D. D.

D ISSER TA TIO EXEGET1C0 THEOLOGIEA

GENUINUM SENSUMPSALM! SEXAGES1MI OCTAVI

RESTi TU TUM

SISTFNS.

cujus part. I:mam,EX SPECIALI GRATIA SACRA REGIA MAßESTATISSUFFRAG. MAX. VEΝER. FACULT. THEOLOG. UPSAL.

Ρ. Ρ.

NICOLAUS CHRISTOΡHORUSCLEWBERG,

fac. theol. adjunct. e. o. a. ecclesiar. QUiE tible et

åland nomen gerunt pastor.

ET

MAGNUS ADOLPH.up land us.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. IX DEC. MDCCXCV,η. α. m. s.

T-w ,j ==========E====a«B,

UPSALIiE,litteris Joh. Fr. Edman, Reg. Acad, Typogr,

SON EXCELELE .GÖMTE

CHEVALIER

COMMANDEURDE TOUS LES ORDRES DE SA MAJESTÉ.

ET. mAUDJLmE LA GQIELTESSE

-dm seNE

Ν„ „ a 4., „JstNj. %N sX"vL

Tj-rr·

iLDaignez accepter le foible temotgnage du plus profondrefpetf avec lequel j'ai Tkonneur cdel re

*jp iD) Ή

treshurr<ble & tres obejiTant{Vrviteur

MAGΝ. ADOLFΗ. ABBERG.

KON GL. MAJ: TSTROTTENARΕ

Samt

MAJOR vid DESS FORTIFICAT IONHÖG ÄDLE

WÉTTElWlSTMIN VÖRDADE MORBROR t

9

Långs har jag njutit min Morbrors huldhet, utanat någon (in få fkånka mitt hjerta det nöjet, at of¬fen teli gen betyga fin årkan ila. Min Morbror täckesej illa nptaga, att jag nyttjar närvarande tillfälle;och om jag ikulle iakna all annan förmåga for mintackfamhet, fkall jag åtminftone yga en tillfredsftål-lelfe af den fullkomliga vördnad och kårlek, hvar-med jag hela min lefnad framhärdar,'

MIN VÖRDADE MORBRORS.

odmjukaite tjenareΜAGN, AD. WIßERG

CONTRACTS PROSTENOch

KYRKOHERDENVid SKOKLOSTERS FÖRSAMLING,

HÖGÄREVÖRDIGE och HÖGLÄRDEHERR MAGISTER

a

Så Ock

PROSTINNANHÖG ÄDLA FRU.

CMM.XST. JEBJS. WJBJEMGjfödd wetterqv1s t.

MINE HULDASTE FÖRÄLDRAR!

Såfom et ofullkomligt tackfaofferfor den om-Jorg och omvårdnad f haft for min barndom ochnärvarande tid, tillägnas Eder vordfammaß deffablad, af

EDER

lydigße SonΜAGN. AD. JVIBERG.

S· Ι·Introdu&io,

In libris Hebraei Codicis interpretandis quam multiaetate omni exftiterint, qui operam ftudiurnque fuumcoliocarunt, vel iis notum eft, qui levirer tantum Sc ex¬tremis, ut dicitur, digitis Volumina ifta tetigere. Atquo fucceiTu & quam feliciter eorum quisque in hocitudio fit verfatus, id quidem fcire eorum tantum eft,quibus ailidua le£tione cum diuturni diligentique exer-citatione , Judicium contingit re<fte fubaclum. Multumvidelicet difficultatis habet illa Scriptores Veteris Tefta-menti rite exponendi cura. Sermonis enim Hebraei,quoDivina haec Oracula tradi nobis voluit Deus, ea fors eft& quodammodo infelicitas, ut jam a bis mille 2nnis ufuvigere defierit, atque ita quidem defierit, ut praeter Di-vinor. Librorum Volumen, idque haud maximae molis,nulla plane purioris ac veri hebraismi monumenta ådnos devenerint. Haec ja£tura quam gravis fit, Sc quamdiiHciiis per illam reddita fit Veteris Teftamenti Inter-pretatio, ctim adeo a-nguftis cancellis nunc contineaturlingva Hebraea, facillime a quovis intelligitur. Hinc nonmirum fi haud paucos animadvertere licet interpretes,qui, quum non acuerint ad hanc rem judicium, Sc prae-terea mediocri ad interpretandum praefidio muniti, falfumfacile pro vero amplexantes, Sc decipiantur ipfi, Sc de«cipiant alios,

Sunt autem inprimis duo Interpretum genera, qui¬bus imperitorum multitudo quam facillime circnmveniri

A % folet

<ψ ( 2 ) «φ·fölet. Unum eorum efl, qui pietatem fententiae magisquam veritatem fecuti, bonum quidem & Sacrae Do£lri-nse germanum Senfum, fed non proprium jui loci verbisquefetis congruum indagant. Alterum eorum eil, qui, cumnimium fibi confidant ingenioque luxurianti indulgsanr,avgutum quemvis Zf ingeniofum potins quam verum ver¬bisque proprium , exprimere ambiunt fenfum.

Utroque hoc interpretationum genere faftum eil utloca Veter. Teflam. bene multa in tenebris adhuc reli&ajaceant, quod ii minime ignorant, qui vel Pietatem Exe-geticam vel temeritatem in fingendo verborurn lignificatupertSeii, certiora quasrunt. Quaepropter & nos, nequeab hac occafione, neque a temporum noilrorum condi-tione alienum duximus, pro eo, quo in hoc iludiorumgenere ferimur impetu prorius finguJari, Pfalmum Sexa-gefimum O&avum ab ejusmodi vitiis Exegeticis totumeximere.

$. II.Mujus Pfalmi difficultas. TraSlanäisRatio.Neque tarnen hoc absque omni timidiraris fenfu no-

bis fumfimus, probe fcientes quor cautiones liabeat ac-curata Librorum Sacrorurn, <Sc in his hujus Pfalmi, om-nium fere difficillimi, jnfta interpretatio, de qua tam mul-rae, eseque varioe Sc difcrepantes virorum do&iiiimorumoccurrunt fentenrise, ut qui cognoverit eas, is opinio-num varietate diilra&us pene nefciat, quo pedem hgerepoifit, Scilicet duplici difficultate hoc carmen laborat:una nativa, quee efficitur eo, quod & ipfum ejus argu¬mentum Sc apta partium coagmentatio ita latent, utquid fit quod canat vätes, Sc quomodo iingula copuletec Conjungat, ex multorum fententia, vix videatur often-di pofiej Altera adjcita> orra ex obfcura verboruaa non-

nullo-

φ ( 3 ) φmillorum poteftate. Continet quippe hoc Carmen voca-bula qusedam rariora, quibus, cum non nifi femel le-guntiir, ac vim habent exquiiitiorem, ab Interpretibusfubjecta eft poreftas, divinando potius ft&a, quam ritedemonftrata. Hanc quidem difficultatem ope Diale&o-rum cognatarum, Sc Vetuftis Veriiombus in confiliumadhibitis, fuftulit quodammodo ac difcuftit Interpretumquorundam recentiorum diligentia; qua etiam me, vi-rorum iftorum Scripta aftidue voivenrem, in hoc opereegregie fublevatum eile, grarus ab initio ftatim profiteor.Sed alterum illud, quod Pfalmi hujus expofitionem red-dere diximus impeditiorem, obfcuritas nempe argumentiSc apra Partium fingularum copulatio, novam Inrerpre-tis diligentiam poftulare videtur, cum quae alias ad hacte-nus adamatam , iive Myßicam iive Allegorieam interpretan-di rarionem di£ta inveniuntur pailim, vel prorfus incer-ta funt, vel non niii parti accommodata, a toto aliena.

Agedum periculum facitmus quousqne oculorom no«ftrorum acies vergat. Erit autem difquifitio noftra itaadornara ut primo de Autiore hujus Pfalmi, de TemporeScviptionis, Suhjetio de quo loquitur Pfaltes, Argumento, ScOrdine Sc Serie verum pauca praernittamus; deinde Tex-;tum cum fubje£la Verfione appofirum illuftrabimus, vimCarminis ac fententiam latius perfecuturi; denique ea,quae ad Pietatis Praxin in hoc Pfalmo pertinent feduloexplicabimus. Et ii haec noftra qualiscumque opera Erus-ditis placuerit, eodem modo aliis itidem Pfalmi,s diffici-lioribus lucem fpargere non gravabit.

§. III.Pfalmi Antiar & tempus quo concinnatus videtur.

De Au&ore hujus Pfalmi fatis conftat ex ejus inferi-ptione. Aperte enim dicitur mS, unde hoc carmen Dt-

A * vidi

ψ ( 4 ) Ψ"

vidi refte tribuitur. Verum quo tempore illud conditum fit & qua occafione, non iatis perfpicuum eft. In¬terim tarnen, uti cantica in libris MOSIS & SAMUELIS& CHRONICORUM, ita hunc hymnum, dtta occa¬fione ab au£tore compofitum fuifle perfvafum habemus.Et licet hee occafiones potiilimum adhuc ignorentur, ta«men ex infiris notis charaderifiicis easdem quodammodoindagare licuir. Hoc idem circa Pfalmum noftrum ob-fervatum eil. Nam qui debira atrentione coniideraveritcommata 16', 17, 18, 25, 26, 27, 28, eorumque nexumcum reliquis, facile aflentietur iis, qui hoc carmen aDavide confe&um eile arbitrantur eo tempore, quo Ar·cam Foederis rransferret ex aedibus Obed Edomi ad mon¬tern Zionem. 2. Sam. VI. 12- 17. 1 Chrom XVI. 7.Accidit eurem hoc circa annum 1046 anre n. Chr., haudita diu pofi: deletas veturtre fuperiiitionis reliquias, quaein ifto monte, ad tempora usque Davidis, duraverat. 2.Sam. V. 6. 10. Atque facta tarn Iseta rerum converfio-ne, in ejus memoriam, rex Divino aiflatu concitatus, hunchymnum cecinifie videtur. Quae his oppofuit Celeberr.DATHE a) leviora profedo iunt quam ut ab hac fen-tentia nos dimoverent.

§. IV.Stibjedam & Argumentum Pfalmi.

Accedimus ad Argumentum Pfalmi & Subje&um dequo Davidem Iocutum eile cenfeamns. Infcriptio qui-dem tacet, unde eriam de hac re variac obtinuere opi-niones, quas nec afferre, nec examinare jam vacar. b). Pro

fcopo

λ) Vid. Pfalmi ex Recenfinne Textus hlebnei Ver-fionum Antiqa. Leithe Ecvfi. notisque Philol, Pf Grit, illußr.a Jon. Aug. Dathe. Ed. See. r,ßqL ρ- zip.

b) Εasdem cognofcere qui difeupit adeat Opus Eibl.

4 ( s ) 4*fcopo annotaife fufficiat, Veteres PFalmi enarratores ple-rosque & ranrum non omnes, quos equidem vidi, huncde Chrifto ejusque Regno Spirituali nimis confidenter ex-pofuiiTe. Scilicet provocando ad loca Exodi XXIII. 20.1 Cor. X. 4. Pfalm. XCV. 8. collato Hebr. III. 7. fibialiisque peiTvadere annifi Funt, Jehovam, qui Ifraelitasper deferta duxerat, qui populum IFraeliticum formave-rat ejusque Rempublicam legibus conftituerat, LegatumJehovae, Feu Dei Filium eile ^ atque ad hunc pertinereomnia, quae hic dicuntur, arbitrari iunt. Verum eniniverovereor ut ii juiFre earminis expoiirioni confulanr. Expo-nam libere quid fenriarn. DiFplicet illa veterum librosPFalmorum, & Prophetsrum inrerpretandi Methodus, queeubique Fet e Meiliam Jenju direSlo quaerit, utpore quae FatFolido deftituitur fundamemto, & non niFi ex vererumRabbinorum Schölls in Eccleiiam noftram tradu£la eil c).Praeterea, uti hymnos plerosque oblata occaiione com-pofiros FuiiFe certum eft, ita nec concipi potefF SacrosAuctores, quavis nara occaFione idem atque idem ceci-niiie argumentum a re cantanda maxime alienum. Qiiisdiceret Fe in memoriam aeeeptorum Dei bentficiorumcondidiiTe hymnurn, in quo tarnen ilForum mentio nullaoccurrat. Hop idem ad PFalmum noiFrum obFervandum.

A 3 Et

Anglican. Celeber. Joe. Henr. Michaölis annotationes inPfalmos. III. Jon, Dav. Michaelis Annot. ad Preele&ioh.Celeb, Lowihii de S\a Pcefi Hebrßor. p. jj-j feq. Necnon Ejusd. annot. cid Ferßon. Germanic. ΡJa!mor:. p, 136.Confulatuv quoque Celeb. Starkii Sy/log, Ccmwentaiion. CfObjervat. Fbilologico Criticarum. p. 136.

c) (fr. Frommanni fchediafma de Erroribus, qui inInterpretationen» Veteris Teflarnenti a Judaeis v anarurit,quod iegitnr in Opufculis Ejus Philologicis if Hißoricis, qucQCoburgi /770 prodierunt.

4^ , ( 6 ) "4^

Et quo diligentiore cura fingula' ejus verba luftramüs, eocertiores evadimus Davidem egregio hoc carmine nontam Me[fiam, Ejusve Regnurra Spiriruale canere, quampotius devota mence celebrare uberrima libi fuoque po-pulo clementiilime collata beneficia Jehovae, quibus Rem-publicam Iiraeliticam ab exiguis initiis profefttfm auxeriq,exornarit & in pofierum eriam eiTet cumulaturus. Inefiequoque in Carmine ipfo argumenta multa, eaque lucu-lentiiiima, quae hoc oftendunt, in expoiitione pafiim pla¬num faciemus: & profe£to ludere nobiscum opinabimureos, qui carminis argumentum plane aliorfum fiedtercvolunr,

$. v.Qrdo & feries verum, quce in hoc Pfalmo ohvice funt.

Ad ordinem autem Sc feriem rerum attendentes, nonunam etndemque perfonam decantantem concipimus,fed plures Choros hunc hymnum invicem recitantes. Siad hoc attendatur, plures Fane evanefcent difficultates, ne-minemque oflfenderit valde abrupttis harum partium ne-xus. lpfa autem Oratio nobis iic procedere viderur.Primo univerfe laudat Vates antiqua Dei beneficia po-pulo, inde ab exitu ex iEgypto usque ad occupationernterrae promiiFae prseftita, comma. 1,-15·. Exordiumnempe capit ab eminentia ac Majeftnre Dei fumma, ejus-que feveritate in hoftibus coercendis tremenda, lenitatevero Sc bonitate erga populum Fibi dileclum, cujus vin·dicem feverum femper Fe praeftiterit, comm. 1 — 4 De-inde a commate 5 ad 15 altius repetit origines populi;canit liberationem ex /Egypto maximaque Dei beneficiain defertis, datas in monte leges, reda&am in potefia-tem Palceftinam, devi£lis, qui arma moviflent regibus.Quae omnia ica perfequitur ut res iftas in Hifioria Sacra

uberius

Φ ( 7 ) Ψ

uberius expofitas, atque tum temporis omnibus notas, pau-cis verbis arringat: ob quam brevitatem quoque eorumexpofitio nobis moleßior eft, quod non femper ira fup-petunt res olitn geftae, ut, quid canat Vätes ftatim fuc-currat. — Denique ad recens beneiicium delatus com-mare 16-20 celebrat ele&am in Zione Dei Sedem, eam-que ut iingularem pr^erogativam laudat, v. ao - 24.: Scprsefertim inde exfpectandam tucelam Divinam adverfusmala omnia. Deinde follemnem Arcae migrationem, ejus-que pornpam pingit v. 25-28: his fubjungit preces proquieta fede Sc impetrando auxilio Divino adverfus ho-iles adhuc debellandos, ad v. 32: denique ad tantamDei bonitarem reverenter agncfcendam Sc rite celebran-dam fuos exhorratur.

§- VI.Textiis cum perpetua annotatione illußratus.His praemiffis ad Textum enucleandum pedem järn

promovemus, expoiituri cum formularum vim Sc elegan-tiam, tum omnino fententiam carminis partiumque a-ptam conienfionem.

Verba Carminis ira fera convertenda cenfemus.iicto mb maoS 1 Praefefto Chori Muiici. d) Car¬

men Davidis ad inftrumerrta Mu-fica cantandum.

iduu YTMn wie» ο*η*>χ Dip* 2 Surgat Jehovah; difpergenttirs.vaaD iwva hoftes ejus & fugient inimici eo

adventante.un Dina «pun {tvy »pana 3 Ut difpellitur fumus eos difpel--uao D'j'tfi nan* »κ-'iflD les; ur cera liquefcit igne fic im*

jcn^x probi peribunt Deo confpe&o.Probi

d) Hoc iytelligitur ex l♦ Cbron, XV. 77, 22, 27,

•ψ c 8 ) 4"

vsh Λ* irw D'p'un 4 Probi vero gaudeant, exfultent:nnft5f3 vw) vrhn coram Deo, & letitia gefliant.

CHORUS.iSd ici» inni ü^binb ιτ» 5 Canite Deum, ipfi pfallite; viam

low π'3 ni33i»3 33iS munire per deferta ve£lo. JahfraaS nty) eft nomen ejus, igitur coram eo

exfultate.

V. 2.

OTlVx Dip*Arcam levantibus, qui eidem ad Arcem Zioniticam

transportandae infervirent, carraen orditur Davides, chorotripudiantium ftipatus, in hunc modum : furgat Jehovab <?),iisdem fere verbis, quibus uti quondam folebat MOSES,quando Area Fasderis locum mutabar. Numer. X. 35.2 Chron. V. 41. Pfalm. CXXXII. 8. Hac autem for-mula Davides inducit Deum jam {urgentem ad novasSedes Tibi paratas occupandas Sc fefe accingentem ad resmaximas ibidem perpetrandas. Igitur 01p, renuente Tex-ru, non fumendum eft fenfu militari, pro tnjurgere, in-vadere, boflilitev agere, quem quidem fen Tum Ära bum f*-ndmittere non negamus. Neque innuit haec for/nula aDivino Vate uftirpata, egreiium Dei ad hoftes profligen-dos, ut fingit Celeberr. DATHE pro flabilienda fua hy-potheii militans, qua vult hunc Pfalmum forte compo·litum fuifle quum David Arcam fecum ad expeditionembellicam educeret/).

1X13*

«II II ■ ■■ — ' ' * - ■ " "—*

e) Qptime. Max. Revend. Dott. Tingstadiüs ad hcec•verba: Nu lyftes Arken upp at baras af Preflerne. Prof.Öfverjattmug af Ρ/altaren. Upfila ιηρι.f) Lvco citato. ρ. 214.

4* ( 2 ) 4V

uns' difpcrgentur. Metaphora du£la eft ab aquis dif-fluennbus. Verb. pa proprium eil aquis Sc flumin i buseuni iropetu ruentibus. Hinc de difperfione hoilium,eorumque Sc turpiifima, calamitofa Sc celerrima fuga,fluminis inttar uiurparur. — Fiacenr verba CeleberrimiSCHULTENSII g): Valet pa fepe, dilabi, divngari extrajedes fuasj habetque noxam, errorem, interirum deniqueconjun£tum aliquando.

ra'i* Sc rtopo iunt gentes qui alienos colunt Deos,4 Mof. XXXII, 2i. Deutron. VII. ίο. Deurr. XXXII.41, 43. Exod. XV. 7, atque Ifraelitas non raro infe-ftarunr.

V. 3.

Optat itaque comrnate 3, ut tanti Numinis pracfen-tia in Zione maxirne confpicua fit in hoitibus arcendisac fugandis. Hic non folum continuatur, quidquid di'£tum in antecedentibus, fed variatis etiam figuris incre-fcit. Notanda eft imaginum elegantia a fumo aura quavislevi dispulfo, Sc a cera facile diffluente, duclarum ad ex-primendam hoilium imbecillitatem divina vi facile con-ficiendam.

Pro verbo «pjn Interpretes antiqui: ALEXANDRI-NI, ARABS, VULGATUS, SYRUS, Sc ipfe deniqueCHALD./EUS legiife videntur tsnr; quam le£tionem, cumfit elegantior Sc membrorum parallelifmo accommoda-tior, llluftrtjj: MICHAELIS Sc Celeber. STARKIUS re-ceprai praeferunt. At quam caute in ejusmodi mutatio·nibus admittendis procedendum antea monuimus b). N.onquaevis le&io elegantior ftatim eft verior. Et qvamvis

B non

g) Ortg. Libr. 1. Cnpt IV. jf. β.b) Vid. Disfertat. noflråm de Vcrfionis Alexanir, uftt

Sf AuSloritate in caftigando bodierno Jextu Hchao,

C 10 ) 4*·

son negandum illud rp3n locum redders paulo difficilio-rem , inde tarnen non fequitur illum eiTe vitiatura; qua-propter & nos nihil mutandum efie arbitramur, prsefer-tim cum le&io, quam impreffa tuentur Exemplar ia, fa«tis aptum admittat fenfum.

wyvri pltir, a fingulari re*», cujus late paret ufus, proomni fcelefto, improbomjuriofo, reo. A LXX Interpreti-bus plerumque reddi fölet άσεβης, impius, vefanus Nu-minis contemtor, idque in locis plurimis haud male.Hoc loco aurem fubinnuit injuftos populi Ifraelitici op-preifores Si inimicos, quod ex orationis ferie Si ufu inLibris Sacris obvio, dudum obfervavit Jliuftr. MICHA¬ELIS. Inrer loca quae hoc confirmant notanda funt:Deutr. IX. 4. 5. XII, 29. 31, s. Chron. XVII, 9. 2.Sam, VII, 10, 11.

V. 4.Η is opponuntur o'pny ppenuini, jufli, prohi, qui nian-

data Dei fervabant, h. e, Ifraelitae'. Ätque hos Ifraeli-tas, qui nomine o'jns fhperbietanr, quibusque u ber rim aerat materies laetanai de fummis Dei in fe collaiis bene-hciis, hos inquam Ifraelitas hortatur Vätes hoc comma¬te Si fequente ut carmina dicant viamque ilernanr.

CHORUS.

V. 5«In formula nmra mnS »Sd enodanda m til tum interpre-

tes fudarunt. Fuerunt inprimis ccniofi in explicandonomine n»:nj», feil loco. illo definiendo, per quem vehidicitur Deus, quem multi, Chaldxum Si Rhbbinos fecuti,putarunt effe coelum, Alii mtindnm vaftum Si fte.rilem:A-lii reddiderunt: amcenitatis , vel qui. infrdet amcenitatibus,h. c. qui ameena omnia poflidet. Nec melius rem fuamegerunt, qui interpretari funt occvfum, Ita Verfio Ale-

xandrina

•Φ C II ) Ψ

xandrina vertir: ΙττΙ $ϋσμων, quod etiam probare vidertirCeleherr, STARKIUS , exiftimans Deum iic fingi ab AE-gypti fioibus Cherubis vedtum; ac invira Geographia.

Nobis autem iic videtur: a nativa vocis iignifica-tione non eft recedendum. Vocabulum rrsiy nobis eftforma pluralis a fingul ar i rv, quee, vivente lingua Ebraeaprocul dubio in ufu fuic habuitque fignificadonem dejerti\habet etiam apud Arabes vim eandem. Hoc a SYM-MACHÖ, HIERONYMO redle intelledlum. ille vertir:iv τη ccoUrjroo, hic : in defertis. Η i η c nmjD eft: quiveSius eft in defertis, feu qui per deferta incedit. M. R. D.TINGSTADIUS: Öknarnes rymder. Ex noftra fententiahis verbis refpieit Vares Åvcnm Fcederis, certum prsefen»tiae Dei fymbolum, vel i altem tcmpus illud, quo Areafcederis in deferto vehebatur.

De vera notione verbi iSd, quod Tsergum perperamvertir lauåate, certiores evadimus tum ex aliis locis, utJef. LVIi. 10. tum veterum Interpretum audlorirate. A-QUILA vim propriam, pro more fuo, fectarus, reddir:<%7ΐοσκΰλο7ϊΙσΐχ,τε , SYMMACHUS : κοίτα^ξωσατε cécv A-LEXANDRINi: ο^οττοιηο-ΐχτε. Alludir nempe hsec formu-la ad mores Regum antiquorum , qui iter fadluri mit-tere folebant viam munituros. Hinc paret non quodvisPoetse verbum ad vivum eiie refecandum, vel quteren-cium quae finr deferta, qute viae, qui lapides, quibusfternatur. Sunt Metaphorre in Sacris non folum frequen-tiifimse, fed etiam diverfce quam plurimum. interea, quan-do Metaphoris uruntur Sacri Scriptores, <St in eadernMeraphora omnem fcenam exhibeift, omnes Tropos nonpracife nec prejje urgeas. Sunt Metaphorce fpeciales, qutead cardinem Scense exhibirse pertinent; funt aliae-, qua:eleganrioe caufta illis jumftte funt, & ex genio populi de-ducendae, Neque myftice hare de Chrifto exponendaefle arbitramurj nam feriei- Orationis repugnat; fed hoc

B a omni-

ψ ( 12 ) -ψ"

omrnno velie vsrem : Jam cum fe levat Deus ( vel po-tius Area Foederis praefentiae Ejus Symbolum) novam fe¬dern fibi paratam occupatuvus , adsfte venerabundi coram eo ,

offlcia pia preßate.Tandem CauiTam addit, qua? Ifraelitas ad haec officia

prseftanda alacriores redderet. Pergit nernpe: le» rra inJab nomen ejus. Verba hsecce mirum, quantum Inrerpretibus atrulerint rnoleftiee, quin adeo inter fe diifentiunt,ut diveiTas opiniones recenfere loogum forer. Uc pau-eis omnia compleéfamur, neque CAPELLIANA, nequeJ. D. MICHAeLIS hic placet immurario texrus, quorumille hb)t cui etiam aiTentitur HOUBIGANT, delenduencenfet illud 3 quod difficultatem creat in voce mn, le-gendumque jubet, rv x>. quia Jab eft nomen ejus: Hic ve-ro, qui receptam le£tionem adeo difficilem eife ac im-peditam ferio pronunciat, ut nulla ratione commodamadmittat explicationem, elidere quidem non audet lit-teram a, quam fervant SYMMACHUS i) Verfio V:a k)& Hieronymus /), eam omittentibus reliquis fere omnibusVerfionibus vetuftis. Sed ut haec difpareat difficukas piinctamutanda cenfet, negans formulam ullo modo explicaripoife, nifi legatur rra bajab cum patach fub littera a <Sckamez fub », quod verbum apud Syros viget inac notat folari, recreare, unde vertit: Nomen ejus recreat.Nos autem arbitramur leftionem vulgarem, qualem pur.-£lata injungunt Exemplaria, fibi omnino conftare, nul-lamque, five contextui, ilve genio linguae vim fieri, iireddatur Jab eß nomen ejus. Ex genio linguae tam He¬bräer quam Arabicae hsec interpretatio fatis tuecur. Inutraque Beth, quod dicitur Eßentia, quo utuntur ad ex-

primen-

bb) In Critica Sacra p. C$β. Ed. Ree. i) Δια τχ la ηονομασία άυτ$. k) εν τω Ια το ovoμα αυτ$. I) In Dominonomen ejus.

ψ C 13 ) Φ

primendum nominativum qualitatis, tum fuljeSio tumpra-dicuto prarponi foler. m). Atque hane expoiitionem locihujus perdifficilis eo lubentius quidem ample&or, quocertius eil viros harum rerum perinffimos eandern inter-pretandi viam ingreilbs eile n). Venerum tarnen quae-dam in mentem, quae & vulgarem leébonem tueri, & huicloco lucem affundere poilint. Si enim vera funt, utiquidem videmur, ac revera fat folidis argumentis evincipoiTunt, quae fupra diximus, hunc Pfalmum conditumeile quiim Arcam Foederis ad locum ei paratum in monteZionicica transferret Davides; probabile omnino eft, hsecverba & proxime antecedentia refpicere Arcam Jehovae,atque iic in his intife allufionem ad 2 Sam. VI. 2. ubide Area dicitur jopr tpx D'nSxn ριχ ιV otnsn aer imarx nin'Dt? ό<7 Mino erit iententia: in jfebova vel per JobovamArcam inhabitäntem eß digmtas ejus^ Seil. Area, igitur ex-Jult te coram ea\ Neque incongruus provenirer ienfus, fiquis maluerit τ8 qv lignificationem nominis retinere, cuiientenriae favet veriio SYMMACHI aicc, rS icc rj cvopciAuάυτχ, quam expoiitionem hujus loci optimam eiTe nullidubitamus.

Sequitur jam formula cantici hujus, & quidem pri-mo antiqua beneficia enarrantur. Pergit Chorus.

nudSa m ox 6 Orphanoium pater eil Sc vidua-nanp ρ·Ό3 D'nbvs rum vindex, Deus in ian£tuario

nrra □,τη· tbmo d'HSn 7 Deus profugos facit habitareq'tdn n'sio domi: educit vin£losad abundan-

:nmns Udv o'-tod-j« tiam ; fed oppreifores petram fte-

rn) Vid. Glßjii Pbilologta bacr. p. j#6 Ed. rec. v) Max.R ver. Zf Celebet.. D. Dotter Ptojesjor. Tingstadius inPerftone Pfalmor. vernacula habet: Hvars namn år rhenEvige. Similtterßr Celeb. D, Dathe: Jak φ nomen ejus.

fuo.

V. 6.

ψ C >4 ) φV. 6.

His Verbis Deum adorat Vätes ut Vindicem praefen-tem & praepotentem, qui manu fortiilima populum op-prefTum aileruit, atque de voraginibus calamitatum extor-üt. Formulam fere eandera videre licet Deutron. Χ. ιδ.

v. 7.

Ad fpecialiora autem defcendens beneficia, quibuspopulum lfraeliticum affecerit Deus, regreditur Vätes adformationem populi, illiusve liberationem ex ./Egypto &occupationem terrae Canaan. Quid per trriT intelligaturdifceptatum eft. ALEXANDRlNI vertunt μονοί ςόπαε >folitarios, AQUILA μονοίχχε, & plerique Interpretumhaec verba retulerunt ad conditores populi Ifraelitici,inprimis Abrahamum diu prole deftitutum, quem pro-pterea Prophetae dicere folent inan Jef. LI: a. Mal II. ij.ac Γι fententia eiTet: Deus facit ut prole deßitnti domumante vacuam impleant. Verum varia funt, quse fuadent utab hac expofitione recedam. Ampleclor potius fententiamCeleber. SCHNURRERl o) qui h. v. explicat de botni-tiibus patria five domo extorribus. Certe huic interpreta-tioni favet Sc verbum xwio babitare faciens, 8c membro-rum parallelismus. Quod etiam obfervavit Vir inhis lit-teris Summus, Max. R. D. TINGSTAD1US reddens,fom husvilla bevberge gifver. Lucem quandam quoque af-fundit locus 1 Chron. XVI. 18; 19. 20, ubi res eeedemdecantantur. — Verbis quae fequuntur nntioa ο'τοκ x^aVin&os educit ad al·undant iam, doeetur quomodo Deusliberatam gentem Ifraeliticam bonis omnibus r.eddideritaffluentem. Difficultas quaedam haeret vocabulo Baccofcbo-rot. KIMCH1UM, ABENESRAM, aliosque Rabbinos

fecuti

o) Peculiari Disfertatio/ie Tubinga 1Ί94» b.ihitä, huncPfalmum illußravit, citänts Celeber, Datke. /. c. ρ, 2i6. d.

Ψ ( *S ) Φfecuti cogkarunt de verbo itfp, a quo noftrum, 3 pro ρpoiito, ducendum putarunt, reddentes: educit vinSios decompedihus. At vero nos, iüa litterarum permutatione pa-rum del$£lati, aliam fignificationem huic voci fubjiciendamefle eo facilius judicamus, quo certius deprehendimusreliquos Interpretes vetuftos a notione vinculorum eilemaxime alienos. Nam ALEXANDRINI reddunt: εν ccv

fydcc, ARABS Sjä», VULGATUS: infortitudine, THEO-DOTIO εν ivSurrjc-iV Sc SYMMACHUS a notione vin¬culorum maxime recedens vertit: hs απόλυαν. DeniqueCHALD^EUS aliam notionem expreflit; dicit enimDeum Ifraelitas duxifle ex Aigypto 'aatsa i. e. pro-fpevos cum povtpa. Optime autem vim vocis expreflitSYRUS fiio ]Z.Qp..fU_i2 cum abundantia, vel ad ahm-dantiam, a verbo fAO, quod profperum felicem ejje figni-ficat, cui refpondet Årabum in CORANO fre»quenter obvium, & notat numerofum copiofum efle, quametiam fignificationem in Hebraico *>»3 fervari nos docetlocus Cobel XI. 6. Hinc locum noftrum reddimus ad a-bundantiam. M. R. D. TiNGSTADlUS: fim trykta fån¬gar i rika parker utfårer. Sic Apprime refpondet PialmoLXXI. is, ubi Deus dicitur eduxifle Ifraelitas rmb lare-vajab^iå abundantiam, vel loca irrigua. Illa igitur abun¬dantia innuit non tam ingentem numerum ad quem ex-creverat populus Ifraeiiticus in ^Egypto, quam potiusterram illam bonis omnibus affluentem, quam ex fervi-tute liberati occupaflent Ifraelitse, Exod. XIII. 5.

Major difficultas eft in fequentibus:w d'yud ytt nrvrreopprefjores vero babitaverunt in faxo flerili. Aperta oppofi-tio eft in his membris inter res profperas populi Iiraé-litici Sc infortunia calamitatesque illas, quibus iuccumbe-bant ejusdem oppreifores. Significatio vocabuli tfm» in·telligitur facile ex cognato Arabico quod non tan-

tum

ψ- Q 16 ) 4frtum fignificat: tnalum improlum ejje; verum etiam ndver-Jati) injuriam alicui inferre. Innuuntur autem hoc vo-cabulo iEgyptii Ifraelitis infenfifilrni, quod & apparetex Pfalmo LXXVHI, 53. — Atque hi Sorarim habita-runt πγτπϊ. Qvid autem hoc? In djverfas partes abeuntInterpretes. ALEXANDRINI, ARABS, VULGATUS& ipfe adeo SYRUS reddunt Sepulcra, forte refpicientesvaftam illam cladem ^gyptiorum, cujus mentio fit E-xod. XII. 12, 13, 29, five etiam fatale ac üupendumexitium torius exercitus Pharaonis mari rubro iubmerfi \Exod. XIV. 26. 27. 28. XV. f. Vim vocis vero me¬lius aflecutus eft AQUILA reddens : πλην άφιςχμενοιεαχηνωσαν λεοπετξίανδε. SΥΜΜΑCΗUS: κχτοικησχοΊ κοίυσ'ωνοεξηξότητχ. Atque ad Judaeorum Magiftros delati, eosdemdeprehendimus hane vocem interpretari: petn m midamcalore Jolis exuflamj cui expofitioni etiam aliquid roboriscedit ex Diale&o Arabica, quae fervat agnatam vocem s==-o,quae, Au£tore CASTELLO, fignificat Jonum lapidis pe-tr<e Miß. Hinc vocem γϊτπϊ exiftimamus optime reddi :Petram fterilém. Nam qui hanc vocem interpretati funtde Pharaone ejusque Exerc-itu fubmerfo in mari rubro ,& per nrvmr inteilexerunt nqa>m puram, hmpidam , a ver·bo ηηϊ candtdum, limpidum ejje , vix eam vocis fignifLa-tioriem ex coonatis Dialectis commönffrare poiiunt. Jam,cum faxa nuda fifiant elegantem fterihtauis & vafiaiionisimasinem , Poétam hac voce voluifie puramus, non tam/Egypti defcriptionem, quam potius pinxiiTe poenas illasab rnato Numine iEgyptiis infli£las, quibus eorum terravaftara erat, omnibusque bonis ad vitam neceflariis, tumtemporis prorfus vacua. Exod. X. 15, IX. 24. Pfalm.CV. 32,3).

V. 8.