TÌNH HÌNH NHIỄM KHUẨN

BỆNH VIỆN VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN

QUAN TẠI BỆNH VIỆN ĐK ĐỒNG NAI

NĂM 2011

I. ĐẶT VẤN ĐỀ: - Nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV) được định nghĩa là

các nhiễm khuẩn mắc phải trong thời gian bệnh nhân

nằm viện, thường chỉ biểu hiện 48 giờ sau khi nhập viện

và không hiện diện tại thời điểm nhập viện.

- Nhiễm khuẩn bệnh viện đang trở thành vấn đề toàn

cầu được đặc biệt quan tâm không những ở các nước

phát triển mà còn là vấn đề hàng đầu của các nước

đang phát triển.

- Nhiễm khuẩn bệnh viện có tác động rất lớn, làm gia

tăng tần suất mắc bệnh, tăng chi phí điều trị, kéo dài

thời gian nằm viện, tăng tỷ lệ tử vong tạo ra một số vi

khuẩn kháng thuốc và làm xuất hiện những tác nhân

gây bệnh mới.

I. ĐẶT VẤN ĐỀ:

Theo Tổ chức Y tế thế giới, tại các nước phát triển

có khoảng 5 – 10% người bệnh nằm viện bị nhiễm

khuẩn bệnh viện . Ở Việt Nam, theo kết quả điều tra của

Vụ điều trị, Bộ Y tế cho thấy tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện

chung trong 19 bệnh viện năm 2005 là 5,7%. Theo

nghiên cứu của Sở Y tế Tp.Hồ Chí Minh điều tra cắt

ngang tại 23 bệnh viện năm 2007 cho thấy tỷ lệ NKBV là

5,56%.

- Vì vậy, biết được tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện

hiện mắc và các yếu tố liên quan sẽ giúp các nhà quản

lý có thể đề ra các biện pháp hữu hiệu nhằm giảm thiểu

nguy cơ nhiễm khuẩn bệnh viện tại bệnh viện.

I. ĐẶT VẤN ĐỀ:

-Trước đòi hỏi từ thực tế trên, chúng tôi tiến hành

thực hiện đề tài: “Nghiên cứu tình hình nhiễm khuẩn

bệnh viện và các yếu tố nguy cơ liên quan tại Bệnh viện

Đa khoa Đồng Nai năm 2011” với những mục tiêu sau

đây:

1.Xác định tỷ lệ, phân bố loại nhiễm khuẩn bệnh

viện theo vị trí cơ thể học.

2. Xác định một số yếu tố nguy cơ liên quan

nhiễm khuẩn bệnh viện.

3. Phân lập tác nhân gây nhiễm khuẩn bệnh viện.

II. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU:

2.1.Đối tƣợng :

- Bệnh nhân (BN) đang điều trị tại các khoa lâm

sàng trong thời điểm khảo sát.

+ Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân

- Bệnh nhân nhập viện > 48 giờ kể cả bệnh nhân

xuất viện trong ngày điều tra .

+Tiêu chuẩn loại trừ :

- Những bệnh nhân có thời gian nằm viện ≤ 48

giờ.

- Bệnh nhân có nhiễm khuẩn ở thời điểm nhập

viện.

II. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU:

2.2.Thời gian và địa điểm nghiên cứu :

- Điều tra được nghiên cứu từ ngày 10 -12/5/2011 và

24-26/5/2011 (trong 2 đợt giám sát tại 14 khoa lâm sàng

Bệnh viện Đa Khoa Đồng Nai

2.3.Phương pháp:

- Nghiên cứu cắt ngang mô tả.

2.3.1.Những biến số của nghiên cứu :

- Tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện

+ Vị trí NKBV: nhiễm khuẩn vết mổ, nhiễm khuẩn hô

hấp, nhiễm khuẩn tiết niệu,nhiễm khuẩn da và mô mềm…

II. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU:

- Một số yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn bệnh viện.

+ Tuổi

+ Thời gian nằm viện

+ Những can thiệp nội, ngoại khoa: những thủ

thuật xâm lấn (đặt ống thông tiểu, thở máy, đặt nội khí

quản....). phẫu thuật.

- Phân lập tác nhân gây nhiễm khuẩn bệnh viện

II. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU:

2.3.2.Cách thu thập dữ liệu:

-Nhóm điều tra được tập huấn trước khi thực

hiện nghiên cứu về tiêu chuẩn chẩn đoán nhiễm khuẩn

bệnh viện và phương pháp thu thập dữ liệu.

-Phiếu giám sát NKBV: Sử dụng mẫu phiếu điều

tra do Vụ Điều trị -Bộ Y tế hướng dẫn. ( mỗi bệnh

nhân được lập một phiếu giám sát riêng).

- Tiêu chuẩn chẩn đoán NKBV: dựa theo tiêu

chuẩn hướng dẫn của Bộ Y tế trên cơ sở định nghĩa

của Trung tâm kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (Center for

Disease Control: CDC

2.3.3.Xử lý số liệu : bằng phần mềm Spss 16.0

III. KẾT QUẢ :

3.1.Tỷ lệ và phân bố nhiễm khuẩn bệnh viện:

Bảng 3.1. Tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện

Tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện là 5.1%

3.2 Phân bố các loại nhiễm khuẩn bệnh viện

theo vị trí giải phẫu ( n=41 )

Bảng 3.2 phân bố vị trí nhiễm khuẩn bệnh viện

43,9%

12,2%

12,2%

4,5%

NK HÔ HẤP

NK TIẾT NIỆU

NK DA VÀ MÔ MỀM

NK VẾT MỔ

3.2. Yếu tố nguy cơ gây nhiễm khuẩn

bệnh viện và mối liên quan : Bảng 3.3. liên quan giữa nhóm tuổi với nhiễm khuẩn

bệnh viện

Tuổi

Nhiễm khuẩn bệnh viện p

Có Không

N % N %

2 = 5.350

p > 0.05 Từ 15 – 30 10 3,5 276 96,5

Từ 30 – 45 09 5,4 157 94,6

Từ 45 – 60 05 3,6 133 96,4

Trên 60 17 7,7 203 92,3

Bệnh nhân thuộc nhóm tuổi trên 60 có tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện

là (7,7% ) cao hơn các nhóm khác. Sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê

với p >0.05

Bảng 3.4: Liên quan giữa thời gian nằm viện với

nhiễm khuẩn bệnh viện

Tỷ lệ NKBV cao nhất ở nhóm nằm viện trên 14 ngày

( 24%), nhóm 7-14 ngày ( 9,1%), Nhiễm khuẩn bệnh viện

làm kéo thời gian điều trị với p < 0.05.

Thời gian nằm

viện

Nhiễm khuẩn bệnh viện p

Có Không

N % N %

2 = 47.912

p < 0.05 Dưới 7 ngày 12 2,1% 562 97,9%

Từ 7 – 14 ngày 17 9,1% 169 90,9%

Trên 14 ngày 12 24,0% 38 76,0%

Tổng cộng 41 5,1% 769 94,9%

Bảng 3.5 : Liên quan giữa can thiệp xâm lấn với

nhiễm khuẩn bệnh viện

Nhiễm khuẩn bệnh viện

p Có Không

N % n %

Thủ thuật Có 40 6,7 554 93,3 2 = 12.963

P < 0,05 Không 01 0,5 215 99,5

Sonde tiểu Có 26 14,8 150 85,2 2 = 44.216

P < 0,05 Không 15 2,4 619 97,6

Thở máy Có 07 58,3 5 41,7 2 =71.931

P < 0,05 Không 34 4,3 764 95,7

Đặt nội khí quản Có 22 16,5 111 83,5 2 = 43.638

P < 0,05 Không 19 2,8 658 97,2

p < 0.05

Kết quả cho thấy nhiễm khuẩn bệnh viện có liên quan với can thiệp thủ thuật .

Có thở máy là ( 58,3%), kế tiếp có đặt nội khí quản là ( 16,5% ) và có đặt sonde tiểu

là ( 14,8%) với p < 0.05

Bảng 3.6: Liên quan giữa phẫu thuật với

nhiễm khuẩn bệnh viện

7,2%

3,9%

CÓ KHÔNG

Kết quả cho thấy có sự liên quan giữa NKBV và

phẫu thuật với p<0.05.

Bảng 3.7: Phân bố vi khuẩn trong 32 cas cấy dƣơng tính 3.3. Tác nhân gây nhiễm khuẩn bệnh viện :

25%

21,9%

18,8%

9,4%

9,4%

3,1%

Acinetobacter baumanni

Klebsiella Pneumoniae ESBL

Escherichia Coli

Staphylococus aureus

Stenotrophomonas

Các loại khác

IV. BÀN LUẬN :

4.1. Tỷ lệ phân bố nhiễm khuẩn bệnh viện :

4.1.1.Tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện:

Qua kết quả nghiên cứu cho thấy trong 810 bệnh

nhân được điều tra có 41 trường hợp nhiễm khuẩn bệnh

viện chiếm tỷ lệ ( 5,1%).

Theo báo cáo của Vụ Điều trị, Bộ Y tế có ba điều tra

cắt ngang quốc gia đã được thực hiện. Điều tra năm 1998

trên 901 bệnh nhân trong 12 bệnh viện toàn quốc cho thấy tỷ

lệ NKBV là 11,5%. Năm 2001 tỷ lệ NKBV là 6,8% trong 11

bệnh viện. Điều tra năm 2005 cho thấy tỷ lệ NKBV trong 19

bệnh viện toàn quốc là 5,7%.

IV. BÀN LUẬN :

Tỷ lệ NKBV thay đổi tùy theo bệnh viện, thường cao

ở những bệnh viện tuyến Trung uơng, điều này phản ảnh

tình trạng nặng hơn của bệnh nhân và việc sử dụng nhiều

hơn những phương tiện chẩn đoán và điều trị can thiệp.

4.1.2.Vị trí nhiễm khuẩn bệnh viện :

Kết quả nghiên cứu của chúng tôi trong điều tra cắt

ngang năm 2011 cho thấy NKBV đường hô hấp chiếm tỷ lệ

cao nhất (43,9%), nhiễm khuẩn da và mô mềm (12,2%)

nhiễm khuẩn đuờng tiết niệu (12,2%), và nhiễm khuẩn vết

mổ (4,5%). Vị trí NKBV trong nghiên cứu của chúng tôi

tương tự với các nghiên cứu của các tác giả khác . (Trần

Đình Bình, Lê kiến Ngãi..)

IV. BÀN LUẬN :

Điều tra năm 2005 trong 19 bệnh viện toàn

quốc cho thấy viêm phổi bệnh viện cũng thường gặp

nhất (55,4%).

Theo một nghiên cứu về tình hình NKBV tại một

số bệnh viện thuộc Sở Y tế Hà Nội năm 2006 cho thấy

nhiễm khuẩn hô hấp, nhiễm khuẩn vết mổ và nhiễm

khuẩn tiêu hoá là 3 loại NKBV chiếm tỷ lệ cao nhất

theo trình tự : 36,5%, 29,9% và 19,6%

IV. BÀN LUẬN :

4.2 Một số yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn bệnh viện :

4.2.1. Tuổi, ngày nằm viện của bệnh nhân:

Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy tỷ lệ NKBV

xảy ra cao nhất ở nhóm tuổi lớn hơn 60 tuổi (7,7%), nhưng

không có ý nghĩa thống kê với p>0,05 .

NKBV cũng xảy ra cao hơn ở nhóm nằm viện kéo dài

trên 14 ngày (24%). Bệnh nhân nằm viện càng lâu càng có

nguy cơ tiếp xúc với các tác nhân gây NKBV, được tiến hành

nhiều thủ thuật, kỹ thuật xâm lấn do đó cũng dễ bị NKBV

hơn. Nghiên cứu của chúng tôi cũng có kết quả tương tự

nghiên cứu của các tác giả khác ( Trần Thị Châu, Phạm Đức

Mục

IV. BÀN LUẬN :

4.2.2. Các thủ thuật xâm lấn :

Qua kết quả nghiên cứu của chúng cho thấy NKBV

có liên quan đến đặt thông tiểu với p< 0.05, đặt nội khí

quản với p< 0.05, thở máy với p< 0.05, và người bệnh có

phẫu với p< 0.05.

Như vậy bệnh nhân có thủ thuật xâm lấn, hô hấp

hỗ trợ và phẫu thuật có nguy cơ nhiễm khuẩn cao hơn

bệnh nhân không có thủ thuật xâm lấn, hô hấp hỗ trợ,

phẫu thuật và sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với

p< 0.05

IV. BÀN LUẬN :

Theo tác giả Phạm Lê Tuấn, và cộng sự nghiên cứu

về tình hình NKBV tại một số bệnh viện ở Hà Nội năm

2006 cho thấy các thủ thuật xâm lấn ở bệnh nhân đều có

nguy cơ gây NKBV như đặt nội khí quản với p <0.001 ; mở

khí quản với p <0.001, đặt ống thông tiểu với p <0.001,

đặt catheter mạch máu trung tâm với p <0.001

Chúng tôi nhận thấy NKBV thực sự gia tăng khi

kèm thêm các thủ thuật xâm lấn .Vì vậy trong các khuyến

cáo về phòng ngừa NKBV đều nhấn mạnh hạn chế tối đa

thủ thuật xâm lấn, bảo đảm kỹ thuật và cách chăm sóc

chuẩn sẽ góp phần làm giảm nguy cơ nhiễm khuẩn bệnh

viện.

IV. BÀN LUẬN :

4.3. Tác nhân gây nhiễm khuẩn bệnh :

Loài vi khuẩn phân lập được từ các mẫu bệnh

phẩm chiếm tỷ lệ cao nhất là Acinetobacter baumanni

( 25%), kế tiếp Klebsiella pneumoniae sinh ESBL

( 21,9%), Escherichia Coli chiếm (18,8 %), S. aureus và

Stenotrophomonas maltophilia ( 9,4%), 05 nhóm vi

khuẩn khác mỗi nhóm chiếm (3,1%)

V. KẾT LUẬN :

Qua nghiên cứu cắt ngang tình hình nhiễm khuẩn

bệnh viện tại bệnh viện đa khoa Đồng Nai năm 2011,

chúng tôi rút ra một số kết luận như sau:

1.Tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện:

Tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện là 5,1%. Trong đó

nhiễm khuẩn đường hô hấp là (43,9 %), kế đến là

nhiễm khuẩn đường tiết niệu, nhiễm khuẩn da và mô

mềm là (12,2%) và nhiễm khuẩn vết mổ là (4,5%)

V. KẾT LUẬN :

2. Một số yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn bệnh

viện :

- Tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện ở nhóm lớn hơn 60

tuổi cao nhất ( 7,7%), kế tiếp nhóm tuổi 30- 45 là ( 5,4%)

với P > 0.05

- Nhiễm khuẩn bệnh viện có liên quan đến thời gian

nằm viện trên 14 ngày là ( 24%) kế đến từ 7 đến 14 ngày

( 9,1% ) với p< 0.05.

- Nhiễm khuẩn bệnh viện có liên quan đến thủ thuật

xâm lấn: đặt thông tiểu, đặt nội khí quản, thở máy, phẫu

thuật với p <0.05.

V. KẾT LUẬN :

3. Loài vi khuẩn phân lập đƣợc trong nhiễm khuẩn

bệnh viện:

-Acinetobacter baumanni chiếm ( 25%).

-Klebsiella pneumoniae sinh ESBL chiếm( 21,9%).

-Escherichia Coli chiếm (18,8 %).

-S. aureus và Stenotrophomonas maltophilia

chiếm ( 9,4%)

- 05 nhóm vi khuẩn khác mỗi loại chiếm (3,1%)

VI. ĐỀ XUẤT

Để thực hiện việc kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh

viện có hiệu quả hơn cần chú ý tăng cường các vấn

đề sau:

-Giáo dục ý thức về kiểm soát nhiễm khuẩn

bệnh viện cho cán bộ viên chức và người lao động

trong bệnh viện.

- Giám sát chặt chẽ việc tuân thủ các quy trình

kỹ thuật bảo đảm vô khuẩn khi tiến hành các thủ thuật

xâm lấn.

- Cần chuẩn bị bệnh nhân trước mổ đúng quy

trình để hạn chế thấp nhất nhiễm khuẩn sau mổ.

VI. ĐỀ XUẤT

- Chăm sóc chú ý bệnh nhân có can thiệp

đường hô hấp dưới, phải thường xuyên kiểm tra và

tiệt khuẩn các dụng cụ hô hấp . Kết quả điều tra cho

thấy đây là một trong những yếu tố nguy cơ gây

nhiễm khuẩn phổi.

- Tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về các nhiễm

khuẩn bệnh viện chuyên biệt như viêm phổi bệnh viện,

nhiễm trùng vết mổ để đưa ra các giải pháp cụ thể.

TÀI LIỆU THAM KHẢO 1.Trần Đình Bình và cộng sự (2010), " Nghiên cứu tình hình

nhiễm khuẩn bệnh viện và sử dụng kháng sinh tại bệnh viện

trường đại học y dược Huế ", Tài liệu hội nghị kiểm soát nhiễm

khuẩn 2010, Hội kiểm soát nhiễm khuẩn TP. Hồ Chí Minh, Tr. 27.

2. Bộ y tế - Bệnh viện Chợ Rẫy (2006), " Tiêu chuẩn chẩn

đoán các nhiễm khuẩn bệnh viện áp dụng tại bệnh viện Chợ Rẫy

", Quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn, NXB Y học, Chương 2,

Tr. 14 - 27

3.Bộ y tế - Bệnh viện Chợ Rẫy (2009), " Tổ chức kiểm soát

nhiễm khuẩn bệnh viện ". Quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn, NXB

Y học, Chương 1, Tr. 9-13.

4. Bộ y tế (2005), " Khởi đầu chương trình quốc gia về kiểm

soát nhiễm khuẩn khu vực Châu Á ", Sổ tay kiểm soát nhiễm

khuẩn dùng cho nhân viên y tế khu vực Châu Á, NXB Y học, Hà

Nội, Chương 1, Tr. 11 - 12.

TÀI LIỆU THAM KHẢO 5.Trần Thị Châu (2007), " Dịch tể học nhiễm khuẩn bệnh viện

tại 23 bệnh viện thành phố Hồ Chí Minh ", Tài liệu hội nghị nghiên cứu

khoa học điều dưỡng toàn quốc lần thứ 3, Tr. 78-84.

6.Phạm Đức Mục (2005) Nhiễm khuẩn bệnh viện và các yếu tố

liên quan tại 19 bệnh viện của Việt Nam

7.Lê Kiến Ngãi, Khu Thị Khánh Dung và cộng sự (2005), " Tỷ

lệ nhiễm khuẩn bệnh viện và một số yếu tố liên quan tại bệnh viên nhi

trung ương", Tạp chí nghiên cứu y học ( 38), Tr. 206 – 210

8.Phạm Lê Tuấn, Nguyễn Việt Hùng, Trương Anh Thư và cộng

sự (2007), " Điều tra tình hình nhiễm khuẩn bệnh viện tại một số bệnh

viện thuộc Sở Y tế thành phố Hà Nội", Tạp chí y học thực hành (564),

Tr. 85 - 87.

9.Centers for Disease Control and Prevention. (1998), "

Guidelines for infection control in health care personnel, 1998 ", CDC

Atlanta.

CHÂN THÀNH CÁM ƠN