ngày nh n bài: 16/3/2020; ngày hoàn thành ph n bi n: 26/3

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học, ĐH Huế Tập 16, Số 3 (2020)

171

ỨNG DỤNG CHỨC NĂNG LIVESTREAM TRÊN MẠNG XÃ HỘI

ĐỂ SẢN XUẤT VÀ CHUYỂN TẢI THÔNG TIN -

HƢỚNG ĐI MỚI CỦA BÁO CHÍ CHÍNH THỐNG Ở VIỆT NAM

Trần Thị Phƣơng Nhung

Khoa Báo chí – Truyền thông, Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế

Email: [email protected]

Ngày nhận bài: 16/3/2020; ngày hoàn thành phản biện: 26/3/2020; ngày duyệt đăng: 02/4/2020

TÓM TẮT

Sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội trong những năm gần đây đã đặt ra nhiều

vấn đề trong tiến trình phát triển của xã hội nói chung và báo chí nói riêng. Một

trong số đó là sự xuất hiện của ứng dụng Live stream trên Facebook. Sự ra đời của

ứng dụng Live stream làm tăng năng lực của Facebook trong mảng cung cấp thông

tin cho công chúng – nhanh nhạy hơn, chính xác hơn, hấp dẫn hơn. Điều này đặt

ra cho báo chí chính thống trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng những cơ

hội và thách thức mới trong công tác sàn xuất và chuyển tài thông tin đến công

chúng. Do đó, ứng dụng chức năng Live stream trên mạng xã hội để đáp ứng tối

đa nhu cầu thông tin cho công chúng chính là việc làm cần thiết của báo chí Việt

Nam hiện nay.

Từ khóa: Báo chí, Mạng xã hội, Facebook, Live stream.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Ngày nay, mạng xã hội không còn là khái niệm quá xa lạ đối với người sừ dụng

internet trên thế giới. Theo thống kê, lượng người dùng mạng xã hội trên toàn thế giới

tăng 8% trong 3 tháng đầu năm 2018 lên mức 3,3 tỷ người, chiếm 43% dân số thế giới.

Ấn Độ là nước có lượng người dùng Facebook cao nhất thế giới, Việt Nam xếp ở vị trí

thứ 7 (theo Dantri.com.vn). Có thể thấy rằng, mạng xã hội đang trở thành một trong

những ứng dụng được yêu thích nhất của hầu hết dân số internet trên thế giới trong đó

có Việt Nam. Nắm bắt được điều này, nhà sáng lập Facebook ông Mark Zuchkerberg

cùng các cộng sự của mình đã không ngừng cải tiến các ứng dụng trên Facebook nhằm

đáp ứng tối đa nhu cầu của người sử dụng và khai thác triệt để sức mạnh của “công

cụ” Facebook trong nhiều hoạt động của đời sống xã hội bao gồm cả thời sự, chính trị,

văn hóa và giải trí… Với tầm ảnh hưởng và vị thế hiện tại, mạng xã hội đặc biệt là

Facebook đang được một số chuyên gia trên internet đánh giá có thể trở thành “quyền

Ứng dụng chức năng livestream trên mạng xã hội để sản xuất và chuyển tải thông tin …

172

lực thứ năm” trong xã hội và có khả năng “soán ngôi” của báo chí trong việc chuyển

tải thông tin cho công chúng. Tất nhiên, mọi đánh giá chỉ mang tính chất cá nhân và dự

đoán dựa vào một vài hiện tượng cụ thể, nhưng không phải vì vậy mà báo chí có

quyền chắc chắn về vị trí của minh trong việc cung cấp, quản lý và định hướng thông

tin trong xã hội. Đặc biệt, với sự nhạy bén của mình, các ông chủ mạng xã hội thường

xuyên cập nhật những ứng dụng nhằm thỏa mãn tối đa các nhu cầu của khách hàng

trong tất cả mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Đáng chú ý nhất là các ứng dụng giúp

khách hàng truyền tải thông tin một cách nhanh chóng, tiện lợi và thú vị nhất, một

trong số đó là ứng dụng Live stream trên Facebook - ứng dụng được xem là mối đe

dọa lớn của báo chí trong cuộc đua về tốc độ đưa tin. Điều này buộc báo chí chính

thống phải không ngừng thay đổi và hoàn thiện để đáp ứng tối đa nhu cầu của công

chúng trong việc tiếp cận thông tin, báo chí Việt Nam cũng không thể đứng ngoài sự

chuyển mình này. Xác định rõ mối quan hệ giữa báo chí và mạng xã hội, các chuyên

gia cho rằng, cạnh tranh với mạng xã hội là điều không cần thiết mà cần phải tận dụng

sức mạnh của mạng xã hội để ưu việt hóa báo chí chính thống, chính vì vậy, ứng dụng

chức năng Live stream trong quá trình sản xuất và chuyển tải thông tin của báo chí

chính thống tại Việt nam là một sự thay đổi cần thiết trong quá trình phát triền của báo

chí

2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƢƠNG PHÁP NGUYÊN CỨU

2.1 Cơ sở lý thuyết và khung phân tích

Như đã đề cập ở trên, mạng xã hội không phải là khái niệm mới trên thế giới

cũng như ở Việt Nam. Tác giả Đỗ Đình Tấn trong cuốn “ Báo chí và mạng xã hội”đã sử

dụng khái niệm của Wikipedia nói về Mạng xã hội như sau: Mạng xã hội là toàn thể

những cá nhân hay những tổ chức được nối kết với nhau bởi những tương tác xã hội thường

xuyên [ 18,3]

Như vậy, xuất phát từ khái niệm và cách định nghĩa mạng xã hội, có thể thấy

rằng, đây là một không gian mở, nơi mà sự ràng buộc của mỗi cá thể chi đơn thuần

xuất phát từ nhu cầu tương tác của mỗi cá nhân với nhau chứ không hề có sự ràng

buộc hay bất kì một giới hạn nào về không gian, thời gian, địa vị xã hội hay sự phân

cấp về tri thức và sự hiểu biết. Chính điều này là điểm thu hút của mạng xã hội đối với

người dùng trong xã hội hiện đại - nơi mà áp lực phân chia xã hội ngày càng diễn ra

mạnh mẽ, tác động mạnh mẽ tới tâm lý của mỗi cá thể trong xã hội.

Một số những viên gạch đầu tiên của “đế chế mạng xã hội” có thể kể đến như:

Geocites (1994), Theblobe.com (1995)… Tuy nhiên, mạng xã hội chỉ thực sự được chú ý

khi Friendster ra đời năm 2002 chính thức đi vào hoạt động với con số 3 triệu người

tham gia sau 3 tháng ra mắt, trung bình cứ 126 người dùng internet thì có một người có


173

mặt tại đây. Một năm sau, 2003, Mysapce ra mắt người dùng và trở thành “ông vua

mạng xã hội” thời điểm đó. Thời kỳ đỉnh cao, Myspace có hơn 100 triệu người dùng .

Tuy nhiên vì nhiều lý do chủ quan như những người dùng Mysapce thời điểm trước

thường hay đăng tải những nội dung xấu cũng như chế độ cài đặt bài hát tự động làm

rất nhiều người sừ dụng khó chịu, và đặc biệt, lý do khách quan quan trọng nhất là sự

ra đời của Facebook vào năm 2004 nên lượng khách hàng của Myspace sụt giảm

nghiêm trọng và dần bị quên lãng.

Facebook là sáng tạo của một sinh viên năm thứ hai tại Đại học Harvard - Mark

Zuchkerberg. Tiền thân của Facebook là Facemash – một trang web sử dụng các hình

ành của sinh viên mà Mark hack được từ kho dữ liệu của Harvard. Facemash phần nào

thể hiện khái niệm sơ khai nhất của Facebook về sau này, đó là mọi người có thể tìm

thấy nhau online. Facemash bị buộc phải tháo gỡ vì vi phạm kỉ luật nhà trường. Tháng

2/2014, Mark tiếp tục tạo trang Thefacebook.com – mạng xã hội lớn nhất hành tinh đến

thời điềm hiện tại.

Năm 2008, smartphone bắt đầu nở rộ, kéo theo sự gia tăng mạnh mẽ người

dùng cho Facebook. Tính đến cuối năm 2010, Facebook có đến 1 tỷ lượt truy cập mỗi

tháng. Không chỉ dừng lại ở việc kết nối người dùng, Facebook bắt đầu lấn sân sang

các lĩnh vực khác trong đời sống xã hội kể cả chính trị. Vị thế và tầm ảnh hưởng của

Facebook ngày càng tăng dù có thời điểm bị cấm ở một số quốc gia như: Syria, Trung

Quốc, Việt Nam, Iran… Đến 6 tháng đầu năm 2018, dù gặp nhiều cáo buộc của khách

hàng về chất lượng dịch vụ đặc biệt là chế độ bảo mật thông tin cho khách hàng nhưng

theo con số thống kê của Facebook, số lượt truy cập của Facebook vẫn không ngừng

tăng lên, thậm chí đạt đến con số 2 tỷ lượt truy cập (nguồn Facebook)

Không phải đơn giản mà Facebook có thể giữ được vị thế của mình trong cuộc

cạnh tranh khốc liệt của thị trường công nghệ. Sự sáng tạo không ngừng, nắm bắt nhu

cầu của khách hàng, cũng như cung cấp các dịch vụ mà bản thân khách hàng không hề

biết mình thực sự cần đến tính năng đó cho đến khi sử dụng và thấy được những tiện

ích tuyệt vời của nó. Live stream có thể được xem là một trong những ứng dụng tuyệt

vời như vậy của Facebook.

“Live stream” hiểu theo nghĩa dịch ra từ tiếng Anh là “ phát sóng trực tiếp”, là

ứng dụng dùng để truyền tải nội dung trực tiếp qua internet và để thực hiện ứng dụng

này cần phải có máy quay video, hệ thống trao đổi âm thanh, phần mềm chụp màn

hình. Và một điều chắc chắn là Live stream không phải là một sáng tạo mới của

Facebook.

Tháng 8/2015, Facebook tung ra thị trường tính năng mới dành riêng cho

những người nổi tiếng có thể chia sẻ những video trực tiếp trên phiên bản Facebook

Mentions. Sáu tháng sau, tính năng này đổi tên thành Facebook live và bắt đầu được

sừ dụng rộng rãi. Tuy nhiên, trên thực tế, dịch vụ Livestream đầu tiên trên thế giới


174

được sử dụng trước đó vào năm 2007 dành cho binh lính Mỹ ở nước ngoài có thể trò

chuyện trực tiếp với người thân, dần dần, livestream được cải tiến và sử dụng khá

mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực. Đáng kể nhất là năm 2011, TwichTV – một kênh stream

nổi tiếng dành cho giới game thủ muốn truyền hình trực tiếp khoảnh khắc chơi game

của mình cho những người chơi khác cùng xem được ra mắt công chúng. Dịch vụ này

được mua lại bởi Amazon với con số lên đến 970 triệu USD. Trung Quốc - một thị

trường lớn của game online hiện đang sở hữu nhiều kênh Live stream lớn cũng như

nhiều dịch vụ đi kèm. Ở Việt Nam, Talk TV được xem là kênh Live stream nổi tiếng

nhất hiện nay.

Về khái niệm báo chí, theo luật pháp, ở Việt Nam đều phải thuộc quyền sở hữu

của nhà nước, không chi phép sở hữu tư nhân về báo chí. Theo đó, Luật báo chí Việt

Nam ban hành ngày 05/4/2016 , Điều 3 ghi rõ: Báo chí là sản phẩm thông tin về các sự kiện,

vấn đề trong đời sống xã hội thể hiện bầng chữ viết, hình ảnh, âm thanh, được sáng tạo, xuất

bản định kì và phát hành, truyền dẫn tới đông đảo công chúng thông qua các loại hình báo in,

báo nói, báo hình, báo điện tử.[2]

Theo đó, báo chí chính thống ở Việt Nam sẽ chịu sự kiểm duyệt thông tin của

Bộ thông tin và truyền thông, nội dung phải chính xác và khách quan, đảm bảo quyền

lợi của công chúng, đây chính điểm cần lưu ý trong quá trình ứng dụng các chức năng

mới trên mạng xã hội để sản xuất và chuyển tải thông tin

2.2 Phƣơng pháp nghiên cứu

Từ cơ sở lý thuyết, các công trình liên quan và tình hình thực tế ở Việt Nam, tác

giả đã sử dụng các phương pháp sau đây để tiến hành nghiên cứu đề tài

Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết: Tác giả đã tiến hành nghiên cứu

các tài liệu, lý luận khác nhau bằng cách phân tích chúng thành từng bộ phận để tìm

hiểu sâu sắc về đối tượng. Tổng hợp và liên kết từng mặt từng bộ phận thông tin đã

được phân tích tạo ra một hệ thống lý thuyết đầy đủ và sâu sắc về đối tượng

Phương pháp phân tích và tổng hợp: Trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu lý

thuyết, tác giả cũng đồng thời phân tích cụ thể các tài liệu thực tiễn trên báo chí để đưa

ra các kết luận mang tích khách quan và có giá trị khoa học trên cơ sở tham khảo ý kiến

các chuyên gia có cùng đề tài nghiên cứu

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1 Kết quả nghiên cứu

Nhìn vào lịch sử phát triển của ứng dụng phát trực tiếp, có thể thấy rằng,

Facebook không phải là người đi tiên phong, thậm chí nếu xét ở mảng dịch vụ mạng

xã hội, Twitter mới là mạng xã hội đầu tiên mua lại ứng dụng này vào tháng 01/2015.


175

Tuy nhiên, Facebook live có những điểm mạnh mà không một ứng dụng trên bất kỳ

phương tiện nào có thể cạnh tranh được

Trước hết phải kể đến giá trị của chính thương hiệu Facebook, đến thời điểm

cuối năm 2015, đầu năm 2016, Facebook đã là một gã khổng lồ không chỉ trong lĩnh

vực của mình mà còn ở nhiều mảng khác của xã hội. Do đó, khách hàng luôn trong

tâm thế háo hức chờ đợi những sản phẩm mới từ thương hiệu này.

Thứ hai là lượng khách hàng sử dụng Facebook là lợi thế mạnh nhất của mạng

xã hội này so với các đối thủ khác trong cuộc đua này. Con số 330 triệu người dùng

hàng tháng của Twitter không thể nào so được với gần 2 tỷ khách hàng của Facebook

tính đến tháng 10/2018. Như vậy rõ ràng xét về số lượng tiếp cận ứng dụng, Facebook

rõ ràng chiếm ưu thế hơn nhiều.

Thứ ba, sáng tạo và đổi mới không ngừng chính là chìa khóa chính đưa tới sự

thành công cho Facebook hiện nay. Đối với ứng dụng Live cũng như vậy, từ một ứng

dụng chỉ dành cho người nổi tiếng, đến trở thành ứng dụng phổ thông cho mọi khách

hàng, trong hai năm từ 2016 đến 2018, ứng dụng này thường xuyên được cải tiến để

đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng và trở thành một trong số những ứng dụng

được yêu thích nhất hiện nay trên Facebook.

Rõ ràng, với những ưu điểm của mình, cùng với sự thay đổi trong thói quen

tiếp nhận thông tin của công chúng, từ lâu, mạng xã hội đã là một “mối đe dọa” đối

với báo chí. Tuy nhiên, với sự nóng lại của ứng dụng phát sóng trực tiếp, mở màn là

Twitter sau đó là Facebook, mối đe dọa này càng ngày càng lớn khi các sự kiện nóng

hổi, quan trọng, thậm chí là những sự kiện mang tầm quốc tế không còn được độc

quyền đưa tin bởi báo chí nữa mà bất kì một người dân bình thường nào cũng có thể

dễ dàng trở thành “phóng viên hiện trường” cung cấp mọi diễn biến trực tiếp nhất đến

với công chúng. Sau đây là ba ưu điểm lớn của quá trình cung cấp thông tin từ ứng

dụng Live của Facebook so với quá trình đưa tin của báo chí chính thống.

Thứ nhất, “phóng viên” ở khắp mọi nơi

Con số 2 tỷ người dùng lớn hơn rất nhiều so với số lượng phóng viên, cộng tác

viên trên toàn thế giới - đây là một thực tế mà bất kì ai cũng có thể dễ dàng thấy được.

Mỗi một người dùng đều có quyền sở hữu nút “Live” trên tài khoản cá nhân của mình,

có nghĩa là, bất kì ai trong số gần 2 tỷ người dùng Facebook cũng có thể phát sóng trực

tiếp các sự kiện nóng hổi đang diễn ra mà họ vô tình hoặc cố ý chứng kiến được. Rõ

ràng, không một cơ quan báo chí nào đủ năng lực “rải” đội ngũ phóng viên, cộng tác

viên rộng khắp tất cả các địa bàn. Hậu quả là, rất nhiều các sự kiện lớn như: cướp của,

các vụ cháy lớn, thiên tai… thông tin đến với công chúng trên mạng xã hội nhanh hơn

cả thông tin từ các phương tiện báo đài. Họ thậm chí còn được xem trực tiếp diễn biến

của sự việc một cách chân thực, sống động mà không phải qua bất kỳ sự tường thuật


176

gián tiếp nào. Một ví dụ minh họa cụ thể, khi cả thế giới đang hoang mang vì đại dịch

COVID – 19, những thông tin nhanh và kịp thời nhất rõ ràng không xuất hiện trên báo

chí chính thống mà bắt nguồn từ các thông tin trên mạng xã hội khi y tá, bác sĩ, người

dân trong tâm dịch phát những video trực tiếp để chia sẻ những hình ảnh chân thực

nhất trong cuộc chiến chống dịch.

Thứ hai, thông tin không cần thời gian kiểm duyệt, không giới hạn chủ đề

Thông tin của báo chí luôn phải trung thực, chính xác, khách quan. Tất cả

những yếu tố này đảm bảo “niềm tin” của công chúng đối với báo chí. Rõ ràng, để

thực hiện được yêu cầu này, việc cần thời gian xác minh thông tin là không thể tránh

khỏi. Tuy nhiên, người dùng Facebook lại không chịu bất kỳ sự ràng buộc nào của cả

công chúng lẫn cơ quan chức năng, do đó, họ không cần xác minh câu chuyện, không

bị giới hạn đề tài khi phát trực tiếp sự kiện.

Một ví dụ cụ thể nhất trong năm 2018 tại Việt Nam, khi Đài Truyền hình Việt

Nam không mua được bản quyền phát sóng giải bóng đá nam trong khuôn khổ Asiad

2018, nhiều công chúng đã xem trực tiếp giải bóng đá qua các tài khoản cá nhân, các

fanpage phát trực tiếp trên mạng xã hội. Mặc dù, sự việc này vi phạm luật bản quyền,

nhưng trước khi bị xử lý, mỗi video clip trực tiếp này đều có hàng triệu lượt xem từ

công chúng.

Thứ ba, tương tác cảm xúc và chia sẻ nhanh chóng

Được chia sẻ chính là sự khác biệt khi xem một sự kiện qua truyền hình và một

sự kiện trên ứng dụng phát trực tiếp của Facebook. Mỗi cá nhân đều có những cảm xúc

riêng khi theo dõi một sự kiện nào đó, tuy nhiên thay vì tự mình giữ lấy cảm xúc của

mình hoặc nhiều nhất là chia sẻ cho một vài người đang xem cùng, thì giờ đây, người

xem có thể thể hiện cảm xúc cho hàng triệu người khác khắp mọi nơi đang cùng theo

dõi sự kiện được phát trực tiếp trên Facebook. Phần bình luận, biểu tượng cảm xúc

trên Facebook giúp công chúng tự do bộc lộ ý kiến, thái độ và tình cảm của mình.

Ngoài ra, việc một người dùng bấm nút “chia sẻ” video trực tiếp sẽ khiến cho tốc độ

lan truyền video tăng theo cấp số nhân. Từ đó, tăng lượt view của video trực tiếp.

Nhận thấy rõ những thách thức đến từ chức năng Livestream trên Facebook, rất

nhiều tờ báo của Việt Nam hiện nay đã ứng dụng chức năng này theo nhiều phương

thức khác nhau nhằm thu hút sự quan tâm của công chúng. Một ví dụ của VTV thể

thao, khi cơn sốt bóng đá bùng nổ tại Việt Nam, fanpage của họ thường xuyên phát

sóng những video về quá trình tập luyện, nghỉ ngơi ngoài giờ của đội tuyển bóng đá

nam Việt Nam trong thời điểm người hâm mộ đang vô cùng háo hức với những thông

tin về đội tuyển. Điều này vừa chiều lòng công chúng vừa đem lại nguồn lợi lớn đối

với trang Fanpage này.


177

Tuy nhiên, việc ứng dụng chức năng Livestream của báo chí Việt Nam hiện nay

vẫn còn một số những khó khăn sau

Thứ nhất, khả năng kiểm soát thông tin. Khi “live”, các tòa soạn mất quyền

kiểm soát thông tin đang phát, việc kiểm soát thông tin lúc này thuộc về các vấn đề, sự

kiện đang được live cũng như các đối tượng xung quanh sự kiện đang diễn ra. Việc

kiểm duyệt và định hướng thông tin trong quá trình live trở nên khá khó khăn khi

quyền chủ động không hoàn toàn nằm trong tay phóng viên và tòa soạn

Thứ hai, trình độ và kỹ năng cùa phóng viên – đây cũng là một rào cản trong

vấn đề sử dụng Livestream. Để ứng dụng chức năng này, các tòa soạn tại Việt Nam

cần một đội ngũ phóng viên có khả năng thích ứng nhanh với sự thay đổi của khoa học

kỹ thuật cũng như trang bị nhiều kỹ năng, kiến thức nghề nghiệp để vừa có thể viết

bài, vừa quay video bằng smartphone với chất lượng chấp nhận được đồng thời đóng

vai trò MC cho video trực tiếp đó. Trên thực tế số lượng phóng viên có thể đáp ứng

yêu cầu này tại Việt Nam hiện nay vẫn còn khá hạn chế

Tuy nhiên, vì nhiều nguyên nhân khác nhau cả chủ quan và khách quan như :

quy định về kiểm duyệt báo chí, tôn chỉ mục đích riêng của tòa soạn, năng lực tác

nghiệp của phóng viên, điều kiện kĩ thuật tại hiện trường… mà việc ứng dụng chức

năng Livestream trên báo chí Việt Nam còn nhiều hạn chế cần phải khắc phục để có

thể phục vụ nhu cầu của công chúng

3.2 Thảo luận

Trong một chia sẻ với báo chí, Bà Mirta Lourenco - Trưởng bộ phận Truyền

thông và Xã hội, thuộc Vụ Thông tin và Truyền thông của UNESCO: “Thách thức thì có

nhiều, nhưng tôi cho rằng thách thức không đến từ sự phát triển của công nghệ, mà ngược lại

đó là một cơ hội…”. Như vậy, có thể thấy rằng, đối với các chuyên gia, việc báo chí đối

mặt với mọi thách thức do sự phát triển của mạng xã hội đưa đến sẽ khiến báo chí

mạnh lên nếu biết nắm lấy cơ hội. Tuy nhiên, vấn đề ở việc làm thế nào đề biến thách

thức thành cơ hội.

Thực tế cho thấy, công chúng hiện nay đang dần chuyển dịch thói quen theo

dõi thông tin trên báo chí sang theo dõi thông tin trên mạng xã hội, do đó, việc đưa

thông tin báo chí lên mạng xã hội là vô cùng cần thiết đề giữ công chúng truyền thống

và kéo thêm công chúng mới. Quan trọng hơn, sự tương tác trong quá trình phát trực

tiếp các chương trình trên Facebook có thể giúp các cơ quan báo chí chia sẻ và nhận

được phản ảnh đa chiều từ công chúng. Cùng với việc đăng tải các hình ảnh từ các

chương trình chính thức, phát sóng trực tiếp các nội dung đang thu hút công chúng

cũng là điều vô cùng cần thiết với các fanpage này, chẳng hạn: phát sóng trực tiếp quá

trình chuần bị hoặc hậu kỳ cho mỗi chương trình nhằm rút ngắn khoảng cách giữa nhà

sản xuất và công chúng…


178

Ý thức được vấn đề này, mặc dù vẫn còn nhiều khó khăn và hạn chế, các tòa

soạn tại Việt Nam cũng đã dần dần thay đổi để tồn tại trong thời đại mạng xã hội “lên

ngôi” như hiện nay. Nhà báo Hoàng Mạnh Thắng – Biên tập viên báo Tiền Phong trả

lời trong bài phỏng vấn Livestream – bài toán mới cho các tòa soạn báo ( Congluan.vn –

2/8/2018): Công nghệ là tài nguyên chung, không có lý do gì để chúng ta hờ hững với

nó cà. Và thực tế, nền báo chí chúng ta cũng đang vào cuộc rất mạnh mẽ.

Tất nhiên, những khó khăn và thách thức vẫn còn nhiều khi báo chí chính

thống của chúng ta tham gia vào cuộc đua công nghệ này, tuy nhiên, không phải vì lẽ

đó mà chúng ta bỏ qua cơ hội mà nó đem lại. Sự chuyển động không ngừng của lịch sử

phát triển khoa học – kỹ thuật và công nghệ cũng kéo theo sự chuyển động của lịch sử

phát triển báo chí thế giới trong đó có cả báo chí Việt Nam, chính vì vậy, khắc phục

hạn chế, tận dụng ưu thế là việc mà các tòa soạn hiện nay cần phải làm, sự thay đổi

này cần bắt nguồn từ chính các phóng viên, những người trực tiếp chuyển tải thông tin

cho công chúng

4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

Nhằm đảm bảo việc không bị bỏ lại trong cuộc đua công nghệ, các tòa soạn và

phóng viên Việt Nam cần phải nhìn nhận rõ những vấn đề mà báo chí nói chung và

báo chí Việt Nam nói riêng đang phải đối mặt, từ đó có những thay đổi phù hợp để có

thể ứng dụng tốt chức năng Livestream trên mạng xã hội mang lại hiệu quả thông tin

cao nhất cho công chúng

Thứ nhất, có thái độ đúng đắn khi đối mặt với thách thức

Xác định thái độ đúng đắn là vấn đề quan trọng nhất hiện nay của báo chí. Rất

nhiều người tỏ ra bất bình vì sự phát triển của công nghệ đã khiến các ngành nghề

kinh doanh truyền thống gặp nhiều khó khăn. Thậm chí, coi các sản phẩm công nghệ

là đối thủ cạnh tranh. Tuy nhiên, các chuyên gia báo chí từ lâu đã xác định, mối quan

hệ giữa báo chí và mạng xã hội phải là mối quan hệ “cả hai cùng thắng” và đây chính

là tâm thế phù hợp nhất của báo chí khi đối mặt với mạng xã hội.

Báo chí có lợi gì khi “cả hai cùng thắng”. Trước hết, đó là việc báo chí không

phải đặt mạng xã hội ở vị trí “đối thủ cạnh tranh”, bởi nếu xem mạng xã hội là đối thủ,

báo chí sẽ không tận dụng cũng như nương theo sức mạnh và ưu thế của mạng xã hội

trong cuộc chiến thông tin. Do đó, mối quan hệ cộng sinh là lựa chọn phù hợp để tạo ra

sự liên kết giữa mạng xã hội và báo chí.

Với sự phát triển nhanh chóng của Facebook Live như hiện nay, báo chí cũng

cần phải tận dụng thật tốt cơ hội này. Theo các nhà lãnh đạo của hãng thông tấn

Reuters, mỗi nhà báo nên có ít nhất một tài khoản mạng xã hội, thì bây giờ, mỗi nhà

báo nên tận dụng tối đa nút Live trên tài khoản mạng xã hội của mình, hãy để cho


179

mình là người dẫn đầu thông tin nhiều nhất có thể. Ở các sự kiện nếu chưa đăng tải bài

viết ngay lập tức trên báo chí, hãy cung cấp hình ảnh nhanh nhất trên tài khoản cá

nhân bằng nút Live của chính mình, từ đó, tạo thói quen cho công chúng trong tâm lý

tiếp nhận thông tin trên mạng xã hội – tìm kiếm thông tin đầu tiên từ tài khoản của

phóng viên.

Bên cạnh tài khoản cá nhân, các tờ báo, các chương trình truyền hình, phát

thanh cũng phải tận dụng tốt fanpage và nút Live trên fanpage của mình để phát sóng

trực tiếp các chương trình đang diễn ra trên tivi hoặc sóng phát thanh.

Thứ hai, tận dụng nguồn tin từ các nguồn phát sóng trực tiếp

Ngoài việc tận dụng nút Live của các phóng viên, tận dụng nguồn tin từ các

video phát sóng trực tiếp trên mạng xã hội cũng là một phương thức mà những người

làm báo cần phải nắm được. Sử dụng nguồn tin của mạng xã hội là cách mà nhiều

phóng viên, cộng tác viên hiện nay đã thành thạo. Tuy nhiên, điểm mới của nguồn tin

Live đó là tính tức thời và mức độ chân thực cao hơn nguồn tin gián tiếp. Từ các video

clip được phát sóng trực tiếp, người xem có thể xác định vị trí, địa điểm diễn ra sự

kiện, xác thực được phần mức độ của sự kiện, do đó có thể nhanh chóng tiếp cận thông

tin.

Bên cạnh đó, việc có thể để lại bình luận trực tiếp dưới các video clip đang

được phát sóng cũng là một điểm thuận lợi trong quá trình khai thác nguồn tin, các

phóng viên, công tác viên có thể bình luận để hỏi kỹ về thông tin đang được xem, địa

điểm xảy ra sự việc để có thể nhanh nhất có mặt tại hiện trường nếu đó được xác định

là thông tin nóng hổi, cần được đưa đến cho công chúng.

Thứ ba, kiên trì nguyên tắc “nội dung là vua”

Rõ ràng, chúng ta đều ý thức rằng, mạng xã hội cung cấp một lượng thông tin

lớn cho công chúng không có nghĩa tất cả thông tin đều chính xác và có giá trị bởi lẽ nó

không trải qa bất kỳ một sự kiểm duyệt nào như báo chí chính thống. Mạng xã hội

không thể thay thế công việc của nhà báo…. Nhà báo vẫn luôn là nhà báo, họ phải tạo

ra thông tin khách quan theo lợi ích công. Mạng xã hội sẽ không làm thay đổi sứ mệnh

này. Đây cũng chính là vấn đề mà báo chí cần nhận thức rõ trong quá trình đưa tin của

mình, nguyên tắc “nội dung là vua” cũng là chìa khóa thành công của nhiều tờ báo lớn

trên thế giới hiện nay như The New York Times, The Washington Post… trên chặng

đường vượt qua khủng hoảng.

Việc sử dụng nguồn tin hay bấm Live chia sẻ của phóng viên, cơ quan báo chí

cũng phải tuân thủ nguyên tắc này. Việc xác minh nguồn tin là bước quan trọng không

thể bỏ qua dù thông tin được phát trực tiếp có hình ảnh rõ ràng, bởi lẽ, rất nhiều

người, vì các ý đồ khác nhau đã tường thuật thông tin sai lệch hoặc mang tính chủ

quan khi phát sóng trực tiếp. Ngoài ra, cũng cần xác định rõ thông tin được phát sóng


180

trên Facebook chỉ mang tính thông báo, cái công chúng cần nhiều hơn như vậy, do đó,

ngay khi tiếp cận nguồn tin, điều cần thiết của phóng viên là xác minh ngay lập tức

những nội dung xoay quanh nguồn tin mà người dân bình thường không tiếp cận

được như: Đánh giá, phát biểu của cơ quan chức năng, nguyên nhân chính thức của sự

việc, điều tra ban đầu từ các cơ quan có thẩm quyền…

Thứ tư, không ngừng trau dồi kỹ năng và đạo đức nghề nghiệp của phóng viên

Cuộc đua công nghệ buộc phóng viên phải không ngừng quá trình tự trau dồi

kiến thức và kỹ năng đề đáp ứng yêu cầu của công chúng cũng như nghê nghiệp. Các

tòa soạn thực sự cần một phóng viên “ hội tụ” – nghĩa là một phóng viên phải có khả

năng đảm nhận nhiều khâu khác nhau: viết bài, quay video, làm MC, làm Biên tập

viên…Bên cạnh đó, vấn đề đạo đức nghề nghiệp cũng phài được đặt lên hàng đầu khi

sừ dụng chức năng Livestream, tránh để áp lực câu like, câu view ảnh hưởng đến tính

chuyên nghiệp, khách quan của người đưa tin.

Có thể thấy rằng, lịch sử phát triển của báo chí luôn gắn liền với các bước

chuyển mình của công nghệ, sự xuất hiện của các công nghệ mới luôn mang lại nhiều

thách thức cho báo chí, buộc báo chí phải bước vào các cuộc cách mạng để thay đổi

phù hợp với sự phát triển. Tuy nhiên, cũng chính công nghệ đã mang lại những cơ hội

lớn cho báo chí, giúp báo chí tiếp cận gần hơn với công chúng và phục vụ tối đa nhu

cầu thông tin ngày càng cao của công chúng. Do đó, trong bất kỳ hoàn cành nào, xác

định rõ vị thế của mình cũng là điều vô cùng quan trọng. Có xác định được vị thế mới

có thể đánh giá tốt nhất ưu điểm và hạn chế để từ đó đưa ra những đối sách hợp lý

nhất để vượt qua khủng hoảng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Eric Schimidt và Jared Cohen (2014), Sống sao trong thời đại công nghệ số, NXB Trẻ, TP Hồ

Chí Minh

[2]. Luật báo chí, Luật số 103/2016/QH13, 5/4/2016

[3]. Đỗ Đình Tấn (2017), Báo chí và mạng xã hội¸ NXB Trẻ, TP Hồ Chí Minh

[4]. Thomas L.Friedman (2009), Nóng, Phẳng, Chật, NXB Trẻ, TP Hồ Chí Minh

[5]. www.congluan.com.vn

[6]. www.dantri.com.vn

[7]. www.facebook.com

[8]. www.news.zing.vn

http://www.dantri.com.vn/

http://www.facebook.com/


181

PERFORMING LIVESTREAM FUNCTION OF SOCIAL NETWORKING

TO PRODUCE AND CONVEY NEWS -

A NEW DIRECTION FOR VIETNAMESE ORTHODOX PRESS

Tran Thi Phuong Nhung

Faculty of Journalism and Communications, University of Sciences, Hue University

Email: [email protected]

ABSTRACT

Over the past few years, the strong growth of social media has posed a challenge to

the social development in general and the press in particular. The birth of

livestream has strenghthened facebook’s ability of news conveyance: faster, more

attractive and morecorrect. To the mainstream press in the globe as a whole and

Vietnam in particular, this creates many opportunities for and challenges to the

process of producing and conveying news to the public. Thus, performing

livestream function of social networking sites to utmostly accommodate the public

demands on information proves a necessity of present-day Vietnamese press.

Keywords: Facebook, Livestream, Press, Social network.

Trần Thị Phƣơng Nhung sinh ngày 10/08/1987 tại Quảng Bình. Năm

2009, bà tốt nghiệp cử nhân ngành Báo chí tại Trường Đại học Khoa học,

Đại học Huế. Năm 2015, bà tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành Báo chí tại

Đại học Khoa học xã hội – nhân văn Hà Nội. Từ năm 2009 đến nay, bà

giảng dạy tại Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế.

Lĩnh vực nghiên cứu: báo chí truyền thông.


182

ngày nh n bài: 16/3/2020; ngày hoàn thành ph n bi n: 26/3

Documents