1

Chương 5Ô NHIỄM

MÔI TRƯỜNGhttp://www.airinfonow.org/html/lungattack/lungplay.htm

2

Thảo luận• Chủ đề

1. Nước2. Đất3. Không khí4. Hiệu ứng nhà kính5. Suy thoái lớp ozone

• Dàn bài1. Khái niệm ONMT; là ô nhiễm sơ cấp/thứ cấp2. Vai trò (nước, đất, kk, hunk, lớp ozone)3. Nguyên nhân làm ONMT (nước …)4. Tác hại/hậu quả (mtrường, con người, SV)5. Biện pháp khắc phục

33

KhKháái nii niệệmm

4

Nơi cư trú

Tài nguyên

Giảm nhẹ thiên tai

Thông tin

5

Tự nhiên Nhân tạo

Đất, nước, không khí, SV

đồng ruộng, công viên…

Đời sống,Sản xuất …

Môi trường sống của con người

6

Môi trường sống của con ngườiMôi trường sống của con người• Tổng hợp các điều kiện vật lý, hóa học,

kinh tế, xã hội bao quanh và có ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của từng cá nhân, cộng đồng người.

7

Ô nhiễm môi trường

n Sự thay đổi tính chất của môi trường, vi phạm tiêu chuẩn môi trường.

n Nguồn gốc: từ tự nhiên hoặc nhân tạo (các hoạt động của con người).

n Hậu quả: làm thay đổi các nhân tố sinh thái ra ngoài giới hạn sinh thái của cơ thể, quần thể, QX.

8

Chất gây ô nhiễm

n Làm cho môi trường trở nên độc hại →sức khỏe, con người và sinh vật.

n Các dạng chất gây ô nhiễm:n Rắn: rácn Lỏng: dung dịch hóa học, chất thải của dệt

nhuộm, rượu, chế biến thực phẩmn Khí: SO2 do hoạt động của núi lửa, NO2 từ

khói xe, CO từ khói đun .v.v... n Kim loại nặng: Pb, Cu …

9

Suy thoái môi trường

n Sự thay đổi chất lượng và số lượng các thành phần môi trường, gây ảnh hưởng xấu cho đời sống của con người và thiên nhiên.

10

Sư cô môi trường

• Các tai biến hoặc rủi ro xảy ra trong quá trình hoạt động của con người hoặc biến đổi bất thường của thiên nhiên → suy thoái môi trường nghiêm trọng.

• Nguyên nhân: – Các thiên tai: Bão, lụt, hạn hán, động đất .v.v... – Hỏa hoạn, cháy rừng, sự cố kỹ thuật gây nguy hại về

môi trường của cơ sở sản xuất, kinh doanh .v.v... – Sự cố trong tìm kiếm, thăm dò, khai thác và vận

chuyển khoáng sản, dầu khí .v.v...

11

Khả năng chịu đựng của môi trường

o Khả năng các loài tiếp nhận được chất dinh dưỡng và tiến hành các hoạt động.

o Khả năng của một số người có trong khoảng không gian nhất định, duy trìmức sống nhất định bằng cách sử dụng, năng lượng, tài nguyên (đất đai, nước, không khí, .v.v...), công nghệ.

o Giới hạn khả năng chịu đựng của môi trườngn Các hoạt động của con người. n Nhu cầu về văn hóa tinh thần.

12

Nguồn gây ONMT

¢ Theo tính chất hoạt động:l Tự nhiên.l Nhân tạo:

• Sản xuất (NN, CN, du lịch, tiểu thủ công nghiệp);• Giao thông vận tải;• Sinh hoạt;

¢ Theo nguồn phát sinh:l Nguồn sơ cấp: ô nhiễm từ nguồn thải trực

tiếp vào môi trường;l Nguồn thứ cấp: chất ô nhiễm từ nguồn sơ

cấp chất trung gian gây ONMT

13

Thông số xác định mức độ ô nhiễm do dân số gây ra¢ Nguồn phát sinh: dân số¢ Nguyên nhân:

l Tiêu thụ tài nguyên: chủ yếu ở dạng năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch (than, khí, dầu) hay điện.

l Hiệu quả sử dụng: ô nhiễm sinh ra theo đơn vị tài nguyên được sử dụng. Thường hiệu quả không đạt 100%, và có sinh chất thải, chính chất thải là nguồn ô nhiễm. Vì vậy, hiệu quả sử dụng cao thì ô nhiễm giảm.

14

Thông sThông số ố xxáác đc địịnh mnh mứức đc độ ộ ô ô nhinhiễễm do dân sm do dân số ố gây ragây ra

• Tổng số ô nhiễm sinh ra = C × r × ap–C: số dân; – r: tài nguyên tiêu thụ tính theo đầu

người; – ap: ô nhiễm phát sinh theo đơn vị tài

nguyên

15

Person 1 Person 1 Person 1

nnnn nnnn nnnn llllllll llllllll llllllll

llllllll llllllll llllllll

16

17

ONMT nưONMT nướớcc• Khái niệm: nồng độ các chất ô nhiễm

vượt quá mức an toàn, vượt khả năng tự làm sạch của MT nước.

• Thành phần: tùy thuộc vào nguồn nước thải.

18

Nguoàn thaûi Thaønh phaànSinh hoaït Caùc chaát coù nhu

caàu oxyChaát taåy röûa

Phosphat

Coâng nghieäp, sinh hoaït

Caùc chaát höõu cô ít phaân huûy

Töø cô theå ngöôøi Vi khuaån truyeàn beänh, virusDaàu môõ

Kim loaïi naëng

Caùc muoáiCaùc hôïp chaát höõu cô

Gaây haïi cho TSV

Gaây beänh laây lan

Cheá bieán thöïc phaåm, coâng nghieäp

Ñoäc haïi cho sinh vaät

↑ muoái trong nöôùcVaän chuyeån vaø hoøa tan ion kim loaïi naëng

thaåm myõ

AÛnh höôûng trong nöôùcTieâu thuï heát oxy hoøa tan

Töø chaát taåy röûa sinh hoaït

Thieáu thaåm myõ, ngaên caûn vaän chuyeån O2

Phuù döôõng hoùa

19

ONMT nước• Hậu quả• Phú dưỡng hóa.• DO giảm, BOD tăng sản lượng TSV.• Gây hại cho sức khỏe của con người.

– Cd gây bệnh phù phổi, rối loạn chức năng thận, thái hóa xương và gây tử vong cao ởtrẻ sơ sinh.

– Pb ảnh hưởng đến các hệ thống máu, thận, gan.

– Hg: ảnh hưởng quá trình lọc máu, ức chế quá trình trao đổi chất, rối loạn trí nhớ và bệnh trầm cảm.

20

Phú dưỡng hóa???(http://www.education.unisa.edu.au/sciencelo/LearningObjects/science_oac/eutrophication.swf)

21

Xử lý nước thải ….BOD

n Xử lý sơ cấp:n Đơn giản nhất, hiệu quả nhấtn Làm các chất thải không tan thành dạng bùnn Loại bỏ được 1/3 BOD và hầu hết các chất vô

cơ không tann Chưa dùng để làm phân bón vì còn mang các độc tố từ chất thải công nghiệp

22

Xử lý nước thải ….BOD

n Xử lý thứ cấp:n Cho bùn vào bể chứa có oxy và các VSV hiếu

khín Chất hữu cơ bị phân hủy thành sản phẩm sau

cùng là CO2

n Loại bỏ được 90% BODn Chlor hóa để loại bỏ vsv

n Xử lý tiếp: loại bỏ N và P

23

Thùng lắngChất thải Buồng oxi hóa Suối hoặc xử lý cải tiến

Phân hủy kỵ khí

Bùn

Bùn đã phân hủy

Buồng sấy bùn

24

ONMT nước¢ Dựa vào tiêu chuẩn quốc gia, TCVN hoặc các

tiêu chuẩn quốc tế những tiêu chuẩn, các thông số cần giám sát (loại A và B).l Loại A: Nước nguồn phải giám sát độ pH, độ

cứng, màu, độ đục, hàm lượng oxy hòa tan, Fe, Mn và kim loại nặng.

l Loại B: Nước qua sử dụng phải giám sát độ pH, độ kiềm, độ acid, COD, BOD, N, P, S, các hóa chất, dầu mỡ và kim loại nặng.

25

Các thông số xác định ONMT nước

¢ pH: cho phép xác định phương pháp xử lý nước thích hợp.

¢ Độ acid tự nhiên: l do CO2 (từ không khí, từ hoạt động oxy hóa

sinh học các chất hữu cơ) l acid vô cơ (có trong nước ngầm khi chảy

qua các vùng mỏ hoặc các lớp khoáng chất, thường ở dưới dạng hợp chất S) gây ra, ăn mòn kim loại.

¢ Độ kiềm tự nhiên: do 3 nhóm ion OH-, CO32-

và HCO3- tạo nên. Độ kiềm cao tác động

xấu đến đời sống vi sinh vật.

26

Độ cứng

¢ Nước cứng không tạo bọt, dễ kết tủa, do sự hiện diện các ion hóa trị 2 như Ca++, Mg++

hoặc Fe++, Mn++, Zn++. ¢ Giám sát độ cứng qua hàm lượng CaCO3

quy đổi. Nước mềm có CaCO3 < 50mg/l. ¢ Nước cứng không độc hại nhưng ảnh

hưởng không tốt đến sinh hoạt (giặt lâu sạch, làm vải mau mục, dòn) và công nghiệp (tạo thành màng cứng trên thành ống, nồi hơi ... dễ gây nổ).

27

Độ màu

¢ Do nước thải công nghiệp (giấy, bông, nhuộm ...) chứa các chất hữu cơ (xác thực vật phân hủy), các hạt lơ lửng vô cơ, các tanin .v.v.

¢ Chất Fe có màu nâu đặc trưng.¢ Màu thực: do các dạng hữu cơ, TV dạng keo, khó

xử lý ví dụ mùn humic có màu vàng; thủy sinh, rong tảo có màu xanh.

¢ Màu biểu kiến: do các hạt rắn vô cơ có màu, xử lý đơn giản hơn.

¢ Nước thải công nghiệp thường có màu hỗn hợp vừa thực, vừa màu biểu kiến.

28

Độ đục

¢ Do các hạt rắn lơ lửng, chất hữu cơ phân rã hoặc do động thực vật chết gây nên.

¢ Làm giảm khả năng truyền ánh sáng vào nước, giảm quang hợp và đặc biệt giảm tính thẩm mỹ.

¢ Các hạt rắn có thể mang theo vi sinh vật và mầm bệnh.

¢ Giám sát độ đục: dựa vào hàm lượng SiO2/1 lít nước. Đơn vị độ đục là 1 mg SiO2/lít nước.

29

Chất rắn

¢ Khái niệm: các chất vô cơ hòa tan (muối), không tan (đất đá dạng huyền phù) và các chất hữu cơ (VSV, động nguyên sinh và tảo, chất hữu cơ tổng hợp (phân bón, chất thải)).

¢ Các thông số giám sát:l Tổng chất rắn (TS): trọng lượng khô (mg/l) của phần

còn lại sau khi bay hơi 1 lít nước, sấy khô ở 103oC.l Chất rắn lơ lửng (SS): trọng lượng khô phần rắn còn

lại trên giấy lọc sợi thủy tinh 1 lít nước, sấy khô ở103-105oC.

l Chất rắn hòa tan (DS) là hiệu số TS – SS = DS.

30

Hàm lượng oxy hòa tan (DO – Dissolved Oxygen)¢ Các SV hiếu khí đều cần O2 cho hô hấp. ¢ DO: phụ thuộc vào áp suất riêng phần O2

trong không khí; vào nhiệt độ nước và quang hợp, vào hàm lượng muối trong nước.l ở 0oC; p = 1 atm thì DO # 14,6 mg/ll ở 20oC; p = 1 atm thì DO # 9,2 mg/ll ở 35oC; p = 1 atm thì DO # 7 mg/l

¢ O2 hòa tan giảm là dấu hiệu ô nhiễm nước. Khi DO 0 thì nước ô nhiễm nặng.

31

Nhu cầu oxy hóa sinh hóa (BOD – Biochemical Oxygen Demand)¢ Lượng O2 cần thiết để VSV oxy hóa các

chất hữu cơ có trong nước (mg O2/l ).¢ Thường phải mất khoảng 20 ngày thì 80-

90% lượng chất hữu cơ mới bị oxy hóa hết → BOD5.

¢ BOD, DO???l BOD < 2 mg O2/l : nước sạch;l BOD ~ 10 mg O2/l → TSV.

¢ BOD nước thải sinh hoạt # 80-240 mg O2/l

32

Nhu cầu oxy hóa hóa học (COD – Chemical Oxygen Demand)¢ Lượng oxy cần thiết cho quá trình oxy

hóa hóa học các chất hữu cơ tạo thành CO2 và nước.

¢ Nước thải ô nhiễm: BOD/COD = 0,7 -0,5.

33

Bảo vệ MT nước

¢ Kỹ thuậtl Dựa vào các thông số kỹ thuậtl Trả lại khả năng tự làm sạch của MT

nước¢ Phòng ngừal Tái sử dụng, Tiết kiệm nướcl Sản xuất sạch hơnl Xử lý tại nhà máy

34

ONMT không khí

35

ONMT không khí

¢ Cấu trúc của khí quyển.¢ Chu trình sinh địa hóa, đặc biệt chu

trình tuần hoàn C và O2.¢ Phân loại:l Ô nhiễm sơ cấpl Ô nhiễm thứ cấp: Sương mù quang

hóa; mưa acid, suy thoái lớp ozone.

36

Lịch sử ONMT không khí

¢ Thời kỳ sắt/đồng: Ô nhiễm đã có từthời Hy Lạp, La Mã.l Tăng sử dụng lửa để luyện kiml Nguồn năng lượng: gỗ/than

¢ Thời kỳ Trung cổ (thế kỷ 12-13): ở Luân đôn than được dùng thay cho gỗvì khan hiếm phát sinh bồ hóng, khói nguy hiểm hơn (nhưng than lại rẻ).

37

Lịch sử ONMT không khí

¢ Công nghiệp hóa: l dấu hiệu rõ rệt nhất do dùng than là

tạo "khói sương mù", từ những năm đầu 1900 (Khói than + sương mù = Khói sương mù)

l Cacbon tích lũy trong khí quyển: đun nước lấy hơi để chạy máy làm CO2 tăng lên lượng CO2 vượt khả năng chứa của không khí.

38

Thời đại thông tin (thế kỷ 20)

¢ phát minh ra xe máy và máy nổ ¢ 40’ – 50’: khói sương mù ở Los Angeles¢ 1952: Khói sương mù ở Luân đôn làm chết 4000

người “khi đưa tay ra phía trước, ta sẽ không thấy được chiều dài của cánh tay”

¢ khói sương mù gây một số hậu quả nghiêm trọng khắp thế giới

¢ 1970s: CFC làm suy thoái ozone ở tầng bình lưu ¢ 1980s: lượng CO2 nhiều gây sự nóng lên toàn cầu¢ những năm 70, 80 à toàn cầu.

39

Khái niệmONMT không khí¢ Là bất kỳ chất nào đó (quan sát hoặc không

quan sát được) được tìm thấy trong không khí, không phải là thành phần không khí hoặc là thành phần của không khí nhưng ở một nồng độ nào đó trong một thời gian sẽ gây hại cho sinh vật và tài sản.

¢ Tuy nhiên, hơn 100 năm qua, ONKK do con người tạo ra là vấn đề đối với môi trường hiện nay. Là mối quan tâm của nhiều quốc gia, nhất là ở thành thị.

40

Air Pollution SystemBụi

HydrocacbonCO

NOx

SO2

O3, PANs

H2SO4HNO3

Khói sương mù

Mưa acid

41

Nguồn gây ô nhiễmONMT không khí

¢ Tự nhiên: l bụi, khói và một số khí do cháy rừng, núi lửa; l sự phân hủy các chất ở sông, đại dươngl phát tán phấn hoa.v.v. đôi khi gây hậu quả

nghiêm trọng :– Xem baøi “Thuaàn hoùa nhöõng chieác hoà gieát

ngöôøi”-p17-phuï luïc– phaân huûy xaùc TV à CH4 à thay ñoåi khí haäu

toaøn caàu (tröôùc ñaây).

42

Nguồn gây ô nhiễmONMT không khí¢ Nhân tạo: gây tác hại nhiều hơn so

với ô nhiễm tự nhiên. Thường tập trung ở các thành phố lớn và nơi đông dân cư.l Sản xuất (công nghiệp, tiểu thủ công

nghiệp);l Giao thông (khí thải, xe cộ, máy bay,

tàu hỏa ..);l Sinh hoạt (đun nấu, thắp sáng, đốt

sưởi củi than..).

43

ONMT không khí nhân tạo

¢ Sản xuất (công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp);l Sinh ra từ ống khói của các nhà máy,

nhất là các nhà máy có quy trình công nghệ, trang thiết bị lạc hậu cũ kỹ và chưa có bộ phận xử lý khí thải.

lMỗi ngành công nghiệp đều tạo ra những nguồn gây ô nhiễm khác nhau.

l Chủ yếu là bụil Nơi sử dụng xăng dầu (đốt nhiên liệu,

nhà máy điện, lò hơi, xe ôtô …) ànhiều SOx, NOx.

44

ONMT không khí nhân tạo

¢ Nông nghiệp: à ~15% tổng số các chất khí gây nên “hiệu ứng nhà kính”l CO2 (do đốt rừng làm rẫy và do hỏa

hoạn); l CH4 (các quá trình phân giải yếm khí

chất hữu cơ).

45

ONMT không khí nhân tạo

¢ Giao thông (khí thải, xe cộ, máy bay, tàu hỏa ..);l Khói xe chứa nhiều CO (gây bệnh tim), NO2, NO,

bụi chì, SO2, các hợp chất benzen và dẫn xuất của chúng gây bệnh ung thư.

l TPHCM, năm 1993 có trên 900.000 chiếc xe vàhàng tháng tăng lên 1.200 chiếc cùng với hàng triệu lượt xe các tỉnh ra vô thành phố, tiêu thụ khoảng 2-10 ngàn tấn xăng, 190.000 tấn diezen, thải ra 25 tấn chì, 4.200 tấn SO2, 4.500 tấn NO2, 116 ngàn tấn CO, 1.200 ngàn tấn CO2, 13.200 tấn hydro cacbon.

46

ONMT không khí nhân tạo

¢ Đường CMT8: l Năm 1985: 2.800 lượt xe/giờ.l Năm 1990: 5.800 lượt xe/giờ.l Năm 1994: 10.000 lượt xe/giờ.

¢ Giao thông càng phát triển càng tăng sự ô nhiễm.

47

ONMT không khí nhân tạo

¢ Sinh hoạt l Việc đốt củi gỗ để đun nấu, sưởi ấm, đốt

nhiên liệu cháy không hoàn toàn đã tạo ra CO2 và CO .v.v là nguyên nhân ảnh hưởng đến sức khỏe của người nội trợ.

l Hút thuốc lá: trong thuốc lá có 22 chất độc chủ yếu như aceton, par, nephanol, nicotin … rất nhiều chất gây ung thư cho người hút và cả … người hít phải.

l Các công trường xây dựng, công trường khai thác đá tạo nên nguồn ô nhiễm bụi và tiếng ồn.

48

Tác động của giao thông đến môi trường và con người

• Sử dụng tài nguyên• Global warming• Summer smog• Eutrophication• Mất rừng• Suy thoái đất• Ảnh hưởng lên sức khỏe

49

ONMT không khí

¢ Chất ONKK: có thể tác động xấu lên SK của con người, môi trường và tài sản.

¢ CARBON MONOXIDE (CO) ¢ LEAD (Pb) ¢ NITROGEN DIOXIDE (NO2) ¢ NITROGEN OXIDES (NOx) ¢ OZONE (O3) ¢ PARTICULATE MATTER (PM) ¢ SULFUR DIOXIDE (SO2) ¢ VOLATILE ORGANIC COMPOUNDS

(VOC)

50

1,5 µg/m33 thángchì

0,12 ppm1 giờO3

0,05 ppm1 nămNOx

8 giờ1 giờ

1 năm1 ngày3 giờ

1 năm1 ngày

Thời gian

9 ppm35 ppm

CO

0,03 ppm0,14 ppm0,50 ppm

SO2

50 µg/m3

150 µg/m3Bụi 10µm

ChuẩnChất ô nhiễm

51

MONOXIDE CACBON (CO)

Xe lửa, máy bay (22%)

Sản xuất công nghiệp (4%)

Đốt cháy nhiên liệu (6%)

Khác (12%)

Xe lưu thông trên đường (56%)

52

CARBON MONOXIDE (CO)

¢ ngưỡng giới hạn 32ppm~30mg/m3

¢ khí độc, không màu, không mùi, có thể tồn tại ở nhiệt độ –192oC.

¢ Nguồn phát sinh:l đốt cháy nhiên liệu không hoàn toàn,

chủ yếu là từ khói xe lan tỏa ra (77%), lò sưởi, lò thiêu, sản xuất công nghiệp.

l Hút thuốc lá. ở những nơi hút nhiều, CO có thể đạt đến 400ppm

53

Hậu quả (CO)¢ Sức khỏe l Tấn công Hb của máu, thế chỗ O2, tạo COHb.

• 1 gói/ngày: tạo 5-6% COHb một số chết vì tai nạn giao thông

• 4 gói/ngày: 10-15% COHb mất trí. l Gây nguy hiểm cho người bệnh tim mạch. Hút

1-4 điếu/ngày, gia tăng nguy cơ tử vong vì• bệnh tim (các nhà nghiên cứu Na Uy-BBC): tăng

gấp 3 lần• bệnh động mạch vành: gấp 3 lần• ung thư phổi: gần gấp 5 lần (nam: 3; nữ: 5)

l CO nồng độ cao suy giảm thị lực.

54

Hậu quảCARBON MONOXIDE (CO)

¢ Không khí: tăng lượng khí CO2

l CO + OH- à CO2 + H+

l 2CO + O2à 2CO2

55

Chì (Pb)

¢ Giới hạn trong không khí: 1,5 g/m3.¢ Giới hạn chì trong máu: 8g/1g máu

người lớn; 150g/1lít nước tiểu.¢ Là kim loại được sử dụng rộng rãi.¢ Khi thải ra ngoài môi trường có thể

làm ô nhiễm không khí, thức ăn, nước, đất.

56

Nguồn phát sinh Pb

¢ Tự nhiên: từ 1-3 g/m3 và cao nht 7-9 g/m3.¢ Xăng: 0,44 – 0,88 g Pb/l Các nước thuộc tổ

chức hợp tác kinh tế và phát triển (OECD-the Organisation for Economic Co-Operation and Development) đặt ra những tiêu chuẩn nghiêm ngặt hạn chế chì trong xăng .

¢ Thuốc lá: ~0,5g chì/điếu¢ Thức ăn và nước uống: đi vào cơ thể con

người khoảng 300g.

57

Nồng độ Pb ở TPHCM (9/2002)

¢ Giảm rõ rệt so với tiêu chuẩn của WHO (dosử dụng xăng không chì cho các phương tiệngiao thông từ 7/2001).

¢ Nồng độ bụi có xu hướng tăng (gấp 1,73-2,32 lần so với năm 2001) do ảnh hưởng của cáchoạt động công nghiệp.l Vòng xoay Hàng Xanh: 1,6-2,43 lầnl Vòng xoay Phú Lâm: 1,2-1,73 lầnl Ngã tư Đinh Tiên Hoàng-Điện Biên Phủ: 2,06-

3,2 lần

58

Hành động của con người làm khuếch tán Pb trong không khí

¢ Thêm Pb (tetramethyl chì) vào xăng.¢ Nấu kim loại¢ Pin

Naêm 1985 Naêm 1993Pb töø caùc phöông tieän giao thoâng 85% 33%Toång löôïng Pb thaûi ra 20.100 taán 4.900 taán

59

Hậu quả

¢ Tiếp xúc lượng chì thấp/thời gian dài , Pb tích lũy trong cơ thể tới nồng độ gây hại, không có dấu hiệu báo trước.

¢ ảnh hưởng đến thần kinh, cơ quan sinh sản, hệ tiêu hóa, thận.l Phái nam: giảm số lượng tinh trùng,

tinh trùng bất thường.l Phái nữ: giảm khả năng sinh sản, sẩy

thai.l Trẻ em: chỉ số thông minh giảm.

6060

NITROGEN OXIDES (NONITROGEN OXIDES (NOxx))

•• GGồồm cm cáác hc hợợp chp chấất nhưt như: NO: NO22 , NO, , NO, NN22O..O..

•• NguNguồồnn–– ĐốĐốt cht chááy nhiên liy nhiên liệệu u ởở nhi nhiệệt đt độ ộ cao.cao.–– Phương tiPhương tiệện giao thông vn giao thông vàà ququáá trtrìình đnh đốốt t

chchááy ty tạại chi chỗỗ (s(sảản xun xuấất đit điệện, cn, cáác ngc ngàành nh công nghicông nghiệệp).***p).***

6161

Oxide nitơ Oxide nitơ ((NONOxx))•• HHậậu quu quảả::

–– Môi trưMôi trườờng:ng:•• PhPháát sinh ozonet sinh ozone (O(O33); quang h); quang hóóa ha họọcc•• Gây mưa acidGây mưa acid (NO(NO22) ) •• Gia tăng HUNK Gia tăng HUNK (N(N22O)O)

–– SSứức khc khỏỏe: e: Gây tGây tổổn thương phn thương phổổi, i, viêm phviêm phế ế ququảản.n.

PANONOsVOC uvtasx

o+ →+ 3

,,'

Khói sương mù

6262

OZONE (OZONE (OO33) ) –– ttầầng...ng...•• NgưNgưỡỡng:ng: 0,12 0,12 ppm/hppm/h hohoặặc 0,08c 0,08 ppm/8 ppm/8 h.h.•• NguNguồồn:n: (O(O33 tăng lên v tăng lên vàào nho nhữững lng lúúc trc trờời ni nóóng trong ng trong

ngngàày vy vàà trong năm trong năm))

•• TTáác hc hạại:i:–– SSứức khc khỏỏe:e: ttổổn thương n thương / suy gi/ suy giảảm chm chứức năng cc năng củủa a

phphổổi.i.–– Môi trưMôi trườờng: Khng: Khóói sương mi sương mùù..

PANONOsVOC uvtasx

o+ →+ 3

,,'Khói sương mù

63

PARTICULATE MATTER (PM) ¢ Ngưỡng: 0,12 ppm/h hoặc 0,08

ppm/8h.¢ Nguồn:……........¢ Tác hại:l Sức khỏe:

http://www.airinfonow.org/html/lungattack/lungplay.htm

lMôi trường.

64

THERMAL INVERSION

65

Nghịch đảo nhiệt

¢ Ngăn cản chuyển động của không khí từ dưới thấp lên cao.

¢ Bình thường, khi lên cao nhiệt độ của không khígiảm xuống, khí nóng và khói bốc lên cao, rời khỏi bề mặt trái đất.

¢ Khi không có gió, một lớp khí mỏng và lạnh phủ lên lớp khí phía dưới, ngăn cản sự hòa trộn không khí.

¢ Nếu xảy ra tại vùng công nghiệp thì lớp nghịch đảo nhiệt trở thành một màn ngăn, làm những chất ô nhiễm tích tụ gần mặt đất và gây tác hại lớn vào ban đêm khi không khí gần mặt đất bị lạnh đi.

66

Global warming

• CO2 khuếch tán từ các phương tiện giao thông tăng 15% từ 1990 đến 19981, mặc dù việc tiêu thụ xăng của các xe đời mới giảm nhưng số lượng xe tăng.

• 29% lượng CO2 ở EU do giao thông (24% giao thông trên đường) 2àglobal warming.

67

Quang hóa học, khói sương mù, summer smog¢ Nồng độ O3 tăng cao ở tầng đối lưu, được tạo thành từ phản ứng giữa oxid nitơ và các hydrocacbon, dưới ảnh hưởng ánh sáng gay gắt. Trong đó, hơn 50% lượng ozone ở tầng đối lưu là do giao thông (1)

¢ O3 tích lũy tạo thành các chất ô nhiễm thứ sinh như HCHO (formol) và PAN (peroxy acetyl nitrate)

68

Quang hóa học, khói sương mù, summer smog¢ Có thể làm chết người (Luân Đôn, năm

1995, chết hơn 3.000 người).¢ O3 tăng cao ở tầng đối lưu → màng

nhầy, hệ hô hấp - đặc biệt đối với trẻ em và người cao tuổi →“Children off into the garage so that the cars can play outside“2

69

70

ONKK laø moái quan taâm cuûamoïi ngöôøi ?

¢ Söùc khoûe cuûa con ngöôøi vaø caùc sinh vaät: beänhhieåm ngheøo.

¢ Moâi tröôøng: Gaây ra caùc haäu quaû aûnh höôûng ñeántoaøn caàu nhö möa acid, suy thoaùi lôùp ozone ôûtaàng bình löu, laøm taêng nhieät ñoä cuûa traùi ñaát.

¢ Taùc ñoäng ñeán caùc quoác gia: caùc chaát gaây ONKK khoâng quan saùt ñöôïc ñeàu raát nguy hieåm vaø coùtheå di chuyeån töø vuøng naøy sang vuøng khaùc.

71

Tác hại của ONKK

n http://www.discover.tased.edu.au/openit/science_simulations/pollution.swf

72

Ảnh hưởng lên sức khỏe con người do giao thông

• NOx: phá hệ hô hấp (viêm phế quản, suyễn, ho gà, bệnh phổi) (1)

• CH: Kích thích màng nhầy, chất sinh ung thư (1) • SO2: Kích thích da, màng nhầy, ảnh hưởng hệ hô hấp (1)• CO: giảm sự vận chuyển oxy trong máu (chóng mặt,

nhức đầu, buồn nôn) (1)• Ô nhiễm tiếng ồn: cáu gắt, căng thẳng, giảm sức nghe,

mất ngũ, rối loạn tuần hoàn, huyết áp cao, bệnh tim (2)• Bồ hóng và VOC’s: chất sinh ung thư.

73

Ô nhiễm nội thất

n Mức độ ONKK trong nhà gấp 2-5 lần, có khi 100 lần / ngoài.

n Là mối quan tâm đặc biệt, vì ~90% thời gian là con người ở trong nhà, đặc biệt ở các nước đang phát triển do việc đun nấu trong gia đình, sưởi ấm bằng than và củi.

n Hậu quản Hen suyễnn Bệnh phổi mãn tính, cấp tính ở trẻ emn Tim mạchn Ung thư

74

caùc nguoàn oâ nhieãm noäi thaát

hoaït ñoängcaù nhaân

vaät lieäuxaây döïng

töø beân ngoaøi

khoùi thuoác caùc hoùa chaáttrong nhaø

naáu aên sôn

thaûm, maøn, sôn

HCHO

khaéc phuïc

xu höôùng

vaätnuoâi caây xanh

khoùiphoùng xaï

loâng

muøi

HCbaøo töû

phaán hoa

75

Ô nhiễm nội thất: Vật liệu xây dựng

n thảm, da, ván, nhựa cây, sơn bao bên ngoài, nhựa mỏng, sợi thủy tinh, amiăng, sơn dầu, dung môi hữu cơ, HCHO.

n đáng lưu ý là-HCHO, có dạng khí, mùi nhẹ, thường được dùng để bảo quản các hợp chất hữu cơ (mẫu sinh vật, nhuộm).

n Nguồn phát sinh HCHO: thảm, gỗ .v.v.

76

Ô nhiễm nội thất: HCHO

Taùc haïi cuûa HCHO ñeán söùc khoûe0,01 ppmv 5 phuùt Khoù chòu maét0,05 ppmv 1 phuùt Ngöôõng giôùi haïn muøi0,08 ppmv 1 phuùt Toån thöông naõo0,2 ppmv 1 giôø Toån thöông muõi, hoïng0,8 ppmv 10 phuùt AÛnh höôûng heä thaàn kinh4,0 ppmv 1 phuùt AÛnh höôûng tôùi heä hoâ haáp

77

Ô nhiễm môi trường đất

¢ Là các quá trình làm gia tăng các tác nhân gây ô nhiễm lên quá mức an toàn.

¢ Đặc thù: chất thải rắn (đặc biệt làngành khai thác mỏ).

¢ Nguồn gây ô nhiễml Tự nhiênl Nhân tạo

78

Ô nhiễm môi trường đất - tự nhiên

¢ nhiễm phèn: do nước phèn từ một nơi khác di chuyển đến. Chủ yếu là nhiễm Fe2+, Al3+, SO42-, pH môi trường giảm gây ngộ độc cho cây con trong môi trường đó.

¢ nhiễm mặn: do muối trong nước biển, nước triều hay từ các mỏ muối, nồng độ Na+, K+ hoặc Cl-… áp suất thẩm thấu cao gây hạn sinh lý cho thực vật.

¢ Gley hóa trong đất sinh ra nhiều chất độc cho sinh thái (CH4, N2O, CO2, H2S, FeS…).

79

Ô nhiễm môi trường đất - nhân tạo

¢ Chất thải công nghiệp: khai thác mỏ, sản xuất hóa chất, nhựa dẻo, nylon Hg, Pb, Cu, Cd, As, Zn tích tụ trên lớp đất mặt đất bị chai xấu, thoái hóa, không canh tác tiếp tục được.

¢ Chất thải sinh hoạt (phân, nước thải, rác,...) CH4, H2S, dư thừa VSV yếm khí, trực khuẩn lỵ, thương hàn, ký sinh trùng (giun, sán).

80

Ô nhiễm môi trường đất - nhân tạo

¢ Chất thải nông nghiệp: l phân và nước tiểu động vật: có giá trị nếu áp

dụng biện pháp canh tác và vệ sinh hợp lý.l sử dụng dư thừa những sản phẩm hóa học

như phân bón, chất kích thích sinh trưởng, thuốc trừ sâu, trừ cỏ... tồn tại lâu trong đất (6 tháng đến 2 năm) tích tụ sinh học, thay đổi cân bằng dinh dưỡng giữa đất và cây trồng.

l Lan truyền từ môi trường đã bị ô nhiễm (không khí, nước); từ xác bã thực động vật... dầu.

81

Các chất làm ONMT đất

¢ Dầu.¢ Kim loại nặng.¢ Chất phóng xạ.¢ Chất hữu cơ: Từ xác bã hữu cơ, vượt

quá khả năng tự làm sạch môi trường đất ô nhiễm CH4, H2S và quá dư thừa VSV yếm khí.

¢ Vi sinh vật môi trường đất.

8282

Ô nhiÔ nhiễễm tim tiếếng ng ồồnn

8383

KhKháái nii niệệmm

•• ttậập hp hợợp nhp nhữững âm thanh cng âm thanh cóó cư cườờng đng độ ộ vvàà t tầần sn số ố khkháác nhau,c nhau, đ đượược sc sắắp xp xếếp mp mộột t ccáách không cch không cóó tr trậật tt tựự

•• gây cgây cảảm gim giáác khc khóó chchịịu cho ngưu cho ngườời nghe, i nghe, ảảnh hưnh hưởởng xng xấấu u đếđến tinh thn tinh thầần vn vàà năng năng susuấất lao đt lao độộng.ng.

•• ccóó t tầần sn số ố vvượượt qut quáá khkhảả năng ch năng chịịu đu đựựng ng ccủủa con ngưa con ngườời.i.

84

Ô nhiễm tiếng ồn

• Tiếng ồn: âm thanh có tác dụng kích thích quá mạnh, xẩy ra không đúng lúc, đúng chỗ → sức khỏe.

• Nơi đông người, tiếng ồn ~80dB.

85

Nguồn gây ô nhiễm tiếng ồn

¢ Phương tiện giao thông;¢ Xây cất các công trình;¢ Hoạt động công nghiệp (dệt, cưa xẻ

gỗ...);¢ Các dụng cụ sinh hoạt trong nhà: máy

hút bụi, máy hát karaokê, cassette ...…;

¢ Tiếng ồn xã hội.

86

Phaân loaïi tieáng oàn (möùc cho pheùp trong nhaø 40-45dB)

Nguoàn goác phaùt sinh Ñoä oàn (dB)

Noùi thaàm 30Noùi to 70Tieáng treû khoùc 80Maùy cöa 98-105Tieáng saám 120Ñoäng cô maùy bay phaûn löïc 130Tieáng haùt beân tai 110

87

Hậu quả do ô nhiễm tiếng ồnHậu quả do ô nhiễm tiếng ồn• Sản xuất: gây khó chịu, ức chế thần kinh,

giảm sự chú ý năng suất lao động giảm, hạn chế khả năng phát huy sáng kiến, và có thể gây tai nạn.

• Sức khỏe: Gây choáng ván, ù tai, thính giác giảm, đôi khi bị thủng gây điếc .. nếu phải chịu đựng lâu dài thì sẽ bị điếc nghề nghiệp.

• Trong nhà, mức tiếng ồn cho phép là 40-45 dB. ở mức 58-60-63 dB làm giảm sức nghe.

88

ô nhiễm tiếng ồn, Đức

• 50% dân Đức tiếp xúc tiếng ồn (≥ 55db) (1) → thể chất và tâm lý.

• Ở thành thị, có trên 70% người dân tiếp xúc tiếng ồn giao thông

• Hàng năm, 2000 người chết vì bệnh tim do tiếng ồn gây ra. (3)