niti tatha karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lziff, ko{6g / k"jf{wf/ m ;"o{ljgfos...

22
æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 1 s[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/ ;"o{ljgfos gu/kflnsf s6'~h], eQmk'/ # g+= k|b]z, g]kfn @)&^ gLlt tyf sfo{qmd cfly{s jif{ @)&^÷&&

Upload: others

Post on 04-Jul-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 1

s[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/

;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/

;"o{ljgfos gu/kflnsfs6'~h], eQmk'/

# g+= k|b]z, g]kfn@)&^

gLlt tyf sfo{qmdcfly{s jif{ @)&^÷&&

Page 2: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&2

Page 3: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&

gu/ k|d'v >L jf;'b]j yfkfn]

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf]

kfFrf} gu/ ;efdfk]z ug'{ ePsf] cfly{s jif{ @)&^÷&&

gLlt tyf sfo{qmd

;"o{ljgfos gu/kflnsfs6'~h], eQmk'/

# g+= k|b]z, g]kfn

@)&^ c;f/ ( ut] laxLaf/

Page 4: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&

Page 5: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 1

o; ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] kfFrf} gu/ ;efsfk|d'v cltly pkk|wfg tyf /Iff dGqL dfggLo O{Zj/ kf]v/]nHo",ljz]if cltly k"j{ pBf]u dGqL tyf k|ltlglw ;efsf ;f+;b dfggLo dx]z a:g]tHo",k|b]z ;efsf dfggLo ;f+;bHo"x?,lhNnf ;dGjo ;ldltsf k|d'vHo",gu/ k|d'vx?, pk k|d'vx? tyf pkl:yt :yfgLo txsf lgjf{lrt hglk|ltlglwHo"x?g]skfsf s]b|Lo g]tfHo"x?, lhNnf cWoIfHo",g]kfnL sfFu|];sf lhNnf k||ltlglwHo",ljleGg /fhg}lts bnsf k|ltlglwx?,k|d'v lhNnf clwsf/LHo", ;/Iff lgsfosf k|d'vHo"x?, lhNnfl:yt ;a} sfof{no k|d'vHo",pkl:yt cGo cltlyHo"x?, sd{rf/Lx? Pj+ ;~rf/sdL{ ldqx? .

1= g]kfnsf] ;+ljwfg / ;+3Lo zf;g k|0ffnLdf txut ;/sf/x?df ;"o{ljgfos gu/kflnsf :yfgLo ;/sf/sf] ?kdf /x]sf] 5 . xfdLn] @)&$ ;fn h]i7 !) ut] z'qmaf/sf lbg sfo{ef/ u|x0f u/L sfo{ yfngL u/]sf] cfh 7Ls @ jif{ ! dlxgf ePsf] 5 . ;+3Lo ;+/rgfdf :yfgLo txsf] ;/sf/ hgtfsf] ;a}eGbf glhssf] ;/sf/ xf] . oxL k[i7e"lddf /x]/ o; ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] ul/dfdo kfFrf} gu/;efdf cfly{s jif{ @)&^÷&& sf] jflif{s gLlt tyf sfo{qmd k|:t't ul//xFbf d}n] uf}/jsf] cg'e"lt u/]sf] 5' .

2= /fi6«nfO{ lg/ª\s'z ;fdGtL zf;g k|0ffnLsf] cWof/f] sfnv08af6 hgtf s} k|ltlglw dfkm{t /fHo ;~rfng ug]{ ;ª\3Lo nf]stflGqs u0ftGqsf] pHofnf] o'udf k'¥ofpg hLjg pT;u{ ug'{x'g] ;Dk"0f{ 1ft c1ft zxLbx? k|lt >4f~hnL ck{0f ub{5' . /fli6«otf, /fli6«o lxt Pj+ :jfledfg, nf]stGq / hghLljsfsf] cfGbf]ngsf] g]t[Tj ug'{x'g] cu|hx? k|lt pRr ;Ddfg JoQm ub{5' . g]kfnL ;dfhsf] ?kfGt/0fdf pxfFx?n] k'¥ofpg' ePsf] of]ubfgsf] :d/0f ug{ rfxG5' .

3= g]kfn ;/sf/ / # g+= k|b]zsf] k|b]z ;/sf/af6 ;d[4 g]kfn, ;'vL g]kfnLsf] /fli6«o cfsfª\Iff k|fKt ug{ cfly{s, ;fdfflhs, ;fF:s[lts ljsf;sf p2]Zo, nIo, /0fgLlt / sfo{gLltsf] :ki6 vfsf;lxt cfly{s jif{ @)&^÷&& sf] jflif{s gLlt tyf sfo{qmd / ah]6 ;fj{hlgs ePsf] 5 . g]kfn ;/sf/n] kGwf}+ cfjlws of]hgf :jLs[t u/L nfu" u/]sf] 5 . g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ tyf o; gu/ ;/sf/sf] gLlt tyf sfo{qmd / cfjlws of]hgfsf] k|efjsf/L sfof{Gjog ub}{ glthfd"ns pknAwL Nofp]g u/L s[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/nfO{ d"t{?k lbg xfdL ;Dk"0f{ lgjf{lrt kbflwsf/Lx? k|ltj4 5f}+ .

4= :yfgLo txn] g]kfn ;/sf/ / k|b]z ;/sf/sf] ljsf;;DaGwL nIo, p2]Zo k|fKt ug{ ;dGjo, ;xof]u / ;xsfo{ ub}{ :yfgLo cy{tGqsf] ljsf; / lj:tf/af6 ;d[l4sf] cfwf/ lgdf{0fdf dxTjk"0f{ e"ldsf

Page 6: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&2

v]Ng ;Sb5 . ljsf; lgdf{0fsf ;fwg ;|f]tsf] a9f]Q/L, ;]jf k|bfos lgsfox?df ;xh kx'Fr;Fu} lgsfout cGt/ ;dGjo / ;fem]bf/Ldf xfd|f] dxTjk"0f{ e"ldsf /xG5 . o;y{, xfdLn] g]kfn ;/sf/ tyf k|b]z txsf] of]hgf tyf gLlt cg'?k gLlt, of]hgf tyf sfo{qmd th'{df tyf sfof{Gjog ub}{ cfPsf 5f}+ .

5= ljsf; / ;'zf;g clea[l4 ub}{ k|efjsf/L ;]jf k|jfxsf] cfwf/ s]Gb|sf] ?kdf :yfkgf ub}{ hgtfnfO{ k'¥ofpg' kg]{ s[lif, lzIff, :jf:Yo, ljB't, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ nufotsf ;fj{hlgs ;]jf ;'ljwfsf] k|Tofe"lt lbg xfd|f] dxTjk"0f{ e"ldsf /xG5 . o;sf nflu ;/sf/L, lghL, u}/;/sf/L, ;fd'bflos If]q;Fu ;fem]bf/L / ;xsfo{ ug]{ gLlt lnOg]5 . zflGt ;'/Iff, /f]huf/L clea[l4, ;fdflhs ;'/Iff / dfgj ;+;fwgsf] Ifdtf ljsf;df ;xof]uL e"ldsf lgjf{x ub}{ :yfgLo ;/sf/sf] ;+oGqaf6 k|jfx x'g] ;]jfnfO{ ;dfj]zL, Joj;flos, k|lt:kwL{, ;]jfd'vL / :jfjnDjL agfpb} :yfgLo ;/sf/sf] ;'zf;gsf] ;+:yfut ljsf;df xfdL k|ltj4 5f}+ .

6= lgjf{lrt hgk|ltlglw jxfn ePsf] @ jif{ ! dlxgfsf] cjlwdf dxTk"0f{ pknAwLx? xfl;n ePsf 5g\ . u|fdL0f, b'u{d / k5fl8 k/]sf If]qx?df cfly{s, ;fdflhs / k"jf{wf/ ljsf;df k|fyldstfsf ;fy sfo{x? ul/Psf 5g\ . ;"o{ljgfos gu/kflnsfnfO{ :yfgLo ;/sf/sf] ?kdf ;+:yfut ljsf; ub}{ n}hfg #& j6f sfg"gx?sf] th'{df ul/ nfu" ul/Psf] 5 . gu/ sfo{kflnsfsf] %! cf}+] j}7saf6 hgtfsf] 3/b}nf];Ddsf] ;]jfnfO{ r':t, k|efjsf/L, glthfd'vL / hgpQ/bfoL agfpg j8f sfof{nosf] ;+u7g ;+/rgf / b/aGbL kl/dfh{g ;lxt :jLs[t ePsf] 5 . g]kfn ;/sf/af6 ;dfof]hg eO{ cfPsf ;a} sd{rf/Lx?sf] plrt Joj:yfkg ul/Psf] 5 . ;]jf k|jfx k|efjsf/L agfpg j8f sfof{no ;~rfng tyf Aoj:yfkg sfo{ljlw, @)&^ :jLs[t u/L sfof{Gaogdf NofOPsf] 5 .

7= æ;d[4 g]kfn ;'vL g]kfnLÆsf] /fli6«o cfsf+Iff ;lxtsf] ljsf;sf nIox? xfl;n ug{ ;"o{ljgfos gu/kflnsfsfn] k|efjsf/L e"ldsf lgjf{x ug]{5 . s[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/ eGg] gu/sf] d"n gf/fnfO{ ;fsf/ kfg{ gu/ If]qnfO{ g]kfn s} pTs[i6 gd"gf, ;d[4, Jojl:yt, ;'ljwf ;DkGg, k|ljlwd}qL, a}1flgs, ;'Gb/ Pj+ ;kmf x/fe/f gu/ agfpg ;du| gLlt tyf sfo{qmd aLr plrt tfnd]n cfjZos 5 . o;y{, cfly{s jif{ @)&^÷&& sf] ah]6 lgdf{0f ubf{ gu/jf;Ln] cg'e"lt ug{ ;Sg] gu/ ;'zf;g / ljsf;nfO{ ;+:yfut ug]{ k|jGw ldnfOg]5 .

s[lif tyf kz'kfngdf cfw'lgsLs/0fM

s[ifssf] hghLljsfdf ?kfGt/0f

8= a9\bf] ;x/Ls/0f;Fu} gu/ If]qdf lj:yflkt x'g yfn]sf] kz'kfng, s[lif k|0ffnLsf] lg/Gt/tfsf ;fy} s[lif e"ldsf] ;+/If0f ug{ o;sf] ljsf; / lj:tf/sf nflu cfw'lgsLs/0f ug]{ / o;}sf dfWodaf6 hgtfsf] nflu cfo cfh{gsf sfo{qmdx? ;~rfng u/L Joj;foLs/0f ug]{ gLlt lnOg]5 .

Page 7: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3

9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt hftsf] jLp lahg, s[lif cf}hf/ / ;fdu|Lx? s[ifs tyf s[ifs ;d"xx?nfO{ lgMz'Ns tyf nfut ;fem]bf/Ldf ljt/0f u/L s[lif If]qsf] pTkfbg tyf pTkfbsTj a[l4 ug]{ gLlt lnOg]5 .

10= kz'hGo pTkfbgdf hf]8 lb+b} ls;fgnfO{ pGgt kz' :jf:Yo ;]jf lgMz'Ns tyf nfut ;f]em]bf/Ldf ;]jf lbO{ b"Uw / df;' pTkfbgdf yk nufgL ug{ k|f]T;fxg ul/g]5 . kz' k+IfL kfngdf ls;fgnfO{ kz' aLdf ug{ k|f]T;fxg ug]{ gLlt lnOg]5 .

11= ahf/df pRr dfu ePsf / tTsfn laqmL ljt/0f u/L cfo cfh{g ug{ ;lsg] gub]afnLdf s[ifssf] k|fyldstf / cfs{if0f a[l4 ug{ tfnLd, ;d"x v]tL, cWoog e|d0f / cg';Gwfg ug{ yk nufgL ug]{ gLlt lnOg]5 .

12= k/Dk/fut ?kdf kz' k+IfL kfngf ub}{ cfPsf s[ifs tyf s[ifs ;d"xnfO{ nlIft u/L gZn ;'wf/ tyf cfxf/ Joj:yfkg sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . kz'k+IfL Joj;fonfO{ ljljwLs/0f ub}{ cfod"ns k]zfsf] ?kdf :yflkt ug{ pTs[i6 s[ifs ;Ddfg sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .

13= s[lif k]zfdf o'jfx?nfO{ cfs{if0f a[l4 ug{ o'jf :jM/f]huf/ nlIft sfo{qmdx? ;~rfng ul/g] 5g\ . o'jf cj:yfsf] phf{nfO{ s[lif If]qdf Joj;foLs/0f ug{ :jM/f]huf/ aGg] / agfpg] gLlt cnDjg ul/g]5 .

14= k|wfgdGqL s[lif cfw'lgsLs/0f cfof]hgf tyf s[lif / kz' ljsf; 1fg s]Gb|;Fu ;dGjo / ;xsfo{df gu/kflnsfn] nfut ;fem]bf/L ub}{ wfg, t/sf/L, cfn', kmnkm"n / k'ik Joj;fo ks]6 If]q 3f]if0ff u/L s[ifssf] cfo a[l4 ul/g]5 . 3'DtL lzlj/dfkm{t df6f] tyf uf]j/ k/LIf0f sfo{qmd ;~rfng ub}{ s[lif tyf kz'k+IfL kfng If]qsf] pTkfbg a[l4 ul/g]5 . Joj;flos kz'k+IfL kmfd{x? jftfj/0f tyf k|ljlw d}qL agfpg dfkb08 tof/ u/L nfu" ul/g]5 .

15= 3/ kl/jf/nfO{ k'Ug] cuf{lgs / :j:Yo ;fu ;AhL tyf t/sf/L cfkm}n] pTkfbg u/L pkef]u ug]{ cfbtsf] ljsf;sf nflu s/];faf/L tyf sf};L v]tL sfo{qmd nlIft ;d"x dfkm{t ;~rfng ug]{ gLlt lnOg]5 . gu/ If]qdf pTkfbg ug{ ;lsg] / pj{/ hldgnfO{ afFemf] /fVg kfOg] 5}g . o:tf If]qx?df ;d"x v]tL k|0ffnL ug{ rfxg] s[ifs ;d"xnfO{ gu/kflnsfaf6 :ofnf] 6"o'j]n tyf l;rfO{ k|0ffnL / s[lif cf}hf/ pks/0fdf cg'bfg lbg] gLlt lnOg]5 .

16= hldg afFemf] /fv]df To:tf hUuf wgLnfO{ hl/jfgf ul/g]5 . gu/kflnsf If]qdf /x]sf v]tLof]Uo hldgdf l;rfO{ ;'ljwf a[l4 u/L s[lif pTkfbgdf a[l4 ug{ k"jf{wf/ ljsf;df nfut ;fe]mbf/L ug]{ gLlt lnOg]5 . l;+rfO{sf nflu ;f]nf/ kDk k|ljlw k|of]udf k|f]T;fxg ug{ cg'bfg lbg] gLlt lnOg]5 .

17= /fli6«o k|f0fL pBfg tyf cGo jg If]qsf cf;kf;sf s[ifssf] s[lif pkhsf] jGohGt'n] Iflt ub}{ cfPsf 5g\ . o:tf If]qdf jGohGt'af6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ af/ aGb]hsf] Joj:yfsf ;fy} jGohGt'af6

Page 8: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&4

Iflt gx'g] v]tL k|ljlw tyf cGo pko'Qm kmnkm'n v]tLnfO{ k|f]T;fxg ug{ ;+3 / k|b]z ;/sf/sf ljifout dGqfnox? Pjd\ ljefux? / lgb]{zgfnox?;Fu ;xsfo{ ug]{ gLlt lnOg]5 . s[lif pkhnfO{ ;xh ahf/Ls/0f ug{ / s[ifsnfO{ al9 nfeflGjt agpg s[lif pkh s]Gb| lgdf{0f Pj+ ;~rfng ug]{ gLlt lnOg]5 .

18= gu/ If]qdff Joj;flos s[lif kmd{ ;~rfng ug]{, k'ik v]tL Joj;fo k|j4{g / lj:tf/ ug]{ s[ifs tyf s[ifs ;d"xnfO{ k|f]T;fxg ug]{ gLlt lnOg]5 . gu/ If]qdf ePsf o:tf sfo{ ug]{ s[lif kmd{ tyf Joj;foLx? dWo] pTs[i6 s[ifs tyf ;d"xnfO{ gu/kflnsfaf6 k'/:s[t ug]{ gLlt lnOg]5 .

lzIff, o'jf tyf v]ns'b k"jf{wf/M ;Gt'lnt gu/ ljsf;sf] cfwf/

19= lzIff, o'jf / v]ns"b ljsf;sf cfwf/ x'g\ . of] If]q dof{lbt Pjd\ kl/is[t hLjg / ;Ddflgt /f]huf/L tyf pBd ljsf;sf] cfwf/;d]t xf] . 1fgdf cfwfl/t gu/ ;dfhsf dfWodaf6 gu/ ljsf;sf If]qdf jx'cfoflds sfo{ ug{ ;lsG5 .

20= ";a}sf nflu u'0f:t/Lo lzIff, ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] k|ltj4tf" eGg] d"n gf/fnfO{ ;fy{s agfpg cGt/;DjlGwt ljifox?;Fu ;dGjo sfod ug]{ gLlt lnOg]5 .

21= gu/ lzIff ljsf;sf nflu ;fd'bflos / ;+:yfut ljBfnosf aLrdf "lzIffdf u'0f:t/Lotf / kx'Frdf ;dfgtf :yflkt" u/L lje]bk"0f{ lzIff k|0ffnL cGTo ug{ ;xsfo{sf] sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . ;a} ;fd'bflos ljBfnox?df k|f/lDes sIff b]lv g} c+u|]hL dfWodaf6 ;'? ePsf] k7gkf7gnfO{ dflyNnf] sIff;Dd a[l4 ub}{ hfg] sfo{df lg/Gt/tf lbOg]5 .

22= ;fd'bflos ljBfnox?df lgjf{lrt hgk|ltlglwx?af6 ;fd'bflos ljBfnox?df ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] g]t[Tj u/]sf] cEof;n] ;sf/fTds glthf k|fKt ePsf] 5 . ljBfnosf] Ifdtf ljsf; ub}{ u'0f:t/Lotf sfod ug{ ;fd'bflos ljBfnox? Ps cfk;df ufFlePsf 5g\ . ljBfno egf{ cleofgn] ;fy{stf kfPsf] 5 . ;fd'bflos ljBfnox?df ljBfyL{x?sf] pNn]Vo ;+Vof a[l4 ePsf] 5 . o;y{, hgk|ltlglwx?af6 ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] g]t[Tj ug]{ kl/kf6LnfO{ cfufdL jif{x?df cem al9 ;zQm, ;'b[9 / k|efjsf/L agfpg] gLlt lnOg]5 .

23= ;+:yfut ljBfnox?df u/Lj, lk5l8Psf ju{ tyf ;d'bfosf h]xGbf/ ljBfyL{x?sf nflu lgMz'Ns 5fqj[lQ pknAw u/fpg] dfkb08 :jLs[t u/L sfof{Gjog ul/g]5 .

24= cfufdL cfly{s jif{df gu/ If]qdf :yfgLo kf7\oqmd tof/ u/L nfu" ul/g]5 .

25= ;fd'bflos ljBfnox?sf lzIfsx?sf] Ifdtf ljsf; ub}{ cfw'lgs lzIff k|0ffnL k|lt cEo:t agfpg

Page 9: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 5

Ifdtf ljsf;, sfo{;Dkfbg s/f/ ;+emf}tf, glthfdf cfwfl/t z}lIfs Sofn]08/ / lzsfO{ Pjd\ cEof; cfbfg k|bfg sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .

26= dfWolds ljBfnox?df sIff ( b]lv k|fljlws wf/sf] Joj;flos lzIff ;~rfng ug{ k|f]T;fxg ug]{ gLlt lnOg]5 . ;+:yfut ljBfnox?df z}lIfs dfkb08 cg';f/ ;~rfng tyf k|efjsf/L Joj:yfkgsf] nflu lgoldt cg'udg, ;'kl/j]If0f, lg/LIf0f / lgodg ul/g]5 .

27= k|To]s j8fdf afn clwsf/ ;+/If0f Pjd\ k|j4{g ub}{ lzIffsf] pHofnf] Hof]lt;Dd ;xh kx'Frsf] nflu afn Snjx?sf] u7g ub}{ pgLx?sf] Ifdtf ljsf; dfkm{t /rgfTds lqmofsnfk ;3g?kdf ;~rfng ug{ pTk|]l/t ul/g]5 .

28= gu/ If]qsf o'jfx?nfO{ nlIft u/L :jM/f]hfu/, cfTd lge{/, :jfjnDaL / rl/qjfg agfpg o'jf pBdL k|f]T;fxg sfo{qmdx? ;~rfng ul/g] 5g\ . gu/ If]qsf j]/f]huf/ o'jfx?sf] tYofÍ cBfjlws ub}{ k|wfgdGqL /f]hfuf/ sfo{qmdsf] d"n dd{ ";a}sf nflu /f]huf/M /fli6«o ;d[l4sf] cfwf/" ;Fu cfj4 ug]{ sfo{d"ns Joj:yf ldnfOg]5 .

29= gu/If]qsf o'jf Snj tyf dfWolds ljBfnosf ljBfyL{x?sf] ;fd'lxs ;xeflutf /xg] u/L j8f tyf gu/:t/Lo v]ns"b k|ltof]lutf ;~rfng ul/g]5 . gu/ If]qsf pTs[i6 v]nf8Lx?nfO{ ;Ddfg / k|f]T;fxg ug]{ gLlt lnOg]5 .

30= gu/ If]qdf /x]sf v'nf, ;fj{hlgs k/tL tyf gbL psf; cf;kf;sf If]qx?sf] klxrfg u/L To:tf If]qx?df v]ns"b d}bfg, afnpBfg, km"6;n h:tf k"jf{wf/sf] lgdf{0f Pjd\ ;~rfng ;fj{hlgs lghL ;fem]bf/Ldf Joj:yfkg ug]{ gLlt lnOg]5 . tL If]qx?df of]u ;fwgf, Jofofdsf cltl/Qm zf/Ll/s tyf dfgl;s cj:yf :j:Yo /fVg] ax' cfoflds lqmofsnfkx? ;~rfng ug{ k|f]T;flxt ul/g]5 .

wd{, ;+:s[lt, ko{6g / lj1fgM h}ljs ljljwtf ;lxtsf] /fli6«o k|f0fL pBfg

31= ;"o{ljgfos gu/ If]q h}ljs ljljwtfsf] k|r'/tfn] ;'/lIft / dgf]/d, cfslif{t ko{6sLo uGtJo aGg] ;+efjgf /x]sf] 5 . wfld{s w/f]x/x?df s]bf/gfysf] zL/ 8f]n]Zj/ dxfb]j, cfzfk'/]Zj/ dxfb]j, cGtlnË], s}nfz dxfb]j dlGb/ /x]sf 5g\ . To:t} WofDk]8fF8f, u9L 8fF8f, /fgLsf]6 s}nfz 8fF8f, sfFs|fjf/L h:tf dgf]/d e"–b[Zo ePsf :yfgx? x'g\ . wfld{s ;Dkbfsf] hL0f]{åf/ Pj+ dd{t / e"–b[Zodf ko{6g ;]jf k|j4{g ug{ wfld{s ;fF:s[lts Pj+ k|fs[lts ;Dkbfsf] ;+/If0fsf nflu u'?of]hgfsf] cfwf/df lzj kl/qmdf -;ls{6_ Joj:yfkg of]hgf tof/ ul/g]5 . To;sf] k|a4{gsf] nflu :yfgLo, /fli6«o Pj+ cGt/f{li6«o ?kdf k|rf/ k|;f/ ul/g]5 .

32= gu/ If]qleqsf P]ltxfl;s, wfld{s, ;fF:s[lts ;Dkbfx?sf] klxrfg u/L j}1flgs clen]vLs/0f ltgLx?sf] ;+/If0f Pj+ hu]{gf ul/g]5 .

Page 10: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&6

33= P]ltxfl;s dNnsfnLg /fgLsf]6 u9L b/jf/, d7dlGb/, kf6L, kf}jf, ;Qn, s'jf, kf]v/L, 9'Ë]wf/f, clGtd ;+:sf/ 3f6 If]qnfO{ ;+/If0f / k'glgdf{0f ul/g]5 .

34= ljleGg hft, hflt, ;d'bfo, wd{ ;+:s[ltsf hfqf, u'7L, kj{, d"No Pj+ dfGotfsf] ;Dj4{g ug]{ gLlt lnOg]5 .

35= dgf]/~gfTds, km';{bsf] pkof]u ug]{, ;fxfl;s v]n, kbdfu{, cf/fd If]q nufot dfgj lgld{t ko{6sLo a:t' Pjd\ ;+/rgf ljsf;df lghL If]qnfO{ k|f]T;fxg u/L ko{6sLo lqmofsnfk k|j4{gaf6 j9L nfe lng ;lsg] If]qsf] ?kdf ;"o{ljgfos gu/ If]qsf] ljsf; ug]{ gLlt lnOg]5 .

36= gu/ If]qsf] uf}/jsf] ?kdf /x]sf] /fli6«o k|f0fL pBfg If]qdf ef}lts ko{6sLo k"jf{wf/ ljsf;df :jb]zL tyf j}b]lzs nufgL Nofpg gu/ ;/sf/n] ;dGjofTds tyf k|j4{gfTds sfo{x? ug]{5 . /fli6«o k|f0fL pBfg If]qsf] ef}lts k"jf{wf/nfO{ nlIft ub}{ cfw'lgs k"jf{wf/o'Qm ;8s If]q lgdf{0f ul/g]5 . cf;kf;sf] If]qnfO{ ;d]6L kof{ko{6g / 3/af; ko{6gnfO{ k|j4{g ug{ pRr k|fyldstfdf /flvg]5 . o;}sf dfWodaf6 o; If]qsf gful/ssf] cfly{s / ;fdflhs pTyfg ug{ ax';Lk o"Qm Ifdtf tyf pBd ljsf; tfnLdx? ;~rfng ul/g]5g\ .

37= /fli6«o k|f0fL pBfg If]qleqsf] h}ljs ljljwtfsf] lbuf] ;+/If0f ub}{ cf;kf;sf] If]qnfO{ ;d]6L lghL If]q;Fusf] ;xsfo{df kof{ ko{6sLo ef}lts k"jf{wf/x?sf] lgdf{0f u/L gu/sf] cfGtl/s cfo a[l4 ug]{ gLlt lnOg]5 .

ljsf;sf] d"n cfwf/M

jftfj/0fd}qL lbuf] k"jf{wf/

38= g]kfnsf] ;+ljwfgn] /fHosf] jftfj/0f d}qL ;Gt'lnt ljsf;sf] kl/sNkgf u/]sf] 5 . ";d[4 g]kfn ;'vL g]kfnL" sf] /fli6«o cfsf+Iff k"/f ug{ cfw'lgs, k"jf{wf/o'Qm, of]hgfj4, jftfj/0fd}qL, ljkb\ k|lt/f]wL, Jojl:yt, ;dfj]zL, cfly{s?kdf ultzLn / ;'/Do gu/ lgdf{0f ul/g]5 . Jojl:yt zx/Ls/0fdfkm{t lbuf] cfly{s ;fdflhs ;d[l4sf nflu ljsf;sf] d"n cfwf/ jftfj/0f d}qL lbuf] k"jf{wf/ nfO{ cfTd;fy ug]{ gLlt lnOg]5 .

39= ;"o{ljgfos gu/ If]q oyf{ydf u|fdL0f kl/j]z, zx/ pGd'v cj:yf, zx/L k"jf{wf/ o'Qm j:tL / 3gf zx/L If]qsf] ;+udsf] ?kdf /x]sf] 5 . km/s km/s kl/l:ylt / cj:yfsf] jf:tljstfnfO{ b[li6ut ub}{ cj gu/ If]qsf] k"jf{wf/ ljsf; lbuf] / jftfj/0fd}qL agfOg]5 . gu/ If]qsf] ;du| j:t'ut vfsfnfO{ ;dflji6 ub}{ e" pkof]u of]hgfdf cfwfl/t Jojl:yt, of]hgfj4 gu/ ljsf; cufl8 a9fpg gu/ If]qsf] PsLs[t u'?of]hgf, vfg]kfgL ;~hfn, gu/ ;8s ;~hfn, 9n lgsf; ;~hfn, wfld{s, ko{6sLo, gu/ jg tyf P]ltxfl;s ;Dkbfx?sf] ;+/If0f cfw'lgs k|ljlwd}qL l8lh6n gS;fdf cfwfl/t agfOg]5 . To;sf] nflu e/kbf]{, ;'ne Pjd\ kx'Fr of]Uo :yfgLo k"jf{wf/ ljsf; ug]{ gLlt lnOg]5 . ;8s vfg]kfgL / 9n lgsf;nfO{ k|fyldstf /fvL ah]6 ljlgof]hg ul/g]5 .

Page 11: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 7

;8s oftfoft k"jf{wf/M tLa| l56f] ljsf;sf] cfwf/

40= gu/sf] cfly{s ;fdflhs ljsf;nfO{ ult k|bfg ub}{ ;j{;fw/0fsf] ;xh kx'Frsf cltl/Qm Jofkf/, Aoj;fo tyf ;]jf If]qnfO{ ;xhLs/0f ug{ oftfoft If]qsf] cxd e"ldsf /xG5 . ;8s tyf oftfotsf] Jojl:yt ;~hfnsf] ljsf;af6 dfq ;fdflhs cfly{s d"nk|efxLs/0f / gu/ If]qsf] If]qut ;du| ljsf;sf] cfwf/zLnf tof/ kfg{ ;lsG5 .

41= ;8s tyf oftfoft If]qsf] ljsf;df j8f sfof{noaf6 /fhdfu{ hf]l8Psf ;8sx?, j8f sfof{noaf6 gu/kflnsf hf]8\g] ;8sx?, cGt/ j8f sfof{nox? hf]8\g ;Sg] ;8sx?, k|:tfljt eQmk'/ rqmky hf]8\g] ;8sx?, wfld{s tyf ko{6sLo If]q kx'Fr ;8sx?, gofF tyf k'/fgf a:tL hf]8\g] cGt/ cfwf/ ;8s tyf k"n lgdf{0fnfO{ pRr k|fyldstfdf /flvPsf] 5 .

42= ;8s k"jf{wf/ lgdf{0f / ljsf;df ;+3 tyf k|b]z ;/sf/sf ljifout dGqfnox?;Fu ah]6 ljlgof]hg tyf nufgLdf ;xsfo{ / ;fem]bf/L tyf ;dGjo sfod ug]{ gLlt lnOg]5 . of] If]qsf ;8sx?df ;xh oftfoft ;'ljwfsf] lj:tf/ / ;xh kFx'rsf] nflu gu/ oftfoft Joj:yfkg sfo{ljlw :jLs[t u/L lghL If]q;Fu ;xsfo{ / ;fem]bf/L sfod ug]{ gLlt lnOg]5 .

43= a9\bf] a:tL tyf ;jf/L ;fwgsf] rfknfO{ Jojl:yt ug{ gu/ If]qdf ePsf v'nf If]qx?sf] klxrfg u/L ;Mz'Ns tyf lgMz'Ns kfls{Ësf nflu sfo{ljlw th'{df u/]/ nfu" ul/g]5 . ;jf/L rfknfO{ Jojl:yt ub}{ kfls{Ësf] plrt Joj:yfkgsf nflu ;fd'bflos, ;xsf/L tyf lghL If]q;Fu ;xsfo{ ug]{ gLlt lnOg]5 .

xg'dGt] sf]l/8f]/ lgdf{0f Joj:yfkgM 6«flkms ;d:ofsf] lbuf] ;dfwfg

44= eQmk'/ lhNnfleq lbg k|ltlbg a9\b} uPsf] ;jf/L rfknfO{ Joj:yfkg ug{ pko'Qm ljsNksf] ?kdf klxrfg u/L sfo{ k|f/De ul/Psf] xg'dGt] sf]l/8f]/sf] lgdf{0fnfO{ ;fy{s agfpb} oyf ;dodf sfo{ ;DkGg ug{ g]kfn ;/sf/ tyf k|b]z ;/sf/;Fu cfjZos ;dGjo ul/g]5 .

45= xg'dGt] sf]l/8f]/sf] b'j} tkm{ xl/t k]6L ;lxtsf] slDtdf !! ld6/sf] ;8s lgdf{0f u/L o;nfO{ c/lgsf] /fhdfu{sf] ;xfos j}slNks dfu{sf ?kdf Joj:yfkg ug{ gu/kflnsfn] cfjZos sfo{ ug]{5 .

46= xg'dGt] sf]l/8f]/;Fu hf]l8Psf v'nf tyf cfjfbL o'Qm If]qx?nfO{ PsLs/0f ub}{ Jojl:yt zx/Ls/0fsf nflu hUuf ljsf; kl/of]hgf sfof{Gjog ug{ ;dGjo ug{ ;lsg]5 .

Page 12: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&8

Jojl:yt zx/L ljsf;M cfly{s / ;fdflhs ;d[l4sf] lgsf;

47= sf7df08f} pkTosf leqsf cGo gu/kflnsfx? eGbf o; gu/kflnsf If]qdf v'nf, ;fj{hlgs k/tL, jg h+un, xl/ofnL If]q x'g'sf ;fy} eljZosf] hg;+VofnfO{ j;f]jf;sf nflu pko'Qm If]q x'g ;Sb5 . o;y{, gofF zx/sf] ?kdf ;"o{ljgfos gu/ If]q ljsf; x'Fb} cfPsf] 5 .

48= Jojl:yt zx/Ls/0fdfkm{t ;j{ ;'ne, lbuf] / ;'Gb/ zx/sf] ljsf; ub}{ e"–pkof]u of]hgfdf cfwfl/t Jojl:yt, Pj+ of]hgfj4 zx/L ljsf; ug]{ gLlt lnOg]5 .

49= ;fj{hlgs, k/tL tyf gbL psf;sf] If]q klxrfg u/L o:tf e"–If]qdf ax'pkof]uL v'nf If]qx?sf lgdf{0f, ljsf; / Joj:yfkgsf] gLlt gu/kflnsfn] lnOg]5 . pkof]uxLg cj:yfdf /x]sf ;fj{hlgs k/tL hUufx?sf] klxrfg u/L o:tf If]qx?df gu/kflnsfn] sfo{ljlw lgdf{0f u/L lnhdf ;/sf/L sfof{nox?, l;6L xn, ;jf/L hfFrkf; -6«fon ;]G6/_ h:tf k"jf{wf/ ljsf;df ;/sf/L, ;xsf/L, ;fj{hlgs lghL ;fem]bf/Ldf sfo{ ug{ ;Sg] sfo{ut Joj:yf ldnfOg] 5 .

50= gu/ If]qnfO{ pkTosf leqsf gd"gf zx/L If]q agfpg cfjlws u'?of]hgf agfO{ nfu" ul/g]5 .

51= g]kfn ;/sf/ / sf7dff08f} pkTosf ljsf; k|flws/0faf6 :jLs[t lj:t[t kl/of]hgf k|:tfj -l8=lk=cf/=_ adf]lhdsf] gofF zx/ lgdf{0f sfo{df gu/kflnsfsf] tkm{af6 o; cjwf/0ffnfO{ ;fy{stf k|bfg ub}{ oyf;dodf sfo{;DkGg ug{ u/fpg cfjZos ;dGjo / ;xsfo{ ug]{ gLlt lnOg]5 .

52= gu/kflnsfleq /x]sf u|fdL0f If]qdf k/Dk/fut df}lns ;+:s[ltx?sf] hu]gf{ ub}{ ljsf;sf k"jf{wf/x? qmlds ?kdf lgdf{0f ub}{ cfw'lgs Pj+ ;'ljwfo'Qm agfpb} n}hfg] gLlt lnOPsf] 5 .

PsLs[t of]hgfj4 a:tL ljsf;Mgful/ssf nflu lbuf] / pTyfgzLn cfjf;

53= gu/ If]q leq /x]sf v'nf If]qx?sf] auL{s/0f ul/g]5 . hldgsf] juL{s/0f kZrft cfjf; tyf j:tL ljsf;sf nflu 5'6[fOPsf If]qx?df lghLIf]q tyf gu/kflnsfsf] ;+o'Qm kxndf hUuf PsLs/0f cfof]hgfx? klxrfg u/L ;~rfng tyf Joj:yfkg ug]{ gLlt lnOg]5 .

54= gu/kflnsfsf] k"j{ :jLs[lt ljgf gu/If]qdf hUuf hdLg ;Dofpg], e"–;+/rgf ljufg]{ jf hUuf v08Ls/0f ug]{ sfo{ k"0f{ ?kdf lgw]if ul/g]5 .

55= gu/kflnsfsf] k"j{ :jLs[lt ljgf hUuf v08Ls/0f ub}{ agfOPsf 38]/L If]qdf gu/kflnsfaf6 s'g} klg k|sf/sf] ef}lts ;+/rgf lgdf{0fsf nflu c:yfoL jf :yfoL :jLs[lt k|bfg ul/g] 5}g / o:tf If]qx?sf] hUuf;d]t /f]Ssf /fVg] gLlt lnOg]5 .

Page 13: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 9

56= a;f]af;sf nflu gu/ If]qdf gofF hUuf ljsf; ubf{ k"jf{wf/ ;]jfsf] lgdf{0f / ljt/0f Joj:yf ;se/ Go"gtd\ nfutdf ;DkGg ug{ pko'Qm k|ljlw / l8hfOgnfO{ k|f]T;fxg ug]{ gLlt lnOg]5 . o:tf j;f]jf;sf] If]q ljsf; ubf{ /fli6«o / gu/ If]qsf] dfkb08sf] k"0f{ kfngf ug]{ u/fpg] gLlt lnOg]5 .

57= PsLs[t a:tL ljsf; ug{ hUuf k|flKt Joj:yfnfO{ ;/n agfOg]5 . :jLs[t dfkb08sf] cfwf/df lghL If]qsf] ;+nUgtf jf ;xsfo{df hUuf PsLs/0f sfo{qmd tyf cGo lsl;dsf hUuf ljsf; of]hgf tyf sfo{qmd ;~rfng tyf Aoj:yfkg ug{ sfo{ljlw th'{df u/L gu/kflnsfn] g]t[TjbfoL e"ldsf v]Ng] gLlt lnOg]5 .

58= gu/ If]q leq gful/ssf] dfu, cfjZostf / cf}lrTosf] cfwf/df gu/ If]q leqsf lghL v'nf If]qx?df gu/kflnsfsf] g]t[Tjdf hUuf PssLs/0f cfof]hgfx? ;~rfng ug]{ gLlt lnOg]5 .

59= gu/ If]qdf v'nf, pko'Qm / dfkb08 k'/f x'g] :yfgx?df lghL If]qsf] nufgLdf ;+o'Qm cfjf;÷ckf6d]G6÷jx'pkof]uL Aofkfl/s ejg÷sDKn]S; lgdf{0f ug{ gu/kflnsfn] k|f]T;fxg ug]{ gLlt lnOg]5 .

60= gu/ If]qdf oBlk gu/kflnfsfsf] k"j{ :jLs[lt ljgf 3/ 6x/f nufotsf ef}lts k"jf{wf/ lgdf{0f ug]{ u/]sf] kfOPsf] 5 . o;/L ljgf :jLs[lt lgdf{0f ubf{ dfkb08 ljk/Lt / ejg ;lx+tfsf] ;d]t kfngf gx'g] cj:yf cfpg ;Sb5 . o;y{, gu/kflnsfsf] :jLs[lt ljgf 3/ 6x/f nufotsf ef}lts ;+/rgf lgdf{0f ePsf] b]lvgf;fy j8f sfof{noaf6 To:tf] lgdf{0f sfo{ /f]Ssf /fVg kqfrf/ ul/g]5 . j8f sfof{noaf6 /f]Ssf /fVg] cfb]z lbbf klg lgdf{0f sfo{ hf/L /fv]df To:tf] ef}lts ;+/rgf gu/kflnsfaf6 x6fO{ nfu]sf] ;Dk"0f{ vr{ ;/sf/L afFsL ;/x ;DjlGwt JolQm jf ;+:yfaf6 c;"n pk/ ug]{ gLltnfO{ s8fO{sf ;fy nfu" ul/g]5 .

61= gS;fkf; k|lqmofnfO{ kf/bzL{, j}1flgs / cfw'lgs k|ljlw d}qL agfpg sDKo"6/ g]6js{ k|0ffnLdf cfwfl/t gS;fkf; k|lqmof cfufdL cfly{s jif{ leq nfu" ul/g]5 .

:j:Yo :jR5 ;kmf ;x/M cfd gu/jf;Lsf] /x/

62= k|To]s gful/snfO{ :jR5 / :j:Yo jftfj/0f afFRg kfpg] xsnfO{ df}lns xssf] ?kdf ;+ljwfgdf pNn]v ul/Psf] 5 . jftfj/0fLo :jR5tf sfod ug]{ ljifo ;+3, k|b]z / :yfgLo ;/sf/sf] ;femf clwsf/ If]q leqsf] st{Jo / lhDd]jf/L xf] . k|b"if0f lgoGq0f, kmf]xf]d}nf Joj:Yffkg / xl/ofnL k|j4{g ub}{ :jR5 / :j:Yo jftfj/0fdf afFRg kfpg] gful/s clwsf/sf] ;'lglZrttf ug{ gu/ ;/sf/n] k|fyldstfsf ;fy sfo{ ug]{5 .

63= hn, jfo", df6f], Wjlg tyf ljB'tLo nufot ;a} k|sf/sf] k|b"if0fsf] /f]syfd / lgoGq0f ug{ cfjZos gLlt, sfg"g / k|efjsf/L ;+/rgf lgdf{0f ug'{sf ;fy} ;f]w, cg';Gwfg / Ifdtf clea[l4 Pj+ r]tgfd"ns sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5g\ .

Page 14: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&10

64= gu/ If]q leqsf cGo vf]nfgfnf / c/lgsf] /fhdffu{ ;kmfO{ sfo{nfO{ ljz]if k|fyldstf lbOg]5 . o; sfo{df ;kmfO{ cleofGtf, lhNnf k|zf;g sfof{no, ;'/Iff lgsfo, ;Ldf hf]l8Psf gu/kflnsf, u}/;/sf/L ;+3 ;+:yf, ljBfno / cfd gful/sx? aLrdf ;xsfo{ / ;dGjo sfod ul/g]5 .

65= kmf]xf]/sf] pTkfbg ;|f]tdf g} juL{s/0f u/L Joj:yfkg / kmf]xf]/nfO{ df]x/df ?kfGt/0f ub}{ phf{ / h}ljs dn pTkfbg ug{ ;fj{hlgs lghL ;fem]bf/L sfo{qmd cufl8 a9fOg]5 .

66= gu/kflnsfsf] k"0f{ ;/;kmfO{ /0fgLlts of]hgf, @)&^ sfof{Gjogdf NofOg]5 . o"Pg xflj6f6sf] ;xof]udf gu/ If]qdf k"0f{ ;/;kmfO{ sfo{qmd cleofgsf] ?kdf ;~rfng ug{ nfut ;fem]bf/L / ;dGjo ul/g]5 .

67= ;fj{hlgs :yfgx?df kmf]xf]/d}nf lj;{hg ug]{ tyf k|b"if0fo'Qm sfo{ ug]{ JolQm tyf ;+:yfx?sf] klxrfg u/L lgodgsf ;fy} sfg"gL sf/jfxL ul/g]5 .

68= gu/ If]qsf] j:tLeGbf 6f9f /x]sf v'nf If]q, vf]r / le/kfvfx?df jftfj/0fLo ;+efJotf cWoog u/L o:tf If]qdf k"jf{wf/ ljsf; ub}{ :ofg]6/L Nof08 lkmn;fO{6, jfFof]Uof; KnfG6, h}ljs dn pTkfbgsf] ;+efjgfsf] vf]hLsf nflu g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ tyf j}b]lzs k|fljlws ;xof]u kl/rfng ub}{ ;fj{hlgs lghL ;fem]bf/Ldf sfo{ ul/g]5 .

69= ;|f]tdf g} kmf]xf]/sf] juL{s0f u/L ;+sng tyf Joj:yfkg ug{ lghL If]q;Fu ;xsfo{ ul/g]5 .

70= gu/ If]qdf ePsf e":ofxf s's'/ lgoGq0f ug{ jWofs/0f lzlj/ ;~rfng ul/g]5 . 5f8f kz'x? lgoGq0f / 3/kfn'jf kz'x? j]jfl/;] 5f8\g] JolQmsf] klxrfg hl/jgf ul/g]5 .

jg tyf hnfwf/M gu/ :jR5tfsf] k"jf{wf/

71= jg, h}ljs ljljwtf tyf hnfwf/sf] lbuf] / ;xeflutfd"ns Joj:yfkgaf6 jftfj/0fLo ;+Gt'ng / gu/ :jR5tf sfod /fVg o;sf] pRrtd\ pkof]usf nflu cWoog cg';Gwfgdf cfwfl/t cfjlws u'?of]hgf tof/ ul/g]5 .

72= gu/ If]qsf jgsf] plrt ;+/If0f ub}{ v'nf k/tL ;/sf/L hdLgdf kmnkm"n lj?jfsf] j[Ifx?sf] j[Iff/f]k0f cleofgs} ?kdf ;~rfng u/L gu/ If]q xl/ofnL agfOg]5 . jg ljgfz k|lt ;hu / ;r]t u/fpb} ;+/If0f, ljsf; / k|of]udf cfd gu/jf;Lsf] ;xeflutf a[l4 ul/g]5 . gu/ If]qsf jg pkef]Qmf ;ldltx? gu/kflnsfdf ;"rLs/0f ug]{ Joj:yf ldnfOg]5 .

73= jg tyf jGohGt' ljgfz ug]{, jg If]qsf] ef}lts ;+/rgf ljufg]{, df:g] / cglws[t ?kdf jg If]qsf] k|of]u ug]{, k|fs[lts >f]t ;fwgsf] bf]xg ug]{ JolQm tyf ;d'bfosf] klxrfg u/L sfg"gL bfo/f leq NofOg]5 .

74= gu/If]qsf ;a} hnfwf/ o'Qm vfg]kfgL d'xfg tyf s'jfx?sf] clen]v v8f ul/g]5 . o:tf vfg]kfgL

Page 15: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 11

;|f]tsf] pkof]u / ljt/0fsf] dfkb08 lgwf{/0f u/L ;fd'bflos g]t[Tjdf Joj:yfkg ul/g]5 . gu/ If]qsf ;a} 3/x?df Ps 3/M Ps wf/f ljt/0f gLlt lnOg]5 .

75= hnfwf/sf] lbuf] ;+/If0fsf nflu dffkb08 lgwf{/0f ul/g]5 / hnfwf/sf] dfkb08 ldRg], df:g], ljgfz ug]{ / ;|f]t b"lift ug]{ AolQm tyf ;d"xsf] klxrfg u/L sfg"gL bfo/fdf NofOg]5 .

76= gu/ If]qleq ;~rflnt lkpg] kfgLsf gofF tyf qmdfut cfof]hgfx?nfO{ oyfzL3| ;DkGg ug{ g]kfn ;/sf/ tyf k|b]z ;/sf/sf ljifout dGqfnox?;Fu ;dGjo / ;xsfo{ ul/g]5 . gu/ If]qdf /x]sf lkpg]kfgLsf] ;d:of ;dfwfg u/L plrt ljt/0fsf] Joj:yf ldnfpg] sfo{nfO{ pRr k|fyldstfdf /flvPsf] 5 .

77= e"ldut hnsf] pkof]u u/L gu/If]qsf] lkpg] kfgLsf] lbuf] ;dfwfg ug]{ /0fgLlt lnOg]5 . hnfwf/ If]qsf] v]/ uO{/x]sf] ;txL d"nsf] klxrfg u/L lkpg] kfgLsf nflu ;d'bfo:t/df 6+sL lgdf{0f u/]/ kfgL ;+sng ul/g]5 . kfgL ljt/0f sfo{ ;d'bflos :jfldTjdf ul/g]5 .

78= d]nDrLsf] kfgL ljt/0fsf] kx'Fr jflx/sf j:tL tyf If]qx?nfO{ d]nDrL cfof]hgfsf] If]qleq Nofpg ;dGjofTds sfo{ ul/g]5 .

ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0fsf] of]hgfM pTyfgzLn gu/sf] kl/sNkgf

79= k|fs[lts tyf u}/ k|fs[lts ljkb\ 36gfx?sf sf/0f gu/sf] ef}lts, cfly{s, ;fdflhs ljsf; / k|ultdf k|lts"n k|efj kg{ ;Sg] tkm{ gu/ ;/sf/ ;r]t /x]sf]5 . ;+ljwfgdf ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL sfo{ :yfgLo txsf] Psn clwsf/ tyf ;+3, k|b]z / :yfgLo txsf] ;femf clwsf/sf] ;"rLdf /x]sf] 5 . To:t} k|fs[lts tyf u}/ k|fs[lts ljkb\sf] k"j{ tof/L, p4f/, /fxt / k'gnf{e sfo{ ;+3 / k|b]zsf] ;femf clwsf/sf] ;"rLdf ;"rLs[t 5 . o; lhDd]jf/LnfO{ of]hgfj4 / Jojl:yttj/n] sfof{Gjog ub}{ n}hfg tLg} txsf ;/sf/x?sf] plQs} dxTjk"0f{ lhDd]jf/L, ;dGjo ;xsfo{ cfjZos 5 eGg]df gu/ ;/sf/ :ki6 5 .

80= ;+j}wflgs k|Tofe"lt, ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f /fli6«o gLlt, @)&%, ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f tyf Joj:yfkg P]g, @)&$, ljkb\ hf]lvd /fli6«o sfo{of]hgf, @)!*–@)#) nufotsf gLltut tyf sfg"gL Joj:yfsf] sfof{Gjogdf gu/ ;/sf/ k|lta4 5 .

81= gu/kflnsfdf /x]sf] gu/:t/Lo ljkb\ Joj:yfkg sf]ifdf k|To]s jif{ /sd yk ub}{ hfg] sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbOg]5 . ljkb\ Aoj:yfkg sf]if ;~`fng sfo{ljlw :jLs[t u/L nfu" ul/g] 5 . gu/:t/Lo ljkb Joj:yfkg ;ldlt / j8f:t/Lo ljkb\ Joj:yfkg pk ;ldltnfO{ lqmofzLn agfOg] 5 . hg:t/df k"j{ tof/L tyf k|ltsfo{sf] cEof; ub}{ hfg] gLlt lnOg]5 .

82= gu/sf ;a} 6f]n tyf j:tLdf PDj'n]G; / bdsn cfjt hfjt ug{ ldNg] u/L tf]lsPsf] ;8ssf] dfkb08 sfof{Gjog ul/g]5 . c/lgsf] /fhdfu{ nufot gu/ If]qdf ;8s b'3{6gf /f]Sgsf nflu

Page 16: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&12

6«flkms k|x/L nufot cGo ;/f]sf/ lgsfox?;Fusf] ;xsfo{df ;8s ;'/Iff gLlt cjnDjg ul/g] 5 .

83= hn, Wjlg, xfjf, df6f]df qmlds ?kdf j9\b} uPsf] k|b"if0f / a9\bf] ljifflbsf] k|of]u k|lt ;r]t /xb} :jR5 jftfj/0f lgdf{0fdf gful/s ;fem]bf/L sfo{qmd ;~rfng ul/g] 5 . gbL gfnf tyf vx/]af6 pTkGg x'g] k|sf]k lgoGq0f ug{ k|fs[lts hn k|jfxj If]qsf] dfkb08 tof/ u/L sfof{Gjog ub}{ t6jGw lgdf{0f ug]{ sfo{df lg/Gttf lbOg] 5 .

84= dfgj, jfnLgfnL, kz'kIfL hGo /f]u Aoflw / k|sf]k lgoGq0f ug{ ;r]tgf sfo{qmdsf ;fy} /f]syfd / pkrf/ ug]{ ;+:yfut k|aGw ldnfOg] 5 . gu/ If]qdf kz' kIfL tyf s[lif aLdf sfo{qmd nfu" ug{ cfjZos ;dGjo / ;xhLs/0f ul/g]5 .

85= gu/ If]qdf lgdf{0f x'g] ef}lts ;+/rgfsf] lgdf{0f dfkb08 / ejg ;lx+tfsf] k"0f{ kfngf ul/g]5 . gu/ If]qdf /x]sf v'nf If]qx?sf] ljkb\sf] ;dodf pkof]udff Nofpg ;Sg] u/L cGo k"jf{wf/x?sf] ljsf; ub}{ hfg] /0fgLlt lnOg] 5 . ljkb\ kZrft cfOkg]{ hf]lvdaf6 aRgsf nflu k"j{ tof/L ;r]tgf sfo{qmd j8f:t/df ;~rfng ul/g] 5 .

86= gu/ If]qsf] ljsf;df cj/f]w ug]{, ;8s tyf gbL, vf]nfgfnfsf] If]qflwsf/ ldRg], df:g] tyf gi6 ug]{, hdLg, 3/ tyf ef}lts ;+/rgfdf :jLs[t dfkb08 ljk/Ltsf] sfo{ ug]{ JolQm tyf ;d"xsf] klxrfg u/L gu/:t/Lo nut v8f ul/g]5 . j8f tyf gu/sfo{kflnsfn o:tf JolQm tyf ;d"xnfO{ lgodg ub}{ sfg"gL bfo/fdf Nofpg] gLlt lnOg] 5 .

87= ;8ssf] If]qflwsf/ leq ;8s lgdf{0f ug{ cj/f]w ug]{nfO{ gu/kflnsf tyf j8f sfof{noaf6 k|bfg ul/g] ;]jf ;'ljwfaf6 alGrt ug]{ gLlt lnOg]5 .

n}lËs ;dfgtf / ;fdflhs ;dfj]zLs/0fM o;af6 x'g] 5}gg\ sf]xL jl~rtLs/0f

88= g]kfnsf] ;+ljwfgn] n}lËs ljeb]sf] cGTo ub}{ k5fl8 k/]sf] ju{ tyf ;d'bfo, blnt, cflbjf;L hghflt, lk58f ju{, ckfËtf ePsf JolQm, n}lËus tyf of}lgs cnk;+Vos, ls;fg, >ldsnfO{ /fHosf] ;a} lgsfodf ;dfg'kflts ;dfj]zL l;4fGtsf] cfwf/df ;xefuL x'g] xssf] k|Tofe"lt u/]sf] 5 . cfly{s ;d[l4 / lbuf] ljsf;sf nflu ;dfg cu|;/tf / g]t[TjbfoL e"ldsf :yflkt ub}{ ;|f]t, ;fwg, cj;/ / nfedf dlxnfsf] ;dfg kx'Fr :yflkt ug{ ;Sg] nlIft sfo{qmd ;~rfng ug]{ gLlt lnOg]5 .

89= n}lËs pQ/bfoL ah]6 ljlgof]hg k2ltnfO{ ;+:yfut ub}{ nlug]5 .

90= ;+ljwfgsf] efjgf cg'?k gu/kflnsf If]qdf dfgj ljsf; ;"rsfÍsf] cfwf/df k5fl8 k/]sf

Page 17: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 13

;d'bfox?sf] ;zlQms/0f ub}{ cfly{s tyf ;fdflhs ?kfGt/0fsf nflu nlIft ju{ sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . ;Lk ljsf; tflnd ;~rfng u/L gu/ If]qdf pknAw /f]huf/Lsf cj;/x?sf] pkof]usf nflu ;Ifd agfpg] gLlt lnOg]5 .

91= g]kfnsf] s"n hg;+Vofdf $) k|ltzt o'jf -!^ b]lv $) jif{_ /x]sf] cj:yfnfO{ b[li6ut ub}{ o; gu/kflnsf If]qdf ePsf o'jfx?sf] tYofÍ ;+sng u/L gu/ If]qsf] cfly{s ;d[l4df o'jfsf] of]ubfg clea[l4 ug]{ gLlt lnOg]5 . o'jfsf] Ifdtf ljsf;, o'jf ax' k|ltefsf] klxrfg, o'jf nlIft hLjgf]kof]uL, k|fljlws / Jofj;flos lzIff, o'jfdf ;sf/fTds ;f]+rsf] ljsf; ub}{ :jo+;]jL ;+:s[ltsf] ljsf; / >dsf] ;Ddfg h:tf lqmofsnfkx?nfO{ k|wfgdGqL /f]huf/ sfo{qmd;Fu cfj4 ub}{ o'jfnfO{ cfTdlge{/, :jfanDjL / rl/qjfg agfOg]5 .

92= ;+ljwfgn] afnjflnsfsf] xsnfO{ df}lns xssf] ?kdf Aoj:yf u/L afn arfp, afn ;+/If0f, afn ljsf; / afn ;xeflutf h:tf ljifox?nfO{ ;d]6]sf] 5 . gu/ If]qdf /x]sf jfnjflnsfx?sf] tYofÍ ;+sng u/L pgLx?sf] jf:tljs cj:yfsf] klxrfg ul/g]5 . afnjflnsf tyf lszf]/ lszf]/Lx?nfO{ ;a} k|sf/sf] lx+;f, b'Jo{jxf/ / zf]if0faf6 d'Qm u/fpb} pgLx?sf] xs clwsf/ k|of]u ug{ of]Uo / ;Ifd gful/ssf] ?kdf ljsf; ug]{ gLlt lnOg]5 . gu/nfO{ afn >d d'Qm If]q agfOg]5 .

93= g]kfn ;/sf/ / k|b]z ;/sf/n] ;fdflhs ;'/Iff / h]i7 gful/s nlIft ljz]if sfo{qmdnfO{ pRr dxTj k|bfg u/]sf]5 . /fHoaf6 ;fdflhs ;'/Iff sfo{qmd cGt/ut h]i7 gful/s, Psn dlxnf, blnt afnjflnsf, ckfËtf ePsf JolQmn] k|fKt ug]{ dfl;s ;'ljwf j}+s vftf dfkm{t 6f]n / a:tL:t/df g} pknAw u/fpg] Aoj:yf ldnfOg] 5 .

94= h]i7 gful/ssf] 1fg, ;Lk / cg'ejnfO{ gu/ If]qsf] ljsf;df k|of]u ug]{ gLlt lnOg]5 . h]i7 gful/s nlIft sfo{qmdnfO{ yk k|efjsf/L agfOg]5 . ;a} j8fdf h]i7 gful/s lj;|fd:yn lgdf{0f ul/g]5 .

95= g]kfn ;/sf/ / k|b]z ;/sf/af6 ckfËtf ePsf JolQmsf] cfly{s tyf ;fdflhs ;zlQms/0fsf nflu k|fKt sfo{qmddf gu/af6 yk nfut ;fem]bf/L ug]{ gLlt lnOg]5 . gu/ If]q leqsf ef}lts ;+/rgf, ofofoft, ;]jf ;'ljwf, ;fwg >f]t, ;"rgf tyf ;~rf/ k|ljlwnfO{ ckfËtfd}qL agfpg] gLlt lnOg]5 . ;j} k|sf/sf] ckfËtf ePsf JolQmsf] ;xh hLjgofkgsf nflu k'gM:yfkgf, :Jff:Yof]krf/ / ;xfos ;fdu|Lx?sf] Joj:yf ug{ g]kfn ;/sf/ / k|b]z ;/sf/;Fu ;xsfo{ ul/g]5 .

;+:yfut Ifdtf ljsf; / ;'b'9Ls/0fM d':sfg;lxtsf] glthfd"ns ;]jf ljt/0f

96= gu/ ;/sf/sf] ;]jfnfO{ hgd'vL, ;Ifd, ;'b[9, ;]jfd"ns / pQ/bfoL agfpb} n}hfg' cfhsf] cfjZostf xf] . hgzlQmsf] ;d'lrt Joj:yfkg ub}{ hjfkmb]xL, lhDd]jf/Lk"0f{ / ;]jfu|fxL d}qL Jojxf/ cfd gful/ssf] ck]Iff xf] . o;y{, cfufdL lbgdf gu/sf] k|zf;lgs ;+rgf, hgzlQm, sfo{z}nL, sfo{ljlw

Page 18: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&14

/ k|lqmof gofF k|ljlw, 1fg, ;Lk / Ifdtfdf cfwfl/t gful/s kx'Frd}qL agfpb} n}hfg] gLlt lnOg]5 . gu/kflnsfsf hgk|ltlglwx? ;a}nfO{ nlIft u/L Ifdtf ljsf;sf nflu slDtdf jif{sf] Ps k6s tflnd Pjd\ cWoog e|d0fsf] k|jGw ldnfOg]5 .

97= gu/sf j8f sfof{no, :jf:Yo ;+:yf, s[lif tyf k'z ;]jf s]Gb|x? / gu/ sfo{kflnsfsf] ;+u7g ;+/rgf ;+ljwfgsf] efjgf / dd{ cg'?k :yfgLo ;/sf/ d}qL agfpg ;+:yfut k'gM;+/rgf ul/g]5 . gful/s j8fkqsf] sfof{Gjog, ;fj{hlgs ;'g'jfO{, ;fj{hlgs k/LIf0f h:tf ;'zf;gsf cf}hf/x?sf] k|of]u ub}{ kf/bzL{tf, pQ/bfloTj / hgljZjf; cfh{g ug]{ sfo{ut Aoj:yf ldnfOg]5 .

98= gu/ ;/sf/sf x/]s ;+:yfut ;+/rgfx? gu/ sfo{kflnsfsf] k|ToIf lgoGq0f, lgb]{zg / ;dGjo sfod x'g] u/L Pscfk;df cGt/ / cGt/:jfldTj x'g] sfo{ut Joj:yf ldnfOg] 5 . gu/ sfo{kflnsf cGt/ut ePsf j8f sfof{no, :jf:Yo ;+:yf, s[lif tyf k'z ;]jf s]Gb|x?sf ;a} sd{rf/Lx?sf] sfo{ljj/0f;lxtsf] lhDd]jf/L ls6fg u/L sfo{ef/ / sfo{ jf]emsf] cfwf/df sd{rf/Lx?sf] b/jGbL ldnfg, kb:yfkgf, ;?jf / lhDd]jf/L x]/km]/ @)&^ ;fn >fj0f ! ut]b]lv nfu" ul/g]5 .

99= !) j6} j8fx?nfO{ nlIft u/L :jf:Yo ;+:yf, s[lif tyf kz' ;]jf s]Gb|x?sf] k'gM;+/rgf ub}{ ;]jf k|jfxnfO{ gful/ssf] dfu / cfjZostfdf cfwfl/t agfOg]5 . gu/kflnsfdf x:tfGt/0f ePsf o:tf :jf:Yo ;+:yf, s[lif tyf kz' ;]jf s]Gb|x?sf] ;fOg jf]8{, n]6/ Kof8 / 5fk @)&^ ;fn >fj0f ! ut] b]lv ;"o{ljgfos gu/kflnsf n]vL k|rngdf NofOg]5 . x:tfGt/0f ePsf o:tf ;+:yfsf] vftf ;~rfng, cfly{s sf/f]jf/, n]vf tyf n]vf k/LIf0f ;d]t n]vf pQ/bfoL clws[t dfkm{t ug]{ gLlt lnOg]5 .

100= ;"o{ljgfos gu/kflnsfdf ljut nfdf] ;dob]lv sfo{/t :yfoL sd{rf/Lx?sf] j[lQ ljsf; /f]lsPsf] cj:yf 5 . csf]{tkm{ g]kfn ;/sf/n] :t/a[l4 ub}{ ;dfof]hg u/L k7fPsf sd{rf/Lx?;d]t 5g\ . :yfgLo txdf ljut nfdf] ;do b]lv sfo{/t Ifdtf, of]Uotf, ;Lk / bIftf ePsf sd{rf/L / gofF ;dfof]hg eO{ cfPsf sd{rf/Lx? aLr ePsf] lje]bnfO{ cGTo u/L Gofof]lrt j[lQ ljsf;sf] cj;/ / cj:yf sfod ug'{ cfjZos 5 . o;y{, ljut nfdf] ;dob]lv :yfgLo txdf sfo{/t j[lQ ljsf; /f]lsPsf :yfoL sd{rf/Lx?sf] :yfgLo ;]jf P]g tyf lgodfjnL :jLs[t u/L ;Ifd, of]Uo / OdfGbf/ sd{rf/Lsf] :t/a[l4 ub}{ j9'jf lgo'QmL, kb:yfkgf / yk lhDd]jf/L lbOg]5 . :yfgLo txdf sfo{/t OdfGbf/, bIf / cg'ejL c:yfoL tyf ;]jf s/f/df /x]sf sd{rf/Lx?nfO{ cf}lrTo / cfjZostfsf] cfwf/df ;]jfdf lg/Gt/tf lbg] gLlt lnOg]5 .

101= :yfgLo txsf sd{rf/Lx?sf] of]ubfgdf cfwfl/t cjsf; sf]if ;~rfng sfo{ljlw :jLs[t u/L nfu" ul/g]5 .

102= :jf:Yo ;+:yf, s[lif tyf k'z ;]jf s]Gb|x? / ;fd'bflos ljBfnox?df ;d]t l8lh6n xflh/L nfu" u/L To;sf] b}lgs k/LIf0f ug]{ Joj:yf ldnfOg]5 . ;]jf k|jfxnfO{ gful/sd}qL agfpb} sd{rf/LnfO{ cfr/0f / cg'zf;gdf aFfwL d':sfg;lxtsf] ;]jf k|jfx ug]{ ;+:s[ltsf] ljsf; ul/g]5 .

Page 19: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 15

103= g]kfn ;/sf/ / k|b]z ;/sf/sf sd{rf/L ;/x ;"o{ljgfos gu/kflnsfdf sfo{t sd{rf/Lx?sf] xsdf ;dsIftf sfod ub}{{ tnj, eQf / cGo ;]jf ;'ljwfsf] ;'lglZrtf ul/g]5 . k|d'v k|zf;sLo clws[t ;lxtsf sd{rf/Lx?sf nflu tf]lsPsf dfkb08 / sfo{;Dkfbg ug]{ sfo{ljlw lgdf{0f u/L dgf]jn / pTk|]/0ff pRr /fVg dfl;s yk k|f]T;fxg eQfsf] ;d]t Aoj:yf qmdzM sfof{Gjogdf NofOg]5 .

;"rgf k|ljlw / cfd ;~rf/M ;]jf ;'ljwfsf] kx'Fr o'Qfm k|;f/ k|rf/

104= gu/sf] ljsf; gLlt ;"rgf k|ljlw / cfd ;~rf/sf] kFx'r of]Uo agfOg]5 .

105= ;~rf/ hutnfO{ gful/s, cfd gu/jf;L / ;"o{ljgfos gu/ ;/sf/aLrsf] ;DaGw ;]t'sf] ?kdf :yflkt ug{ sfo{ut k|aGw ul/g]5 .

106= gu/sf x/]s j:tL, 6f]n tyf ;d'bfossf] klxrfg x'g] gu/ l8lh6n k|f]kmfOn tof/ u/L o;nfO{ gu/sf] k"jf{wf/ ljsf;, ljkb\ Joj:yfkg gS;fÍg, 3/ :jLs[lt / /fh:j k|0ffnL;Fu cfj4 ul/g]5 .

107= ;DdfggLo k|wfgdGqL s]=lk= zdf{ cf]nLHo"af6 @)&% ;fn h]i7 @$ ut] z'qmaf/ cgfj/0f ul/Psf] ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] df]jfOn PK;df gu/kflnsfsf ;a} ;]jf / ultljlwx?nfO{ PsLs[t u/L cfd gful/s;Ddsf] ;xh kx'Fr :yflkt ul/g]5 . gu/kflnsfdf ltg{ a'emfpg' kg]{ s/ tyf ;]jf z'Nssf] e"QmfgL ljB'tLo dfWodaf6 ;d]t ug{ ;lsg] Joj:yf ldnfpb} nlug]5 .

108= gu/kflnsfaf6 ;Dkfbg ul/Psf lqmofsnfkx? ;d]6L k|To]s $÷$ dlxgfdf gu/ a'n]l6g;lxt lqmofzLn kqsf/x?sf aLrdf cfd ;~rf/ cGt/;Djfb sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .

ljQfLo cg'zf;g / ldtJolotfM ;|f]t kl/rfngdf k|efjsfl/tf

109= gu/ If]qsf] ljsf; lqmofsnfkdf cfpg ;Sg] ljQLo hf]vLd Go"gLs/0fsf nflu sfo{of]hgf :jLs[t u/L nfu" ul/g]5 . ;fnj;fnL ?kdf /xb} cfPsf] k'/fgf] k]ZsL, j]?h' km5\of}{6nfO{ k|efjsf/L agfOg]5 . gu/kflnsfaf6 vr{ Joj:yfkg ubf{ cfly{s jif{ ;dfKt x'Fbf z"Go k]ZsL / z"Go j]?h'sf] l;4fGtnfO{ Jojxf/df nfu" ug]{ gLlt lnOg]5 . gu/kflnsfaf6 of]hgf ;~rfng ubf{ /lgË ljn / sfo{ k|ultsf] cfwf/df e"QmfgL ug]{ kl/kf6Lsf] ljsf; ul/g]5 . k'/fgf] k]ZsL j]?h' ePsf] kIf jf JolQm dfkm{t ef}lts k"jf{wf/ ljsf;, nlIft ju{sf] sfo{qmd tyf pkef]Qmf ;ldltsf] sfo{ gug]{ gu/fpg] gLltut Joj:yf ldnfOg]5 .

Page 20: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&16

110= gu/ If]qdf ul/Psf k"jf{wf/ ljsf;sf ef}lts ;+/rgfx?sf] lbuf] Joj:yfkgsf nflu cfly{s jif{ @)&^÷&& b]lv ? tLg nfveGbf dflysf cfof]hgfx?df dd{t ;+ef/ sf]ifdf % k|ltzt /sd hDdf ug]{ gLlt lnOg]5 . dd{t ;Def/ sf]if Aoj:yfkgsf nflu sfo{ljlw lgdf{0f u/L :jLs[t ul/g]5 .

111= j8f tyf gu/:t/Lo kfFr nfveGbf dflysf ef}lts k"jf{wf/ ljsf; lgdf{0fsf sfo{x? ;fj{hlgs vl/b P]g, lgod adf]lhd ;fj{hlgs ;"rgf cfJxfg u/L v'Nnf k|lt:kwf{dfkm{t lghL If]qsf lgdf{0f Joj;foLdfkm{t ul/g]5 . o:tf] ;"rgf @)&^ ;fn >fj0f dlxgfdf g} k|sfzg ug]{ / cfly{s jif{sf] cGTodf cfP/ gofF of]hgf :jLs[t u/L ;~rfng ug]{ k4ltsf] qmdzM cGTo ul/b} nlug]5 . j8f tyf gu/:t/Lo of]hgf ;~rfng ubf{ pkef]Qmfsf] jl9 nfut ;fem]bf/L x'g] of]hgfnfO{ klxnf] k|fyldstfdf /flvg] 5 . kfFr nfv;Ddsf] of]hgf pkef]Qmf ;ldlt dfkm{t ;~rfng ubf{ nfut ;fem]bf/Lsf] c+z lgwf{/0f ub}{ ;d'bfosf] :jfldTj / ckgTj /xg] u/L Joj:yfkg ug]{ k4ltsf] ljsf; ul/g]5 .

112= gu/ If]qleq ;~rfng tyf Joj:yfkg x'g] ef}lts k"jf{wf/ ljsf;sf of]hgfx?df u'0f:t/Lotf / nfut k|efjsfl/tf sfod ug{ cg'udg tyf d"NofÍg Aoj:yfnfO{ yk k|efjsf/L agfOg]5 . o:tf of]hgfsf] clGtd ls:tf e'QmfgL ubf{ cg'udg k|ltj]bg / ;fj{hlgs ;'g'jfO{ tyf ;fdflhs k/LIf0f ul/g]5 .

113= g]kfn ;/sf/ / k|b]z ;/sf/af6 5gf}6, ;~rfng / Joj:yfkg ePsf of]hgfdf bf]xf]/f]kgf cfpg glbg] tyf o:tf of]hgfx? oyf ;dodf g} tf]lsPsf] u'0f:t/, kl/df0f / nfutdf ;~rfng tyf Joj:yfkg ug{ gu/kflnsfaf6 plrt ;dGjofTds sfo{ ul/g]5 .

lbuf] cfwf/ ;lxtsf] >f]t kl/rfngM ljQfLo hf]lvd/lxt /fh:j k|zf;g

114= æs/ 8/ xf]Og gu/ ljsf;sf] e/Æ xf] eGg] tYonfO{ cfTd;fy ub}{ ;a} k|sf/sf cfly{s lqmofsnfkx?nfO{ /fh:j k|zf;gsf] bfo/fleq NofOg]5g\ . ;"o{ljgfos gu/kflnsfn] cfGtl/s >f]tsf] lbuf] Aoj:yfkg ub}{ ;|f]t kl/rfng ug{ cfjlws ;|f]t kl/rfng /0fg}lts of]hgf :jLs[t u/L nfu" ul/g]5 . s/ 5nL / r'xfj6 lgoGq0f u/L s/fwf/ km/flsnf] agfpb} nlug]5 .

115= k|rlnt sfg"g cg';f/ lgwf{/0f ePsf] s/ tyf u}/ s/ /fh:j kl/rfng ug{ ljz]if sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . jxfn s/ / Aoj;fo btf{ tyf Joj;fo s/ ;+sngsf nflu j8f:t/Lo sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .

116= gu/kflnsfdf xfn nfu" ul/Psf] cg\nfOg /fh:j k|0ffnLnfO{ yk ;'b[9 / k|efjsf/L agfOg]5 . /fh:j k|0ffnLdf s/ gltg]{, s/ jSof}tf /fVg] tyf k6s k6s ;"rgf k|jfx ubf{ ;d]t c6]/ ug]{ s/bftfsf] PsLs[t ljj/0f /fh:j k|0ffnLdf cfj4 ul/g]5 . o:tf s/bftfsf] nflu j8f tyf gu/ sfo{kflnsfaf6 ;]jf ;'ljwf Pjd\ l;kmfl/z lbg' k"j{ clgjfo{ ?kdf afFsL s/ jSof}tf e"QmfgL ug{

Page 21: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 17

nufpg] sfo{ut Joj:yf s8fOsf ;fy nfu" ul/g]5 .

117= /fh:j k|zf;gnfO{ yk k|efjsf/L / k|ljlwd}qL agfpg sd{rf/Lx?sf nflu yk tflndsf ;fy} k|ljlw ;'wf/ / Ifdtf ljsf;df nufgL ul/g]5 .

118= rfn' cfly{s jif{df g} pTs[i6 s/bftf 5gf}6 u/L ;Ddfg ug]{ sfo{sf] yfngL ul/g]5 .

;xsf/L / ljQfLo If]qM pTkfbg / nufgL gful/s kx'Fr leq

119= gu/ If]qsf] cfly{s / ;fdflhs ?kfGt/0fsf nflu u'0ffTds Pjd\ lbuf] ;xsfl/tf clea[l4 ug{ gu/ If]qsf ;xsf/L / ljQLo If]qnfO{ kl/rfng ug]{ gLlt lnOg]5 . ;xsf/L P]gdf ;d;fdlos kl/dfh{g u/L ;xsf/L lgodfjnL hf/L ul/g]5 . ;xsf/Lsf] dfWodaf6 u/La, ljkGg ju{sf ;b:osf] ;+nUgtfdf ;~rfng x'g] pTkfbg / nufgL cfd gful/ssf] kx'Fr :yflkt ug{ ;xsf/L ;+:yf / gu/kflnsf ;fem]bf/L sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .

120= s[lifdf cfw'lgsLs/0f / Joj;foLs/0f ug{ ;fgf ls;fgx?nfO{ ;xsf/Lsf] dfWodaf6 PsLs[t ub}{ ;fd"lxs v]tL, t/sf/L, aLpm lahg, km"n / cGo s[lif pkhsf] ahf/ Aoj:yfkg ul/g]5 .

121= ;xsf/L If]qsf] Ifdtf clea[l4sf nflu ;xsf/L lzIff, g]t[Tj ljsf; / Joj:yfkg tfnLd ;dGofTds ?kdf ;~rfng ul/g]5 .

122= ;d:ofu|:t ;xsf/Lx?sf] klxrfg ub}{ ;xsf/L If]qsf] k|efjsf/L lgodg ug]{ ;xsf/L If]qdf ;+:yfut ;'zf;g sfod ug{ gu/kflnsfaf6 cg'udg ug]{ / k|ltj]bg lng] k|0ffnLnfO{ ;zQm agfOg]5 .

kx'Fr of]Uo :jf:Yo jLdf;lxtsf] ;]jfM :j:Yo gful/s hLjgsf nflu 6]jf

123= lgMz'Ns cfwf/e"t :jf:Yo ;]jfdf cfd gu/jf;Lsf] ;'ne / ;/n kx'Frsf nflu gu/kflnsfn] pRr k|fyldstf /fvL sfo{ u/]sf] 5 . g]kfn ;/sf/n] nfu" u/]sf] :jf:Yo aLdf sfo{qmd ;a} j8fsf k|To]s 3/ kl/jf/df gu/kflnsfsf] ;xof]u / ;dGjodf lj:tf/ ul/g]5 . h]i7 gful/ssf nflu lgMz'Ns :jf:Yo ;]jf aLdf sfo{qmdnfO{ h]i7 gful/ssf] 3/b}nf];Dd lj:tf/ ul/g]5 .

124= gu/kflnsf cGt/ut /x]sf :jf:Yo ;]jf s]Gb|x?sf] yk u/L ;a} j8fdf lj:tf/ ul/g]5 . gu/ :jf:Yo s]Gb| / lSnlgsdf ljz]if1tf ;]jf ;lxt cfw'lgs k|of]uzfnf ;]jf lj:tf/ ul/g]5 . ;~rfngdf /x]sf 5 j6f :jf:Yo ;+:yfsf Kofyf]nf]hL NofjnfO{ :t/Ls/0f ub}{ nlug]5 . cfd gful/ssf nflu cfjZos cf}iflw gu/ :jf:Yo ;+:yfdfkm{t jif{el/ g} lgMz'Ns ljt/0fsf] k|aGw ldnfOg]5 .

Page 22: Niti tatha Karyakram · 2019-06-24 · æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&& 3 9= s[lif pTkfbgnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{ pGgt

æs[lif, lzIff, ko{6g / k"jf{wf/ M ;"o{ljgfos ;d[l4sf] d"n cfwf/Æ

gLlt tyf sfo{qmd cf=j= @)&^÷)&&18

125= gu/kflnsfsf] :jfldTjdf %) a]8;Ddsf] ;fd'bflos c:ktfnsf] :yfkgf u/L ;~rfng ug{ ejg tyf cGo ;+/rgfx?sf] k"jf{wf/ ljsf;sf] yfngL rfn' cfly{s jif{b]lv g} ul/g]5 . j8f:t/df g} aly{ª ;]G6/sf] :yfkgf u/L dft[lzz' :jf:Yodf ;'wf/ ug{ ljz]if Wofg lbOg]5 .

126= cfd gful/ssf] a:tL tyf 6f]ndf g} pkl:yt eO{ :jf:Yo ;]jf k|bfg ug{ 3'lDt lzlj/dfkm{t ljz]if1 ;]jf, k|of]uzfnf ;]jf / lgMz'Ns cf}iflw ljt/0f ug]{ sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbOg]5 . dlxnf :jf:Yo :jod\ ;]ljsf, :jf:Yo ;~rfng tyf Aoj:yfkg ;ldlt / :jf:Yo ;+:yfsf sd{rf/Lx?sf] Ifdtf tyf 1fg clea[l4 ug]{ Ifdtf ljsf;, cWoog cjnf]sg sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .

dfggLo k|d'v clyltHo" nufot pkl:yt ;Dk"0f{ dfg'efjx?127= cfd gful/sx?sf] ;]jf k|jfx / ljsf;nfO{ k|efjsf/L agfpg xfdL cxf]/fq sfo{:yndf vl6/x]sf

5f} . ljut @ jif{sf] sfo{sfndf dxTjk"0f{ pknAwLx? xfl;n ePsf 5g\ . gful/sx?sf] hLjg:t/df u'0ffTds kl/jt{g x'Fb} cfPsf] dx;'z ePsf] 5 . gful/ssf] dfu / cfjZostf lbg k|ltlbg a9\bf] 5, t/ ;|f]t / ;fwgsf] ;Lldttf 5 . o; aLrdf ;+Gt'ng sfod ub}{ Gofok"0f{ ;|f]t ;fwgsf] ljt/0f dfkm{t ;]jf k|jfx / ljsf; sfo{ ug{ xfdL k|ltj4 5f} .

128= ;"o{ljgfos gu/kflnsf /fhwfgL l:yt gu/kflnsf x'g'sf ;fy} ;DdfggLo k|wfgdGqL >L s]=lk= zdf{ cf]nLHo"sf] lgjf;:yn ;d]t xf] . o; gu/kflnsfdf /fli6«o /fhg}lts hLjgsf Hofb} dxTjk"0f{, cfzf nfUbf, ;Ifd o'jf g]t[Tj / g]tfu0f ;d]tsf] :yfoL lgjf;:yn xf] . o;y{, gu/kflnsfn] ;d[4 g]kfn ;'vL g]kfnLsf] /fli6«o cleofgnfO{ ;fy{s agfpg gu/ If]qsf] pTyfg, ljsf; / ;d[l4sf] ofqfsf nflu to u/sf] gLlt tyf sfo{qmdsf] ;kmn sfof{Gjog ;xh ?kdf x'g]df xfdL ljZj:t 5f}= .

129= ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] ;fj{ef}d o; kfFrf} gu/;efdf k]z ePsf] gLlt tyf sfo{qmdn] gu/sf] ;du| kIfnfO{ ;d]6\g] k|of; u/]sf] 5 . cfufdL cfly{s jif{sf] ah]6 ;d]t oxL gLlt tyf sfo{qmd sfof{Gjogsf] lbzfdf lgb]{lzt eO{ tof/ ePsf] 5 .

130= ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] o; kfFrf} gu/ ;efdf d}n] k]z u/]sf] gLlt tyf sfo{qmdnfO{ ;kmn sfof{Gjogdf xf};nf k|bfg ul/lbg k|d'v clyltsf ?kdf pkl:yt g]kfn ;sf/sf pkk|wfg tyf /Iff dGqL dfggLo O{Zj/ kf]v/]nHo", ljz]if cltly g]kfn ;/sf/sf k"j{ pBf]u dGqL tyf k|ltlglw ;efsf ;f+;b dfggLo dx]z j:g]tHo", cGo cltly / ;~rf/ hutsf kqsf/ ldqx? tyf cfd gu/ jf;Lx?df wGojfb;lxt cfef/ JoQm ub{5' . k|:t't gLlt tyf sfo{qmdsf] ;kmntfsf nflu cfd gu/jf;Lx?af6 ;sf/fTds k[i7 kf]if0f / dfu{ bz{gsf] ck]Iff u/]sf] 5' .

wGojfb .

jf;'b]j yfkfk|d'v