nhiên liệu dầu mỡ và chất lỏng chuyên dùng, tác giả: ths văn thi bông, Đại...

8/12/2019 Nhiên liệu dầu mỡ và chất lỏng chuyên dùng, Tác giả: ThS Văn Thi Bông, Đại học Bách Khoa TP. Hồ Chí Minh, 2008

http://slidepdf.com/reader/full/nhien-lieu-dau-mo-va-chat-long-chuyen-dung-tac-gia-ths-van 1/361



2GIAÛNG VIEÂN: Th.S VAÊN THÒ BOÂNG

NOÄI DUNG MOÂN HOÏCNOÄI DUNG MOÂN HOÏC

Teân moân hoïc: NHIEÂN LIEÄU-DAÀU MÔÕ VAØCHAÁT LOÛNG CHUYEÂN DUØ Maõ soá moân hoïc: 206035 Phaân phoái tieát hoïc: 2-1-4

Lyù thuyeát: 28 tieátSeminar: 14 tieát

Caùn boä giaûng daïy:

GVC.Th.S Vaên Thò BoângGV.Th.S Traàn Quang TuyeânGV.Th.S Hoàng Ñöùc Thoâng




Noäi dung moân hoïc: khaùi nieäm chung veà nhieân lnhieân lieäu truyeàn thoáng xaêng-diesel, nhieântheá (Biodiesel, Bioethanol, LPG, CNG, fuel hydrogen,..). Cô sôû lyù thuyeát veà ma saùt vaøKhaùi nieäm veà chaát boâi trôn. Ñaëc tính kyõchaát boâi trôn loûng – daàu boâi trôn. Ñaëc tíncuûa chaát boâi trôn ñaëc – môõ boâi trôn. Ñathuaät cuûa chaát loûng chuyeân duøng.

NOÄI DUNG MOÂN HOÏCNOÄI DUNG MOÂN HOÏC




1. B.V. Ga, V.T. Boâng, P.X. Mai, T.V. Nam, T.TTuøng, OÂ toâ & OÂ nhieãm Moâi tröôøng, NXB Giaùo Duïc,1999.

2. P.M. Taân, Toång hôïp Höõu cô vaø Hoùa daàu, NXBÑHQG Tp.HCM, 2005.3. V.T. Hueà, N.P. Tuøng, Höôùng daãn Söû duïng Nhieân lieäu Daàu-Môõ, NXB KHKT, 2000

4. Töø ñieån Nhieân lieäu-Daàu-Môõ-Chaát theâm-Chaát

Chuyeân duøng, NXB KHKT, 19845. Nguyeãn Ñình Phoå, Kyõ thuaät saûn xuaát ñieän hoùa, NXBÑHQG Tp.HCM, 2006

TAØI LIEÄU THAM KHAÛOTAØI LIEÄU THAM KHAÛO




6. Ñinh Thò Ngoï, Hoùa hoïc daàu moû vaø khí , NXB KHKT,2004.

7. C.E. Wyman, Handbook Bioethanol, Taylor &Francis, 1996.

8. J.G. Speight, Petroleum Chemistry and Refining,Taylor & Francis, 1998

9. M.M. Khonsari, E.R. Booser, Applied Tribology,John Wiley & Sons, 2001

TAØI LIEÄU THAM KHAÛOTAØI LIEÄU THAM KHAÛO




ChChö ö ôngông 1: TO1: TO Å ÅNG QUAN VENG QUAN VE À À NHIEÂN LIENHIEÂN LIE Ä ÄU,U,DADA À ÀU MOU MO Û Û –– CHECHE Á Á BIEBIE Á ÁN DAN DA À ÀUU MOMO

1.1 Toång quan veà nhieân lieäu1.2 Daàu moû1.3 Cheá bieán daàu moû

ÑEÀ CÖÔNG CHI TIEÁTÑEÀ CÖÔNG CHI TIEÁT




ChChö ö ôngông 2: NHIEÂN LIE2: NHIEÂN LIE Ä ÄU XAÊNGU XAÊNG2.1 Ñaëc ñieåm ñoäng cô söû duïng nhieân lieä2.2 Caùc yeâu caàu ñoái vôùi xaêng2.3 Caùc tính chaát cuûa xaêng

2.4 Caùc chæ tieâu chính ñaùng giaù chaát löôïnhieân lieäu xaêng



http://slidepdf.com/reader/full/nhien-lieu-dau-mo-va-chat-long-chuyen-dung-tac-gia-ths-van 8/3618GIAÛNG VIEÂN: Th.S VAÊN THÒ BOÂNG

ChChö ö ôngông 3: NHIEÂN LIE3: NHIEÂN LIE Ä ÄU DIESELU DIESEL3.1 Ñaëc ñieåm cuûa ñoäng cô söû duïng nhieâ

3.2 Caùc yeâu caàu ñoái vôùi nhieân lieäu diese3.3 Caùc tính chaát cô baûn cuûa nhieân lieäu d3.4 Caùc chæ tieâu chính ñaùnh giaù chaát löôï

nhieân lieäu diesel




ChChö ö ôngông 4: NHIEÂN LIE4: NHIEÂN LIE Ä ÄU THAY THEU THAY THE Á Á4.1 Khí thieân nhieân (NG)4.2 Khí ñoàng haønh hoùa loûng (LPG)4.3 Nhieân lieäu coàn4.4 Nhieân lieäu daàu thöïc vaät – Biodiesel

4.5 khí Biogas4.6 Naêng löôïng ñieän vaø pin nhieân lieäu




Chöông 5: MA SAÙT VAØ MAØI MOØN5.1 Khaùi nieäm veà ma saùt vaø maøi moøn5.2 Caùc daïng ma saùt vaø maøi moøn5.3 Moät soá ví duï ma saùt trong cô khí





Chöông 7: MÔÕ BOÂI TRÔN7.1 Khaùi nieäm vaø Coâng duïng cuûa Môõ boâi t

7.2 Ñaëc tính Kyõ thuaät cuûa Môõ boâi trôn7.3 Phaân loïai Môõ boâi trôn





Chöông 8: CHAÁT LOÛNG CHUYEÂN DUØN8.1 Chaát loûng laøm maùt8.2 Chaát loûng thuûy löïc8.3 Chaát loûng ñaëc chuûng




Boä moân OÂ toâ – Maùy ñoäng löïcKhoa Kyõ thuaät Giao thoângTröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa268 Lyù thöôøng kieät, P.14, Q.10, Tp.HCMÑieän thoïai: +84 - 8655979Email : [email protected]

TATA Ä ÄP SLIDE BAP SLIDE BA Ø ØI GIAI GIA Û ÛNGNG

BKTP.HCM NHIEÂN LIEÄU-DAÀU MÔ

CHAÁT LOÛNG CHUYEÂN NHIEÂN LIEÄU-DAÀU MÔ

CHAÁT LOÛNG CHUYEÂN D

ChChö ö ông ông 1: TO1: TO Å Å NG QUAN VE NG QUAN VE À À NHIEÂN LIE NHIEÂN LIE Ä ÄU U – – DA DA À ÀU MOU MO Û Û – – CHECHE Á Á BIE BIE Á Á N DA N DA À ÀU MOU MO Û Û

Toång quan veà Nhieân lieäu Daàu moû Cheá bieán daàu moû




1. Giôùi thieäu khaùi quaùt veà naêng löôïng truyeàNaêng löôïng truyeàn thoáng söû duïng treân o

löôïng nhieät do ñoát chaùy nhieân lieäu loûng coù daàu moû: Xaêng vaø Diesel…

Daàu moû: Coù nguoàn goác höõu cô hoùa thaïch, hdo söï phaân huûy cuûa xaùc ñoäng vaø thöïc vaät traàm tích ôû ñaùy bieån hoaëc trong loøng ñaát, d

phaù huûy cuûa caùc vi khuaån hieáu khí.

TOÅNG QUAN VEÀ NHIEÂN LIEÄUTOÅNG QUAN VEÀ NHIEÂN LIEÄU




Daàu khí: laø teân goïi cuûa daàu moû (daàu thoâ) vkhí thieân nhieân.

Daàu khí laø moät nguoàn khoùang saûn lôùn vaøngöôøi. Daàu khí cung caáp:

- 60 ÷ 65% naêng löôïng tieâu thuï treân theá giôù- 90% caùc saûn phaåm cuûa ngaønh coâng nghie

(haøng nghìn loaïi saûn phaåm cuûa coâng nghieäp ho





2. Yeâu caàu ñoái vôùi nhieân lieäu ñoäng cô ñoát trCoù naêng löôïng (nhieät trò) lôùn.Coù caùc thoâng soá vaät lyù phuø hôïp vôùi ñoäng

Coù ñoä oån ñònh cao, khoâng bò bieán chaát trodaøi.Khoâng chöùa laãn nöôùc, taïp chaát cô hoïc.

Coù löôïng döï tröõ lôùn, giaù thaønh reû.Vaán ñeà saûn xuaát, löu tröõ, vaän chuyeån, phagiaûn, deã daøng vaø an toaøn.





Haøm löôïng Hydro (H) coù trong daàu moû cao hvôùi caùc khoaùng vaät coù nguoàn goác ñoäng thöïckhaùc nhö:

– Than buøn: 5%– Than ñaù: töø 2% ñeán 5%.Haøm löôïng H cao hôn C laø lyù do ñeå giaûi thí

nhaân daàu moû toàn taïi ôû traïng thaùi loûng.Ngoaøi ra trong daàu moû coøn chöùa moät löôï

huyønh, Oxy, Nitô . . .

DAÀU MOÛDAÀU MOÛ




3. Lyù tính cuûa daàu moûDaàu moû thöôøng ôû theå loûng nhôù, coù moäthaøm löôïng Parafin cao neân ngay ôû nhieät ñoäñoâng ñaëc.

Daàu coù maàu saéc töø vaøng nhaït, naâu saùng ñaùnh huyønh quang.Ñoä nhôùt thay ñoåi trong moät khoaûng raát roäng

100 cSt vaø coù theå hôn. Daàu coù ñoä nhôùt lôhaøng truïc, thaäm chí haøng traêm laàn nhöng laïithaáp hôn.





Caùc Hydrocacbon trong daàu moû coù khoái löôïkhaùc nhau neân chuùng coù nhieät ñoä soâi khaùc Khoái löôïng rieâng daàu moû khoaûng ρ = 0,78 ÷ 0,98 kg/lít.

Daàu coù maøu caøng saùng thì coù khoái löôïng rivaø caøng loaõng.Nhieät trò thaáp trong khoaûng QH = 41.000 ÷ 46.000kJ/kg.Daàu moû vaø caùc saûn phaåm cuûa daàu moû röôïu, töï hoøa tan toát trong môõ, daàu vaø axit beù





Daàu moû khoâng chöùa nöôùc vaø saûn phaåm cuchaát khoâng daãn ñieän.

Tính daãn ñieän cuûa daàu nhoû hôn cuûa kính, goáñeán 4 laàn. Töø daàu moû cheá taïo ra caùc loaïi chuyeân duøng cho maùy bieán theá, tuï ñieän vaøñieän.





4. Thaønh phaàn chính cuûa daàu moû: goàm 4 nhoùm chínha. Nhoùm Hydrocacbon Parafin (Alkan):

Coâng thöùc toång quaùt: CnH2n+2Parafin laø caùc Hydrocacbon coù keát caáu pha

maïch Cacbon hôû, caùc nguyeân töû Cacbon lieân kbaèng lieân keát ñôn beàn vöõng neân coù teân laø

no (n – Parafin) nhö: n – Octan (n – C8H18)CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3





ÔÛ ñieàu kieän thöôøng (t = 250C, p = 1bar) Parafin coù thetoàn taïi ôû 3 traïng thaùi:Theå khí (C1 → C4): Meâtan (CH4), Etan (C2H6), Propan(C3H8) vaø Butan (C4H10)Theå loûng (C5 → C17): Pentan (C5H12), Hexan (C6H14),Heptan (C7H16), Octan (C8H18), Nonan (C9H20), Decan(C10H22), …, Xetan (C16H34), (C17H36).

Theå raén (C18 trôû leân): Octadecan (C18H38), Nonadecan(C19H40), Ecoran (C20H42)…





Nhieät ñoä noùng chaûy cuûa caùc Parafidaàn theo ñoä daøi cuûa maïch C. Nhieät ñoäParafin thöôøng lôùn hôn Parafin phaân nhaùöùng (coøn goïi laø izo–Parafin hay Parafin ñn–Alkan (Alkan chuaån) coù khoái löôïngcaøng lôùn thì khaû naêng phaûn öùng caøngdeã chaùy), neân chuùng coù nhieàu trong Diesel nhö Xetan (C16H34).





Izo–Parafin coù tính choáng kích noå cao vì cobeàn vöõng hoùa hoïc ôû nhieät ñoä cao hôn caùc nsong ôû nhieät ñoä thöôøng caùc lieân keát izo laïi hôn. Trong xaêng thöôøng chöùa caùc Alkan töø 6H14(Hexan) ñeán C11H24 (Undecan) vaø caùc izo cuûa chuùn

Alkan coù nhieät ñoä ñoâng ñaëc cao neân caàn chuùng trong thaønh phaàn nhieân lieäu vaø daàu mômuøa ñoâng.

Alkan coù ñoä nhôùt nhoû, thaáp nhaát trong cHydrocacbon trong daàu moû.





b. Nhoùm Olefin (Alken)Coâng thöùc toång quaùt: CnH2n

Olefin laø caùc Hydrocacbon khoâng no, ôû phaâ

caùc nguyeân töû Cacbon lieân keát vôùi nhau theoCacbon hôû, baèng lieân keát ñôn vaø lieân keát ñoâi Do coù lieân keát ñoâi, maïch Cacbon khoâng ba

caùc Olefin coù hoaït tính cao, keùm oån ñònh, keùm

Caùc Olefin coù caáu truùc thaúng (normal) vaø nhEtylen (n – C2H4): CH2 = CH2Propylen (n – C3H6): CH3 – CH = CH2





3–Hepten (C7H14):

CH3 – CH2 – CH = CH – CH2 – CH2 – CH3

Caùc Hydrocacbon Olefin khoâng coù maët trong khí thieân nhieân, nhöng laïi toàn taïi vôùi haøm lö

trong caùc saûn phaåm cheá bieán töø daàu moû, ñatrong xaêng.





c. Nhoùm Hydrocacbon Naphten (voøng no)Coâng thöùc toång quaùt: CnH2n

ÔÛ phaàn töû Hydrocacbon Naphten, caùc nguyeân

lieân keát vôùi nhau taïo neân moät voøng Cacbon kín bñôn beàn vöõng. Chuû yeáu laø voøng 5 vaø voøng 6 CacCyclopentan C5H10 Cyclohexan C6H12

H2C

H2CCH2

CH2

CH2

CH2H2C

H2C

CH2

CH2

CH2





Naphten coù khoái löôïng rieâng hôi lôùn hôn Pcuøng soá nguyeân töû Cacbon vaø coù nhieät trò hcoù tyû leä C/H lôùn hôn.

Naphten khoâng nhöõng chæ coù moät voøng ma2, 3 vaø nhieàu voøng.

Caùc Hydrocacbon Naphten coù tính oån ñònh hooån ñònh nhieät cao (do coù keát caáu phaân töû maïc

ÔÛ nhieät ñoä thaáp khoâng bò Oxy hoùa vaø khoöùng hoùa hoïc vôùi axit vaø kieàm. ÔÛ nhieät ñoäOxy hoùa taïo thaønh axit Naphten vaø giaûi phoùng





Loaïi Hydrocacbon naøy coù tính töï chaùy nan–parafin vaø Izo–Parafin.

Napten coù soá voøng caøng nhieàu vaø coù maïch

daøi thì nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa noù caøng cao.Napten coù nhieàu trong thaønh phaàn xaêng vaø

muøa ñoâng vì coù nhieät ñoä ñoâng ñaëc thaáp.Loaïi coù maïch nhaùnh Alkyl daøi thì coù ñoä nh

thöôøng coù nhieàu trong daàu môõ boâi trôn (chi70%).





d. Nhoùm Hydrocacbon thôm (Aromatic)Coâng thöùc toång quaùt: CnH2n–6

Hydrocacbon thôm coù caáu truùc phaân töû moät v

Benzen (C6H6) goàm 06 nguyeân töû Cacbon lieân keát vonoái ñôn vaø 03 noái ñoâi, saép xeáp xen keõ vôùi nhau.Benzen (C6H6) Metyl Benzen (Toluen) (C6H5 – CH3)

CH3CHCH

CH

CHHC

HCHC

HCCH

CH

CHCH





Hydrocacbon thôm coù trong daàu moû vôùi haøm% vaø coù ít trong xaêng chöng caát thaúng.Ñoä nhôùt, maät ñoä vaø nhieät ñoä soâi cuûa Hyd

cao hôn Naphten vaø Alkan coù cuøng khoái löôïng p

Hydrocacbon thôm coù tính beàn vöõng hoùa hoïc chaùy neân coù tính choáng kích noå cao coù lôïi ñnhöng laïi khoâng neân coù trong nhieân lieäu Diesel deã taïo muoäi than.

Hydrocacbon thôm thöôøng coù trong daàu môõ boâdaïng lieân keát vôùi Napten goïi laø:

Napten – Hydrocacbon thôm.





e. Nhöõng thaønh phaàn khaùcTrong khí daàu moû ngoaøi caùc hôïp phaàn Hynoùi treân coøn coù chöùa moät löôïng nhoû caùcOxy, nitô, löu huyønh, vaø moät soá axit höõu cô.Oxy trong daàu moû ôû döôùi daïng caùc hôïp chanhö axit höõu cô, keo vaø nhöïa haéc ín. Thoânườ ngOxy chieám 0,1÷1%, tuy nhieân coù loaïi daàu nhOxy chieám 2 ÷ 3%.Nitô chieám moät phaàn nhoû khoaûng 0,001 → 0,3%, ôûdaïng amoâniaêc daãn ñeán muøi vò khoù chòu.





Löu huyønh “S” trong daàu moû thöôøng gaëp ôû dachaát. Tuy nhieân moät soá moû daàu coù chöùachaát döôùi daïng hoøa tan trong daàu.

Löu huyønh coù tính oån ñònh nhieät thaáp neâ

trình chöng caát coù theå taùch ñöôïc moät phaàncaùc saûn phaåm tinh cheá döôùi daïng “SH” nhHydro (H2S).Löu huyønh laø chaát hoaït tính, aên moøn kim

neân raát haïn cheá coù trong nhieân lieäu vaø d

trôn. Haøm löôïng “S” trong daàu moû töø 0,01 ñ(töø toát ñeán xaáu).Khí trô Argon (Ar) vaø Heli (He) . . .





Ngoaøi ra, trong daàu moû coøn toàn taïi caùc Hylai taïp nhö chaát nhöïa–Asphalten laø caùc hôïp cngöng tuï, coù khoái löôïng phaân töû cao töø 600 –hôn nöõa. Nhöïa–Asphalten coù tính oån ñònh hoùa hoïc kdeã bò Oxy hoùa, deã laøm saûn phaåm daàu moû bmaøu, deã taïo coác . . .

Caùc chaát naøy laø nhöõng taïp chaát. Soá löôïngtreân caøng nhieàu thì chaát löôïng cuûa daàu moû cGaây aên moøn kim loaïi; coù tính oån ñònh hoùa hoOxy hoùa laøm bieán chaát daàu môõ, ñoåi maøu, dengoä ñoäc caùc quaù trình xuùc taùc trong cheá bieánhieãm moâi tröôøng.





Coâng ngheä cheá bieán daàu moû chia laøm 03 nhoùm chính:Taùch daàu moû thaønh caùc phaân ñoaïn rieânchöng caát.

Bieán ñoåi thaønh caùc daïng Hydrocacbon thích caùc quaù trình cheá hoùa nhieät, cracking, taùi taTinh luyeän (laøm saïch) ñeå loaïi caùc thaønh pmong muoán, coù haïi nhö: Löu huyønh, chaát kcaùc hôïp phaàn Hydrocacbon thôm coù caáu truùña voøng, ñeå naâng cao chaát löôïng saûn phaåmnaêng taïo coác, taêng tính oån ñònh cuûa ñoä nnhieät ñoä . . ).

CHEÁ BIEÁN DAÀU MOÛCHEÁ BIEÁN DAÀU MOÛ




b. Nhoùm saûn phaåm phi naêng löôïngVaät lieäu boâi trôn: Daàu môõ boâi trôn töø nguoàn khoaûng 10% so vôùi nhieân lieäu. Saûn phaåm boâmoû coù hai daïng: Boâi trôn loûng laø daàu nhôønlaø môõ nhôøn.Bitum (nhöïa ñöôøng)

c. Nhoùm saûn phaåm hoùa hoïcTöø nguyeân lieäu daàu khí coù theå cheá bieán ra

phaåm phuïc vuï saûn xuaát vaø ñôøi soáng con ngöphaåm hoùa daàu (Petrochemical Products). Thöïc tesaûn phaåm höõu cô naøy coù nguoàn goác hoùa daà

CHEÁ BIEÁN DAÀU MOÛCHEÁ BIEÁN DAÀU MOÛ







CHAÁT LOÛNG CHUYEÂN DChChö ö ông ông 2: NHIEÂN LIE 2: NHIEÂN LIE Ä ÄU XAÊNGU XAÊNG

Ñaëc ñieåm ñoäng cô söû duïng nhieân lie Caùc yeâu caàu ñoái vôùi xaêng

Caùc tính chaát cô baûn cuûa xaêng Caùc chæ tieâu chính ñaùng giaù chaát löô nhieân lieäu xaêng

Ñ Ë Ñ Å Ñ Ä Ô ÖÛ ÏÑ Ë Ñ Å Ñ Ä Ô ÖÛ Ï




Xaêng laø moät trong nhieàu saûn phaåm cuûa daàu laø loaïinhieân lieäu nheï, toàn taïi döôùi daïng loûng, coù nhieät ñtrong khoaûng töø (30 ÷ 40)0C ñeán (180 ÷ 220)0C, coù khoáilöôïng rieâng ôû 150C laø ρ = (0,65 ÷ 0,80) g/cm3. Xaêng chöùa

khoaûng 80÷90% Cacbuahydro nhoùm Alkan vaø CycloaThaønh phaàn toát nhaát : Parafin ñoàng vò (Iso–Alkan)

vaø Cacbuahydro thôm vì coù keát caáu phaân töû beànXaêng coù nhieàu caùc thaønh phaàn neâu treân sechoáng kích noå cao cho pheùp taêng tyû soá neùn ε cuûa ñoäng cô,keát quaû taêng coâng suaát Ne.

ÑAËC ÑIEÅM ÑOÄNG CÔ SÖÛ DUÏNGNHIEÂN LIEÄU XAÊNGÑAËC ÑIEÅM ÑOÄNG CÔ SÖÛ DUÏNGNHIEÂN LIEÄU XAÊNG

Ñ Ë Ñ Å Ñ Ä Ô ÖÛ ÏÑAËC Ñ Å ÑOÄ G CÔ SÖÛ Ï G




Tyû soá neùn thaáp, soá voøng quay cao.Hoãn hôïp chaùy hoøa troän tröôùc, ñoàng nhaát.Chaùy cöôõng böùc, taâm chaùy xuaát hieän taïi buñeàu ra toaøn boä theå tích buoàng chaùy vaø keát thngoaøi cuøng cuûa buoàng chaùyQuaù trình chaùy dieãn ra raát nhanhTyû soá neùn thaáp, soá voøng quay cao.Hoãn hôïp chaùy hoøa troän tröôùc, ñoàng nhaát.Chaùy cöôõng böùc, taâm chaùy xuaát hieän taïi buñeàu ra toaøn boä theå tích buoàng chaùy.Quaù trình chaùy dieãn ra raát nhanh.

ÑAËC ÑIEÅM ÑOÄNG CÔ SÖÛ DUÏNGNHIEÂN LIEÄU XAÊNGÑAËC ÑIEÅM ÑOÄNG CÔ SÖÛ DUÏNGNHIEÂN LIEÄU XAÊNG




Ñaûm baûo ñoäng cô deã khôûi ñoäng vaø chaïy oånñieàu kieän thôøi tieát. Khoâng bò ñoâng ñaëc khithaáp.

Thaønh phaàn ñoàng nhaát, baét chaùy nhanh, coù n

Cung caáp ñuû coâng suaát thieát keá maø khoâng b Chaát löôïng khí xaû ñoäng cô oâ toâ theo tieâu chua Chaát löôïng xaêng ít bò thay ñoåi khi löu tröõ vaø v

Khoâng gaây aên moøn kim loaïi, khoâng taïo caën caùc chi tieát trong buoàng ñoát.

CAÙC YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI XAÊNGCAÙC YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI XAÊNG




Nhieät trò cuûa caùc loïai nhieân lieäu

CAÙC YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI XAÊNGCAÙC YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI XAÊNG




Tính chaát cô baûn cuûa xaêng laø caùc chæ tieâaûnh höôûng ñeán chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa xaê

Tính bay hôi

AÙp suaát hôi baõo hoøa cuûa xaêng (REID)Tính choáng kích noå xaêngTính oån ñònh hoùa hoïc cuûa xaêng

Tính aên moøn kim loaïi cuûa xaêng

CAÙC TÍNH CHAÁT CÔ BAÛN CUÛA XACAÙC TÍNH CHAÁT CÔ BAÛN CUÛA XA




1. Tính bay hôiXaêng phaûi coù ñoä bay hôi thích hôïp, khoang

bay hôi cuûa xaêng oâ toâ töø 35 – 400C ñeán 180 – 2200C.Xaêng coù tính bay hôi keùm (thaønh phaàn naëng

thaønh phaàn nheï) gaây:Khoù khôûi ñoängKhoù ñieàu chænhChaùy khoâng heát xaêng (hao xaêng vaø gaây oâ nhTaïo nhieàu muoäi than, laøm loaõng daàu nhôøn bocô nhanh moøn.





Ñoà thò moác nhieät ñoä T10, T50,T90 cuûa xaêng.Hieän nay caùc loaïi xaêng

thöông phaåm quy ñònh:Tsñ= 35 ÷ 40T10 = 60 ÷ 70T50 = 115 ÷ 120T10 = 180 ÷ 190Tsc= 195÷ 200





Tính bay hôi cuûa xaêng ñöôïc ñaùnh giaù baèchæ tieâu:

Ñöôøng cong boác hôi.Thaønh phaàn ñieåm bay hôi.AÙp suaát hôi baõo hoøa.Khoái löôïng rieâng hay tyû troïng.





Caùc trung taâm töï chaùy xuaát hieän trong hoãn hôïp kmaøng löûa: nguoàn gaây kích noå.





a. Phöông phaùp haïn cheá kích noå phía ñoäng Giaûi nhieät toát (ñaûm baûo ñieàu kieän laøm m

cô).

Giaûm taûi ñoäng cô (ñoùng nhoû böôùm ga) selöôïng hoãn hôïp khí naïp môùi vaøo xy lanh, giaûmchaùy cuûa hoãn hôïp.

Giaûm goùc ñaùnh löûa sôùm.

Thay ñoåi tyû leä nhieân lieäu vaø khoâng khí (loaõng hôn ñeàu coù xu höôùng giaûm kích noå).





b. Phöông phaùp haïn cheá kích noå phía nhieân lieäDuøng loaïi xaêng coù tính choáng kích noå caoDuøng phuï gia taêng tính choáng kích noåTroän xaêng thoâ vôùi caùc hôïp chaát ngaäm Oxy

Duøng loaïi xaêng coù tính choáng kích noå caoXaêng coù nhieàu thaønh phaàn Cacbuahydro nhoù(Xyclo Alkan), Hydrocacbon thôm vaø Parafin ñoàchuùng coù keát caáu hoùa hoïc raát chaët, khoù bòchuùng coù tính choáng kích noå cao. Caùc thaønh nhieàu trong xaêng tinh cheá baèng phöông phaùp Ctaùc.





Ñeå ñaùnh giaù tính choáng kích noå cuûa xaêng nSoá Octan (ON), xaùc ñònh baèng phöông phaùp thöïc ndöïa treân söï so saùnh ñaëc tính chaùy cuûa xaêng hoãn hôïp nhieân lieäu chuaån goàm: Iso–Otan vaø n–Heptan.

Iso–Octan laø Parafin ñoàng vò C8H18 (2.2.4–Tri MetylPentan).n–Heptan laø Parafin chuaån coù lieân keát “C” t

thaúng: C7H16

Vôùi quy öôùc Iso–Otane coù ON = 100 vaøn–Heptane coù ON = 0


Ù Í Á Ô Û Û




10411:1877:110812:1928:1

10010:1816:1959:1725:1

Trò soá Octan, RONTæ soá neùnTrò soá Octan, RONTæ soá neùn

Trò soá octan laø % löôïng Iso–Otan tính theo theå tíchhoãn hôïp nhieân lieäu maãu goàm Iso–Otane (C8H18) vaø n–Heptane C7H16 (n–Parafin) maø noù coù hieän töôïng chnoå gioáng nhö nhieân lieäu ñem thöû.

Baûng quan heä trò soá Octan vaø tæ soá neùn cuûacaàu trò soá Octan cho cuøng ε coù theå giaûn töø 2 – 4 ñôn vò


Ù Í Á Ô Û Û




Duøng phuï gia taêng tính choáng kích noå laø Tetchì (Pb+ (C2H5)4), goïi taét laø TEC

TEC laø chaát khöû Peroxyd nhaèm giaûm cphaûn öùng oâxy hoùa taïi phaàn hoãn hôïp nhiechaùy ñeán, keát quaû haïn cheá ñöôïc hieän töôïngChì laø chaát raát ñoäc ñoái vôùi con ngöôøi vasinh thaùi, neân töø naêm 1977 nhieàu nöôùc ñaõ dduøng xaêng coù chì.

Vieät Nam ñaõ chaám döùt duøng loaïi xaêng n1/7/2001. Haøm löôïng chì coù trong xaêng nhaäphieän nay < 0,013 g/lít.


Ù Í Á Ô Û ÛÙ Í Á Ô Û Û




Giaûi phaùp taêng trò soá Octan ñoái vôùi xaêng khTaêng haøm löôïng caùc Hydrocacbon coù tính cho

cao nhö: Hydrocacbon thôm, Iso–Parafin baèng caùcphöông phaùp cheá bieán sau:- Platforming,

- Cracking xuùc taùc,- Isome hoùa vaø Alkyl hoùa.






Baûng trò soá Octan cuûa moät soá HydrocacbBaûng trò soá Octan cuûa moät soá HydrocacbSoá OctanNhoùmCoâng thöùcTeân loaïi

25Parafin chuaån (alkan)C6H14Hexan93Parafin ñoàngvòC6H14Iso–hexan69Oleâfin (moät noái ñoâi)C6H12Hexen79Diolefin (hai noái ñoâi)C6H10Hexadien78NaphtenC6H12Cyclohexan106Hydrocacbon thômC6H6Benzol100Parafin ñoàng vòC8H18Iso–octan0Parafin chuaån (Alkan)C7H16Heptan






Troän xaêng thoâ vôùi caùc hôïp chaát ngaäm OxyMoät loaïi xaêng khoâng chì khaùc ñöôïc caáu th

thaønh phaàn chính laø xaêng thoâ (cheá taïo baèng chöng caát thaúng) vaø caùc loaïi coàn (Etanol), Etsechaát höõu cô ngaäm Oxy nhö Metyl–Tetiary–Buty(MTBE).

MTBE laø chaát loûng trong, coù ñoä nhôùt thaácay haêng, coù trò soá Octan cao (ROM 117–121, M103), nhieät ñoä soâi thaáp (58

0C) vaø aùp suaát hôi baõo hoøabình 33,4 kPa, ít hoøa tan trong nöôùc tuy nhieân la

tan hôn so vôùi xaêng.






Baûng trò soá Octan cuûa xaêng phaMetyl–Tetiary–Butanol–Este (MTBE) hoaëc Ethanol

86,687,387,3MON98,697,696,6RON

9,027,54,76,535,015,0

7,728,94,98,334,715,0

3,948,44,66,137,0–

Thaønh phaàn:– Paraffins– Iso–paraffins– Olefins– Naphthenes– Hydrocacbon thôm– MTBE / ETANOL

15% ETHANOL15% MTBE0%Loïai xaêng pha





5. Tính aên moøn kim loaïi cuûa xaêngTrong xaêng coù chöùa moät löôïng nhoû caùc t

trong quaù trình cheá bieán khoâng loaïi boû trieät ñtrong quaù trình toàn tröõ, vaän chuyeån xaêng bò nh

löu huyønh, taïp chaát kim loaïi, nöôùc . . . Ñaùnh moøn kim loaïi cuûa xaêng theo caùc chæ tieâu sau:– Kieåm nghieäm aên moøn maûnh ñoàng (nga

ñoàng trong xaêng ôû nhieät ñoä 500C sau 3 giôø phaûi ñaït ca No1).

– Haøm löôïng löu huyønh (% khoái löôïng).– Ñoä axit ( mgKOH/100ml xaêng). Ngoaøi ra coøn quyñònh khoâng ñöôïc coù axit, bazô tan trong nöôùc loaïi xaêng ( tieâu chuaån cuûa Lieân Xoâ cuõ GOST 6307).




CAÙC CHÆ TIEÂU CHÍNH ÑAÙNG GIAÙCAÙC CHÆ TIEÂU CHÍNH ÑAÙNG GIAÙ




20–––Olefins (% v/v max)

0.020.10.10.15Sulphur (% m/m max)2.55.03.55.0Benzene (% v/v max)405035–Aromatics (% v/v max)

WWFCLoïai 2

WWFCLoïai 1

Thaùi LanBIS 2000

Vieät NamTCVN 6776–2000

Chæ tieâu

2.7Nil

82/85/8891/95/98

82/85/8876/84–Motor octane number

2.71 – 2–Oxygen Content (% w max)Nil0.0130.013Lead Content (g/litre max)

91/95/9887/9590/92/95Research octane number, min

CAÙC CHÆ TIEÂU CHÍNH ÑAÙNG GIAÙCHAÁT LÖÔÏNG NHIEÂN LIEÄU XAÊNGCAÙC CHÆ TIEÂU CHÍNH ÑAÙNG GIAÙCHAÁT LÖÔÏNG NHIEÂN LIEÄU XAÊNG



Boä moân OÂ toâ – Maùy ñoäng löïc

Khoa Kyõ thuaät Giao thoângTröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa268 Lyù thöôøng kieät, P.14, Q.10, Tp.HCMÑieän thoïai: +84 - 8655979Email : [email protected]




CHAÁT LOÛNG CHUYEÂN D

ChChö ö ông ông 3: NHIEÂN LIE 3: NHIEÂN LIE Ä ÄU DIESELU DIESEL Ñaëc ñieåm cuûa ñoäng cô söû duïng nhieâ Caùc yeâu caàu ñoái vôùi nhieân lieäu diese Caùc tính chaát cô baûn cuûa nhieân lieäu d Caùc chæ tieâu chính ñaùnh giaù chaát löôï nhieân lieäu diesel

ÑAËC ÑIEÅM CUÛA ÑOÄNG CÔ SÖÛ DUÑAËC ÑIEÅM CUÛA ÑOÄNG CÔ SÖÛ DUÂ




Tyû soá neùn cao, ε = 13 ÷ 23.Soá voøng quay thaáp, n = 1000 ÷ 3500 voøng/phuùt. Ñovôùi ñoäng cô duøng nhieân lieäu naëng (FDiesel) thì soá voøng quay coøn < 1000 voøng/p

hoøa khí (nhieân lieäu + khoâng khí) hình thtrong xy lanh vôùi ñaëc ñieåm:Nhieân lieäu ñöôïc phun vaøo moâi tröôøng khotrong xy lanh (gaàn cuoái quaù trình neùn töônggoùc phun sôùm).Thôøi gian hình thaønh hoãn hôïp coâng taùc raá

ÑAËC ÑIEÅM CUÛA ÑOÄNG CÔ SÖÛ DUNHIEÂN LIEÄU DIESELNHIEÂN LIEÄU DIESEL

ÑAËC ÑIEÅM CUÛA ÑOÄNG CÔ SÖÛ DUÂ





Hoãn hôïp khoâng ñoàng nhaát, nhieân lieäu toàkhí vaø pha loûng vôùi tyû leä raát khaùc nhau.

Hoãn hôïp coâng taùc coøn tieáp tuïc hình thaømoät phaàn nhieân lieäu phun vaøo buoàng chaùyboác chaùy.Nhieân lieäu töï chaùy do coù nhieät ñoä lôùn hô

chaùy cuûa nhieân lieäu Diesel.

Nhieân lieäu khoâng theå töï chaùy ngay khi vöøa lanh maø phaûi coù thôøi gian ñeå chuaån bò cho noù

NHIEÂN LIEÄU DIESELNHIEÂN LIEÄU DIESEL


ÑAËC ÑIEÅM CUÛA ÑOÄNG CÔ SÖÛ DUÂ Ä




Nhieân lieäu phaûi ñöôïc phun söông vaø xeù tôihaït nhoû (φh = 10 ÷ 50 µm), boác hôi vaø khuyeách taùntrong theå tích khoâng khí neùn, roài hình thaønhchaùy).Söï chaùy chæ coù theå xaûy ra ôû moät hoaëc vabuoàng chaùy neáu taïi ñoù noù thoaû maõn:

Coù tyû leä hoøa troän giöõa hôi nhieân lieäu vaø chaùy nhaát.Coù tröôøng nhieät ñoä cao ñeå hình thaønh caùcchaùy.

Giai ñoaïn chuaån bò caùc taâm chaùy naøy ñöôïcñoaïn chaùy treã.



ÑAËC ÑIEÅM CUÛA ÑOÄNG CÔ SÖÛ DUÂ Ä




Thôøi gian chaùy treã coønñöôïc goïi laø thôøi gian uûnhieät.

Thôøi gian chaùy treã daøihay ngaén phuï thuoäc vaøoloaïi nhieân lieäu Dieselñang söû duïng vaø ñaëc ñieåm

keát caáu cuûa ñoäng cô


CAÙC YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙIÂ

CAÙC YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙIÂ Ä




Nhieân lieäu phaûi coù ñoä nhôùt phuø hôïp, coù tíñaëc vaø löu ñoäng toát. Ñoä nhôùt ñoäng hoïc cuDiesel toái thieåu laø: (1,5 ÷ 2,0) cSt.

Coù thaønh phaàn chöng caát oån ñònh, ñaëc tröngnhieät ñoä bay hôi cuûa nhieân lieäu Diesel laø 155 ÷ 3750C.Trong ñoù: 50% nhieân lieäu boác hôi ôû t0 = 270 ÷ 2800C

96% nhieân lieäu boác hôi ôû t0 = 340 ÷ 3600C







Coù möùc ñoä phaùt oâ nhieãm thaáp (ñaùnh giaùñen vaø noàng ñoä khí ñoäc cuûa saûn vaät chaùyNOx).Khoâng aên moøn gæ, maøi moøn vaø keát muoäisau khi chaùy.Tính töï chaùy thích hôïp.


CAÙC TÍNH CHAÁT CÔ BAÛN CUÛAÂ Ä





Caùc tính chaát cô baûn cuûa Diesel laø caùc tínyeáu cuûa nhieân lieäu aûnh höôûng ñeán tính naênsöû duïng cuûa ñoäng cô Diesel: Ñoä nhôùt, tính töbay hôi1. Ñoä nhôùt (Tieâu chuaån xaùc ñònh ñoä nhôùt TCVN1995, ASTM D 445).

Ñoä nhôùt laø moät thoâng soá quan troïng aûnh h

Khaû naêng boâi trôn vaø bao kín khe hôû giöõa b– xy lanh bôm cao aùp, kim vaø ñeá kim phun.





a. Ñònh nghóa ñoä nhôùt: laø moät khaùi nieäm vaät lyù ma saùt noäi giöõa caùc phaân töû, coøn goïi laø söphaân töû hay laø cöôøng ñoä lieân keát giöõa caùchaát loûng. Ñoä nhôùt ñöôïc hieåu laø moät khaùi n

cuûa söï löu chaûy cuûa chaát loûng khi coù moät ñoäng leân khoái chaát loûng ñoù.







η: heä soá ma saùt noäi coøn goïi laø ñoä nhôùt ñoäng löη laø Poise (P), centi Poise (cP baèng 1/100 P).

S: dieän tích lôùp chaát loûng, (cm2).dx/dv: Gradient vaän toác dòch chuyeån cuûa caùc lôùp-1).v: vaän toác dòch chuyeån cuûa caùc lôùp chaát loûng, (x: ñoä daøy caùc lôùp chaát loûng, (cm).

s.cmgs

cmcmdyn

dxdvSF 2 ==η







b. Phaân loaïi ñoä nhôùtÑoä nhôùt ñoäng löïc hoïc.Ñoä nhôùt ñoäng hoïc.

Ñoä nhôùt töông ñoái.Ñoä nhôùt ñoäng löïc hoïc (Dynamic Viscosity):Newton phaùt hieän (1668) quan heä giöõa ñoä nh

saùt noäi giöõa caùc lôùp chaát loûng. Löïc ma saùt noñònh theo phöông trình:

dxdv.S.F η=



CAÙC TÍNH CHAÁT CÔ BAÛN CUÛAÂ Ä S




Ñoä nhôùt ñoäng hoïc (Kinematic Viscosity):Ñoä nhôùt ñoäng hoïc laø tyû soá giöõa ñoä nhôù

treân khoái löôïng rieâng cuûa chaát loûng, coù kyù h ν

Ñoä nhôùt ñoäng hoïc ñaùnh giaù khaû naêng chduïng cuûa troïng löïc cuûa chaát loûng

ρ: khoái löôïng rieâng cuûa chaát loûng, (g/cm3).

Ñôn vò ño ν laø Stock (St), [St = cm2 /sec].(centi Stock (cSt) = 1/100 St, cSt = mm2 /sec)

ρη=ν



CAÙC TÍNH CHAÁT CÔ BAÛN CUÛANHIEÂN LIEÄU DIESEL




Duøng oáng mao quaûn ñeå ño ñoä nhôùt ñoängcaùch cho chaát loûng caàn ño chaûy qua oáng vaø xgian chaûy (sec). Ñoä nhôùt seõ ñöôïc tính theo coâng

ν = C.tC: Haèng soá cuûa oáng ño ñoä nhôùt.t: Thôøi gian theå loûng chaûy qua mao quaûn (sec




CAÙC TÍNH CHAÁT CÔ BAÛN CUÛANHIEÂN LIEÄU DIESELCAÙC TÍNH CHAÁT CÔ BAÛN CUÛANHIEÂN LIEÄU DIESEL




c. AÛnh höôûng cuûa ñoä nhôùt ñeán chaát löôïng lñoäng cô Diesel

Ñoä nhôùt nhieân lieäu ñoäng cô Diesel cao toác:

ν20 = 3,0 ÷ 6,0 cStGiôùi haïn cao duøng ôû vuøng coù nhieät ñoä m

(vuøng nhieät ñôùi) goïi laø nhieân lieäu Diesel muøa

Giôùi haïn thaáp söû duïng vaøo muøa ñoâng (tmt ≤ 00C) goïi laønhieân lieäu Diesel muøa ñoâng.






Nhieät ñoä taêng ñoä nhôùtgiaûm, tuy nhieân möùc ñoägiaûm khoâng theo tyû leä maøgiaûm nhanh ôû khoaûng nhieätñoä thaáp hôn 200C vaø chaämdaàn ôû khoaûng nhieät ñoä ≥200C.

Ñoä nhôùt cuûa nhieân lieäuDiesel muøa heø giaûm nhieàuhôn so vôùi nhieân lieäu muøañoâng khi nhieät ñoä taêng. Moái quan heä ñoä nhôùt cuûa nhieâ

Diesel theo nhieät ñoä.






Ñaëc bieät ôû t0 ≤ 00C ñoä nhôùt cuûa nhieân lieäu Diesel taêng cao ñoät ngoät, ñoà thò doác gaàn nhö thaúng ñöùn0 ≤ - 100C.Chuù yù: Trong caùc nhoùm Hydrocacbon, ñoä nhôùt taêng

n–Parafin, Naphten, Hydrocacbon thôm vaø Iso–Parñoä nhôùt lôùn nhaát.

Lieân keát phaân töû coù phaân nhaùnh caøng nhieàuñoä nhôùt caøng cao.

Nhieät ñoä coù aûnh höôûng khaùc nhau leân ñoä nh

nhoùm Hydrocacbon. Ñoä nhôùt ñoäng hoïc cuûa n–Paít theo nhieät ñoä, ngöôïc laïi caùc Hydrocacbon thôm thay ñoåi nhieàu.






d. Nhieân lieäu Diesel phaûi coù ñoä nhôùt thích hôïpÑoä nhôùt quaù thaáp gaây:Boâi trôn keùm gaây moøn nhanh caùc boä ñoâi

xaùc.AÙp suaát phun giaûm laøm giaûm haønh trình saâu) cuûa tia nhieân lieäu trong khoái khoâng khí

Maát khaû naêng bao kín khe hôû giöõa caùc bochính xaùc (piston – xy lanh, bôm cao aùp vaø kim→ löôïng nhieân lieäu cung caáp giaûm.






Söï ngöøng phun nhieân lieäu khoâng döùt khoa → chaátlöôïng chaùy keùm → thôøi gian chaùy keùo daøi vaø khoâhoøan toaøn nhieân lieäu cung caáp → coâng suaát vaø tính kinteá cuûa ñoäng cô ñeàu giaûm.

Ngoaøi ra haøm löôïng khoùi vaø muoâïi than taêkeùm gaây moøn nhanh ñoäng cô.

Vì vaäy ñoä nhôùt thaáp tôùi möùc ñuû ñeå ñaûm

vaø löu löôïng cuûa doøng nhieân lieäu cao aùp cachu trình coâng taùc.





2. Tính töï chaùyTính töï chaùy cuûa nhieân lieäu Diesel ñaùnh giaù

soá:Nhieät ñoä töï chaùy.Trò soá Cetan.

a. Nhieät ñoä töï chaùy “tc”Laø nhieät ñoä thaáp nhaát maø hoãn hôïp khí töï

maø khoâng caàn phaûi coù nguoàn nhieät kích thíchñöa vaøo ñeå ñoát chaùy noù. Nhieät ñoä töï chaùy clieäu caøng deã chaùy.






Nhieät ñoä töï chaùy cuûa nhieân lieäu phuï thuoäc vaøLoaïi nhieân lieäu söû duïng.Tyû leä hoãn hôïp.

Ñieàu kieän aùp suaát vaø nhieät ñoä cuûa noù.Nhieân lieäu diesel caøng chöùa nhieàu thaønh ph(thuoäc nhoùm parafin chuaån nhö Cetan) vaø ôû trkieän aùp suaát caøng cao thì coù nhieät ñoä töï chaùNhieân lieäu Diesel coù nhieàu hydrocacbon thôm ñoä tö chaùy cao.






Nhieät ñoä töï chaùy cuûa nhieân lieäu loûng

20026046830,021028352515,0

2623156209,0400425-l3,0

DieselXaêngBenzon

Nhieät ñoä töï chaùy, tc [0C]Ñieàu kieän aùp suaátMoâi tröôøng chaùy,

P [kG/cm2]






Trò soá Cetan (duøng ñeå ñaùnh giaù tính buøng nhieân lieäu Diesel).

Tieâu chuaån xaùc ñònh ASTM D 613, xaùc ñònh baphaùp thöïc nghieäm.

Soá Cetan cuûa nhieân lieäu Diesel laø % (tính theolöôïng Cetan (n − C16H34), trong moät hoãn hôïp ñieàu cheágoàm Cetan vaø α − Metyl Naphtalen (C10H7CH3) laø moätCacbuahydro thôm, maø coù ñaëc ñieåm chaùy gioánglieäu thöû:

Cetan laø Hydrocarbon thuoäc nhoùm Parafin chuaånneân quy öôùc coù soá Cetan baèng 100 (TSXT = 100).






n – Cetan: CH3 – (CH2)14 – CH3α - Metyl Naphtalen (C10H7CH3) – raát khoù bò Oxy hokhoù chaùy neân quy öôùc coù soá TSXT = 0.

Soá Cetan thích hôïp naèm trong khoaûng 45 ÷ 60 vì:

Soá Cetan < 40 khoù khôûi ñoäng (ngay caû muøa maùy do thôøi gian uû chaùy daøi, cuøng luùc soá lötham gia chaùy lôùn → Pz cao → aùp suaát taêng voït cao.

Soá Cetan > 60 nhieân lieäu raát deã chaùy, tuy nhi

löôïng quaù trình chaùy khoâng caûi thieän toát hôn,aûnh höôûng tôùi chaát löôïng phun tôi nhieân lieäcuûa kim phun nhieân lieäu.






Trò soá Cetan cuûa moät soá Hydrocacbon

48Cyclo (Naphten)C10H20Decalen

21Cyclo (Naphten)C10H17C8H17Metyl DipropyldecalylMetan

0Hydrocacbon thômC10H17CH3α - Metyl n - Aphtalen

18HydrocarbonThômC10H17C8H17α - Octyl Naphtalen

46AlkenC10H325 – Butyl Dodexen – 4

79AlkenC14H28Tetradexenp – 1100Parafin chuaån (Alkan)C16H34Cetan76,9Parafin chuaån (Alkan)C10H22Decan

Trò soá CetanNhoùmCoâng thöùc CnHmTeân loaïi Hydrocacbon






3. Tính bay hôiLaø moät chæ tieâu quan troïng aûnh höôûng ñaùn

löôïng chaùy cuûa Diesel. Toác ñoä bay hôi cuûa Diesel caøng cao, chaát löôïng taïo hoãn hôïp trong bcaøng toát vaø khaû naêng chaùy kieät cuûa noù caøn

Nhieân lieäu Diesel coù tính bay hôi keùm hôn raávôùi xaêng, vì vaäy ñeå taêng toác ñoä bay hôi, tia nh

ra phaûi ñöôïc xeù tôi vaø khuyeách taùn nhanh vaøokhí noùng trong buoàng chaùy.






Söï taùn nhoû haït nhieân lieäu phuï thuoäc vaøo maët vaø ñoä nhôùt cuûa Diesel. Treân thöïc teá caùc moû töø daàu hoûa, Diesel ñeán daàu boâi trôn coù söùgaàn nhö nhau, song ñoä nhôùt thì raát khaùc nhau.

Nhieân lieäu Diesel coù ñoä nhôùt caøng thaáp tphun tôi, taùn nhuyeãn vaø boác hôi caøng nhanh.

Ñeå ñaùnh giaù tính bay hôi cuûa Diesel, ngöôøi tathaønh phaàn ñieåm soâi, tyû troïng vaø ñaùnh giaù gqua maøu saéc cuûa nhieân lieäu.

Trong nhieân lieäu Diesel khoâng coù caùc thaønhneân khoâng xaùc ñònh aùp suaát hôi baõo hoøa.






Thaønh phaàn ñieåm soâi: xaùc ñònh theo TCVN2698 –1995ASTM D86.1) T10 ≥ 2000C, neáu thaáp hôn seõ gaây:AÙp suaát khí chaùy trong xy lanh sau giai ñoaïn ch

taêng quaù nhanh vaø quaù cao (toác ñoä taêng aùp suaá > 0,6 MN/m2)gaây tieáng noå thoâ baïo, ñoäng cô hoaït ñoäng caênñanh, caùc chi tieát chòu taûi troïng ñoäng lôùn, deã hö h

Thaønh phaàn nheï quaù nhieàu, phun nhoû gioït, phun söông toài, taïo hoãn hôïp keùm, khí chaùy taïo nhmuoäi than laøm baån maùy vaø pha loaõng daàu nhôøgiaûm coâng suaát maùy vaø giaûm tuoåi thoï ñoäng cô.





Ngoaøi ra caùc chæ tieâu bieåu thò ñoä an toaøtieän trong söû duïng, löu tröõ vaø vaän chuyeån Diesel laø:

Nhieät ñoä chôùp chaùy.Nhieät ñoä beùn löûa.Nhieät ñoä vaån ñuïc.

Nhieät ñoä ñoâng ñaëc.






Nhieät ñoä chôùp chaùy: laø nhieät ñoä nhoû nhaát maø Diesel coù khaû naêng chaùy (xuaát hieän chôùp saxuùc vôùi ngoïn löûa traàn sau ñoù taét ñi. Ngoïn löûa

coù tieáng noå nheï, nhöng sau ñoù laïi taét ñi ngay, vñoù toác ñoä bay hôi cuûa Diesel nhoû hôn toác ñoä tlieäu vaøo phaûn öùng chaùy vôùi khoâng khí.

Hieän nay tuyø töøng loaïi nhieân lieäu Diesel m

ñoä chôùp chaùy quy ñònh khoâng thaáp hôn 50 ÷

600

C.






Nhieät ñoä baét löûa: laø nhieät ñoä thaáp nhaát ñeå hobeùn löûa (chaùy ñeàu lieân tuïc ít nhaát 05 giaây).

Nhieät ñoä chôùp chaùy vaø baét löûa cuûa nhieânñònh nhieät ñoä thaáp nhaát cho pheùp baûo quaûn vmaø khoâng bò nguy hieåm do hoaû hoaïn.

Ñaëc bieät ñoái vôùi nhieân lieäu Diesel duøngthuûy quy ñònh nhieät ñoä beùn löûa ≥ 650C.






Nhieät ñoä vaån ñuïc (Cloud Point): laø nhieät ñoä maø taïinhieân lieäu baét ñaàu taïo thaønh caùc tinh theå raéParafin hoaëc Benzen nhoû li ti xuaát hieän khieán natrong trôû thaønh môø ñuïc (hieän töôïng baét ñaàu va

Nhieät ñoä ñoâng ñaëc (Pour Point): laø nhieät ñoä maø taïinhieân lieäu maát tính linh ñoäng vaø trôû neân ñoângNhieät ñoä ñoâng ñaëc < nhieät ñoä vaån ñuïc töø 5 ÷ 100C.

Caùc ñieåm nhieät ñoä treân bieåu thò tính chaûy cDiesel.


CAÙC CHÆ TIEÂU CHÍNH ÑAÙNH GIAÙCHAÁT LÖÔÏNG NHIEÂN LIEÄU DIESELCAÙC CHÆ TIEÂU CHÍNH ÑAÙNH GIAÙCHAÁT LÖÔÏNG NHIEÂN LIEÄU DIESEL




Caùc chæ tieâu chính ñaùnh giaù chaát löôïng nhDiesel:Ñoä an toaøn vaø thuaän tieän trong qua trìchuyeån, löu tröõ vaø söû duïng.Ñaûm baûo quaù trình chaùy eâm, chaùy nhanhkieät.Ñaûm baûo ñoä saïch cuûa nhieân lieäu trong gian söû duïng.

CHAÁT LÖÔÏNG NHIEÂN LIEÄU DIESELCHAÁT LÖÔÏNG NHIEÂN LIEÄU DIESEL





Caùc thoâng soá kyõ thuaät nhieân lieäu Diese

ASTM D4451,8 ÷ 5,01,8 ÷ 5,03. Ñoä nhôùt ñoäng hoïc ôû200C (ñôn vò cSt)

ASTM D2622≤ 1,0≤ 0,54. Haøm löôïng S (%)TCVN 2690 - 95≤ 0,01≤ 0,015. Ñoä tro (% kl)TCVN 6324 – 97≤ 0,3≤ 0,36. Ñoä keát coác (%)

TCVN 2693 – 95

2800C3700C

2800C3700C

2. Thaønh phaàn chöng caát,

t0C- 50% ñöôïc chöng caát ôû

- 90% ñöôïc chöng caát ôû

ASTM D 976≥ 45≥ 501. Trò soá CetanDO1,0% SDO0,5% S

Phöông phaùp thöûLoaïi nhieân lieäu DieselCaùc tieâu chuaånchaát löôïng Diesel






TCVN3753 - 95

≤ 5≤ 510. Nhieät ñoä ñoâng ñaëc, t0C

ASTMD 2709

≤ 0,05≤ 0,057. Haøm löôïng nöôùc, taïp chaát côhoïc (% V)

TCVN2693 - 95

≥ 50≥ 608. Nhieät ñoä chôùp chaùy coác kín,t0C

TCVN2694 - 95

No1No19. AÊn moøn maûnh ñoàng ôû 500Ctrong 3 giôø

Phöông phaùpthöûLoaïi nhieân lieäu DieselCaùc tieâu chuaånchaát löôïng Diesel DO1,0% SDO0,5% S






Chaát löôïng nhieân lieäu Diesel

1,02592,03,52,03,5Fuel oil:- Haøm löôïng S Toång(%V)

0,0350,10,050,50,050,5Diesel oil:- Haøm löôïng S Toång(%V)

NhaätBaûn

Malaysia

Singapore

Indonesia

ThaùiLan

VieätNam

Caùc tieâu chuaånchaát löôïng






Caùc thoâng soá kyõ thuaät nhieân lieäu diesel cuûa

2800C3400C

2800C3400C

2500C3400C

2400C3300C

Thaønh phaàn chöng caát, t0C- 50% ñöôïc chöng caát ôû- 96% ñöôïc chöng caát ôû

1,8 ÷3,23 ÷ 61,8 ÷ 3,21,5 ÷ 2,5Ñoä nhôùt ñoäng hoïc ôû 200C, (cSt)

45454545Trò soá Cetan

Ñaëc bieätMuøa heøMuøa ñoângBaéc cöïc

Caùc loaïi nhieân lieäu dieselCaùc tieâu chuaån chaátlöôïng cuûa Diesel






khoâng coùkhoâng coùkhoâng coùkhoâng coùHaøm löôïng axit vaø kieàm hoøatan, nöôùc, hoãn hôïp cô hoïc

35403530Nhieät ñoä beùn löûa, t0C-35-5-25-Nhieät ñoä keát tuûa, t0C-45-10-35-55Nhieät ñoä ñoâng ñaëc, t0C

30303030Ñoä haéc ín (mg haécín/ 100mlnhieân lieäu)

0,30,30,30,3Ñoä keát coác (%)

5,05,05,05,0Ñoä axit (mg KOH/ 100ml nhieân lieäu)

0,010,010,010,01Ñoä tro (%)0,20,50,50,4Haøm löôïng S (%)

Ñaëc bieätMuøa heøMuøa ñoângBaéc cöïc

Caùc loaïi nhieân lieäu dieselCaùc tieâu chuaån chaát

löôïng cuûa Diesel






Caùc thoâng soá kyõ thuaät nhieân lieäu Diesel cuûa

171,5286

320341

180,5231

267,5289

152,5215

243283

166,5282

335369

Thaønh phaàn chöng caát, t0C- Nhieät ñoä chöng caát ñaàu- 50% ñöôïc chöng caát ôû

- 90% ñöôïc chöng caát ôû- Nhieät ñoä chöng caát cuoái

56,752,95454Trò soá Cetan

0,8430,8120,8090,834Khoái löôïng rieâng (15oC) [g/cm3]CARBCLASS-1nheïThöôøng

Caùc loaïi nhieân lieäu DieselCaùc tieâu chuaån chaát löôïngcuûa Diesel






Caùc loaïi nhieân lieäu DieselCaùc tieâu chuaån chaát löôïngcuûa Diesel CARBCLASS-1nheïThöôøng

-7,5 ( Muøa ñoâng ≤ 23,5)Nhieät ñoä keát tuûa, t0C

Khoâng coùHaøm löôïng axit vaø kieàm hoøa tan, nöôùc,hoãn hôïp cô hoïc

≥ 50Nhieät ñoä chôùp chaùy, t0C

0,0350, 03550, 035≤ 0,05Haøm löôïng S (%)6,03,013,726,3Haøm löôïng Hydrocacbon thôm (% V)

4,7582,2911,913,659Ñoä nhôùt ñoäng hoïc ôû 300C (ñôn vò cSt:centi Stock) [mm2 /s]








CHAÁT LOÛNG CHUYEÂN DChChö ö ông ông 4: NHIEÂN LIE 4: NHIEÂN LIE Ä ÄU THAY THEU THAY THE Á Á

Khí thieân nhieân (NG) Khí ñoàng haønh hoùa loûng (LPG) Nhieân lieäu coàn

Nhieân lieäu daàu thöïc vaät – Biodie Khí Biogas Naêng löôïng ñieän vaø pin nhieân lie

KHÍ THIEÂN NHIEÂN (NATURAL GAS)KHÍ THIEÂN NHIEÂN (NATURAL GAS)




1. Khí thieân nhieân (NG)Khí thieân nhieân laø khí ñöôïc khai thaùc töø caù

saün trong töï nhieân.Thaønh phaàn chuû yeáu cuûa khí thieân nhieâ

(CH4) chieám khoaûng 80 – 90% tuøy thuoäc vaøo nthaùc.Khí thieân nhieân duøng laøm nhieân lieäu cho ñ

trong treân caùc phöông tieän giao thoâng phaûi ñöôhoùa loûng ñeå löu tröõ treân xe moät löôïng nhieân cho thoâi ñöôøng cuûa xe.




Cuøng moät naêng löôïng nhö nhau, khí thieân nloûng LNG coù theå tích vaø khoái löôïng bình chöùnoù ôû daïng khí CNG (thöôøng tyû leä 1:3 ñoái vôùi theå tích va1:3,7 ñoái vôùi khoái löôïng).

Tuy nhieân, vieäc söû duïng khí thieân nhieân ôûloûng LGN caàn coù kyõ thuaät laøm laïnh phöùc tphaûi ñöôïc caùch nhieät an toaøn.

Do vaäy hieän nay treân theá giôùi ngöôøi ta thöôCNG ñeå chaïy oâ toâ. Tuy nhieân ôû moät soá nöôùc

. ngöôøi ta ñang tieáp tuïc nghieân cöùu söû duïng duïng treân caùc ñoäng cô coù coâng suaát lôùn nhölöûa, taøu bieån . . .




Caùc taùc nhaân muøi thöôøng ñöôïc duønMercaptan, Butyl Mercaptan, Amyl Mercaptan (Pentovaø Calodoran (hoãn hôïp Hydrocarbon vaø hôïp chcuûa löu huyønh chuû yeáu laø Sulfide vaø Disulfide

Maëc duø khí thieân nhieân khoâng ñoäc ñoáinhöng söï roø ræ khoâng kieåm soaùt ñöôïc trong khseõ nguy hieåm ñoái vôùi söï soáng do söï thay theávaø tính chaát noå cuûa hoãn hôïp khí thieân nhieân v





Phöông trình chaùy hoãn hôïp Metan (CH4)/ khoângCH4 + Ф(O2 + 3,78N2) XCO2 + YH2O + Z(3,78N2) + Q

Caân baèng theo C, H, O2 vaø N2 ta coù:

Φ = 2 X = 1Y = 2 Z = 2Tyû leä hoãn hôïp khoái löôïng khoâng khí/khoái

lieäu Metan (A/F) ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù möùchoãn hôïp caàn thieát cho söï chaùy hoaøn toaøn laø




Baûng 4.1: Ñaëc tính cô baûn cuûa Metan (tieáp theBaûng 4.1: Ñaëc tính cô baûn cuûa Metan





Baûng 4.2: So saùnh maät ñoä naêng löôïng cuûCNG vaø LNG vôùi nhieân lieäu xaêng.





4. Öu ñieåm cuûa khí thieân nhieânNguoàn cung caáp oån ñònh, coù nguoàn döï tröõ lmoû khí vaø nhaø maùy saûn xuaát NG.Thaønh phaàn saûn phaåm chaùy gaây oâ nhieãm

cuûa NG ít hôn so vôùi xaêng vaø diesel.Raát nhieàu thieát bò an toaøn caû veà maët cô khñeå baûo ñaûm tính an toaøn trong khi ñoäng cô hoaëc ngay caû khi khoâng hoaït ñoäng hoaëc bò ta

Caùc bình chöùa NG cuõng ñöôïc kieåm tra nghiemoät aùp suaát cao hôn aùp suaát chöùa cuûa nhieâleân ñeán gaáp 3 laàn (600 bar).





Tuoåi thoï ñoäng cô cao do NG coù ñaëc tính choáncao vaø khoâng coù chì, ít oâ nhieãm, ít maøi moøhieän töôïng röõa saïch maøng daàu boâi trôn . . .Tyû soá neùn cuûa ñoäng cô nhieân lieäu NG cao nenhieät cuûa ñoäng cô söû duïng NG cao.Saûn xuaát ñôn giaûn vaø an toaøn hôn trong khaâu sChi phí söû duïng nhieân lieäu NG tuøy thuoäc vaøoöu ñaûi cuûa chính phuû moãi nöôùc veà vieäc söû nhieân lieäu saïch giaûm oâ nhieãm moâi tröôøng vhöôûng cuûa bieán ñoäng nhieân lieäu treân theá giôù





5. Nhöôïc ñieåm cuûa khí thieân nhieânVì ñöôïc neùn ôû aùp suaát cao neân bình chöùaCNG coù thaønh daøy hôn, khoái löôïng lôùn hônkyõ thuaät raát khaét khe so vôùi bình chöùa xaêng

Heä thoáng nhieân lieäu LNG cuõng nheï hôn CNmaät ñoä naêng löôïng cao hôn CNG nhöng cuõngkhoaûng 2/3 cuûa xaêng, diesel vaø LNG löu tröõ raát thaáp neân bình chöùa nhieân lieäu phaûi caùch





Cô sôû haï taàng cung caáp LPG vaãn coøn raát haïChi phí cho saûn xuaát moät ñôn vò naêng löôïnghôn so vôùi LPG vaø xaêng.

Thoùi quen söû duïng nhieân lieäu môùi vaø yù thötröôøng chung coøn haïn cheá.Chính saùch khuyeán khích, cöôõng cheá söû duïnnhieân lieäu môùi nhaèm giaûm oâ nhieãm moâi tcheá söï phuï thuoäc vaøo caùc nguoàn nhieân liecuûa theá giôùi vaãn coøn raát haïn cheá.




6. ÖÙng duïng cuûa khí thieân nhieânKhí thieân nhieân NG coù caùc öùng duïng tr

nghieäp, noâng nghieäp, daân duïng, dòch vuï, ñoäphaùt ñieän, hoùa daàu . . .

Ñaëc bieät trong coâng nghieäp, khí thieân nhieânñöôïc söû duïng moät löôïng lôùn ñeå saûn xuaát ra quaù trình luyeän theùp thay cho than coác baèng phmôùi. Saét xoáp laø nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát schaát löôïng cao, coøn laø nguyeân lieäu cho luyeän k





7. Ñaëc ñieåm ñoäng cô söû duïng CNGa. Loaïi ñoäng cô duøng CNGCNG coù theå söû duïng treân ñoäng cô ñoát trong (

cho nhieân lieäu xaêng vaø diesel, coù theå söû duïnghoãn hôïp ña nhieân lieäu treân ÑCÑT.

Trong thöïc teá, caùc ÑCÑT hieän nay thieát keá ñnhieân lieäu xaêng hay diesel, do ñoù vieäc söû duïngCNG cho ÑCÑT thì khoâng phuø hôïp.

Coù theå cheá taïo ra moät ñoäng cô chuyeân duønhoaëc coù theå caûi taïo ñoäng cô xaêng, diesel hieän covôùi ñaëc tính cuûa nhieân lieäu CNG.




c. HTNL loûng vaø CNG song songHTNL loûng vaø CNG song song laø HTNL söû

hai loaïi nhieân lieäu vöøa xaêng vöøa CNG.Ñoäng cô söû duïng HTNL xaêng vaø CNG so

khoâng caàn phaûi thaùo boû HTNL cuõ maø chæ caHTNL CNG môùi.Caùc boä phaän laép ñaët theâm: Toaøn boä HTN

HTNL CNG ñôn, ngoaøi ra caàn phaûi theâm caùc vanhieân lieäu xaêng vaø CNG khi ta caàn thay ñoåi lieäu söû duïng treân ñoäng cô.





Öu ñieåm cuûa HTNL loûng vaø CNG song songHTNL loûng vaø CNG song song coù khaû naêng dlöôïng treân ñoäng cô lôùn hôn so vôùi HTNL CNG ñHTNL loûng vaø CNG song song khaéc phuïc ñöôïctieáp nhieân lieäu do söï haïn cheá veà cô sôû haï taàn

Nhöôïc ñieåm cuûa HTNL loûng vaø CNG song songCaáu taïo ñoäng cô trôû neân phöùc taïp, raát khoù klaép ñaët boá trí HTNL môùi, giaù thaønh taêng.

Phaûi tính toaùn, thieát keá cho ñoäng cô laøm vieäcñònh ôû caû hai loaïi nhieân lieäu. Khoù khaên trohaønh, baûo trì, söûa chöõa ñoäng cô.



KHÍ HOÙA LOÛNG (LPG)KHÍ HOÙA LOÛNG (LPG)




2. Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa khí hoùa loûng LPGThaønh phaàn hoùa hoïc chuû yeáu cuûa LPG l

goàm caùc Hydrocacbon no hoï Ankan laø Propan (3H8) vaøButan (C4H10) ñöôïc neùn theo tyû leä %Propane/%Buta

Trong thöïc teá, thaønh phaàn caùc chaát coù tkhoâng thoáng nhaát. Tuøy theo tieâu chuaån caùc nöthaønh phaàn trong LPG khaùc nhau, töø 50/50 hay 3coù theå leân ñeán 95/5.

Tuy nhieân, thöïc teá ngoaøi caùc thaønh phaàn chvaø Butan, nhieân lieäu LPG coøn coù theâm caùckhaùc nhö: Iso Butan, Buten, Propen, Mecaptan.





Iso Butan laø moät ñoàng phaân cuûa Butan coù cuøphaân töû C4H10 nhöng coù coâng thöùc caáu taïo khaùc nhPropen (C3H6) vaø Buten (C4H8) laø caùc Hydrocacbon chöno hoï Anken.

Mecaptan laø moät chaát laøm cho khí hoùa loûng Lñaëc tröng vì thöôøng LPG laø khoâng maøu, khoâng





ISO BUTAN C3H8

PROPEN C3H6 BUTEN C4H8

CC C

H

HHH

H

H

HC HH

H

C CH

H

H

CH

H

C HH

H

C CH

H

H

HH

H

C





Phöông trình chaùy hoãn hôïp Propan (C3H8)/ khoâng khí C3H8 + Ф(O2 + 3,78N2) XCO2 + YH2O + Z(3,78N2) + QΦ = 5 X = 3 Y = 4 Z = 5

Phöông trình chaùy hoãn hôïp Butan (C4H10)/ khoâng khí C4H10 + Ф(O2 + 3,78N2) XCO2 + YH2O + Z(3,78N2) + QΦ = 6,5 X = 4 Y = 5 Z = 6,5

Tyû leä hoãn hôïp khoái löôïng khoâng khí/khoáilieäu (A/F) caàn thieát cho söï chaùy hoaøn toaøn ñolaø (15,6/1) vaø ñoái vôùi Butan laø (15,45/1).





3. Ñaëc tính cuûa khí hoùa loûngThaønh phaàn chuû yeáu cuûa LPG laø Propan va

ñaëc tính cuûa LPG chuû yeáu do Propan vaø Butan qu

Baûng 4.4: Ñaëc tính cô baûn cuûa Propan vaø Bu




Tuoåi thoï ñoäng cô cao, do LPG coù ñaëc tính chocao vaø khoâng coù chì, ít oâ nhieãm, ít maøi moøhieän töôïng röõa saïch maøng daàu boâi trôn . . .Tyû soá neùn cuûa ñoäng cô nhieân lieäu LPG casuaát nhieät cuûa ñoäng cô söû duïng LPG cao.

Saûn xuaát ñôn giaûn vaø an toaøn hôn trong khaâuChi phí saûn xuaát nhieân lieäu vaø chi phí söû dlieäu LPG thaáp hôn xaêng, diesel vaø CNG.Chi phí söû duïng nhieân lieäu coøn tuøy thuoäc vaöu ñaûi cuûa chính phuû moãi nöôùc veà vieäc söûnhieân lieäu saïch giaûm oâ nhieãm moâi tröôøng vhöôûng cuûa bieán ñoäng nhieân lieäu treân theá gi





5. Nhöôïc ñieåm cuûa khí hoùa loûng

Vì ñöôïc neùn ôû aùp suaát cao neân bình chöùaLPG coù thaønh daøy hôn, khoái löôïng lôùn hôn kyõ thuaät raát khaét khe so vôùi bình chöùa xaêngLPG coù maät ñoä naêng löôïng thaáp hôn xaêng vCô sôû haï taàng cung caáp LPG vaãn coøn raát hvieäc tieáp nhieân lieäu cho ñoäng cô gaëp nhieàu kThoùi quen söû duïng nhieân lieäu môùi coøn haïn

Chính saùch khuyeán khích söû duïng caùc nhieâgiaûm oâ nhieãm moâi tröôøng, haïn cheá phuï thnguoàn nhieân lieäu hoùa thaïch cuûa theá giôùi vacheá.





6. ÖÙng duïng cuûa khí hoùa loûngDaân duïng vaø thöông maïi: Naáu aên, söôûi aám,trong caùc hoä daân, caùc cöûa haøng aên uoáng, caùCoâng nghieäp vaø noâng nghieäp: Saáy thöïc phaåm

söù, aáp tröùng, haøn caét, thanh truøng duïng cuï y teÑoäng cô, oâ toâ: Nhieân lieäu cho caùc ñoäng cô vaøPhaùt ñieän: Chaïy maùy phaùt ñieän, turbin.Hoùa daàu: Saûn xuaát Etetylen, Propylen, Butadingaønh nhöïa vaø ñaëc bieät laø saûn xuaát MTBEtaêng chæ soá Octan.





7. Ñaëc ñieåm ñoäng cô söû duïng LPGa. Loaïi ñoäng cô duøng LPG

CNG coù theå söû duïng treân ñoäng cô ñoát trong (cho nhieân lieäu xaêng vaø diesel, coù theå söû duïng

hoãn hôïp ña nhieân lieäu treân ÑCÑT.Trong thöïc teá, caùc ÑCÑT hieän nay thieát keá ñnhieân lieäu xaêng hay diesel, do ñoù vieäc söû duïngLPG cho ÑCÑT thì khoâng phuø hôïp.

Coù theå cheá taïo ra moät ñoäng cô chuyeân duøhoaëc coù theå caûi taïo ñoäng cô xaêng, diesel hieän covôùi ñaëc tính cuûa nhieân lieäu LPG.





Vieäc cheá taïo ñoäng cô môùi söû duïng LPG cophaùt huy ñeán möùc cao nhaát caùc ñaëc tính cuûañöôïc caùc chæ tieâu veà kyõ thuaät, kinh teá vaø moâ

Vieäc cheá taïo ñoäng cô môùi phaûi nghieân cöthöû nghieäm, ñaàu tö daây truyeàn coâng ngheä . . . ntreân ñoøi hoûi maát nhieàu thôøi gian vaø kinh phí .

Ñeå khaéc phuïc nhöõng haïn cheá cuûa vieäc chemôùi söû duïng LPG moät giaûi phaùp caàn ñöôïc xtaïo keát caáu ÑCÑT saün coù ñeå thích hôïp chaïyLPG.

Khi caûi taïo ñoäng cô duøng nhieân lieäu loûng sLPG thì khoâng caàn thay ñoåi veà maët keát caáu nhcuûa ñoäng cô giaûm vì nhöõng ñaëc tính cuûa LPG cduïng trieät ñeå trong ñoäng cô duøng nhieân lieäu loû





b. Heä thoáng nhieân lieäu LPG ñônHTNL LPG ñôn laø heä thoáng chæ söû duïng duy

lieäu LPG.Ñoäng cô caûi tieán söû duïng HTNL LPG ñôn tha

boä HTNL cuõ vaø laép ñaët toaøn boä HTNL LPG.Caùc boä phaän thaùo boû: Bình chöùa xaêng, ñöô

xaêng, bôm xaêng, loïc xaêng, boä cheá hoøa khí, ñoxaêng, bôm xaêng . . .

Caùc boä phaän laép ñaët: Bình chöùa nhieân liegiaûm aùp – hoùa hôi, boä troän, ñöôøng oáng daãn nhvan an toaøn, van vaän haønh, ñoàng hoà hieån thò . . .





Öu ñieåm cuûa HTNL LPG ñônHTNL ñôn giaûn, vieäc boá trí, laép ñaët leân ñoäng vaø coù theå toái öu hoùa HTNL ñoäng cô.Do chæ söû duïng moät HTNL neân vieäc vaän haønkhoâng phöùc taïp.Nhöôïc ñieåm cuûa HTNL LPG ñônMaät ñoä naêng löôïng cuûa LPG thaáp neân caùc bìncoù khoái löôïng lôùn vaø chieám nhieàu khoâng gian

Khoù khaên trong vieäc tieáp nhieân lieäu khi cô scung caáp LPG vaãn coøn raát haïn cheá.





c. HTNL loûng vaø LPG song songHTNL loûng vaø LPG song song laø HTNL söû d

loaïi nhieân lieäu vöøa xaêng vöøa LPG.Ñoäng cô söû duïng HTNL xaêng vaø LPG song s

caàn phaûi thaùo boû HTNL cuõ maø chæ caàn laép LPG môùi.Caùc boä phaän laép ñaët theâm: Toaøn boä HT

HTNL LPG ñôn, ngoaøi ra caàn phaûi theâm caùc vanhieân lieäu xaêng vaø LPG khi ta caàn thay ñoåi loasöû duïng treân ñoäng cô.





Öu ñieåm cuûa HTNL loûng vaø LPG song songHTNL loûng vaø LPG song song coù khaû naêng dlöôïng treân ñoäng cô lôùn hôn so vôùi HTNL LPG ñôHTNL loûng vaø LPG song song khaéc phuïc ñöôïc tieáp nhieân lieäu do söï haïn cheá veà cô sôû haï taànNhöôïc ñieåm cuûa HTNL loûng vaø LPG song songCaáu taïo ñoäng cô trôû neân phöùc taïp, raát khoù khlaép ñaët boá trí HTNL môùi, giaù thaønh taêng.

Phaûi tính toaùn, thieát keá cho ñoäng cô laøm vieäc ñònh ôû caû hai loaïi nhieân lieäu. Khoù khaên tronhaønh, baûo trì, söûa chöõa ñoäng cô.





8. Sô ñoà nguyeân lyù HTNL taïo hoøa khí LPG kitroän khueách taùn.Ngoaøi caùc thaønhphaàn chính treânsô ñoà thì HTNLcoøn coù caùc vannaïp, van an toaøn,boä loïc LPG, boäloïc hôi, ñoàng hoà

aùp suaát, ñoàng hoàño möïc chaátloûng . . .





a. Öu ñieåm cuûa HTNL taïo hoøa khí LPG kieåu hkhueách taùnKeát caáu ñôn giaûn, khoâng ñoøi hoûi caùc chi tiedeã cheá taïo, giaù thaønh thaáp.Deã baûo trì, baûo döôõng, söûa chöõa.Deã laép ñaët treân xe khi thay theá.Ñieàu khieån vaø vaän haønh deã daøng.





b. Nhöôïc ñieåm cuûa HTNL taïo hoøa khí LPG ktroän khueách taùnSöùc caûn khí ñoäng nhieân lieäu lôùn.

Cheá hoøa khí baèng phöông phaùp hoøa troän ckhoâng ñoàng ñeàu nhö kieåu phun.Ñoä tin caäy laøm vieäc khoâng cao.





9. Sô ñoà nguyeân lyù HTNL taïo hoøa khí kieåu ph





a. Öu ñieåm cuûa HTNL taïo hoøa khí kieåu phun LDo khí hoùa loûng LPG ñöôïc phun bôûi kim paùp suaát cao neân seõ cho hoãn hôïp raát laø ño

Heä thoáng laøm vieäc vôùi ñoä tin caäy cao.Giaûm bôùt caùc löïc caûn khí ñoäng.Coù tính thích öùng trong nhöõng ñieàu kieän laøm vieä

nhau.





b. Nhöôïc ñieåm cuûa HTNL taïo hoøa khí kieåu phKeát caáu phöùc taïp, caùc chi tieát cheá taïonhö cô caáu ñònh löôïng kim phun.

Ñoøi hoûi phaûi coù caùc boä phaän ñieän töûcaùc cô caáu treân, neân vieäc laép ñaët raát phñeán khoù baûo quaûn, söûa chöõa.Giaù thaønh cao.





10. Bình chöùa nhieân lieäu khí hoùa loûngDo LPG ñöôïc neùn hoùa loûng trong bình vôù

khoaûng cao 18 bar cho neân khi choïn vaät lieäu

chöùa LPG ta duøng vaät lieäu coù öùng suaát beànthích hôïp töø 3 – 5 mm ñeå chòu ñöôïc aùp suaát lôtroïng nhoû ñeå giaûm khoái löôïng bình chöùa.





Khi thieát keá, tính toaùn bình chöùa nhieân lieäu LPGyù caùc vaán ñeà sau:Theå tích LPG chöùa trong bình toái ña chæ ñö

theå tích cuûa bình, phaàn theå tích coøn laïi ñeånôû ôû theå khí.Dung tích bình chöùa phaûi thieát keá döïa trñöôøng cuûa xe caàn laép ñaët.Bình chöùa coù daïng hình truï, ôû hai ñaàu lahình caàu ñeå aùp suaát phaân boá ñeàu caùc beàcoù taäp trung aùp suaát gaây quaù taûi cuïc boä.

Heä soá an toaøn cao, bình ñöôïc thieát keá ñeå cñöôïc aùp suaát lôùn hôn nhieàu so vôùi aùp suaábình chöùa.





11. Boä giaûm aùp – hoùa hôi nhieân lieäu khí hoùa Boä giaûm aùp – hoùa hôi coù chöùc naêng chuy

lieäu LPG ôû traïng thaùi loûng sang traïng thaùi hôinhoû hôn tröôùc khi ñöa vaøo boä troän.

LPG ôû traïng thaùi loûng coù aùp suaát khoaûnbieán ñoåi LPG sang traïng thaùi hôi ta phaûi giaûxuoáng ñeán möùc caàn thieát.

Ñeå ñaûm baûo quaù trình hoùa hôi cuûa LPG hoaphaûi cung caáp moät nhieät löôïng caàn thieát ñeånguoàn nhieät naøy ñöôïc cung caáp töø nguoàn nöônöôùc laøm maùt ñoäng cô.





Sô ñoà nguyeân lyù boä giaûm aùp – hoùa hôi LPG1_ Hoïng naïp, 2_ Mieäng vaøo van giaûm aùp, 3_ Van Cöû tyø, 5_ Maøng cao su, 6_ Mieäng vaøo van ñònh löñònh löôïng, 8_ Loø xo van ñònh löôïng, 9_ Maøng caoñieàu chænh, 11_ Ñoøn baåy.





12. Boä troän nhieän lieäu LPGChöùc naêng chính cuûa boä troän laø taïo ra tyû LPG (ñaõ hoùa hôi) vaø khoâng khí hôïp lyù ñöa vaøcuûa ñoäng cô.

Löu löôïng khí naïp laø moät thoâng soá quan troïñuùng kích thöôùc cuûa boä troän.Thoâng soá chính cuûa boä troän laø ñöôøng

khueách tan, ñöôøng kính hoïng nhieân lieäu, ñöôønnaïp nhieân lieäu, thoâng soá naøy aûnh höôûng ñeánnaïp vaø coâng suaát cuûa ñoäng cô.





Sô ñoà boä troännhieân lieäu LPG.1_ Ñöôøng oáng naïpLPG, 2_ Vít ñieàuchænh löôïng nhieânlieäu LPG, 3_Ñöôøng thoâng aùpchaân khoâng, 4_Hoïng gioù, 5_Maøng aùp thaáp, 6_Loø xo eùp maøng aùp

thaáp, 7_ OÁng aùpthaáp, 8_ Vít ñieàuchænh gioù.

NHIEÂN LIEÄU COÀNNHIEÂN LIEÄU COÀN




1. Nhieân lieäu coànCoù hai loaïi coàn chính duøng laøm nhieân lieäu

ñoát trong laø coàn Metanol (CH3OH) vaø coàn Etanol(C2H5OH).

Coàn Etanol hoaëc coàn nguõ coác (Grain Alcohcheá taïo töø caùc saûn phaåm noâng nghieäp nhö ntöông, gæ ñöôøng mía . . .

Etanol gioáng nhö Methanol nhöng noù saïch hônít chaát ñoäc vaø ít chaát aên moøn. Tuy nhieân giaù ñcao hôn, noù ñoøi hoûi thu hoaïch treân caùc vuï muølöôïng naêng löôïng lôùn ñeå cheá taïo noù.




2. Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa nhieân lieäu coàn

Caáu truùc hoùa hoïc cuûa moät soá nhieân lieäu c





Phöông trình chaùy hoãn hôïp Metanol (CH3OH)/ khoâng khí

CH3OH + Ф(O2 + 3,78N2) XCO2 + YH2O + Z(3,78N2) + QΦ = 1,5 X = 1 Y = 2 Z = 1,5

Phöông trình chaùy hoãn hôïp Etanol (C2H5OH)/ khoâng khí C2H5OH + Ф(O2 + 3,78N2) XCO2 + YH2O + Z(3,78N2) + Q

Φ = 3 X = 2 Y = 3 Z = 3Tyû leä hoãn hôïp khoái löôïng khoâng khí/ khoái

lieäu coàn (A/F) caàn thieát cho söï chaùy hoaøn toMetanol laø (6,47/1) vaø ñoái vôùi Etanol laø (9,00/1).





3. Ñaëc tính cuûa nhieân lieäu coàn

Baûng 4.5: Caùc tính chaát cuûa nhieân lieäu coà





4. Öu ñieåm cuûa nhieân lieäu coànCoàn coù chæ soá Octan cao hôn xaêng, neáu du10% coàn nguyeân chaát (95% hoaëc 99%) thì chætaêng töø 95 leân 100.Coàn chaùy saïch hôn vaø giaûm thieåu caùc chaátmoâi tröôøng.Coàn laø nhieân lieäu taùi sinh vaø coù theå saûn caùc coâng ngheä hieän nay.




6. Caùc öùng duïng tieâu bieåu cuûa nhieân lieäu coànCoàn ñöôïc duøng nhieàu trong coâng nghieäp chaát dÖÙng duïng trong daân duïng, y teá: Duøng ñeå natruøng duïng cuï y teá . . .

Ngaøy nay, coàn ñöôïc duøng ngaøy caøng phoå ÑCÑT nhaèm laøm giaûm oâ nhieåm moâi tröôøng, nsuaát baèng caùch söû döïng ñoäc laäp hay keát hôïpnhieâu lieäu truyeàn thoáng nhö xaêng vaø Diesel.Metanol vaø Etanol coù theå duøng keát hôïp vôùi xaêbaèng caùch hoøa troän theo % hoãn hôïp trong thuønhoaëc hoøa troän trong ñöôøng oáng naïp nhieân lieäu





7. Ñaëc ñieåm ñoäng cô söû duïng coàna. Loaïi ñoäng cô duøng CoànCoàn coù theå söû duïng treân ÑCÑT thay cho

xaêng vaø diesel. Khaû naêng söû duïng coàn treân chia laøm caùc phöông aùn sau:

Phöông aùn 1: Söû duïng Etanol vaø Metanol thuaàn tutheá nhieân lieäu Diesel vaø xaêng: Khaû naêng nhieän vì Etanol vaø Metanol coù tính aên moøn kim

tieâu hao nhieân lieäu taêng do nhieät trò thaáp cuûanhieàu so vôùi Diesel vaø xaêng.





Phöông aùn 2: Söû duïng hoãn hôïp troän laãn giöõa DiesEtanol: Tröôøng hôïp naøy coù tính khaû thi vì taêngñoäng cô, ñaëc bieät giaûm ñöôïc möùc ñoä oâ nhieãm m

Coàn ñöôïc troän laãn vôùi Diesel hình thaønhDiesohol. Trong ñoù, coàn (vaø nöôùc) ñöôïc phun vaøonaïp cuøng vôùi khoâng khí tröôùc boä taêng aùp (turboñoù, hoãn hôïp naøy hoøa troän vôùi Diesel trong buoàn

HTNL duøng taêng aùp daïng turbo coù boä laømtaêng hieäu suaát naïp vaø maät ñoä doøng khí naïp vì vsuaát ñoäng cô. Löôïng coàn phun vaøo trong ñöôønnghóa raát quan troïng trong vieäc vaän haønh eâm dòcô, ñaëc bieät khi löôïng ñaùng keå coàn ñöôïc phun vaø





Sô ñoà heä thoáng nhieân lieäu Diesel pha coàn Etha

Phöô ù 3





Phöông aùn 3:

Söû duïng xaêng pha Metanol (ñaây laø phöônnhieàu khaû thi nhaát). Coàn ñöôïc löu tröõ trong moäNhieân lieäu naøy ñöôïc moät bôm nhieân lieäu bôm lphoái ñieàu khieån baèng chaân khoâng taïi hoïng nañöôïc ñöa ñeán kim phun ñeå phun vaøo trong doøng khhôïp naøy sau ñoù ñöôïc hoøa troän vôùi xaêng khi vaøhoøa khí vaø ñöôïc ñieàu khieån baèng böôùm ga.

Hoãn hôïp hoøa troän giöõa xaêng, khoâng kh(Metanol) ñöôïc goïi laø gasohol. Hoãn hôïp naøy coù ccao, thaäm chí khi hoøa troän vôùi xaêng khoâng chìnaêng giaûm thieåu noàng ñoä CO. Loaïi hoøa troän nacoâng suaát cuûa ñoäng cô so vôùi loaïi hoøa troän chcoàn trong thuøng chuùa nhieân lieäu.





Sô ñoà heä thoáng nhieân lieäu xaêng pha coàn Met

NHIEÂN LIEÄU DAÀU THÖÏC VAÄT -BIODIESELNHIEÂN LIEÄU DAÀU THÖÏC VAÄT -BIODIESEL




1. Daàu thöïc vaät (DTV)DTV laø loaïi daàu ñöôïc chieát suaát töø caùc h

cuûa caây coái. Noùi chung caùc haït quaû cuûa caâydaàu, nhöng töø DTV chæ duøng ñeå chæ daàu cuûadaàu vôùi chieát suaát lôùn.

Daàu laáy töø haït caây coù daàu nhö: Phoäng, nanho, boâng, höôùng döông . . . Daàu laáy töø quaû nhö: Döøa, coï . . .

Trong ñoù, chuù yù ñeán moät vaøi caây coù chnhö: Döøa (60%), coï (50%).

ù h å h â l h h à l





Coù theå phaân loaïi DTV theo nhu caàu laøm t

cho con ngöôøi: Daàu aên ñöôïc, daàu khoâng aên ñtheå thay theá cho Diesel, khi choïn DTV laøm nhieâchoïn loaïi daàu khoâng caïnh tranh vôùi thöïc phaåm

DTV laøm nhieân lieäu cho ñoäng cô Diesel coùSaûn phaåm DTV ñieàu cheá tröïc tieáp töø caùc haïdaàu vaø saûn phaåm DTV ñaõ qua Este hoùa (Biodie

2 Th h h à h ù h ï û d à höï ä





2. Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa daàu thöïc vaät

Thaønh phaàn hoùa hoïc DTV noùi chung goàmTriglyceride vaø 5% caùc axid beùo töï do.Triglyceride laø caùc Triester taïo bôûi phaûn öùn

axit beùo treân ba chöùc röôïu cuûa Glycerol. Troncuûa chuùng coù chöùa caùc nguyeân toá H, C, vaø OVeà thaønh phaàn hoùa hoïc, ñoái vôùi DTV sDiesel: Chöùa C ít hôn 10 – 12%, löôïng chöùa H ít13% coøn löôïng O thì lôùn hôn raát nhieàu (daàu Dvaøi phaàn ngaøn O, coøn daàu thöïc vaät coù 9 – 11DTV laø nhieân lieäu coù chöùa nhieàu Oxy. Chính maø DTV coù theå chaùy hoaøn toaøn vôùi heä soá khí beù.





Ngöôøi ta chia chuùng thaønh 03 nhoùm:Nhoùm daàu khoâng khoâ (daàu axit beùo baõo

caùc loaïi daàu coù chæ soá Ioát thaáp döôùi 95 nhöcoï, daàu phoäng, daàu oâliu . . .

Nhoùm daàu nöõa mau khoâ: Goàm caùc daàu co95 ñeán khoaûng 130 nhö daàu cao su, daàu meø, döông, daàu ñaäu naønh, daàu caûi daàu, daàu boâng

Nhoùm mau khoâ: Goàm caùc daàu coù chæ soánhö daàu lanh, daàu traåu . . .





Baûng 4.6: Thaønh phaàn caùc axit beùo cuûa caùc lo





Baûng 4.7: Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa caùc loaïi





3. Ñaëc tính daàu thöïc vaät

Baûng 4.8: Tính chaát cô baûn cuûa caùc daàu thöïc vaät.





Baûng 4.9: Tính chaát lyù hoùa cô baûn cuûa caùc da

Ñoä nhôùt DTVôû nhieät ñoä thöôøng cao hôn so vôùi





Ñoä nhôùt DTV ôû nhieät ñoä thöôøng cao hôn so vôùi

khoaûng vaøi chuïc laàn (rieâng ñoái vôùi daàu dö200C laø 37 cSt lôùn hôn daàu Diesel khoaûng 7 laàñöôøng cong chæ thò ñoä nhôùt raát doác, khi nhieät ñnhôùt cuûa daàu thöïc vaät giaûm nhanh. Ñoä nhôùthöôûng lôùn ñeán khaû naêng thoâng qua cuûa daàu tñeán chaát löôïng phun nhieân lieäu vaø hoøa troän haûnh höôûng maïnh ñeán tính kinh teá vaø hieäu qucô.Chæ soá Cetan DTV nhoû hôn so vôùi daàu Diesel, trong soDTV nghieân cöùu thì daàu döøa coù chæ soá Cetan gDiesel. Muoán taêng chæ soá Cetan cho DTV coù bieän phaùp theâm chaát phuï gia “ProCetane” haychuùng thaønh Este daàu thöïc vaät.

ù h ô h ù û l ù å l h





4. Caùc phöông phaùp xöû lyù DTV ñeå laøm nhieñoäng cô ñoát trongÑeå söû duïng DTV laøm nhieân lieäu, caàn aùp phöông phaùp xöû lyù daàu ñeå tính chaát cuûa noùnhieân lieäu Diesel.

Theo quan ñieåm khai thaùc ñoäng cô thì khaùc nhgiöõa DTV so vôùi nhieân lieäu Diesel chính laø ñoäsoá Cetan.AÛnh höôûng cuûa ñoä nhôùt vaø chæ soá Cetan cuû

HTNL vaø quaù trình chaùy hoaït ñoäng khoâng bìnhchaát löôïng cuûa quaù trình phun vaø chaùy keùm caùc chæ tieâu kinh teá cuûa ñoäng cô seõ giaûm ñi.




Phöông phaùp pha loaõng DTVPhöông phaùp pha loaõng laø moät trong nhöõn

phaùp ñôn giaûn laøm giaûm ñoä nhôùt vaø taêng chtheå söû duïng nhieân lieäu Diesel ñeå laøm moâi cha

Pha loaõng DTV baèng Diesel seõ taïo ra moät nhieân lieäu môùi töø DTV. Ñaây laø moät hoãn hôïnhieân lieäu DTV vaø Diesel, hoãn hôïp naøy ñoàng vöõng.

Caùc chæ soá ñaëc tính cuûa hoãn hôïp DTV/Dthuoäc vaøo tyû leä thaønh phaàn giöõa DTV vaø Diesoá naøy khoâng ñaït ñöôïc tính chaát nhö Diesel.





Phöông phaùp CrackingQuaù trình Cracking DTV gaàn gioáng nhö Cracki

moû. Nguyeân taéc cô baûn laø caét ngaén maïch HydrDTV döôùi taùc duïng cuûa nhieät ñoä vaø chaát xuùc ta

Saûn phaåm thöôøng goàm: Nhieân lieäu khí, xaêngmoät soá saûn phaåm phuï khaùc. Vôùi caùc ñieàu kieänhaän ñöôïc tyû leä nhieân lieäu thaønh phaåm khaùc ncoù theå thöïc hieän trong moâi tröôøng khí Nitô hoaëc k

Nhöôïc ñieåm cô baûn cuûa phöông phaùp naøy lalöôïng ñeå ñieàu cheá nhieân lieäu. Saûn phaåm thu ñönhieàu thaønh phaàn nhieân lieäu khaùc nhau vaø ñaëcthöïc hieän ñöôïc ôû quy moâ lôùn.





Phöông phaùp nhuõ töông hoùa daàu thöïc vaätNhieân lieäu ban ñaàu laø DTV, röôïu vaø chaát taï

beà maët vôùi thieát bò taïo nhuõ coù theå taïo ra nhuõröôïu, trong ñoù caùc haït röôïu coù kích thöôùc haït 1phaân boá ñeàu trong nhuõ töông.

Nhieân lieäu nhuõ töông coù ñoä nhôùt töông ñöôngleä röôïu caøng lôùn thì ñoä nhôùt nhuõ töông caøng gialuùc ñoù deå taïo ra caùc haït nhuõ töông nhoû, khaû nnhuõ töông taêng leân laøm nhuõ töông keùm ñoàng nhcoù bieän phaùp baûo quaûn nhuõ töông.

Nhieät ñoä hoùa hôi cuûa röôïu thaáp neân moät phhôi seõ caûn trôû quaù trình laøm vieäc bình thöôøng cu





Phöông phaùp Este hoùaPhöông phaùp Este hoùa DTV laø phöông phaùp

yù ñeán trong thôøi gian gaàn ñaây, nguyeân lyù chubaûn coù theå mieâu taû nhö laø phaûn öùng cuûaGlyceride (axit beùo khoâng no, coù ñoä nhôùt canguyeân töû röôïu taïo thaønh Este cuûa axit beùo vaøtöû Glycerin.





Nhieân lieäu DTV vaø röôïu ít nöôùc (ñieàu kieälaø xuùc taùc vaø nhieät ñoä trung bình) luùc naøy lakeát R1CO_, R2CO_, R3CO_, bò taùch ra khoûi phaânGlyceride vaø ñính vaøo caùc nguyeân töû Hydro vasaûn phaåm ñaàu tieân laø Diglyceride vaø cuoGlycerin.

Glycerin deã daøng ñöôïc taùch ra khoûi Este vatrong caùc ngaønh coâng nghieäp khaùc.

Saûn phaåm cuoái cuøng coù theå ñaït 95 ÷ 98%löôïng saûn phaåm ban ñaàu tham gia phaûn öùng.

5 Bi di l





5. BiodieselBiodisel laø nhöõng mono Ankyl Este, laø saûn p

quaù trình Este hoùa cuûa caùc axít höõu cô coù nhiemôõ ñoäng thöïc vaät. Biodiesel coù theå thay thtruyeàn thoáng söû duïng trong ÑCÑT.

Döôùi taùc duïng cuûa chaát xuùc taùc, daàu Metanol hoaëc Etanol cho saûn phaåm Este + Glycaxit beùo (Este hoùa daàu thöïc vaät baèng Etanolbaèng Metanol).

Thoâng thöôøng Biodiesel ñöôïc söû duïng ôû daïchaát hay daïng hoãn hôïp vôùi daàu Diesel.





6. Ñaëc tính cuûa BiodieselTính chaát vaät lyù cuûa Biodiesel töông töï nh

nhöng toát hôn Diesel veà maët chaát thaûi.

Biodiesel khaéc phuïc ñöôïc nhöõng caùc nhöôïc daàu thöïc vaät nhö ñoä nhôùt quaù lôùn (cao gaápDiesel), chæ soá Cetan thaáp . . .

Caùc loaïi Biodiesel ñeàu coù tyû leä % troïng lkhaù lôùn, ñaây laø ñieàu maø daàu Diesel khoâng co





Baûng 10: Tính chaát lyù hoùa cô baûn cuûa caùc Bi




Caùc phaûn öùng hoùa hoïc:

8. Öu ñieåm cuûa nhieân lieäu daàu thöïc vaät – Biodie





8. Öu ñieåm cuûa nhieân lieäu daàu thöïc vaät Biodie

DTV – Biodiesel laø nguoàn nhieân lieäu taùi sinh gñoäng ñöôïc veà nhieân lieäu khoâng phuï thuoäc vbieán ñoäng treân theá giôùi.DTV – Biodiesel laøm giaûm ñaùng keå thaønh phagaây OÂNMT vaø caûi thieän moâi tröôøng do O2 sinh ra töø caùc vuïmuøa.DTV – Biodiesel toát cho söùc khoûe ngöôøi vaø hkhoâng chöùa löu huyønh, chaát taïo ra SO2, H2SO4 vaø muoáiAmonium.

Biodiesel coù ñaëc tính gaàn gioáng Diesel, noù thoûcaùc yeâu caàu cuûa nhieân lieäu söû duïng trong ñtrong.

DTV – Biodiesel coù theå pha troän vôùi Diesel th





DTV – Biodiesel coù theå pha troän vôùi Diesel th

hôïp nhieân lieäu ñoàng nhaát.Ñieåm chôùp löûa cuûa DTV – Biodiesel cao hôn Dñoù DTV – Biodiesel an toaøn trong baûo quaûnchuyeån.

Söû duïng DTV – Biodiesel khoâng maát chi phí vavaø thueá nhaäp khaåu, giaûm ñöôïc ngoaïi teä nhaälieäu, khuyeán khích ñaàu tö vaø phaùt trieån noânnöôùc.

Caùc caây laáy daàu ñöôïc troàng cho vieäc cheá Biodiesel ôû quy moâ lôùn, chuyeân canh giaù thathaáp hôn Diesel.



9 Nhöôïc ñieåm cuûa nhieân lieäu daàu thöïc vaät Bi





9. Nhöôïc ñieåm cuûa nhieân lieäu daàu thöïc vaät – BiDTV – Biodiesel coøn laø moät khaùi nieäm raát môùidaân Vieät Nam. Vieäc thöïc hieän döï aùn duøng DTcho ÑCÑT caàn coù thôøi gian ñeå phoå caäp kieán thMaát thôøi gian quy hoaïch ñaát ñai troàng caùc loaïi cNaêng suaát caùc caây laáy daàu ôû nöôùc ta vaãn coøVieäc söû duïng phaân boùn hoùa hoïc, thuoác tröø sañaát lôùn seõ gaây OÂNMT vaø aûnh höôûng ñeán caâHieän nay giaù thaønh DTV – Biodiesel vaãn coøn khDiesel. Tuy nhieân, khi daàu moû ngaøy caøng trôû nnoâng nghieäp phaùt trieån thì DTV – Biodieselseõ coù

Ñ





10. Ñaëc ñieåm ñoäng cô söû duïng DTV – Biodiesea. Loaïi ñoäng cô söû duïng DTV – Biodiesel

DTV vaø Biodiesel ñöôïc söû duïng treân ñoäng cCaên baûn laø coù hai loaïi ñoäng cô Diesel laø: B

phaân caùch vaø buoàng chaùy tröïc tieáp. Ñoái vôùduïng treân buoàng chaùy phaân caùch, coøn Biodduïng ñöôïc treân caû buoàng chaùy phaân caùch vagiaùn tieáp, ñaây chính laø öu ñieåm noåi baät cuûa B

DTV vaø Biodiesel coù theå pha troän vôùi Diesetyû leä naøo khi söû duïng treân ñoäng cô Diesel.




Ñoái vôùi DTV thì khi ñaõ boác chaùy thì toác ñoähôn so vôùi Diesel, ñieàu naøy laøm cho quaù trìnthuùc cuøng moät luùc nhö duøng Diesel. Neáu taêsôùm leân vaøi ñoä thì ñoà thò P – V cuûa chuùng lCuõng do chæ soá Cetan thaáp maø ñoä taêng aùp quay truïc khuyûu ∆P/ ∆ coù giaù trò cao hôn, PZmax caohôn. Thôøi gian keùo daøi ñænh ngoïn löûa ngaén ñænh ñöôøng cong P – V nhoïn hôn.Coù theå taêng chæ soá Cetan cho DTV baèng catheâm chaát phuï gia “Procetan”, pha loaõng DTDiesel, Este hoùa DTV thaønh Biodiesel.



c. Caùc thoâng soá quan troïng cuûa ñoäng cô khi Bi di l





g q g gBiodieselBiodiesel laø chöùa nhieàu Oxy do ñoù coù theå chlöôïng khoâng khí nhoû maø vaãn ñaûm baûo chaùy hChæ soá Cetan cuûa Biodiesel hôn Diesel moät chuthôøi gian chaùy treã coù lôùn hôn. toác ñoä chaùy c

nhanh hôn Diesel, do ñoù khi söû duïng Biodiesel thì goùc phun sôùm 1 – 20 hoaëc coù theå khoâng thay ñoåi goùsôùm.Ñoä nhôùt cuûa Biodiesel gaàn baèng Diesel, ñeå taêkinh teá vaø hieäu suaát ñoäng cô ta coù theå saáy noù

Suaát tieâu nhieân lieäu cuûa Biodiesel lôùn hôn Diesdo nhieät trò cuûa Biodiesel nhoû hôn Diesel.

KHÍ SINH HOÏC BIOGASKHÍ SINH HOÏC BIOGAS




1. BiogasBiogas ñöôïc saûn xuaát töø quaù trình phaân huhöõu cô trong ñieàu kieän hieám khí. Biogas goàm kCH4, gaàn 40% CO2 vaø döôùi 1% H2S, N, CO, O . . .

Caùc loaïi chaát thaûi coù theå laøm nguoàn cungtrình saûn xuaát Biogas:Chaát thaûi cuûa con ngöôøi.Chaát thaûi cuûa ñoäng vaät, gia suùc, gia caàmRaùc thaûi sinh hoaït, noâng nghieäp, coâng ng

2. Öu ñieåm cuûa Biogas





g

Biogas laø nhieân lieäu taùi sinh, söû duïng Biogaslieäu cho ÑCÑT seõ chuû ñoäng ñöôïc veà nguoànkhoâng phuï thuoäc vaøo tình hình bieán ñoäng nhietheá giôùi.

Giaûm ñaùng keå thaønh phaàn oâ nhieãm töø khí giaûm hieän töôïng hieäu öùng nhaø kính, caûi thieänSöû duïng khí Biogas khoâng caàn toán chi phí vaänthueá nhaäp khaåu, khuyeán khích ñaàu tö phaùt tnöôùc.Coâng ngheä cheá bieán Biogas ñôn giaûn, chi phí thieát bò thaáp, coù theå saûn xuaát ôû nhieàu nôi.

3. Nhöôïc ñieåm cuûa Biogas





g

Biogas coøn laø moät khaùi nieäm raát môùi ôû Vieäduïng Biogas cho ÑCÑT caàn coù thôøi gian nghieduïng vaø phoå caäp kieán thöùc cho ngöôøi daân.Caàn tieán haønh khöû hôi nöôùc, khöû thaønh phaàn2S tröôùc khiñöa Biogas vaøo buoàng chaùy ñeå taêng tuoåi thoï chHoùa loûng Biogas ñeå löu tröõ, vaän chuyeån vaø baKhi söû duïng Biogas phaûi tieán haønh caûi taïo laïihôïp vôùi caùc ñaëc tính cuûa nhieân lieäu Biogas.Khôûi ñoäng ñoäng cô baèng Biogas seõ khoù khi ntröôøng thaáp.

4 Ñaëc ñieåm ñoäng cô söû duïng Biogas





4. Ñaëc ñieåm ñoäng cô söû duïng BiogasBiogas thöôøng söû duïng treân ñoäng cô xaêng,

duïng ñoäc laäp hay song song vôùi nhieân lieäu xathöôøng hieän nay caùc ñoäng cô söû duïng HTNL so

Vieäc thieát keá caûi taïo ñoäng cô xaêng cho phBiogas chuû yeáu laø thieát keá caûi taïo heä thoáng n

Heä thoáng nghieän lieäu Biogas coù thieát bò sthoâ khí Biogas sau khi laáy töø haàm khí, maùy neùchöùa Biogas, boä saáy khan Biogas, boä troän khí,ñieàu khieån ñöôøng nhieân lieäu Biogas, boä loïc ttröôùc khi vaøo boä troän khí.





ÔÛ nhieät ñoä thaáp neân khôûi ñoäng ñoäng clieäu xaêng, khi ñoäng cô noùng leân roài chuyeånlieäu Biogas.

Khi thieát keá caûi taïo HTNL ñoäng cô caàn chuleä khoâng khí vaø nhieân lieäu cuûa caùc loaïi nhieduïng coù hieäu quaû.

Tröôùc khi ñöa vaøo buoàng chaùy caàn phaûi kH2S ñeå quaù trình chaùy hieäu quaû hôn vaø giaûm taên moøn ñoäng cô

1. OÂ toâ ñieän

NAÊNG LÖÔÏNG ÑIEÄN VAØPIN NHIEÂN LIEÄUNAÊNG LÖÔÏNG ÑIEÄN VAØPIN NHIEÂN LIEÄU




a. Lòch söû phaùt trieån oâ toâ ñieänVaøo ñaàu nhöõng naêm 1900, caùc phaùt minh vekhoâng theå caïnh tranh vôùi nhöõng phaùt minhÑCÑT.

Ñeán giöõa nhöõng naêm 1900, caùc cuoäc tranh luakieät nguoàn cung caáp daàu ñaõ laøm nhen nhoùnghieân cöùu caùc nguoàn naêng löôïng thay theáthoáng söû duïng caùc nguoàn naêng löôïng naøy.

Tôùi giöõa nhöõng naêm 1970, cuoäc khuûng hoaûndaãn tôùi söï phaùt trieån oà aït caùc chöông trình nghtoâ ñieän.

Söï oån ñònh trôû laïi cuûa nguoàn cung caáp daàu





Söï oån ñònh trôû laïi cuûa nguoàn cung caáp daàu nhöõng tieán boä chaäm chaïp cuûa bình ñieän (aécqnöõa ngaên trôû söï phaùt trieån cuûa oâ toâ ñieän.Vaøo khoaûng nhöõng naêm 1990, söï gia taêng nhu cxaêng cho vaän chuyeån vaø yeâu caàu veà vieäc giathaûi ñaõ moät laàn nöõa thuùc ñaåy söï phaùt trieånmaø tröôùc heát laø vieäc nghieân cöùu bình ñieän (aé

b Hoaït ñoäng cuûa oâ toâ ñieän





b. Hoaït ñoäng cuûa oâ toâ ñieänCaùc boä phaän chính cuûa oâ toâ ñieän: Ñoäng cñieàu khieån baèng ñieän töû (Electronic Control

ECM), boä nguoàn (bình ñieän), heä thoáng ñieàu kñieän, boä xaïc nguoàn, heä thoáng caùp, heä thoángthaân xe, khung xe, chaát loûng laøm maùt oâ toâ ñitrôn, heä thoáng phanh, heä thoáng treo, heä thoáng laOÂ toâ ñieän hoaït ñoäng töông töï nhö oâ toâ ÑCÑT. Khi nhaán baøn ñaïp taêng toác, tín hieäu ñöECM vaø EMC seõ cung caáp cho ñoäng cô ñieän ñieän vaø hieäu ñieän theá tyû leä vôùi ñoä nhaán baToác ñoä vaø moâment xoaén töông öùng cuûa ñoängtruyeàn tôùi baùnh xe chuû ñoäng.

c. Öu ñieåm cuûa cuûa oâ toâ ñieän





Veà phöông dieän oâ nhieãm, oâ toâ ñieän ñöôïc xeátoâ saïch (ZEV: Zero Emission Vehicles).OÂ toâ ñieän hoaït ñoäng raát eâm, vôùi caùc boä phlaép ñaët vaø vaän haønh gioáng nhö oâ toâ chaïy baè

Do ñöôøng ñaëc tính coâng suaát vaø moâment xoaécô ñieän roäng hôn cuûa ÑCÑT neân vaán ñeà gia toñieän coù theå nhanh hôn. Ñoäng cô ñieän ít phaûi bdöôõng.Haàu heát caùc oâ toâ ñieän ñeàu ñöôïc thieát keá phötaùi sinh (song song vôùi haõm ñoäng naêng), phöôngiuùp thu laïi ñoäng naêng cuûa xe vaø naïp laïi vaøo

d. Nhöôïc ñieåm cuûa cuûa oâ toâ ñieän





Veà maët kyõ thuaät, hieän nay oâ toâ chaïy ñieänñieåm quan troïng ñoù laø:Naêng löôïng döï tröõ thaáp (thaáp hôn khoaûng 1duøng ÑCÑT)

Giaù ñaàu tö ban ñaàu cao hôn (khoaûng 30 – 40%so vôùi oâ toâ duøng ÑCÑT).Nhöõng thaùch thöùc khaùc caàn ñöôïc giaûi quyeáoâ toâ ñieän ñaïi traø trong thöïc teá laø khaû naêngian naïp ñieän, vaán ñeà söôûi vaø ñieàu hoøa khotoâ, tuoåi thoï bình ñieän, cô sôû haï taàng cho oâ to

2. Pin nhieân lieäu (Fuel cell)





( )

FC laø moät loaïi thieát bò duøng Hydro (caùc giaøu Hydro) vaø Oxy ñeå taïo ra ñieän baèng moäñieän hoùa.

Nhieàu loaïi FC chöa ñöôïc khai thaùc heát vaø nhieàu öùng duïng tieàm naêng ña daïng. FC ñang trieån laøm nguoàn ñieän cho oâ toâ, trong sinh hoaït caû caùc loaïi thieát bò, maùy moùc nhoû nhö maùy t

FC mang laïi nhieàu lôïi ích hôn so vôùi caùc coñoát chaùy truyeàn thoáng hieän nay söû duïng tro

Chuùng phaùt sinh ra löôïng khí gaây hieäu öùng nhraát nhieàu vaø khoâng sinh ra khoùi gaây oâ nhieãm

Neáu nhieân lieäu söû duïng laø Hydro nguyeân h i h hi ät û h å h ï l öôù





chæ sinh ra nhieät vaø saûn phaåm phuï laø nöôùc.FC coù hieäu suaát cao hôn caùc coâng ngheä

thoâng thöôøng vaø Hydro duøng ñeå vaän haønh thu ñöôïc töø nhieàu nguoàn khaùc nhau nhö: nhiethaïch, nhöõng nguoàn nhieân lieäu taùi sinh vaø nanhaân . . . .Vì nhieân lieäu coù theå saûn suaát töø nguoàn ttrong nöôùc, FC coù tieàm naêng caûi thieän an toaøquoác gia, giaûm söï phuï thuoäc daàu moû vaøo caù

FC cuõng coù nhieàu thaùch thöùc veà coâng nghbeàn, ñoä tinh caäy, saûn xuaát, phaân phoái vaø löu an toaøn vaø söï chaáp nhaän cuûa coâng chuùng.

a Caáu taïo vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa FC





a. Caáu taïo vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa FCMoät FC coù caáu taïo bôûi moät chaát ñieän phaân

giöõa hai ñieän cöïc moûng (cöïc döông anode xoáp catode). Coù nhieàu loaïi pin nhieân lieäu khaùc nhau nñeàu hoaït ñoäng theo cuøng moät nguyeân lyù:

Hydro hay nhieân lieäu giaøu Hydro ñöôïc ñaët taïdöông (anode) nôi maø chaát xuùc taùc seõ taùch caùc eñieän tích aâm ra khoûi nguyeân töû Hydro ñeå taïo thmang ñieän tích döông (proton).

Taïi cöïc aâm (catode), Oxy seõ keát hôïp vôùi elecmoät soá tröôøng hôïp, keát hôïp vôùi caùc proton vaøthaønh nöôùc hay caùc ion Hydroxit OH—töông öùng.

Ñ ái ôùi FC l ïi





Ñoái vôùi FC loaïi maøngngaên chuyeån ñoåi Polime(Polymer ExchangeMembrane PEM) vaø loaïiaxit photphoric, caùc protondi chuyeån trong chaát ñieänphaân ñeán cöïc aâm ñeå keáthôïp vôùi Oxy vaø caùcelectron ñeå sinh ra nöôùc.

Ñ ái ôùi ù FC





Ñoái vôùi caùc FCloaïi Kieàm, muoáiCacbonat noùng chaûyvaø Oxit kim loaïi caùcion aâm di chuyeåntrong chaát ñieän phaânsang cöïc döông(anode), taïi ñoù chuùngkeát hôïp vôùi Hydro ñeå

taïo thaønh nöôùc vaø caùcelectron.

Caùc electron töø ñieän cöïc döông (anode) cuûa p





Caùc electron töø ñieän cöïc döông (anode) cuûa ptheå xuyeân qua maøng ngaên ñeå ñeán ñieän cöïc atích ñieän döông, neân chuùng phaûi ñi voøng qua ñieän ñeå ñeán baûn cöïc kia. Söï chuyeån ñoäng nelectron taïo thaønh doøng ñieän.

Löôïng ñieän thu ñöôïc töø FC phuï thuoäc vaøo toá nhö: Loaïi FC, kích côõ pin, nhieät ñoä khi noù hoaùp suaát khoâng khí ñöôïc cung caáp vaøo pin.

Hôn nöõa, moät FC ñôn chæ coù theå cung caáp ñnhöõng öùng duïng nhoû nhaát. Vì theá, caùc FC riegheùp vôùi nhau theo moät daõy taïo thaønh cuïm FCFC ñieån hình coù theå goàm haøng traêm FC ñôn.



c. Nhieân lieäu Hydro nguyeân chaát





Ña soá caùc heä thoáng FC ñöôïc naïp nhieân lieänguyeân chaát, ñöôïc löu tröõ treân oâ toâ döôùi daïngThuaän lôïi cuûa nhieân lieäu Hydro nguyeân chaát

Laø nhieân lieäu duy nhaát cho pheùp traïng thaùinhieãm baèng khoâng (Zero Emission).Cuïm FC söû duïng Hydro tinh khieát chaïy raát hiehieäu suaát toát nhaát vaø tuoåi thoï cao hôn caùc loaHydro khoâng ñoäc haïi vaø phaân taùn nhanh. Khoxöû lyù nhieân lieäu treân oâ toâ vaø khoâng sinh r2 khi söûduïng.

Khoù khaên cuûa nhieân lieäu Hydro nguyeân chaát





Maät ñoä naêng löôïng cuûa Hydro thaáp neân noù klöôïng Hydro ñeå chaïy moät quaûng ñöôøng 300 –(480 – 640 km) sau moãi laàn naïp nhieân lieäu nhöDiesel.

Vaän chuyeån vaø buoân baùn Hydro caàn nhieàu coâphoøng an toaøn.Cô sôû haï taàng hieän nay chæ ñöa ñöôïc nhieân liengöôøi tieâu thuï, khoâng theå duøng cho khí Hydro.

Nhieàu thieát bò phuï trôï vaø caùc heä thoáng phañöôïc xaây döïng ñoøi hoûi vaán ñeà thôøi gian, caùkinh phí, coâng ngheä.

d. Caùc nhieân lieäu giaøu Hydro





g yHeä thoáng FC coù theå ñöôïc naïp nhieân lieäu töø clieäu giaøu Hydro nhö Metanol, khí thieân nhieâDiesel vaø khí ñaù.Trong heä thoáng FC, caùc nhieân lieäu naøy ñi q

“chuyeån ñoåi” ñeå chieát Hydro ra töø nhieân lieäuñoåi naøy coù nhieàu maët thuaän lôïi vaø khoù khaênd.1. Thuaän lôïi cuûa caùc nhieân lieäu giaøu Hydro

Nhieân lieäu coù maät ñoä naêng löôïng cao hôn khí H

Taän duïng ñöôïc caùc cô sôû haï taàng ñang phaân pnhieân lieäu truyeàn thoáng hieän nay.

d.2. Khoù khaên cuûa caùc nhieân lieäu giaøu Hydro





g y

Caùc heä thoáng chuyeån ñoåi treân xe laøm taêng tgiaù thaønh, caùc yeâu caàu baûo döôõng caùc heä thNeáu caùc heä thoáng chuyeån ñoåi cho pheùp CO ñecuûa FC coù theå giaûm daàn hieäu suaát cuûa pin.

Heä thoáng chuyeån ñoåi sinh ra CO2 vaø caùc chaát oâ nhieãmkhaùc nhöng ít hôn khi caùc nhieân lieäu chaùy trongCaùc heä thoáng FC nhieät ñoä cao coù theå chuyelieäu trong chính chu trình FC cuûa noù, tuy nhieân ñoåi noäi taïi naøy phaùt ra CO

2 gioáng nhö chaùy trong ÑCÑ

vaø nhöõng taïp chaát trong nhieân lieäu coù theå gipin.

e. Caùc heä thoáng cuûa pin nhieân lieäu





Heä thoáng FC hôi phöùc taïp vaø coù theå phunhieàu vaøo loaïi FC vaø söï öùng duïng cuûa noù. Tsoá caùc heä thoáng cuûa FC bao goàm 4 thaønh phaà

1. Boä xöû lyù nhieân lieäu.

2. Thieát bò bieán ñoåi naêng löôïng (FC hay cuïm3. Maùy bieán ñoåi doøng ñieän.4. Heä thoáng thu hoài nhieät.

Ngoaøi ra, caùc heä thoáng FC coøn coù caùc heä xöû lyù ñoä aåm, nhieät ñoä, aùp suaát khí, nöôùc thaû





Sô ñoà caáu taïo heä thoáng pin nhieân lieäu.

f So saùnh pin nhieâu lieäu vaø aécquy





f. So saùnh pin nhieâu lieäu vaø aécquyOÂ toâ chaïy FC hay aécquy ñeàu ñöôïc phaùt löïñoäng cô ñieän, caû hai loaïi oâ toâ naøy coù theå vôùi moät ñaëc tính hoaït ñoäng gioáng nhau.

Söï khaùc nhau cô baûn cuûa hai loaïi oâ toâ naøñieän, aécquy thì chæ ñôn thuaàn chöùa naêng löphaûi ñöôïc naïp thöôøng xuyeân, thôøi gian naïp ñFC phaùt ra doøng ñieän töø Hydro hoaëc caùc nhiHrydro, thôøi gian naïp nhieân lieäu ít hôn nhieàu sgian naïp ñieän cho aécquy.

OÂ toâ FC coù theå chaïy moät quaûng ñöôøng da





OÂ toâ FC coù theå chaïy moät quaûng ñöôøng davôùi oâ toâ chaïy baèng aécquy tröôùc khi naïp laïi söï giôùi haïn veà dung löôïng cuûa aécquy. Tuy nhai coâng ngheä naøy ñeàu caàn phaûi naâng cao kquaõng ñöôøng chaïy ñeå coù theå so saùnh ñöôïc v

vaø Diesel.Heä thoáng phaân phoái nhieân lieäu loûng deã daølaäp nhôø vaøo caùc traïm xaêng hieän nay. Caùchieän nay coù theå chuyeån ñoåi sang nhieân lieäu

cung caáp cho FC trong khi ñoù caùc traïm naïp ñiphaûi xaây döïng töø ñaàu khi chaïy oâ toâ ñieän.

g. So saùnh oâ toâ xaêng, Diesel vaø oâ toâ pin nhie





g g, pOÂ toâ FC ñöôïc phaùt löïc baèng moät ñoäng cô ñnaêng löôïng töø FC, trong khi ñoù thì oâ toâ xañöôïc phaùt löïc baèng ÑCÑT.OÂ toâ FC coù hieäu suaát cao hôn, löôïng khí gamoâi tröôøng thaáp hôn oâ toâ chaïy nhieäu lieäu trOÂ toâ FC eâm dòu hôn, noù coù theå cung caáp ncaùc linh kieân ñieän treân xe vaø caùc heä thoáng OÂ toâ chaïy xaêng hieän nay coù quaõng ñöôø(480 – 640 km) trong moät laàn naïp nhieân lieäu,ñoù caùc oâ toâ FC chæ chaïy ñöôïc khoaûng (400k

Moät soá oâ toâ pin nhieân lieäu





p

3. OÂ toâ lai (Hybrid car)





3. OÂ toâ lai (Hybrid car)

OÂ toâ lai laø oâ toâ coù söï keáthôïp cuûa hai nguoàn coângsuaát daãn ñoäng, moätÑCÑT vaø moät ñoäng côñieän. OÂ toâ lai coù theå naïpñieän cho aécquy baèngmaùy phaùt treân oâ toâ maøkhoâng caàn naïp ñieän töø

nguoàn beân ngoaøi nhö caùc xe ñieän.

a. Caùc loaïi truyeàn coâng suaát cuûa heä thoáng Hy





a.1. Heä thoáng Hybrid noái tieáp

a.2. Heä thoáng Hybrid song song




b. Öu ñieåm cuûa oâ toâ lai





Naêng löôïng döï tröõ treân oâ toâ lai lôùn ñaùp öùñöôøng chaïy caàn thieát sau moãi laàn naïp nhieânOÂ toâ lai chuû ñoäng ñöôïc vaán ñeà oâ nhieãm mcaùch choïn loaïi ñoäng cô daãn ñoäng khi chaïyngoaøi thaønh phoá.OÂ toâ lai coù theå keát hôïp cuøng luùc coâng suañoäng cô ñieän khi caàn thieát, do ñoù oâ toâ lai cñoäng löïc hoïc toát.

OÂ toâ lai ñöôïc thieát keá phanh haõm taùi sinh cñoäng naêng cuûa xe vaø naïp laïi vaøo bình ñieän.





c. Nhöôïc ñieåm cuûa cuûa oâ toâ laiKeát caáu oâ toâ lai phöùc taïp, trong löôïng Giaù ñaàu tö ban ñaàu cao hôn.Tuoåi thoï cuûa bình ñieän (aécquy) vaãn coø

d. Cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa oâ toâ Hybrid





d.1. Cheá ñoä khôûi ñoäng, toác ñoä thaáp ñeán toác

OÂ toâ ñöôïc daãn

ñoäng baèng ñoängcô ñieän duøng tröïctieáp naêng löôïngtöø aêcquy.

d.2. Cheá ñoä taêng toác





d.2. Cheá ñoä taêng toác

Trong suoát quaù trìnhtaêng toác, oâ toâ ñöôïcdaãn ñoäng baèng ñoäng

cô ñieän keát hôïp vôùiÑCÑT, coâng suaátkeát hôïp naøy cho ralöïc keùo lôùn nhaát khicaàn thieát.

d.3. Cheá ñoä chaïy oån ñònh





d.3. Cheá ñoä chaïy oån ñònh

Khi vaän toác oâ toâchaïy oån ñònh haàunhö chæ ÑCÑT laømvieäc, ñoäng cô chægoùp phaàn khi caànthieát.

d.4. Cheá ñoä giaûm toác vaø phanh





d.4. Cheá ñoä giaûm toác vaø phanh

Naêng löôïng khiphanh ñöôïc thuhoài ñeå phaùt ñieän.

Ñoäng cô ñieän luùcnaøy laøm vieäc nhö moät maùy phaùtñieän nhaän ñoängnaêng töø caùc baùnhxe cuûa oâ toâ.

d.5. Cheá ñoä ÑCÑT chaïy maùy phaùt naïp ñieän cho a





y y p p


BK



Boä moân OÂ toâ – Maùy ñoäng löïcKhoa Kyõ thuaät Giao thoângTröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa

268 Lyù thöôøng kieät, P.14, Q.10, Tp.HCMÑieän thoïai: +84 - 8655979Email : [email protected]

TP.HCM NHIEÂN LIEÄU-DAÀU MÔCHAÁT LOÛNG CHUYEÂN

NHIEÂN LIEÄU-DAÀU MÔCHAÁT LOÛNG CHUYEÂN D

Chöông 5: MA SAÙT VAØ MAØI MOØ Khaùi nieäm veà ma saùt vaø maøi moønCaùc daïng ma saùt vaø maøi moøn

Moät soá ví duï ma saùt trong cô khí

KHAÙI NIEÄM VEÀ MA SAÙT VAØ MAØKHAÙI NIEÄM VEÀ MA SAÙT VAØ MAØ




Kyõ thuaät ma saùt laø moân khoa hoïc nghieân cöñeà veà ma saùt, maøi moøn vaø boâi trôn trong maùyMa saùt laø söï choáng laïi söï dòch chuyeån töô

hai beà maët cuûa hai chi tieát tieáp xuùc nhau.Ma saùt gaây ra:- Maát maùt coâng suaát.- Toûa nhieät.- Hao moøn chi tieát.

CAÙC DAÏNG MA SAÙT VAØ MAØI MOØCAÙC DAÏNG MA SAÙT VAØ MAØI MOØ




Ma saùt laên xuaát hieän khi vaät naøy laên treân vTrong ma saùt laên coù tieáp xuùc laø ñieåm hoaëcloaïi oå bi).





Ma saùt tröôït xuaát hieän trong chuyeån ñoäng tònh chuyeån ñoäng quay giöõa hai vaät.

Heä soá ma saùt laên nhoû hôn ma saùt tröôït ra(10 tôùi 100 laàn).

Trong 2 loaïi ma saùt treân ñeàu cuøng toàn taïi ma saùt coùboâi trônvaøma saùt khoâng boâi trôn.





boâi trôn va ø ma saùt khoâng boâi trôn.Ma saùt coù boâi trôn la ø ma saùt giöõa hai vaät theå ch

ñoäng maø treân beà maët cuûa chuùng coù lôùp chaábaát kyø. Loaïi ma saùt naøy coù ma saùt tôùi haïn, nöûa öôùt vaø masaùt öôùt.

Ma saùt khoâng coù chaát boâi trôn (ma saùt khoâ) laø ma sgiöõa beà maët cuûa 2 vaät theå chuyeån ñoäng maøbaát kyø lôùp chaát boâi trôn.





0,002 ÷ 0,008Ma saùt laên

0,007 ÷ 0,03Ma saùt öôùt0,08 ÷ 0,15Ma saùt tôùi haïn0,15 ÷ 0,9Ma saùt khoâ

Heä soá ma saùtLoaïi ma saùt

Ma saùt khoâ thöôøng thaáy ôû caùc boä phanh matruyeàn ñoäng cô khí trong caùc keát caáu maùy thöïcphaåm, maùy deät (vì ñieàu kieän veä sinh an toaøn) ..

Ñònh luaät Amonton-Coulomb veà ma saùt khoâ:





msF

P

Ñoái vôùi nhöõng caëp ma saùt nhaát ñònh, trong nhnhaát ñònh tyû soá giöõa löïc taùc duïng phaùp tuyeán ((Fms) laø moät haèng soá :

= const

vaø ñònh nghóa heä soá ma saùt laø: f = = const → Fms = f.P (1)P

Fms





Naêm 1883, N.P. Petrov coâng boá coâng trình ‘Ma saùttrong maùy vaø caùc chaát loûng boâi trôn coù aûnhchuùng’, coâng trình ñaõ chöùng minh raèng trò soá lphuï thuoäc vaøo:

- Tính chaát cuûa chaát loûng boâi trôn- Chieàu daøy cuûa lôùp daàu boâi trôn.

Ñònh luaät Newton ñoái vôùi noäi ma saùt cuûa cha:





Fms = (2)Trong ñoù : η - ñoä nhôùt ñoäng löïc hoïc cuûa chaát

loûng (kg.s2 /m2)

S – dieän tích beà maët chuyeån ñoängv – toác ñoä dòch chuyeån cuûa beà maët chuyeån

ñoängh – chieàu daøy lôùp boâi trôn

hSvη

Treân cô sôû ñònh luaät cuûa Newton, lyù thuyeá





, y yñoäng Petrov ñaõ phaùt trieån vaø töø (1) vaø(2) ta coù

f = = = = 2π (3)

Trong ñoù:p – taûi troïng rieâng treân beà maët chuyeån ñ

goïi laø aùp suaát phaùp tuyeán,

p = vôùi v = 2πr.n

PhSvη

Sv

Phη

phvη

phrnη

SP

Khu vöïc 1: ma saùt khoâng boâi trôn.





Khu vöïc 2: ma saùt boâi trôn tôùi haïn vaønöûa öôùt.Khu vöïc 3: ma saùt boâi trôn öôùt.Taïi ñieåm ‘c’ öùng vôùi trò soá khe hôû tôùi

haïn giöõa hai beà maët ma saùt:hmin =trong ñoù δ1, δ2 – chieàu cao maáp moâ

lôùn nhaát cuûa hai beà maët ma saùt. Ñeåñaûm baûo cheá ñoä ma saùt öôùt thì :hmin ≥ 1,5 ( )

21 δ+δ

21 δ+δ





Chi tieát gia coâng ñaït ñoä boùng caøng cao thì trò soá hmincaøng nhoû.Ñoä vöõng chaéc cuûa lôùp daàu boâi trôn phuï th

nhôùt (η). Ñoä nhôùt cao thì ñoä beàn chaéc cuûa lôùp boâi tr

vaø khaû naêng giöõ cheá ñoä ma saùt öôùt khi taûi troïtaêng. Tuy nhieân, toån thaát naêng löôïng ñeå khaéc phsaùt cuõng seõ taêng.

Beân caïnh ñoù ñoä nhôùt daàu boâi trôn phaûi ñöôïc chhôïp vôùi ñieàu kieän laøm vieäc cuûa caëp ma saùt (t0, P, v).

MOÄT SOÁ VÍ DUÏMA SAÙT TRONG CÔ KHÍMOÄT SOÁ VÍ DUÏMA SAÙT TRONG CÔ KHÍ




Ñoái vôùi tröôøng hôïp oå truïc maùy coù cheá ño- Taûi troïng thaáp.- Toác ñoä cao.

Beà maët laøm vieäc ñöôïc gia coâng chính xaùc cao, toàn taïi cheá ñoä boâi trôn öôùt khoâng phuï thuoäc vaøthaønh phaàn chaát löôïng daàu maø chæ phuï thu khaûnaêng naâng truïc cuûa lôùp daàu.




BK



Boä moân OÂ toâ – Maùy ñoäng löïcKhoa Kyõ thuaät Giao thoângTröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa

268 Lyù thöôøng kieät, P.14, Q.10, Tp.HCMÑieän thoïai: +84 - 8655979Email : [email protected]

TP.HCM NHIEÂN LIEÄU-DAÀU MÔCHAÁT LOÛNG CHUYEÂN

NHIEÂN LIEÄU-DAÀU MÔCHAÁT LOÛNG CHUYEÂN D

Chöông 6: DAÀU BOÂI TRÔN Coâng duïng-YÙ nghóa-Yeâu caàu cuûadaàu boâi trôn

Ñaëc tính kyõ thuaät cuûa daàu boâi trôn Phaân loaïi daàu

Moät trong nhöõng nhieäm vuï quan troïng nhaát ccô khí hieän ñaïi laø giaûm söï maøi moøn, taêng tuo

COÂNG DUÏNG – YEÂU CAÀU CUÛADAÀU BOÂI TRÔNCOÂNG DUÏNG – YEÂU CAÀU CUÛADAÀU BOÂI TRÔN




naêng caùc chi tieát cuûa maùy moùc, nhöng ñieàu vaøo:- Möùc ñoä hoaøn thieän veà nguyeân lyù, thieát k

lieäu vaø coâng ngheä cheá taïo maùy.

- Ñieàu kieän laøm vieäc cuûa maùy.- Kyõ thuaät boâi trôn vaø chaát löôïng cuûa daàu

öùng.Yeáu toá thöù nhaát ñöôïc quyeát ñònh trong thieá

taïo, coøn hai yeáu toá sau quyeát ñònh trong quaù tmaùy, ñaëc bieät söû duïng ñuùng daàu boâi trôn.





Coâng duïng cuûa daàu boâi trôn: Giaûm ma saùt vaø maøi moøn. Giaûm toån thaát naêng löôïng.

Giaûm rung ñoäng. Laøm maùt. Laøm kín.

Baûo veä vaø laøm saïch beà maët chi tieát





Yeâu caàu ñoái vôùi daàu boâi trôn: Phaûi coù ñoä nhôùt toái öu ñeå ñaûm baûo ñoä vö

lôùp daàu boâi trôn ôû moïi cheá ñoä laøm vieäc cuûa

Daàu phaûi coù tính chaát boâi trôn cao.Khoâng chöùa nöôùc, taïp chaát voâ cô, caùc chaát a OÅn ñònh cao (khoâng bò thay ñoåi tính chaát tron

vaän chuyeån vaø löu tröõ).





ÑAËC TÍNH CUÛA DAÀU BOÂI TRÔNÑAËC TÍNH CUÛA DAÀU BOÂI TRÔN




Söï laøm vieäc tin caäy, vaø tuoåi thoï cuûa ñoänmaùy keùo phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo tính naêng cTính naêng cuûa daàu nhôøn ñöôïc ñaùnh giaù b

thoâng soá cô baûn nhö ñoä nhôùt, chæ soá ñoä nhôùt, ñoä nchoáng oxy hoaù, tính choáng aên moøn.v.v…

Trong söû duïng, caùc thoâng soá nhö ñoä nhôùchæ soá ñoä nhôùt coù yù nghóa thöïc tieãn hôn caû.





K yõ thuaät ñoäng cô vaø gaàm xe ngaøy caøng ển,ñoøi hoûi chaát löôïng dầu boâi trôn phaûi khoâng ngöøng cao môùi coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhöõng cô baûn cuûa thieát bò ñoäng löïc. Vì vậy daàu boâi trôn coønphải coù tính oån ñònh, tính choáng aên moøn cho chibeàn maøng daàu, tính röûa saïch chi tieát.v.v…

Nhöõng tính naêng naøy chuû yeáu coù ñöôïc laờ nhöõngchaát pha theâm vaøo (phụ gia).





1. Ñoä nhôùt: laø moät thoâng soá chính duøng ñeå chotrôn töông öùng vôùi caùc loaïi maùy moùc khaùcvì vaäy maø kyù hieäu moãi loaïi daàu boâi trôn thvôùi caáp ñoä nhôùt (phaân loaïi theo tieâu chuañònh taïi moät nhieät ñoä nhaát ñònh.

- Daàu boâi trôn ñoäng cô:- Daàu coâng nghieäp:- Daàu bieán theá:

C100oη

C50oη

C20oη

Daàu boâi trôn thay ñoåi ñoä nhôùt tuyø theo nhieätgiaûm → ñoä nhôùt taêng vaø ngöôïc laïi. Tuy nhieân, m





ñoåi ñoä nhôùt cuûa caùc loaïi daàu khi thay ñoåi nhinhau vaø ñöôïc ñaùnh gía baèng Chæ soá ñoä nhôùt (Viscosity Index– VI).

Chæ soá ñoä nhôùt caøng cao coù nghóa laø daàu coñoåi khi nhieät ñoä thay ñoåi vaø chaát löôïng cuûa daàu

Xaùc ñònh chæ soá ñoä nhôùt baèng caùch so saùnhnhôùt vôùi 2 nhoùm daàu maãu:

Nhoùm daàu goác parafin coù tính nhôùt toát vaø coù V

Nhoùm daàu goác naphten coù tính nhôùt keùm vaø co75.

Ngoaøi ra, caùch thoâng duïng nhaát theo tieâu chuD2270, döïa vaøo ñoä nhôùt ñoäng hoïc cuûa daàu m

o o





nghieäm taïi nhieät ñoä 40C vaø 100C, sau ñoù ñöôïc xaùc ñònh tcoâng thöùc:VI = 100 xL – ñoä nhôùt ñoäng hoïc cuûa daàu maãu VI = 100 taoCH - ñoä nhôùt ñoäng hoïc cuûa daàu maãu VI = 0 taïi 4oCU - ñoä nhôùt ñoäng hoïc ño taïi 40oC cuûa daàuthí nghieäm.

Caû 3 loaïi daàu treân coù cuøng ñoä nhôùt ôû 100oCChuù yù: L vaø H ñeàu ñöôïc tra trong baûng

soá cuûa ASTM D2270 döïa theo ñoä nhôùt ôû100oC cuûa daàu thöû nghieäm.

HLUL

−−

Caùc loaïi daàu coù chæ soá ñoä nhôùt: 80, 90, 10laø nhöõng loaïi daàu coù chæ soá ñoä nhôùt cao vaø





coù chaát löôïng cao vì :- Ñaûm baûo coù ñuû nhôùt boâi trôn ôû nhieät ño

maøng daàu khoâng bò phaù vôõ.

- Khoâng bò ñaëc khi khôûi ñoäng ôû nhieät ñoä thTrong quaù trình söû duïng, chæ soá ñoä nhôùt c

trôn coù theå thay ñoåi do bò nhieãm baån bôûi caùc do nhieân lieäu töø buoàng chaùy loït xuoáng cacte chdo söï phaù vôõ caáu truùc phaân töû caùc chaát phtrong daàu.

Ñoái vôùi ñoäng cô ñoát trong (ñoäng cô oâ toâ nhieät ñoä hoaït ñoäng thay ñoåi trong moät phaïm





nhieät ñoä moâi tröôøng (khoaûng 30oC khi ñoäng cô môùi khôñoäng nguoäi) ñeán nhieät ñoä hoaït ñoäng oån ñònhoCñeán 95oC).

Ngoaøi ra, nhieät ñoä cuûa caùc chi tieát cuõng ranhö: nhieät ñoä taïi xeùc-maêng khí thöù nhaát khooC,nhieät ñoä daàu taïi caùc oå truïc khuyûu khoaûng 10oC – 130oC …

Do ñoù, daàu boâi trôn trong ñoäng cô phaûi coù chnhôùt cao. Bôûi vì, daàu coù ñoä nhôùt cao seõ taïo mavöõng hôn so vôùi daàu coù ñoä nhôùt thaáp vaø íthôn.

Tuy nhieân, daàu boâi trôn coù ñoä nhôùt cao chæ





duïng trong tröôøng hôïp:- Ñoäng cô bò moøn quaù nhieàu.- Ñoäng cô phaûi laøm vieäc vôùi taûi troïng coá ñònh- Ñoäng cô laøm vieäc ôû moâi tröôøng coù nhieàu buToùm laïi, ôû moãi cheá ñoä laøm vieäc nhö taûi t

vaø toác ñoä ñoøi hoûi daàu boâi trôn phaûi coù ñoä n- Taûi troïng nhoû, toác ñoä cao vaø nhieät ñoä thaáp

ñoä nhôùt thaáp, lôùp daàu boâi trôn moûng.

- Taûi troïng cao, toác ñoä thaáp vaø nhieät ñoä cao thñoä nhôùt cao, lôùp daàu boâi trôn daày.

Keát luaän:





Daàu boâi trôn toát nhaát laø daàu coù ñoä nhôùt phaûi thoaû maõn yeâu caàu boâi trôn ñeå caùc caëp laøm vieäc moät caùch beàn vöõng.Daàu boâi trôn coù ñoä nhôùt thaáp giaûm möùc tie

lieäu.Daàu boâi trôn coù ñoä nhôùt thaáp deã khôûi ño40% - 50% löôïng maøi moøn taïo ra taïi giai ñoaïn knguoäi vaø saáy noùng ñoäng cô.Maët khaùc, ñoä nhôùt cuûa daàu nhôøn thaáp toác ñoä laøm caùc goái ñôõ nhanh.




Khi nhieät ñoä taêng cao ñoät ngoät, ñoä nhôùt gthì vôùi daàu coù ñoä nhôøn cao maùy khoâng bò hvaãn ñöôïc tieáp tuïc boâi trôn trong luùc chôø daàu b

Thoâng thöôøng daàu khoaùng coù ñoä nhôùt lôù → ñoä nhôønlôùn (song khoâng tuaân theo tyû leä thuaän).

Ngöôøi ta pha theâm moät soá chaát coù ñoä (carbon khoâng no), ñeå taêng theâm ñoä nhôøn pha chaát nhö S, H, daàu thoâng khi cheá bieán.

3. Tính choáng gæ vaø aên moøn





Caùc hôïp phaàn hydrocarbon cuûa daàu nhôøn khoaên moøn, nhöng moät soá taïp chaát laãn trong daàmoøn kim loaïi, caàn phaûi haïn cheá tôùi möùc toáidaàu boâi trôn thöôøng pha theâm phuï gia choáng beà maët kim loaïi.

Ñeå ñaùnh giaù tính aên moøn vaø khaû naêng bakim loaïi cuûa daàu boâi trôn, caàn xaùc ñònh caùc ñoä saïch cuûa daàu, Toång haøm löôïng axit (Tolöôïng kieàm) vaø kieåm nghieäm aên moøn maûnh

Ñ





Ñoä saïch cuûa daàu boâi trôn: ñöôïc ñaùnh giaù qua hietöôïng nhieãm baån daàu bôûi caùc taïp chaát töø benöôùc, nhieân lieäu, taïp chaát cô hoïc.

Tuy nhieân trong baûn thaân thaønh phaàn cuûachöùa moät soá yeáu toá khieán khi daàu hoaït ñoäncao hoaëc bò chaùy seõ taïo ra moät soá taïp chaát laCaùc chæ tieâu veà ñoä saïch laø haøm löôïng nöôùc, haøm löôtro, haøm löôïng coác vaø caën khoâng tan trong daà

Haøm löôïng nöôùc: haøm löôïng nöôùc laø löôïng nöôù

ô ô





tính baèng % (hay ppm) khoái löôïng. Nöôùc laãn vaølaøm thay ñoåi raát nhieàu chaát löôïng cuûa daàu.Haøm löôïng nöôùc lôùn hôn 0,5% laøm giaûm kh

trôn cuûa daàu, taêng tính aên moøn kim loaïi, xuùccaùc quaù trình oxy hoaù vaø phaân huyû caùc loaïi laøm taêng quaù trình taïo muoái, maøi moøn seùc mbaïc loùt oå truïc…

Trong daàu boâi trôn, ñaëc bieät ñoái vôùi loaïi gia taåy röûa coù nhieãm nöôùc seõ töï hình thaønh c(emulsion).

Thí nghieäm ñaõ cho thaáy khi haøm löôïng nödaàu boâi trôn chöùa 1%, 2% vaø 3% seõ laøm taên

ô ù û ù ù h





maøi moøn töông öùng cuûa caùc caëp ma saùt thö16%, 23% vaø 30%.

Phöông phaùp chöng caát coù teân ″ Dean and Stark″ laøphöông phaùp thoâng duïng nhaát ñeå xaùc ñònh nöôùc coù trong daàu. Moät maãu daàu thöû coù pmoâi thích hôïp ñöôïc ñònh löôïng tröôùc. Chaát dunkhoâng coù tính troän laãn vôùi nöôùc vaø cuõng cokhoaûng 100oC. Gia nhieät daàu thöû vaø taùch hôi növôùi chaát dung moâi, ngöng tuï vaø chieát nöôùc thbình thuyû tinh coù vaïch chia.

Haøm löôïng tro vaø sulfat trong daàu boâi trôn (Sulfated): coù theå ñöôïc ñònh nghóa laø löôïng caën kh l ù kh ù h á l kh ñ áÑ





hay laø caùc khoaùng chaát coøn laïi sau khi ñoát c Ñoätro cuûa daàu goác noùi leân möùc ñoä saïch cuûathöôøng trong daàu goác khoâng coù tro.

Söï coù maët cuûa kim loaïi toàn taïi trong daàudaïng caùc phöùc chaát cô kim ñöôïc phaùt hieän dphaân tích haøm löôïng tro cuûa daàu. Thaät vaäy, chaùy heát phaàn höõu cô, caùc kim loaïi taïo thaønhñöôïc xaùc ñònh theo % khoái löôïng cuûa daàu baphaùp phaân tích khoái löôïng. Ñeå ñaûm baûo trong laø caùc oxit kim loaïi, khoâng laãn cacbonat, sau khngöôøi ta nung maãu trong loø ôû 7750C.

Ñoä tro cuûa daàu boâi trôn ñaõ pha phuï gia coù duïng cuøng vôùi chæ tieâu toång haøm löôïng kieki å l ô h i d à ù ñ û h





kieåm tra xem löôïng phuï gia trong daàu coù ñuû hayTrong thöïc teá, phaûi keát hôïp hai chæ tieâu (ch

kieàm TBN, vôùi haøm löôïng moät soá kim loaïi nZn,…) môùi ñuû keát luaän veà söï hieån dieän cuûa

daàu, vì coù nhöõng loaïi daàu maëc duø khi phaân títieâu TBN nhöng laïi khoâng coù tro hoaëc kim loaïtrong daàu ñoù khoâng coù phuï gia.Nguyeân nhaân hieän töôïng naøy coù theå do tro

taïp chaát laø moät löôïng nhöõng bazô höõu cô naøoTieâu chuaån haøm löôïng tro cuûa daàu boâi trô

– 1,65 % khoái löôïng.

Haøm löôïng caën carbon (Carbon Residue): % khoái löôïngcaën carbon taïo thaønh khi ñoát daàu boâi trôn ñeán n

khí å kí





trong khí quyeån kín.Coù theå coi trong moät chöøng möïc naøo ñoù, caë

tröng cho xu höôùng taïo muoái cuûa daàu nhôøn trongtrong.

Tuy nhieân trong thöïc teá chöa xaùc ñònh ñöôïc mchaët cheõ giöõa carbon caën vaø haøm löôïng muoáHieän nay, haøm löôïng caën carbon chöa ñöôïc coi laø ccoù yù nghóa ñoäc laäp maø chæ coù yù nghóa phoáichæ tieâu khaùc ñeå xaùc ñònh veà nguoàn goác vaøcuûa daàu.

Haøm löôïng caën carbon phuï thuoäc chuû yeáulöôï höï h l d à Khi h löôï





löôïng nhöïa asphalten trong daàu. Khi haøm löôïasphalten caøng cao thì haøm löôïng caën carbon caø vaøtrong chöøng möïc naøo ñoù thì haøm löôïng muoäitrong ñoäng cô caøng nhieàu.

Ngöôøi ta chæ ñaùnh giaù haøm löôïng caën carbdaàu boâi trôn chöa pha phuï gia. Daàu ñaõ ñöôïc phachaát löôïng taêng nhieàu, nhöng ñoàng thôøi haømcarbon cuõng taêng leân, khi ñoù xaùc ñònh caën carb

yù nghóa. Theo quy ñònh haøm löôïng caën cacbon cuûa loaïi daàu khoâng vöôït quaù 0,7%.

C ë kh â (I l bl )l ù ï h á hö





Caën khoâng tan (Insolubles): laø caùc taïp chaát nhö cbuïi, maït kim loaïi do maøi moøn, muoäi than vaø caoxy hoùa khaùc khoâng tan trong daàu. Caën khoâng chaát löôïng daàu vaø laøm taêng möùc ñoä maøi mo

Theo quy ñònh khoâng cho pheùp coù caën khoândaàu. Tuy nhieân, trong caùc loaïi daàu coù pha chaát phuthì cho pheùp coù 0,010% – 0,025% khoái löôïng lökhoâng tan do moät phaàn phuï gia taùch ra.

Trò soá axit, trò soá kieàm, axit – kieàm tan tron

d à b âi ô höù ä löôï h û i





trong daàu boâi trôn chöùa moät löôïng nhoû axinaphtenic, axit oxycacboxylic,… sau moät thôøi gduïng, haøm löôïng caùc hôïp chaát naøy taêng do:

Taùc duïng oxy hoaù cuûa khoâng khí.

Axit höõu cô töø caùc hôïp chaát löu huyønh trongdiesel hoaëc phuï gia chöùa Cl pha vaøo xaêng.Caùc saûn phaåm chaùy nhö H2SO3, H2SO4 töø buoàng chaùy lovaøo cacte tan trong daàu nhôøn laøm taêng tính aên mDo moät soá loaïi phuï gia mang tính axit pha vaøo daà

Ñeå ñaùnh giaù löôïng axit cuûa daàu duøng Trò soá toångkieàm toång (Total base Number - TBN) hoaëc laø Trò soá

i å (T l id N b )TBN ñöôï bi å hò b è





axit toång (Total acid Number): TBN ñöôïc bieåu thò baènsoá miligam KOH töông ñöông trong 1g daàu, nhañaûm trung hoaø caùc hôïp chaát axit taïo thaønh trosöû duïng cuûa daàu.

Ngoaøi ra chæ soá TBN coøn duøng ñeå ñaùnh gtaåy röûa cuûa daàu, giöõ cho beà maët kim loaïi kbaån, traùnh ñöôïc maøi moøn. Tuyø thuoäc löôïngvaøo daàu maø caùc loaïi daàu boâi trôn coù TBN khquy ñònh, TBN khoâng ñöôïc thaáp hôn moät giôùpheùp.

Haàu heát caùc loaïi daàu ñoäng cô hieän nay co TBN lôùnhôn 2,2 mg KOH/g , ñuû ñeå trung hoaø heát löôïng axit t ù t ì h h ù û hi â li ä





trong quaù trình chaùy cuûa nhieân lieäu.Caùc nhaø cheá taïo ñoäng cô vaø caùc haõng daà

caùc daàu môùi ñöôïc söû duïng neân coù TBN > 7löôïng löu huyønh coù trong nhieân lieäu. Khi TBN

ñang söû duïng giaûm xuoáng 50% TBN cuûa daàu mthay daàu.Ngoaøi ra, axit tan trong nöôùc laø bieåu hieän s

cuûa axit voâ cô, ñöôïc phaùt hieän ñònh tính theo scuûa chaát chæ thò ñoái vôùi lôùp nöôùc taùch khokieåm nghieäm. Theo quy ñònh, tuyeät ñoái khoâng ñöôïc caxit voâ cô trong daàu.

Kieåm nghieäm aên moøn maûnh ñoàng (CoppCorrosion): tieâu chuaån ñaùnh giaù laø thöû aên mñ à û h th ù h ë û h hì ñ ái ôùi ù





ñoàng, maûnh theùp hoaëc maûnh chì ñoái vôùi caùc moû baèng pheùp kieåm nghieäm ñoä môø xæn cuûa

Theo phöông phaùp naøy, maûnh ñoàng ñöôïc ñvaø ngaâm ngaäp trong maãu daàu. Ngöôøi ta gia nhñoä nhaát ñònh vaø giöõ trong thôøi gian quy ñònh. thôøi gian thöû nghieäm tuyø thuoäc vaøo töøng loaïthuùc thöû nghieäm, maûnh ñoàng ñöôïc laáy ra, röûavôùi baûng tieâu chuaån ASTM D130 veà aên moønvaø keát luaän veà tính naêng aên moøn cuûa maãu dthuoäc möùc ñoä naøo.

Tính löu chuyeån cuûa daàu nhôøn: ñeå daàu coù theå löchuyeån toát beân trong heä thoáng boâi trôn, nhaèm d à b âi t ô t g ñ ä g ô ñ i h ûi d à h ûihi ät ñ ä





daàu boâi trôn trong ñoäng cô ñoøi hoûi daàu phaûi nhieät ñoäñoâng ñaëc (Pour Point) vaø nhieät ñoä vaån ñuïc (Clound poitheo yeâu caàu.

Ñoái vôùi daàu boâi trôn maùy chính xaùc, maùybieán theá caàn daàu coù nhieät ñoä ñoâng ñaëc thaáp: -0C ÷ - 800C.

Daàu ñoäng cô ñoát trong muøa heø: t0ññ = -100C ÷ -150C

Daàu ñoäng cô ñoát trong muøa ñoâng:t0ññ = -250C ÷ -350CÔÛ nöôùc ta yeâu caàu nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa

vöôït – 9oC.

Nhieät ñoä chôùp chaùy (Flash Point): laø nhieät ñoä

th á h át t ïi ñ ù löôï g hôi th ùt t â bt ô ù kh û ê g b ét h ù khi ù ài löû l





thaáp nhaát maø taïi ñoù löôïng hôi thoaùt ra treân betrôn coù khaû naêng baét chaùy khi coù moài löûa ltrong thôøi gian 5 giaây khoâng taét.

Nhieät ñoä chôùp chaùy laø tieâu chuaån veà an

chaùy noå trong baûo quaûn vaø söû duïng daàu. Theo tieâu chuaånnhieät ñoä chôùp chaùy töø 1500C ñeán 1700C.Caàn chuù yù vieäc laãn nhieân lieäu vaøo daàu

xaûy ra nhaát laø khi ñoäng cô ñang hoaït ñoäng. H

naøy seõ laøm giaûm nhieät ñoä beùn chaùy vaø nchaùy, deã gaây chaùy noå.

Ñ ä å ñò h h ù û d à b âi t ô (O





Ñoä oån ñònh oxy hoaù cuûa daàu boâi trôn (OStability): ñoä oån ñònh oxy hoùa cuûa daàu boâi trônkhaû naêng cuûa daàu choáng laïi nhöõng taùc ñoängthay ñoåi chaát löôïng cuûa daàu.

Daàu coù ñoä oån ñònh cao thì thaønh phaàn hoaù tính chaát cuûa noù ít thay ñoåi. Thöïc teá neáu nhieät ñoä khvöôït quaù 300C – 400C thì coù theå baûo quaûn daàu tönaêm maø chaát löôïng cuûa daàu khoâng thay ñoåi.

Caùc hôïp phaàn hydrocarbon parafin vaø napp r fin coù tính oån ñònh toát C ùc lo ïi h droc c





parafin coù tính oån ñònh toát. Caùc loaïi hydrocacnaphten hoaëc hoãn hôïp thôm – naphten ña voøng alkyl ngaén raát deã bò oxy hoaù taïo thaønh caùcasphalten, do ñoù chuùng laø nhöõng hôïp phaàn kho

oån ñònh trong daàu.Tuy nhieân moät löôïng nhoû thích hôïp nhöõng c

coù taùc duïng taêng tính baùm dính cuûa maøng dacoù taùc duïng baûo veä choáng laïi taùc duïng oxy h

Ñeå ñaùnh giaù khaû naêng beàn oxy hoùa cuûa dañieàu kieän gaàn ñuùng nhö trong thöïc teá söû duïng nÑoä oån ñònh nhieät Oxy hoùa (Universal Oxid





Ñoä oån ñònh nhieät - Oxy hoùa (Universal OxidThermal Stability).Ñoä oån ñònh nhieät – oxy hoùa laø moät ñaëc tính

Noù ñöôïc xaùc ñònh baèng keát quaû phaân huyû d

kieän thí nghieäm, coù nghóa laø qua moät thôøi gian tcaùc yeáu toá oxy hoùa - nhieät ñoä leân daàu nhôøn, ntra laïi ñoä taïo caën, trò soá axit, ñoä nhôùt, khoái löôïtính chaát aên moøn vôùi moät soá kim loaïi.

Treân cô sôû so saùnh vôùi daàu môùi, ñeå coù thekhaû naêng choáng laïi taùc duïng oån ñònh nhieät – daàu trong ñieàu kieän söû duïng thöïc teá.

Tính taïo boït cuûa daàu boâi trôn (Foam

Characteristics):hieän töôïng taïo boït cuûa daàu nhôønhöôû lôù ôùi hi ä á b âi ô ù ì h





Characteristics): hieän töôïng taïo boït cuûa daàu nhôønhöôûng lôùn tôùi hieäu suaát boâi trôn vaø quaù trìnhmaùy moùc. Boït taïo thaønh do daàu bò khuaáy troänmoät löôïng khoâng khí hoaø tan vaøo doøng chaûy c

ÔÛ moät soá thieát bò, daàu ôû ñieàu kieän bò khukhi thöïc nghieäm phaûi coù thieát bò khuaáy troänhôn nhaèm ñaùnh giaù ñoä taïo boït chuaån xaùc hôñoä taïo boït theo ASTM D 892 chæ tieán haønh vôchöa nhieãm nöôùc vaø nhieãm baån.

Tính taïo nhuõ vaø taùch nhuõ cuûa daàu nhôø nöôùc vaøhôi nöôùc hieän dieän trong daàu seõ laøm cho daàu





hôi nöôùc hieän dieän trong daàu seõ laøm cho daàu(emulsive), nhaát laø ñoái vôùi nhöõng loaïi daàu coùtaåy röûa. Phaàn nöôùc naøy seõ gaây ra han gæ vaøoån ñònh oxy hoaù, cuõng nhö giaûm khaû naêng b

daàu.Tính choáng maøi moøn (Wear Characteristics) theå

hieän khaû naêng chòu aùp cuûa daàu. Daàu chòu aùdaàu baûo veä seõ beàn chaéc, khaû naêng baûo vemoøn seõ toát.

Döïa treân tính naêng söû duïng cuûa daàu phaân th

PHAÂN LOÏAI DAÀUPHAÂN LOÏAI DAÀU




Daàu boâi trôn ñoäng côDaàu boâi trôn coâng nghieäp

1. Daàu boâi trôn ñoäng cô (Engine Oils):

Daàu boâi trôn ñoäng cô coù aûnh höôûng lôùn ñe





Daàu boâi trôn ñoäng cô coù aûnh höôûng lôùn ñekinh teá – kyõ thuaät, ñoä tin caäy, tuoåi thoï vaø söï phacuûa ñoäng cô.

Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi daàu boâi trôn ñoäng cô:Boâi trôn toát vaø ñoäng cô deã khôûi ñoäng ôû nhieOÅn ñònh nhieät vaø oån ñònh hoùa hoïc toát.Khaû naêng chòu nhieät–aùp cao vaø bao kín buoàng

Khaû naêng laøm maùt, taåy röûa laøm saïch caùc bvaø baûo veä chuùng khoûi bò aên moøn, gæ seùt.





Ñeå thoûa maõn ñöôïc caùc yeâu caàu neâu treân, dñoäng cô ñeàu coù pha caùc chaát phuï gia töø 5 % ñeán 2tuyø töøng loaïi daàu boâi trôn cho loaïi ñoäng cô töông





tuyø töøng loaïi daàu boâi trôn cho loaïi ñoäng cô töôngCaùc loaïi phuï gia goàm:- Phuï gia choáng maøi moøn.- Phuï gia choáng oâ xy hoaù.- Phuï gia taåy röûa vaø phaân taùn.- Phuï gia choáng ñoâng ñaëc.- Chaát taïo maøu.- Phuï gia taêng chæ soá ñoä nhôùt.

- Phuï gia giaûm ma saùt.- Phuï gia choáng taïo boït.

Baûng caùc chaát phuï gia daàu boâi trôn ñoäng cô

Caùc chaát hoùa hoïcChöùc naêngThaønhphaànLoaïi phuï gia





- Hôïp chaát höõu cô coù chöùaoxy, nitô, löu huyønh,molipden, ñoàng …- Axit beùo, röôïu beùo, ester beùhoaëc amin beùo.

Taêng tính boâitrôn, giaûm masaùt taïi caùc beàmaët kim loaïi coùchuyeån ñoängtröôït

0,5 ÷ 1,0 %Giaûm ma saùt

- Dialkyl dithio phoát phaùt keõm- Phoát phaùt sulfur terpen.- Caùc axit alkyl suxinic vaø chaádaãn xuaát cuûa chuùng.

Taïo maøng daàubeàn vöõng, taêngkhaû naêng choáng

maøi moøn.

0,1 ÷ 0,5 %Choáng maøimoøn,Choáng gæ,Choáng aên moøn

Caùc chaát hoùa hoïcChöùc naêngThaønhphaàn%vol (ppm)

Loaïi phuï gia

- Dialkyl dithio phoát phaùt keõm(ZnDTP)- Dithiolinic axit keõm,2 6-ditertiary butyl-4-h l h l

Taêng ñoä oån ñònhnhieät – hoaù hoïc chodaàu boâi trôn goác

0,5 ÷ 1,5 %Choáng oâ xyhoaù





- Polymethacrylate (polymehoùa)- Polyalkyl methacrylate-Nhöïa thoâng, nhöïa cao su(resins)

Taêng tính löuchuyeån cuûa daàu ôûnhieät ñoä thaáp.

2 ÷ 10 %Choáng ñoângñaëc

Caùc hôïp chaát cao phaân töû:- Polymethacrylate (khoái LPT:20.000 trôû leân)

- Polyolefin (polyisobutylen)- Polystyren (khoái LPT: 10.000trôû leân)

Duy trì ñoä nhôùt ôûnhieät ñoä caoÑaûm baûo ñoäng cô

deã khôûi ñoäng.

3 ÷ 15,0 %Taêng chæ soá ñoä nhôùt

2, 6 ditertiary butyl 4methylphenoldaàu boâi trôn goác .



Phaân loaïi theo caáp chaát löôïng daàu boâi trôn ñoäng

(API-American Petroleum Institute)





(API-American Petroleum Institute)

Chu trình IIB IIC IIICVC VD L-38

Daàu SE daønh cho ñoäng cô xaêng trong giai ñoaïntöø 1972-1979. Toát hôn loaïi SD veà khaû naêngchoáng ñoùng caën ôû nhieät ñoä cao vaø thaáp, traùnhmaøi moøn, ræ seùt vaø söï aên moøn chòu löïc.

SE

Chu trình IIIB (IIB) IVBL-38 L-1 1-H Falcon

Daàu boâi trôn loaïi ñoäng cô xaêng trong giai ñoaïntöø 1968 – 1971 toát hôn loaïi SC veà khaû naêng

choáng ñoùng caën ôû nhieät ñoä cao vaø thaáp, traùnhmaøi moøn, ræ seùt, vaø söï aên moøn oå kim loaïi maøu.

SD

Thöû ñoäng cô ASTM ñeåñaùnh giaù

Aùp duïngPhaân loaïi

Chu trình IID

IIID VD L-38

Daàu loaïi daønh cho ñoäng cô xaêng trong giai ñoaïn töø 1980-

1988. Tính oån ñònh choáng oâxy hoaù vaø choáng maøi moønñöôïc taêng leân vaø caûi thieän hôn so vôùi loaïi SE.

SF





Chu trình IID IIIEVE 1-H2 L-38

Daàu coù phaåm chaát cao nhaát hieän nay phuø hôïp cho ñoängcô xaêng saûn xuaát töø naêm 1996 ñeán nay, nhôø ñoù tính oånñònh choáng oxyt hoaù, choáng maøi moøn, khaû naêng laøm saïchcao hôn loaïi SH, keát quaû giaûn khí thaûi ñoäc,giaûm tieâu haodaàu, tieác kieäm nhieân lieäu vaø giaûm thôøi gian baûo trì maùy.

SJ


Daàu coù phaåm chaát cao daønh cho ñoäng cô xaêng saûn xuaát töønaêm 1994 ñeán nay, nhôø ñoù tính oån ñònh choáng oxy hoaù,choáng maøi moøn, khaû naêng laøm saïch cao hôn loaïi SG.

SH


Daàu loaïi daønh cho ñoäng cô xaêng xe du lòch vaø xe taûi naêm1989 ñeán nay. Tính naêng daàu ñaït caáp CD cho ñoäng côdiesel . Ñöôïc choïn thay cho loaïi SF, SE ñeå caûi thieän khaûnaêng choáng doùng caën , tính oån ñònh choáng oâxy hoaù, vaøchaát löôïng choáng maøi moøn.

SGg y ø g ø øg ø .

Chuù yù:ASTM (American Society for Testing and Materi

Hieäp hoäi thöû nghieäm vaø vaät lieäu Myõ: laø nôát ñò h ù höô g h ù thöû ghi ä à ät





Hieäp hoäi thöû nghieäm vaø vaät lieäu Myõ: laø nôquyeát ñònh caùc phöông phaùp thöû nghieäm veà vaätS laø kyù hieäu cuûa caáp baûo döôõng (Service G

boâi trôn duøng cho ñoäng cô xaêng.

Chaát löôïng daàu boâi trôn taêng daàn theo baûng chöõ cDaàu chaát löôïng SA, SB, SC chæ thích hôïp cho ñhieän khoâng coøn ñöôïc söû duïng vaø saûn xuaát.

Caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån chæ coøn s

SH vaø SJ.ÔÛ nöôùc ta hieän coøn söû duïng töø caáp SC ñeán

Phaân loaïi theo caáp chaát löôïng daàu boâi trôn ñoäng cô D

Ù





Daàu loaïi daønh cho ñoäng cô Diesel 2 kyø laøm vieäc trong ñieàu kYeâu caàu phaûi coù tính choáng ñoùng caën vaø maøi moøn cao.

CD-2

Daàu loaïi daønh cho ñoäng cô Diesel trong giai ñoaïn töø 1955 ñeáloaïi CC veà khaû naêng choáng ñoùng caën ôû nhieät ñoä cao vaø thræ seùt vaø söï aên moøn chòu löïc.

CD

Daàu boâi trôn loaïi ñoäng cô Diesel coù taûi troïng trung bình tron1961, toát hôn daàu loaïi CB veà khaû naêng choáng ñoùng caën ôthaáp, traùnh maøi moøn, ræ seùt vaø ñaûm baûo ñoä saïch cuûa ñoä

CCAÙp duïngPhaân loaïi

Daàu CE daønh cho ñoäng cô Diesel töø 1983 ñeán 1989. Chuû yñoäng cô taêng aùp, taûi troïng naëng, toác ñoä thaáp hoaëc caoh á g â h ù h á g i ñöôï t ê g l â

CE





Daàu coù phaåm chaát cao nhaát daønh cho ñoäng cô Diesel coùnaëng.Ssaûn xuaát töø naêm 1995 ñeán nay, nhôø söû duïng loacaáp vaø phuï gia ña chöùc naêng neân ñaït tính oån ñònh chochoáng maøi moøn, khaû naêng laøm saïch cao hôn caùc loaïi daà

CG-4

Daàu loaïi daønh cho ñoäng cô Diesel 2 kyø töø naêm 1994 ñethieän khaû naêng choáng ñoùng caën vaø caøo xöôùc. Coù theå 2.

CF-2

Daàu loaïi daønh cho ñoäng cô Diesel 4kyø naêm 1990 ñeán naykhaû naêng choáng ñoùng caën, tính oån ñònh choáng oâxy hoaù

choáng maøi moøn.

CF-4

g g p, g g, pchoáng oâxy hoaù vaø choáng maøi moøn ñöôïc taêng leân vaø vôùi loaïi CD. Phuø hôïp cho caùc loaïi ñoäng cô hoaït ñoäng tronkieän khoù khaên vaø luoân thay ñoåi.

Chuù yù:

C laø kyù hieäu cuûa caáp thöông maïi (Commer





C laø kyù hieäu cuûa caáp thöông maïi (Commerchæ daàu boâi trôn duøng cho ñoäng cô Diesel.Chaát löôïng daàu boâi trôn taêng daàn theo baûn

A ñeán G.Daàu chaát löôïng CA hieän khoâng coøn ñöôïc

saûn xuaát vì chaát löôïng quaù thaáp.Coù nhöõng loaïi daàu ñöôïc duøng boâi trôn duø

loaïi ñoäng cô xaêng vaø Diesel seõ coù kyù hieäSE/CC, SF/CC, SF/CD, SG/CD, CC/SC, CD/SE

Phaân loaïi daàu boâi trôn ñoäng cô theo ñoä nhôùt cuû

Toái ñaToái thieåuÑoä nhôùt khi bômÑoä nhôùt khi khôûi ñoäng

Ñoä nhôùt ñoäng hoïc ôû nhieät ñoä ca

1000

C, (mm2

/ s)

Ñoä nhôùt ôû nhieät ñoä thaáp (mPa/ oC)Caáp ñoä

nhôùt





< 26.121.9--60< 21.916.3--50< 16.312.5--40< 12.59.3--30< 9.35.6--20

-9.330000 max (-100C)6000 max (-50C)25W-5.630000 max. (-150C)4500 8max. (-100C)20W -5.630000 max. (-20

0C)3500 max. (-15

0C)15W

-4.130000 max. (-250C)3500 max. (-200C)10W-3.830000 max. (-300C)3500 max. (-250C)5W-3.830000 max. (-350C)3250 max. (-300C)0W

Toái ñaToái thieåuÑoä nhôùt khi bômASTM D4684-89

Ñoä nhôùt khi khôûi ñoängASTM D 2602 - 75

Daàu boâi trôn cuûa Lieân Xoâ thöôøng coù kyù hi: M6A ,M8A, M8Б 2, M8Γ1, M10Б 2, M10Γ2…

M – chæ daàu boâi trôn ñoäng cô (MaЛco)





M chæ daàu boâi trôn ñoäng cô (MaЛco).6; 8; 10 – ñoä nhôùt ñoäng hoïc ôû 100oC (cSt).A; Б2; Γ1 – caáp chaát löôïng.

Daàu boâi trôn ñoäng cô xaêng cuûa Lieân Xoâ: AK10, AK15,AC8, AC10, AKп10, ACп10 …

A – chæ daàu boâi trôn ñoäng cô xaêng.K – chæ nhoùm daàu tinh cheá loïc baèng axit.C - chæ nhoùm daàu tinh cheá loïc baèng dungП – daàu coù pha chaát phuï gia.

Daàu boâi trôn ñoäng cô diesel (cuûa Lieân Xoâ c coù kyùhieäu cuõ laøд Π - 8 д Π - 11





hieäu cuõ laø д Π 8, д Π 11.д - chæ daàu duøng cho ñoäng cô Diesel.Π - chæ daàu coù pha theâm chaát phuï gia.

8, 11, … ñoä nhôùt ñoäng hoïc cuûa daàu (c0C.Kyù hieäu môùi : M – 10Б (д Π - 11), M - 10Π

ÔÛ nöôùc ta thöôøng söû duïng daàu muøa heø





ÔÛ nöôùc ta thöôøng söû duïng daàu muøa heø cho ñoäng cô xaêng (AK10) vaø Diesel (дп – 11), caùc loïaidaàu naøy coù caùc ñaëc tính kyõ thuaät sau:

- Ñoä nhôùt ñoäng hoïc ôû 1000C: 10,5 – 12,5 cSt.

- Chæ soá ñoä nhôùt: 85 trôû leân.- Haøm löôïng kieàm (KOH) trong 01g daàu: > 2,4- Nhieät ñoä ñoäng ñaëc: < - 150C.

Daàu boâi trôn ñoäng cô cuûa caùc nöôùc tö baû thöôøngñöôïc cheá taïo töø nhöõng daàu goác chaát löôïng cñoä nhôùt cao> 95 vaø coù ñoä nhôùt ñoäng hoïc: 9 3 – 11000C (SAE 30) h ë 12 5 16 3 t (SAE 40)





ñoä nhôùt cao 95 vaø coù ñoä nhôùt ñoäng hoïc: 9,3 11000C (SAE 30), hoaëc 12,5 – 16,3 cst (SAE 40). Daàu cuûa haõng Shell: Shell – X 100 cho ñoäng cô xaê

04 kyø, API SE/CC; Shell super 2T cho ñoäng cô

Shell Super Plus, Shell Rimula X cho ñoäng cô Diekyø, API CF; Shell Rotella 30 HD, Rotella 40 cho ñDiesel.

Daàu cuûa haõng BP: Super V cho ñoäng cô xaêng vDiesel, API SF/CC; Energol HDX cho ñoäng cô xaDiesel naïp töï nhieân, API SE/CC; PowerStroke PowerStroke 2T cho ñoäng cô xe maùy 04 kyø vaø 2

Daàu cuûa haõng Total: Super HD cho taát caû ñoängxaêng vaø Diesel hoaït ñoäng ôû moïi ñieàu kieän, GTS PLUS cho ñoäng cô xaêng hieän ñaïi vaø phuñi à ki ä ä h h kh é kh h át API





GTS PLUS cho ñoäng cô xaêng hieän ñaïi vaø phuñieàu kieän vaän haønh khaéc khe nhaát, APIAltigrade GT cho taát caû caùc loaïi ñoäng cô 04 kytrong ñieàu kieän khoù khaên vaø luoân thay ñoåi, AP

Daàu cuûa haõng Caltex: coù daàu Revtex Super 2TSuper Outboard 3. Daàu cuûa haõng Mobil-Exxon: coù daàu Mobimix TT,

Mobil Outboard Super, Mobil Delvac 40; Estor HD 3Estor HD 40.

2. Daàu truyeàn ñoäng

Daàu truyeàn ñoäng duøng trong: hoäp soá, hoäp pcaùc caàu cô caáu laùi





Daàu truyeàn ñoäng duøng trong: hoäp soá, hoäp pcaùc caàu, cô caáu laùi, …

Chöùc naêng chính:- Baûo veä cho chi tieát khoûi gæ.- Giaûm oàn vaø dao ñoäng.- Giaûm toån thaát suaát truyeàn ñoäng do ma saùt.

- Giaûm moøn ma saùt cuûa caùc caëp baùnh raêng.

Daàu truyeàn ñoäng phaân loaïi theo caáp ñoä nhnhoùm chuû yeáu:SAE 75 W, SAE 80 W, SAE 85 W, SAE90 SAE 140 SAE 250





nhoùm chuû yeáu: SAE 75 W, SAE 80 W, SAE 85 W, SAE90, SAE 140, SAE 250.Daàu ña caáp ñoä nhôùt: SAE 85 W/90, SAE 80 W/140,

SAE 85 W/140.Daàu truyeàn ñoäng coù phuï gia choáng maøi m

con soá chæ ñoä nhôùt coù chöõ EP (Extreme Preskhaû naêng chòu ñöôïc taûi troïng lôùn, nhö chöõDuty) chæ ñieàu kieän laøm vieäc khaéc nghieät. Ví Shell coù nhaõn hieäu: Spirax HD 80 W.

Daàu truyeàn ñoäng oâ toâ maùy keùo cuûa (Г OCT 542 – 50):laø daàu ñen (daàu 90), töông ñöô





( OCT 542 50): laø daàu ñen (daàu 90), töông ñöôSAE140, nhö cuûa haõng:

Daàu truyeàn ñoäng maùy keùo cuûa Lieân Xoâ: AK – 15 laø

daàu coù haøm löôïng parafin vaø löu huyønh thaáp, baèng axit, coù η100 = 15 cSt.Daàu truyeàn ñoäng xe taûi: TC14 ГИП coù pha phuï gia,

daàu coù ñaëc tính: η100 = 15 cSt, chæ soá ñoä nhôùt > 85 va0ñoâng

ñaëc < - 300C.

Chuù yù:Ñ å b âi ô à â d d à ù





Chuù yù:Ñeå boâi trôn caàu sau xe neân duøng daàu coùchaát phuï gia coù hoaït tính cao ñeå taêng tính chchoáng xöôùc cuûa daàu.

Ñoái vôùi hoäp soá coù theå duøng daàu coâng nboâi trôn.

3. Daàu coâng nghieäp

Daàu coâng nghieäp ñöôïc duøng trong caùc loaïi tsau:





Daàu coâng nghieäp ñöôïc duøng trong caùc loaïi tsau:Maùy tieän, phay, baøo…Maùy phaùt ñieän, ñoäng cô ñieän,…Ñoàng hoà caùc loaïi (thieát bò ño).Caùc loaïi maùy coâng nghieäp khaùc.

Caùc thieát bò treân laøm vieäc ôû nhieät ñoä thaá0C, vì vaäyquy ñònh ñoä nhôùt ñoäng hoïc ño ôû 500C laø η50 (η20 ñoä nhôùtnhoû, η100 ñoä nhôùt lôùn).

Vì vaäy, vieäc choïn löïa loïai daàu boâi trôn tro





Vì vaäy, vieäc choïn löïa loïai daàu boâi trôn tronghieäp phuï thuoäc vaøo toác ñoä vaø taûi troïng cuû

- Taûi troïng nhoû, toác ñoä cao yeâu caàu daàu

thaáp, lôùp daàu boâi trôn moûng.- Taûi troïng cao, toác ñoä thaáp thì daàu phaûi cocao, lôùp daàu boâi trôn daày.

Caùc loaïi daàu cuûa Lieân Xoâ: M10, M12, M2.Trong ñoù 10,12…50 chæ ñoä nhôùt ôû 500C, hoaëc kyù hieäu cuõ20





Trong ñoù 10,12…50 chæ ñoä nhôùt ôû 50C, hoaëc kyù hieäu cuõИС 20,И Г –30; (45В )- 20, 30, 45 - ñoä nhôùt ñoäng hoïc (cSt) ôû 500C.- C, B, Γ (khoâng chöõ keøm) – phöông phaùp laøm saïc- C – Loïc baèng dung moâi, coù chæ soá ñoä nhôùt ca > 85.- Γ – Loïc baèng hydroxit, coù chæ soá ñoä nhôùt cao ÷ 60.

- B – Loïc baèng kieàm.

Ñoái vôùi caùc thieát bò ño thöôøng duøng phoå bvazelin MBΠ coù ñaëc tính:

PHAÂN LOAÏI DAÀUPHAÂN LOAÏI DAÀU




ø g ø g pvazelin MBΠ coù ñaëc tính:Raát tinh khieát.

Khoâng chöùa parafin.Nhieät ñoä keát tinh thaáp (-600C).η50 = 6,3 ÷8,5 cSt.

00LöôïChöùc naêngCaùc chæ tieâuLoaïi daàu

nhôøn





Maùy coâng cuï n<1.000 v/p

-101900.0527 ÷ 33M 30 (ИС 30)

Quaït, bôm n < 1500v/p

-151800.0517 ÷ 23M 20 (ИС 20)

Ñoäng cô ñieän n =

1500 ÷ 5000 v/p

-30165

0,05

10 ÷ 14M 12 (ИС

12)

t0

ñoâng ñaëct0

baétlöûa

Löôïngaxít KOH>

η50nhôøn


BKTP.HCM

NHIEÂN LIEÄU-DAÀU MÔÁ Û ÂNHIEÂN LIEÄU-DAÀU MÔCHAÁT LOÛNG CHUYEÂN D




NHIEÂN LIEÄU DAÀU MÔCHAÁT LOÛNG CHUYEÂN NHIEÂN LIEÄU DAÀU MÔCHAÁT LOÛNG CHUYEÂN D

Chöông 7: MÔÕ BOÂI TRÔN Khaùi nieäm vaø Coâng duïng cuûa Môõ Ñaëc tính Kyõ thuaät cuûa Môõ boâi trôn Phaân loïai Môõ boâi trôn

1. Khaùi nieäm

Môõ boâi trôn ôû theå ñaëc deûo. Môõ coù tính dkhoâng coù moái quan heä giöõa ñoä nhôùt vôùi nhie

KHAÙI NIEÄM VAØ COÂNG DUÏNG CUÛMÔÕ BOÂI TRÔNKHAÙI NIEÄM VAØ COÂNG DUÏNG CUÛMÔÕ BOÂI TRÔN




g q gra khi ñoát noùng ñeán nhieät ñoä tôùi haïn.

Môõ duøng boâi trôn caùc caëp chitieát ma saùt khoâng theå giöõ ñöôïcdaàu boâi trôn vaø khoâng theå cungcaáp daàu moät caùch lieân tuïc ñeán beàmaët caàn ñöôïc boâi trôn.

2. Coâng duïngÑaûm baûo khaû naêng boâi trôn caùc caëp ma caëp ma saùt khoâng thaùo laép ñöôïc hoaëc khoân





g pcaëp ma saùt khoâng thaùo laép ñöôïc hoaëc khoânthaùo laép cho ñeán thôøi kyø thay môùi.

Ñöôïc duøng ñeå boâi trôn ôû nhöõng nôi khoânboâi trôn ñöôïc.Ñeå ñaït ñöôïc caùc yeâu caàu veà boâi trôn: môõñuû caùc tính naêng töông ñöông vôùi daàu boâi trôn.

Ngoaøi tính naêng boâi trôn coøn coù caùc coân

veä beà maët, laøm kín,…

a. Coâng duïng baûo veäMôõ ñaëc bieät nhö môõ vadôlin





kyõ thuaät (maïng parafin) coù lieânkeát dính baùm toát, baûo veä chi tieátkhoâng cho moâi tröôøng xaâm thöïc.

Taùc duïng baûo veä cuûa môõtoát hôn daàu vì chuùng khoâng bòchaûy troâi vaø tính oån ñònh toát.

b. Taùc duïng laøm kín





g øMôõ duøng ñeå bòt kín caùc moái

noái taïi caùc ñaàu oáng daãn chaátloûng hoaëc khí, caùc taám ñeäm naépmaùy…, neân coøn coù taùc duïngngaên caûn chaát baån, nöôùc, buïivaøo trong beà maët ma saùt.

c. Öu vaø nhöôïc ñieåm khi duøng môõ boâi trôn





gÖu ñieåm: phöông phaùp boâi trôn vaø baûo döô

giaûn.

Nhöôïc ñieåm: môõ khoâng coù taùc duïng laøm masaïch beân trong maùy.

1. Nhieät ñoä nhoû gioïtNhieät ñoä nhoû gioït cuûa môõ laø nhieät ñoä mô

ÑAËC TÍNH KYÕ THUAÄT CUÛAMÔÕ BOÂI TRÔNÑAËC TÍNH KYÕ THUAÄT CUÛAMÔÕ BOÂI TRÔN




Nhieät ñoä nhoû gioït cuûa môõ laø nhieät ñoä môvaø chuyeån thaønh chaát loûng trong ñieàu kieän quyeån.

Noù laø chæ tieâu ñaùnh giaù khaû naêng laøm vcao cuûa môõ.Ví duï: Khi nhieät ñoä nhoû gioït cuûa môõ laø 110oC thì nhieätñoä laøm vieäc cuûa caëp ma saùt phaûi nhoû hôn 9÷100oC.

2. Ñoä luùn





Duøng ñaàu luùn coù troïng löôïng vaø kích thöôTrong moät khoaûng thôøi gian xaùc ñònh ñaàu luùnñeán moät möùc ñoä naøo ñoù thì xaùc ñònh ñoä meà

Môõ coù nhieät ñoä nhoû gioït cao thì coù ñoä lcöùng). Ngöôïc laïi, môõ coù nhieät ñoä nhoû gioït thñoä luùn cao.

3. Tính oån ñònh

Môõ coù khaû naêng choáng oxy hoaù töùc laø cohoaù hoïc toát ñaây laø yeâu caàu quan troïng ñoái





g g yhoaù hoïc toát, ñaây laø yeâu caàu quan troïng ñoái loaïi môõ.

Môõ khoâng bò oâ xy hoaù laøm cho môõ bò voquaù trình söû duïng vaø baûo quaûn coù nghóa laø:

o Chòu ñöôïc nhieät ñoä cao.o Giöõ vöõng ñöôïc maïng löôùi toå ong.

o Choáng oâ xy hoaù.

4. Tính choáng nöôùcTính choáng nöôùc laø khaû naêng choáng bieán





g ø g ghoøa tan khi tieáp xuùc vôùi nöôùc.

Ña soá môõ ñaëc thöôøng chöùa moät löôïng nöñaëc bieät laø môõ canxi thì nöôùc laø moät thaønh phaûi coù (1% ÷ 4% khoái löôïng), vì löôïng nöôùc naøy môõ coù caáu taïo maïng löôùi vöõng chaéc vaø laùnöôùc taêng daãn ñeán toác ñoä oxy hoùa chi tieát taê

Ngoaøi ra, môõ khoâng ñöôïc chöùa axit hoaëc kitrong nöôùc vì coù taùc duïng aên moøn kim loaïi cuûõ h kh â bò hi ã b å ( h á ô h

PHAÂN LOAÏI MÔÕ BOÂI TRÔNPHAÂN LOAÏI MÔÕ BOÂI TRÔN




g gg gcuõng nhö khoâng bò nhieãm baån (taïp chaát cô hoïcmaït kim loaïi).

Môõ boâi trôn laø saûn phaåm nhaân taïo, ñöôïc ccaùch laøm ñaëc daàu boâi trôn loûng.

Thaønh phaàn quan troïng nhaát cuûa môõ khoaùntrôn goác daàu moû hoaëc daàu toång hôïp chieám 70 ÷ 90%, coønlaïi laø chaát laøm ñaëc, laøm ñaày vaø chaát oån ñòn

Chaát laøm ñaëc coù caáu truùc maïng toå ong dochaát laøm ñaëc lieân keát laïi vôùi nhau taïo thaønh





chaát laøm ñaëc lieân keát laïi vôùi nhau taïo thaønh raén).

Daàu loûng toàn taïi phaân taùn trong boä khung cñaëc (pha phaân taùn loûng).

Tuyø theo caáu taïo maïng khaùc nhau, tuyø theogoác boâi trôn khaùc nhau maø ta coù ñöôïc caùc lonhau veà tính naêng.

1. Môõ goác saùp (Solid hydrocacbon)

Daàu khoaùng + maïng parafin, sereâzin hoaëc maïng parafin laø loaïi thaïch laïp coù nhieät ñoä noù





maïng parafin laø loaïi thaïch laïp coù nhieät ñoä noùmaïng ozokerit laø loaïi ñòa taïp coù nhieät ñoä noùhôn.

Môõ hydrocarbon goàm caùc loïai:Môõ phaùo YH3 (môõ vadôlin kyõ thuaät)Môõ TOЙ–54P (vadôlin ñoàng nhaát)

Môõ maùy AФ–70 (coù maïng laø sereâzin vaø xaø phoø

Duøng ñeå boâi trôn caùc caëp ma saùt coù taûi tro

nhieät ñoä thaáp < 50o

C ÷ 55o

C.Coù taùc duïng baûo veä caùc chi tieát khoûi oxy





Coù taùc duïng baûo veä caùc chi tieát khoûi oxy ñeå boâi treân caùc chi tieát – maùy moùc caàn baûo q

Ñaëc tính cuûa môõ goác saùp:

o Maøu naâu saùng hoaëc naâu toái.o Nhieät ñoä nhoû gioït thaáp <65oC.o Khoâng hoaø tan trong nöôùc.

o Tính oån ñònh cao.

2. Môõ goác xaø phoøngD à kh ù l h h





Daàu khoaùng + maïng laø xaø phoøng, xaø phoønmôõ laø muoái cuûa caùc axit beùo (coù maïch carbC14) vôùi caùc kim loaïi nhö: Na, Ca, Al, Pb, Zn.

Môõ Ca: môõ canxi laøm vieäc toát ôû nhöõng nôi

cao, hoaëc tröïc tieáp tieáp xuùc vôùi nöôùc nhö caùmaùy bôm nöôùc trong ñoäng cô, boâi trôn caùc goá





y g g , gñoäng vaø caùc cô caáu khaùc cuûa oâ toâ.

Ñaëc tính cuûa môõ canxi:o Maøu vaøng saùng.o Khoâng hoaø tan trong nöôùc.o Chòu nhieät keùm < 80oC.

o Coù tính meàm, ñoä nhôøn cao.

Môõ Na: môõ natri söû duïng toát ôû nhöõng nôi co

cao nhöng keùm chòu nöôùc. Hieân nay loaïi môõ natheá baèng môõ goác xaø phoøng lithi coù khaû naên





g g p gvaø chòu nöôùc toát.

Ñaëc tính cuûa môõ natri:o Maøu xanh ñen, coù haït lôïn côïn, khoâng dính tay.o Hoøa tan trong nöôùc.o Coù nhieät ñoä noùng chaûy cao.

o Ñoä nhôùt thaáp hôn môõ canxi.

Môõ Al: duøng boâi trôn caùc thieát bò ôû vuøng bitheâm caùc chaát: daàu thoâng ñeå taêng tính baùmgraphit ñeå taêng tính chòu nhieät vaø chòu taûi tr





g p g øparafin ñeå taêng tính choáng axit.

Ñaëc tính cuûa môõ nhoâm:o Maøu vaøng xaùm, chòu nöôùc, chòu maën.o Ñoä meàm trung bình.o Chòu nhieät keùm 70oC, khi keùo leân thaønh maøng moûn

nhìn qua chuùng ta thaáy nhö thuyû tinh môø.

Môõ goác voâ cô (graphit): coù maïng ngoaøi laø graphi

môõ boâi trôn chuyeân duïng, chæ boâi trôn ôû nhövieäc coù ñieàu kieän nhieät ñoä cao vaø taûi troïng lô





gñeå boâi trôn caùc chi tieát ma saùt tieáp xuùc vôùi nö

Ñaëc tính cuûa môõ voâ cô:o Maøu ñen, môõ khoâng coù thôù.o Chòu nhieät ñeán 150oC – 200oC.o Nhieät ñoä nhoû gioït töø ≥ 75oC.

o Coù ñoä oån ñònh khaù cao.

Môõ goác höõu cô: môõ coù thaønh phaàn daàu goác khoaùng hoaëc daàu toång hôïp vôùi caùc chaát laømnhö môõ truøng hôïp polyetylen polypro





nhö môõ truøng hôïp, polyetylen, polypropolytetrafloroetylen…, chaát laøm ñaëc laø caùc chraén coù söùc caêng beà maët rieâng khaù lôùn, chòu

cao vaø khaùng nöôùc toát.Môõ ureat: coù chaát laøm ñaëc laø caùc daãn xuanxyl… hoaëc môõ boät maøu coù chaát laøm ñaëc lphtaloxyamin, izovilantron…

Môõ ñaëc bieät: coøn pha cheá baèng chaát laøm ñgraphit vaø nhöïa thoâng vôùi maïng laø caùc lieân k





g p g gsilicat (SiO2).

Môõ khoaùng voâ cô: nhö graphit, MoS2 – boâi trôn ôûnhöõng nôi coù nhieät ñoä cao (1000oC) vaø coù khaû naêng btrôn oå truïc, choáng maøi moøn toát.

Ngoaøi ra, coøn coù môõ bitum, môõ boà hoùng…


BKTP.HCM

NHIEÂN LIEÄU-DAÀU MÔCHAÁT LOÛNG CHUYEÂNNHIEÂN LIEÄU-DAÀU MÔCHAÁT LOÛNG CHUYEÂN D



Boä moân OÂ toâ – Maùy ñoäng löïcKhoa Kyõ thuaät Giao thoângTröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa268 Lyù thöôøng kieät, P.14, Q.10, Tp.HCM

Ñieän thoïai: +84 - 8655979Email : [email protected]

CHAÁT LOÛNG CHUYEÂN CHAÁT LOÛNG CHUYEÂN D

Chöông 8: CHAÁT LOÛNGCHUYEÂN DUØNG

Chaát loûng laøm maùtChaát loûng thuûy löïc

Chaát loûng ñaëc chuûng

1. Nöôùc

Nöôùc khoâng phaûi laø 1 thaønh phaàn chaát tnhöng nöôùc laø 1 thaønh phaàn caàn thieát trong he

CHAÁT LOÛNG LAØM MAÙTCHAÁT LOÛNG LAØM MAÙT




nhöng nöôùc laø 1 thaønh phaàn caàn thieát trong hemaùt.

Nöôùc thoâng thöôøng chöùa: muoái, axít vaøkhoaùng. Nhöõng chaát naøy gaây ñoùng caën trong maùt.

Moät hoãn hôïp chaát loûng trong heä thoáng laø50% nöôùc vaø 50% chaát choáng ñoâng vaø caùc p

Nöôùc söû duïng trong heä thoáng laøm maùt laø nöô





2. Chaát choáng ñoâng

Chaát choáng ñoâng coù nhöõng tính chaát:Ch á ñ â ôû hi ät ñ ä th á





o Choáng ñoâng ôû nhieät ñoä thaáp.o Choáng ræ vaø maøi moøn ôû caùc boä phaän trong

o Beàn vöõng veà maët hoùa hoïc.o Ngaên caûn söï aên moøn ñieän phaân.o Taûi nhieät toát vaø chaûy ñeàu ôû taát caû moïi nhi

o Soâi ôû nhieät ñoä cao vaø choáng taïo boït khí.

Choïn löïa chaát choáng ñoâng cho heä thoáng lathuoäc vaøo caùc yeáu toá sau:





Khí haäu ñòa phöông.Chaát löôïng nöôùc laøm maùt.

Loaïi ñoäng cô.Taûi troïng cuûa ñoäng cô.

Chaát choáng ñoâng coù 3 loaïi phoå bieán treân t

Chaát choáng ñoâng Etylen Glycol: Etylen glycolduïng roäng raõi bôûi vì coù ñieåm soâi cao hôn cuûa





duïng roäng raõi bôûi vì coù ñieåm soâi cao hôn cuûaChaát choáng ñoâng Propylen Glycol: chaát cho

Propylen Glycol thöôøng duøng cho ñoäng cô Dieselít ñoäc haïi hôn etylen glycol nhöng ñaét hôn. So vôGlycol, Propylen Glycol choáng ñoâng keùm hôn ôthaáp vaø toát hôn ôû noàng ñoä cao.

Chaát choáng ñoâng Ete Glycol: Ester Glycol cohôn 2 loai treân vaø coù muøi töông töï nhö ester. No





gtan vaøo daàu khi noù bò roø vaøo trong daàu boâi trô

Tuy nhieân, Ete glycol laøm phoàng caùc oáng meñoäng cô vaø taêng khaû naêng ñoùng caën treân ñöôthoáng laøm maùt.

Haàu heát caùc chaát choáng ñoâng chöùa caùc ch

1. Daàu phanhDaàu phanh duøng cho heä thoáng phanh thuûy lö

CHAÁT LOÛNG THUÛY LÖÏCCHAÁT LOÛNG THUÛY LÖÏC




Daàu phanh duøng cho heä thoáng phanh thuûy löNgoaøi nhieäm vuï chính laø truyeàn löïc phanh, daàcoù chöùc naêng laøm maùt.

Do ñaëc tính cuûa caùc chaát loûng laø khoâng cdaàu phanh coù theå truyeàn löïc taùc ñoäng leân bañeán cô caáu phanh haõm baùnh xe.





Yeâu caàu cuûa daàu phanh:

Daàu phanh coù ñoä nhôùt phuø hôïp.Ñoä nhôùt khoâng quaù thaáp ôû nhieät ñoä cao.





Ñoä nhôùt khoâng quaù thaáp ôû nhieät ñoä cao. Ñoä nhôùt khoâng quaù cao ôû nhieät ñoä thaáp.

Daàu phaûi coù ñoä beàn nhieät vaø oxy hoùa nhphaân huûy vaø hình thaønh chaát caën coù haïi. Nhieät ñoä soâi cuûa daàu phanh khi ngaäm nöôù

öôùt) cao. Daàu phanh coøn phaûi coù tính chaát boâi trôn v

moøn caùc beà maët kim loïai beân trong heä thoáng ph

Phaân loaïi daàu phanh: coù caùc loïai daàu phanh DO

DOT4 vaø DOT5.1. (DOT-Department Of Transportlaø kyù hieäu phaân loại tieâu chuaån hieäu naêng daàu phaMyõ (U S Federal Motor Vehicle Safety Stan





Myõ (U.S. Federal Motor Vehicle Safety StanFMVSS), trong ñoù:

DOT2 laø daàu duøng cho phanh troáng chaát löhieän khoâng coøn söû duïng. DOT3 laø loïai daàu goác glycol ether thoâng thöô DOT4 vaø DOT5.1 laø loïai daàu daãn xuaát boratcaùc glycol ether.

DOT5 laø daàu goác silicone, loaïi naøy khoâng neâkhoâng töông thích vôùi caùc daàu goác glycol ethloaïi daàu naøy vaøo heä thoáng raát khoù ñeå loaïi

â hi ä töôï “d û ” d l





gaây hieän töôïng “deûo” pedal. DOT4 vaø DOT5.1 laø loïai daàu daãn xuaát boratecaùc glycol ether. DOT5 laø daàu goác silicone, loaïi naøy khoâng neâkhoâng töông thích vôùi caùc daàu goác glycol ethloaïi daàu naøy vaøo heä thoáng raát khoù ñeå loaïigaây hieän töôïng “deûo” pedal.



Taïi sao caàn phaûi thay daàu phanh ñònh kyø?

Daàu phanh DOT3, DOT4 vaø DOT5.1 laø goác glyhaùo nöôùc, hieän töôïng huùt hôi nöôùc naøy laøm gphanh





phanh.Nguoàn nhieãm nöôùc lôùn nhaát laø do thaåm tha

oáng cao su meàm, vì vaäy daàu phanh ôû caùc xi lanhbaån hôn daàu trong bình chöùa vaø ñieàu naøy cuõngsao trong moät heä thoáng phanh khoâng ñöôïc baûo döxi lanh con luoân bò hö hoûng do seùt ræ tröôùc xi lanh

Thay daàu ñònh kyø laø ñeå loaïi boû daàu bò nhieã

phuïc laïi ñieåm soâi vaø khaû naêng choáng aên moøn

Ví duï: Ñaùng chuù yù laø, daàu DOT4 haáp thuï nhôn DOT3, nhöng aûnh höôûng cuûa nöôùc ñeán ñieDOT3 nghieâm troïng hôn. Trong caû hai tröôøng hôthaùng, ñieåm soâi cuûa daàu DOT4 giaûm 500C-160 ) khi ñ ái ôùi d à O 3 l 800C 10





160F) trong khi ñoái vôùi daàu DOT 3 laø 800C-10210F).

Xe môùi sau 12 thaùng, daàu phanh coù theå chö2% nöôùc. Sau 18 thaùng, haøm löôïng nöôùc coù thlaøm ñieåm soâi giaûm 25%. Sau nhieàu naêm hoïalöôïng nöôùc trong daàu phanh coù theå leân ñeán 7

ñoù, caàn thay daàu theo lòch baûo döôõng hoaëc nmoãi hai naêm hay 40.000km.

2. Daàu xy lanh

Daàu xy lanh chòu nhieät ñoä cao, khoâng hoaønöôùc duøng cho maùy hôi nöôùc (hôi quaù nhieät).





nöôùc duøng cho maùy hôi nöôùc (hôi quaù nhieät). coù nhöõng ñaëc tính sau:

o t0 ñoâng ñaëc ≈ 00C, t0 beùn löûa = 2150C.o t0 = 3500C ÷ 4000Co η100 = 9÷ 13 cSt.o Ñoä coác 0,5%.o Chæ soá axit : 0,3 mg/g.

Duøng rieâng cho moät loaïi maùy chuyeân bieät nneùn khoâng khí, maùy neùn trong heä thoáng laïnh …1 D à ù ù kh â khí

CHAÁT LOÛNG ÑAËC CHUÛNGCHAÁT LOÛNG ÑAËC CHUÛNG




1. Daàu maùy neùn khoâng khí Daàu boâi trôn xy lanh, sec maêng, xupap cuûa m

tieáp xuùc vôùi khoâng khí coù aùp suaát vaø nhieät ñcoù tính oån ñònh nhieät cao, khoâng taïo ra chaát nhö

Thoâng thöôøng duøng daàu M12 ( KCп – 12), K-19(T)chæ soá nhôùt 85.





chæ soá nhôùt 85. t0 beùn löûa: 2100C - 2700C.

Haøm löôïng axit höõu cô: 0,02 mg/g.Daàu naøy töông ñöông vôùi Estor 50 (Exxon), Tal

(Shell), Compressor Oil RA (Caltex)…

2. Daàu maùy neùn trong heä thoáng laïnh

Yeâu caàu daàu phaûi coù caùc tính chaát:o Trô vôùi taùc nhaân gaây laïnh.





o ô vôù taùc aâ gaây a .o OÅn ñònh nhieät vaø oån ñònh oâxy hoaù toát.

o Tính choáng aên moøn gæ cao.o Nhieät ñoä ñoâng ñaëc toát.o Tính choáng taïo boït.

o Khoâng laãn nöôùc vaø taïp chaát cô hoïc, axit hoaëc

Daàu cuûa Lieân Xoâ:

XA–23, XA–30: boâi trôn maùy neùn cuûa maùy moâi chaát laø amoniac khoâng tan trong daàu, coù η50 = 23 ÷30 cSt





30 cSt.XA–12 ÷ 18 (coù phuï gia) duøng trong maùy neùn

laïnh fleâon.t0ññ = -600C ; η50 > 16 cSt.

Daàu naøy töông ñöông vôùi Zerice 40; 45; 52 (Clavus 17; 27; 33 (Shell), Castrol Icematic 66;(Caltex)…

3. Daàu bieán theá (Boâ bin bieán aùp lôùn 12V → 25.000V).Ñoä tinh khieát cao: khoâng daãn nhieät, khoâng daãÑoä beàn vöõng carbon hoaù cao





Ñoä beàn vöõng carbon hoaù cao.Ñoä nhôùt khoâng lôùn, η50 = 9cSt ; η20 = 30 cSt .

Daãn nhieät toát.t0 ñoâng ñaëc thaáp, t0 ñoâng ñaëc = - 45 ÷ - 650C.Chæ soá axit: 0,01÷ 0,05 mg/g.

t0

beùn löûa cao, t0

beùn löûa = 1350

C ÷1500

C.

4. Daàu nguoàn goác khaùc

Daàu nhaân taïo toång hôïp: daàu nhaân taïo laø qhôïp hydrocarbon khoâng no taïi nhieät ñoä vaø aùp snaøy coù ñaëc tính ñoä nhôùtη = f (t) thoaûi




naøy coù ñaëc tính ñoä nhôùt η = f (t) thoaûi.Daàu thöïc vaät: daàu naøy coù haøm löôïng oxy÷

nhiên liệu dầu mỡ và chất lỏng chuyên dùng, tác giả: ths văn thi bông, Đại...

Documents