nhung nam song ncfi song hotfng nui ngtf - tonthatthien.com · bj vua cha (tran anh tfing) gd cho...

4
Nhung Nam Song Ncfi Song Hotfng Nui Ngtf T6n Th&t Thi$n "Joi bat d&u y thvic dude nhtfng gi quanh tfii Cr nam t6i sau tuft. Nam d6 la nam 1930. Ky nifim vui cua toi thdi d6 la Dinh PM Doan va bd song HUdng trUdc m^Lt Dinh (Luc dfi than sinh t6i lam PM Do&n ThCfa Thifin). Dinh PM Doan cung la To a Tlnh Trufdng sau nay, nam canh hai trtfdng Khdi Djnh va Dong Khdnh. Dieu toi nhd ro nhdt la nhGng buoi tam s6ng HUdng trddc Dinh. Cho dfi sau nay du"ng Dai Chien ST Tran Vong. Day sfing h l i d6 dflng xuo'ng toan la cdt, ra't sach se. Sau nay c6 din cd thudc bun vl sau khi xay D$p Thu$n An, cung vao khoang d6, ntfdc sfing khfing cMy mau dUgfc nfin bun d6ng lan lan, cang ngay cang day, 14m cho lfing sfing vita cao vita nhdp: khu$y chan mpt chut la bun lfin day. Va cung vi ldng sfing cang ngay cang cao lfin, c0ng thfim pha rtfng lung tung, nfin sau nay lyt cang ngay cang lfln. Sau m0t thdi gian ngan than sinh tfii ddi di lam Tong Doc Thanh H6a, den nam 1933 mdi trd lai Kinh Do giQ chtic Thtfdng Thd. TO d6 cho den khi tfii ddi Hue di Ha N0i 6i tie'p tuc hoc dai hoc, nghla la tCt nam 1933 den nam 1945, tfii sfihg lien tuc d Hue'. Sufi't thdi nifin thifi'u, tfii luan quail giQa khodng Sfing HUdng Niii Ngu". Nay nhln lai, tfii cho d6 la nhttng nam ra't fim dim, tUdi dep cua cuOc ddi tfii. Trtfcfcig "Paul Bert" Ky ni§m dau tifin la trddng "Paul Bert", sau nay ddi ten Thtfdng TO. Nien khfia 1933-1934 toi vao Idp ba, hoc vdi thay Bitu Thdp. Thay rat thich hat bai xUa, va bai hat thay day m6t edeh thu vj la bai hat v l Cfing chiia Huyln Tran bj Vua cha (Tran Anh Tfing) gd cho Vua Cham (Che Man) 6i &6i lay hai chdu 0, chdu Rf (da't Thu$n hoa sau nay). Tfii khfing nhd bai d6 difiu Nam Ai hay Nam Blnh. Tfii chi nhd may cau dau: "Nude non ngan dam ra di, cai tlnh chi, mUon mau son phan din nd 0 Ly, dang cay vl dddng d0 xudn thi..." Khi d a y d j a d d thay dung "thu ^t nhd" (mnemotechnie). Nam 66 Ik nam "Empire" (Be' qufi'c) cua Phap. Cac trddng phai d $y hoc sinh Be Qufi'c Phap c6 nhGng thanh phan gi. Rifing v l A n DO, Phap luc d6 cfin gifl Mahe, Karikal, Pondychery, Yanaon, Chandernagor. Thay Thdp day hQc tro: 8 A n DO, Phap c6 "Ma he, Con hdi con, Blng em cho chj, Xuo'ng sfing, Qua d6"! Thay (i m0t gian nha tranh nh6 trong m0t khu vUdn trong Thanh n0i gan ctfa Ngo Mfin, ndi goi la Xfim Mdi, nhung luc nao thiy ciing vui ve, dang kf nh. Nhd ta't ck ede thay khac d tntfmg Paul Bert. MOt dilu khac tfii nhd ro la luc d6 hoc tro that binh ding. Di hoc thi di b0. Chan di gufi'c, hay thich hdn, di da't. Ao quan thi quan vdi tr&ng, do vdi du. Trdi mUa dOi nfin la, mang tdi dQt. Gid ra chdi tfii cung ngh jch ngdm nhd mpi dfla khac, chay gidn lung tung, c6 khi ddnh 10n, bj an d6n la thUdng (nhUng vl nha khfing cfi "met" cha me), va gid ra chdi &n hang v$t, an no" cua chj Cai, lau lau lai mang mQt chuoi tiln din trd (hli dfi cfing chile cdn lanh m$t phan lddng bing tiln ding cfi 16, xau thanh ttog quan m0t tram ding tiln). Vl ban be, tfii cfi may ngddi ban rd't than vl... hay cung nhau trfi 'n hQc di bin chim! Trong Thanh n0i cfi mOt khu gQi la Trddng Thi, thdi Nho hoc cdn thjnh la ndi cac thi sinh mang llu chong den thi. Sau nay la try sd cua Sd Thu Y. Ndi dfi cay co'i sum se r$m rap, va l^i cfi hao chay doc. Chim choc, kl ca ga nddc, rat nhilu. Thinh thoang tfii va mQt ban than, la TOdng, tay cam na, tui day san, trfi'n hoc vao dfi di ban chim. TSH 100

Upload: phungkiet

Post on 26-May-2018

218 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Nhung Nam Song Ncfi Song Hotfng Nui Ngtf

T6n Th&t Thi$n

" J o i bat d&u y thvic dude nhtfng gi quanh t f i i

Cr n a m t6 i sau t u f t . N a m d6 l a n a m 1930. Ky

n i f im v u i cua t o i t hd i d6 l a D i n h P M Doan va bd

song HUdng trUdc m^Lt D i n h (Luc dfi t han s inh t6 i

l a m P M Do&n ThCfa Thi f in ) . D i n h P M Doan cung la To a T l n h Trufdng sau nay, n a m canh ha i trtfdng K h d i

D j n h va Dong K h d n h .

D i e u t o i n h d ro nhdt l a nhGng buo i t a m s6ng

HUdng trddc D inh . Cho dfi sau nay du"ng Dai Ch ien

ST T ran Vong. Day sfing h l i d6 dflng xuo'ng toan l a cdt, ra't sach se. Sau nay c6 d i n cd thudc bun v l sau

k h i xay D$p Thu$n A n , cung vao khoang d6, ntfdc

sfing khf ing c M y m a u dUgfc n f in b u n d6ng l a n l a n ,

cang ngay cang day, 14m cho l f ing sfing v i ta cao v i ta

nhdp : khu$y chan mpt chut la b u n l f in day. V a cung

v i l dng sfing cang ngay cang cao l f i n , c0ng th f im pha

rtfng lung tung, n f in sau nay l y t cang ngay cang l f ln .

Sau m0 t t h d i g ian ngan than s inh t f i i dd i d i l a m

Tong Doc T h a n h H6a, den n a m 1933 m d i t rd l a i

K i n h Do giQ chtic Thtfdng Thd. TO d6 cho den k h i

t f i i dd i Hue d i Ha N 0 i 6i tie'p tuc hoc da i hoc, nghla

l a tCt n a m 1933 d e n n a m 1945, t f i i sfihg l i e n tuc d

Hue'. Sufi't t hd i n i f i n thifi 'u, t f i i l u a n qua i l giQa khodng

Sfing HUdng N i i i Ngu". Nay n h l n l a i , t f i i cho d6 l a nhttng n a m ra't fim d i m , tUdi dep cua cuOc dd i t f i i .

Trtfcfcig "Paul Bert" Ky ni§m dau t i f in l a t rddng "Paul Bert" , sau nay

dd i t e n Thtfdng TO. N i e n khf ia 1933-1934 t o i vao Idp

ba, hoc v d i thay Bitu Thdp.

Thay r a t th i ch hat bai xUa, va bai hat thay day

m6 t edeh t h u vj l a bai hat v l Cfing ch i ia H u y l n T ran

bj Vua cha (Tran A n h Tfing) gd cho Vua Cham (Che

Man ) 6i &6i l ay ha i chdu 0 , chdu Rf (da't Thu$n hoa

sau nay) . T f i i khf ing n h d ba i d6 d i f iu N a m A i hay

N a m B lnh . T f i i ch i n h d may cau dau: "Nude non

ngan d a m ra di, cai t l n h ch i , mUon m a u son phan

d i n n d 0 Ly, dang cay v l dddng d0 x u d n t h i . . . "

K h i d a y d j a d d t h a y d u n g " t h u ^ t n h d "

(mnemotechnie) . N a m 66 Ik n a m " E m p i r e " (Be'

qufi'c) cua Phap. Cac t rddng p h a i d$y hoc s inh Be

Qufi'c Phap c6 nhGng t h a n h p h a n gi . Rifing v l A n

DO, Phap luc d6 cf in gi f l Mahe , Kar ika l , Pondychery,

Yanaon, Chandernagor. Thay Thdp day hQc tro: 8

A n DO, Phap c6 " M a he, Con h d i con, B l n g em cho

chj , Xuo'ng sfing, Qua d6"!

Thay (i m0t g ian n h a t ranh nh6 t rong m0t khu

vUdn trong T h a n h n0i gan ctfa Ngo M f in , nd i goi la Xf im M d i , nhung luc nao t h i y c i ing v u i ve, dang

kf nh . N h d ta't ck ede thay khac d tnt fmg Paul Bert.

MOt d i l u khac t f i i n h d ro la luc d6 hoc tro that

b i n h d i n g . D i hoc t h i di b0. Chan d i gufi'c, hay thich

hdn , di da't. Ao quan t h i quan vdi tr&ng, do vdi du. Trd i mUa dOi nfin la, mang td i dQt. G id r a chdi tfii cung ngh j ch ngdm n h d mpi dfla khac, chay gidn lung

tung, c6 k h i ddnh 10n, bj an d6n l a thUdng (nhUng

v l nha khf ing cfi " m e t " cha me), v a gid r a chdi &n

hang v$t, an no" cua chj Cai, l a u l a u lai mang mQt

chuoi t i l n d i n trd ( h l i dfi cfing chile cdn l anh m$t

phan lddng b i n g t i l n d i n g cfi 16, x a u thanh ttog

quan m0t t r a m d i n g t i l n ) .

V l ban be, t f i i cfi may ngddi ban rd't than vl... hay cung n h a u trfi'n hQc di b i n ch im ! Trong Thanh

n0i cfi mOt k h u gQi l a Trddng T h i , t hd i Nho hoc cdn

th jn h la nd i cac t h i s inh mang l l u chong den thi. Sau nay la t r y sd cua Sd T h u Y. Nd i dfi cay co'i sum

se r$m rap , va l ^ i cfi hao chay doc. Ch im choc, k l

ca ga nddc, r a t n h i l u . T h i n h thoang t f i i va mQt ban

than , la TOdng, tay cam na , t u i day san, trfi'n hoc

vao dfi di ban ch im.

TSH 100

Qua n a m sau, t 6 i l e n l op " n h l nhd t n i e n " . T h l y

lop do l a thay Lieng. (Ho gl t 6 i quen r6i). Thay d i n g

thd i l a h i f iu t r u i n g trddng. B i ngoai rfi't nghi f im,

nhung t h i y l a i ra't h i l n t i t . N a m d6 trddng c6n day

cha Han , v l theo chfi' dO hQc chdnh chuydn hep ,

dang cdn l a "Ecole Franco-Indigene" (trddng nda

Tay nda Ta). MS i t u i n mOt gid. Thay day l a mOt fing

do Nho, l u 6 n lu f in d0i k h a n d6ng, m^c ao the den,

chan di giay ha , c6 ve xUa va vyng v l , nhung k h a

k i n h . Thay day theo k i e u xda. T6 i ch i thuOc co may

cau, ma sau nay t6 i cho l a can ban trong sy nghi0p

hpc va trong dd i song:

TiSn hoc Id, hdu hoc vdn

Nhdn chi so, tinh bSn thiSn, Tfnh tvlOng cdn tdp tiiOng viin.

Nhdn Mt hoc Mt tri 1? Au bd't hoc lao hd vi. N a m sau, to i l e n l dp " n h l nh j n i e n " . Ldp nay

kha dye bi0t , v i l a l dp chuydn qua tie'ng Phap, hoc

t iehg Phap n h i i u va nha't l a fing thay day l dp nay

l a thay Trang Cfi.

Ve tie'ng Phap, hpc s inh bat ddu hpc v a n p h a m

va t d vdng trdc t i dp bang tie'ng Phap. Sach day v a n

p h a m l a Grammaire cua Auger, va sach t d vyng l a

Vocabulaire cua Founder. Sach ra t hay, va hpc s inh

bupc pha i hpc r a t ky . Khdc vd i each hpc Id l a h i 0 n

nay trong cac trddng Canada, hpc s inh bupc p h a i

hpc thupc long cac qui tac v a n p h a m cung n h d t i t

vyng . N h d do n h d nhGng hpc s inh khac cung t h d hp

t6 i sdm vie't t idng Phap vQng vang, va khfing gyp

khfi k h a n gl k h i chuydn qua trddng Phap. Khfing

nhGng v$y, hpc chung vd i hpc s inh Phap, t f i i v a

n h i e u ban be khac khf ing nhGng khf ing thua m a cfin

h d n chung ngay ca v l mf in Phap van. N h l n l u i , cfi

the n o i l a can ban Phap ngO vQng chac cua t f i i bat

dau tG dfi. Ne'u t f i i n h d khf ing l am , ngay ca toan hpc

cung hpc bang tifi'ng Phap; v l t f i i bifi't "regie de t r o i s "

(ma luc dfi t f i i hpc m p t each ra't cUc khfi7) k h d i dau

t d t h d i dfi. T f i i bat dau l a m quen v d i v a n chddng

Phap qua chuyf in "Les miserables", m a Thay Cd

dem doc va giang m0 t each ra't t h u v j !

Tha£ Trang Cfi va di huOng dao

Thay Cd l a m0 t trong nhGng ngddi t f i i n h d ra't

n h i l u v i thay da dfing m0t va i t rd ra't quan t rpng

trong dd i t f i i v l ha i phddng d i $ n . Thay l a con cda

Ky Ngoai H a u Cddng De f, ddng Dong Cung Hoang T d

Canh. Nhung ddng nay khf ing ddpc l a m vua v i

Hoang TG Canh mfi't v l b f inh d$u. Sau nay ca Phap

l a n cac vua (dfing M i n h Mang) d l u thd d vd i con

chau Hoang TCt Canh. Do df i , nhGng ngddi thupc

dfing nay, n h d thay CG, p h a i sfing m 0 t cu0c d d i

thanh dam. Tuy v$y, phong each cua thay l a phong

each "vddng hau " . Thay t i n h nfing, hay d a n h hpc

tr f i , nhung chang ai odn thay v i b i e t rang thay r a t

t $n tarn, tfi't byng. Thay khf ing h i l a m h y i a i , khf ing

h i n f i i xa'u a i . Thay lu f in lu f in ung dung, tdd i eddi,

khfing h i ta thdn . Thay p h a n chifi'u m 0 t cai gl cao

ca. Thdy lu f in lu f in dy t nyng v a n d l giao due va dao

ddc, va cfi' gang l a m m 0 t ngddi gddng m i u .

Kh ia canh quan t rpng t h d ha i cua thay CG dfi'i

v d i t f i i l a thay l a ngddi mang t f i i vao hddng dyo, m 0 t

sy k i p n can bdn trong dd i t f i i . M 0 t p h a n l d n sy t h a n h

cfing cda t f i i sau nay, n h d t f i i d i hddng dyo. V a t f i i

d i hddng dyo l a do sy l f i i cufi'n, cfi thi n f i i l a do sy

sap dy t cda thay.

Vao khoang n a m 1935 phong trao hddng dao

l an sang Vi f i t N a m v a d e n Hufi'. Ngddi l$p doan

hddng dao dau t i en d Hue' l a t h i y Cd, m a sau nay

t f i i gpi l a " A n h CG", sau k h i g ia n h y p doan cda anh

ay l$p ra. Tat nh i f in ldp hpc cua thay l a nd i cung

cap doan v i f in cho doan cda thay, v l hpc s inh ldp d6 (11-12 tudi ) d dung Ida tud i hddng dyo s inh . V a t f i i l a mpt trong nhGng hpc s inh ddpc thay de y .

"Ke 'hoach" l f i i keo t f i i r d t g i d n d j . M 0 t n g a y chd

nh$t thiy r d t f i i d i th&m V a n Mie'u, d vdng t r f in K i m

Long, dpc b d Song Hddng. Nh img d i day la d i chung

v d i doan hddng dyo cda t h i y , mang t e n la Dodn

Hdng Vddng. D l h ndi t h i y bay trd c i m t r y i , n f iu

nddng, chdi , hat. Tf i i thay t h d v j . T h d i a k h i v l t f i i

l a m ddn gia nh$p doan "b f i i x i c u t " ngay. ( H l i m d i

d i u danh t d "hddng d y o " chda cfi, va p h a i ddng

danh t d nguyfin thdy A n h "boy scout", dpc n h d t r en ,

hay n f i i " d i x l -cut" ) .

Tap the hddng dao cfi t o n ch i , lua t le cda no .

T f i i nh$p doan the ta't n h i e n p h a i t h i h a n h t on c h i

va lua t 10 doan. V a n h d df i , t d m 0 t " c a u i m " , con

quan cfi x u hddng h d hfing t r j ch thdpng, t h e m vao

dfi lddi b i l 'ng be tha va nghjch ngdm pha phach , t o i

t rd thanh m0t thie'u n i e n k i e u mau : tddm ta't, s ieng

TSH 101

ndng, trpng ky lu$t va trung thyc, phep tac, nha nhyn, vj tha. 6 ldp, thay C d thddng dem tfii ra lam giftmg mau cho hpc sinh khac, va nha't la dan chdng v i sd hdu hi6u cua phong trdo hddng dao v l gido due thifi'u nien.

MOt d i l u quan trpng khac l a sau mOt thdi gian ngan anh d0i trddng cda tOi, Vo Thu Tjnh, chuydn qua nganh trang sinh, nfin tfii thay thd anh ay d chdc vj d0i trddng (chi huy tam ngddi), va nhd d6 t6i hpc them ngh$ thuyt lanh dao: ludn lu6n chu in bj, nghl kd hoach, lo cho d0i vien va hddng d i n hp, h6a giai xung khac, gay tinh than hpp tac va d ing dOi. Day la nhflng ddc tlnh rat can thidt dd dyt hdu hiOu trong cdng viOc khi vao ddi.

Sau m0t thdi gian ngan, anh Cd thfii lam doan trddng doan Hung Vddng dd l$p m0t doan mdi (Dinh BO Linh) d vdng VI Da. Trddc dd doan Hdng Vddng ddpc m0t Phfi Doan Trddng l a anh T a Quang Bdu. Tat nhien anh Cd di thi anh Bdu thanh doan trddng doan tOi. Sy gyp gd anh Bdu cung l a mOt sy kiOn ldn v a rat quan trpng trong ddi tOi, vl ngoai td each doan trddng hddng dyo, anh ay se la thay hpc va mau mdc cda tfii sau nay, ldc tfii vao hpc trddng Providence (ThiOn Hdu). Anh ay da hddng d in , khuyeh khich, ndng dd tfii rat nh i iu , nha't la ve Anh van va each suy nghl v i cac van d i ldn.

Truong "Providence" va lam "chef T&£ Cung nhd nhdng nam di hddng dyo, thdi gian

hpc trddng "Providence" g6p m0t p h i n ra't ldn trong sd tao d i i u kipn cho tfii tidn d i dang va vdng c h i c trong sd nghi0p hpc v i n va trfin dddng ddi sau nay.

Trddng Providence l a mOt "trddng Tdy" (dyy tidng Phap, theo chddng trlnh td tai Phap) ddpc thidt l^p nam 1935. T i m nhln cda nhdng ngddi sang l$p rat r0ng, nfin anh hddng cda trddng sau nay cung ra't ldn. Trddng cda Giao H0i Cfing Giao va la trddng Phap, tat nhifin cung cfi h$u f gay anh hddng cho Cfing Giao va Phap. Nhung, nO'u cfi, thi hp cung ra't kin dao va nhp nhdng, khfing tring trpn va gay khfi chju cho ngddi khac. Sufi't may nam hpc d dfi (1936-1937 ddn 1943-1944) tfii khfing h i tryc tidp hoyc gian tidp bj thdc dye "rfia tOi" hay "theo Tay".

Trddng ra't ldn, ti§n nghi d i i dao, ban giao hua'n kha kinh, la i la trddng trung hpc td b i thd d m i i n Trung. Do dfi trddng thu hdt hpc trd khfing nhdng

cda toan m i i n Trung, ma ca mien Nam, nha't l a con em cac gia dinh Cfing Giao.

Tuy trddng thaunhyn ca hpc sinh Phap l i n Vi0t, tfii khfing h i cam th iy cfi phan bi0t "Tay-Nam". Cac gido sd va cac cha dfi'i xd hpc sinh Phap va ViOt rat d ing d iu . Cfi b i bfinh hpc sinh Vi0t l a khac. V i dy, khi cfi danh 10n gifla hpc sinh Phap v a ViOt, may cha thddng byt tai may c$u Tay con trddc!

Luc chuydn td trddng Paul Bert qua trddng Providence; v i hddng dyo, m0t nam sau tfii cung chuydn td doan Hdng Vddng sang doan hddng dao trddng Providence, doan Lyautey. Doan nay l a m0t doan g im ca Tay va Vi0t. Tfii vao doan nay cung lam d0i trddng, va l am d0i trddng d doan nay l a dddng nhifin chi huy ca doan sinh ViOt va Phap. Khfing lau sau d6, tfii ddpc cd lam "premier chef de patrouille" - d0i trddng nha't, tddng dddng vdi phfi doan trddng. Doan trddng l a ngddi Phap, nhung anh ta thddng vang myt; d c i p chi huy doan chi cfi m0t ngddi Phap khac, nhung fing nay l a cha tuyen uy (Cha Lefas), nfin tfii dddng nhien lam doan trddng, nghla l a m0t thanh nifin ViOt chi huy m0t doan 32 thie'u nifin g im ca ViOt l i n Phap, ma p h i n dfing l a con ede quan chdc Phdp. Tfii l am thd trddng cua Tay! Hddng dyo sinh Phap gpi toi l a " che f , v a chju sy chi huy cda tfii m0t edeh rd't td nhien. Khfing ai dyt van d i sao "Annamite" la i 1dm "chef" ngddi Tay gl hdt. Them vdo sy kipn trfin ddy, trong ldp, tfii hpc chung vdi "Tdy con", nhdng khi nao hpc tro Vipt, trong dfi cfi tfii, cung ddng d i u , kd cd mfin Phap vdn.

Dfi'i vdi ngddi Phdp, vl v$y tfii hodn toan khfing cfi myc cdm Id nyn nhdn cda ky thj, bat cfing, nen tfii khfing cfi cam thu g i t gao dfi'i vdi ngddi Phdp, va khfing bj thfii thdc "gidt Tdy" nhd nhieu ngddi khac sau ndy. Ngdy nay, Vipt Nam hdm hd vui eddi bat tay Phdp, md r0ng cda dfin Phdp, n h i i u ngddi cho con cdi di Phdp hpc, utu tdi sdn d Phdp. Tfii nghi r ing cupc chie'n tranh khfi'c lipt va tai hai chfi'ng Phdp Id m0t sy sai l i m , vl nhd trddng hpp tfii chdng minh, trong nhdng hodn cdnh nao dfi ngddi Phap s i n sdng chap nhdn khfing nhdng binh d ing gida hp vd ngddi ViOt, vd ngay cd sy chi huy cda ngddi ViOt. Cho nfin, tuy cho r ing gianh lai d0c lyp cho xd sd Id c i n thie't, tfii van nghi rang sy d0c lyp nay cfi the dfin vdi chdng ta bang nhdng phddng thdc khac hdn Id m0t cu0c chie'n tranh tan khfi'c, dai

TSH 102

dang, gay ra t n h i i u ta i h a i cho nddc V i f i t N a m va

ddn V i6 t Nam.

D i l u thu" ha i t 6 i thay can ghi n h $ n v i trddng

Providence l a d d6 t f i i ddpc giao hua'n rd't ky lddng,

dac bif i t l a v l s inh ngd - Phap v d A n h - Cac t h i y

giao, Phap cung n h u Vi f i t , v da n h i i u kh& nang, vda

day ra t t an tarn chu dao, vda nghi f im tuc, dd i hd i

n h i i u d hpc s inh sd cfi' gang. N h d d6 sau ndy t f i i t h i

vdo, vd theo hpc cac trddng dyi hoc l d n cda A n h

(nhd London School of Economics), cung n h d cda

Thuy SI de dang. N h d dfi ink sau nky t f i i cfi t h i vifi't

bao A n h cung n h d Phap, l a m thfing djch v i f in cd'p

qufi'c trddng, gidng dyy v i ch inh frj hpc, va ngay cd

sinh ngd, ta i cac dg i hpc Thuy SI, Canada, My (Vif in

Cao Hpc cda Hai Quan Hoa Ky) , hokc A Dfing, va tuy p h d i l a m l y i cu0c dd i d nddc ngoai sau 1975, v i n s inh song ddpc d i dang t h o i i m a i va cfi m0t

dia vj tot.

Cfi m0t d i l u ma t f i i t h i y c i n g id i th i ch . Hpc

trddng Tay, chddng t r i n h Tay, sao t f i i vifi't tie'ng V i f i t

ddpc? Ly do la tuy, hay v i , hpc trddng Tay n f in t f i i

va mfit so' ban be t h i y n h u c i u c i n bif i t tie'ng Vi§t.

Mufi'n bie't tifi'ng V ip t , cung n h d t i t cd nhdng gi khac,

tat p h d i hpc. v a v l vdy r i f ing t f i i quyfi't t d m " h p c "

tie'ng Viet . N d m 1944, k h i t h i xong t d td i I vd chuyen

qua trddng K h d i D jnh , t f i i 1$P m0t d0 i t rdng s inh.

Chung t f i i r a m0 t td n 0 i san, v d t f i i b i t d i u vifi't tifi'ng

V i0 t t d df i . N h d da cfi kifi 'n thdc kha , v d n d i " h p c "

tie'ng V i$ t dfi'i v d i t f i i rd't d i ddng: ch i c i n hpc t d

vdng, v d tfi't nha t la t l m sach tifi'ng Vi f i t v i m p i nganh

de dpc. Cung may, n h d cfi phong trao d jch tifi'ng V i f i t

trong nhdng n a m 1939 t rd d i n f in cfi r i t n h i i u sach

Phap ddpc d jch r a tifi'ng V ip t . D i n g thd i , t f i i cung

hpc chd Han , v d bie't chd Han , tuy ch i bie't nghla vd

khfing vifi't ddpc, cung g iup t f i i rd't n h i i u trong vific

h i e u va vifi't tifi'ng V ip t ch inh xdc.

£>6t If tu&ng cua thanh nien Tr f in ddy n f i i ve v ipc hpc v d t u t h d n trong bfi'i

cdnh Sfing Hddng N d i Ngd. Bdy gid n f i i de'n vipc

chdi. M 0 t ddc d i e m cda x d Hufi', ma t f i i khf ing thay

ndi nao khac cfi, Hue ' la dat ly tddng cda thanh n i f in

da hoat d0ng l d n h m a n h th i ch sfi'ng vd i th i f in nh i f in .

Rifing anh em t f i i , khf ing c i n d i dau cd, ch i d n h d

cung d i i th i ch t h u . N h d chung tfii d ngay bd Sfing

Hddng t d Ga Hue' d i ngdpc l e n dp m0t cay sfi'. Do dfi

chung t f i i cfi t h i bd i l 0 i thda th i ch , m 0 t ngay thddng

bdi 10i ba l i n : sang ddy trddc k h i an sang, t rda k h i

d i hpc v i trddc k h i an cdm trda, v d t f i i , k h i d i hpc

v i trddc k h i an cdm tfi'i. Cufi'i t u i n va m u a he t h i l a i

ra t nao nhi f i t v l cfi ban be d f in chdi , va trong v d d n

chung t f i i cfi mdy cay thanh t r d ra't ngon.

Ngoai boi 10i r a t f i i cdn cfi t h u d i cdm t r a i . V i

phddng d i f in ndy t h i x d Hufi ' la t han t i en . Ch i d i

mdd i phd t la r a den vdng d i i n d i , t d A n Cdu d f in

n d i Ngu" B lnh ; hodc t d N a m Giao d e n n u i Th i f i n Tha i ,

hodc qua rdng Qudng Te' l f in V a n N i f in , l f i n d f in l ang

M i n h Mang, bao v i Gia Lf i , Hddng Thdy de t r d l a i

A n Cdu. T f i i r a t thupc vdng d i i n u i do, cfi the d i

lung tung khf ing c i n coi ban do. Cho tfi't nha t l a d i n h

n u i Th i f in Tha i : ddng dfi thay h i t bfi'n phddng x d

Hue', r a t t h d mfing va hung v l .

M0 t t h d nda I d thufi dfi d i sufi't d f im, sang xufi'ng

Cda Thudn , d f in nd i mua ca tddi dn ; hodc d i ngdpc

ddng l f in ldng M i n h Mang , ghe be'n vd a rang dfing,

dung ldc bd bdn qudn m d i nd'u xong b u n bo nong

ho i tuy0t d i f iu ; hodc d i d i m C i u Ha i vd n u i T u y

Van . M 0 t t h d khac cfi t h i n f i i l a d i n h l i i n v d i Hue

l a n u i Bach Ma, vung C i u Ha i , each Hue '40 cay sfi'

t r f in dddng d i Dd Ndng. Ddy la m p t canh t h i n t i e n

khac. T d ga C i u Ha i vfi chan n u i ma t n a m cay so',

xong p h a i p h d i treo n u i 15 cay nda. Nhdng h o i do

t f i i d i n h d vdy rd't thddng. Cfi k h i d i t d u c h i l u , de'n

C i u Ha i luc n d m gid, df in chdn n d i v d a chang vang,

v d leo n u i ban df im ch i m p t m i n h . That l a l i l u l l n h !

Nhdng tuo i thanh n i f in ddu cfi th i y nguy h i e m !

De kfi't l u d n , t f i i mufi'n n f i i l f i n y nguyen cda t f i i

sau ndy, k h i che't, mong ddpc hda t h i e u v d tro ch ia

r a 1dm sdu p h i n . Ngodi p h i n g i d trong gia d i n h , con

n d m phan p h d n phfi'i n h d sau: m p t p h i n rdc ddd i

Sfing Hddng, c h i n h d cu cda t f i i ; m p t p h i n r i c trong

san trddng Providence; m0t p h a n r i c t r f in d i n h n u i

Th i f in Tha i ; ha i p h i n r i c d n u i Bach Ma, mpt p h i n

d c h i nha t f i i v a m p t p h i n r i c trong t r a i hddng dao.

Dfi la nhdng nd i Sfing Hddng N u i Ngd ma, n h i n l u i ,

t f i i cdm thdy dd ddpc sfi'ng nhdng n a m tdd i dep v a

l y t h d bde nha't trong dd i t f i i . C h i c cfi n h i i u con em

khdc cda Sfing Hddng N u i Ngd cung cfi n h d n g ky dc

v d cdm hdng tddng t d .

T6n Thtft Th i en

Ottawa, 5-1994.

TSH 103