1

Bệnh Tay Chân Miệng và Enterovirus 71: tác nhân gây bệnh mới nổi

28–08-2014

TS. BS. Rogier van Doorn

HỘI NGHỊ KHOA HỌCNHI KHOA 2014

www.healthmap.org

www.healthmap.org

Bệnh Tay Chân Miệng: Nguyên nhân gây bệnh

Picornaviridae: Enterovirus: Enterovirus ACoxsackievirus A 2-8 10 12 14 16, EV 71, 76, 89-91

•Enterovirus 71 liên quan đến các biến chứng thần

kinh

•Việt Nam: sự thay đổi về dịch tễ học của bệnh viêm

não từ năm 2002 : >5 to <2

•California 1969, 3 kiểu gene A, B1-5, C1-5

www.virology.ws

Science 2012 336:1274

Enterovirus 71

Bệnh tay chân miệng

Viêm loét miệng

Phát ban không điển hình

Nhiễm trùng đường hô hấp

Viêm dạ dày-ruột

www.eva.vn - www.thanhnien.com.vn

Viêm màng não vô trùng

Liệt mềm cấp

Viêm não

Viêm thân não

Cơ chế sinh bệnh

Frontiers Virol 2012 3:32

Một trong 12 virus thuộc Enterovirus A(Coxsackievirus A6, A10, A16, Enterovirus 71)

Chỉ có EV71 liên quan đến bệnh cảnh nặng

Lây truyền qua đường phân miệng và hô hấp

Virus nhân lên trong các mô bạch huyết khu trú(amidan / Peyer’s)

Phát tán đến các mô RES trong vùng/ phát tán toàn bộ

Nhiễm trùng huyết/ Nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương

Phản ứng viêm/ “Cytokine storm”

Tổn thương nhân sau của dây thần kinh phế vịMất phản xạ có điều kiện và sự gia tăng hàng loạt catecholaminePhù phổi và trụy tim mạch

Viêm thân não

Am J Neuroradiol 1999 20:1889

Am J Pathol 2014 184:714

Viêm thân não

Di chuyển ngược dòng trục thần kinh- thần kinh vậnđộng (đường máu)

I Giật cơ – Run/mất điều hòa

II Liệt dây thần kinh sọ

III Suy hô hấp tuần hòan do thần kinh

- Rối lọan thần kinh thực vật/ N vagus

- Tăng huyết áp - tim đập nhanh

- Phù phổi

NEJM 1999 341(13):936

13

Phân độ và Điều trị (Hướng dẫn của Bộ Y Tế Việt Nam)

Độ 1: Sốt phán banĐộ 2a: giật mình/ sốt cao hoặc kéo dài/ nôn ói

Uống phenobarbitalĐộ 2b nhóm I: có dấu hiệu thần kinhĐộ 2b nhóm II: giật mình + không đáp ứng với thuốc hạ sốt/ nhịp timnhanh

Đặt huyết áp-động mạch xâm lấn để theo dõi

Tiêm tĩnh mạch phenobarbital, sau đó

Truyền tĩnh mạch immunoglobulinĐộ 3: biến chứng thần kinh, tim mạch, hô hấp

milrinoneLọc máuVận mạch, cân bằng dịch

Grade 4: suy tim phổi nặng

Chẩn đoán

Phết họng-trực tràng–bóng nước

Khu vực vô trùng

PCR cho EV hoặc EV71/CA16

Phân lập virus

Kháng huyết thanh / Kháng thể đơn dòng

Giải trình tự VP1

Huyết thanh học

Lancet Neurol 2010 9:1097

Antiviral Res 2007 74:9 – www.abnova.com

Các yếu tố tiên lượngĐã được đánh giá:

Nhỏ tuổi tại thời điểm mắc bệnh

Một hoặc hơn trong 3 dấu hiệu:

-Nhiệt độ đỉnh điểm là 38.5 oC hoặc cao hơn

-Sốt hơn 3 ngày

-Ngủ gà

Đã báo cáo nhưng chưa được đánh giá:

Giật mình

Không có vết loét miệng

Tăng đường huyết-tăng bạch cầu

Nhịp tim biến động

Creatin kinase - troponin

BMC Infect Dis 2009 9:3 - NEJM 2007 356:1226

www.baotintuc.vn – www.danviet.vn

Điều trị

Thuốc kháng virus

interferon – ribavirin – pleconaril - BTA798

Truyền tĩnh mạch immunoglobulin

dựa trên dữ liệu của các trường hợp viêm màng nãomãn do enterovirus vì thiếu hụt globulin miễn dịch/ nhiễm trùng huyết ở trẻ sơ sinh

Nghiên cứu mô tả - theo dõi lượng globulin miễn dịch

Kết quả điều trị

Đa số phục hồi tốt

ADHD – Ảnh hưởng phát triển tâm thần và nhận thức

Yếu chi

Gầy mòn

Rối lọan chức năng tiểu não

Nuốt khó

17

Miễn dịch

Miễn dịch sau khi nhiễm virus

Hoạt tính kháng nguyên chéo giữa các kiểu gen phụ

Hoạt tính kháng nguyên chéo giữa các kiểu gen trong loài

Sự bảo vệ lâu dài của bệnh

Sự bảo vệ lâu dài của người lành mang mầm bệnh/thải loạivirus/nhân bản trong đường ruột

www.handsonhomebuyer.com

Phòng bệnh

Pediatrics 2011 127:e898 – sotttt.angiang.gov.vn

hanoimoi.com.vn

www.intellasia.net; sinovac2001.en.made-in-china.com

Sự tiến hóa về mặt phân tử

J Virol 2010 84:3339

Sự tiến hóa kháng nguyên- Tái tổ hợp

J Clin Microbiol 2009 47:3653

Số liệu từ NIID, Nhật Bản

BMC ID 2006 6:180

Sarawak sentinel clinic monthly case infection data (mainly during outbreak years 1998, 2000, 2003 and 2005)

EID 2007 13(11):1733

PLoS One 2011 6(7):e21116

www.wpro.who.int

EID 2012 18(12):2002

Những điều chưa biết

Dịch tễ học, giám sát và mô hình- NC về tỷ lệ lưu hành của các tuýp huyết thanh theo độ tuổi- Nguồn lây, động lực học của đường lây truyền- Yếu tố gây khởi phát đợt dịch bệnh, đáp ứng miễn dịch, bảo vệ chéo

Bệnh học, di truyền, miễn dịch và virus - Vì sao một số bệnh nhân bị nặng hơn những BN khác- Thời gian bảo vệ sau nhiễm virus và bảo vệ chéo- Phơi nhiễm, thoát khỏi hệ miễn dịch, tiến hóa

Lâm sàng- Xác định nhóm bệnh nhân có nhiều nguy cơ trở nặng nhất- Phòng ngừa và điều trị BN nặng– IVIg, Mg

Phát triển vắc xin và giám sát sau khi tiêm ngừa- Vắc xin đơn liều và đa liều- Chủng ngừa và nhiễm bệnh tự nhiên- Khảo sát sau khi tiêm chủng

www.bendweekly.com

Các nghiên cứu đang tiến hành

1. Nghiên cứu quan sát tại HTD – ND1 – ND2

• Virus – Giải trình tự toàn bộ bộ gen

• Huyết thanh – bảo vệ và bảo vệ chéo

• Các yếu tố tiên lượng về lâm sàng

• Di truyền ký chủ

2. Nghiên cứu về tỷ lệ tuýp huyết thanh lưu hànhtheo độ tuổi

3. MRI và đánh giá về sự phát triển của hệ thần kinh

4. Thử nghiệm lâm sàng MgSO4

5. Mô hình dịch tễ và giới thiệu vắc xin

Các nghiên cứu trong tương lai

1. Thử nghiệm lâm sàng IVIG

2. Nghiên cứu về sự lây bệnh ở hộ gia đình

3. Siêu âm tim và khảo sát như yếu tố tiên lượng

4. Dịch tễ và kinh tế sức khỏe

5. Vapendavir

6. Giới thiệu vắc xin