacute thể đối diện với tất cả rắc rối của

noacute bằng một sự phơi mở thư thaacutei vagrave

quan trọng nhất lagrave chuacuteng ta khocircng bị

quecircn migravenh để đắm chigravem trong chuacuteng

Tất cả những biến tướng tacircm lyacute cũng

như những khiacutea cạnh khaacutec trong từng

cảm nghiệm của chuacuteng ta hoagraven toagraven

khocircng hề lagrave một caacutei Tocirci nagraveo cả chuacuteng

chỉ lagrave từng cuộc sinh thagravenh vagrave biến

diệt của thế giới hiện tượng nagravey thocirci

Một thực tại tacircm lyacute cagraveng hiển hiện rotilde

neacutet bao nhiecircu thigrave noacute cagraveng giuacutep ta coacute cơ

hội nhận diện dễ dagraveng về noacute hơn Bởi

khocircng chỉ nhigraven ngắm coacute riecircng noacute magrave

636

luacutec nagravey ta cograven coacute dịp triển khai noacute qua

hai đối tượng nhigraven ngắm khaacutec Những

cảm giaacutec sinh lyacute trực thuộc với noacute vagrave

luocircn cả những cảm giaacutec tacircm lyacute song

hagravenh Lối xử lyacute kiện toagraven nagravey giuacutep ta

tiếp tục tỉnh thức vagrave coacute thể an nhiecircn

phơi mở trọn vẹn nội tacircm thực tại của

migravenh luacutec đoacute magrave khocircng hề tự đaacutenh mất

migravenh trong cagravei thiecircn kiến chủ quan Từ

chiều hướng thăng hoa đoacute của Thiền

định chuacuteng ta sẽ cagraveng luacutec tigravem thấy

nhiều niềm vui kỳ thuacute trong cuộc

khaacutem phaacute mang tiacutenh tự chứng vagrave thể

nghiệm về bản chất của tất cả higravenh

thaacutei tacircm lyacute như caacutec dạng thức tigravenh cảm

chẳng hạn Con đường khaacutem phaacute nagravey

thuacute vị vagrave kỳ diệu hơn bất cứ một

phương phaacutep nghiecircn cứu nagraveo đoacute mang

637

tiacutenh duy lyacute Bởi bằng chiacutenh con đường

nagravey chuacuteng taacute mới coacute thể coacute được

những hiểu biết sacircu thẳm về bản chất

của nội tacircm một caacutech khaacutech quan

nhất

Niệm Xứ thứ tư lagrave Phaacutep Quaacuten Niệm

Xứ sự tỉnh thức đối với tất cả higravenh

thaacutei tacircm lyacute sai biệt thocircng qua khiacutea

cạnh chức năng của mỗi mỗi thứ ETHại

khaacutei Niệm Xứ nagravey đề cập vagrave giải

quyết trở trở lại tất cả nội dung của ba

Niệm Xứ trước trecircn yacute nghĩa taacutec dụng

vagrave những khiacutea cạnh magrave ba Niệm Xứ

trước coi như chưa hoagraven tất Chẳng

hạn Tacircm Quaacuten Niệm Xứ chỉ đề nghị ta

ghi nhận lograveng ham muốn lagrave lograveng ham

muốn niềm tin lagrave niềm tin Cograven ở

Phaacutep Quaacuten Niệm Xứ vấn đề đogravei hỏi

638

chuacuteng ta phải coacute một caacutei nhigraven mang yacute

nghĩa giải quyết Hagravenh giả phải hiểu

thecircm rằng lograveng ham muốn lagrave một phaacutep

Triền Caacutei (chướng ngại tinh thần)

niềm tin lagrave một nhacircn tố đạo lực Với

sự tu tập về Phaacutep Quaacuten Niệm Xứ

chuacuteng ta cograven coacute thể biết gặp vagrave học

hỏi caacutec phaacutep mocircn vagrave giaacuteo lyacute quan

trọng tương thuộc lẫn nhau ETHoacute lagrave Tứ

Diệu ETHế Baacutet Thaacutenh ETHạo cugraveng sự

tương quan hiện hữu của Lục Căn

Lục Cảnh Noacutei chung thocircng qua

Niệm Xứ thứ tư nagravey chuacuteng ta chắc

chắn sẽ thu nhặt được rất nhiều bagravei

học Với từng phuacutet tỉnh thức Chaacutenh

Niệm dầu với Niệm Xứ nagraveo triacute tuệ

của ta về cuộc đời sẽ ngagravey một lớn

mạnh đồng thời niềm tin Phật phaacutep

639

của chuacuteng ta sẽ lagrave một thứ niềm tin

chiacutenh chắn với sự coacute mặt của triacute tuệ

ETHặc tiacutenh của Chaacutenh Niệm lagrave sự thẩm

tấn tinh tường vagrave sacircu sắc Ở đacircy chuacuteng

ta coacute một viacute dụ cho vấn đề nagravey Một

chiếc nuacutet bần bị neacutem vagraveo dograveng nước

thigrave noacute vẫn nổi phiecircu ngược lại một

hograven đaacute bị neacutem xuống nước sẽ lập tức

chigravem ngay Chuacute niệm vagraveo một đối

tượng sở tri thigrave coi như toagraven bộ yacute thức

của chuacuteng ta đatilde được gởi gấm trọn vẹn

vagraveo đoacute Cograven giữ được Chaacutenh Niệm thigrave

đối tượng sở tri vẫn cograven nằm trong

nhatilden trường của chuacuteng ta coacute nghĩa lagrave

khả năng chuacute niệm của chuacuteng ta vẫn

tiếp tục coacute hậu quả nội tacircm của chuacuteng

ta vẫn tiếp tục đối diện với thực tại sở

640

tri một caacutech trực tiếp chiacutenh xaacutec vagrave sacircu

thẳm

Chaacutenh Niệm cograven lagrave một bức vệ thagravenh

coacute taacutec dụng che chắn cho chuacuteng ta đối

với những phiền natildeo tập quaacuten như cấp

thủ bất matilden quecircn migravenh - những nhacircn

tố gacircy tạo ra đau khổ vagrave ngộ nhận

trong cuộc sống chuacuteng ta

ETHịnh tacircm (ETHịnh)

Lagrave nguồn đạo lực thứ tư coacute taacutec dụng

mang lại sức mạnh tu tập cho một

hagravenh giả Coacute rất nhiều phương phaacutep để

nuocirci dưỡng ETHịnh Tacircm Trong trường

hợp phaacutep mocircn thiền quaacuten thigrave ETHịnh

Tacircm chiacutenh lagrave khả năng ổn định hoacutea

một sự tập trung sự chuacute yacute của chuacuteng ta

vagraveo đối tượng sở tri một caacutech kịp thời

641

kể cả đối với những thực tại sở tri luocircn

thay đổi liecircn tục Chẳng hạn như khi

chuacuteng ta chuacute niệm vagraveo hơi thở nhờ sự

can thiệp vagrave trợ lực của ETHịnh Tacircm

chuacuteng ta coacute thể cảm nhận từng biến

tướng vocirc thường của hơi thở ra vagraveo

cũng như caacutec thực tại khaacutec coacute liecircn

quan Nhacircn tố cần cho ETHịnh Tacircm lagrave sự

linh hoạt của Chaacutenh Niệm Chuacuteng ta

coacute thể higravenh dung ra mối tương thuộc

của hai nguồn đạo lực nagravey bằng higravenh

ảnh hai thanh gỗ cọ xaacutet vagraveo nhau để

tạo ra lửa Việc tạo lửa bằng phương

thức nagravey tuy lagrave một thao taacutec xem ra coacute

vẻ dễ dagraveng vagrave đơn giản nhưng thật ra

chỉ cần hai thanh gỗ đoacute khocircng được cọ

xaacutet một caacutech nhuần nhuyễn thigrave dầu coacute

bỏ ra bao nhiecircu thời gian ta vẫn hoagravei

642

cocircng Quan hệ giữa Chaacutenh Niệm vagrave

ETHịnh Tacircm cũng giống như vậy Chỉ

vagravei phuacutet thiếu Chaacutenh Niệm tất cả tacircm

lực của chuacuteng ta coi như bị đigravenh chỉ

Trong khi đoacute với một nguồn Chaacutenh

Niệm bất đoạn ETHịnh Tacircm lập tức

được củng cố Noacutei gọn lại sức mạnh

của ETHịnh Tacircm hoagraven toagraven tugravey thuộc vagraveo

Chaacutenh Niệm Magrave toagraven bộ con đường

giải thoaacutet của chuacuteng ta thigrave tuyệt đối

phải cần đến một ETHịnh Tacircm sacircu sắc

ETHịnh Tacircm ngoagravei giaacute trị lagrave một nguồn

đạo lực thiết yếu cho triacute tuệ giaacutec ngộ

cograven mang lại cho hagravenh giả những an

lạc kỳ diệu magrave khocircng một khoaacutei lạc

thế tục nagraveo coacute thể so saacutenh được

Trong cuộc tu của mỗi người chuacuteng ta

thường coacute vocirc số thử thaacutech lớn nhỏ magrave

643

trong số đoacute khocircng thể khocircng nhắc đến

những phuacutet giacircy magrave chuacuteng ta cảm thấy

lười biếng vagrave bị động Coacute thể gọi đoacute lagrave

những luacutec chuacuteng ta tự macircu thuẩn với

lograveng migravenh bằng chiacutenh sự thiếu vắng

khả năng kiecircn định của nội tacircm

Những khi đoacute chuacuteng ta luocircn tự dối

lograveng với những đogravei hỏi kiacuten đaacuteo Phải

chi Chứ phải Ước gigrave Nếu như

thigrave migravenh sẽ coacute thể tiếp tục nỗ lực

Thay vigrave trong những trường hợp tacircm

trạng đoacute ta vẫn tiếp tục bỏ mặc những

suy nghĩ khocircng cần thiết nagravey để chuacute

tacircm phơi mở tất cả mọi cảm giaacutec sinh

lyacute thực tại Trong mọi thời điểm hagravenh

giả hatildey tự biến những cảm nghiệm

tiecircu cực thối bộ thagravenh ra đối tượng tri

nhận của sự tỉnh thức vagrave triacute tuệ tra

644

vấn Một nỗ lực năng động cho Chaacutenh

Niệm vagraveo những tigravenh huống nội tại

nagravey sẽ lagravem tăng lực cho nội tacircm vagrave

giuacutep cho khả năng taacutec niệm mỗi luacutec

một kiecircn cố hơn Nếu chuacuteng ta khocircng

tự gograve eacutep cuộc tu của migravenh bằng một

ước vọng chật hẹp nagraveo đoacute magrave luocircn tự

tại tu tập với mocirct tinh thần thoải maacutei

vocirc cầu vocirc chấp thigrave ở bất cứ thời điểm

nagraveo chuacuteng ta cũng vẫn coacute thể vocirc ngại

Cũng như đối với caacutec giaacute trị đạo lực

khaacutec ETHịnh Tacircm khocircng phải lagrave một

chiến lợi phẩm hay một moacuten quagrave

phương xa Noacute luocircn tự nhiecircn hiện

hữu trong bất cứ phuacutet giacircy nagraveo chuacuteng

ta biết sống trọn vẹn với tất cả yacute thức

của migravenh Noacutei một caacutech rotilde ragraveng hơn

645

ngay tại đacircy vagrave bacircy giờ chuacuteng ta vẫn

coacute thể tu tập ETHịnh Tacircm

Triacute tuệ (Tuệ)

Nguồn đạo lực cuối cugraveng được nhắc

đến trong bagravei viết nagravey chiacutenh lagrave Triacute

Tuệ Triacute Tuệ ở đacircy tuy coacute từ nguyecircn

Pagraveli lagrave Pannagrave nhưng trong trường hợp

nagravey tạm thời được xem như đồng

nghĩa với Vipassanagrave magrave ta vẫn hiểu lagrave

Triacute Tuệ Nội Quaacuten Như Thật Tri Kiến

tức khả năng nhigraven thấy được bản chất

như nhiecircn của tất cả caacutec phaacutep Dầu

được aacutem chỉ bằng từ ngữ nagraveo thigrave thuật

ngữ Triacute tuệ ở đacircy cũng vẫn coacute nghĩa

lagrave khả năng thấu thị tinh tường bản

chất của caacutec cảm nghiệm về thực tại

Khi ETHịnh Tacircm vagrave Chaacutenh Niệm được

646

phaacutet triển đuacuteng mức thigrave Triacute Tuệ Nội

Quaacuten cũng sẽ tự higravenh thagravenh ETHoacute lagrave một

thứ Triacute Tuệ trực giaacutec khocircng thocircng qua

lăng kiacutenh lyacute tiacutenh để coacute thể hướng đến

một đạo lộ như thật Trong Phật Giaacuteo

Triacute Tuệ được phacircn tiacutech ra ba higravenh thaacutei

Higravenh thaacutei triacute tuệ thứ nhất lagrave một caacutei

nhigraven thấu suốt về bản chất vocirc thường

của vạn hữu tức thế giới hiện tượng

Bản chất vocirc thường của vạn vật noacutei

chung coacute thể được nhigraven thấy ở nhiều

cấp độ khaacutec nhau tugravey theo sức mạnh

của ETHịnh Tacircm Nhưng dầu coacute nhigraven noacute

từ một trigravenh độ nagraveo đi nữa chuacuteng ta

vẫn luocircn thấy mọi thứ trecircn đời sinh

hoacutea vagrave chuyển dịch một caacutech thường

trực từ đất đai thời tiết khiacute hậu caacutec

cơ chế xatilde hội cugraveng tất cả nền văn

647

minh kể cả những quan hệ đối giao

tấm thacircn sinh lyacute cugraveng mọi vận động yacute

thức của chuacuteng ta đều thế cả Một khi

nội tacircm chuacuteng ta tập trung cao độ thigrave

khả năng tỉnh thức về quy luật vocirc

thường cũng cagraveng trở necircn tinh tế hơn

Khi ETHịnh Tacircm vagrave Chaacutenh Niệm đatilde

được tu dưỡng đến một mức độ năng

lực đuacuteng mức coacute nghĩa lagrave khả năng

thiền định của hagravenh giả đatilde đạt đến một

trigravenh độ lơn mạnh thigrave kiến giải vế bản

chất vocirc thường của caacutec vận động tacircm

sinh lyacute luacutec nagravey cũng cagraveng trở necircn chiacuten

chắn hơn vagrave đồng thời noacute cũng thagravenh

ra mocirct thứ cảm nghiệm được taacutec động

liecircn tục bởi caacutec nguồn đạo lực khaacutec để

hagravenh giả coacute thể nhigraven ngắm rotilde rằng

từng đơn vị cấu tố chiacutenh cảm nghiệm

648

đoacute luocircn sinh diệt Vagrave từ đacircy người

hagravenh giả mới coacute thể thấy rằng thực ra

trecircn đời nagravey khocircng coacute một thứ gigrave magrave

migravenh ocircm ấp baacutem viacuteu cả

Higravenh thaacutei triacute tuệ thứ hai chiacutenh lagrave sự

nhận ra bản chất đau khổ của tất cả

Hiện Hữu Chỉ cần một phuacutet giacircy nagraveo

đoacute chuacuteng ta ngồi lại để lắng tacircm rồi

nhigraven ngắm vagraveo từng cảm nghiệm tacircm

sinh kyacute của migravenh chuacuteng ta sẽ coacute dịp

để coacute thể thấy rằng toagraven bộ thế giới

tacircm lyacute vagrave vật lyacute nagravey chỉ lagrave một khocircng

gian tồn tại cho tất cả những gigrave luocircn

vocirc thường vagrave bất toagraven Một higravenh ảnh

tacircm vật lyacute nagraveo đoacute xuất hiện trong lograveng

hay trước mắt ta tất cả chỉ lagrave những

bọt nước phugrave du ETHừng quaacute bận tacircm

để niacuteu giữ noacute lại magrave hatildey biết hồn

649

nhiecircn để mặc noacute đi qua Tất cả Hiện

Hữu chỉ coacute mặt bằng một quy trigravenh lắp

gheacutep vagrave tồn tại ngắn hạn Chuacuteng ta

hatildey khaacutech quan vagrave vocirc tư nhigraven ngắm

mọi thứ magrave khocircng hề lệ thuộc vagraveo

chuacuteng Tất cả tự đến rồi tự đi bởi

trong thế giới hiện tượng khoacutei sương

nagravey hoagraven toagraven khocircng coacute một thứ gigrave

được đảm bảo an toagraven cả thậm chiacute đoacute

lagrave đời sống vagrave hạnh phuacutec của một bậc

ETHế Vương Tất cả những gigrave magrave chuacuteng

ta vẫn thường ocircm ấp chấp thủ vẫn chỉ

lagrave những ảo ảnh hoang đường Thi hagraveo

người ETHức Rilke đatilde gọi thứ hạnh phuacutec

ảo tưởng đoacute lagrave Một kiểu thu hoạch

vội vatilde của một vụ mugravea thất bại

ETHức Phật dạy rằng hagravenh trigravenh tigravem đến

sự giaacutec ngộ chẳng khaacutec gigrave một cuộc

650

bơi nước ngược dograveng bởi con đường

đoacute gần gần như đối lập lại với tất cả

quan niệm sống đời thường Nếu

chuacuteng ta thật sự muốn hiểu migravenh lagrave caacutei

gigrave trong thế giới nagravey thigrave vấn đề cơ bản

lagrave chuacuteng ta phải tự biết khaacutem phaacute ra

caacutei gọi lagrave cội nguồn vagrave bản chất của tất

cả đau khổ Noacute coacute mặt ra sao vagrave chuacuteng

ta đatilde coacute phản ứng gigrave đối với noacute Giaacuteo

lyacute ETHức Phật đatilde dạy ta một điều hết sức

quan trọng rằng lograveng ham muốn trong

những gigrave luocircn vocirc thường thay đổi

chiacutenh lagrave cội nguồn cho tất cả khổ lụy

trong cuộc sống của migravenh Nhưng

bằng caacutech nagraveo để ta coacute thể chấm dứt

tất cả ham muốn vagrave khổ lụy đoacute Vấn

đề ở đacircy chiacutenh lagrave một sự yacute thức chiacuten

chắn Coacute biết được migravenh đang nắm

651

trong tay một hograven than chaacutey đỏ thigrave

chuacuteng ta mới coacute thể nghĩ đến việc

quăng bỏ noacute đi Coacute hiểu được bản chất

của những gigrave magrave migravenh đang đối diện

thigrave chuacuteng ta mới coacute thể nghĩ đến việc

giải quyết xử lyacute chuacuteng một caacutech thiacutech

đaacuteng

Cograven tự kheacutep kiacuten khả năng yacute thức của

migravenh để cam tacircm gaacutenh chịu tất cả khổ

lụy thigrave xem như chuacuteng ta vẫn cứ tiếp

tục dại khờ nắm chặt trong lograveng tay

migravenh một hograven than noacuteng bằng natildeo

trạng của người bất tỉnh hay một kẻ

mất triacute Với sự chi phối của nền văn

minh hiện đại hocircm nay trecircn thế giới

việc quan tacircm đến những bề traacutei mang

tiacutenh bi kịch của đời sống luocircn bị xem

lagrave một thaacutei độ bi quan một nhacircn sinh

652

quan tiecircu cực Mặc dugrave coacute đocirci luacutec

chuacuteng ta vẫn coacute những phuacutet giacircy bận

lograveng xuacutec động trước những higravenh ảnh

bệnh hoạn giagrave cả vagrave chết choacutec nhưng

hầu như ta vẫn cứ coacute những cảm giaacutec

tự an lograveng vagrave nhigraven về mọi sự bằng một

aacutenh mắt của kẻ bagraveng quan cứ như lagrave

migravenh sẽ chẳng bao giờ phải đi qua

những giai đoạn buồn thảm đoacute Chuacuteng

ta thường coacute khuynh hướng thơ mộng

hoacutea chuyện đời migravenh magrave quecircn đi

những bất trắc đen tối luocircn coacute thể xảy

ra cho chiacutenh migravenh Chẳng hạn những

cơn trọng bệnh hoặc những ngagravey

thaacuteng cocirc đơn tẻ nhạt của tuổi giagrave

Chiacutenh thaacutei độ tacircm lyacute nagravey đatilde kheacutep chặt

đocirci mắt của chuacuteng ta đối với bản chất

thật sự của đời sống

653

Noacutei cho cugraveng chuacuteng ta đatilde latildeng phiacute

quaacute nhiều thời gian cho mục điacutech đaacutep

ứng những nhu cầu sống khocircng cần

thiết vagrave yacute nghĩa Trong khi đối với

những ảo tưởng đời sống như mộng

như huyễn đoacute chuacuteng ta vẫn coacute thể tigravem

được những khaacutem phaacute hết sức sacircu sắc

Chuacuteng ta cứ matildei latildeng quecircn migravenh trong

caacutei tuồng ảo hoacutea chất đầy biết bao lagrave

những bocircn ba bươn chải với vocirc vagraven

sinh hoạt thường nhật vagrave xem đoacute lagrave

toagraven bộ cuộc Hiện Hữu của migravenh Mỗi

ngagravey thức dậy lo chuyện vệ sinh caacute

nhacircn uống ăn lagravem việc giao tiếp rồi

cugraveng lagrave những thuacute tiecircu khiển khaacutec

Chuacuteng ta cứ triền miecircn xoay vần caacutei

vograveng sinh hoạt bất tận đoacute tự troacutei migravenh

vagraveo những ảo tưởng hạnh phuacutec xem ra

654

coacute vẻ an toagraven với nhịp đời chung

quanh để rồi chẳng magraveng gigrave đến dograveng

chảy vocirc thường vagrave bất trắc của đời

sống Thaacutei độ sống dung dị vagrave tri tuacutec

coacute thể được xem lagrave biacute quyết để phaacutet

triển triacute tuệ vagrave tigravenh thương sự giao

hogravea vagrave cảm thocircng đối với cuộc đời

quanh migravenh Sự tỉnh thức đối với tất

cả đau khổ lagrave ngọn lửa magrave mỗi người

chuacuteng ta cần thiết phải tự thắp lecircn

trong chiacutenh tacircm hồn migravenh đoacute lagrave một

ngọn lửa coacute taacutec dụng đaacutenh thức mọi

nguồn đạo lực thiecircu hủy mọi trở lực

Cagraveng mở rộng nhatilden quan để nhigraven

ngắm tất cả đau khổ thigrave chuacuteng ta cagraveng

được an lagravenh một nguồn tịnh lạc thật

sự trọn vẹn ngay trong chiacutenh đời sống

của bản thacircn

655

Từ cơ sở triacute tuệ về quy luật vocirc thường

vagrave khổ natildeo một higravenh thaacutei triacute tuệ thứ ba

sẽ được higravenh thagravenh ETHoacute lagrave triacute tuệ về

bản chất vocirc ngatilde của vạn phaacutep Chỉ cần

một caacutei nhigraven sacircu sắc đuacuteng mức vagraveo

bản chất của từng chuỗi vận động tacircm

sinh lyacute một chacircn lyacute kỳ diệu sẽ hiển

hiện cho chuacuteng ta rằng tuyệt đối

khocircng coacute một caacutei gigrave khả dĩ lagrave một caacutei

Tocirci Mỗi người chuacuteng ta chỉ lagrave một

quy trigravenh biến dịch sinh diễn trong

mỗi giacircy phuacutet magrave thocirci Ngoagravei ra chẳng

cograven lagrave Một caacutei gigrave nữa

Coacute một vấn đề magrave ta cần phải lưu tacircm

lagrave cho dầu coacute cảm nghiệm được quy

trigravenh vận động vocirc thường của vạn hữu

nhưng nếu đoacute chỉ lagrave một thứ triacute tuệ lyacute

tiacutenh thigrave coi như những cảm nghiệm đoacute

656

của chuacuteng ta cũng chỉ lagrave những khaacutei

niệm maacutey moacutec Bản chất của tacircm sinh

lyacute chuacuteng ta lagrave một dograveng chảy liecircn tục

vagrave những từ ngữ magrave chuacuteng ta vẫn sử

dụng để diễn đạt noacute cũng chỉ mang

tiacutenh tương đối magrave thocirci Chuacuteng ta coacute

thể rơi vagraveo tigravenh trạng ngộ nhận thảm

hại lagrave Trocircng gagrave hoacutea cuốc bằng

những khaacutei niệm sai lầm thocircng qua

những dụng ngữ diễn dịch vagrave thậm chiacute

cograven bị chuacuteng dẫn dắt hướng caacutei nhigraven

của chuacuteng ta về thế giới về một khaacutei

niệm ngatilde chấp Những chủ thể lyacute

tưởng cho một caacutei Tocirci

Ngay bacircy giờ ta hatildey lagravem một thử

nghiệm đơn giản vagrave thuacute vị Vỗ hai bagraven

tay vagraveo nhau rồi lắng nghe Ngoagravei sự

va chạm vagrave cảm giaacutec ấm lạnh ra coacute

657

cograven caacutei gigrave khả dĩ để gọi lagrave bagraven tay

hay khocircng Bằng vagraveo sự cảm nghiệm

trực tiếp đoacute ta sẽ thấy rằng caacutei gọi lagrave

bagraven tay ở đacircy chỉ lagrave một khaacutei niệm

một sự huacircn tập của caacutec cảm giaacutec ảo

tưởng Caacutei magrave chuacuteng ta vẫn gọi lagrave

Tocirci cũng chỉ lagrave một khaacutei niệm giả

lập được định danh từ sự hiện hữu phugrave

du của caacutec hiện tượng tacircm sinh lyacute luocircn

sinh diễn khocircng ngừng

Hay vagraveo một buổi đecircm tối trời nagraveo đoacute

chuacuteng ta hatildey một migravenh im lặng nhigraven

lecircn caacutec chogravem tinh tuacute trecircn vogravem trời

Tinh tuacute nagraveo lagrave sao Hocircm sao Mai hay

sao Sacircm sao Thương Trong khocircng

gian vocirc tận của vũ trụ coacute biết bao lagrave

những thiecircn thể chuacuteng ta căn cứ vagraveo

từng quần thể của chuacuteng magrave gọi tecircn

658

thagravenh từng chogravem sao rồi trong mỗi

chogravem sao nagravey ta lại tiếp tục định danh

từng ngocirci sao theo higravenh daacuteng của noacute

hoặc theo một yacute nghĩa lịch sử nagraveo đoacute

Magrave thực ra coacute tinh tuacute nagraveo lagrave sao Hocircm

sao Mai ETHại Ngư Tiểu Hugraveng Sacircm

Thương nagraveo đacircu Chuacuteng chỉ lagrave

những đoacutem aacutenh saacuteng phản xạ từ mặt

trời vagraveo caacutec thiecircn thể magrave thocirci

Trong giaacuteo lyacute thiền quaacuten cũng thế caacutei

gọi lagrave Tocirci của Tocirci chỉ lagrave phản quang

từ sự tồn tại hiện hữu của caacutec ảo

tượng tacircm vật lyacute bao gồm những higravenh

ảnh acircm thanh mugravei vị cảm xuacutec cugraveng

caacutec vận động yacute thức những hiện

tượng luocircn vocirc thường thay đổi

659

Ảo giaacutec về caacutec hiện tượng lagrave cội

nguồn cho tất cả ngatilde chấp những khaacutei

niệm mang tiacutenh tập quaacuten Hiểu được

điều nagravey coi như ta đi qua một đoạn

đường vocirc cugraveng quan trọng trong Thiền

quaacuten

ETHể thấy được sao Hocircm sao Mai

khocircng phải lagrave sao Hocircm sao Mai thigrave

quả lagrave một việc vocirc cugraveng khoacute khăn Bởi

từ trong sacircu thẳm chuacuteng ta đatilde lagrave

chuacuteng ta với một khaacutei niệm chai cứng

về caacutei Tocirci Coacute bỏ được ngộ nhận sao

Hocircm sao Mai thigrave chuacuteng ta mới vất nổi

yacute niệm về caacutei Tocirci Magrave yacute niệm ngộ

nhận đoacute từ lacircu nay đatilde lagrave cốt tủy cho

mọi vận động yacute thức của chuacuteng ta rồi

Chuacuteng ta bị noacute đồng hoacutea chiếm hữu

vagrave tệ hại nhất lagrave đatilde bằng mọi giaacute bảo

660

vệ noacute Thế giới ngoại tại cugraveng mọi

sinh hoạt tacircm sinh lyacute của chuacuteng ta đatilde

bị đaacutenh giaacute qua lăng kiacutenh của caacutei Tocirci

đoacute

Chuacuteng ta đatilde đến luacutec phải tự biết quay

lại thocirci Trong từng phuacutet giacircy thu xếp

lại khả năng cảm nghiệm của migravenh về

caacutei thất bại của khaacutei niệm ngatilde chấp

một caacutei Tocirci ảo tưởng vagrave bắt đầu phaacute

hủy tất cả những thagravenh lủy của noacute

những ragraveo cản cảnh vệ khốc liệt cho

một caacutei Tocirci giả lập

Trigravenh độ triacute tuệ của chuacuteng ta ở đacircy sẽ

được nuocirci lớn bằng một niềm tin chiacuten

chắn vagrave đuacuteng mức bởi chiacutenh chuacuteng ta

đatilde tự thấu thị bản chất như thật của

đời sống bản thacircn thocircng qua những

661

vận động sinh hoacutea của tacircm lyacute nội tại

Vigrave xeacutet cho cugraveng con đưỡng tu tập nội

quaacuten chiacutenh lagrave một cuộc hagravenh trigravenh của

từng khiacutea cạnh cảm nghiệm ETHoacute lagrave một

cuộc đi coacute thể được khởi hagravenh từ bất

cứ nơi đacircu vagrave luacutec nagraveo Chẳng hạn ngay

tại đacircy vagrave bacircy giờ

Hatildey nhớ rằng đacircy chỉ lagrave một cuộc đi

chứ khocircng phải lagrave một trận chiến Do

đoacute trong cocircng phu nội quaacuten ta tuyệt

đối khocircng hề cần tới một phản ứng

mang tiacutenh đối đầu hay xung đột nagraveo

đối với tất cả thực tại sở tri xảy đến

cho migravenh Bởi chỉ với một khả năng

chuacute niệm tinh xaacutec một thaacutei độ cảm

nghiệm thật sự phơi mở trong từng

chớp mắt bộ mặt của thực tại sẽ tự

khắc lộ diện để cugraveng luacutec đoacute triacute tuệ

662

thiền định cũng sẽ tự hiển hiện như

tuacircn theo một quy luật cố nhiecircn lagrave

muocircn hoa cứ chờ xuacircn về để nẩy trổ

Năm nguồn đạo lực vừa trigravenh bagravey trecircn

đacircy đều lagrave những nhacircn tố thiết yếu

mang giaacute trị đồng vị cho hagravenh trigravenh

giaacutec ngộ Nhưng một điều hết sức

quan trọng lagrave chuacuteng phải luocircn cugraveng coacute

mặt trong một sự kết hợp đồng nhất

ETHạo lực nagravey tương trợ cho đạo lực kia

một caacutech thiacutech ứng vagrave hợp lyacute Chỉ cần

sự thiếu mất sự cho nhau một trong

năm đạo lực chắc chắn sẽ vocirc hiệu

thậm chiacute rơi vagraveo tigravenh trạng phản taacutec

dụng Do đoacute Triacute tuệ phải cần tới niềm

tin để khocircng trở thagravenh thứ triacute tuệ duy

lyacute niềm tin thiếu triacute tuệ sẽ trở necircn mugrave

quaacuteng Tinh tấn cần thiết cho định tacircm

663

để nguồn đạo lực nagravey được ổn định

Cứ thế caacutec nguồn đạo lực hổ tương

cho nhau vagrave trecircn hết Chaacutenh niệm lagrave

nhacircn tố tối cần cho tất cả caacutec nguồn

đạo lực

Ngoagravei ra cograven coacute những con đường

khaacutec để phaacutet huy vagrave ổn định năm

nguồn đạo lực trecircn đacircy nữa Trước hết

lagrave sự phản ảnh suy tưởng trong từng

phuacutet giacircy -- tất cả những gigrave đang xảy

đến vagrave sẵn sagraveng biến diệt đi Chỉ cần

ghi nhận được bản tướng luacircn lưu

tương tục nagravey của caacutec thực tại thigrave

chuacuteng ta sẽ coacute được từng phuacutet giacircy

cảm nghiệm thật sự trọn vẹn thấu đaacuteo

vagrave an nhiecircn tự tại

664

Con đường thứ hai để trưởng dưỡng

caacutec nguồn đạo lực lagrave thaacutei độ nghiecircm

cẩn vagrave sống trọn vẹn hết migravenh với lyacute

tưởng thiền định Giaacuteo lyacute của ETHức

Phật lagrave một lagrave một đường hướng sinh

phong kỳ diệu khả dĩ mang lại cho

chuacuteng ta một nguồn an lagravenh khocircng gigrave

saacutenh được Chiacutenh nhờ đặt migravenh vagraveo

một pheacutep sống đuacuteng mức chuacuteng ta sẽ

cugraveng luacutec tự hagravem dưỡng cho migravenh

những giaacute trị đạo hạnh khaacutec để cuộc

migravenh trở necircn hữu iacutech vagrave yacute nghĩa hơn

Những dograveng sau cugraveng magrave cũng lagrave đocirci

lời nhắn gởi của người viết bagravei nagravey

cho một số hagravenh giả lagrave đừng bao giờ

tự thỏa matilden quaacute sớm trong cuộc tu

của migravenh bằng những ngộ nhận về

một khả năng tacircm linh một trigravenh độ

665

triacute tuệ nagraveo đoacute cả Vigrave hấu hết chuacuteng ta

đều coacute khuynh hướng sống khẩn

trương nếu khocircng muốn noacutei lagrave vội vatilde

một caacutech cẩu thả Chuacuteng ta cứ muốn

dốc sức tranh thủ để sớm được giaacutec

ngộ trước khi chết magrave thường thigrave rất

hiếm người chịu khoacute trang bị sẵn cho

migravenh một chuacutet hagravenh lyacute nagraveo khả dĩ

duacuteng mức Vậy thigrave từ trong cả cuộc tu

lẫn đời sống thường nhật từng người

chuacuteng ta necircn tự lagravem thăng hoa vagrave nuocirci

lớn năm nguồn đạo lực như lagrave tất cả

những gigrave cần thiết nhất magrave migravenh phải

thực hiện để sống vagrave vượt

J G

----o0o---

666



----o0o---


Chương 13

Cuộc đi về Nguồn

Tiếng Dharma hay Dhamma trong cả

Sankrit vagrave Pagraveli đều coacute nhiều nghĩa

Chacircn lyacute thiecircn nhiecircn giaacuteo điều qui

phạm Noacutei chung nếu cần noacute cũng

hagravem nghĩa aacutem chỉ cho vạn vật vạn sự

-- bất luận tacircm lyacute hay sinh vật lyacute trong

thế giới hiện tượng nagravey Nhưng becircn

667

cạnh đoacute từ Dhamma cograven coacute một nghĩa

khaacutec lagrave Giaacuteo lyacute magrave magrave nếu đọc thấy

trong kinh Phật đocirci khi ta cũng necircn

hiểu rằng đoacute chiacutenh lagrave Phật Phaacutep Vậy

gom hết tất cả caacutec định nghĩa lại ta sẽ

hiểu được thuật ngữ thực hagravenh Giaacuteo

Phaacutepmột caacutech sacircu rộng hơn rằng đoacute

lagrave con đường thấu đaacuteo từng phuacutet giacircy

vận động tồn tại của tất cả cảm

nghiệm vagrave chiacutenh migravenh sống trọn vẹn

với thực tại một caacutech hagravei hogravea bao

dung hiểu theo mọi nghĩa

Mỗi người chuacuteng ta lagrave một ảnh trường

với muocircn nghigraven higravenh sắc sai biệt luocircn

đổi thay bất tuyệt khocircng coacute gigrave khả dĩ

baacutem viacuteu ocircm ấp ETHể nhận diện được

bản chất của chiacutenh migravenh vốn chỉ lagrave

từng cocircng đoạn trong chuổi dagravei tồn tại

668

đoacute chuacuteng ta phải tự coacute một thaacutei độ tự

tại vagrave hiểu biết về từng khoảnh khắc

thực tại đang trocirci qua ETHiều đoacute đogravei hỏi

ở chuacuteng ta một khả năng triacute tuệ vagrave

thực nghiệm hết sức tế nhị qua những

chặng đường cấp độ khaacutec nhau ETHồng

ta cũng phải học được caacutech phơi mở

vagrave buocircng thả tư tưởng migravenh trước mọi

cảm nghiệm về thực tại một caacutech

thocircng suốt

Một trong những tiecircu điểm của vấn đề

thực hagravenh Giaacuteo Phaacutep lagrave hiểu được căn

cội của caacutei gọi lagrave tinh thần phacircn biệt

Noacute đatilde được higravenh thagravenh ra sao Vagrave tại

sao con người ta cứ coacute khuynh hướng

đi tigravem những ranh giới trong vạn sự để

tự nhốt tugrave migravenh trong đoacute một caacutech dại

khờ Trong một taacutec phẩm của migravenh

669

quyển Phoacuteng ảnh của yacute thức (The

Spectrum of Consciousness) Ken

Wilber đatilde tổng hợp tất cả những caacutei

gọi lagrave Triacute tuệ để mocirc tả một caacutech rotilde

ragraveng về tinh thần phacircn biệt hagravenh trigravenh

dẫn tới chiacutenh noacute Ken Wilber đatilde phaacutec

họa bốn giai đoạn yacute thức của con

người từ trigravenh độ tỉnh thức vocirc phacircn

biệt đến đến một cảnh giới nội tacircm tugrave

tuacuteng tự caacutech ngăn

Tinh thần phacircn biệt của chuacuteng ta trước

hết nhắm vagraveo vấn đề xaacutec định tự ngatilde

kỷ tha năng sở trong ngoagravei Ngay

trong chiacutenh yacute thức ngộ nhận đầu tiecircn

nagravey coi như chuacuteng ta tự taacutech rời chiacutenh

migravenh ra khỏi mocirci trường hiện hữu xẻ

đocirci thực tại với cảm nghiệm Gọi theo

Beroit thigrave tinh thần đoacute lagrave một lổ hổng

670

trecircn mặt phẳng tuyệt đối của vũ trụ

Từ caacutec thực ngatilde ngộ nhận nagravey tinh

thần phacircn biệt tiếp theo được nảy sinh

ETHoacute lagrave trigravenh tự ngatilde chấp về một linh

hồn trong trong higravenh hagravei caacutet bụi nagravey

Bước đi của noacute dẫn tới thaacutei độ khu

biệt caacutei cảm nhận với caacutei được cảm

nhận trong mọi higravenh thaacutei yacute thức Noacute

buộc người ta nghĩ tới một caacutei Tocirci độc

lập magrave migravenh sẵn sagraveng chấp nhận lagrave coacute

thật

Tinh thần phacircn biệt thứ ba được kế

thừa từ tinh thần thứ hai vừa necircu Noacute

lagrave sự chấp vagrave yacute thức để coacute được một

thực thể cugraveng phoacuteng ảnh của noacute Caacutei

thực thể đoacute chiacutenh lagrave tất cả những hiện

tượng yacute thức đan xen vagraveo nhau để tạo

ra caacutei Tocirci ảo ảnh của mỗi người

671

những higravenh thaacutei yacute thức magrave chuacuteng ta cứ

muốn gom lại thagravenh một Vagrave bất cứ

những gigrave tăm tối bất toại của yacute thức

magrave chuacuteng ta vẫn cố tigravenh trốn chạy

chối bỏ sẽ tự nhiecircn trở thagravenh một

phoacuteng ảnh đe dọa một aacutem ảnh thigrave

đuacuteng hơn cho chiacutenh chuacuteng ta Cagraveng

cố gắng trấn aacutep chuacuteng ta chỉ hoagravei

cocircng thecircm thocirci Bởi luacutec nagravey chuacuteng ta

đatilde lagrave một caacutei boacuteng theo saacutet mỗi người

Chuacuteng ta bất lực vigrave khocircng nhận ra

được noacute khocircng chịu nhigraven ngắn noacute để

rồi trở necircn bối rối vagrave rơi vagraveo thế bị

động

Dưới aacutep lực của một yacute thức mugrave mịt vocirc

minh như vậy chuacuteng ta coi như đatilde tự

giam cầm vagrave giới hạn khả năng cảm

nghiệm trung thực của migravenh về bản

672

thacircn bằng một sự tỉnh thức khaacutech quan

đối với thực tại magrave hagraveng loạt ngộ nhận

đatilde nối nhau boacutep meacuteo qua tinh thần

phacircn biệt

Trước hết chuacuteng ta đatilde chia cắt thacircn

tacircm migravenh ra khỏi mocirci trường hiện hữu

vagrave tự qui định cho migravenh một thế giới

chật hẹp bằng sự cố tigravenh đồng nhất với

mọi cảm quan Tigravenh trạng cagraveng tệ hại

hơn nữa khi ta đồng hoacutea bản thacircn với

một linh hồn thực thể nagraveo đoacute để tri

nhận thực tại tất cả những gigrave đang xảy

đến trước mắt migravenh Cuối cugraveng rồi

chiacutenh yacute thức chỉ cograven lagrave những matildenh

vụn của những gigrave chuacuteng ta tự nghĩ ra

để đồng hoacutea chiacutenh migravenh bởi chuacuteng

thực ra chỉ lagrave từng ảo ảnh về một caacutei

Tocirci đồng thời cũng lagrave caacutei magrave chuacuteng ta

673

muốn chối bỏ bởi chuacuteng hoagraven toagraven

khocircng đaacutep ứng được điều chuacuteng ta

muốn Chuacuteng khocircng hề lagrave một caacutei Tocirci

nagraveo để ta toại nguyện cả Vagrave cứ thế ở

từng higravenh thaacutei ngộ nhận chuacuteng ta

ngagravey cagraveng tự giới hạn khocircng gian tacircm

tưởng của chiacutenh migravenh lagravem noacute đổ naacutet

thecirc thảm hơn

Lyacute tưởng của cuộc tu thiền định chiacutenh

lagrave nhắm tới sự giagraven xếp những yacute thức

phacircn biệt đoacute để ta hiểu rotilde được chiacutenh

migravenh một caacutech như thật ETHiều đoacute

khocircng coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta lao migravenh

vagraveo đập phaacute một caacutei Tocirci nagraveo hết magrave

vấn đề cograven đi xa hơn chiacuten chắn hơn

tức lagrave tigravem tới một sự nhận thức trọn

vẹn vagrave tự do về mỗi mỗi tigravenh trạng yacute

thức Bởi ngay cả khi chuacuteng ta coacute biết

674

tới sự tồn tại của caacutec nguyecircn tử ta

cũng vẫn cứ thiacutech chấp nhận khaacutei

niệm về một caacutei ghế caacutei bagraven hơn

Nhưng dẩu sao thigrave sự nhận biết đoacute caacutei

kiến thức khoa học đoacute vẫn giuacutep ta coacute

được những trợ lực căn bản vagrave hugraveng

hậu Cũng tương tự như vậy những

ngộ nhận rất coacute thể sẽ lagrave caacutei đograven bẩy

giuacutep ta coacute thứ để magrave nhigraven ngắm tỷ

lượng vagrave kịp thời dừng bước trước khi

chuacuteng ta đi xa hơn nửa

Chuacuteng ta trước hết hatildey bắt đầu thực

hiện lại đường đi thứ lớp của mọi higravenh

thaacutei Ngatilde Chấp bằng caacutech phơi mở

vạch trần trọn vẹn những vận động yacute

thức từ tư tưởng tới cảm xuacutec magrave

khocircng phải thocircng qua một thagravenh kiến

định trị nagraveo Chuacuteng ta thử quan saacutet

675

từng bước higravenh thagravenh của caacutec Ngatilde

Tượng caacutei higravenh danh của khaacutei niệm

Tocirci qui trigravenh đồng nhất tự thacircn với

bản ngatilde cugraveng caacutec mocirc thức taacutec tạo necircn

no Becircn cạnh đoacute chuacuteng ta cũng đồng

thời coacute một thaacutei độ vocirc tư trước mọi ảo

ảnh của ngatilde chấp thacircm nhập vagrave thấu

đaacuteo chuacuteng một caacutech tỉnh taacuteo Sự đồng

hoacutea thacircn tacircm với một caacutei Tocirci để từ đoacute

cho ra thaacutei độ yacute thức phacircn biệt sẽ tạo

necircn ở chuacuteng ta những macircu thuẩn vagrave

căng thẳng Chiacutenh việc bigravenh tĩnh đoacuten

nhận tất cả thực tại xảy đến sẽ giuacutep ta

bắt đầu coacute một đời sống can đảm vagrave

bigravenh đạm vocirc tư

Tiến trigravenh tiếp theo của yacute niệm hợp

nhất sẽ lagrave sự bắt đầu của yacute niệm khu

biệt thacircn tacircm vagrave đacircy cũng lagrave một cấp

676

độ khaacutec của ngatilde chấp Ở đacircy một sự

hiểu biết cẩn trọng lagrave điều hết sức cần

thiết bởi thacircn tacircm chuacuteng ta rotilde ragraveng lagrave

hai cảnh giới sinh hoacutea hoagraven toagraven khaacutec

nhau cho necircn một caacutei nhigraven thấu đaacuteo về

chuacuteng quả lagrave nhu cầu căn bản cho

cocircng phu đagraveo sacircu thực tại của chuacuteng

ta Vấn đề xử lyacute ngatilde chấp khocircng chỉ lagrave

sự khu biệt như vừa noacutei magrave hơn thế

nữa cograven lagrave khả năng taacutech bạch tất cả

thực tại xatildey đến ngay khi ta vừa xacircy

dựng một yacute niệm về caacutei Tocirci caacutei Tocirci

coacute Tocirci lagrave bởi vigrave chiacutenh yacute niệm đoacute dẫn

tới một nhu cầu khaacutec của yacute thức lagrave bản

năng toan tiacutenh vagrave bagraveo vệ caacutei gọi lagrave

Tocirci Vagrave cũng chiacutenh từ căn bản ngatilde

chấp nagravey từ tinh thần phacircn biệt coacute

dụng yacute nagravey mọi thứ ngộ nhận vagrave

677

thagravenh kiến được natildey sinh Rồi từ

khuynh hướng đoacute nếu cứ tiếp tục cứ

mỗi yacute thức lệch lạc lagrave một sức mạnh

củng cố cho yacute niệm về caacutei Tocirci ETHoacute lagrave

những thagravenh kiến gheacutet bỏ sợ hatildei so

đo luocircn coacute sẵn trong lograveng mỗi người

Chỉ cho đến khi nagraveo chuacuteng ta đủ sức

nhigraven thấy vagrave quaacuten triệt được toagraven bộ

qui trigravenh vận động nagravey của yacute thức thigrave

may ra ta mới coacute thể chấm dứt được

caacutei vograveng lẩn quẩn bất tận đoacute thocirci

Ngoagravei ra cograven coacute một động cơ khaacutec để

người ta nghĩ tới vấn đề nhất thể giữa

thacircn tacircm đoacute lagrave khuynh hướng thiacutech

đưa ra những hướng đi giả lập tạm

thời cho caacutei Tocirci ảo vọng nhằm hướng

tới một caacutei gigrave đoacute khả dĩ lagrave chacircn lyacute Magrave

678

vigrave chuacuteng ta thực ra vẫn chưa đủ kinh

nghiệm để tự hiểu biết cảm nhận

chiacutenh migravenh một caacutech trọn vẹn necircn caacutei

chuacuteng ta đạt được đaacuteng buồn thay chỉ

lagrave một cảnh giới ảo ảnh của yacute thức

Một đocirci phuacutet thiền hagravenh thocirci coacute lẽ sẽ

giuacutep ta hiểu được điều đoacute Từng kinh

nghiệm đơn giản trong sự tiếp xuacutec

giữa đocirci chacircn với mặt đất coacute thể sẽ lagrave

bagravei học vocirc cugraveng cụ thể vagrave rotilde ragraveng cho

ta về hoạt động vagrave sự tồn tại của migravenh

Xuyecircn qua từng chập tư tưởng vagrave higravenh

ảnh trocirci qua ta sẽ thấy được caacutei gọi lagrave

thế giới quan hay nhacircn sinh quan vọng

tưởng của migravenh thật ra chẳng hề coacute

chỗ đứng trong bất cứ một khoảnh

khắc thực tại nagraveo Bởi trong chừng hai

bước đi thocirci ta đatilde coacute thể tạo ra một

679

Los Angeles hay Las Vegas hoặc

Disneyland cugraveng vocirc số những cảnh

quan khaacutec trecircn khắp toagraven cầu Noacutei

chung vọng niệm nagraveo thigrave sinh ra ảo

tưởng nấy thocirci một caacutech tương ứng vagrave

đơn giản ETHại khaacutei đối diện với yacute thức

lagrave ngồi xem một cuốn phim Ta coacute thể

bị cuốn huacutet trong những gigrave migravenh nhigraven

thấy vagrave cứ thế magrave biểu lộ ra tất cả

phản ứng với caacutec tigravenh tiết của noacute

Trong taacutec phẩm Thiền Vocirc Tacircm (Zen

Doctrine of No Mind) ocircng DT

Suzukicoacute viết Nhất thiết do tacircm tạo

ETHiều nagravey giống như việc người ta vẽ

một con hổ rồi lại nhigraven ngắm vagrave hoảng

sợ trước noacute Thực ra ngay trong chiacutenh

bức tranh đoacute chẳng coacute gigrave đaacuteng sợ hatildei

cả bởi vigrave từ higravenh thugrave đến moacuteng vuốt

680

của con hổ đều chỉ lagrave những neacutet cọ

thocircng qua sự higravenh dung của người họa

sĩ

Caacutec higravenh thaacutei vọng tưởng của yacute thức

tự hiển hiện rồi sau cugraveng cũng tự mất

đi Khi chuacuteng ta ngồi lại quan saacutet từng

dograveng tư tưởng chuacuteng ta sẽ bắt đầu

thấm thiacutea con người thật của migravenh qua

những neacutet vẽ của yacute thức bản thacircn Coacute

nhigraven rotilde được bộ mặt cugraveng từng bước

đi của yacute thức ta cũng đồng thời hiểu

được lagrave thật ra cuộc đời đatilde được mỗi

người nắn boacutep tocirc vẽ ra sao thocircng qua

nhatilden quan ngatilde chấp của migravenh

Cuộc tu thiền định lagrave hagravenh trigravenh tigravem

đến khả năng tỉnh thức một caacutech trọn

vẹn về tất cả mọi cảm nghiệm thực tại

681

trong từng giacircy phuacutet Cho đến khi nagraveo

khocircng cograven caacutei yacute thức hợp nhất nhập

nhằng đối với từng thagravenh tố tư tưởng

kể cả một yacute thức hiểu biết thanh tĩnh

nhất thigrave xem như ta đatilde bắt đầu coacute thể

tự đối trị yacute thức phacircn biệt của chiacutenh

migravenh rồi Luacutec đoacute từng thực tại đi qua

trước mắt ta chỉ đơn giản được xem lagrave

những caacutei đang trocirci đi những khoảnh

khắc kinh nghiệm hết sức phugrave du ngắn

ngủi vagrave thật đơn giản chuacuteng lagrave caacutei

như vậy Caacutei Tocirci luacutec nagravey coi như đatilde

khocircng cograven chổ đứng trong bất cứ một

kinh nghiệm nagraveo cả Noacute đatilde bị loại trừ

đatilde thagravenh ra một người khaacutech lạ

Trong một đoạn kinh nguyecircn thủy

nhất đức Phật đatilde dạy Thấy chỉ lagrave

thấy nghe chỉ lagrave nghe Vagrave cứ thế

682

một suy nghĩ chỉ lagrave một suy nghĩ ETHoacute

chiacutenh lagrave thứ kinh nghiệm trực tiếp vagrave

giản đơn về bản chất của thực tại

chuacuteng ra sao thigrave thấy chuacuteng như vậy -

khocircng thocircng qua một lăng kiacutenh ngatilde

chấp nagraveo hết Khi ta nghe thấy hay

cảm nhận một acircm thanh higravenh ảnh

hoặc một sự việc nagraveo đoacute thigrave thật sự lagrave

đatilde coacute một khung trời riecircng tư nagraveo cho

caacutei biết ấy hay khocircng Coacute một giới

hạn nagraveo để ta yacute thức về caacutei gọi lagrave trong

ngoagravei chiacutenh bản thacircn hay khocircng

Sasaki-roshi đatilde trả lời những cacircu hỏi

đoacute trong một bagravei thơ nhỏ

Như một caacutenh bướm lẩn khuất trong

cagravenh hoa

Như một chuacute chim naacuteu migravenh trecircn cội

cacircy

683

Như đứa beacute vục mặt vagraveo ngực mẹ

Saacuteu mươi năm qua giữa thế giới nagravey

Tocirci đaacutenh bạn với cao xanh

Như bướm như chim như đứa beacute chủ

vagrave khaacutech ở đacircy chỉ lagrave một

Giaacuteo lyacute A Tỳ ETHagravem (Vi Diệu Phaacutep) của

Phật Giaacuteo Nguyecircn thủy đatilde từng giải

thiacutech vấn đề nagravey bằng caacutech necircu rotilde

higravenh thức hiện khởi mang tiacutenh liecircn

thuộc của caacutec thagravenh tố danh sắc trong

mỗi mỗi saacutet na khoảnh khắc hiện hữu

của caacutec phaacutep giới hữu vi tức tất cả caacutei

gigrave hiện tượng Chẳng hạn để coacute được

nhatilden thức sự nhigraven thấy higravenh sắc của

con mắt thigrave đogravei hỏi phải coacute đến ba yếu

tố cơ bản magrave gọi theo từ ngữ chuyecircn

mocircn lagrave Căn - Cảnh - Thức tức thần

kinh thị giaacutec higravenh ảnh vagrave một caacutei tacircm

684

thức Trong quaacute trigravenh nhigraven thấy đoacute

higravenh sắc aacutenh saacuteng cugraveng một sự chuacute yacute

nhất thiết phải cugraveng luacutec coacute đủ Chỉ

thiếu một trong caacutec yếu tố vừa kể

người ta khocircng thể nhigraven thấy caacutei gigrave

hết Khi caacutec yếu tố được hội đủ

khoảnh khắc đoacute được gọi lagrave saacutet-na

nhatilden-thức Vậy rotilde ragraveng lagrave chẳng coacute ai

thấy khocircng một chủ thể nagraveo đứng becircn

ngoagravei chờ đợi thời cơ nhigraven thấy cả

Ở đacircy chỉ coacute một sự hội tụ của caacutec

điều kiện độc lập nhưng liecircn kết nhau

cho một tacircm nhatilden thức được khai

sinh

Cho đến khi nagraveo chuacuteng ta hatildey cograven coacute yacute

niệm chia cắt manh muacuten hay đồng hoacutea

một caacutech phi lyacute từng thagravenh phần thực

tại thigrave cho tới luacutec ấy chuacuteng ta vẫn tiếp

685

tục tự nhốt tugrave bản thacircn trong những

hạn chế magrave chiacutenh migravenh đatilde tạo ra Con

đường thiền định hay cũng coacute thể gọi

lagrave hagravenh trigravenh dẫn tới tự do chiacutenh lagrave sự

thấu đaacuteo vagrave thống kecirc được caacutec cấp độ

ngatilde chấp vagrave định kiến magrave chigravea khoacutea

để mở ra con đường nagravey chiacutenh lagrave

chaacutenh niệm cugraveng tỉnh giaacutec tức triacute tuệ

Tiếp theo sau tinh thần phacircn biệt vagrave

trigravenh độ liễu tri lyacute vocirc ngatilde hagravenh giả coi

như đatilde bước vagraveo một cảnh giới tacircm

linh khaacutec đoacute chiacutenh lagrave sự higravenh thagravenh

caacutei gọi lagrave thế giới tigravenh thương trong

chiacutenh nội tacircm migravenh Tigravenh thương được

noacutei tới ở đacircy khocircng coacute nghĩa lagrave một

kiểu caacutech hagravenh động hay yacute tưởng tigravem

tới một đối tượng nagraveo đoacute để magrave

thương magrave cảm Tigravenh thương ở đacircy

686

cagraveng khocircng phải lagrave một nỗ lực nhắm

tới sự thỏa matilden caacutei Tocirci của bản thacircn

magrave trecircn hết đoacute lagrave một sự phơi mở vagrave

đoacuten nhận của nội tacircm để coacute thể cảm

thocircng sacircu sắc với tất cả đối tượng

Tigravenh thương ở đacircy lagrave cả một traacutei tim

dagraven trải bao dung đặt nền tảng trecircn

tinh thần vocirc phacircn biệt

Sư tổ Shunryu Suzuki của thiền viện

San Francisco trong những giacircy phuacutet

cuối cugraveng trước khi qua đời vigrave chứng

ung thư vẫn luocircn tỏ ra bigravenh tỉnh vagrave can

đảm lạ thường Khi được hỏi coacute đau

đớn hay khocircng ocircng đatilde hoacutem hỉnh trả

lời rằng mỗi cơn đau lagrave một ETHức Phật

necircn cơn đau nagraveo cũng lagrave tốt cả Sơ

Teresa ở Calcutta cũng thường nhắc

tới tinh thần tỉnh taacuteo đoacute ngay cả trong

687

những trường hợp khoacute chịu đựng nhất

Bagrave đatilde gọi những cơn đau đớn trecircn đời

nagravey đều lagrave higravenh ảnh của ETHức Chuacutea Ky

Tocirc Tất cả những tigravenh trạng bi thảm đoacute

cograven mang một yacute nghĩa khaacutec sacircu sắc

hơn một thaacutei độ chịu đựng đơn thuần

ETHoacute chiacutenh lagrave tigravenh thương lagrave sự đoacuten

nhận một caacutech thacircn thiết vagrave acircn cần

trước mọi sợ hải thagravenh kiến aacutec cảm

Trong khocircng gian tacircm lyacute đoacute mọi yacute

niệm phacircn biệt đều được giải quyết

tất cả chỉ được đaacutenh giaacute thagravenh một đối

tượng tri nhận duy nhất

ETHại sư Ấn ETHộ giaacuteo Neem Kazoli Baba

thường dạy caacutec đệ tử rằng đừng xua

đuổi bất cứ ai ra khỏi traacutei tim migravenh

Lời giaacuteo hoacutea đoacute đề nghị chuacuteng ta đừng

bao giờ tự caacutech ly migravenh với bất cứ ai

688

vagrave sự vật gigrave Khả năng mở rộng tacircm

hồn ngay tự noacute đatilde bao hagravem tất cả mọi

thaacutei độ vagrave tigravenh trạng tacircm sinh lyacute cugraveng

tất cả mocirci trường sống magrave migravenh đang

coacute mặt

Giaacute trị căn bản của tigravenh thương ở đacircy

lagrave cho pheacutep chuacuteng ta hội nhập hết

migravenh vagraveo với tất cả cảm nghiệm trong

đời sống bằng caacutech đưa ta tiếp cận thật

lograveng với những nắng gioacute cacircy cỏ

chim muocircng con người vagrave với cả từng

goacutec tối sacircu kiacuten của tacircm hồn migravenh Noacutei

gọn lại thiền định lagrave thực tập giao lưu

với đời sống Từ thaacutei độ sống nagravey tự

con người chuacuteng ta sẽ phoacuteng xuất một

nguồn sinh lực thiacutech ứng để hấp thụ

tất cả goacutec cạnh cảm nghiệm về thực tại

thay vigrave coacute phản ứng đối khaacuteng

689

Chiacutenh thaacutei độ mở ngotilde đoacuten nhận thực

tại như vậy lagrave con đường dẫn tới triacute

tuệ về lyacute vocirc ngatilde ETHồng thời đang cũng

lagrave một sức mạnh để chuacuteng ta hoagraven tất

tiacutenh trung thực vagrave khả năng xuất ly

bản ngatilde một caacutech sacircu sắc Khocircng chối

bỏ magrave cũng chẳng lệ thuộc vagraveo bất cứ

caacutei gigrave mọi thứ ra sao thigrave nhigraven thấy

đuacuteng như vậy thocirci ETHiều nagravey coacute nghĩa

lagrave ta chẳng đối diện với thực tại thocircng

qua một lăng kiacutenh sagraveng lọc nagraveo của

ham muốn ước vọng theo một con

đường nagraveo đoacute Ly tham lagrave con đường

dẫn tới triacute tuệ bởi từ đấy chuacuteng ta mới

coacute thể thấu đaacuteo chiacuten chắn tất cả sự thật

magrave khỏi phải mắc bẩy một caacutei nhigraven

meacuteo moacute nagraveo Như vậy hai tiếng tigravenh

thương trong trường hợp nagravey hoagraven

690

toagraven mang yacute nghĩa vocirc tư khocircng thiecircn

lệch

Ta coacute thể gọi con đường nội tacircm trecircn

đacircy lagrave hagravenh trigravenh từ coacute đến khocircng

con đường quaacuten chiếu thực tại đuacuteng

như bản chất của noacute magrave khocircng tự tạo

một sự chia cắt khu biệt nagraveo hết Một

khi thấy được một sự hiện hữu của

migravenh thật ra vẫn tồn tại giữa quaacute nhiều

giới hạn để rồi tự tại trước tất cả ngoại

giới thigrave coi như ta đatilde tự giải thoaacutet bản

thacircn ra khỏi ngục tugrave kiến chấp magrave bấy

lacircu nay đatilde giam hảm migravenh Nhận ra

tiacutenh chất zeacutero trong sự hiện hữu của

migravenh chẳng chấp thủ bất cứ một kinh

nghiệm nagraveo như lagrave một caacutei Tocirci thigrave

cũng coacute nghĩa lagrave ta đatilde tigravem thấy được

mối giao thoa của toagraven bộ mọi cảm

691

nghiệm trong từng giacircy phuacutet Ở đacircy

khocircng hề coacute một biecircn cảnh nagraveo giới

hạn được ta vagrave tất cả mọi thực tại đều

trở necircn sinh động thuacute vị trong từng

khoảnh khắc đến đi

Bằng chiacutenh kinh nghiệm tự thacircn thấy

được rằng migravenh khocircng hề lagrave những

dograveng tư tưởng vận động xuacutec cảm

thacircn xaacutec tigravenh cảm tri thức triacute tuệ nagraveo

cả thigrave coacute nghĩa lagrave ta đatilde thấy được thực

tại như lagrave chiacutenh noacute Khocircng đồng nhất

bản thacircn với bất cứ cảm nghiệm nagraveo ta

mới thấy được cuộc sinh hoacutea thật sự

của migravenh giống như một giấc mộng

tất cả chỉ lagrave biểu tượng- hiện tượng từ

yacute thức nhận biết đến đối tượng được

nhận biết Noacutei vậy cũng coacute nghĩa lagrave

vạn vật trong mắt ta luacutec nagravey đều lagrave

692

những thực tại rổng tuếch phugrave du gaacute

gửi Vagrave coacute buocircng được tất cả yacute niệm

về một caacutei Tocirci như vậy chuacuteng ta coacute

thể sống tự do khocircng sợ hatildei bởi thật

ra coacute cograven gigrave để ta phải sợ hatildei trong khi

chuacuteng ta chỉ lagrave những con số zero

Chiacutenh caacutei zero lồng lộng đoacute sẽ cho

pheacutep ta nội tacircm bigravenh yecircn

Trong Nam Hoa Kinh của Trang tử coacute

một bagravei viết về cuộc đối thoại giữa

Quang Diệu (aacutenh saacuteng) với Vocirc Hữu

(caacutei khocircng coacute gigrave) magrave nội dung cơ hồ

như muốn minh họa caacutei tinh thần đoacute

Quang Diệu hỏi Vocirc Hữu

Ngagravei lagrave gigrave hay chẳng lagrave gigrave cả

Chẳng nhận được lời đaacutep nagraveo

Quang Diệu tự migravenh chiecircm ngắm Vocirc

693

Hữu

Quang Diệu cứ trocircng chờ thấy được

Vocirc Hữu

ETHể coacute thể xem Vocirc Hữu lagrave một Hiện

Hữu

Cố đắm nhigraven bằng một sự im lặng sacircu

thẳm Quang Diệu hy vọng muốn nắm

bắt được một chớp mắt của Vocirc Hữu

Nhưng nhigraven hoagravei vẫn chẳng thấy

lắng tai matildei vẫn khocircng nghe được caacutei

gigrave

Quang Diệu đi tigravem caacutei để nắm bắt

ETHể rồi chỉ nắm bắt được coacute mỗi caacutei hư

vocirc cuối cugraveng rồi Quang Diệu cũng

đagravenh phải cuối đầu nhigraven nhận rằng Vocirc

Hữu vẫn lagrave một caacutei thật xa xocirci

Ai coacute thể đạt tới cảnh giới của noacute

Ta coacute thể hiểu được caacutei Hiện Hữu

694

Nhưng chẳng tagravei nagraveo hiểu nổi caacutei

khocircng

vậy matildei cho tới bacircy giờ

Vocirc Hữu lagrave gigrave

Ai coacute thể hiểu được noacute

Giaacuteo lyacute ETHức Phật đocirci luacutec bị hiểu sai

chỉ vigrave tiacutenh sai biệt đa dạng của caacutec

caacutech trigravenh bagravey coacute vẻ như macircu thuẩn

nhau Sự macircu thuẩn đoacute xuất phaacutet từ

caacutei nhigraven bất đồng của những người tigravem

đến với giaacuteo phaacutep ETHiều đoacute gần như đatilde

thagravenh thocircng lệ đoacute Chẳng coacute caacutei gigrave

ETHuacuteng hay Sai nhưng ETHuacuteng lagrave ETHuacuteng vagrave

Sai vẫn lagrave Sai ETHể coacute được một tự do

thật sự ta khocircng thể nắm chặt bất cứ

caacutei gigrave Kể cả trường hợp chuacuteng ta coacute

sở đắc một nhận thức sacircu sắc về chacircn

lyacute thigrave becircn cạnh đoacute ta cũng phải học

695

caacutech tự tại đối với noacute Rotilde ragraveng lagrave ETHức

Phật đatilde từng noacutei đến vagrave khu biệt chặt

chẻ caacutec phạm trugrave thiện aacutec triacute tuệ với

vocirc minh trầm luacircn vagrave giải thoaacutet Tất

cả giaacuteo lyacute đoacute đều lagrave một phần triacute tuệ

biện biệt của Ngagravei về caacutei ETHuacuteng vagrave Sai

nhưng xeacutet về một phương diện khaacutec

thigrave ta cũng phải hiểu rằng tất cả đều lagrave

Khocircng mọi tư tưởng đều lagrave Vocirc ngatilde

Khocircng baacutem viacuteu vagraveo bất cứ yacute niệm

ETHuacuteng Sai nagraveo ta sẽ thấy được rằng caacutec

dograveng tư tưởng chỉ đơn giản lagrave caacutec

dograveng tư tưởng magrave thocirci Chuacuteng đến rồi

đi như một hagravenh trigravenh của những ảo

tượng Trong sự phơi mở toagraven triệt

nagravey tất cả thị phi đều vắng bặt Tuy

thế trong mọi nỗ lực hoạt động ta

phải luocircn cẩn trọng phaacuten đoaacuten việc

696

migravenh lagravem cũng như mục điacutech magrave hagravenh

động đoacute hướng tới bởi dugrave sao ETHuacuteng

vẫn lagrave ETHuacuteng vagrave Sai cũng cứ lagrave Sai

Một trong những cặp higravenh thaacutei phản

ứng đối xứng căn bản nhất trong đời

sống chuacuteng ta lagrave Yes hoặc No (chấp

nhận vagrave từ chối) Yacute nghĩa cơ cấu của

tiếng Yes lagrave gigrave ETHoacute lagrave một xaacutec định

tiacutech cực Khi ta noacutei Yes tức lagrave ta đatilde tự

phơi mở tacircm hồn đoacute lại chiacutenh lagrave một

diện mạo khaacutec của sự bigravenh yecircn trong

nội nội tacircm Khi tu tập thiền định ta

rất cần tới thaacutei độ nagravey Ta phải biết noacutei

Yes với tất cả mọi người Mọi vật vạn

sự cugraveng mọi xung động tacircm sinh lyacute ở

bản thacircn vagrave coacute thể noacutei đacircy lagrave một suối

nguồn kỳ diệu coacute thể phaacutet tiacutech cho ta

ythật nhiều sức mạnh nội tại Bằng

697

chữ Yes thocirci ta coacute thể hội nhập vagrave

dung hogravea với tất cả Nhưng hatildey nhớ

noacute lagrave một con dao hai lưỡi coacute thể dẫn

tới một sự đắm đuối chấp thủ vagrave cũng

coacute khả năng đưa đến sức mạnh giải

phoacuteng ngatilde chấp

Thế cograven tiếng No (khocircng) coacute yacute nghĩa

gigrave trong cuộc tu Cograven coacute một yacute nghĩa

minh triết nagraveo đi chung với noacute Coacute

đấy Tiếng No sẽ thagravenh ra thiecircng liecircng

khi noacute được trước một caacutei Tocirci Vậy

No trong thiền định phải lagrave chối từ

một bản ngatilde Tất cả tư tưởng vận

động higravenh hagravei vagrave toagraven bộ thế giới đều

khocircng coacute chổ đứng cho một caacutei Tocirci

nagraveo hết Noacutei tiếng No coacute nghĩa lagrave ta

phải biết phủ nhận tất cả ngộ nhận thả

trocirci tất cả hiện tượng Nhưng cẩn thận

698

đấy Tiếng No ngay tự noacute đocirci khi cũng

lagrave một mối nguy hiểm Khi ta hiểu sai

vấn đề thigrave thaacutei độ phủ nhận rất coacute thể

trở thagravenh một gaacutenh nặng aacutep lực Ở đacircy

chuacuteng tocirci nhắc lại Yes coacute thể đưa tới

chấp trước vagrave No cũng coacute nguy cơ đưa

đến aacutec cảm

Trong cả hai thaacutei độ Yes vagrave No đều coacute

đủ hai hiệu quả tiacutech cực lagrave tự do vagrave

khocircng sợ hatildei nếu ta biết vận dụng

chuacuteng để thấu đaacuteo được caacutei yacute nghĩa

trọn vẹn của giaacuteo lyacute vagrave nội tacircm

Trong Baacutet Nhatilde Tacircm Kinh của Phật

Giaacuteo Bắc Truyền coacute đưa ra cặp phạm

trugrave đối đatildei nhau để người tu Phật theo

đoacute magrave suy lượng vagrave tu tập ETHoacute chiacutenh lagrave

cặp Phạm trugrave Tướng-Khocircng Tất cả

699

mọi hiện hữu đều coacute hiện tướng

Khocircng coacute caacutei gigrave tồn tại magrave khocircng coacute

higravenh tướng - từ hạt caacutet cho đến con

người vagrave tất cả cộng đồng xatilde hội của

nhacircn loại cũng đều thế tất cả đều hiện

hữu trong higravenh tướng Vagrave tất cả caacutec

higravenh tướng nếu suy cho cugraveng thigrave đều lagrave

Khocircng cả Mọi thứ luocircn thay đổi biến

diệt vagrave khocircng hề coacute một thực thể vĩnh

hằng nagraveo hết Tất cả đều lagrave rỗng tuếch

tồn tại nhờ băng hoại đổi thay để

thagravenh ra một caacutei khaacutec

Cograven chấp thủ vagraveo higravenh danh sắc tướng

thigrave coi như chuacuteng ta cứ cograven bị sai sử

bởi caacutei thương vagrave caacutei gheacutet trong khi

nếu thấy được caacutei tiacutenh Khocircng của tất

cả thực tại thigrave ta coacute thể học được nhiều

điều từ mọi sự vagrave sống giữa đời một

700

caacutech tiecircu dao Tuy nhiecircn chuacuteng ta

cũng phải biết cảnh giaacutec với caacutei gọi lagrave

tư niệm về taacutenh Khocircng trong khi vẫn

chưa thật sự thấy rotilde noacute bằng caacutei nhigraven

chứng nghiệm tự thacircn ETHức Phật đatilde

dugraveng nhiều higravenh ảnh để noacutei đến vấn đề

sắc tướng vagrave taacutenh Khocircng nagravey cũng

như mối tương quan giữa hai khaacutei

niệm Ngagravei từng dạy rằng mọi sự hiện

hữu đều giống như giấc mộng một acircm

thanh như bong boacuteng nước mưa như

giọt sương trecircn đầu ngọn cỏ Vạn vật

coacute thật đấy nhưng hết sức phugrave du

Chuacuteng xuất hiện vagrave tồn tại ngắn hạn

bằng vagraveo những nhacircn tố thiacutech ứng rồi

sau đoacute lần lượt biến diệt như những gigrave

mong manh nhất

701

Hatildey từng bước thực hiện cocircng phu đối

diện thực tại qua từng phuacutet giacircy Hatildey

cẫn thận quan saacutet mọi thứ ngay khi

chuacuteng vừa xatildey đến để thấy rằng thực

ra chuacuteng ta từ lacircu đatilde coacute qua nhiều định

kiến đatilde lợi dụng vocirc vagraven khaacutei niệm để

đaacutenh giaacute thực tại từ nhiều goacutec độ sai

lệch Hảy biết bao dung mọi thực tại

bằng hai thaacutei độ Yes-No một caacutech hợp

lyacute vagrave khu biệt tinh tường đacircu lagrave biểu

tượng đacircu lagrave thực tiacutenh Sử dụng sai

lầm hai thaacutei độ Yes vagrave No cũng coacute

nghĩa lagrave chuacuteng ta đang đầu tư một caacutei

Tocirci nguy hiểm

Trong Tiacuten Tacircm Kệ của đệ tam tổ thiền

tocircng Trung Hoa coacute những dograveng thiền

kệ sau đacircy

702

Muốn tigravem thấy chacircn lyacute thigrave đừng bao

giờ ocircm ấp bất cứ quan niệm nagraveo vagrave

cũng chẳng necircn đối lập lại caacutei gigrave Hatildey

hiểu rằng yacute niệm phacircn biệt lagrave một

chứng tacircm bệnh Khi yacute nghĩa sacircu thẳm

nagravey chưa được thấu đaacuteo thigrave một sự

bigravenh yecircn thật sự của nội tacircm vẫn

khocircng sao coacute được Caacutei gọi lagrave ETHạo vốn

lồng lộng như vũ trụ bao la ở đoacute

khocircng coacute gigrave lagrave khiếm khuyết cũng

khocircng coacute gigrave lagrave toagraven biacutech ETHuacuteng vậy

chiacutenh thaacutei độ chọn lựa của chuacuteng ta

chấp nhận hoặc khước từ lagrave vaacutech chắn

cho triacute tuệ về bản chất như thật của

caacutec phaacutep Noacute khocircng cho pheacutep ta nhigraven

thấy gigrave hết

Hảy sống vocirc chấp trước mọi ngoại

cảnh cũng như đối với cả cảm nghiệm

703

về taacutenh khocircng Hatildey nhập một với tiacutenh

Như Nhất của vạn phaacutep caacutec ngộ nhận

rồi cũng tự giải trừ khi caacutec ngươi

chẳng lagravem gigrave cả thigrave chiacutenh nỗ lực vocirc vi

đoacute đatilde cho caacutec ngươi sống rất nhiều

Cho tới khi nagraveo vẫn cograven phacircn biệt bỉ

thử thigrave coi như caacutec ngươi vẫn khocircng

hiểu nổi tiacutenh Như Nhất của vạn phaacutep

Caacutei phong phuacute sinh động của triacute tuệ

thiền định lagrave giuacutep ta khaacutem phaacute vagrave nhận

thức được caacutei gọi lagrave sự thật cugraveng sự

tương quan của noacute với những caacutei

khaacutec đoacute lagrave sự phaacutet hiện về từng giai

đoạn của yacute niệm phacircn biệt về một caacutei

Tocirci hư tưởng vagrave toagraven bộ cơ cấu tồn tại

của đời sống nội ngoại tại Cũng nhờ

vagraveo triacute tuệ tu tập đoacute ta kinh nghiệm

được tiacutenh vocirc ngatilde của tất cả hiện hữu

704

Becircn cạnh đoacute đời sống thiền định cograven

dạy ta biết sống bao dung với tất cả

đoacute nhận mọi thứ magrave chẳng phacircn biệt

higravenh hagravei vagrave phương hướng khứ lai Rồi

bằng vagraveo sự nhận thức về con đường

nagraveo chuacuteng ta đatilde tạo ra một caacutei Tocirci

khốn khổ chắn chắn chuacuteng ta cũng sẽ

tigravem thấy nẻo về tự do

J G

----o0o---



----o0o---


705

Chương 14

Con đường Lợi tha


nhất trecircn con đường tu tập của chuacuteng

ta đoacute chiacutenh lagrave lagravem thế nagraveo để coacute được

những hagravenh động đoacuteng goacutep hữu hiệu

vagrave thiacutech đaacuteng đối với thế giới chung

quanh bằng một lyacute tưởng sống đặt cơ

sở trecircn triacute tuệ thiền định vocirc cầu vocirc

chấp cugraveng với một triacute tuệ thấu suốt

bản chất rỗng tuếch của vạn hữu Ở

đacircy chuacuteng ta cần phải coacute một cacircu hỏi

rằng coacute sự khaacutec biệt nagraveo giữa những

tacircm hồn vẫn dấn thacircn cocirc độc trecircn con

đường giải thoaacutet

706

ETHể trả lời cacircu hỏi nagravey trước hết

chuacuteng ta cần phải biết qua bagravei học về

Bốn Phaacutep Phạm Truacute (tức bốn phaacutep Tứ

vocirc lượng tacircm) Từ Bi Hỷ Xả cugraveng

những higravenh thaacutei đối lập chuacuteng magrave gọi

theo từ chuyecircn mocircn trong Kinh điển

thigrave lagrave Những kẻ thugrave giaacuten tiếp Những

higravenh thaacutei yacute thức mang tiacutenh đối lập nagravey

xem ra coacute vẽ gần gũi với caacutec phaacutep

Phạm truacute tương ứng vagrave coacute thể noacutei rằng

giữa cả hai coacute một giới tuyến rất khoacute

khu biệt Ngay bacircy giờ chuacuteng ta hatildey

bắt đầu đi thẳng vagraveo từng vấn đề một

Kẻ thugrave giaacuten tiếp lograveng Từ lagrave sự aacutei

luyến Về higravenh thức sự aacutei luyến rất dễ

khiến ta nhầm lẫn noacute với Từ tacircm Khi

ta noacutei Tocirci sẽ yecircu em nếu em yecircu lại

tocirci thigrave đoacute chiacutenh lagrave lograveng aacutei luyến hoặc

707

nếu lagrave lograveng Từ thigrave đoacute cũng chỉ lagrave thứ

lograveng Từ mang tiacutenh đổi chaacutec baacuten buocircn

Hay đại loại những suy nghĩ Tocirci sẽ

thương hắn cho đến khi nagraveo hắn vẫn

như bacircy giờ tocirci sẽ thương cocirc ta nếu

như cocirc ta coacute được những caacutei tocirci

thiacutech Tất cả những suy nghĩ như

vậy hoagraven toagraven khocircng hề lagrave Từ tacircm magrave

chỉ lagrave lograveng aacutei luyến Thực ra giữa Từ

tacircm với lograveng aacutei luyến coacute một sự khaacutec

biệt rất lớn một becircn lagrave bao gồm tiacutenh

vị tha tocircn trọng vagrave hiểu biết cograven một

becircn lagrave sự chấp thủ đogravei hỏi vagrave vụ lợi

hay iacutet nhất cũng lagrave một yacute đồ toan tiacutenh

nagraveo đoacute Một khi chuacuteng ta bị nhầm lẩn

Từ tacircm với sự aacutei luyến thigrave mối quan hệ

giữa chuacuteng ta với mọi người chung

quanh tự nhiecircn sẽ coacute một khoảng caacutech

708

bởi vigrave caacutei gọi lagrave tigravenh thương của chuacuteng

ta đối với tha nhacircn luacutec nagravey rất coacute thể

bất đồng mang yacute nghĩa vụ lợi Vagrave caacutei

gọi lagrave lograveng Từ đoacute bacircy giờ tuyệt đối

cograven khocircng đaacuteng được gọi lagrave Từ Vocirc

Lượng tacircm nữa rồi bởi đối tượng của

noacute chỉ dagravenh riecircng cho một số người

magrave thocirci

Một lograveng Từ thật sự phải lagrave thứ tigravenh

thương bao la khocircng phacircn biệt với

một khả năng giao hogravea ở khắp mọi đối

tượng khocircng bị lệ thuộc vagrave giới hạn

bất cứ một điều kiện gigrave Trong tinh

thần Từ tacircm đoacute chuacuteng ta coacute thể bao

dung cho tất cả những người magrave trước

đacircy migravenh chưa hề coacute thiện cảm

Chuacuteng ta coacute thể khocircng song hagravenh

cộng taacutec hay chung sống với họ nhưng

709

hatildey tự học hỏi caacutech tha thứ cho họ

Một lograveng Từ thực sự vagrave đuacuteng mức coacute

thể trở thagravenh một điều kiện tối ưu để ta

hoaacuten chuyển mọi tigravenh huống Từ tacircm

khocircng hề mang yacute nghĩa một sự đồng

tigravenh mang tiacutenh thụ động Noacute phải lagrave

một sức mạnh năng động vagrave trong

cuộc tu của mỗi người noacute lagrave một sự

catildem nghiệm hướng đạo Trong Thaacutenh

kinh Tacircn ước vagrave cả Meher Baba cũng

đều noacutei rằng một tigravenh thương thật sự

khocircng bao giờ bị chiến bại vagrave khuất

phục ETHại yacute của cacircu noacutei đoacute coacute yacute nghĩa

rằng một tigravenh thương coacute đủ những chi

tiết như vừa noacutei trecircn thigrave khocircng một trở

lực coacute thể lagravem ragraveo cản ảnh hưởng đến

noacute đuợc Thậm chiacute một tigravenh thương

thật sự luocircn đủ lagrave cacircu trả lời cho mọi

710

vấn đề ETHoacute lagrave một quy luật quan trọng

vagrave cũng lagrave một bagravei học tacircm linh magrave

mỗi người chuacuteng ta phải thuộc nằm

lograveng Chiacutenh ETHức Phật cũng đatilde dạy

Thugrave hận khocircng thể được chấm dứt

bằng thugrave hận magrave chỉ coacute thể bằng tigravenh

thương thocirci

Kẻ thugrave giaacuten tiếp của Bi Tacircm chiacutenh lagrave

lograveng thương hại tiecircu cực một kiểu bi

lụy hay xuacutec động nữ tiacutenh Thay vigrave lagrave

một thaacutei độ trắc ẩn xoacutet thương của

một tấm lograveng phơi mở người coacute thoacutei

quen mềm lograveng bi lụy lại cograven coacute thecircm

những phản ứng yếu đuối dưới một

higravenh thức biểu hiện nagraveo đoacute Magrave thaacutei độ

bi lụy kiểu nagravey thigrave quả thật khocircng cần

thiết trước những đau khổ của tha

nhacircn Noacute chỉ lagravem khoảng caacutech giữa ta

711

với người mỗi luacutec một lớn rộng thecircm

thocirci Coacute nghĩa rằng chuacuteng ta vẫn chỉ lagrave

một khaacuten giả xa lạ trước nỗi đau của

người khaacutec Ở đacircy với một định nghĩa

chiacuten chắn hơn Bi tacircm lagrave sự cảm thocircng

trọn vẹn vagrave đầy hiểu biết trước một

higravenh ảnh thương tacircm Chuacuteng ta bigravenh

tĩnh san sẻ nỗi đau khổ của người với

một sớt chia nhiều yacute nghĩa Ta rất hiểu

nỗi đau đoacute bởi noacute cũng lagrave caacutei giaacute phải

trả cho một kiếp người vagrave chiacutenh ta

trong cuộc đời migravenh dĩ nhiecircn cũng

luocircn sẵn sagraveng nếm trải noacute

Như vậy Bi tacircm lagrave một lograveng bất nhẫn

hết sức đặc biệt bởi đối tượng vagrave taacutec

động của noacute khocircng chỉ dagravenh riecircng cho

ai hết Magrave neacutet đặc biệt hơn nữa lagrave Bi

tacircm hoagraven toagraven sẵn sagraveng phơi mở trước

712

mọi đối tượng cugraveng tigravenh huống đatilde

đagravenh Bi tacircm ở đacircy cograven lagrave một thaacutei độ

sẵn sagraveng dung chứa độ lượng thậm

chiacute chagraveo đoacuten tất cả khổ lụy trần gian

vagraveo traacutei tim migravenh để nuocirci lớn triacute tuệ

cảm thocircng

Phaacutep Phạm Truacute thứ ba cograven được gọi lagrave

Hỷ tacircm nhưng để rotilde nghĩa hơn ta coacute

thể gọi lagrave Tugravey Hỷ ETHoacute lagrave một tacircm

trạng luocircn sẵn sagraveng chung vui một

caacutech chacircn thagravenh trước những hạnh

phuacutec của người khaacutec Tacircm thaacutei coacute

nguy cơ phương hại cho Phaacutep Phạm

truacute nagravey lagrave tacircm lyacute đố kỵ so đo Noacute

buộc ta coacute những tự ti hay tự tocircn khi

nhigraven về người khaacutec Vagrave dĩ nhiecircn trong

mocirct tacircm lyacute sống như vậy coi như mối

tương quan giữa chuacuteng ta với tha nhacircn

713

đatilde coacute vấn đề vagrave điều coacute nghĩa lagrave ta

cũng đatilde tự cocirc lập migravenh với cuộc đời

chung quanh rồi Bởi chiacutenh bản chất

của tacircm trạng so migravenh với người về

những thagravenh đạt hạnh phuacutec một tacircm

nặng tiacutenh bản năng đatilde lagrave cội nguồn

cho biết bao nổi khổ tacircm cực lograveng của

chuacuteng ta Thay vigrave một tấm lograveng Tugravey

Hỷ thiệt thagrave chuacuteng ta coacute thể tigravem được

vocirc vagraven niềm vui coacute được từ sự san sẻ

vagrave giao hogravea với hạnh phuacutec của tất cả

chuacuteng sanh vigrave ta đatilde học được caacutech lấy

niềm vui của người lagravem niềm vui cho

migravenh giao cảm với muocircn loagravei vagrave niềm

hạnh phuacutec của bất cứ ai cũng coacute thể

mang lại cho ta nụ cười thật sự

Cuối cugraveng chuacuteng ta lại noacutei về Phaacutep

Phạm truacute thứ tư tức Xả Phạm truacute một

714

tacircm thaacutei an nhiecircn vagrave điềm tĩnh khocircng

bị taacutec động với một thứ tigravenh cảm socirci

động nagraveo Kẻ thugrave dấu mặt tức tacircm

trạng đối lập tinh vi đối với Phaacutep

Phạm truacute nagravey chiacutenh lagrave thaacutei độ vocirc tacircm

thiếu traacutech nhiệm Chuacuteng ta thường

thấy ở nhiều người hoặc thậm chiacute

ngay ở bản thacircn migravenh vẫn luocircn coacute thaacutei

độ tacircm lyacute nagravey từ chiacutenh đời sống caacute

nhacircn cho đến caacutec mối quan hệ khaacutec

gia đigravenh cocircng việc vagrave xatilde hội Thaacutei độ

thiếu traacutech nhiệm đoacute cứ liecircn tục gacircy

tạo ở chuacuteng ta những nếp sống nếp

nghĩ thigrave ở với mọi sự coi như tất cả

chẳng diacutenh daacuteng gigrave đến migravenh Suy cho

cugraveng đoacute lagrave một thaacutei độ sống trốn

chạy tiecircu cực vagrave lười nhaacutec Trong khi

một đời sống nội tacircm coacute yacute nghĩa điacutech

715

thực luocircn đogravei hỏi chuacuteng ta một xung

phong năng động tiacutech cực vagrave bản lĩnh

dấn thacircn Chuacuteng ta thường mắc phải

một sai lầm khi cứ nghĩ rằng lối sống

vocirc tacircm vagrave thiếu traacutech nhiệm đoacute coacute thể

mang lại cho migravenh một cảm giaacutec thanh

thản an bigravenh cụ thể Nhưng chuacuteng ta

coacute biết đacircu rằng một nếp sống bỏ ngỏ

như vậy luocircn coacute phương hại vagrave lagravem

caacutech ly cảm nghiệm của chuacuteng ta về

thực tại đồng thời noacute cũng lagravem vocirc

hiệu hoacutea sức sống bản thacircn

Một tacircm Xả phạm truacute chiacuten chắn khocircng

hề lagrave mocirct thaacutei độ trốn chạy magrave ngược

lại lagrave một khả năng phơi mở toagraven bộ

nhacircn sinh quan của chuacuteng ta Xả phạm

truacute luocircn coacute taacutec dụng giagraven xếp cuộc

sống của chuacuteng ta bằng một nguồn

716

tacircm lực luocircn được quacircn bigravenh cộng

thecircm một caacutei nhigraven saacuteng suốt về bản

chất của tất cả vạn hữu Dầu cho vạn

vật trecircn đời chỉ lagrave những higravenh sương

boacuteng khoacutei nhưng iacutet ra chuacuteng ta cũng

phải cần đến một sinh phong hợp lyacute

với tất cả sự tracircn trọng ETHạo Nguyecircn

lagrave một thiền sư trứ danh của Nhật Bản

đatilde từng coacute cacircu noacutei hết sức thacircm thuacutey

Caacutec đoacutea hoa dugrave coacute rụng xuống thigrave đời

vẫn thương chuacuteng cograven cỏ dại dugrave coacute

xanh tốt đến mấy cũng chẳng coacute ai

thương ETHoacute lagrave thoacutei đời khi biết đem

aacutep dụng Xả phạm truacute vagraveo chiacutenh đời

sống của migravenh thigrave chuacuteng ta coacute thể

nhận hiểu được một vấn đề sacircu sắc

rằng caacutei gọi lagrave Thế Giới chẳng qua chỉ

lagrave một tập hợp của những hiện tượng

717

rỗng tuếch vagrave vẫn với trigravenh độ triacute tuệ

đoacute chuacuteng ta sẽ sống hết migravenh với thực

tại bằng chiacutenh sự giao cảm trọn vẹn

với noacute Xả phạm truacute lagrave vograveng tay bao

dung coacute thể ocircm trọn vạn hữu một caacutech

bigravenh đẳng thương vagrave gheacutet chỉ lagrave một

ở đacircy khocircng coacute gigrave lagrave để ta đồng tigravenh

hay chống đối một caacutech nocircng nỗi trẻ

con - hạnh phuacutec vagrave đau khổ tất cả

đều được xem lagrave đồng trị

Trở lực của caacutec Phaacutep Phạm truacute cugraveng lagrave

con đường đưa ta đến những acircu lo sợ

hatildei Một đời sống tinh thần thực sự coacute

yacute nghĩa thigrave khocircng hề lagrave một thaacutei độ

laacutenh mặt hay dấu migravenh để được một

migravenh đứng ngoagravei tất cả những biến

động của đời sống ETHoacute phải lagrave một nếp

sống phơi mở một caacutei nhigraven thấu thị về

718

thế giới xuyecircn qua bản chất vocirc ngatilde

của noacute một caacutei nhigraven khocircng phải vay

mượn một lăng kiacutenh cực đoan nagraveo về

bản chất sinh diệt tương tục của cuộc

đời Giải thoaacutet theo dịnh nghĩa ở đacircy

lagrave một cuộc khaacutem phaacute để tigravem ra một

bến bờ tự do ngay trong chiacutenh thế giới

tacircm sinh lyacute của mỗi người Một vị

thiền sư mới đacircy thocirci trong một bagravei

giảng về tinh thần hogravea aacutei giao cảm

của thiền định Phật Giaacuteo đatilde giải thiacutech

vấn đề bằng một higravenh ảnh hết sức đơn

giản nhưng thuacute vị ocircng đưa hai bagraven tay

migravenh lecircn vagrave tạm thời noacutei với caacutec thiacutenh

giả rằng trước mặt mọi người bacircy giờ

đatilde coacute thecircm hai người nữa Ocircng gọi

bagraven tay phải của migravenh lagrave chagraveng

Gertrude cograven bagraven tay traacutei lagrave chagraveng

719

Harry Rồi ocircng tự thực hiện một cuộc

đối thoại giữa hai diễn viecircn tưởng

tượng đoacute về những sở thiacutech khaacutec biệt

nhau của hai người Toagraven thể thiacutenh giả

cười ầm lecircn Vị thiền sư vẫn điềm

nhiecircn Chuacuteng ta lagrave như vậy đoacute Ai

cũng chỉ lagrave những diễn viecircn trecircn sacircn

khấu cuộc đời nagravey thocirci vagrave quecircn hết

những người khaacutec

Thaacutei độ sống taacutech migravenh iacutech kỷ luocircn

lagrave cội nguồn cho tất cả buồn đau trecircn

thế giới nagravey ETHể coacute thể thực hiện một

đời sống tacircm linh lyacute tưởng ta phải học

được caacutech chấp nhận cho tất cả bề traacutei

của đời sống vagrave mang hết những biến

động của cuộc đời vagraveo cả traacutei tim

migravenh bằng một tacircm hồn bao dung vời

vợi Coacute được một sinh phong trọn vẹn

720

như vậy chuacuteng ta đương nhiecircn trở

thagravenh một vị Bồ Taacutet một con người

thiết tha với lyacute tưởng giải thoaacutet cho

migravenh vagrave cho đời Suzuki-roshi cũng đatilde

từng noacutei cho dugrave mặt trời coacute mọc lecircn

từ hướng tacircy thigrave lyacute tưởng của một vị

Bồ Taacutet cũng khocircng vigrave vậy magrave thay

đổi Quả đuacuteng như thế dầu coacute phải

đối đầu với những tigravenh huống tệ hại

nhất dầu cho trời đất vũ trụ coacute cugraveng

luacutec đổi thay đến mức nagraveo đi nữa thigrave

một vị Bồ Taacutet thật sự vẫn khocircng hề

thay đổi con đường của migravenh con

đường của từ bi vagrave triacute tuệ

Lần đoacute ở Ấn ETHộ tocirci đatilde trao đổi với

một vị thiền sư bản xứ Vimala-thakar

về vấn đề Thiền ETHịnh cugraveng caacutec biến

động trecircn thế giới Vimala trong nhiều

721

năm trời liecircn tục đatilde từng lagravem việc

chung với caacutec đồ đệ của thaacutenh Gandhi

trong caacutec tổ chức taacutei thiết Ấn ETHộ vagrave

đồng thời bagrave cũng coacute một thời gian dagravei

học hỏi Thiền ETHịnh với Krishnamurti

Thế rồi sau những năm thaacuteng lagravem

thiền sư bagrave lại quay sang caacutec cocircng taacutec

từ thiện xatilde hội dagravenh nhiều thời gian

cho cocircng việc nagravey hơn cả cocircng việc

của một thiền sư Tocirci hỏi bagrave tại sao bagrave

lại thay đổi nếp sống như vậy một nếp

sống magrave bagrave đatilde bỏ ra quaacute nhiều thời giờ

để đầu tư coacute phải bagrave đatilde thấy rằng

thiền định chỉ lagrave một lyacute tưởng sống

chật hẹp mơ hồ khiến bagrave tigravem đến một

hướng sống khaacutec cụ thể hơn Trong

cacircu trả lời cho tocirci bagrave Vimala một mực

722

khẳng định rằng ETHối với bagrave trước sau

chỉ coacute một nếp sống magrave thocirci Bagrave noacutei

-- Tocirci luocircn yecircu thương cuộc đời vagrave

nếu cần cũng coacute thể noacutei tocirci lagrave một tigravenh

nhacircn của đời sống Tocirci khocircng thể taacutech

migravenh ra khỏi bất cứ hoạt động lợi sinh

nagraveo Tocirci muốn migravenh luocircn đaacutep ứng

những gigrave cuộc đời cần đến Ai đoacutei thigrave

tocirci cho họ ăn cograven ai khao khaacutet chacircn lyacute

thigrave tocirci sẽ giuacutep họ khaacutem phaacute ra noacute Như

vậy lyacute tưởng sống của tocirci trước sau

vẫn chỉ lagrave một phải khocircng thưa ocircng

Sufis cũng đatilde noacutei rằng Hatildey taacuten tụng

đấng Allah rồi mới bắt đầu lagravem việc

Cuộc tu của chuacuteng ta gồm coacute hai

phần Những cocircng phu mang tiacutenh higravenh

thức hoặc những cocircng phu mang tiacutenh

723

tự lợi vagrave becircn cạnh đoacute phải lagrave những

phụng sự cho tha nhacircn dugrave ở bất cứ

higravenh thức nagraveo Hatildey coacute một nếp sống

Thiền ETHịnh một cảm nghiệm tacircm linh

chiacutenh chắn nhưng đồng thời ta cũng

phải tự biết tranh thủ thể hiện lyacute tưởng

sống đoacute qua những hoạt động điển

higravenh Một nhận thức đuacuteng đắn luocircn coacute

taacutec dụng lagravem quacircn bigravenh triacute tuệ về quy

luật với khả năng yecircu thương tất cả

Hiện Tượng Sống Triacute tuệ về Vocirc Ngatilde

lagrave khả năng đaacutenh giaacute bản chất của đời

sống như những bọt nước trecircn một

dograveng chảy sự tồn tại tương đối vagrave đắp

đổi của aacutenh saacuteng với boacuteng tối một

giấc mơ hatildeo huyền khocircng thực Triacute tuệ

đoacute dạy ta thấy được tia saacuteng beacute nhỏ

của một vigrave sao trong một khocircng gian

724

bao la vời vợi với vocirc vagraven thiecircn thể vagrave

ngacircn hagrave noacute dạy cho ta hiểu rằng kiếp

người chỉ lagrave một phuacutet giacircy ngắn ngủi

so với tuổi thọ của địa cầu Với nhatilden

quan nagravey chuacuteng ta coacute thể vất đi những

gaacutenh nặng tacircm lyacute của bản thacircn magrave noacute

theo Don Juan thigrave đoacute lagrave một khaacutem phaacute

kỳ thuacute giuacutep ta tự coacute được một bản latildenh

dấn thacircn vagraveo cuộc đời với tất cả sự

nhẹ nhagraveng vagrave thanh thản nhất

Noacutei một caacutech khaacutec tiecircu điểm lyacute tưởng

của Thiền ETHịnh về lyacute Vocirc Ngatilde lagrave buộc

ta biết nhận chacircn giaacute trị thật sự của đời

sống cho dugrave noacute coacute ngắn ngủi đến mấy

đi nữa vagrave bằng vagraveo triacute tuệ của bản

thacircn ta phải hiểu được một caacutech sacircu

sắc sức taacutec động của từng sinh hoạt vagrave

ngocircn ngữ của migravenh đối với vạn loagravei

725

Trong vũ trụ nagravey thực ra khocircng coacute

một thứ gigrave lagrave vocirc nghĩa hay vocirc nghiệm

cả cho necircn trong mọi hướng hagravenh

động chuacuteng ta phải luocircn nghiecircm cẩn

đồng thời tracircn trọng nhacircn caacutech hoacutea tất

cả những gigrave magrave xưa nay hầu như ai

cũng xem thường hoặc latildeng quecircn

ETHiều đoacute đi ra từ một nguyecircn do rất dễ

hiểu lagrave khocircng mấy người biết quan

tacircm đến một sự thật hết sức hiển

nhiecircn Bất cứ caacutei gigrave tồn tại đều luocircn coacute

một sức sống magrave mọi sức sống đều

cần phải được tracircn quyacute

Chuacuteng ta coacute thể higravenh dung ra vấn đề

nagravey rotilde ragraveng hơn qua higravenh ảnh một

hagravenh giả ẩn cư trong một sơn động xa

khuất nagraveo đoacute Dầu đatilde caacutech ngăn với

cuộc đời tục lụy nhưng giữa vị hagravenh

726

giả với sơn động kia vẫn coacute một mối

giao hogravea nhất định ETHại khaacutei con

người noacutei riecircng vagrave vạn vật noacutei chung

tuyệt đối khocircng thể hoagraven toagraven caacutech ly

vagrave phủ nhận nhau được

Một vấn đề hết sức quan trọng ở đacircy

lagrave lagravem thế nagraveo đoacute để chuacuteng ta cugraveng luacutec

kết hợp nhuần nhuyễn một tacircm hồn

biết yecircu thương với triacute tuệ Thiền ETHịnh

về bản chất phugrave du vocirc ngatilde của đời

sống Nếu chỉ coacute được một trong hai

thigrave xem như ta đatilde rơi vagraveo một cực

đoan Magrave điều aacutec nghiệt lagrave một chọn

lựa vagraveo trong hai lyacute tưởng nagravey cũng

đều coacute vẻ hợp lyacute vagrave đầy tiacutenh thuyết

phục cả ETHể giải quyết vấn đề nan giải

đoacute ta hatildey tigravem đến một nhatilden trường

khaacutech quan vagrave từ một goacutec độ thiacutech

727

hợp để coacute thể rotilde toagraven bộ cục diện của

vấn đề Coacute phải thế giới hocircm nay coacute

thể được giagraven xếp ổn thỏa một caacutech

đơn giản bằng những thuốc men maacutey

moacutec nhagrave ở vagrave thực phẩm hay khocircng

Dĩ nhiecircn lagrave khocircng Bởi vigrave mọi vấn đề

chỉ coacute thể giải quyết bằng một biện

phaacutep tối ưu nagraveo đoacute magrave thocirci Thực

phẩm chỉ giải quyết được nạn đoacutei

thuốc men chỉ giải quyết được vấn đề

bệnh tật magrave cội nguồn thật sự cho tất

cả khổ lụy trecircn thế giới vốn khocircng chỉ

bị khai sinh từ caacutec taacutec động vật chất

Bất cứ khi nagraveo nhacircn loại cograven bị aacutem

ảnh bởi những tacircm lyacute xuẩn động

thagravenh kiến vagrave sợ hatildei vớ vẫn thigrave tất cả

caacutec khổ lụy vẫn tiếp tục coacute mặt

728

Từ những tigravenh cảm thiecircn lệch vagrave mecirc

muội chuacuteng ta chỉ sống với mỗi một

lyacute tưởng thấp keacutem lagrave đầu tư tất cả

phương tiện vật chất Bằng vagraveo ảo

tượng về khaacutei niệm biecircn giới quốc gia

con người đatilde liecircn tục gacircy necircn những

cuộc chiến tranh đẫm maacuteu để rồi xem

nhau như những kẻ thugrave xa lạ ngay trecircn

chiacutenh một địa cầu magrave tất cả đang sinh

sống với nhau Mặc dầu việc cải thiện

những cơ chế chiacutenh trị vagrave kinh tế lagrave

một vấn đề quan trọng nhưng nếu chỉ

riecircng chừng đoacute thigrave những nỗ lực kể cả

bằng thiện chiacute vẫn chưa đủ lagrave những

biện phaacutep tối ưu bởi vigrave cội nguồn thật

sự của tất cả những vấn đề rắc rối trecircn

thế giới như chiến tranh hay đoacutei keacutem

cograven coacute một phần căn cội cơ bản nằm

729

ngay trong chiacutenh tacircm hồn của mỗi

người Ta coacute thể noacutei rằng trecircn thế giới

hocircm nay nhu cầu về dầu hỏa xem ra

vẫn khocircng nghiecircm trọng magrave ngược lại

nhacircn loại đang cần đến rất nhiều giaacute

trị tacircm linh mang tiacutenh sinh tồn ETHoacute lagrave

một traacutei tim biết yecircu thương một tacircm

hồn hagraveo sảng một khả năng hy sinh vagrave

trecircn hết chiacutenh lagrave những hiểu biết đuacuteng

đắn Từ đoacute cocircng việc tối trọng của

chuacuteng ta lagrave những nỗ lực tự tu vagrave tiếp

dẫn người khaacutec vượt thoaacutet được tầm

taacutec động của những ham muốn vagrave sợ

hatildei Việc nagravey ngoagravei yacute nghĩa tự độ cograven

nhắm vagraveo yacute nghĩa dagraven xếp cứu chuộc

nhacircn loại một caacutech hữu hiệu Nhưng

nếu chuacuteng ta khocircng thực hiện được

điều đoacute thigrave ta coacute thể mong đợi được

730

người khaacutec hay khocircng Sự tu dưỡng

vagrave hoaacuten chuyển nội tacircm migravenh lagrave bổn

phận quan trọng nhất trong đời

sống chuacuteng ta Từ caacutech nhigraven nagravey rotilde

ragraveng lagrave đời sống hướng đến sự thăng

hoa tacircm linh khocircng hề dagravenh riecircng cho

bất cứ ai hết Noacute chiacutenh lagrave phản ứng tất

yếu vagrave cần thiết cho đời sống của mỗi

người

Như đatilde noacutei tigravenh thương lợi tha vagrave triacute

tuệ Vocirc Ngatilde nếu khocircng được kết hợp

một caacutech đuacuteng mức thigrave ta sẽ dễ dagraveng

đưa đến một cực đoan Chuacuteng ta phải

coacute một lần nagraveo đoacute tận mắt chứng kiến

những thảm cảnh ở Campuchia những

cuộc bạo động ở Trung Mỹ những

cuộc đoacutei keacutem ở Trung Phi mới coacute dịp

thấy rằng hầu hết những đau khổ đoacute

731

đều nảy sinh ra từ những đầu oacutec mugrave

quaacuteng mecirc muội Chỉ riecircng tại Ấn ETHộ

đatilde coacute đến 360 triệu người thường

xuyecircn thiếu ăn mỗi ngagravey chỉ lagravem việc

vừa đủ để để kiếm được một bữa ăn

Tại Calcutta tocirci đatilde từng gặp một ocircng

latildeo 64 tuổi chyecircn sống bằng nghề keacuteo

xe vagrave đoacute lagrave nghề nghiệp duy nhất của

ocircng trong suốt 40 năm trời để nuocirci

mười miệng ăn trong nhagrave Coacute lần ocircng

bị ngatilde bịnh phải nằm nhagrave mười hocircm

vagrave chỉ trong một tuần lễ sau cả gia

đigravenh khocircng cograven lấy một đồng vagrave phải

nhịn đoacutei Chuacuteng ta coacute thể lagravem được gigrave

trước những bi kịch nagravey của xatilde hội

trong khi mỗi ngagravey ta ta vẫn khocircng

ngừng đổ tiền vagraveo những đầu đạn hạt

nhacircn Thật lagrave phi lyacute khi mỗi ngagravey trecircn

732

thế giới cứ mỗi phuacutet coacute đến 40 em beacute

tắt thở vigrave thiếu ăn thigrave cugraveng luacutec đoacute cứ

mỗi phuacutet người ta lại bỏ ra khoảng 15

triệu đocirc la để chế tạo vũ khiacute Khi caacutec

bạn đang đọc những dograveng nagravey thigrave tigravenh

trạng đau xoacutet trecircn đacircy vẫn đang tiếp

diễn

Tiacutenh cho đến hocircm nay trecircn thế giới đatilde

coacute hagraveng trăm triệu người đang bị chết

đoacutei vagrave suy dinh dưỡng ETHoacute lagrave những gigrave

vẫn xảy ra hằng bữa cho một số đocircng

đồng loại của chuacuteng ta Họ coacute khaacutec gigrave

chuacuteng ta đacircu Vẫn lagrave những higravenh hagravei

với mắt tai mũi họng vagrave lục phủ ngũ

tạng Becircn cạnh đoacute cũng coacute hagraveng trăm

triệu người khaacutec nghegraveo khổ đến mức

aacuteo quần tả tơi thiếu thốn cugraveng cực

suốt đời chẳng hề biết đến những thứ

733

coacute thể che mưa đỡ nắng Rồi cũng coacute

đến hagraveng trăm triệu người ngagravey đecircm

lăn lộn quằn quại vigrave bịnh hoạn magrave

chẳng biết tigravem đacircu ra một viecircn thuốc

khả dĩ giuacutep họ tạm thời qua cơn Hocircm

nay vagrave tại đacircy ngay trecircn chiacutenh hagravenh

tinh beacute nhỏ nagravey những nỗi đau xeacute

lograveng đoacute đatilde tigravem được chỗ để đọa đagravey

nhacircn loại chuacuteng ta Rotilde ragraveng lagrave chuacuteng

ta phải coacute một phản ứng cần thiết nagraveo

đoacute thocirci Chuacuteng ta khocircng coacute quyền

xoay lưng ngoảnh mặt lagravem ngơ trước

mọi sự Vigrave chuacuteng ta lagrave một con người

Coacute thể noacutei việc chọn lựa một lyacute tưởng

sống quả lagrave một điều nan giải Chuacuteng

ta coacute chắc gigrave đời sống Thiền định

thuần chuyecircn lại lagrave một con đường tối

ưu cho chiacutenh migravenh Phương thức chọn

734

lựa hướng đi cho migravenh ở đacircy tốt nhất

lagrave đogravei hỏi ở chuacuteng ta một lần tự vấn để

lắng nghe cacircu trả lời chiacuten chắn nhất

của bản thacircn migravenh Quaacute trigravenh tự vấn

đoacute nhắm đến hai cacircu hỏi Trước hết lagrave

thaacutei độ tacircm lyacute của chuacuteng ta đối với lyacute

tưởng chọn lựa vagrave vấn đề thứ hai

chiacutenh lagrave khả năng bản thacircn của chuacuteng

ta Chuacuteng ta coacute được khả năng gigrave vagrave

khả năng đoacute coacute thể giuacutep được gigrave cho

chiacutenh migravenh hoặc tha nhacircn

Ta hatildey tự biết nhigraven thẳng vagraveo thực tế

khocircng thocircng qua một lề thoacutei hay lập

trường tiacuten ngưỡng nagraveo cả Vấn đề ở

đacircy lagrave đogravei hỏi chuacuteng ta một caacutei nhigraven

sacircu sắc về tất cả đau khổ vẫn đang tồn

tại trecircn thế giới về mối quan hệ của caacute

nhacircn migravenh đối với cuộc đời chung

735

quanh để hiểu biết vagrave cảm thocircng tất cả

thay vigrave trốn chạy một caacutech thiếu traacutech

nhiệm Nhưng đoacute chỉ mới lagrave lyacute thuyết

Những cuộc chiến tranh hạt nhacircn

những xaacuteo trộn về mocirci trường sinh

thaacutei những thảm cảnh cửa naacutet nhagrave tan

cũng như coacute biết bao em beacute vẫn đang

sống bất hạnh lạc loagravei trecircn traacutei đất

nagravey Tất cả đều xảy ra trước mắt ta

hagraveng ngagravey iacutet nhất cũng lagrave qua caacutec

phương tiện thocircng tin đại chuacuteng

nhưng chuacuteng ta vẫn cứ cố lagravem như

mắt mugrave tai điếc Hầu hết chuacuteng ta đều

kheacutep chặt lại traacutei tim migravenh để khỏi

phải biết gigrave về những điều đoacute

Hatildey tự biết phơi mở tất cả cảm

nghiệm về thực tại vigrave đoacute lagrave một yecircu

cầu hết sức quan trọng nếu chuacuteng ta

736

cograven muốn lagravem thăng hoa nội tacircm

migravenh vagrave tự chuyển hoacutea bản thacircn ra

một con người khaacutec khocircng phải thứ

người mugrave logravea vagrave thiếu traacutech nhiệm magrave

xưa nay migravenh vẫn thế ETHiều nagravey coacute

nghĩa lagrave chuacuteng ta phải biết nhigraven vagraveo

thế giới nagravey một caacutech trực tiếp cẩn

trọng rồi nhigraven lại chiacutenh migravenh để hiểu

thecircm rằng tất cả khổ lụy khocircng chỉ

dagravenh riecircng cho những đối tượng magrave

chuacuteng ta vẫn đang vocirc tacircm nhigraven ngắm

magrave chuacuteng cograven luocircn sẵn sagraveng coacute mặt ở

ngay trong chiacutenh chuacuteng ta nữa Như

đatilde noacutei ở trước vagrave như chuacuteng ta đatilde biết

cội nguồn của caacutec đau khổ nếu xeacutet

đến kỳ cugraveng thigrave chiacutenh lagrave những acircu lo

toan tiacutenh thagravenh kiến thương vagrave gheacutet

magrave trong tacircm hồn của chuacuteng ta tất cả

737

những caacutei đoacute đều coacute đủ cũng chiacutenh lagrave

tất cả khổ lụy magrave ta phải gaacutenh chịu

Chuacuteng ta phải luocircn biết bigravenh tĩnh đối

diện vagrave đừng bao giờ lo sợ để phải

trốn chạy Coacute phơi mở được bộ mặt

thật của tất cả khổ lụy chuacuteng ta mới

may ra khaacutem phaacute được khả năng giao

hogravea vagrave lắng nghe chiacutenh migravenh tự đaacutey

lograveng sacircu thẳm nhất

Những điều vừa noacutei natildey giờ đatilde chỉ ra

cho ta cội nguồn khai sinh ra tigravenh

thương đồng thời cũng giuacutep ta chọn

lựa một hướng sống một lyacute tưởng

hoạt động khả dĩ chấp nhận được

Việc xaacutec định được hướng đời cho

migravenh chiacutenh lagrave chặng đường thứ hai

của cuộc tu mặc dugrave xem ra noacute đogravei hỏi

ở chuacuteng ta khocircng iacutet thời gian Chuacuteng

738

ta phải tự biết tận dụng thời gian của

migravenh một caacutech hữu hiệu để mỗi thời

điểm trở thagravenh một quaacute trigravenh sống

Từng phuacutet giacircy đối đầu với những khổ

lụy vagrave từng phuacutet giacircy lắng nghe chiacutenh

tự lograveng migravenh một sự lắng nghe với sự

can dự của tigravenh thương vagrave triacute tuệ Một

trong những khoacute khăn cho lyacute tưởng

sống nagravey của chuacuteng ta lagrave với nhịp sống

văn minh hiện đại chuacuteng ta coacute quaacute iacutet

thời gian để lagravem những việc đoacute

Chuacuteng ta cứ triền miecircn bị quấy nhiễu

với biết bao vấn đề magrave cuộc sống thực

tế buộc migravenh phải động natildeo phải lo

toan Nội tacircm của chuacuteng ta thường

xuyecircn bị lấp đầy bởi những phức loạn

chuacuteng ta tự đaacutenh mất migravenh ngay từ

trong tacircm tưởng vagrave điều đoacute cũng coacute

739

nghĩa lagrave chuacuteng ta đatilde khocircng giữ lại

được mối giao hogravea đối với nội tacircm vagrave

bản chất thật sự của migravenh

Biết dagravenh ra thời gian để lắng nghe

chiacutenh migravenh từ một chiều sacircu trung

thực nhất chuacuteng ta sẽ cảm nhận được

những hướng dẫn cho cuộc hagravenh trigravenh

magrave migravenh sẽ phải di qua Chẳng hạn chỉ

riecircng con đường lợi tha cũng lagrave một

hướng sống coacute nhiều lối thể hiện Coacute

một số người đatilde tự chọn cho migravenh một

nếp sống lợi sinh qua higravenh thức kiacuten

đaacuteo vagrave cocirc độc như trường hợp caacutec vị

tu sĩ sống kheacutep migravenh trong tự viện

hoặc caacutec nhagrave ẩn sĩ ở nuacutei cao rừng

thẳm Về higravenh thức rotilde ragraveng lagrave họ chỉ

sống cho riecircng migravenh nhưng thật ra tinh

thần traacutech nhiệm của họ đối với mọi

740

người vẫn luocircn bao la vagrave matildenh liệt

Matildei cho đến hocircm nay ở những những

vugraveng nuacutei non thuộc datildey Hy matilde lạp sơn

(miền bắc Ấn ETHộ) chuacuteng ta vẫn coacute thể

bắt gặp những con người như vậy Họ

lagrave những ẩn sĩ suốt đời sống dấu migravenh

trong caacutec sơn động acircm thầm vagrave cocirc

đơn nhưng đạo lực của họ vẫn luocircn coacute

những taacutec động rất lớn đối với toagraven thế

giới quanh migravenh Hoặc một lyacute tưởng

sống lợi tha khaacutec lagrave dagravenh trọn đời

migravenh để sống cho tha nhacircn ETHoacute lagrave

những mẫu đời của ETHức Phật Chuacutea

Ky Tocirc một nếp sống hiến migravenh hy

sinh cho tất cả magrave khocircng hề coacute một

đogravei hỏi hay ước muốn riecircng tư nagraveo hết

Hoặc ta cograven coacute biết bao hướng sống lyacute

tưởngkhaacutec magrave cũng vẫn thể hiện được

741

lograveng vị tha đoacute lagrave những hoạt động xatilde

hội một caacutech cụ thể như cứu trợ thực

phẩm thuốc men xacircy dựng bệnh xaacute

Thậm chiacute lyacute tưởng sống vị tha cograven coacute

thể được thực hiện bằng những hoạt

động văn hoacutea nhằm mục điacutech nacircng

cao đời sống tinh thần của người khaacutec

ETHại khaacutei coacute thể noacutei mỗi người coacute một

con đường riecircng cho migravenh magrave ta

khocircng thể nagraveo kể ra hết được Coacute điều

hatildey nhớ rằng con đường phaacutet triển nội

tacircm hay noacutei ngắn gọn hơn lagrave cuộc tu

của mỗi người đừng bao giờ lagrave một

bản mocirc phỏng bị động vagrave maacutey moacutec

Bởi cuộc tu hagravenh của mỗi caacute nhacircn

hoagraven toagraven khocircng phải lagrave những higravenh

thức học đời thiếu tiacutenh tự lập vagrave tự

lực Chuacuteng ta đacircu coacute thể nagraveo trong

742

một sớm một chiều lại coacute thể trở thagravenh

một Thaacutenh Gandhi hay ETHức Phật

Chuacuteng ta phải lagrave chiacutenh migravenh Chuacuteng ta

phải tự khaacutem phaacute vagrave tigravem đến với chacircn

lyacute ETHể lagravem được điều đoacute chuacuteng ta phải

biết lắng nghe học hỏi bằng tất cả khả

năng bản thacircn nhằm hướng đến tất cả

sự thật vagrave dĩ nhiecircn những nỗ lực nagravey

của chuacuteng ta luocircn đogravei hỏi một niềm tự

tin matildenh liệt

Thực ra ở mỗi người luocircn coacute một niềm

lực rất lớn nhưng noacute chỉ được hiển

hiện vagrave phaacutet huy trong tacircm hồn của

những người luocircn biết hướng tới sự

thấu suốt chacircn lyacute sự cảm nghiệm trọn

vẹn về thực tại vagrave đặc biệt phải lagrave một

tacircm hồn khocircng bị aacutem ảnh nghiecircm

trọng bởi một caacutei Tocirci ảo tưởng Chuacuteng

743

ta coacute thể khaacutem phaacute ra khuocircn mặt trọn

vẹn của mọi hiện hữu thocircng qua cocircng

phu Thiền ETHịnh về chiacutenh sự tồn tại của

chuacuteng ngay trong bản thacircn vagrave người

khaacutec Bằng một sự lắng nghe thật sự

caacutec thực tại sẽ trở necircn rotilde ragraveng trung

thực hơn Bất luận đoacute lagrave một đối tượng

sở tri nội tại hay ngoại tại tất cả đều lagrave

một vấn đề quan trọng khả dĩ taacutec động

đến toagraven thế giới nếu chuacuteng được

nhận thức một caacutech chiacuten chắn noacutei rotilde

hơn nếu chuacuteng được nhigraven ngắm bằng

một triacute tuệ giaacutec ngộ thật sự

ETHối với hầu hết chuacuteng ta theo thời

gian cocircng phu Thiền ETHịnh thường

được thực hiện qua hai trigravenh độ Trước

hết chuacuteng ta thường coacute khuynh hướng

giagraven xếp vagrave đặt nặng cocircng phu thiền

744

định của migravenh trong higravenh thức sống

Thiền ETHịnh hướng nộiTigravem đến với

caacutec Thiền Khoacutea vagrave tư thế được ưa

thiacutech nhất vẫn lagrave caacutech ngồi tĩnh tọa

gaacutet ngoagravei tai mọi chuyện đời Nhưng

mọi sự đến đacircy vẫn chưa phải lagrave đatilde

đủ Sau nhiều năm thaacuteng thiền định

hướng nội như vậy tự nhiecircn chuacuteng ta

sẽ coacute thecircm một trigravenh độ triacute tuệ khaacutec

nữa đoacute chiacutenh lagrave những hiểu biết về

thế giới ngoại tại Hay noacutei rotilde hơn lagrave

higravenh thức Thiền ETHịnh của chuacuteng ta luacutec

nagravey khocircng cograven bị hạn chế trong một

điều kiện tigravenh huống nagraveo nữa Ngồi

yecircn lại một migravenh trong phograveng vắng

hay đang coacute mặt trecircn một đường phố

đocircng người triacute tuệ tu tập của chuacuteng ta

vẫn luocircn luocircn được kiecircn định Nhưng

745

cho đến luacutec nagraveo mới lagrave thời điểm

chuacuteng ta vừa coacute thể tự tu vagrave cũng vừa

coacute thể sống lợi tha Chiacutenh kinh

nghiệm tacircm linh của bản thacircn sẽ trả lời

cho chuacuteng ta cacircu hỏi đoacute

Hoạt động lợi tha trước tiecircn phải lagrave

một tấm lograveng Ở đacircy muốn noacutei rằng

nội dung quan trọng hơn higravenh thức

Thậm chiacute coacute những người đatilde từng bỏ

ra một thời gian dagravei để lagravem caacutei cocircng

việc của một Thiền sư lagrave hướng dẫn

Thiền ETHịnh cho người khaacutec nhưng coacute

một số người trong đoacute họ chỉ mới lagravem

được một nửa cocircng việc lagrave hoạt động

lợi tha bằng caacutei miệng Một số khaacutec

lại dagravenh ra thời gian phục vụ tha nhacircn

bằng những con đường coacute ve cụ thể

hơn như y taacute hoặc người liệm xaacutec

746

Caacutech đacircy mấy năm khi hagraveng ngagraven

người Campuchia bỏ xứ chạy sang caacutec

trại tị nạn Thaacutei Lan chuacuteng tocirci luacutec đoacute

chẳng hiểu sao khi nghe tin chỉ đến

tận nơi nhigraven họ rồi ra đi sau một vagravei

ngagravey lưu truacute gần đoacute Chuacuteng tocirci quen

biết một vagravei người vagrave cũng biết vỏ vẻ

được đocirci ba cacircu đagravem thoại bằng tiếng

bản ngữ với những người trong trại

Vagrave chỉ coacute chừng đoacute thocirci bọn tocirci chẳng

hề giuacutep đỡ cho họ được một tiacute gigrave cả

thậm chiacute cograven nghĩ rằng đến trại thăm

họ lagrave migravenh đatilde lagravem một việc nhacircn đạo

ETHối với người Tacircy phương phaacutep mocircn

Thiền Quaacuten thường được bắt đầu với

lyacute tưởng hướng nội vagrave nhắm vagraveo mục

điacutech chuyển hoacutea bản thacircn Nếu xeacutet ra

nếp sống thiền định đoacute dĩ nhiecircn coacute

747

phần chật hẹp bởi vigrave giaacuteo lyacute của ETHức

Phật vẫn luocircn mở ra một con đường

rộng lớn hơn nhiều một con đường tự

tu vagrave giao hogravea với tất cả Phaacutep mocircn

Thiền Quaacuten luocircn đogravei hỏi những hướng

dẫn mang tiacutenh tiecircu chuẩn để bắt đầu

cho cuộc tu đoacute chiacutenh lagrave sự nghiecircm trigrave

Ngũ giới vagrave nuocirci lớn một tacircm hồn hagraveo

sảng vị tha Bởi những nguồn ETHạo lực

đoacute lagrave yếu tố cơ bản cho tất cả mọi đời

sống tacircm linh Magrave đối với người

phương Tacircy thigrave những tiecircu chuẩn tiecircn

khởi nagravey xem ra khocircng mấy dễ dagraveng

Trong khi đoacute becircn nagravey từ Phật giaacuteo

cho đến caacutec truyền thống ETHạo học cổ

truyền của Aacute Chacircu đều luocircn được xacircy

dựng trecircn tinh thần lợi tha vagrave đạo đức

bản thacircn ETHối với một số người việc

748

phụng sự tha nhacircn chỉ đơn giản coacute yacute

nghĩa như một trợ lực cho một đời

sống thiền định hướng nội Nhưng thật

ra yacute nghĩa của lyacute tưởng sống lợi tha

cograven xa rộng hơn nhiều ETHoacute lagrave một biểu

hiện sinh động vagrave hugraveng hồn cho trigravenh

độ triacute tuệ trong đời sống nội tacircm Khả

năng vagrave trigravenh độ của lyacute tưởng lợi tha

hoagraven toagraven tugravey thuộc vagraveo mức độ sacircu

cạn của triacute tuệ

ETHối với nhiều người nếp sống vị tha

vagrave traacutei tim hagraveo sảng lagrave một động lực

quan trọng cho sự phơi mở tacircm hồn

đồng thời cograven lagrave một phaacutep mocircn tu tập

Một người giagraveu lograveng cảm thocircng luocircn

dễ dagraveng hiểu rằng từng hoạt động lớn

nhỏ của migravenh đều coacute thể lagrave những

phụng sự cho tha nhacircn Thậm chiacute nếu

749

noacutei một caacutech khocircng quaacute đaacuteng thigrave tinh

thần lợi tha coacute thể giuacutep ta coacute cơ hội

đối diện với bộ mặt Vocirc ngatilde của đời

sống ETHồng thời cũng đem lại cho ta

sự gần gũi đối với thế giới chung

quanh như lagrave một cocircng phu Thiền

ETHịnh hướng nội Tinh thần lợi tha ở

trigravenh độ cao nhất thực ra cũng chỉ

nằm ở lyacute tưởng đoacute thocirci Một nghệ

thuật sống tuyệt vời biết cho ra magrave

khocircng cần nhận lại bất cứ caacutei gigrave ETHoacute lagrave

một thaacutei dộ hoagraven toagraven mang tiacutenh vocirc

ngatilde chẳng magraveng gigrave đến những tocircn

xưng vinh dự hoặc kể cả một thiện

baacuteo tương lai Một tacircm hồn vị tha đạt

đến trigravenh độ như vậy sẽ cugraveng luacutec mang

lại cho chuacuteng ta một tacircm hồn biết yecircu

thương vagrave một triacute tuệ vừa đủ để buocircng

750

bỏ tất cả ETHời sống lợi tha lagrave một đời

sống đưa ta đến một trạng thaacutei hiện

hữu hoagraven hảo vagrave đầy hiểu biết

Tinh thần lợi tha thật sự khocircng hề

được khai sinh từ khaacutei niệm về một

caacutei Tocirci nagraveo cả Noacute cũng khocircng lagrave một

con đường magrave theo một số người vẫn

luocircn cố nuocirci ảo tưởng lấy noacute để xacircy

dựng necircn một thế giới hoagraven hảo Noacute

cagraveng khocircng phải lagrave một higravenh thức

ngụy trang của bất cứ tham vọng ham

muốn nagraveo hết ETHại khaacutei trong tinh thần

lợi tha hoagraven toagraven vắng mặt tất cả mọi

higravenh thaacutei yacute thức bất thiện magrave chuacuteng ta

thường khocircng mấy người coacute được sự

khu biệt rotilde ragraveng trong sự xuất hiện của

lograveng vị tha thật sự với những higravenh thaacutei

yacute thức xem ra coacute vẻ tương tự mặc dugrave

751

giữa đocirci becircn thật ra coacute cả một giới

tuyến thậm chiacute tiacutenh caacutech đối lập nhau

nữa Coacute dấn thacircn vagraveo con đường lợi

tha bằng tất cả sự lắng nghe của triacute

tuệ chuacuteng ta may ra coacute thể thấy rotilde

được khả năng ngộ nhận về sự pha

trộn nagravey Lyacute tưởng lợi tha cograven đogravei hỏi

ở chuacuteng ta một thế giới nội tacircm sacircu

sắc một tacircm thaacutei vocirc cầu trước những

đối tượng magrave thật ra chẳng hề coacute một

giao lưu nagraveo với tigravenh thương của

chuacuteng ta ETHoacute lagrave một tấm lograveng thật sự

độc lập chẳng magraveng gigrave đến khaacutei niệm

thugrave tạc

Lograveng vị tha vagrave triacute tuệ vocirc ngatilde đều cugraveng

coacute thể được tu tập song hagravenh như lagrave

những yếu tố tương quan cho nhau

trecircn hagravenh trigravenh giải thoaacutet Chỉ riecircng

752

lograveng vị tha cũng đatilde đogravei hỏi chuacuteng ta

việc phaacutet triển những giaacute trị đồng vị

như Chaacutenh Niệm Tỉnh Giaacutec như lagrave

một nguồn động lực nội tại để chuacuteng

ta coacute thể hướng về thế giới becircn ngoagravei

một caacutech vocirc hạn vagrave an toagraven Bởi nhờ

coacute Chaacutenh niệm lograveng vị tha mới thật sự

lagrave tigravenh thương một thứ tigravenh thương

trong sạch Chaacutenh niệm luocircn coacute mặt

becircn cạnh tigravenh thương để lagravem trograven chức

năng của migravenh Dầu chuacuteng ta coacute biết

đến hay khocircng thigrave trong mỗi giacircy khắc

hiện hữu của tigravenh thương vị tha

Chaacutenh niệm vẫn luocircn coacute mặt Vagrave dugrave

chuacuteng ta coacute biết đến hay khocircng thế

giới nagravey vẫn luocircn tồn tại nhờ vagraveo rất

nhiều điều kiện trong đoacute coacute cả tigravenh

thương của loagravei người ETHiều nagravey cũng

753

giống như những mối quan hệ vagrave taacutec

động của caacutec nhacircn tố thiecircn nhiecircn đối

với thế giới Trong từng giacircy phuacutet

một những đại dương baacutet ngaacutet đều

luocircn coacute một ảnh hưởng quan trọng đối

với mocirci trường sinh thaacutei toagraven cầu Thế

giới nhất lagrave caacutec sinh vật chỉ lagrave những

vật thể luocircn sống cograven bằng vagraveo sự nhờ

cậy lẫn nhau Chuacuteng ta coacute mấy người

ngờ được rằng chỉ cần trecircn hagravenh tinh

nagravey trong một phuacutet giacircy nagraveo đoacute đột

nhiecircn biến mất hoagraven toagraven một số loagravei

cocircn trugraveng thigrave mocirci trường của địa cầu

lập tức sẽ bị iacutet nhiều ảnh hưởng Việc

phaacutet triển tigravenh thương vị tha đối với

chuacuteng ta tức toagraven thể nhacircn loại chỉ

đơn giản lagrave một thao taacutec yacute thức hoacutea tất

cả mối quan hệ đoacute magrave thocirci thay vigrave cỏ

754

cacircy vagrave caacutec loagravei động vật khaacutec tương

trợ nhau tồn tại theo một quy luật

mang tiacutenh vocirc thức ETHồng thời một

điều tưởng khỏi phải noacutei thecircm ở đacircy

rằng chiacutenh sự coacute mặt của Chaacutenh niệm

cograven giuacutep ta điều động từng sinh hoạt

lớn nhỏ của migravenh nữa Magrave đoacute lại lagrave yacute

nghĩa cốt lotildei của Chaacutenh Niệm

Chuacuteng ta coacute thể noacutei rằng một trong

những sức mạnh duy trigrave sự tồn tại của

Phật Giaacuteo trong suốt hai mươi lăm thế

kỷ qua chiacutenh lagrave những hiểu biết đuacuteng

đắn của caacutec Phật Giaacuteo đồ về lograveng vị

tha Chiacutenh từ tinh thần đoacute biết bao tự

viện học viện Phật Giaacuteo thiền viện vagrave

những hoạt động của Phật Giaacuteo cộng

với sự coacute mặt của vocirc số Tăng tiacuten đồ đatilde

được thực hiện Tất cả chỉ nhờ vagraveo

755

tấm lograveng của những Phật giaacuteo đồ biết

nghĩ đến tha nhacircn Vagrave con đường phaacutet

triển tacircm hồn vị tha khocircng chỉ dừng lại

ở đoacute ở một vagravei cocircng trigravenh hay đocirci ba

hoạt động Từ những giacircy phuacutet laacutei xe

cho đến luacutec chuacuteng ta bỏ tiền ra để xagravei

vagraveo một việc gigrave hoặc bất cứ một động

taacutec cử chỉ lớn nhỏ nagraveo đoacute trong đời

sống thường nhật đều phải luocircn được

thực hiện giải quyết dagraven trải trong

một tacircm hồn lợi tha Vagraveo bất cứ giacircy

phuacutet nagraveo cograven coacute mặt trecircn cuộc đời nagravey

dầu coacute lagrave một y sỹ một người nuocirci

ong mocirct người giữ thư viện chuacuteng

ta đều luocircn coacute cơ hội để tiếp thu bagravei

học tỉnh thức vagrave lợi tha Noacutei chung

chuacuteng ta coacute thể đưa hết mọi sinh hoạt

của migravenh vagraveo một nếp sống nghiecircm

756

cẩn vagrave hữu iacutech Suốt đời migravenh chuacuteng

ta hatildey luocircn luocircn lagrave người biết nghĩ tới

tha nhacircn phụng sự vagrave hoagraven tất bổn

phận Chỉ chừng đoacute thocirci đatilde lagrave tất cả

tinh thần căn bản của lyacute tưởng lợi tha

Một trong những con đường Thiền

ETHịnh nội tại khả dĩ lagravem thăng hoa lyacute

tưởng sống lợi sinh chiacutenh lagrave sự phaacutet

triển vagrave trưởng dưỡng hai giaacute trị Thiền

ETHịnh Chaacutenh Niệm Tỉnh giaacutec Caacutei giaacute

trị quan trọng của chuacuteng ta lagrave giuacutep ta

một khả năng nội quaacuten khaacutech quan vagrave

trực tiếp về vấn đề sinh tử trong vograveng

quay bất tận của đời sống Từ kiến giải

nagravey chuacuteng ta coacute thể tigravem ra ngay trong

chiacutenh bản thacircn migravenh một điểm tựa naacuteu

nương vượt khỏi mọi sợ hatildei bằng một

tinh thần vocirc uacutey an nhiecircn

757

Một caacutech đại khaacutei trecircn thế giới nagravey coacute

hai thứ sức mạnh Sức mạnh thứ nhất

lagrave caacutei thuacute tiacutenh khaacutet maacuteu matildenh liệt của

hạng người saacutet nhacircn khocircng biết gớm

tay Bằng mọi thủ đoạn tagraven bạo về

chiacutenh trị kinh tế quacircn sự họ khocircng

hề biết ngần ngại trong việc saacutet phạt

tất cả caacutec đối phương ETHối với họ sự

nằm xuống của người khaacutec lagrave một biểu

hiện thuacute vị cho sức mạnh của chiacutenh

migravenh Nguồn sức mạnh thứ hai lagrave khả

năng tacircm linh của những người khocircng

biết sợ chết Bằng một caacutei nhigraven đối

diện với cội nguồn Hiện Hữu của

migravenh thấu suốt sacircu sắc về caacutei chết vagrave

luocircn sẵn sagraveng đoacuten nhận noacute họ được

xem như đatilde đứng becircn kia becircn bờ của

một caacutei Tocirci ảo vọng họ mang đến cho

758

cuộc đời khả năng vocirc uacutey một đức tiacutenh

hiếu sinh bằng tất cả tigravenh thương vagrave sự

thiết tha với chacircn lyacute Sức mạnh thứ hai

nagravey dĩ nhiecircn được hiển hiện vagrave song

hagravenh với nguồn sức mạnh thứ nhất

Tinh thần vocirc uacutey gọi theo dụng ngữ

riecircng của Thaacutenh Gandhi lagrave

satyagraha nguồn năng lực hay sức

mạnh của chacircn lyacute một đạo sống magrave

chiacutenh ocircng đatilde thể hiện một caacutech sinh

động trong suốt cả đời sống của migravenh

Vagraveo năm 1947 khi Ấn ETHộ bị chia đocirci

đất nước (Ấn vagrave Hồi quốc) hagraveng triệu

người đatilde vigrave lyacute do tiacuten ngưỡng magrave phải

bỏ xứ ra đi Một cuộc di cư đầy nước

mắt Coacute đến mấy chục ngagraven binh sĩ đatilde

được gởi đến Tacircy Hồi để giagraven xếp caacutec

cuộc bạo động thigrave trong khi đoacute

759

Gandhi đatilde một thacircn một migravenh tới tận

ETHocircng Hồi giải quyết những rắc rối

tương tự magrave lực lượng quacircn đội kia

đang dốc sức với biết bao xương maacuteu

tại Tacircy Hồi Thaacutenh Gandhi đatilde đi bộ từ

lagraveng nagravey sang lagraveng khaacutec kecircu gọi mọi

người hatildey chấm dứt những cuộc đổ

maacuteu vocirc iacutech Ocircng đatilde lagravem tất cả những

gigrave magrave migravenh coacute thể lagravem được kể cả

việc tuyệt thực để lời thuyết phục của

migravenh coacute hiệu quả hơn Ocircng tuyecircn bố

sẵn sagraveng nhịn ăn cho đến khi nagraveo

những cuộc bạo động xung đột giữa

mọi người được chấm dứt dầu coacute chết

đi ocircng vẫn cam lograveng Dần dần rồi

những cuộc bạo động đoacute cũng được

chấm dứt vagrave ta coacute thể khẳng định rằng

kết quả ecircm đẹp nagravey đatilde được thagravenh tựu

760

từ sức mạnh của tigravenh thương tigravenh

thương của Thaacutenh Gandhi vagrave của cả

những người biết nghe ocircng Gandhi đatilde

tự coacute một giaacute trị cograven quan trọng hơn cả

chiacutenh higravenh hagravei bằng xương bằng thịt

của ocircng nữa ETHoacute lagrave caacutei giaacute trị của tấm

lograveng lợi tha magrave ocircng đatilde bỏ ra trọn cả

đời migravenh để nuocirci lớn noacute Tigravenh thương

của Gandhi rotilde ragraveng đatilde gắn liền với

tinh thần vocirc uacutey vagrave khaacutem phaacute ra được

giaacute trị tinh thần nagravey chiacutenh lagrave một bước

tiến cho cuộc tu hagravenh của mỗi chuacuteng

ta Một cuộc sống dung hợp được với

chacircn lyacute lagrave cả một vấn đề quan trọng

quan trọng hơn tất cả những vấn đề

sinh tử khaacutec Sự hiểu biết tinh tường

vagrave thể hiện trọn vẹn được quy luật đoacute

761

ta mới coacute thể biết sống yecircu thương vagrave

hagravenh động lợi tha

Một trong những niềm thuacute vị nhất của

một người du lịch sang Ấn ETHộ lagrave đến

được thagravenh phố Benares becircn bờ socircng

Hằng một thagravenh phố được xem lagrave linh

thiecircng vagrave coacute nhiều huyền thoại nhất

dọc theo bờ socircng coacute rất nhiều những

bậc tam cấp cugraveng caacutec đền thờ magrave từ

hagraveng ngagraven năm nay người dacircn Ấn ETHộ

vẫn luocircn tranh thủ thời gian dẫu chỉ

một lần trong đời để đến đacircy tắm rửa

Họ gọi đoacute lagrave nghi thức thaacutenh tẩy mong

rửa sạch caacutec tội lỗi magrave migravenh đatilde tạo

Vagrave ở ngay caacutec bậc tam cấp dọc theo

bờ socircng người ta thường dựng đagravei hỏa

taacuteng để thiecircu xaacutec người chết Vigrave tin

rằng Benares lagrave một thagravenh phố của

762

thần thaacutenh necircn hầu hết những người

theo Ấn giaacuteo đều muốn được chết tại

đacircy Cảnh tượng thiecircu người cugraveng

những tiếng kecircu khoacutec quanh hỏa đagravei dĩ

nhiecircn rất dễ khiến người chứng kiến

coacute những xuacutec cảm khoacute tả vừa rugraveng

rợn cũng vừa buồn thảm Nhưng khi

những tro than cugraveng xương người chết

được thả xuống dograveng socircng trecircn một

chiếc thuyền nhỏ thigrave cảnh quan ở đacircy

lại tiếp tục hoang vắng vagrave đigraveu hiu với

một khocircng khiacute huyền hoặc như từ mấy

nghigraven năm nay Cũng coacute đocirci ba trường

hợp magrave trong cuộc tang lễ caacutec thacircn

nhacircn của người chết lặng thinh khocircng

kecircu khoacutec Từ luacutec bắt đầu cho đến hoagraven

tất cuộc hỏa taacuteng nghĩa lagrave luacutec hagravei cốt

của người thacircn họ đatilde được thả trocirci

763

theo dograveng socircng tất cả đứng nhigraven bằng

một thaacutei độ gần như vocirc cảm Coacute lẽ rất

hiếm coacute nơi nagraveo trecircn thế giới lại coacute

những tang lễ kỳ lạ như vậy Vĩnh biệt

người thacircn bằng thaacutei độ của người

đứng nhigraven chiếc laacute rơi

Cứ khoảng đocirci ba muơi phuacutet thigrave becircn

bờ socircng Hằng lại coacute một đaacutem tang vagrave

khi ngọn lửa hỏa taacuteng vừa được bốc

lecircn tất cả những người tham dự đều

đồng thanh đọc lecircn một lời cầu

nguyện Ramanama satya hai -- Chỉ

coacute hồng danh của Thượng đế chiacute tocircn

mới lagrave chacircn lyacute ngoagravei ra đều lagrave ảo

ảnh Cacircu chuyện về những người Ấn

ETHộ trecircn đacircy đatilde dạy cho chuacuteng ta một

bagravei học rằng chỉ cần biết cảm nghiệm

tất cả thực tại một caacutech chiacuten chắn thigrave

764

khocircng coacute gigrave lagrave đaacuteng sợ cả kể cả

chuyện sống chết sinh tử chỉ lagrave những

giai đoạn đắp đổi cho nhau một caacutech

hết sức tự nhiecircn

Chuacuteng ta chắc chắn sẽ coacute được một

niềm tịnh lạc khi tự biết vất bỏ những

khaacutei niệm bi quan về đời sống vagrave thay

vagraveo đoacute lagrave sự phơi mở nội tacircm một

caacutech trọn vẹn để coacute thể đoacuten nhận tất cả

những bộ mặt thật của đời sống bằng

từng cảm nghiệm sacircu sắc nhất sống

vagrave chết hạnh phuacutec vagrave đau khổ boacuteng

tối vagrave aacutenh saacuteng Thậm chiacute đối với

ngay cả những thảm họa kinh hoagraveng

nhất của chuacuteng ta nếu mỗi người biết

sống đối diện một caacutech trung thực

trước tất cả thực tại khaacutech quan ngồi

yecircn lại nhigraven ngắm một caacutech bigravenh tĩnh

765

từng khiacutea cạnh chaacutet chua nhất của đời

sống khocircng đối khaacuteng với khổ đau magrave

cũng khocircng coacute yacute muốn tầm cầu những

hạnh phuacutec Coacute thể noacutei cocircng phu tu

hagravenh của chuacuteng ta luocircn được bắt đầu

bằng những can đảm của bản thacircn đối

với từng khổ lụy như buồn chaacuten acircu lo

toan tiacutenh noacutei chung lagrave những gigrave coacute

thể che khuất caacutei nhigraven như thật của

chuacuteng ta về vạn hữu về tigravenh thương

đối với tha nhacircn Chiacutenh trecircn căn bản

nagravey chuacuteng ta mới coacute thể thấu suốt rotilde

ragraveng tất cả cội nguồn đau khổ của bản

thacircn vagrave cả thế giới ETHoacute chiacutenh lagrave những

thương gheacutet vocirc minh magrave từ bấy lacircu

nay đatilde gacircy tạo ở chuacuteng ta những ngộ

nhận như những chiếc ragraveo cản giữa triacute

tuệ với chacircn lyacute ETHể rồi từ đoacute chuacuteng ta

766

coacute thể trực tiếp quan saacutet từng nếp sinh

hoạt của migravenh để thấy rotilde migravenh đatilde hiện

hữu ra sao Chuacuteng ta đatilde như thế nagraveo

trong caacutei thế giới của Tocirci Tocirci đatilde nỗ

lực để hướng đến caacutei gigrave Tocirci đatilde coacute

những khaacutei niệm ra sao về những vấn

đề quốc gia yacute thức hệ tocircn giaacuteo kể cả

khaacutei niệm về đời sống sinh lyacute vagrave thần

tượng tiacuten ngưỡng của Tocirci lagrave ai

Nhiều vagrave nhiều lắm những cacircu hỏi

xoay quanh những caacutei Tocirci của Tocirci

caacutec anh bọn họ

Tất cả thực ra chỉ được khai sinh từ

một đầu mối ngatilde chấp Chuacuteng lagrave một

chuỗi dagravei liecircn lụy với nhau vagrave chỉ cần

giải quyết được một mắt xiacutech thigrave coi

như ta đatilde coacute thể giải quyết hoagraven tất

những cacircu hỏi cograven lại ETHể rồi từ đacircy

767

chuacuteng ta mới học được một vấn đề

quan trọng lagrave tigravenh thương song hagravenh

với ngatilde chấp chỉ lagrave một thứ tigravenh

thương coacute giới hạn Cograven một tigravenh

thương thật sự vocirc hạn thigrave chỉ được bắt

nguồn từ một tacircm hồn tỉnh thức liecircn

tục về định lyacute Vocirc Ngatilde

Về những khaacutei niệm Nhacircn Ngatilde Bỉ

Thử trong Thiền ETHịnh như vừa necircu

trecircn đacircy ta coacutethể hiểu rotilde ragraveng hơn qua

giai thoại truyền kỳ sau đacircy của Phật

giaacuteo Bắc Tocircng Người ta kể lại rằng

ngagravey xưa becircn Trung Hoa coacute một vị latildeo

tăng tu hagravenh tinh tấn vagrave nếp sống

thanh tịnh như một ocircng Thaacutenh nhưng

dugrave coacute cố gắng đến mấytrong suốt

nhiều năm trời ocircng vẫn chưa tigravem ra

được cacircu trả lời thực sự chiacutenh chắn về

768

caacutei migravenh Do đoacute dĩ nhiecircn xem như

ocircng vẫn chưa đạt được cugraveng điacutech của

sự yecircn tĩnh tacircm hồn Thế rồi ocircng vagraveo

gặp vị thầy vagrave xin pheacutep được ra đi

sống đời hagravenh cước để may ra coacute thể

tigravem được cacircu trả lời cho cocircng aacuten Thiền

định đoacute của migravenh Vị thầy biết học trograve

migravenh đatilde đến luacutec coacute thể giaacutec ngộ necircn

liền đồng yacute

Với chiếc bigravenh baacutet vagrave một iacutet vật dụng

cần thiết vị latildeo tăng đatilde rời khỏi thiền

viện một migravenh đang lang thang từ

thagravenh phố nagravey sang thagravenh phố khaacutec

Mục điacutech của ocircng lagrave tigravem lecircn một ngọn

nuacutei vagrave ngay tại ngocirci sơn thocircn cuối

cugraveng coacute đường dẫn lecircn nuacutei vị latildeo

Tăng đatilde gặp một cụ giagrave đang quảy

chiếc bị lớn sau lưng Cụ giagrave đoacute thật ra

769

chiacutenh lagrave Bồ Taacutet Văn Thugrave Sư Lợi hiện

đến để tiếp độ vị latildeo Tăng nhưng dĩ

nhiecircn vị nagravey khocircng hề biết được điều

đoacute Cụ giagrave hỏi vị latildeo Tăng đang muốn

đi đacircu Vị latildeo Tăng đatilde kể lại hết

chuyện migravenh cho ocircng nghe

Vừa nghe xong mục điacutech cầu phaacutep của

vị latildeo Tăng cụ giagrave chẳng noacutei gigrave vagrave

thật lạ lugraveng ocircng neacutem chiếc bị của

migravenh xuống đất Tương truyền rằng

ngay luacutec đoacute vị latildeo Tăng lập tức liễu

ngộ

Cacircu chuyện trecircn đacircy quả lagrave một gợi yacute

lớn cho chuacuteng ta Bổn phận vagrave lyacute

tưởng tu tập của chuacuteng ta chiacutenh lagrave sự

vất bỏ mọi thứ Chẳng hồi ức khocircng

hoagravei vọng buocircng bỏ tất cả sự chấp thủ

770

acircu lo thagravenh kiến yacute niệm noacutei chung lagrave

toagraven bộ những gigrave được khai sinh từ caacutei

Tocirci của Tocirci

Cacircu chuyện trecircn đacircy cograven tiếp theo

rằng vị latildeo Tăng ngay sau khi liễu ngộ

được cocircng aacuten magrave migravenh đatilde dốc sức cực

lograveng suốt mấy mươi năm qua ocircng

nhigraven sững vagraveo cụ giagrave trước mặt migravenh

rồi noacutei Kẻ hạ Tăng nagravey phải đối xử

ra sao với Ngagravei Cụ giagrave mĩm cười rồi

cuacutei xuống nhặt lấy chiếc đatildey tiếp tục

con đường đi vagraveo một thị trấn gần đoacute

Trong cuộc tu của migravenh chuacuteng ta phải

tự biết giải quyết những gigrave vẫn giới

hạn bản thacircn Trước hết đoacute lagrave sự hiểu

biết về tất cả những gigrave magrave migravenh vẫn

cưu mang Chuacuteng ta phải nhigraven thấy

771

những đau khổ buồn phiền những ước

mơ của bản thacircn thấy được mối quan

hệ của migravenh với từng thứ vagrave xem

chuyện sống chết như lagrave một trograve đugravea

của vạn hữu Nếu chuacuteng ta khocircng daacutem

đối mặt với tất cả khổ lụy cograven sợ chết

sợ mất maacutet một thứ gigrave đoacute vagrave đặc biệt

lagrave khocircng muốn nhigraven thấy những gigrave bất

toại thigrave xem như tất cả khổ lụy vẫn

matildei matildei lagrave những moacuten nợ magrave chuacuteng ta

khocircng bao giờ trả nổi Chuacuteng ta vẫn

luocircn sống đối lập với chiacutenh migravenh

chạy trốn đau khổ rồi lại tiếp tục đi

tigravem kiếm mang noacute về Chỉ khi nagraveo

chuacuteng ta coacute được một caacutei nhigraven thấu thị

về bản chất của đời sống thigrave chuacuteng ta

coi như đatilde đặt xuống những khổ lụy

Cũng như mỗi lần chuacuteng ta giagraven xếp

772

được một khổ lụy thigrave với triacute tuệ vagrave tigravenh

thương chuacuteng ta lại tiếp tục lagravem thăng

hoa chuacuteng thecircm lần nữa Nhưng hatildey

nhớ đấy thaacutei độ sống từ bỏ tất cả

khocircng phải lagrave dễ dagraveng cho dugrave chuacuteng

ta coacute thực hiện một caacutech maacutey moacutec

thậm chiacute coacute dốc toagraven lực bởi caacutei gigrave

trecircn đời nagravey cũng phải coacute caacutei giaacute trị để

trả cả

Mấy năm trước đacircy chuacuteng tocirci coacute dịp

lagravem việc với Mad Bear một người y

sỹ nổi tiếng Lần đoacute trong một buổi

noacutei chuyện ocircng đatilde mời tất cả chuacuteng

tocirci cugraveng ocircng đi ra ngoagravei một khỏang

đất trống thật rộng rồi ocircng yecircu cầu tất

cả hatildey đứng im lặng trong một vograveng

trograven Mọi người lagravem theo lời ocircng vagrave

chung quanh chuacuteng tocirci luacutec đoacute lagrave cả

773

một bầu khocircng khiacute thật im lặng phiacutea

trecircn kia lagrave một bầu trời thật đẹp vagrave

chung quanh chỗ chuacuteng tocirci đứng lagrave

một đồng cỏ baacutet ngaacutet keacuteo dagravei đến tận

chacircn trời Luacutec bấy giờ Mad Bear đatilde

bắt đầu cuộc noacutei chuyện magrave trước hết

lagrave những lời noacutei coacute vẻ giống như

những cacircu cầu nguyện Ocircng hồn nhiecircn

noacutei về mọi sự một caacutech tự nhiecircn magrave

cũng hết sức lạ lugraveng Ocircng tỏ lời cảm

ơn những con giun đất magrave chất bagravei tiết

của chuacuteng đatilde nuocirci lớn cacircy cối Ocircng

cảm ơn từng ngọn cỏ trecircn mặt đất đatilde

thu giữ lại những bụi bặm cho khocircng

khiacute được trong lagravenh hơn cho từng

bước chacircn trần của ta được sạch sẽ vagrave

đocirci mắt của chuacuteng ta coacute được một

thảm xanh tuyệt vời để nhigraven ngắm

774

Ocircng cảm ơn những cơn gioacute đatilde mang

mưa về lagravem trong lagravenh bầu khocircng khiacute

của traacutei đất những cơn gioacute đatilde mang

lại cho muocircn loagravei từng hơi thở sinh

tồn Ocircng noacutei nhiều lắm vẫn lagrave những

lời cảm tạ thế giới tự nhiecircn trong gần

cả một giờ đồng hồ vagrave chuacuteng tocirci đatilde

lắng nghe ocircng noacutei từng cacircu từng chử

với tất cả yacute thức trọn vẹn nhất Chuacuteng

tocirci đatilde cảm nhận được từng luồng gioacute

thổi qua khuocircn mặt migravenh cảm nhận

được mặt đất đang nacircng đỡ bagraven chacircn

chuacuteng tocirci chuacuteng tocirci đatilde nhigraven ngắm cỏ

cacircy vagrave macircy trờibằng tất cả cảm xuacutec

giao hogravea biết ơn vagrave yecircu thương

ETHoacute chiacutenh lagrave bagravei học cho cuộc tu của tất

cả chuacuteng ta yecircu thương magrave khocircng aacutei

luyến liecircn tục tỉnh thức để phơi mở

775

tacircm hồn vagrave đoacuten nhận chacircn lyacute trong

mỗi mỗi phuacutet giacircy Cograven tinh thần lợi

tha ở đacircy trong định nghĩa ngắn gọn

nhất chiacutenh lagrave cảm giaacutec thacircn thuộc

giao lưu với vạn vật một thaacutei độ sống

đaacutep ứng hợp lyacute vagrave cần thiết đối với

cuộc đời Ở bất cứ khocircng gian thời

gian nagraveo chuacuteng ta cũng đều coacute thể

biểu hiện lograveng vị tha của migravenh từ

trong cuộc sống gia đigravenh hay nếp

sống ở tự viện cũng như trong bất cứ

tư thế nagraveo magrave migravenh đang coacute Cuộc tu ở

đacircy khocircng lấy năm thaacuteng ngagravey giờ

lagravem đơn vị thời gian magrave lagrave trong từng

phuacutet giacircy từng hơi thở

J K

776


Tấm lograveng vị tha

Hatildey chọn ra một phuacutet giacircy tĩnh

lặngnagraveo đoacute để tự hỏi lograveng migravenh về khả

năng yecircu thương tha nhacircn Trước hết

hatildey ngồi im lặng trong đocirci ba phuacutet

trong một tư thế sẵn sagraveng thuận lợi

cho việc trầm tư rồi tự necircu lecircn vấn đề

đoacute với chiacutenh bản thacircn migravenh Cứ sau

mỗi tư tưởng tự vấn ta hatildey để lograveng

migravenh thanh thản trước khi trả lời vagrave

cacircu trả lời đoacute dĩ nhiecircn phải hết sức

trung thực khaacutech quan tương ứng với

trigravenh độ của Từ tacircm vagrave Triacute Tuệ bản

thacircn

Hatildey tự tưởng tượng rằng nếu trong vagravei

ba năm trước đacircy migravenh lagrave một con

777

người coacute những cocircng trigravenh phụng sự

tha nhacircn một caacutech đaacuteng kể những

đoacuteng goacutep to taacutet cho thế giới thigrave khi đoacute

migravenh sẽ ra sao Luacutec đoacute caacutei gigrave sẽ lagravem

migravenh hạnh phuacutec nhiều nhất Những

đoacuteng goacutep magrave migravenh đatilde thực hiện cho

thế giới liệu coacute mang lại cho migravenh một

sự thotildea matilden nagraveo khocircng Vagrave quan

trọng nhất lagrave cacircu hỏi Kể từ ngay bacircy

giờ đatilde coacute thể sống đời vị tha được hay

chưa Nếu được thigrave tại sao chuacuteng ta

lại khocircng bắt đầu đi

----o0o---



778

----o0o---


Chương 15

Phaacutep ứng dụng Thiền định vagraveo đời

sống thường nhật

Lagravem thế nagraveo để đưa cuộc tu của migravenh

vagraveo từng sinh hoạt trong mỗi phuacutet giacircy

đời sống ETHoacute lagrave một cacircu hỏi vocirc cugraveng

quan trọng Noacute đogravei hỏi ở chuacuteng ta một

sự tỉnh thức được kết hợp nhuần

nhuyễn với tất cả khả năng bản thacircn

Từ những vận động sinh lyacute những

sinh hoạt lớn nhỏ caacutec cảm giaacutec tacircm

sinh lyacute cugraveng tất cả caacutec mối đối giao

779

quan hệ mỗi thứ đều lagrave những phuacutet

giacircy Thiền ETHịnh cả

Quyển saacutech nagravey thực ra lagrave những ghi

cheacutep về caacutec bagravei giảng thiền định trong

caacutec thiền khoacutea necircn vấn đề trọng tacircm

được đề cập ở đacircy chiacutenh lagrave những

bước đầu của quaacute trigravenh Thiền ETHịnh

hướng nội những chướng ngại tinh

thần những biện phaacutep đối đầu với

chuacuteng cugraveng với những hiểu biết vagrave triacute

tuệ trong Thiền ETHịnh Việc ứng dụng

kiecircn quyết Thiền ETHịnh vagraveo đời sống

vagrave từng sinh hoạt của migravenh được xem

như lagrave một nửa hagravenh trigravenh của con

đường Thiền ETHịnh ETHể thực hiện đuacuteng

mức con đường nagravey đogravei hỏi ta phải coacute

những tư liệu kinh điển đaacuteng tin cậy

chấp nhận những pheacutep sống vagrave ứng

780

dụng một caacutech sinh động Giaacuteo lyacute của

ETHức Phật vagraveo đời sống thường nhật

của migravenh Trong bagravei viết nagravey chuacuteng ta

sẽ bagraven đến vấn đề đoacute

Cho dầu việc Thiền ETHịnh trong những

giờ tĩnh tọa hay trong từng hoạt động

mang tiacutenh caacutech tu tập khaacutec chuacuteng ta

phải nhớ rằng bất cứ higravenh thức tu tập

nagraveo cũng đều tuyệt nhiecircn khocircng phải

lagrave những kiểu caacutech nghi thức mang

tiacutenh mocirc phỏng bắt chước ai hết Dĩ

nhiecircn trong cuộc tu hagravenh của migravenh

chuacuteng ta phải biết tocircn trọng những luật

tắc nhưng điều đoacute khocircng coacute nghĩa lagrave

chuacuteng ta tu tập ở thế bị động khocircng

thể tự tạo cho migravenh những bước nhảy

vọt tự tập vagrave saacuteng tạo Vấn đề đoacute thực

ra chỉ đogravei hỏi ở chuacuteng ta một sự can

781

đảm đuacuteng đắn cộng với tacircm hồn thanh

thản Don Juan cũng đatilde từng bảo rằng

phải coacute một sự can đảm của người

chiến sĩ ta mới coacute thể mạnh dạn dấn

bước trecircn hagravenh trigravenh tigravem đến triacute tuệ

Ocircng cố tigravenh mocirc tả thế giới nagravey như lagrave

một miền đất huyền biacute khủng khiếp

thậm chiacute lagrave một chốn ma thiecircng nước

độc vagrave khuyecircn chuacuteng ta phải coacute một

thaacutei độ sống thiacutech nghi tương ứng để

đủ sức hiện diện Dầu coacute phải hiện

diện trong một thời gian rất ngắn ở đoacute

ai cũng phải luocircn nghĩ đến vấn đề thời

gian

Một đời sống tacircm linh thật sự khocircng

bao giờ cho pheacutep chuacuteng ta hiện hữu vagrave

hoạt động bất yacute vocirc tacircm như một chiếc

phi cơ khocircng người laacutei Bằng mọi

782

caacutech chuacuteng ta luocircn phải coacute thaacutei độ

nghiecircm cẩn vagrave tinh thần traacutech nhiệm

trong đời sống của chiacutenh migravenh bằng

tất cả nguồn đạo lực magrave bản thacircn cho

pheacutep Cuộc tu vagrave lyacute tưởng giải thoaacutet

của chuacuteng ta phải luocircn được giagraven trải

trecircn một thaacutei độ thức tinh liecircn tục vagrave

phaacutet triển kịp thời

Phải nhận rằng hagravenh trigravenh tu tập khocircng

phải luocircn dễ dagraveng như yacute ta muốn mặc

dugrave thật ra noacute rất đơn giản ETHoacute chỉ đơn

giản lagrave caacutech học đối diện với tất cả

thực tại vẫn luocircn đổi thay trong từng

giacircy phuacutet ngay trước mắt migravenh Một

thiếu phụ phương Tacircy sau nhiều năm

tigravem sang Chacircu Aacute bagrave đatilde quay về với tư

caacutech vagrave trigravenh độ của một Thiền sư

Một hocircm trong luacutec đang rửa cheacuten sau

783

buổi cơm chiều bagrave nhigraven vagraveo mấy

chiếc đĩa rồi noacutei về phaacutep mocircn Thiền

ETHịnh Coacute lagrave lạ lugraveng lắm khocircng khi

người ta cứ chọn một batildei caacutet luacuten để an

triacute một moacuten đồ như lagrave trecircn mặt phẳng

chắc chắn ETHoacute quả lagrave một cacircu noacutei hết

sức yacute nhị Chiacutenh khả năng mở rộng

đocirci mắt trong từng phuacutet giacircy để nhận

diện caacutei bất toagraven của vạn hữu lagrave nguồn

cội cho tất cả nguồn ETHạo lực vagrave sự tự

do trong đời sống Caacutei khả năng đoacute

cho pheacutep ta đoacuten nhận mọi sự đối diện

với tất cả để tigravem thấy những bagravei học

trong tất cả thực tại magrave tự chuacuteng luocircn

hiển hiện Chỉ riecircng mỗi phuacutet giacircy

thực tại từng tigravenh huống của cuộc

sống đều coacute thể lagrave những vị thầy cho

chuacuteng ta mang lại cho chuacuteng ta những

784

cơ hội phaacutet triển tigravenh thương vagrave triacute tuệ

Thaacutei độ sống tranh thủ nagravey sẽ luocircn

giuacutep iacutech rất nhiều cho cocircng phu Thiền

ETHịnh của mỗi người Từ việc duy trigrave

thời gian Thiền ETHịnh cho đến những

khả năng phơi mở thăng hoa tra vấn

vagrave nhigraven ngắm Hatildey luocircn tự tigravem thấy

cho migravenh những bagravei học qua caacutec cacircu

tự vấn điều đoacute chắc chắn sẽ giuacutep cho

cuộc tu của chuacuteng ta ngagravey một nhiều yacute

nghĩa hơn

Một nếp sống trọn vẹn phải luocircn mang

yacute nghĩa hồn nhiecircn chuacuteng ta hatildey liệm

xaacutec tất cả hồi ức quaacute khứ cugraveng những

toan tiacutenh trong tương lai để sống hết

migravenh với mọi sự đang xảy ra những

thực tại như thật vagrave đang hiện hữu

Một nếp sống như vậy rất coacute thể bị

785

xem lagrave khoacute chấp nhận nếu khocircng

muốn noacutei lagrave đaacuteng sợ Bởi coacute lẽ ai cũng

thấy rằng một nếp sống chỉ luocircn biết

đối diện thiếu đi những hy vọng cugraveng

kỷ niệm thigrave quả lagrave một nếp sống vocirc

cugraveng tẻ nhạt lạnh lẽo đơn diệu

Nhưng thật ra caacutech nghĩ đoacute sẽ khocircng

cograven nữa ở bất cứ giacircy phuacutet nagraveo chuacuteng

ta cảm nghiệm được caacutei khiacutea cạnh kỳ

thuacute của triacute tuệ về mọi phuacutet giacircy thực

tại ngay trong chiacutenh bản chất của

chuacuteng ETHoacute lagrave cả một cuộc khaacutem phaacute

cần thiết magrave chuacuteng ta phải thực hiện

bằng tất cả niềm vui tự nguyện ngay

trong từng giờ thiền định từng quan

hệ đối giao với thế giới chung quanh

trong mỗi mỗi thaacuteng ngagravey Magrave tất cả

những thagravenh quả vocirc giaacute vẫn trigravenh bagravey

786

nảy giờ luocircn đogravei hỏi ở chuacuteng một sự

can đảm như Don Juan đatilde noacutei

ETHến một luacutec nagraveo đoacute chuacuteng ta sẽ thấy

được những dư thừa trong higravenh thức

Thiền ETHịnh của migravenh vagrave chuacuteng sẽ trở

necircn rotilde ragraveng hơn trong cả luacutec ta chấm

dứt Thiền tọa Chẳng hạn như những

khi mới vừa thức dậy chuacuteng ta coacute

thấy được migravenh vẫn thường coacute những

thoacutei quen nagraveo lagrave khocircng thật sự cần

thiết hay khocircng Hầu hết Thiền sinh

sau caacutec Thiền khoacutea đều nhận ra rằng

migravenh đatilde khocircng cograven tiếp tục giữ lại

được một nội tacircm tĩnh lặng magrave trước

đoacute đatilde phải vất vả thật nhiều để coacute

được một caacutech chật vật ETHối với

những giaacute trị tinh thần thigrave chuacuteng ta

chua chaacutet thay lại rất dễ dagraveng đaacutenh rơi

787

tất cả Chẳng hạn khi phải coacute mặt

trong dograveng đời tất bật từ sự định tacircm

cho đến phong thaacutei tĩnh lặng kể cả

khả năng chaacutenh niệm của chuacuteng ta

thường coacute khuynh hướng bị thất thoaacutet

Những khi đoacute tất cả cocircng phu Thiền

ETHịnh chỉ cograven lagrave một mớ kyacute ức Bởi

thế đối với những thiền sinh Tacircy

phương những người vốn đatilde từng lăn

lộn với nhịp sống maacutey moacutec khi họ

đến trigravenh phaacutep thigrave caacutec vị Thiền sư

Chacircu Aacute thường chỉ khuyecircn họ một cacircu

thật đơn giản Tốt nhất hatildey bỏ đi mọi

thứ

Triacute tuệ Thiền Dịnh khocircng hề votilde trang

cho chuacuteng ta một kiến thức tư biện

hay một sức mạnh tacircm linh huyền

hoặc nagraveo đoacute Bởi điều rotilde ragraveng lagrave khi coacute

788

một sự cố một thực tại hiển hiện noacute

coacute thể bỏ mặc chuacuteng ta tự đối diện

bằng những cảm nghiệm Cagraveng va

chạm tiếp xuacutec với đời sống thực tế

chuacuteng ta sẽ cagraveng coacute nhiều dịp để nhận

ra điều nagravey ETHặc biệt đối với những

Thiền sinh sau khi đatilde trải qua một thời

gian dagravei của caacutec Thiền khoacutea gắt gao

nghiecircm khắc thigrave họ cagraveng thấm thiacutea

hơn để rồi sau đoacute thường thigrave người ta

bỏ cuộc

Hagravenh trigravenh đối đầu thực tại với tất cả

những chaacutet chua của Triacute tuệ Thiền

ETHịnh như vậy luocircn đogravei hỏi ở chuacuteng ta

rất nhiều nghị lực Kiecircn gan bền chiacute

liecircn tục cho đến khi nagraveo Triacute tuệ Thiền

ETHịnh đem lại cho ta những Thiền Lạc

vagrave sự tĩnh lặng của nội tacircm thay vigrave

789

những vật vatilde nặng nề Bởi vigrave thực ra

caacutei cay đắng khocircng hề lagrave thuộc tiacutenh

duy nhất vagrave sau cugraveng của Triacute Tuệ

Thiền ETHịnh Noacute cograven đưa ta vagraveo một

cảnh giới khaacutec sacircu xa hơn trong saacuteng

vagrave ổn định Cho đến khi nagraveo sự phơi

mở tacircm hồn vagrave đối đầu với thực tại

cograven lagrave những đắng chaacutet cho chuacuteng ta

thigrave như vậy cũng coacute nghĩa lagrave trong tự

đaacutey lograveng chuacuteng ta vẫn cograven coacute những

caacutei Tocirci của Tocirci những sợ hatildei vagrave tổn

thương tacircm lyacute Magrave tất cả những caacutei

nagravey đều được khai sinh từ những higravenh

thaacutei hết sức sacircu kiacuten vagrave tế vi của tham

dục Mặc dugrave để chấm dứt chuacuteng dĩ

nhiecircn khocircng phải lagrave việc dễ dagraveng

nhưng trong những nỗ lực Thiền ETHịnh

của bản thacircn chuacuteng ta hy vọng sẽ coacute

790

đủ khả năng tỉnh thức để nhận diện

chuacuteng bắt đầu cho migravenh những trigravenh

độ thấu thị trong saacuteng hơn một khả

năng nhigraven ngắm mọi sự vocirc thường một

caacutech dễ dagraveng hơn

Thường thigrave những khaacutei niệm bi quan

về đời sống vẫn cứ hiển hiện ngay

trong giờ phuacutet Thiền ETHịnh của chuacuteng

ta bởi chuacuteng ta cagraveng tỉnh thức nhigraven

ngắm thigrave chuacuteng cagraveng trở necircn hiển hiện

rotilde ragraveng hơn Vagrave đoacute chỉ mới noacutei riecircng

về những nổi khổ đau ngoại tại của tha

nhacircn Cograven đối với riecircng bản thacircn

chuacuteng ta thigrave chuacuteng lại cagraveng cụ thể hơn

nhiều Chẳng hạn như ngay trong

những giacircy phuacutet quan saacutet đầu tiecircn

thocircng qua Triacute tuệ Thiền ETHịnh những

tập tiacutenh (những higravenh thaacutei yacute thức mang

791

tiacutenh tập quaacuten) sẽ tự hiển lộ cho chuacuteng

ta ngắm nhigraven chuacuteng một caacutech trọn

vẹn Chuacuteng lagrave những acircu lo ham muốn

cugraveng biết bao khiacutea cạnh tacircm lyacute phức

tạp khaacutec magrave chuacuteng ta đatilde cố tigravenh chối

bỏ vẫn cứ luocircn chực chờ để trở lại với

chuacuteng ta khi coacute cơ hội ETHại khaacutei

chuacuteng cứ như lagrave những chiếc aacuteo cũ magrave

migravenh vẫn thiacutech mặc Chuacuteng ta phải

nhigraven nhận rằng việc chấm dứt caacutec tập

tiacutenh khocircng cần thiết để tiếp thu những

trigravenh độ tacircm linh khaacutec cao cấp hơn

quả lagrave một điều vocirc cugraveng khoacute khăn

Tuy nhiecircn ta cũng phải hiểu thecircm

rằng đacircy chiacutenh lagrave cơ hội thậm chiacute một

lợi khiacute để chuacuteng ta ứng dụng phaacutep

mocircn Thiền ETHịnh Cuộc tu của chuacuteng ta

rất cần đến những hiểu biết vagrave cảm

792

thocircng thay vigrave lagrave những thagravenh kiến để

chuacuteng ta coacute thể nhigraven ngắm vạn sự với

một tigravenh thuơng vagrave khả năng tỉnh thức

Bởi yecircu cầu cao nhất của lyacute tưởng

Phật giaacuteo chiacutenh lagrave một sự giải thoaacutet

một sự chiacutenh xaacutec cần được khaacutem phaacute

vagrave thể hiện magrave chuacuteng ta phải luocircn học

caacutech thực hiện bằng tất cả chiacutenh migravenh

Nhưng hatildey nhớ rằng con đường đoacute

khocircng chỉ đơn giản được thăng hoa

qua số lượng thời gian của caacutec Thiền

khoacutea hoặc một higravenh thức Thiền ETHịnh

thiếu nội dung Noacute phải lagrave một cuộc

dấn thacircn vagrave đối diện với tất cả những

tập tiacutenh vớ vẩn những acircu lo ngu ngơ

những nghi hoặc nocircng nổi magrave chuacuteng

ta cần phải biế vận dụng Chaacutenh niệm

793

một caacutech đuacuteng mức để loại trừ tất cả

trong đời sống Thiền ETHịnh của migravenh

Lần đoacute coacute một vị sư mới tu magrave cũng

lagrave một tacircn Thiền sinh tigravem đến gặp

Ngagravei Thiền sư Achaan Chaa (một

Thiền sư người Thaacutei trứ danh) rồi thưa

với Ngagravei đủ thứ chuyện từ đời sống

bản thacircn cho đến caacutec begrave bạn đồng tu

trong tự viện magrave đaacuteng kể nhất lagrave vị

nagravey đatilde coacute một nhận xeacutet trực tiếp về

Ngagravei

- Con thấy higravenh như Ngagravei chẳng giuacutep

được gigrave cho con cả Con chẳng biết

phải lagravem sao với những lời hướng dẫn

của Ngagravei Bữa nay Ngagravei noacutei thế nagravey

hocircm sau Ngagravei lại noacutei thế khaacutec Con

nghĩ rằng một người như Ngagravei vẫn

794

được xem lagrave một Thiền sư sở hữu

được một triacute tuệ khaacutec người magrave tại

sao luacutec nagraveo cũng tự macircu thuẫn với

migravenh như vậy

Ngagravei Achaan Chaa bật cười rồi giải

thiacutech

- Những hướng dẫn Thiền định của tocirci

chỉ luocircn coacute một yacute nghĩa lagrave giuacutep người

khaacutec ổn định tacircm hồn của migravenh Tocirci

vẫn xem caacutec Thiền sinh ở đacircy lagrave

những người khaacutech bộ hagravenh đang từng

bước dograve bước trecircn những con đường

đầy những sương mugrave magrave tocirci lagrave một

hướng dẫn viecircn coacute chuacutet iacutet kinh nghiệm

về con đường đoacute Tocirci thấy ai trong

đoagraven sắp lạc bước qua becircn phải hoặc

becircn traacutei một caacutech nguy hiểm thigrave tocirci lập

795

tức lecircn tiếng cảnh baacuteo Tất cả chỉ coacute

vậy thocirci

Vấn đề cơ bản của thiền ETHịnh lagrave ổn

định hoacutea thacircn tacircm Một khi nhận ra

được rằng migravenh đang ở vagraveo một

trường hợp thiếu ổn định nagraveo đoacute do sự

taacutec động của caacutec phiền natildeo đặt biệt lagrave

một ham muốn thigrave lập tức buocircng bỏ

noacute đi để quay lại chiacutenh migravenh nhigraven

ngắm mmọi thực tại đang diễn ra bằng

tất cả sự ổn định nhất Hatildey để mọi sự

trocirci qua một caacutech đơn giản coacute gigrave lagrave

rắc rối đacircu Một thaacutei độ tỉnh thức

trong mỗi tigravenh huống đều coacute thể lagrave

một cơ hội để nuocirci dưỡng sự quacircn

bigravenh của nội tacircm Tacircm thaacutei quacircn bigravenh

hay ổn định nagravey chiacutenh lagrave trọng điểm

của giaacuteo lyacute ETHức Phật Trigravenh độ tacircm

796

linh nagravey sẽ dể hiểu hơn nếu ở đacircy ta

gọi noacute bằng một cụm hợp từ magrave xưa

nay vẫn khocircng xa lạ gigrave đối với Phật

giaacuteo đồ đoacute chiacutenh lagrave con đường Trung

ETHạo

Coacute một vấn đề hết sức quan trọng lagrave

chuacuteng ta đừng bao giờ nghĩ đến việc

rủ recirc hay đồng hoacutea bất cứ ai đoacute đi theo

con đường của migravenh một caacutech nocircng

nổi bởi điều đoacute đocirci khi bị phản taacutec

dụng Thay vigrave tiếp dẫn được người

nhưng rồi chuacuteng ta lại bị chiacutenh họ niacuteu

keacuteo Khocircng iacutet những Phật tử đatilde rơi

vagraveo tigravenh trạng đoacute để rồi đaacutenh mất

chiacutenh migravenh ETHiều nagravey xem ra giống

như việc chuacuteng ta đội trecircn đầu migravenh

chiếc begrave gỗ thay vigrave sử dụng noacute như

một phương tiện đi lại Mục điacutech của

797

Thiền ETHịnh khocircng hề coacute lyacute tưởng rủ

recirc đồng hoacutea hay hứa hẹn một điều gigrave

đoacute với ai magrave chiacutenh nếp sống Thiền

ETHịnh bản thacircn noacute đatilde lagrave những lời

thuyết giaacuteo Noacutei gọn lại tu tập Thiền

ETHịnh lagrave dứt bỏ mọi thứ

Một nữ Thiền sinh sau khi trở về với

gia đigravenh từ tự viện Naropa đatilde coacute

những rắc rối với người thacircn trong nhagrave

về vấn đề tư tưởng Bởi vigrave gia đigravenh cocirc

ấy vốn lagrave những con chiecircn Gia Tocirc giaacuteo

chiacutenh thống necircn họ đatilde xem cocirc ngoagravei

tigravenh maacuteu mủ lagrave một người xa lạ Sau

một thời gian đấu tranh với gia đigravenh

vagrave tự giải quyết bản thacircn cocirc đatilde tự

chọn ra một hướng giải quyết thật

tuyệt vời để coacute thể dung hogravea với mọi

người trong gia đigravenh đồng thời giagraven

798

xếp mọi tigravenh huống coacute liecircn quan đến

vấn đề tư tưởng magrave bấy lacircu nay đocirci

becircn vẩn khổ tacircm với tư caacutech của một

người thầy magrave chỉ coacute mỗi một migravenh cocirc

biết Cocirc đatilde viết những dograveng chữ sau

đacircy như lagrave những lời nhắn gởi cho tất

cả mọi người Gia đigravenh chằng ưa gigrave

tocirci khi tocirci lagrave một Phật tử nhưng họ lại

vocirc cugraveng yecircu mến tocirci khi tocirci lagrave một vị

Phật ETHuacuteng ra thigrave chuacuteng ta cũng

chẳng cần gigrave đến caacutei danh xưng Phật

tử cả bởi vấn đề duy nhất quan trọng

lagrave chuacuteng ta tự biết khaacutem phaacute ra một

nếp sống hết migravenh cho tigravenh thương

hiểu biết vagrave sự thanh thản trong tacircm

hồn migravenh thigrave điều đoacute cũng coacute nghĩa lagrave

một vị Phật đang hiển hiện trong chiacutenh

tacircm hồn chuacuteng ta rồi đoacute

799

Coacute dịp được đọc trực tiếp caacutec kinh

điển nguyecircn thủy chuacuteng ta mới thấy

rằng ETHức Phật ngoagravei những trường

hợp hết sức cần thiết Ngagravei thường

trigravenh bagravey giaacuteo lyacute của migravenh đơn giản vagrave

ngắn gọn magrave nội dung tất yếu dĩ nhiecircn

phải lagrave cocirc đọng Lần đoacute coacute một vị du

sĩ tigravem đến yết kiến ETHức Phật nhưng

ocircng lại gặp Ngagravei ngay trecircn đường khất

thực Vị du sĩ thưa rotilde với ETHức Phật

mục điacutech tầm đạo giải thoaacutet của migravenh

người magrave theo ocircng vẫn thường được

nghe tocircn xưng lagrave một bậc A-La-Haacuten

ETHạo sư của caacutec vị La Haacuten khaacutec Vigrave

đang trong giờ khất thực (cugraveng nhiều

lyacute do khaacutec khocircng thể noacutei hết ở đacircy)

necircn ETHức Phật từ chối cuộc noacutei chuyện

vagrave hẹn ocircng một dịp khaacutec Do một tiền

800

duyecircn quaacute khứ vị du sĩ một mực cầu

thỉnh ETHức Phật hatildey noacutei cho ocircng một

lời thuyết giaacuteo nagraveo đoacute thật ngắn gọn

cũng được Sau ba lần năn nỉ của ocircng

ETHức Phật vẫn với bigravenh baacutet trecircn tay noacutei

với ocircng một bagravei kệ thật ngắn gọn

Thấy chỉ lagrave thấy nghe chỉ lagrave nghe

ngửi chỉ lagrave ngửi nếm chỉ lagrave nếm đụng

chỉ lagrave đụng vagrave suy nghĩ chỉ lagrave suy

nghĩ

Vừa dứt lời ETHức Phật lặng lẽ tiếp tục

con đường khất thực của migravenh Tương

truyền rằng sau khi ETHức Phật đatilde ra đi

khocircng bao lacircu vị du sĩ nọ đatilde tigravem vagraveo

một gốc cacircy gần đoacute để trầm tư về

những cacircu noacutei ngắn gọn của Ngagravei khi

801

nảy Trong thoaacuteng chốc ocircng đatilde trở

thagravenh một bậc A-La-Haacuten

Nội dung của Phật giaacuteo lagrave như vậy đoacute

như thật vagrave đơn giản khởi điểm vagrave

điacutech đến nếu cần chỉ trong một cacircu

noacutei

Chacircn lyacute vốn luocircn đơn giản nhưng

chuacuteng ta thường coacute thoacutei quen lagravem rắc

rối mọi sự Tất cả cảm nghiệm của đời

sống thực ra chỉ lagrave từng phuacutet giacircy tung

hứng caacutec ngoại cảnh thực tại magrave thocirci

ETHoacute lagrave những sắc thinh khiacute vị xuacutec vagrave

tư tưởng Chỉ đơn giản coacute vậy Trong

toagraven bộ caacutec cảm nghiệm cugraveng những

đối tượng của chuacuteng hoagraven toagraven khocircng

coacute một caacutei Tocirci caacutei người nagraveo cả - để

chuacuteng ta coacute thể chaacuten gheacutet hoặc chấp

802

thủ Coacute thấy được như vậy nội tacircm

chuacuteng ta mới được tự do Hatildey tu tập

Thiền ETHịnh bằng một tinh thần đơn

giản hoacutea vạn sự để chuacuteng ta coacute thể cắt

đứt tất cả những ảo giaacutec chằng chịt

phức loạn vagrave nhigraven thấy caacutec phaacutep một

caacutech rotilde ragraveng vagrave trực tiếp

Coacute tất cả bốn higravenh thức sống đơn giản

để giuacutep ta hiểu biết vagrave tu tập caacutec phaacutep

một caacutech như thật vagrave giản dị

Trước hết lagrave sự đơn giản về sinh lyacute

Chẳng hạn như trong tư thế ngồi dugrave lagrave

để thiền định về bất cứ một đề mục

nagraveo đoacute thigrave trước hết ta cũng cần phải

tự giagraven xếp cho migravenh được yecircn tĩnh

tỉnh taacuteo hơn Khi nhận ra cảm giaacutec bức

xuacutec ở một bộ phận nagraveo đoacute trecircn cơ thể

803

thigrave hatildey tigravem caacutech giải quyết noacute ngay

Ta coacute thể tạm thời lưu tacircm đến đocirci vai

hơi thở cổ lưng hoặc caacutec cơ bắp

Trong khi đang tĩnh tọa như vậy ta hatildey

tự theo dotildei tất cả những cảm giaacutec sinh

lyacute nagraveo xuất hiện ở nội thacircn migravenh đưa

noacute vagraveo sự kiểm soaacutet của khả năng tỉnh

thức vagrave thăng bằng của nội tacircm Cứ

thế trong mọi hoạt động lớn nhỏ ta

cũng đều luocircn tỉnh thức như vậy tức

luocircn chuacute yacute đến mỗi tigravenh trạng sinh lyacute

của migravenh Sự tỉnh thức đối với tấm

thacircn sinh lyacute cũng giống như một tấm

gương giuacutep ta coacute thể nhigraven thấy rotilde ragraveng

phản ảnh của những gigrave cần được lưu

tacircm vagrave cần được bỏ quecircn Sự đơn giản

hoacutea vagrave lưu tacircm đến đời sống sinh lyacute

của migravenh cũng lagrave những bagravei học cần

804

thiết đồng thời lagrave điều kiện đảm bảo

phần nagraveo tigravenh trạng sức khỏe của mỗi

người để cocircng phu Thiền ETHịnh của

chuacuteng ta coacute được coacute được nhiều hiệu

quả hơn Noacutei một caacutech khaacutec vấn đề ở

đacircy lagrave hagravenh giả phải luocircn biết tracircn

trọng một caacutech hợp lyacute higravenh hagravei của

migravenh vagrave lưu tacircm đến những gigrave noacute đogravei

hỏi nhưng khocircng vigrave thế magrave đaacutep ứng

những đogravei hỏi coacute phương hại cho sức

khỏe

Ở đacircy ta coacute thể nhắc lại higravenh ảnh viacute dụ

vẫn được kinh điển dugraveng để diễn tả

một tigravenh trạng sinh lyacute quacircn bigravenh ETHoacute lagrave

một cacircy đagraven magrave người biết chơi khocircng

bao giờ để dacircy noacute quaacute chugraveng hoặc quaacute

căng Chuacuteng ta cứ thử nghiệm ở chiacutenh

migravenh xem Với mocirct sức khỏe tốt thigrave

805

mọi khả năng nội tacircm sẽ dễ dagraveng phaacutet

triển hơn ETHồng thời đối với caacutec tacircn

Thiền sinh khi nhận thấy nội tacircm

migravenh đatilde vigrave tigravenh trạng sinh lyacute thế nagraveo

đoacute magrave lại xao latildeng tacircm điểm chuacute niệm

thigrave phải lập tức tỉnh thức nhận diện

ngay thực tại nagravey vagrave quay về với nội

tại bằng tất cả khả năng ổn định hoacutea

tacircm sinh lyacute

Pheacutep đơn giản hoacutea cuộc tu trong

trường hợp thứ hai chiacutenh lagrave sự giagraven

xếp caacutec nếp sinh hoạt noacutei cụ thể hơn

lagrave hướng hagravenh động Con đường nagravey

được thực hiện bằng tất cả sự chuacute

niệm Chỉ coacute thế thocirci Ở đacircy vấn đề

cốt lotildei lagrave sự nghiecircm trigrave năm học giới

magrave ta đatilde coacute dịp biết tới ETHoacute lagrave một nếp

sống cẩn trọng để traacutenh mọi xuacutec phạm

806

hay bức hại đối với thế giới chung

quanh migravenh bằng tất cả tigravenh thương

Ta phải học được caacutech tỉnh thức kịp

thời khi nội tacircm migravenh đang phơi mở

hay kheacutep kiacuten để noacute luocircn được trải

rộng Cũng giống như một đoacutea hoa

tacircn hồn chuacuteng ta luocircn coacute những thời

điểm phơi mở hoặc kheacutep chặt với một

số điều kiện nhất định nagraveo đoacute Ta hatildey

luocircn đặt biệt lưu tacircm đến nhưng phuacutet

giacircy nagravey bởi với những tuần hoagraven bất

trắc của nội tacircm vấn đề nghiecircm trigrave

ngũ giới chắc chắn khocircng dễ dagraveng lắm

đacircu

Pheacutep sống đơn giản thứ ba lagrave một sinh

phong tự tại thanh thản Pheacutep sống

nagravey rất quan trọng nhất lagrave khi ta hiểu

được rằng những bận rộn ragraveng buộc

807

tạp loạn trong đời sống luocircn lagrave những

trở lực cho niềm tịnh lạc của chuacuteng ta

Cagraveng iacutet rối ren tacircm lyacute đặc biệt lagrave caacutec

ham muốn thigrave cuộc sống của chuacuteng ta

lại hạnh phuacutec hơn Vagrave chiacutenh nếp sống

đơn giản magrave nhiều yacute nghĩa nagravey đatilde lagrave

sinh phong căn bản cho caacutec du sĩ tăng

ni noacutei chung Cograven đối với hagraveng tu sĩ

tại gia thigrave nếp sống đơn giản như vừa

noacutei trecircn đacircy khocircng coacute nghĩa lagrave vất hết

caacutec cocircng việc thực sự nhưng ta vẩn coacute

thể thực hiện một kiểu sống đơn giản

thiacutech hợp bằng caacutech loại bỏ những suy

nghĩ khocircng thật sự cần thiết với một

caacutei nhigraven ngắm trung thực của bản thacircn

Nhưng cẩn thận đấy chuacuteng ta luocircn rất

dễ dagraveng trở thagravenh những cổ maacutey

ETHừng nắm giữ một caacutech nocircng nổi bất

808

cứ thứ gigrave trecircn đời Bởi kể cả tấm thacircn

nagravey cograven khocircng lagrave của chuacuteng ta nữa

magrave Dugraveng noacute như một phương tiện xử

lyacute vagrave nhigraven ngắm noacute một caacutech cẩn

trọng để cuộc sống của chuacuteng ta coacute

nhiều nội dung hơn

Pheacutep sống đơn giản thứ tư lagrave sự đơn

giản từ nội tại tức một tacircm hồn dung

dị vocirc tư Tư tưởng của chuacuteng ta từ

những lập trường kiến giải hay caacutec suy

nghĩ bigravenh thường nhất cũng đều luocircn

thay đổi như thời tiết hay thủy triều

ETHiều magrave Triacute tuệ Thiền định đogravei hỏi ở

chuacuteng ta chiacutenh lagrave thaacutei độ đối diện với

những thực tại vocirc thường đoacute một caacutech

giản đơn vagrave thocircng minh Như đatilde noacutei

qui luật vận động vagrave tồn tại của caacutec

phaacutep luocircn vocirc cugraveng đơn giản Mọi thứ

809

luocircn đổi thay Hagravenh động vagrave tư tưởng

hocircm nay của mỗi người sẽ tạo ra

những thoacutei quen vagrave điều kiện cho caacutec

hagravenh động cugraveng tư tưởng noacutei gọn lagrave

higravenh thức hiện hữu của chuacuteng ta mai

sau Hocircm nay chuacuteng ta coacute những taacutec

động thế nagraveo đoacute đối với thế giới chung

quanh thigrave trong tương lai ta sẽ nhận lại

những hậu quả phản ứng tương xứng

ETHoacute chiacutenh lagrave qui luật Nghiệp baacuteo Gieo

giống nagraveo thigrave thu hoạch quả nấy Sức

mạnh của caacutec ham muốn luocircn cho ra

những đau khổ đối xứng

Thiền sư Achaan Chaa thường hỏi caacutec

học trograve

- Bữa nay coacute thấy migravenh bị chuacutet gigrave lagrave

đau khổ khocircng

810

Nếu caacutec thiền sinh trả lời rằng khocircng

coacute thigrave Ngagravei mỉm cười Cograven nếu họ

thưa lagrave coacute iacutet hay nhiều thigrave Ngagravei noacutei

ngay

- Vậy lagrave bị caacutec ham muốn tấn cocircng rồi

đấy Rồi Ngagravei lại cũng mỉm cười

Lograveng ham muốn cứ như aacutenh đegraven tiacuten

hiệu vậy noacute giuacutep ta biết được những

đau khổ như lagrave caacutei giaacute phải trả Nhờ

noacute ta coacute thể học được khả năng dứt bỏ

tất cả

Sống đơn giản chỉ lagrave biết nhigraven thẳng

vagraveo những gigrave đang xảy ra trước mắt

migravenh Một vị Thiền sư kia luacutec đang

hấp hối đatilde nhắc nhở học trograve của

migravenh

811

- ETHừng để caacutei cổ của migravenh phải gaacutenh

lấy caacutei đầu ngộ nhận vagrave trong từng

giacircy phuacutet necircn lưu tacircm đến mỗi bước

chacircn một caacutech cẩn thận

Cacircu noacutei của Thiền sư đoacute đatilde noacutei hết

những gigrave cần noacutei cần nghe vagrave cần

thực hiện Chuacuteng ta coacute thể xem cuộc

tu của migravenh lagrave một quaacute trigravenh lagravem thăng

hoa caacutec cảm xuacutec Nội dung trọng điểm

của caacutec học giới coacute thể được gọi lagrave

thaacutei độ cảm xuacutec của migravenh với mocirci

trường sống chung quanh Tocircn trọng

vagrave yecircu thương tất cả mọi loagravei Thiền

ETHịnh cũng lagrave một nếp sống cảm xuacutec

Chuacute hướng vagrave điều chỉnh nội tacircm để

lắng nghe caacutei magrave Kabir vẫn gọi lagrave acircm

vang từ những kiềng chacircn trong từng

nhịp đi của caacutec cocircn trugraveng Cograven triacute tuệ

812

nếu cần cũng lagrave những cảm xuacutec về

từng vận động vagrave sự vocirc thường liecircn

tục của chiacutenh mỗi kinh nghiệm tự bản

thacircn Tigravenh thương vagrave triacute tuệ chỉ đến từ

sự u mặc cugraveng với một khả năng mẫn

cảm của tinh tế của nội tacircm bởi vạn

sự vạn vật trecircn đời đều coacute thể dạy cho

ta học lắm điều hay nếu ta tự coacute được

khả năng cảm nhận từng thứ Trong

mỗi phuacutet giacircy đi qua vạn phaacutep luocircn

sinh diễn nối đuocirci nhau dưới sự điều

hagravenh của caacutec quy luật vận động Mỗi

khoảnh khắc lagrave một bagravei học cho ta về

định lyacute vocirc thường vocirc ngatilde của vạn

phaacutep Chỉ cần biết ngồi lại lắng nghe

ta coacute thể học hỏi được lắm điều từ

những ba động nhỏ nhiệm tinh tế của

thacircn tacircm trong higravenh thức caacutec dograveng tư

813

tưởng vagrave cảm xuacutec Từng vận động đổi

thay của nội tacircm lagrave từng lời mặc khải

cho thiền định

Ta sẽ tigravem thấy khuocircn mặt thật của đời

sống thocircng qua những cocircng phu khaacutem

phaacute từng khiacutea cạnh của noacute trong từng

ngagravey Triacute tuệ nội quaacuten coacute thể được

thăng hoa trong bất cứ hoagraven cảnh nagraveo

Mọi tigravenh huống tốt xấu đều khả dĩ goacutep

phần lagravem sacircu sắc triacute tuệ cũng như

những cảm nhận tuyệt vời của ta về

thực tại

Một điều hết sức tự nhiecircn lagrave trecircn hagravenh

trigravenh phơi mở nội tacircm trước thế giới

quanh migravenh ta sẽ phải vượt qua rất

nhiều ragraveo chắn chướng ngại Chuacuteng coacute

thể lagrave những hoagravei nghi aacutec cảm ham

814

muốn lười biếng hướng ngoại phoacuteng

taacuten hay noacutei gọn hơn thigrave chiacutenh lagrave

những khaacutet vọng vagrave acircu lo toan tiacutenh

luocircn lagrave những ma chướng nguy hiểm

cho yacute hướng phơi trải triacute tuệ nhưng ta

cũng necircn nhớ rằng chiacutenh caacutec chướng

ngại đoacute lại đồng thời lagrave phương tiện

tối ưu để ta tigravem thấy sự tự do

Ở đacircy chuacuteng ta coacute thể lấy tacircm trạng sợ

hatildei lagravem higravenh ảnh viacute dụ Thoạt đầu mới

xuất hiện noacute lập tức ngăn trở khả

năng lyacute triacute của ta Ta bị đồng hoacutea với

đối tượng bằng một sự quecircn migravenh

khocircng cưỡng nổi Magrave trong đời sống

chuacuteng ta thường coacute lắm caacutei để sợ caacutei

aacutem ảnh đến từ ngay becircn trong nội tacircm

hay đến từ ngoagravei cảnh một tigravenh huống

bất trắc nagraveo đoacute chẳng hạn Vagrave chuacuteng ta

815

coacute một thoacutei quen lagrave cố gắng lagravem ngơ

để latildeng quecircn noacute đi Nhưng cagraveng cố

quecircn thigrave cũng coacute nghĩa lagrave ta vẫn cứ

nhớ tới noacute vagrave cảm nghiệm của chuacuteng

ta đối với thực tại luacutec nagravey cagraveng tệ hại

thecircm thiển cận vagrave nocircng nổi bối rối

Nhưng becircn cạnh đoacute chiacutenh lograveng sợ hatildei

lại lagrave dấu hiệu của một tacircm thaacutei trưởng

thagravenh Noacute đưa ta tới một khocircng gian

khaacutec mới mẻ hơn bằng caacutech nằm giữa

để lagravem caacutei trạm trung chuyển cho

những gigrave ta đatilde biết với caacutei chưa được

biết Noacute veacuten cho ta thấy được những

thứ quan trọng hơn so với những gigrave

magrave ta vẫn thường cảm nghiệm Trong

cuộc sống nagravey lẽ tương đối luocircn lagrave

một quy luật lạ lugraveng như vậy đấy caacutei

816

khoacute vagrave caacutei thiecircng khocircng thể taacutech rời

nhau

ETHể khaacutem phaacute được chacircn lyacute thigrave vấn đề

lagrave luocircn đogravei hỏi ở chuacuteng ta caacutei can đảm

lột trần phơi mở tất cả khiacutea cạnh sai

biệt của đời sống Lograveng sợ hatildei chiacutenh lagrave

một cơ hội để ta thực hiện điều đoacute

Khi bắt đầu một cocircng phu nagraveo đoacute ta

cứ thường e sợ mắc phải lỗi lầm

nhưng rồi thigrave sau cugraveng thigrave ta sẽ hiểu

được rằng tất cả những gigrave lagrave vĩ đại lagrave

thagravenh cocircng đều bắt đầu từ lầm lỗi ETHacircy

lagrave vấn đề tối trọng magrave ta phải ghi nhớ

như một bagravei học xương maacuteu Chiacutenh

một thiền sư lừng danh cũng đatilde từng

tuyecircn bố ETHời sống lagrave những chuỗi

dagravei của những lỗi lầm

817

Chẳng thua gigrave lograveng sợ hatildei những cố

chấp vagrave thagravenh kiến cũng lagrave chướng

ngại cho cocircng phu phơi mở nội tacircm

Một chi phaacutei Thiền tocircng khaacutec đatilde đặc

biệt đề nghị người tu thiền phải biết

thơ ngacircy một tacircm trạng tacircm lyacute thật

hồn nhiecircn như tinh thần anh nhi trong

ETHạo ETHức Kinh của Latildeo tử Chiacutenh thaacutei

độ vocirc tư nagravey mới lagrave một liệu phaacutep hiệu

quả vagrave cần thiết để ta vượt thoaacutet được

ngục tugrave sở tri chướng một căn bệnh

trầm kha nguy hiểm

Coacute lần một số caacutec bagrave tiacuten nữ Triều Tiecircn

đến viếng một thiền viện tại Mỹ vagrave

mang theo thức ăn cugraveng bocircng hoa để

cuacuteng Phật Coacute lẽ do khocircng coacute hoa tươi

necircn caacutec bagrave đatilde mua caacutec nhaacutenh hoa bằng

nhựa Tất cả đều được đem cắm lecircn

818

bagraven Phật ngay trước mặt đoagraven người

hagravenh hương nhưng rồi sau khi phaacutei

đoagraven vừa rời khỏi thiền viện thigrave caacutec

thiền sinh Mỹ đatilde đem vất hết mấy

cagravenh hoa bằng nhựa đoacute Vị thiền sư

viện chủ thấy thế đatilde bảo họ nhặt

chuacuteng lecircn vagrave đem vagraveo chưng lại ngay

ngắn trecircn bagraven Phật Ngagravei noacutei với caacutec

thiền sinh người Mỹ rằng thật ra mấy

nhaacutenh hoa kia khocircng phải bằng nhựa

magrave chiacutenh nội tacircm của họ bằng nhựa thigrave

đuacuteng hơn Bởi theo Ngagravei thigrave caacutec thiền

sinh chỉ biết nghĩ tới caacutei đẹp thocircng

thường magrave quecircn đi tấm lograveng tiacuten thagravenh

trong sạch đatilde được gửi gắm trecircn caacutec

cagravenh hoa bằng nhựa ấy

Chuacuteng ta ai cũng coacute thể dễ dagraveng bị

vướng kẹt trong những toan tiacutenh đề

819

aacuten phương hướng nagravey nọ của chiacutenh

migravenh để từ đoacute tầm nhigraven của mỗi

người về thực tại cagraveng chật hẹp tugrave

tuacuteng hơn Chuacuteng ta khocircng thể nagraveo coacute

được caacutei nhigraven bao quaacutet vagrave trọn vẹn caacutei

toagraven cảnh của một bức tranh khi chỉ

biết daacuten mắt vagraveo một chi tiết nhỏ trecircn

đoacute

Chuyện xưa kể rằng coacute một con chồn

rất khocircn ngoan kia đatilde tự biết đagraveo

những chiếc hố để bẫy mồi Noacute thiacutech

thuacute với mấy caacutei hố đoacute lắm vigrave chuacuteng lagrave

cocircng trigravenh saacuteng kiến của noacute Thế rồi

một hocircm tigravenh cờ coacute người thợ săn vagraveo

rừng lagravem hố bẫy thuacute vagrave anh ta đatilde gagravei

bẫy ngay trecircn một caacutei hố của chuacute chồn

kia Như thường lệ chồn vẫn tới thăm

bẫy của migravenh vagrave lần nagravey thigrave noacute lacircm

820

nạn ở chiacutenh caacutei bẩy magrave migravenh đatilde đagraveo

Noacute đau đớn giatildey giụa vagrave đuacuteng ra coacute

thể phaacute tung caacutei bẫy tai aacutec kia nhưng

vigrave cứ nghĩ tiếc cocircng trigravenh của migravenh

necircn phuacutet cuối noacute đatilde bị người thợ săn

toacutem lấy Chuacuteng ta thường khi cũng

giống con chồn tinh khocircn nagravey vậy

luocircn dễ dagraveng trở thagravenh nạn nhacircn cho

chiacutenh caacutei thocircng minh của migravenh

Quả lagrave vocirc iacutech vagrave buồn cười nếu chuacuteng

ta chỉ biết nhắm mắt tuacircn theo những

lề thoacutei định kiến đatilde tự sẳn trong đời

sống để rồi buocircng xuocirci phoacute thaacutec tất cả

tacircm tư tigravenh cảm của migravenh theo khuocircn

thước đoacute như một caacutei maacutey Ta phải

học được caacutech thấu suốt vagrave từ bỏ

chuacuteng một nếp đời tẻ nhạt vagrave chết

cứng bởi mục tiecircu của đời sống phải

821

luocircn lagrave một caacutei nhigraven quaacuten triệt vagrave sinh

động tươi tắn beacuten nhạy

Chuacuteng ta rất cần tới khả năng beacuten

nhạy bởi vigrave coacute những luacutec chiacutenh noacute

giuacutep ta quan saacutet tường tận mọi chi tiết

trong từng cảm nghiệm về thực tại rồi

cũng chiacutenh noacute đem lại cho ta caacutei nhigraven

phơi mở vagrave tỉnh thức mọi sự Coacute lần

đoacute một đagraven thiecircn nga bay ngang qua

thiền thất của đại sư Suzuki Nhigraven

chuacuteng đại sư nhắc nhở caacutec mocircn đệ

- Người ta thường đaacutenh bắt caacutec loagravei

chim trời để về nuocirci trong nhagrave migravenh

Mấy con thiecircn nga nagravey đẹp quaacute necircn ai

cũng thiacutech bắt nuocirci chuacuteng Caacutec ngươi

phải tu tập thế nagraveo để thấy được migravenh

với đagraven thiecircn nga kia lagrave một bởi trong

822

đời sống chỉ nhigraven thocirci vẫn chưa đủta

cograven phải biết cảm nhận nữa Hatildey lặng

nhigraven caacutec loagravei chim bay đi rồi lắng

nghe tiếng hoacutet tiếng kecircu của chuacuteng

bằng một tacircm hồn vocirc phacircn biệt Coacute

thấy chuacuteng với migravenh chỉ lagrave một thigrave

chuacuteng ta sẽ thấy khocircng cần thiết để bắt

giữ chuacuteng lại bởi chiacutenh mỗi người đatilde

lagrave vạn vật lagrave toagraven bộ thế giới rồi

Coacute buocircng tay xả bỏ những gigrave migravenh

vẫn ocircm ấp thigrave chuacuteng ta mới coacute thể

nhigraven thấy caacutec phaacutep đuacuteng với caacutec bản

chất của chuacuteng Thật ra trong tự bản

chất khocircng coacute caacutei gigrave lagrave đơn giản hay

phức tạp cả magrave vấn đề chỉ nằm ở caacutech

nhigraven của chuacuteng ta trong khi chuacuteng ta

lại thường xuyecircn thiếu tỉnh thức vagrave

chaacutenh niệm Caacutei đẹp nhất trecircn đời nagravey

823

vốn nằm trong chiacutenh nội tacircm mỗi

người vagrave noacute lagrave caacutei gigrave đoacute thật đơn giản

Chuacuteng ta khocircng thể tigravem thấy caacutei đẹp

với một thaacutei độ cưỡng cầu gaacuten eacutep aacutep

đặt hoặc đi xocircng xaacuteo lugraveng sục một

caacutech nocircng nổi Trong khi đoacute với mocirct

tacircm hồn thật sự bigravenh lặng thigrave caacutei gigrave

quanh ta cũng đều lagrave những thứ tuyệt

vời cả thậm chiacute đoacute chỉ lagrave những sự vật

thocircng thường nhất một boacuteng nắng

xiecircn khoai trong chiều tagrave một nụ cười

nồng ấm một phong thaacutei mời tragrave của

ai đoacute

Ta sẽ bổng nhiecircn thấy được neacutet đẹp

tinh khocirci vagrave sung matilden của đời sống

caacutei gigrave cũng mới lạ vagrave độc đaacuteo mỗi

khoảnh khắc lagrave một cuộc đời Rồi từ

đấy ta cũng thấy luocircn mỗi mỗi phuacutet

824

giacircy biến hoại của vạn hữu Tất cả

khiacutea cạnh sinh diệt của chuacuteng đối với

ta luacutec nagravey chỉ lagrave một vograveng tuần hoagraven

hết sức tự nhiecircn khocircng cần minh

chứng nữa

Trigravenh độ cảm nghiệm thực tại luocircn

phản ảnh chiacutenh xaacutec khả năng tỉnh thức

của chuacuteng ta Cagraveng bị đa đoan vagrave thiếu

độ lượng thigrave khả năng cảm nhận của ta

cagraveng hạn chế Rất nhiều học thuật của

Aacute Chacircu đatilde đặt nền tảng trecircn quan

điểm nagravey Chẳng hạn đối với caacutec nhagrave

danh họa chuyecircn vẽ tranh sơn thủy

của Trung Hoa ETHể coacute được một bức

tranh ra hồn thigrave họ trước hết phải bỏ ra

một thời gian dagravei tĩnh mặc để chuẩn bị

tư tưởng Một khi tacircm triacute caacutec vị đatilde thật

sự hogravea nhập được với đề tagravei của bức

825

tranh migravenh muốn vẽ rồi thigrave đacircy chiacutenh

lagrave luacutec họ bắt tay vagraveo magravei mực cầm cọ

vagrave phoacuteng buacutet với tất cả tacircm hồn

ETHem được tinh thần trecircn đacircy vagraveo đời

sống thường nhật quả lagrave tuyệt vời

nhưng ta dĩ nhiecircn phải thực hiện sao

cho hợp lyacute vagrave thực tế ETHể lagravem được

điều đoacute ta coacute thể tạm thời vận dụng

một vagravei phương phaacutep tương đối quan

trọng sau đacircy magrave yacute nghĩa đặc biệt của

chuacuteng lagrave nhắm tới sự tỉnh thức thường

trực

Phương phaacutep đầu tiecircn lagrave cố tập luyện

tư thế tọa thiền tức khả năng ngồi lacircu

ngồi yecircn vagrave vững chatildei ETHacircy lagrave một

trong những cocircng phu quan trọng nhất

magrave ta coacute thể thực hiện mỗi ngagravey Khả

826

năng nagravey khocircng chỉ lagrave một thao taacutec

trui regraven nghị lực thiền định magrave cograven lagrave

một phần nhacircn caacutech tối yếu cho người

hagravenh giả Noacute cho ta caacutei thời gian để im

lặng lắng nghe chiacutenh migravenh vagrave nối kết

caacutec giaacute trị tacircm linh khaacutec của bản thacircn

Thế giới nagravey theo một caacutech noacutei đặc

biệt chẳng cần phải thecircm caacutei gigrave nữa

Caacutei noacute cần chiacutenh lagrave sự cắt giảm sự bớt

đi sự bớt đi những tham đắm sự bớt

đi những acircu lo hiềm khiacutech kiecircu ngạo

Từng phuacutet giacircy tọa thiền lagrave từng thời

gian để hagravenh giả gội rửa nội tacircm khỏi

khỏi caacutec niềm thống hối trong sự tĩnh

lặng phơi mở chiacutenh lograveng migravenh ra để

hiểu biết đoacuten nhận vagrave tigravem thấy sự

bằng an cho tacircm hồn Với một sự khổ

luyện đuacuteng mức tư thế tọa thiền sẽ

827

giuacutep ta dễ dagraveng kiểm soaacutet caacutec hoạt

động của migravenh trong đời sống thường

nhật Vagrave hatildey ngồi với một tinh thần

sống vocirc ngatilde chuacuteng ta coacute thể giao hogravea

với tất cả thực tại đi qua lograveng migravenh vagrave

như vậy cocircng phu tọa thiền của chuacuteng

ta sẽ lagrave một tặng phẩm cho tất cả tha

nhacircn coacute yacute nghĩa chacircn thagravenh nhất

Hatildey cố gắng tọa thiền mỗi ngagravey hai

lần Quy định nagravey sẽ lagrave một thời khoacutea

rất tốt để ta sống trọn vẹn với mọi thời

gian Buổi tọa thiền ban saacuteng sẽ đem

lại cho ta một nhịp dộ sinh hoạt thăng

bằng cũng như khả năng tỉnh thức

thường trực trong suốt một ngagravey Cograven

buổi tọa thiền ban chiều sẽ giuacutep ta

buocircng thả hết tất cả những gigrave nặng nề

cograven bị tồn đọng sau một ngagravey cực lograveng

828

đối diện với đời sống đồng thời cũng

giuacutep ta ổn định được thacircn tacircm cho trở

necircn yecircn tỉnh thư thaacutei hơn Nếu khả

năng cho pheacutep hagravenh giả hatildey thử ngồi

thiền hai giờ đồng hồ trong một ngagravey

Cograven như khocircng được vậy thử bắt đầu

thực hiện mỗi buổi tọa thiền khoảng

nửa giờ cũng được Noacutei chung cuộc

sống thiền định luocircn đogravei hỏi chuacuteng ta

phải tự biết đưa ra cho migravenh một nền

nếp căn bản để sống vagrave nương theo đoacute

như một cẩm nang để cuộc tu khỏi

phải rơi vagraveo tigravenh trạng nửa vời

Chiacutenh vigrave việc tọa thiền lagrave một cocircng

phu mang tiacutenh trường kỳ vagrave thực dụng

necircn ta khocircng thể coacute một quan niệm

cứng nhắc vagrave maacutey moacutec về noacute chẳng

hạn một quy định vocirc lối nagraveo đoacute Ta

829

cũng hiểu rằng ai cũng luocircn dễ dagraveng

mắc phải một hay nhiều trở lực trong

từng ngagravey của đời sống thiền định

một cơn buồn ngủ hay tigravenh trạng bugrave

đầu bởi quaacute nhiều bận rộn vẫn luocircn

đợi sẳn phiacutea trước ETHầu ngagravey hay cuối

ngagravey bất luận ta dễ dagraveng bị tigravenh trạng

rối tung đầu oacutec vagrave căng thẳng sinh lyacute

cho những lo toan vướng viacutet Trong

tigravenh trạng đoacute nếu chỉ xem việc tọa

thiền lagrave một thao taacutec của thời khoacutea

biểu thigrave ta sẽ khocircng tagravei nagraveo xử lyacute giagraven

xếp nổi nội tacircm của migravenh - đặc biệt lagrave

trong một thời gian dagravei vagrave phải đối đầu

với quaacute nhiều phức tạp Cocircng phu tọa

thiền khocircng phải lagrave caacutei higravenh thức eacutep

buộc trong từng thiền khoacutea ngắn hạn

Noacute lagrave caacutei thời gian để ta thư giản sinh

830

lyacute vagrave quacircn bigravenh ổn định tacircm lyacute Bất

cứ khi nagraveo cần tới sự tập trung để giagraven

xếp nội tacircm thigrave thiền định luocircn lagrave liệu

phaacutep cần thiết vagrave nếu với một tigravenh

trạng sinh lyacute bất ổn hay một nội tacircm

rối bời thigrave dugrave coacute vận dụng một tư thế

tọa thiền nagraveo cũng đều lagrave vocirc hiệu cả

Ngược lại trong tigravenh trạng tacircm sinh lyacute

bigravenh ổn chỉ với sự lắng nghe hơi thở

vagrave đoacuten bắt từng cảm nhận của sinh lyacute

ta coacute thể khaacutem phaacute thực tại vagrave tigravem thấy

mối tương quan thật sự của mọi vận

động thacircn tacircm

Việc tọa thiền lạ lugraveng lắm Coacute luacutec ta

thấy noacute thật dễ dagraveng nhưng cũng coacute

khi lại gacircy cho ta khocircng iacutet khoacute chịu

phiền phức Chẳng hạn mới bắt chacircn

vagraveo để ngồi thigrave dường như bao nhiecircu

831

chuyện trecircn đời cứ đổ xocirc về như thaacutec

lũ Trong trường hợp đoacute hatildey giagraven xếp

nội tacircm migravenh đatilde đừng nản lograveng hay tỏ

ra bất lực rồi phiacute mất một ngagravey Nếu

tigravenh trạng nagravey xảy ra vagraveo luacutec ta sắp đi

ngủ thigrave cũng vẫn cố gắng giải quyết noacute

bằng caacutech ngồi ngay xuống becircn chacircn

giường hoặc một chỗ thiacutech hợp nagraveo đoacute

trong tối thiểu năm phuacutet ETHừng bao

giờ tự cho pheacutep migravenh an lograveng thỏa

matilden đatilde ngồi đủ thời gian tọa thiền

trong thời khoacutea của một ngagravey ETHocirci khi

ta chỉ cần một hai phuacutet lagrave đatilde quaacute đủ

rồi miễn sao thacircn tacircm được ổn định lagrave

được ETHiều vừa nhắc tới trecircn đacircy lagrave

một nhắc nhở quan trọng cho tất cả

hagravenh giả

832

ETHể việc tọa thiền được thực hiện thuận

lợi việc cần thiết lagrave ta phải coacute được

một khocircng gian riecircng tư thật thiacutech hợp

magrave ở đacircy coacute thể lagrave một căn phograveng hay

một goacutec giường ngủ Tốt nhất necircn coacute

một tọa cụ hay một chiếc ghế thoải

maacutei để ngồi Vagrave nếu cảm thấy cần

thiết ta cũng necircn an vị trước mặt migravenh

một pho tượng hoặc bức ảnh Phật

hoặc bất cứ mocirct thứ trang triacute nagraveo đoacute

khả dĩ khơi gợi cho migravenh những tư

tưởng tiacutech cực Becircn cạnh đoacute việc coacute

thecircm đocirci ba quyển kinh tacircm đắc nhất

để đọc luacutec cần thiết cũng lagrave một điều

hay chẳng hạn như giuacutep ta ocircn tập kiến

thức Phật phaacutep vagrave tiếp sức cho tinh

thần thiền định

833

Becircn cạnh tư thế thiền tọa tư thế kinh

hagravenh cũng thường trực của hagravenh giả

Trước giờ tọa thiền necircn dagravenh ra chuacutet

thời gian để đi kinh hagravenh để ổn định

tacircm sinh lyacute đoacute lagrave chưa kể đến những

giờ kinh hagravenh đặc biệt trong một ngagravey

Chuacuteng ta thường mất nhiều thigrave giờ cho

những vọng tacircm ảo tưởng Coacute thể noacutei

90 những yacute nghĩ thường nhật của

mỗi người lagrave vocirc iacutech phiacute phạm vagrave như

vậy ta chỉ cograven lại rất iacutet những tư tưởng

coacute yacute nghĩa Người hagravenh giả phải tự

biết đigravenh chỉ những gigrave khocircng thật sự

cần thiết Trong luacutec kinh hagravenh ta chỉ

cần biết ETHi lagrave ETHi cảm nhận noacute một

caacutech hết migravenh Thiền định trong tư thế

kinh hagravenh rất dễ thực hiện ở bất cứ

834

nơi đacircu-luacutec nagraveo-lagravem gigrave ta cũng coacute thể

tu tập

Ta đatilde thiền định trong tư thế ngồi vagrave

đi thigrave cũng coacute nghĩa lagrave trong từng bữa

ăn ta vẫn coacute thể thiền định Ta ăn

uống trong sự tỉnh thức qua từng thao

taacutec lớn nhỏ trecircn bagraven ăn tỉnh thức khi

ngồi trước những moacuten ăn quen miệng

Hatildey cố gắng ăn uống trong im lặng

một caacutech thong thả chậm ratildei vagrave chaacutenh

niệm Vagrave noacutei thật gọi lagrave hatildey ăn từng

traacutei taacuteo với một sự cẩn trọng chuyecircn

chuacute magrave ta vẫn vận dụng như ta đang

đối diện với toagraven bộ đời sống

Trọng tacircm của sự chuyecircn chuacute nagravey lagrave

trọn vẹn caacutei đang hiện hữu vagrave để từ đoacute

ta nắm bắt được bản chất của thực tại

835

xuyecircn qua từng vận động của thacircn

tacircm Ở đacircy vấn đề khocircng phải ở chỗ

phacircn biệt ETHuacuteng với Sai magrave chỉ đơn

giản lagrave một caacutei nhigraven trong saacuteng vagrave

thậm chiacute khocirci hagravei nữa lagrave khaacutec Lần đoacute

thiền sư Soen-Sa-Nim (Triều Tiecircn)

vừa ăn saacuteng vừa đọc kinh (tại trung

tacircm thiền định Providence Rhode

Island Hoa kỳ) như thường lệ vagrave điều

nagravey tigravenh cờ đatilde lagravem một thiền sinh thắc

mắc khi vẫn thường nghe thấy nhắc

nhở rằng lagravem gigrave thigrave biết nấy trong khi

thiền sư lại cugraveng luacutec lagravem hai việc vừa

ăn vừa đọc Vị thiền sinh begraven đến hỏi

ngagravei thiền sư trocircng lecircn vagrave mĩm cười

- Ta vẫn lagravem đuacuteng như những gigrave đatilde

dạy cho caacutec con lagrave lagravem gigrave biết nấy Ta

836

vừa ăn vừa đọc kinh vagrave cũng tự biết

migravenh vừa đọc kinh vừa ăn

Chaacutenh niệm coacute một vai trograve rất quan

trọng trong đời sống noacute giuacutep ta nối

kết mối tương giao với mọi người qua

sự phaacutet hiện ở họ những giaacute trị đức

tiacutenh Một hocircm tocircn giả Ananda đatilde thưa

với ETHức Phật

- Bạch Thế Tocircn theo con một nửa đời

sống phạm hạnh được thiết lập trecircn

tigravenh phaacutep hữu

Vagrave ETHức Phật đatilde trả lời

- Khocircng phải chỉ lagrave một nữa đacircu

Ananda ta noacutei rằng toagraven bộ đời sống

phạm hạnh được thiết lập trecircn đạo tigravenh

phaacutep hữu với nhau thocircng qua sự kheacuteo

tu tập vagrave một đạo lộ toagraven thiện

837

Thaacutei độ sống hội nhập vagrave san sẻ với

tha nhacircn lagrave một vấn đề vocirc cugraveng quan

trọng Lagravem sao chuacuteng ta coacute thể chối bỏ

tất cả tương giao trong đời sống nhất

lagrave trong thế giới hocircm nay một thế giới

luocircn vang động những thocircng điệp kecircu

gọi về vocirc vagraven vấn đề magrave ta khocircng thể

lagravem ngơ Một trong những quyền

thiecircng liecircng của tất cả Tăng ni Phật

giaacuteo lagrave được sống với tư caacutech một

thagravenh viecircn của giaacuteo hội Trong khi đoacute

dugrave cũng lagrave những Phật giaacuteo đồ nhưng

hagraveng cư sĩ tại gia khocircng coacute được caacutei

tạm gọi lagrave acircn sủng đặc biệt nagravey Chiacutenh

nhờ yacute thức rằng migravenh đang goacutep mặt

trong một cộng đồng dugrave chỉ với

những quan hệ mang yacute nghĩa tinh

thần đạo tacircm vagrave đạo lực của chuacuteng ta

838

sẽ được cũng cố Yacute thức đoacute sẽ được

trợ lực cho chuacuteng ta rất nhiều nhất lagrave

những khi trong cuộc tu coacute vấn đề

Toacutem lại higravenh ảnh của cộng đồng sẽ

luocircn tiếp sức cho chuacuteng ta trong từng

bước tu hagravenh

Từ những vấn đề trecircn ta coacute thể nghĩ

tới một higravenh thức tu tập mang tiacutenh

biện phaacutep cho những luacutec cần thiết đoacute

chiacutenh lagrave tọa thiền tập thể Nếu khocircng

tigravem thấy một thiền đường nagraveo thigrave ta

vẫn coacute thể ngồi thiền một migravenh trong

một tập thể Phật giaacuteo đồ trong giờ

phuacutet thiacutech hợp kể cả trường hợp đoacute

khocircng lagrave những thiền sinh Cagraveng gần

gũi nhiều với những tacircm hồn hướng

nội coacute chiều sacircu tacircm linh thigrave hagravenh giả

cagraveng được tiếp sức một caacutech hiệu quả

839

Vagrave cũng với tinh thần đoacute mỗi năm ta

necircn dagravenh thời gian tham dự caacutec thiền

khoacutea để coacute cơ hội được sống yecircn lặng

vagrave nacircng cao cocircng phu thiền định Phải

noacutei rằng caacutec thiền khoacutea luocircn coacute yacute

nghĩa quan trọng đối với hagravenh giả

Qua đoacute ta sẽ coacute điều kiện sống tiếp

cận hogravea migravenh với thiecircn nhiecircn hơn Bất

luận ở thiền viện hay nhagrave riecircng nếp

sống im lặng ở thiecircn nhiecircn nuacutei rừng

hay đại dương sẽ nuocirci dưỡng khả

năng thiền định của hagravenh giả ngagravey một

tăng tiến hơn Cho necircn khocircng phải do

tigravenh cờ magrave hocircm nay đột nhiecircn coacute rất

nhiều trung tacircm thiền định ồ ạt mọc

lecircn khắp nơi trecircn thế giới ETHoacute lagrave những

truacute xứ cho ta đi tigravem sự yecircn lặng magrave

nếp sống yecircn lặng coacute giaacute trị như thế

840

nagraveo đối với thiền định thigrave tất cả chuacuteng

ta đatilde rotilde Trong khi coacute nhiều người vẫn

cograven đang cật lực magravey mograve những hang

hốc của yacute thức mỏi mắt ngoacuteng đợi

từng bước tiến của trigravenh độ thiền định

thigrave ta hatildey hiểu rằng chỉ cần sự yecircn

lặng lắng nghe lagrave đatilde quaacute đủ Chiacutenh noacute

lagrave toagraven bộ đời sống thiền định của

chuacuteng ta Chắc chắn sẽ coacute luacutec chuacuteng ta

sẽ nhận ra caacutei migravenh cần nhất đời chỉ lagrave

một khocircng gian thật tĩnh lặng để thiền

định để thoaacutet khỏi caacutei vograveng quay lẩn

quẩn của những bận rộn gia đigravenh

những quan hệ vớ vẫn với xatilde hội

cộng đồng tập thể chung quanh Tức

lagrave trong đời sống hướng nội chuacuteng ta

mỗi luacutec chỉ sống hết migravenh với một vấn

đề một cảnh giới Noacutei vậy cũng gần

841

như lagrave chuacuteng ta luocircn phải coacute một sự

khu biệt nếu khocircng muốn noacutei lagrave chọn

lựa thật kỹ lưỡng con đường migravenh

phải đi thậm chiacute đoacute lagrave sự chọn lựa tối

thiểu giữa caacutec oai nghi (tư thế) thiền

định rồi đằng sau đoacute lagrave những cẩn

trọng cần thiết trong mọi sinh hoạt vagrave

quan hệ thường nhật Magrave để lagravem được

điều nagravey ta thường chỉ nhận được sự

tiếp sức từ caacutec thiền khoacutea thời gian lyacute

tưởng để sống thinh lặng Từ đoacute chuacuteng

ta mới coacute thể cầm lấy chaacutenh niệm

bước vagraveo tất cả những ngotilde ngaacutech của

đời sống một caacutech an toagraven vagrave yacute nghĩa

hơn

Ngoagravei ra nếp sống đoacute cograven giuacutep ta từng

bước khaacutem phaacute đời migravenh vagrave thấy được

những gigrave cần được lưu tacircm yacute thức

842

Những caacutei đoacute bao gồm tất cả cocircng

việc vận động sinh lyacute quan hệ đối

giao vagrave cả khả năng vị tha hagraveo sảng

của bản thacircn Hatildey nhớ lại điều chuacuteng

ta đatilde biết lagrave tất cả nghịch cảnh khaacutech

quan hay nội tại đều luocircn coacute thể mang

yacute nghĩa nuocirci lớn đời sống tacircm linh của

mỗi người Coacute điều lagrave ta phải luocircn biết

đoacuten nhận xử lyacute vagrave vận dụng chuacuteng

bằng tất cả sức mạnh của chaacutenh niệm

một caacutech đuacuteng mức hợp lyacute y cứ trecircn

tầm voacutec thực tế của chiacutenh migravenh Tự

nhiecircn mọi hoạt động lớn nhỏ của ta từ

luacutec nagravey sẽ được điều hagravenh vagrave thăng

bằng với sự trợ lực của caacutec giaacute trị nội

tacircm như điềm tĩnh trong saacuteng tập

trung vagrave thoải maacutei Tuy nhiecircn ta cũng

phải biết rằng nếp sống hướng nội như

843

trecircn vừa trigravenh bagravey khocircng hề khocircng coacute

nghĩa lagrave cắt đứt một caacutech vocirc lối tất cả

sinh phong dung dị của một người

bigravenh thường Cho đến cả những hagravenh

giả thacircm niecircn coacute nhiều sở đạt cũng

phải cần tới một triacute nhớ tối thiểu về

những dữ kiện mang yacute nghĩa nối kết

với đời thường magrave migravenh đatilde đaacutenh mất

một caacutech tai hại Chiacutenh điều nagravey giuacutep

ta hạn chế những caacutech ngăn giữa đời

sống nội tacircm với đời sống thực tế Cứ

mỗi hoạt động đều coacute thể dạy ta học

được những quy luật của vạn hữu

Chẳng hạn ta coacute thể học hỏi về từng

ước vọng của bản thacircn những kinh

nghiệm nếm trải đời sống qua chiacutenh

gia đigravenh hoặc bằng caacutech theo dotildei hơi

thở vagrave caacutec cảm giaacutec sinh lyacute Sự tự do

844

khocircng giới tuyến vagrave một tigravenh thương

vocirc bờ magrave ETHức Phật đatilde coacute được thật ra

khocircng phải lagrave điều bất khả đối với

chuacuteng ta ETHocirci ba năm sống thiền hết

migravenh trong những truacute xứ thiacutech hợp

chuacuteng ta sẽ iacutet nhiều cảm nhận được

hai giaacute trị đoacute ETHiều phải nhớ lagrave trong

mọi luacutec đối với chuacuteng ta chỉ coacute một

vấn đề thocirci đoacute lagrave tại đacircy vagrave bacircy giờ

Chaacutenh niệm sẽ luocircn dẫn ta đến khocircng

gian vagrave thời gian đoacute thocirci những gigrave

luocircn vocirc thường biến đổi một caacutech tất

định

Một khiacutea cạnh khaacutec coacute yacute nghĩa giuacutep ta

phơi mở tacircm hồn một caacutech trọn vẹn đoacute

lagrave sự hagravem dưỡng một traacutei tim hagraveo

phoacuteng độ lượng Hatildey nghĩ nhiều về

tha nhacircn từ gần tới xa vagrave bắt đầu học

845

caacutech ban phaacutet những gigrave migravenh coacute Khi

lograveng hagraveo sảng đatilde thagravenh ra một phản

ứng tacircm lyacute tự nhiecircn thigrave coi như hagravenh

giả đatilde sở hữu được noacute rồi Chuacuteng ta coacute

thể tự tigravem lấy những cơ hội giuacutep đỡ

người khaacutec bằng tất cả khả năng một

caacutech hợp lyacute coacute thể lagrave của cải hoặc

cocircng sức Hatildey luocircn đặc biệt chuacute yacute nội

tacircm chiacutenh migravenh khi noacute bắt đầu coacute

những dấu hiệu chugraven bước hay e ngại

trong mối quan hệ mang tiacutenh hy sinh

nagravey để ta kịp thời tu chỉnh một caacutech

thiacutech ứng Dần rồi theo thời gian hagravenh

giả sẽ coacute được niềm vui tế nhị trong

thaacutei độ sống hagraveo sảng của migravenh vagrave

chiacutenh điều nagravey sẽ khơi mở taacutec động

tiacutech cực đến cuộc tu của chuacuteng ta qua

rất nhiều khiacutea cạnh đạo lực khaacutec

846

Một căn bản khaacutec cũng lagrave tối yếu cho

đời sống thiền định lagrave sự nghiecircm trigrave

ngũ giới một quy caacutech sinh hoạt coacute yacute

thức Chỉ riecircng cocircng phu giữ migravenh

theo năm học giới nagravey cũng lagrave phần

đoacuteng goacutep quan trọng cho khả năng

chaacutenh niệm thường nhật Nghi thức

thọ trigrave ngũ giới rất đơn giản coacute thể lagrave

sự phaacutet nguyện trước một ocircng thầy

hay chỉ riecircng một migravenh tự lập tacircm

cũng được (Phần vấn đề ngũ giới đatilde

được nhắc tới trong bagravei Tự do trong

tự chế ở trước)

Theo nghi thức truyền thống thigrave người

muốn chấp trigrave ngũ giới phải đọc bằng

miệng từng cacircu thệ nguyện cho mỗi

điều Chẳng hạn như ở điều thứ nhất

Tocirci xin thọ trigrave học giới bất saacutet Caacutec

847

học giới cograven lại cũng thế Chuacuteng ta

hatildey học caacutech sinh hoạt theo tinh thần

của ngũ giới Vi phạm học giới nagraveo ta

cũng tự biết lagrave migravenh đatilde bị lấm nhơ học

giới đoacute rồi phaacutet thệ trở lại (Xem ở bagravei

vừa necircu) Mỗi học giới lagrave một lời

khuyecircn răn cho ta khocircng xuacutec phạm tới

chuacuteng sanh khaacutec vagrave nhắc nhở ta một

thaacutei độ sống mẫn cảm độ lượng hơn

Sức mạnh của năm học giới rất lớn

Nếu toagraven thể nhacircn loại giữ được giới

bất saacutet vagrave giới khocircng vọng ngữ thigrave

chắc chắn một phần lớn tigravenh higravenh toagraven

cầu sẽ được sửa đổi tốt đẹp nhơn

nhiều

Hatildey sống theo tinh thần ngũ giới

Chiacutenh điều nagravey lagrave một chuẩn bị hết

sức quan trọng cho đời sống tacircm linh

848

Vi phạm caacutec học giới cũng coacute nghĩa lagrave

ta đatilde tự gacircy trở ngại cho việc tu tập

thiền định của migravenh Vigrave vi phạm học

giới nagraveo cũng lagrave một sự xuacutec phạm đối

với tha nhacircn magrave đatilde như vậy thigrave lagravem

sao ta coacute thể sống với một tacircm hồn

thanh thản bigravenh yecircn Coacute giữ được ngũ

giới một caacutech sống trong sạch ta mới

coacute được sự giao hogravea nhất định với thế

giới xung quanh Cứ mỗi học giới bị

vi phạm lagrave một aacutenh đegraven tiacuten hiệu baacuteo

cho ta biết về tigravenh trạng nội tacircm của

migravenh Nếu tự biết xeacutet migravenh một caacutech

nghiecircm cẩn ta sẽ biết được migravenh đatilde bị

caacutei gigrave taacutec động xấu vagrave cũng biết cả

caacutech tự sửa một caacutech chiacutenh xaacutec Noacutei

gọn lại hatildey tracircn quyacute ngũ giới như một

849

phương tiện tuyệt hảo để sửa đổi bản

thacircn vagrave hoaacuten chuyển thế giới


thiacutech rao giảng hay trao đổi sở tri của

migravenh với người khagravec ETHiều đoacute dĩ nhiecircn

rất tốt nếu đề tagravei coacute nội dung quan hệ

giaacuteo lyacute nhưng vấn đề cograven đogravei hỏi ta

phải biết chuacute yacute lưu tacircm đến hoagraven cảnh

thực tế nữa Khocircng phải ở đacircu ta cũng

coacute thể đagravem đạo tugravey thiacutech Thật ra

chuacuteng ta nagraveo cần thiết phải khuyến dụ

hay kecircu gọi đức tin của người khaacutec

Thay vagraveo đoacute ta chỉ necircn thiacutech nghi với

điều kiện chung quanh vagrave như vậy lagrave

ta đatilde tạo được cơ hội cho người khaacutec

chấp nhận migravenh Noacutei vậy coacute nghĩa lagrave

chỉ necircn noacutei với ai thật trong lograveng

muốn lắng nghe ta noacutei Ta hatildey lagrave một

850

ETHức Phật khocircng necircn dừng lại ở vai

trograve một người Phật giaacuteo Hatildey để thaacutei

độ sống của migravenh noacutei lecircn Phật phaacutep

tốt hơn lagrave noacutei bằng ngocircn ngữ chữ

nghĩa Bởi necircn nhớ rằng con người ta

khocircng chỉ quan hệ với nhau qua ngocircn

ngữ magrave cograven qua sự cảm nhận lặng lẽ

từ tacircm hồn nữa Thiecircn hạ sẽ học hỏi ở

chuacuteng ta những gigrave chuacuteng ta sống chớ

khocircng phải qua những gigrave chuacuteng ta noacutei

Một hocircm coacute vagravei thiền sinh đến hỏi một

vị đại sư người Tacircy Tạng lừng danh

rằng họ phải lagravem sao để coacute thể hướng

dẫn con caacutei migravenh coacute được một đời

sống tacircm linh sacircu sắc Vị Lạt Ma nagravey

đatilde trả lời rằngmỗi người coacute một duyecircn

nghiệp riecircng caacutec bậc cha mẹ khocircng

thể cưỡng cầu trong việc bắt buộc con

851

migravenh phải đi theo một hướng sống nagraveo

đoacute một caacutech hoagraven toagraven như yacute được

Tuy nhiecircn tấm gương sống tigravenh

thương vagrave trong saacuteng của cha mẹ sẽ iacutet

nhiều taacutec động đến đời sống tinh thần

của con caacutei Chuacuteng ta coacute thể bảo ban

lũ trẻ phải biết thương người nhưng

trong khi đoacute chuacuteng ta lại khocircng lagravem

đuacuteng được những gigrave migravenh vẫn noacutei thigrave

những lời khuyecircn răn kia khocircng thể coacute

hiệu quả Noacutei chung hatildey học caacutech đưa

hết tacircm tư ngocircn ngữ vagrave hagravenh động

của migravenh vagraveo thagravenh một rồi cứ thế

phaacutet triển caacutec đức taacutenh như tigravenh

thương vagrave sự tỉnh thức cho tới khi tất

cả những thứ đoacute trở thagravenh một nếp

sống căn bản thigrave mọi chuyện trecircn đời

sẽ lagrave những cơ hội tốt cho ta tu tập từ

852

tiếng khoacutec của trẻ con đến những cơn

đau nhức trong giờ tọa thiền hoặc

thậm chiacute đến việc sinh ly tử biệt cũng

thế

Trong một chuyến sang thăm Hoa Kỳ

đại sư Kalu Rinpoche đatilde đến một trại

nuocirci động vật thủy tộc ở Boston

Người ta để yacute thấy cứ mỗi lần đi

ngang qua một chiếc lồng kiacutenh thigrave vị

Lạt Ma trứ danh nagravey đều lấy tay chạm

nhẹ vagraveo đoacute rồi miệng cứ thầm thigrave cacircu

thần chuacute Mật tocircng Aacuten Ma Ni Baacutet Mecirc

Hồng Khi được hỏi lyacute do Ngagravei đatilde

trả lời

- Tocirci chạm tay vagraveo lograveng kiacutenh vagrave chuacute

tacircm cầu nguyện cho caacutec chuacuteng sanh bị

nhốt trong đoacute được tự do

853

Thật lagrave yacute nghĩa nếu trong mọi quan hệ

đối giao ta đều coacute được thaacutei độ bao

dung trước tất cả vạn loagravei Hatildey biết

nghĩ về người bằng trọn vẹn traacutei tim

độ lượng của migravenh vagrave thật lograveng mong

mỏi cho tất cả luocircn bigravenh an chẳng hạn

một sự tự do

Sự cocirc đơn luocircn lagravem cho cuộc tu của

chuacuteng ta trở necircn vất vả hơn noacute sẽ lagrave

những hagravenh trang quan trọng cho cuộc

hagravenh trigravenh đoacute Ta coacute thể sống qua caacutec

thiền khoacutea dưới sự hướng dẫn của

những thiền sư nhưng rồi ở đoạn cuối

của hagravenh trigravenh nagravey ta vẫn chỉ cograven lại

một migravenh để ta lagravem thầy cho chiacutenh ta

vagrave từ giai đoạn tự tu nagravey ta mới coacute thể

khaacutem phaacute được caacutei Phật phaacutep giải

thoaacutet ở chiacutenh bản thacircn migravenh

854

Một vị sư người phương Tacircy trước khi

trở về Mỹ đatilde đến noacutei chuyện với một

vị đại đức giagrave người Anh vị nagravey vốn

lagrave một người đatilde từng coacute nhiều chuyến

đi qua lại giữa Chacircu Acircu vagrave Chacircu Aacute

Nhagrave sư trẻ kia muốn xin được đocirci lời

nhắc nhở để chuẩn bị cho ngagravey thaacuteng

tu hagravenh ở phương Tacircy sau nagravey của

migravenh Vị đại đức người Anh chỉ noacutei

mấy cacircu ngắn gọn

- Tocirci chỉ coacute thể khuyecircn sư một điều

thocirci Khi đang coacute mặt tại một trạm xe

buyacutet hatildey thấy rằng chiếc xe buyacutet

khocircng hề coacute diacutenh liacuteu tới migravenh Dugrave coacute

lagrave người đứng đợi xe sư cũng đừng để

migravenh phải bận tacircm cực lograveng vigrave noacute

Luacutec nagraveo cũng coacute một chuyến xe buyacutet

cho sư magrave

855

Khocircng coacute gigrave để cho ta phải học tốc

cấp tập vội vatilde Ta phải biết sống trọn

vẹn với từng giacircy phuacutet thực tại để

khaacutem phaacute chiacutenh migravenh Qua nếp sống

nagravey đời sống của ta sẽ được hoaacuten

chuyển tốt đẹp hơn Vagrave để thực hiện

được như vậy ta phải tự coacute caacutei khả

năng đối diện cấp thời magrave điều nagravey

xem ra khocircng đơn giản tiacute nagraveo

Tỉnh thức mẫn cảm can đảm vagrave saacuteng

suốt lagrave những giaacute trị tinh thần tự

chứng khocircng thể coacute được từ một sức

mạnh ngoại tại nagraveo cả Chuacuteng được

thagravenh tựu từ becircn trong nội tacircm mỗi

người thocircng qua từng vận động của

bản thacircn từ ngữ ngocircn đến hoạt động

Những phaacutep taacutenh đoacute lagrave nguồn năng

lực chuyển hoacutea nội dung chuacuteng ta lagrave

856

những nguồn năng lực khocircng gigrave coacute thể

thay đổi được bởi chuacuteng luacutec nagravey đatilde lagrave

bản chất thật sự của chuacuteng ta rồi

J K


Nuocirci dưỡng Chaacutenh Niệm

1 Lập một thời khoacutea tọa thiền mỗi

ngagravey

ETHacircy lagrave một phương caacutech để trưởng

dưỡng cocircng phu thiền định thường

nhật đồng thời cũng giuacutep ta kiểm tra

những chu trigravenh của noacute một caacutech dễ

dagraveng Hatildey thử bỏ ra một hoặc hai

thaacuteng với một cuốn sổ tay để becircn cạnh

chỗ migravenh tọa thiền rồi viết vagraveo đoacute một

caacutech trung thực thời gian tọa thiền

cugraveng tất cả những gigrave xảy ra trong tacircm

857

migravenh Chẳng hạn Ngagravey X thaacuteng Y

ngồi được một giờ đồng hồ phoacuteng taacuten

hướng ngoại hoặc trong saacuteng định

tĩnh coacute hoặc khocircng những chấn động

cảm xuacutec

Cuối thời gian đatilde định hagravenh giả đọc

lại tất cả để đaacutenh giaacute chiacutenh xaacutec được

từng bước cocircng phu của migravenh rồi tự

đưa ra những hướng đi thiacutech ứng

Chaacutenh niệm sẽ qua con đường nagravey magrave

được nuocirci lớn

2 Tigravem một ấn tượng để tập trung

tinh thần (tạo thoacutei quen tỉnh thức để

tỉnh thức trở thagravenh thoacutei quen)

Hatildey chuacute yacute vagraveo một hoạt động thường

nhật nagraveo đoacute magrave ta thường thực hiện

trong sự vocirc tacircm rồi đưa hết chaacutenh

858

niệm vagraveo đấy Ta coacute thể lấy việc uống

tragrave tắm rửa hoặc laacutei xe để lagravem bagravei

thực tập bằng caacutech dagravenh ra đocirci ba phuacutet

trước khi bắt đầu lagravem việc đoacute Cocircng

việc sẽ được thực hiện trong sự nhẹ

nhagraveng cẩn trọng vagrave trở thagravenh một

cocircng aacuten thiền định tuyệt vời về thực

tại những gigrave đang xảy ra Lagravem thế coacute

nghĩa lagrave hagravenh giả đatilde mở ra tất cả caacutenh

cửa lograveng migravenh với vạn vật với mọi sự

Ta coacute thể nuocirci caacutei cảm giaacutec rằng chiacutenh

ETHức Phật đang từng bước coacute mặt becircn

cạnh cuộc tu của migravenh như một sự gia

trigrave thiecircng liecircng

Ở đacircy ta thử sống trầm lặng vagrave tỉnh

thức như một người Nhật Bản uống tragrave

đuacuteng theo nghi thức Tragrave ETHạo nhưng

khocircng dừng lại ở riecircng một hoạt động

859

nagraveo magrave lagrave mọi hoạt động luocircn khi vagrave

mọi nơi Cocircng phu thực tập coacute thể keacuteo

dagravei trong một tuần hay một thaacuteng Vấn

đề thời gian khocircng quan trọng miễn

sao chaacutenh niệm của ta ngagravey một lớn

mạnh thigrave thocirci

3 Thực hiện một kiểu sống giản dị

tự nguyện

Cố gắng bỏ ra đocirci ba ngagravey thử nghiệm

một nếp sống khocircng bị chi phối bởi

một sinh quan văn minh hay tiện nghi

nagraveo để hogravea migravenh với thiecircn nhiecircn

Trước hết hagravenh giả ngồi lại trong im

lặng rồi cố nhớ lại tất cả những gigrave lagrave

mật thiết trong đời sống bản thacircn bằng

caacutech đưa vagraveo tư tưởng mọi thứ migravenh

đatilde sống qua cocircng việc quan hệ xatilde

860

hội gia đigravenh nhagrave cửa caacutec hoạt động

nổi bật caacutec thứ migravenh sở hữu được

những mục tiecircu để vươn tới trong nay

mai hoặc đời sống tinh thần hằng

ngagravey

Cứ mỗi một higravenh ảnh đi qua trong tư

tưởng hagravenh giả hatildey tự đặt cho migravenh

một cacircu hỏi Coacute phải noacute chỉ khiến cho

ta thecircm rắc rối cuộc đời hay khocircng

Hagravenh giả lại tự trả lời vẫn trong thinh

lặng vagrave một caacutech trung thực sau khi tự

phản tỉnh soi rọi Sau đoacute necircn coacute thecircm

một cacircu tự vấn khaacutec Nếu mọi sự được

giagraven xếp đơn giản hơn thế thigrave coacute phải

lagrave ta sẽ được hạnh phuacutec hơn khocircng

Mục tiecircu của đời sống tinh thần phải

lagrave giacircy phuacutet khaacutem phaacute ra sự tự do lagrave

861

sự hagravei hogravea tiacutech cực với cuộc đời chung

quanh vagrave nhận ra được bản chất thật

sự trong sự hiện hữu của chiacutenh migravenh

Nếu caacutei cần thiết cho đời sống của

chuacuteng ta lagrave việc giản dị hoacutea mọi sự vagrave

ta cũng đatilde tigravem thấy được con đường

để thực hiện noacute thigrave hatildey biết giữ noacute lại

cho migravenh như một hagravenh trang để bước

vagraveo hagravenh trigravenh chuyển hoacutea thăng hoa

tacircm linh

[Hết]

----o0o---



862

----o0o---

Nguồn BuddhaSasana

2

Chương 5 Caacutec Cấp độ Thiền định

Chương 6 Thất Giaacutec chi

Chương 7 Một bagravei học qua cuộc đời

ETHức Phật

Chương 8 Tự do trong Tự chế

Chương 9 ETHau khổ lagrave Nhacircn tố của

Tigravenh thương

Chương 10 Kiến giải về Nghiệp lyacute

Chương 11 Hiểu biết về Nghiệp lyacute

Chương 12 Năm nguồn ETHạo lực cho

Thiền định

Chương 13 Cuộc đi về nguồn

Chương 14 Con đường Lợi tha

Chương 15 Ứng dụng Thiền định vagraveo

đời sống thường nhật

3


Ma













nhất



4

















5












thế giới






6




Mc Leod Ganj

20041987









7



















8










Phật giaacuteo









9











thủy





Hoa kỳ)

10



















11





acircn vocirc hạn





----o0o---



----o0o---


12


Chương 1









hỏi




trả lời

13


tiếp tục hỏi









tigravenh thức





14



















15













tự do





16



















17



















18



















19


















20



















21



















22



















23
















thế



24






cả












25


















26

















27



















28



















29


















30


















31



















32



















33















Thiền ETHịnh




34



















35



















36














hữu dụng





37



















38




diện














39



















40


coacute được

















41



















42












giờ saacutet sinh







43



















44












caacutei khaacutec







45













cơm nagraveo cả






46







dự












47




tấm lograveng









thực hiện





48



















49



















50



















51



















52



















53








noacutei









lyacute chứ

54



















55


















56



















57









ETHịnh học









58



















59




đơn độc








từ bi






60










thức thật tốt









61



















62

Tuệ học


















63


















64



















65



















66


vận động

















67



















68










ngoại tại









69










lẫn thời gian









70



















71







JK










72

















loagravei

73


















74



















75

----o0o---



----o0o---



Chương 2





76

















mọi sự

77


















78



















79



















80



















81






chuacuteng













82



















83


















84
















tế nhị nagravey



85


















86













kia





87



















88


















89












kiacuten


ứng xung động




90



















91



















92


















93


khocircng

















94


















95


ảnh đoacute
















96



















97



















98


















người

99















của noacute




100



















101















chấp


102



















103



















104





vị








J G

105



thực chứng
















106








cảm nghiệm











107








thực tại

----o0o---



----o0o---


108


Chương 3

Thiền Lyacute










thức



109



















110



















111









migravenh









112



















113


hết
















114












tinh xaacutec






115



















116



















117



















118



















119


















120


boacute

















121




hữu hiệu hơn















122



















123



















124



















125



















126



















127


















128



















129


















130



JG

----o0o---



----o0o---



Chương 4

131


Thiền ETHịnh

















132









Phật Giaacuteo










133











viecircn







134






một nữ tu













135



















136




tại















137



















138



















139



















140


















141



















142


















143



















144



















145



















146



















147



















148



















149



















150



















151



















152



















153



















154



















155



















156



ngắm











chỉ




157



















158



















159


















160



















161



















162



















163











nhật








164






dưỡng













165



















166



















167



















168



















169



















170







trong saacuteng












171



















172



















173



















174


















175



















176



















177



















178



















179



















180



















181



















182



















183


















184



















185



















186
















cảm



187



















188



















189



















190



















191



















192



















193














định





194



















195



















196

















197



















198








trung tư tưởng











199



















200



















201



















202



















203






cẩn hơn













204



buồn ngủ
















205



















206



















207



















208


















209












đoacute






210



















211


















212



















213









thức










214



















215



















216



















217



















218



















219







ở chương sau












220



















221



















222




tồn















223















J K


224


phiền natildeo

















225



















226




----o0o---





Chương 5




227









Dấn thacircn









228


















229



















230



đảm
















231





sắc














232



















233



















234



















235



















236












băng







237


















238



















239



















240



















241



















242







Khaacutem phaacute











243



















244



















245



















246



















247


















248



















249



















250



















251







đang xảy ra












252



















253



















254



















255



















256









chuacuteng ta










257



















258











Phơi mở







259



















260


















261



















262



















263



















264



















265



















266



















267


















quyết định

268



















269



















270



















271



















272



ở đacircy
















273



















274



vẹn nhất
















275



















276



















277



















278















của tư tưởng




279


















280


















281



















282












Hoacutea thacircn



hay nhập cuộc



283



















284





tiếng vĩnh cửu














285





Bacircy giờ














286



















287



















288



















289





hỏi khaacutec







khocircng ạ




trọng nữa

290


hồn nhiecircn

















291


















292















JK



293
















chuacuteng



294










trocirci đến









295



















296











nagravey

----o0o---



----o0o---

297


Chương 6















298



















299


















300



















301



















302


















303



















304


















305



















306












thacircn






307


















thức

308



















309



















310




mức















311



















312















của tacircm hồn


313


















314



















315


















316









dụng hữu hiệu










317



















318













con





319


















320



















321



















322





tự do














323



















324



















325












chứng nghiệm







326


















327















Hỷ giaacutec chi



328







lớn mạnh hơn












329














cuộc





330


















331


thiết

















332






Hỷ giaacutec chi












333







rộng hơn












334














thường





335



















336






độ tỉnh thức












337


hơn

















338



















339



















340






xuất hiện













341



















342



















343



















344


của chuacuteng ta
















345



















346



















347













của migravenh


mười hai



348







nữa







gigrave





349




maacuteu












migravenh



350







điều


đời


hiện


mười hai






351



















352








nữa

Xả giaacutec chi









353


















354



















355



















356


thức

















357







tốn










358


bắt)
















359














lắm đacircu





360



















361










JK



Chi




362



















363









----o0o---



----o0o---


364

Chương 7

















365


















366



















367



















368



















369



















370


















371



















372


















373



















374



















375



















376


















377



















378



















379



















380



















381



nhất














382



















383


















384



















385



















386


cuacuteng dường

















387






migravenh













388


tối thượng

















389

















390





tagraven













391


















đầy gian khổ

392



















393



















394



















395


















396



















397










rộng hẹp hơn









398



















399


















400



















401



















402


















403



















404







ETHức Phật












405



















406

















407



















408



















409





đương sự














410



















411



















412



















413


















414



















415



chết
















416











Ngagravei








417


đẳng
















418



















419


















420



















421



















422






J G


Phật









423



















424



----o0o---



----o0o---


Chương 8




425















hoạt động




426



















427




noacute















428



















429






chăm chuacute













430





chuacuteng ta














431










nhiệm









432












chốc







433








chuacuteng ta









chắn hơn nhiều

434



















435



















436



















437

















bất tận

438



















439



















440



















441

















nhất

442


















443



















444



















445





phu thiền định














446



















447




chấp















448



















449



















450

















thất vọng

451



















452



















453



















454



















455


















456

















457



















458


















459



















460















xuống




461



















462




khiếp sợ















463



















464



















465



















466


hocircm sớm mai

















467



















468














J G

----o0o---

469



15

----o0o---


Chương 9








470




rộng mở















471



















472



















473



















474


















475


sinh socirci

















476


















477



















478



















479



















480



















481



















482


















483



















484



















485








ngụy trang











486



thiền lyacute














487


















thức

488



















489



















490


nữa

















491



















492



















493


















494








rồi biến mất










bigravenh thường

495



















496



















497



















498



















499



tự tại hơn













migravenh

500



















501


mugravea xuacircn



nhagraveng hơn





quaacute




mới hocircm qua





502

maacutei nhagrave




ngủ được



minh











503















trọn vẹn




504



















505



















506





thương)













507



















508



















509



















510







cũng được










511
















đau khổ



512



















513



phải khocircng













của tocirci


514



sắc nhất



mugravea xuacircn





một đoacutea hoa


trong đaacute





hiện hữu

515





du





nhaacutei nhỏ




gậy truacutec





516




ngagraven vagraveng









dịch






517














J G

518


thương

















519



















520



















521










J G

----o0o---



----o0o---

522


Chương 10















523



















524



















525



















526









trong tương lai










527



















528



















529



















530



















531



















532



















533












được







534









tương lai










535



















536













trời dục giới






537



















538











migravenh








539



















540


















541



















542



















543



















544



















545



















546












thể







547



















548









chuacuteng










549



















550



















551



















552



















553



















554






thể cho pheacutep













555



















556



















557



















558



















559



















560



mức
















561



















562



















563



















564



















565




hữu học















566


















cập nhất

567


















568



















569



















570



















571



















572














nghiệp





573



















574








vagrave tự do







nhất

J G

575



tự tại
















576



















577



















578


















579



----o0o---



----o0o---


Chương 11





580











sanh vagrave diệt








581



















582



















583



















584


















585


















586







mui xe regravem xe











587



















588



















589



















590



















591











vừa nghe qua








592



















593


















594



















595



















596



















597











rồi đoacute








598



















599







bước






Angulimagravela ạ





600



















601



















602













J K





603



















604



















605


migravenh







điều động








606


thương











----o0o---



607

----o0o---


Chương 12












608



















609


quaacuteng

















610



















611



















612



















613



















614


















thanh tịnh

615



















616



















617














thiền định





618



















619


















620

Nỗ lực (Tấn)


















621



















622



















623



















624



















625



tacircm
















626



















627


















628









giải thoaacutet










629



















630


vạn hữu
















631



















632



















633



















634



















635



















636



















637





nhất














638



















639


















640


thẳm
















641



















642



















643



















644


















645


















646



















647



















648



















649



















650



















651







đaacuteng












652



















653



















654



















655



















656



















657



















658

















659






quaacuten













660




đoacute














661



















662



















663





đạo lực












664



















665















J G

----o0o---

666



----o0o---


Chương 13









667



















668










thocircng suốt









669



















670











thật








671














động





672




phacircn biệt















673








thecirc thảm hơn











674



















675



















676



















677


















678



















679



















680



sĩ















681



















682
















cagravenh hoa


cacircy

683



















684














sinh





685



















686



















687



















688





coacute mặt














689



















690


lệch

















691



















692


















693

Hữu


Vocirc Hữu


Hữu






gigrave








694


khocircng

















695



















696



















697



















698


















699



















700

















mong manh nhất

701














Tocirci nguy hiểm



kệ sau đacircy

702



















703



















704









J G

----o0o---



----o0o---


705

Chương 14















706



















707



















708








magrave thocirci











709



















710







thương thocirci












711



















712






cảm thocircng













713



















714



















715



















716



















717



















718



















719



















720



















721


















722


















723



















724



















725



















726



















727


















728



















729



















730









người










731



















732







diễn












733



















734



















735



















736



















737



















738



















739



















740



















741



















742



















743



















744



















745



















746



















747



















748



















749



















750



















751














thugrave tạc





752



















753



















754



















755



















756



















757



















758



















759



















760


















761



















762



















763



















764



















765



















766



















767



















768



















769












ngộ






770


















771



















772









trả cả










773



















774



















775
















J K

776















thacircn



777













----o0o---



778

----o0o---


Chương 15












779



















780



















781














gian





782



















783



















784











nghĩa hơn








785



















786



















787














thứ





788











bỏ cuộc








789



















790



















791



















792


















793











Ngagravei







794






thiacutech












795


vậy thocirci

















796





ETHạo














797



















798



















799



















800










nghĩ







801






noacutei












802


















803



















804











khỏe








805



















806














đacircu





807



















808



















809















học trograve



810




ngay







tất cả





migravenh

811



















812



















813



cho thiền định









thực tại






814



















815


















816


nhau
















817



















818



















819








đoacute











820



















821


















822



















823













ai đoacute






824





chứng nữa














825












trực






826



















827



















828



















829



















830



















831

















hagravenh giả

832


















833


















834


tu tập
















835


















836


















837



















838



















839



















840



















841















hơn




842



















843



















844













định






845



















846



















847















nhiều




848


















849



















850



















851



















852




thế










trả lời




853







một sự tự do












854


















cho sư magrave

855



















856




J K




ngagravey










857





cảm xuacutec













858



















859








tự nguyện










860





ngagravey













861










tacircm linh

[Hết]

----o0o---



862

----o0o---


3


Ma













nhất



4

















5












thế giới






6




Mc Leod Ganj

20041987









7



















8










Phật giaacuteo









9











thủy





Hoa kỳ)

10



















11





acircn vocirc hạn





----o0o---



----o0o---


12


Chương 1









hỏi




trả lời

13


tiếp tục hỏi









tigravenh thức





14



















15













tự do





16



















17



















18



















19


















20



















21



















22



















23
















thế



24






cả












25


















26

















27



















28



















29


















30


















31



















32



















33















Thiền ETHịnh




34



















35



















36














hữu dụng





37



















38




diện














39



















40


coacute được

















41



















42












giờ saacutet sinh







43



















44












caacutei khaacutec







45













cơm nagraveo cả






46







dự












47




tấm lograveng









thực hiện





48



















49



















50



















51



















52



















53








noacutei









lyacute chứ

54



















55


















56



















57









ETHịnh học









58



















59




đơn độc








từ bi






60










thức thật tốt









61



















62

Tuệ học


















63


















64



















65



















66


vận động

















67



















68










ngoại tại









69










lẫn thời gian









70



















71







JK










72

















loagravei

73


















74



















75

----o0o---



----o0o---



Chương 2





76

















mọi sự

77


















78



















79



















80



















81






chuacuteng













82



















83


















84
















tế nhị nagravey



85


















86













kia





87



















88


















89












kiacuten


ứng xung động




90



















91



















92


















93


khocircng

















94


















95


ảnh đoacute
















96



















97



















98


















người

99















của noacute




100



















101















chấp


102



















103



















104





vị








J G

105



thực chứng
















106








cảm nghiệm











107








thực tại

----o0o---



----o0o---


108


Chương 3

Thiền Lyacute










thức



109



















110



















111









migravenh









112



















113


hết
















114












tinh xaacutec






115



















116



















117



















118



















119


















120


boacute

















121




hữu hiệu hơn















122



















123



















124



















125



















126



















127


















128



















129


















130



JG

----o0o---



----o0o---



Chương 4

131


Thiền ETHịnh

















132









Phật Giaacuteo










133











viecircn







134






một nữ tu













135



















136




tại















137



















138



















139



















140


















141



















142


















143



















144



















145



















146



















147



















148



















149



















150



















151



















152



















153



















154



















155



















156



ngắm











chỉ




157



















158



















159


















160



















161



















162



















163











nhật








164






dưỡng













165



















166



















167



















168



















169



















170







trong saacuteng












171



















172



















173



















174


















175



















176



















177



















178



















179



















180



















181



















182



















183


















184



















185



















186
















cảm



187



















188



















189



















190



















191



















192



















193














định





194



















195



















196

















197



















198








trung tư tưởng











199



















200



















201



















202



















203






cẩn hơn













204



buồn ngủ
















205



















206



















207



















208


















209












đoacute






210



















211


















212



















213









thức










214



















215



















216



















217



















218



















219







ở chương sau












220



















221



















222




tồn















223















J K


224


phiền natildeo

















225



















226




----o0o---





Chương 5




227









Dấn thacircn









228


















229



















230



đảm
















231





sắc














232



















233



















234



















235



















236












băng







237


















238



















239



















240



















241



















242







Khaacutem phaacute











243



















244



















245



















246



















247


















248



















249



















250



















251







đang xảy ra












252



















253



















254



















255



















256









chuacuteng ta










257



















258











Phơi mở







259



















260


















261



















262



















263



















264



















265



















266



















267


















quyết định

268



















269



















270



















271



















272



ở đacircy
















273



















274



vẹn nhất
















275



















276



















277



















278















của tư tưởng




279


















280


















281



















282












Hoacutea thacircn



hay nhập cuộc



283



















284





tiếng vĩnh cửu














285





Bacircy giờ














286



















287



















288



















289





hỏi khaacutec







khocircng ạ




trọng nữa

290


hồn nhiecircn

















291


















292















JK



293
















chuacuteng



294










trocirci đến









295



















296











nagravey

----o0o---



----o0o---

297


Chương 6















298



















299


















300



















301



















302


















303



















304


















305



















306












thacircn






307


















thức

308



















309



















310




mức















311



















312















của tacircm hồn


313


















314



















315


















316









dụng hữu hiệu










317



















318













con





319


















320



















321



















322





tự do














323



















324



















325












chứng nghiệm







326


















327















Hỷ giaacutec chi



328







lớn mạnh hơn












329














cuộc





330


















331


thiết

















332






Hỷ giaacutec chi












333







rộng hơn












334














thường





335



















336






độ tỉnh thức












337


hơn

















338



















339



















340






xuất hiện













341



















342



















343



















344


của chuacuteng ta
















345



















346



















347













của migravenh


mười hai



348







nữa







gigrave





349




maacuteu












migravenh



350







điều


đời


hiện


mười hai






351



















352








nữa

Xả giaacutec chi









353


















354



















355



















356


thức

















357







tốn










358


bắt)
















359














lắm đacircu





360



















361










JK



Chi




362



















363









----o0o---



----o0o---


364

Chương 7

















365


















366



















367



















368



















369



















370


















371



















372


















373



















374



















375



















376


















377



















378



















379



















380



















381



nhất














382



















383


















384



















385



















386


cuacuteng dường

















387






migravenh













388


tối thượng

















389

















390





tagraven













391


















đầy gian khổ

392



















393



















394



















395


















396



















397










rộng hẹp hơn









398



















399


















400



















401



















402


















403



















404







ETHức Phật












405



















406

















407



















408



















409





đương sự














410



















411



















412



















413


















414



















415



chết
















416











Ngagravei








417


đẳng
















418



















419


















420



















421



















422






J G


Phật









423



















424



----o0o---



----o0o---


Chương 8




425















hoạt động




426



















427




noacute















428



















429






chăm chuacute













430





chuacuteng ta














431










nhiệm









432












chốc







433








chuacuteng ta









chắn hơn nhiều

434



















435



















436



















437

















bất tận

438



















439



















440



















441

















nhất

442


















443



















444



















445





phu thiền định














446



















447




chấp















448



















449



















450

















thất vọng

451



















452



















453



















454



















455


















456

















457



















458


















459



















460















xuống




461



















462




khiếp sợ















463



















464



















465



















466


hocircm sớm mai

















467



















468














J G

----o0o---

469



15

----o0o---


Chương 9








470




rộng mở















471



















472



















473



















474


















475


sinh socirci

















476


















477



















478



















479



















480



















481



















482


















483



















484



















485








ngụy trang











486



thiền lyacute














487


















thức

488



















489



















490


nữa

















491



















492



















493


















494








rồi biến mất










bigravenh thường

495



















496



















497



















498



















499



tự tại hơn













migravenh

500



















501


mugravea xuacircn



nhagraveng hơn





quaacute




mới hocircm qua





502

maacutei nhagrave




ngủ được



minh











503















trọn vẹn




504



















505



















506





thương)













507



















508



















509



















510







cũng được










511
















đau khổ



512



















513



phải khocircng













của tocirci


514



sắc nhất



mugravea xuacircn





một đoacutea hoa


trong đaacute





hiện hữu

515





du





nhaacutei nhỏ




gậy truacutec





516




ngagraven vagraveng









dịch






517














J G

518


thương

















519



















520



















521










J G

----o0o---



----o0o---

522


Chương 10















523



















524



















525



















526









trong tương lai










527



















528



















529



















530



















531



















532



















533












được







534









tương lai










535



















536













trời dục giới






537



















538











migravenh








539



















540


















541



















542



















543



















544



















545



















546












thể







547



















548









chuacuteng










549



















550



















551



















552



















553



















554






thể cho pheacutep













555



















556



















557



















558



















559



















560



mức
















561



















562



















563



















564



















565




hữu học















566


















cập nhất

567


















568



















569



















570



















571



















572














nghiệp





573



















574








vagrave tự do







nhất

J G

575



tự tại
















576



















577



















578


















579



----o0o---



----o0o---


Chương 11





580











sanh vagrave diệt








581



















582



















583



















584


















585


















586







mui xe regravem xe











587



















588



















589



















590



















591











vừa nghe qua








592



















593


















594



















595



















596



















597











rồi đoacute








598



















599







bước






Angulimagravela ạ





600



















601



















602













J K





603



















604



















605


migravenh







điều động








606


thương











----o0o---



607

----o0o---


Chương 12












608



















609


quaacuteng

















610



















611



















612



















613



















614


















thanh tịnh

615



















616



















617














thiền định





618



















619


















620

Nỗ lực (Tấn)


















621



















622



















623



















624



















625



tacircm
















626



















627


















628









giải thoaacutet










629



















630


vạn hữu
















631



















632



















633



















634



















635



















636



















637





nhất














638



















639


















640


thẳm
















641



















642



















643



















644


















645


















646



















647



















648



















649



















650



















651







đaacuteng












652



















653



















654



















655



















656



















657



















658

















659






quaacuten













660




đoacute














661



















662



















663





đạo lực












664



















665















J G

----o0o---

666



----o0o---


Chương 13









667



















668










thocircng suốt









669



















670











thật








671














động





672




phacircn biệt















673








thecirc thảm hơn











674



















675



















676



















677


















678



















679



















680



sĩ















681



















682
















cagravenh hoa


cacircy

683



















684














sinh





685



















686



















687



















688





coacute mặt














689



















690


lệch

















691



















692


















693

Hữu


Vocirc Hữu


Hữu






gigrave








694


khocircng

















695



















696



















697



















698


















699



















700

















mong manh nhất

701














Tocirci nguy hiểm



kệ sau đacircy

702



















703



















704









J G

----o0o---



----o0o---


705

Chương 14















706



















707



















708








magrave thocirci











709



















710







thương thocirci












711



















712






cảm thocircng













713



















714



















715



















716



















717



















718



















719



















720



















721


















722


















723



















724



















725



















726



















727


















728



















729



















730









người










731



















732







diễn












733



















734



















735



















736



















737



















738



















739



















740



















741



















742



















743



















744



















745



















746



















747



















748



















749



















750



















751














thugrave tạc





752



















753



















754



















755



















756



















757



















758



















759



















760


















761



















762



















763



















764



















765



















766



















767



















768



















769












ngộ






770


















771



















772









trả cả










773



















774



















775
















J K

776















thacircn



777













----o0o---



778

----o0o---


Chương 15












779



















780



















781














gian





782



















783



















784











nghĩa hơn








785



















786



















787














thứ





788











bỏ cuộc








789



















790



















791



















792


















793











Ngagravei







794






thiacutech












795


vậy thocirci

















796





ETHạo














797



















798



















799



















800










nghĩ







801






noacutei












802


















803



















804











khỏe








805



















806














đacircu





807



















808



















809















học trograve



810




ngay







tất cả





migravenh

811



















812



















813



cho thiền định









thực tại






814



















815


















816


nhau
















817



















818



















819








đoacute











820



















821


















822



















823













ai đoacute






824





chứng nữa














825












trực






826



















827



















828



















829



















830



















831

















hagravenh giả

832


















833


















834


tu tập
















835


















836


















837



















838



















839



















840



















841















hơn




842



















843



















844













định






845



















846



















847















nhiều




848


















849



















850



















851



















852




thế










trả lời




853







một sự tự do












854


















cho sư magrave

855



















856




J K




ngagravey










857





cảm xuacutec













858



















859








tự nguyện










860





ngagravey













861










tacircm linh

[Hết]

----o0o---



862

----o0o---


nguyên tác: joseph goldstein and jack kornfield (1987 ...€¦ · trong đời sống thì ta...

Documents