nhung dieu ky thu cua khoa hoc_2

NHNG IU KY THU CUA KHOA HOC 1

http://www.ebooks.vdcmedia.com

MUC LUC

Nu nh khng co ma sat ...............................................................................2 San xut bng kh t than nh th nao? ..........................................................4 Khng kho tr thanh nha lc s cua Jules Verne..........................................5 Nc a bong tay...........................................................................................8 V sao ca sng di bng thng tu tp n cac l thung?................................9 V sao chach lai nha bot?..............................................................................11 V sao rui bay co ting nhng bm lai khng? ...........................................13 V sao sui ku roc rach?..............................................................................14 Tai sao phong quan trc thin vn thng co mai tron?..................................15 Trai bom da hu .........................................................................................17 ng vt se c hun luyn thay v b ep tham gia th nghim ..................... 18 Chung ta ung nh th nao? .........................................................................20 Vo s sumo nhe cn s dung nhiu ngon on hn ..........................................21 V sao cy trn nui thp hn cy ng bng?..............................................23 Hn ma cua Hoang hu Anh a yn ngh...................................................25 Bong ma hay gio lua? ...............................................................................26 S tht v nhng bong ma ............................................................................27 Tai sao ngon la khng t tt? ......................................................................29



NU NH KHNG CO MA SAT

Nh co ma sat ma ta co th ngi, i lai va lam vic c d dang; nh no

ma sach v but mc nm yn trn mt ban, ma cai ban khng b trt trn san nha, mc du ngi ta khng t no vao sat tng, va quan but khng tut ra khoi cac ngon tay...

Ma sat la mt hin tng ph bin n ni chung ta t khi y ti tac dung hu ch cua no, ma thng cho no la mt hin tng t nhin phai th.

Nh ma sat ma cac vt thm vng vang. Ngi th mc ghep san nha cho phng khi ngi ta t ban gh u la chung ng yn y. Cc, a, tha t trn ban n u c nm yn ma ta khng cn phai quan tm c bit n chung, nu nh khng gp trng hp co s chong chanh bt thng nh trn tau thuy.

Th tng tng rng co th tr bo c ma sat hoan toan th se khng co mt vt th nao, du la to nh mt tang a hay nho nh mt hat cat co th ta vng ln nhau c. Tt ca se b trt i va ln mai cho n khi chung at ti mt v tr tht thng bng i vi nhau mi thi. Nu nh khng co ma sat th trai t cua chung ta se thanh mt qua cu nhn nhui ging nh mt qua cu bng nc.

Co th noi thm rng nu khng co ma sat th cac inh c se ri tut ra khoi tng, chng vt nao gi cht c trong tay, chng cn lc nao dt ni, chng m thanh nao tt ma se vang mai thanh mt ting vong bt tn, v a phan xa khng chut yu i vao cac bc tng. Mi ln i trn bng, ta lai co mt bai hoc cu th cung c long tin cua mnh vao tm quan trong c bit



cua ma sat. i trn ng ph co bng phu hay trn ng t tht sau khi tri ma, ta cam thy mnh tht bt lc va luc nao cung nh mun nga...

Tuy nhin, trong ky thut ngi ta co th li dung s ma sat rt be phuc vu nhng vic co ch. Chng han nhng chic xe trt trn mt bng, hay nhng con ng bng dung vn chuyn g t ch khai thac n ch t ng st, hoc n nhng bn sng tha be. Trn nhng ng ray bng trn nhn, hai con nga a keo ni 70 tn g.



SAN XUT BNG KH T THAN NH TH NAO?

Tai cac lo cng nhip, ngi ta lam sach khoi than, ri dung kim hut

sach kh CO2. Sau o, ho un nong tach kh ra khoi dung dch kim, ri nen di ap sut 70 atmosphere no chuyn sang dang long... Sau o, ngi ta lai no bay hi di ap sut thp. Kt qua, ho thu c CO2 rn, o chnh la bng kh.

Kh carbonic long c cha trong cac bnh day va c chuyn ti cng xng san xut ung co ga va nhng cng xng nao cn dung ti no. Con bng kh, tc CO2 rn, nhn b ngoai ging nh cac cuc tuyt nen cht, c s dung trong nhiu lnh vc nh bao quan thc n hoc cu hoa.

Nhit cua bng kh rt thp (-78 C), nhng nu cm no vao tay, ngi ta vn khng co cam giac qua lanh, ly do la khi ta tip xuc, kh CO2 bay ra ngn cach tay ta va bng kh. Ch khi nm cht cuc bng kh th ta mi b t cong. Danh t bng kh din at chu yu tnh cht vt ly cua no. Ban thn bng kh khng bao gi b m va lam t bt ky vt nao xung quanh. Gp nong la lp tc no bin thanh kh, khng qua trang thai long. c tnh o cua bng kh co th c s dung bao quan thc phm cc tt, bi kh CO2 bam trn b mt con co tac dung c ch kha nng phat trin cua vi sinh vt. Cui cung, CO2 rn con la cht cu hoa tin cy. Ch cn nem mt ming bng kh vao am la ang chay la co th dp tt no.



KHNG KHO TR THANH NHA LC S CUA JULES VERNE

Ban co nh nha ai lc s Matiphu trong truyn cua Jules Verne, va

trng hp la lung khi chang ta dung hai canh tay khng l gi c ca mt chic tau thuy khng lao xung di? Vy ma iu o lai chng phai qua thn ky, ngay ca mt cu be cung co th lam c iu o...

y la oan tiu thuyt m ta ky cng trn: "Con tau Torabocolo a c mang ra khoi cai tru hai bn va ang c chun b ha thuy. Ch cn thao dy cap ct tau ra la no bt u trt xung di. a co 6 ngi to mo n xem. ung luc y, ngi ta thy xut hin mt chic du thuyn ang chay men theo oan b nh ra va tin v pha moi ngi. Chic du thuyn nay mun vao bn va nh vy buc long phai i ngang qua xng ong tau la ni ang chun b ha thuy chic Torabocolo. Khi thy chic du thuyn ra hiu, lp tc ngi ta nh ngay vic ha thuy con tau tranh nhng tai nan bt ng. Cho con thuyn i vao sng ao ri hay tip tuc cng vic cung chng sao. Bng khng mt bn nm chn ngang, mt bn th lao nhanh ti, nht nh th nao cung x vao nhau, va thuyn chc se b m.

...Bng co ting ku tht thanh; tau Torabocolo a chuyn mnh va bt u lao xung ung luc con thuyn i ngang qua, ca hai sp x vao nhau. Chng con thi gian va cung khng con kha nng nao ngn c s va cham y na ri. Chic Torabocolo trt rt nhanh xung di theo ng dc Mt lan khoi trng bc ra do co sat manh, ang cun lai pha trc mui tau, con pha lai cua no a cham ti nc.



Bng mt ngi xut hin. Anh ta chup ly chic dy neo buc trc mui tau gh xung t va c gi cht no. oan anh ta nhanh nhen qun no vao mt cai ng st a ong cht xung t va dung ht sc manh gi cht dy trong gn 10 giy. Cui cung, chic dy neo b t tung. Nhng 10 giy nay cung a u: Chic Torabocolo khi xung hn ti nc ch hi cham nhe phai chic du thuyn va lt ln pha trc"

Th la chic du thuyn a thoat nan. Va ngi cu nguy cho no chnh la Matiphu.

Jules Verne hn se ly lam ngac nhin nu co ngi mach cho ng rng hoan thanh mt ky cng nh th khng cn n mt ngi khng l. Bt ky ngi nao, ch cn nhanh tr mt ty cung co th lam c cai vic phi thng y.

C hoc day rng mt si dy qun vao mt tru tron th khi no trt, lc ma sat at ti mt gia tr rt ln. S vong dy cang nhiu th lc ma sat cang ln; lc ma sat tng theo quy tc sau: Nu s vong dy tng theo cp s cng th lc ma sat se tng theo cp s nhn. Cho nn ngay mt em be yu, khi gi cht mt u dy qun 3-4 vong vao mt truc c nh, cung u sc lam cn bng mt lc rt ln t vao u kia cua dy.

cac bn tau thuy, ta thy khi tau cp bn thng co cac em be chuyn lam vic ham nhng chic tau ch hang trm hanh khach. o khng phai la nh sc manh ky diu, ma la do lc ma sat cua si dy qun vao coc a lam c cng vic y.

Nha toan hoc ni ting cua th ky 18 la Euler a tm c h thc gia lc ma sat va s vong qun cua dy vao coc. Di y la cng thc o cac ban co th hiu su hn:

F= f.ek Trong o: f la sc keo cua ta dung chng lai lc F; e la con s 2,728... (c s cua logarit t nhin); k la h s ma sat gia dy va truc tron; biu din goc qun, ngha la ty s cua dai cua cung chn

bi phn dy a qun trn ban knh cua cung y. Th ap dung cng thc nay vao trng hp Jules Verne a m ta. F luc

nay la lc keo chic tau trt theo mt cai cu bc nghing. Trong lng cua tau la 500.000 N. Gia s nghing cua tau la 1/10, nh

vy khng phai toan b con tau ma ch co 1/10 trong lng cua no tac dung ln



dy, ngha la ch co 50.000 N tac dung ln dy ma thi. Tip tuc gia s nu k = 1/3. Goc xac nh c ngay, nu cho rng Matiphu qun ca thay 3 vong quanh truc, se bng 6 A.

Thay cac gia tr nay vao cng thc Euler, ta c phng trnh: 50.000 = f . 2,726A.1/3 T o tnh ra: f = 93 N Th la, hoan thanh cai ky cng tuyt vi o, ngi khng l ch cn

keo dy bng mt lc gn 100 N thi. Ban ng ngh rng con s 100 N ch la con s ly thuyt, ch thc t th

cn phai dung mt lc ln hn th nhiu. Song ngc lai, co khi kt qua tnh c y con qua ln na c y: Khi ta dung dy gai va truc g th h s ma sat se rt ln, ngha la sc ngi bo ra chng ang la bao. Gia nh co mt cai dy tht chc chn, co th chu c sc keo cua mt con tau, th luc by gi ngay mt cu be yu ui, nu qun 3, 4 vong dy vao truc th con th lam c nhng vic tuyt vi hn ca nha ai lc s cua Jules Verne.



NC A BONG TAY

Khi noi n nc a, co le ban lun ngh rng no phai rt lanh, vy lam

sao co th bong tay c. Tuy nhin thc t, iu kin ap sut cao, nc co th ong bng nhit ... 76 C, tc la nu ban cham vao, ban se b bong lin.

Cac nha khoa hoc Anh la nhng ngi u tin tao ra nc a nhit cao khi nen no mt thit b lam bng thep day. Khi ap sut tng ln 20.600 atmosphere, nc a ong bng nhit trn 75 C, tc la co th lam bong. Cac nha khoa hoc goi loai nc a nong nay la "bng th 5". Noi chung ap sut cang cao th nc a cang nong.

iu ang noi la nc a nong c hn nc a thng, thm ch con c hn ca nc long na. Ty khi cua nc a nhit 76 C la 1,05. Nh vy khi bo no vao nc, no se chm ch khng ni nh a bnh thng.



V SAO CA SNG DI BNG THNG TU TP N CAC L THUNG?

V mua ng, nhit cac nc han i xung rt thp, thng di 0

C nn ao h sng ngoi u b phu mt lp bng day. Trong thi gian nay, ca sng di ay h rt thch bi n nhng l thung cua lp bng va lin tuc sui tm. V sao vy?

Chung ta u bit nc co th hoa tan mt phn xy trong khng kh. Noi chung nc cac ao h sng ngoi co th t cung cp xy u ca th.

Khi nc mi ong bng, lng oxy hoa tan con nhiu, ca dn xung ay h sng tng nc m ap, luc nay chung hoat ng rt t, qua trnh thay i t bao din ra chm hn lai. Nhng lp bng mi ngay mt day, xy trong khng kh rt kho hoa tan vao nc. Mt khac, ham lng oxy trong nc giam dn do b cac loai tiu thu va do qua trnh phn huy cac cht hu c ay h. ng thi, ham lng carbonic trong nc tng dn, nu vt qua gii han se khin ca khng sng c.

Hin tng thiu oxy xut hin trc tin tng nc su, va lan dn ln cac tng trn. Do kho th tng ay h, ca phai ngoi ln cao. Nhng lng oxy ngay cang giam khin ca h hp rt kho khn, bi vy chung thng tp trung xung quanh nhng l thung cua lp bng th, thm ch co con con nhay ln ming h.

Mt nguyn nhn khac cua hin tng nay la v ca rt thch anh sang. Tng nc su di lp bng thng ti m, trong khi di nhng l thung thng co nhiu anh sang mt tri chiu xung.



b sung xy cho h nui ca, cac nc han i, v mua ret ngi ta phai uc thung nhiu l lp bng trn h, nh th an ca se an toan sng n mua xun.



V SAO CHACH LAI NHA BOT?

nhng ao m, mng, ngoi co nhiu ca chach sinh sng, trn mt

nc thng co nhiu bong kh. Nu tha vai chuc con chach trong thung nc, th ch mt luc sau bot a phu y chng con cha khoang trng nao ca. Lu ca lam sao th nh?

Th ra, o ch la do loai chach trung tin hi nhiu ma thi. Chach co thn dai, hi det, cung th bng mang nh cac loai ca khac.

Nhng khi trong nc thiu dng kh, nu ch th bng mang thi se khng cung cp u xy cho c th. Luc o, chach se tho u ln khoi mt nc, trc tip ht th kh tri va dung rut lam c quan h hp thay th mang. Mu cht chnh la y: Rut chach co cu tao khac hn so vi cac loai ca khac.

Nu nh rut ca bnh thng phai cun t 8-10 vong trong bung ca, th rut chach lai ni thng t c hong n hu mn thanh mt ng thng khng gp khuc va co th nhn thu qua. Trn thanh rut co nhiu mach mau nho. oan rut va thng va ngn nay co tac dung tiu hoa thc n, ng thi con h hp thay th mang khi cn thit.

Khi chach cam thy trong nc hoc bun khng u xy, no se ngoi u ln khoi mt nc (mt bun), p mt ngum kh ri lai ln xung. Khng kh c nut xung rut, cac mach mau trn thanh rut hp thu lun lng kh xy trong khoang rut, cht kh tha con lai va lng kh CO2 do mau thai ra se qua hu mn theo hnh thc trung tin, o chnh la nhng bot kh xut hin trn mt



nc. xy trong nc cang t, chach cang p nhiu ln hn. Khi trong nc ht xy, chach ngoi ln khoang 70 ln mi gi duy tr s sng.



V SAO RUI BAY CO TING NHNG BM LAI KHNG?

Khi rui mui ln quanh, t xa, ban a nghe thy ting ng c vo vo

cua chung. Nhng bm th du co ghe sat tai vao ban cung khng th nghe c g ca. Phai chng rui mui co c quan "phat thanh" c bit?

Tht ra, ting ku o ch la do dao ng do canh gy ra ma thi. chng minh vn nay, chung ta hay lam th nghim sau: ly mt manh tre mong ri khua ln khua xung trong khng kh. Nu khua nhe, ban se khng nghe thy g, nhng nu khua manh, se co ting vu vu rt ro.

m thanh truyn n tai ta la do tai cam nhn c cac dao ng trong khng kh. Tuy nhin, ta ch co th nghe c nhng rung ng co tn s t 20 n 20.000 ln mi giy. Nu thp hoc cao hn khoang nay chung ta u khng nghe thy. iu o giai thch v sao manh tre khua chm th im hi lng ting, nhng khi khua nhanh se tao ra ting xe gio vu vu.

Cn trung khi bay phat ra m thanh cung ging nh nguyn ly k trn. Cac nha khoa hoc cho bit, mi giy, rui nhng v canh t 147-220 ln, mui la 594 ln, thm ch co loai con v 1000 ln, ong mt v 260 ln. Nhng bm trng th ch lp l co... 6 ln, bm gai 5 ln. Chnh v th ma chung bay hoan toan yn lng.



V SAO SUI KU ROC RACH?

Khi ngi bn mt dong sui nho, ban nghe thy ting roc rach rt c

thu. No khac hn ting oap cua song v vao b a bn sng, hay ting rao rao cua thac nc. Thc ra, ting roc rach c tao ra khi cac bot kh trong nc v tung ch khng phai do nc va manh vao b hay ri t cao xung.

Nc sui chay t cao xung thp, len loi qua cac a hnh rt a dang. c im cua mt con sui la dong hep, nc chay xui ch khng co cac t song v vao b nh cac dong sng ln. Nc chay t trn cao cun theo cac phn t khng kh, hnh thanh rt nhiu bong bong nho. Sut chiu dai con sui, cac bong kh nay xut hin va v lin tuc. Khi v, chung phat ra nhng ting ku. Hang triu ting bong v trong nc tao thanh mt hp m roc rach.

Mt khac, khi nc va vao nhng ni li lom cung co th lam khng kh dao ng, phat ra ting ku. cac khe nui a dc, ting vang roc rach con lan rng, trai ra khp thung lung.

cac con sng cung co ting bong v, nhng m thanh nay b ting song mt khng gian rng ln at i, nn ngi ta khng nghe ro.



TAI SAO PHONG QUAN TRC THIN VN THNG CO MAI TRON?

Thng thng mai nha nu khng bng th cung nghing, ch ring mai

cac phong quan trc cua ai thin vn th hnh tron, trng xa ging nh mt banh bao ln. Phai chng ho lam dang cho no hay ch trng cho la mt?

Khng phai vy, bi mai tron co tac dung ring cua no. Nhn t xa, noc ai thin vn la mt na hnh cu, nhng n gn se thy trn noc mai co mt ranh h chay dai t nh xung n mep mai. Bc vao bn trong phong, ranh h o la mt ca s ln nhn ln tri, ng knh thin vn khng l cha ln tri qua ca s ln nay.

Mai hnh tron cua ai thin vn c thit k chuyn dung cho knh thin vn vin vong. Muc tiu quan trc cua loai knh nay nm rai rac khp bu tri. V th, nu thit k nh nhng mai nha bnh thng th rt kho iu chnh ng knh v cac muc tiu. Trn trn nha va xung quanh tng, ngi ta lp mt s banh xe va ng ray chay bng in iu khin noc nha di chuyn moi goc , rt thun tin cho ngi s dung. B tr nh vy, du ng knh thin vn hng v pha nao, ch cn iu khin noc nha chuyn ng a ca s n trc ng knh, anh sang se chiu ti va ngi quan sat co th nhn thy bt c muc tiu nao trn bu tri.

Khi khng s dung, ngi ta ong ca s trn noc nha bao v knh thin vn khng b ma gio. ng nhin, khng phai tt ca cac phong quan trc cua ai thin vn u thit k mai tron. Mt s phong quan trc ch quan



sat bu tri hng Bc - Nam nn ch cn thit k mai nha hnh ch nht hoc hnh vung.



TRAI BOM DA HU

Trong cuc ua t chng Saint Petersburg - Tiphliso nm 1924, nng

dn vung Kavkaz a hoan h nhng chic t i ngang qua bng cach nem cho cac nha th thao nao la l, tao, da hu, da gang. Kt qua la chung lam bep, lam thung v ca hom xe, con nhng qua tao th lam cac tay ua b thng nng.

Nguyn nhn tht d hiu: vn tc ring cua t a cng thm vao vi vn tc cua qua da hay qua tao nem ti va bin chung thanh nhng vin an nguy him, co tac dung pha hoai. Ta tnh khng kho khn lm la mt vin an co khi lng 10 g cung co nng lng chuyn ng nh mt qua da 4 kg nem vao chic t ang chay vi vn tc 120 km.

Tuy vy, khng th so sanh tac dung m thung cua qua da trong nhng iu kin nh th vi tac dung cua vin an c, v qua da khng cng nh vin an.

Khi bay nhanh nhng lp kh quyn cao (tng bnh lu) cac may bay cung co vn tc vao khoang 3.000 km mi gi, ngha la bng vn tc cua vin an, th ngi phi cng se ng u vi nhng hin tng ging nh hin tng va noi trn. Mi mt vt ri vao chic may bay ang bay nhanh nh th se tr thanh mt vin an pha hoai. Gp mt vc an ln ch n gian tha t mt chic may bay khac sang, du may bay o khng bay ngc chiu, cung y nh b mt khu sung may bn trung: nhng vin an nem ti se p vao may bay manh chng kem nhng vin an sung may. Ngc lai, nu vin an bay ui theo may bay co vn tc nh no th se v hai.



NG VT SE C HUN LUYN THAY V B EP THAM GIA TH NGHIM

Cac nha khoa hoc a tm ra mt phng phap co th xoa du nhng t

chc bao v ng vt, trong khi vn s dung c chut, kh va cac sinh vt khac vao nhng th nghim y hoc. Thay v ep buc va anh thuc m, ho kin tr hun luyn chung tr thanh i tng nghin cu t nguyn.

Cac nha khoa hoc cho bit, ngoai li ch hin nhin nh khng phai giam gi va dung thuc, phng phap nay con khin cac th nghim d dang hn va cho ra nhng kt qua chnh xac hn so vi khi ng vt b stress v cac phong giam.

Tai Phong th nghim Cng ngh va Khoa hoc Quc phong Anh, Wiltshire, phng phap nay ang c s dung kim tra tac ng cua yu t kch thch thn kinh ln nhng con kh. Ngi ta gn cho chung cac thit b phat tn hiu nho xu, co th theo doi hoat ng in trn nao b cua chung t xa. Nhng con kh nay sau o c hun luyn thc hin nhim vu, nh phn bit nhng hnh dang khac nhau trn mt man hnh nhay cam. Phng phap truyn thng cua nhng th nghim cung loai la a con vt i xa khoi chung va giam chung trong mt mi trng xa la. Qua trnh cach ly nay thng gy ra s phan khang t pha con vt, va cho kt qua sai khac vi thc t.



Phng phap tip cn mi cung bao gm vic cho ng vt lam quen vi ngi iu khin. Phn thng cho s cng tac cua chung co th la nhng qua chui hay mt cc sa trng.

Mt th nghim khac cung ang c thc hin trn ln. Cac nha nghin cu hun luyn chung chung hp tac vi ho trong vic th nghim mt loai kem chng nhim trung da. Trc y, lam c vic nay, ngi ta phai anh thuc m cho chung. Con nay, nhng con ln a hoc cach chu ng gn cac sensor ln da nhm theo doi cac phan ng cua c th hoc qua trnh mt m.

Viktor Reinhardt, mt nha nghin cu linh trng, c vn cua Vin bao tr ng vt thu Washington (My) ung h xu hng mi nay. ng cho bit: co th khuyn khch ap dung phng phap o khp moi ni. Nu ban lam vic vi ng vt thay v ap bc chung th chng co ly do g ngi khac phan i ca.



CHUNG TA UNG NH TH NAO?

Liu vn nay co th lam ta suy ngh c chng? c lm ch.

Chung ta k cc hoc tha nc vao mi va hup cht long cha trong o vao ming. y chnh cai hanh ng hup gian d ma ta qua quen thuc o lai cn phai giai thch.

Qua vy, tai sao cht long lai chay vao ming ta? Cai g li keo no vy? Va y la nguyn nhn: Khi ung, ta lam gian lng ngc ra va nh o lam loang khng kh trong ming. Di tac dung cua ap sut khng kh bn ngoai, cht long co khuynh hng chay vao khoang khng gian co ap sut nho hn, va th la chay vao ming ta.

Hin tng y cung ging nh hin tng se xay ra vi cht long trong cac bnh thng nhau. Nu nh ta lam loang khng kh bn trn mt bnh, di tac dung cua ap sut kh quyn, cht long se dng cao ln trong bnh o. Ngc lai, nu ngm cht mi vao c mt cai chai th du c gng th nao ban cung khng th hup c nc t chai vao ming, v ap sut khng kh trong ming va trn mt nc la nh nhau.

Vy, noi cht che ra th chung ta khng nhng ung bng ming ma con bng ca phi na, v s gian n cua phi chnh la nguyn nhn lam cho cht long chay vao ming.



VO S SUMO NHE CN S DUNG NHIU NGON ON HN

S linh hoat co th la cha khoa thanh cng cua cac vo s sumo hang nhe,

nha sinh thai hoc Perri Eason (My) nhn xet. Tuy nho con hn, nhng ho bit xoa i s cach bit v hnh th bng vic s dung nhiu ming vo khac nhau.

iu tng t co th xay ra nhng cuc u khng cn sc trong th gii ng vt, ba Perri Eason, thuc ai hoc Louisville, Kentucky (My), nhn nh. Di con mt cua ngi phng Ty, sumo la mn y nhau gia nhng ngi qua kh, nhng thc t, no la mn th thao cua tc , s duyn dang va nhanh nhen. Trong mn vo nay, lch s a ghi nhn co ti 70 ngon on khac nhau.

Eason va cng s a phn tch 140 trn u cua 14 ngi nhe nht va 14 ngi nng nht trong nhom Makuuchi (nhom 40 vo s gioi nht cua Nht Ban, khng k cn nng). Cn nng trung bnh cua ho la 120 kg, ngi nng nht hn 180 kg.

Kt qua thng k cho thy, trung bnh mi trn, mt vt nho s dung 21,7 ngon on khac nhau, trong khi i phng to ln cua ho thi u kha n gian, ch vi 13,3 "ming". Nhom nho hn cung s dung ti 49 bc di chuyn, trong khi nhom nng nht ch x dch 29 ln ma thi. Eason nhn xet thm rng, cac vo s h phap thng tp trung chin thut x nga i phng, con nhng ngi an ng be nho th di chuyn lt leo, qung hoc ngang nga i thu.



"S khac bit tht ro rang. Nhng vo s nho hn di chuyn rt nhanh, trong khi cac i thu ln hn ch ach chay quanh. Dng nh tt ca kha nng cua ho la l l tin ln pha trc cho n khi ho x nga ngi khac ra khoi vong, Eason noi.

Tuy nhin, vn on cua cac vo s nho hn ch co th xoa i phn nao khoang cach v hnh th, ch khng giup ho vt qua c quy lut ke manh thng th. Cac vo s nng hn chin thng trong 52% s trn, 48% con lai thuc v cac vo s nho hn.



V SAO CY TRN NUI THP HN CY NG BNG?

Trn nui cao, cy ci phong phu khng kem g ng bng, nhng y

ban se thy, nu khng thuc dang "coi en" hay "ke" th chung cung la nhng "chu lun". Tai sao vy nh? Th ra, tha anh sang, tha gio nhng lai thiu cht a khin chung kho ma phng phao c.

Mt la, do anh sang mt tri gm 7 mu thanh phn la o, da cam, vang, luc, lam, cham, tm tac ng khac nhau n s phat trin cua cy, trong o anh sang o t gy tr ngai nht, anh sang lam tm gy tr ngai nhiu nht. Sng trong mi trng khng co anh sang tm, cy se vn dai rt nhanh. Trn nui cao, do khng kh loang, t bui, lai tng i trong sut nn tia tm va tia ngoai tm trong anh sang mt tri rt t b hp thu. Chnh chung a khng ch sinh trng cua cy manh hn ng bng nhiu.

Hai la, trn nui cao khng kh loang, t cung rt mong, thm ch khng co lp t mau, v th nc va cht dinh dng rt d b ra tri. Nhit v m trn nui lai xung rt thp, ban ngay cung thp hn ng bng nn co anh hng nht nh n s sinh trng cua cy.

Ngoai ra, trn nui cao gio thi cung manh hn ng bng lam cho cy phai moc nghing hoc nm rap xung. Nu co dp i qua Hoang Sn An Huy (Trung Quc), ban se thy nhng cy tung Hoang Sn ni ting: thn cy rt thp, un ngc chiu gio nh chao on khach ti thm v th c goi la tung on khach. Gio trn nui a tao cho cy tung co dang nh vy.



Do tac ng tng hp cua cac iu kin trn, nn cy trn nui cao co dang thp hn cy ng bng.



HN MA CUA HOANG HU ANH A YN NGH

Cung in Hampton Court, gn thu London cua Anh, t lu a ni

ting v li n rng ni y thng xuyn c hn ma Hoang hu Catherine Howard, v th nm Vua Henry VIII, ghe thm. Du khach n cung in k lai rng ho nghe nhng ting ru va nhn thy bong trng l nh i lai trong hanh lang toa nha.

Lo s v nhng chuyn nay, Ban quan ly lu ai quyt nh nh ti cac chuyn gia.

Cui thang trc, Tin s Richard Wiseman, ai hoc Herdfordshire, cung mt nhom cac nha tm ly hoc, a n Hampton Court lam nhim vu sn ma. Ho lp t cac camera nhit va thit b o chuyn ng khng kh sut doc hanh lang, sau o, phong vn cac khach tham quan xem ho co cam thy cai g o khac la hin hu trong hanh lang khng. Hn mt na s ngi c hoi cho bit ho thy nhit giam t ngt, mt s ngi rung mnh v dng nh co cai g o ma quai ln vn trong phong. Ai ny u cho o la hn ba Hoang hu cht oan nm xa hin v (Catherine Howard b t hnh nm 1542 trong mt cn thnh n cua nha vua - phat hin ba co quan h tnh ai vi ngi khac trc khi ci ng).



BONG MA HAY GIO LUA?

Cac nha khoa hoc cho bit hin tng nay ch n gian la do hanh lang

co qua nhiu ca ong kn. Nhng canh ca cu ky khng ngn c gio lua va s kt hp nhiu lung khng kh lot vao a lam nhit trong phong thay i t ngt. Thm ch co hai ch trong hanh lang, nhit sut xung ti 2 C.

o la nguyn nhn hin tng, xet v kha canh vt ly. Nhng yu t tm ly mi ong vai tro quan trong boi ra ma. Du khach, i vao mt ct khng kh lanh bt thng, lai ang mt ni nghe n la co ma, thng ngh ngay n nhng chuyn rung rn. Tin s Wiseman, nha tm ly hoc, chuyn gia nghin cu cac hin tng ky b, cho bit trong tt ca cac trng hp gp ma, tm ly s va tin co ma cua con ngi u la thu pham chnh.

Ban thn cac nha khoa hoc cung b mt phen thn hn nat thn tnh. a co luc ho tng nh mnh gp ma khi camera cho thy thp thoang mt bong ngi i doc hanh lang. Mai n khi con ma l l tin n tu bup ph, ly cai may hut bui, ho mi bit y la mt ngi bnh thng. Th mi bit cam giac co sc manh tht kinh khung.



S THT V NHNG BONG MA

Hn ban con nh cu chuyn hi mua xun nm ngoai, khi khach tham

quan lu ai Hampton Court (Anh) t nhin cam thy co s hin din cua hoang hu Catherine Howard, b t hnh nm 1542 di tay ngi chng ghen tung. Sau nhng ly giai n gian v s xut hin cac dong kh lanh trong phong, cac nha nghin cu nay lai tip tuc a ra nhng nhn nh mi.

Nha thn kinh - sinh hoc Peter Brugger lam vic tai bnh vin thuc ai hoc Zurich (Thuy S) a thc hin mt th nghim nho nh sau: Ban hay nhm mt va x dch canh tay. Nu sau o ngi ta yu cu ban noi - ma khng m mt - xem canh tay ban ang u trong khng gian, ban co th tra li hoan toan chnh xac. iu o co ngha la nao cua ban lun lun nhn c thng tin n t cac giac quan: ung cham, au n, k ca trong lng, nhit va nht la v tr trong khng gian cua cac chi.

"c trang b tt ca nhng tri giac nay, nao tr thanh mt dang hnh anh th hin cua c th, mt ao anh ma ban khng nhn thc c", Brugger ly giai. "Nhng nu v rui ro ma ngi ta mt i mt canh tay, ao anh nay se tr thanh tim thc va rt nhiu bnh nhn co th co cam giac ng y c nhng ngon tay (thc t khng con na) cua mnh...". V du, mt vai ngi b cut tay vn lun co cam giac v chic nhn ci trn ngon tay a mt, hoc ngi cut chn i khi vn thy cn bnh thp khp tai phat trn chnh chic chn o.

Tai c, nm 2000, mt nha thn kinh - sinh hoc a cng b nhng kham pha thu v, giai thch cam giac nhn i ma mt vai ngi cam thy, gop



phn cho s xut hin cua mt bong ma dang "ngi thn", co ngha la nhng ngi lun i theo ban, lp lai tt ca c ng cua ban... Theo tin s Brugger, trong mt vai iu kin - mt mi trng gy kinh hoang, gy xuc ng hay bnh tt - mt ngi se "nhn thy" ban sao cua chnh c th mnh pha i din, bi v nao, ging nh mt chic may chiu phim, a gi ra bn ngoai hnh anh ao giac cua c th.

Brugger a ghi nhn c v mt dang d thng tam thi hoc thng xuyn cua thuy vach nao, keo theo s xut hin cua "ao anh" v c th. Thc t, vung nao nay co nhim vu phn bit c th va mi trng. Trong mt vai trng hp c bit, ng ghi lai c phan ng in cua nao nhng ngi ng kinh, khi ho noi rng ang nhn thy nhng bong ma. Brugger nhn thy co mt hoat ng bt thng ang din ra trn cac vung nao lin quan n cam giac v vt cht va phi hp vi cac c ng, cung nh cac vung nao lin quan n th giac.

Bac s tm thn ngi Phap Phlippe Wallon cung khng nh: "Bong ma tng ng vi mt ao anh, ging nh ao giac, la mt san phm cua nao. No xut hin trong mt s iu kin c bit, v du nh thiu ngu, va khng ging bt ky vt co thc nao". ng k lai mt bnh nhn cua mnh a phan nan khi nhn thy mt bong ma, nhng lai khng tin chc. bit chnh xac, ba ta a th m vao no... va hoa ra lai ang m vao chnh mnh! Cu chuyn nay cang khng nh nhng nhn xet cua Peter Brugger.

"Mt vai ngi lun nhn thy bong dang cua mt ngi thn a khut, bi ho lu gi trong tim thc y ngh rng ngi nay cha hoan toan bin mt trn coi i, theo cac nghi thc tn giao ma ho ang theo. Va nu co cam giac b ngi cht e doa, nao cua nhng ngi nay cang co nguy c san sinh ra bong ma", bac s Wallon noi.

Nguy c gp ma tng ln nu ngi ta c hng mt nn vn hoa y ry nhng cu chuyn thn b - nh chu Phi, hay Scotland.



TAI SAO NGON LA KHNG T TT?

Le thng, qua trnh chay tao ra kh CO2 va hi nc, u la nhng cht

khng co kha nng duy tr s chay. Nhng cht nay se bao boc ly ngon la, ngn khng cho no tip xuc vi khng kh. Nh vy, ngon la phai tt ngay t luc no mi bt u hnh thanh ch?

Nhng tai sao vic o lai khng xay ra? Tai sao khi d tr nhin liu cha chay ht th qua trnh chay vn keo dai khng ngng? Nguyn nhn duy nht la, cht kh sau khi nong ln th se n ra va tr nn nhe hn. Chnh v th, cac san phm nong cua s chay khng lai ni chung c hnh thanh (ni trc tip gn ngon la), ma b khng kh mi lanh hn va nng hn, y ln pha trn mt cach nhanh chong.

y, nu nh nh lut Acsimet khng c ap dung cho cht kh (hoc, nu nh khng co trong lc), th bt ky ngon la nao cung ch chay c trong chc lat ri se t tt ngay. Con trong mi trng hp dn yu, ngon la se co hnh thu rt ky quc.

Chung ta d dang thy ro tac dung tai hai cua nhng san phm chay i vi ngon la. Chnh ban cung thng v tnh li dung no lam tt ngon la trong en. Ban thng thi tt ngon en du hoa nh th nao? Ban thi t pha trn xung, tc la a dn xung di, v pha ngon la, nhng san phm khng chay c (do s chay sinh ra), va ngon la tt v khng co u khng kh.

nhung dieu ky thu cua khoa hoc_2

Documents