Njohuritë, qëndrimet, praktikat dhe sjelljet mbi diabetin dhe hipertensionin

Përmbledhje e studimit

2016

• Ofruesit e Kujdesit Parësor Shëndetësor në komunat partnere të projektit ofrojnë shërbime cilësore që i përgjigjen më mirë nevojave të komuniteteve, përfshirë ato të grupeve të cenueshme.

• Menaxherët shëndetësor në komunat partnere të projektit përmirësojnë performancën e tyre në udhëheqjen e ofrimit të shërbimeve drejt përmirësimit të vazhdueshëm të cilësisë që i përgjigjet nevojave të komuniteteve.

• Vetëdijësimi mbi shëndetin dhe sjellja e popullsisë për kërkimin e kujdesit shëndetësor në komunat partnere të projektit është përmirësuar (në veçanti të grupeve të cenueshme) dhe komunitetet janë fuqizuar që të kërkojnë të drejtën për shërbime cilësore dhe qasje më të mirë në kujdes shëndetësor.

Rez

ulta

ti 1

Rez

ulta

ti 2

Rez

ulta

ti 3

Projekti Kujdesi Shëndetësor i Qasshëm dhe Cilësor (AQH) është dizajnuar që të mbështesë zbatimin e reformës shëndetësore dhe të plotësojë projektet nga donatorët e tjerë të fokusuar në nivelin e Kujdesit Parësor Shëndetësor (KPSH) dhe në sëmundjet jo- ngjitëse.

Me tre rezultate, projekti synon stimulimin e shfrytëzimit të shërbimeve cilësore të kujdesit parësor shëndetësor nga të gjithë qytetarët e Kosovës, me fokus të veçantë në nevojat dhe përfshirjen e popullatës së cenueshme sociale.

Qëllimi:

Shëndeti i popullatës së Kosovës është përmirësuar, me ofrues dhe menaxhues të forcuar të kujdesit shëndetësor të aftë për përmbushjen e nevojave të pacientëve (veçanërisht të grupeve të cenueshme), të cilët janë më të vetëdijshëm për të drejtat dhe nevojat e tyre.

3 rezultatet e projektit janë:

Projekti kujdesi shëndetësor i Qasshëm dhe Cilësor

www.aqhproject.org

Studimi mbi Njohuritë, Qëndrimet, Praktikat dhe Sjelljet (NQPS) ka përdorur dy qasje për mbledhjen e të dhënave: anketa sasiore dhe hulumtimi cilësor.

1) anketa sasiore: Janë zhvilluar intervista ballë për ballë në shtëpitë e të anketuarve. Totali i mostrës ishte 1,200 të anketuar, të cilët ishin të moshës 18+ nga zonat urbane dhe rurale, si dhe nga të dyja komunitetet, shqiptarë dhe RAE.

2) hulumtimi cilësor: Janë kryer 12 diskutime në fokus grupe, me pjesëmarrës të cilët ishin të moshës 18+ nga zonat urbane dhe ato rurale. Përzgjedhja e pjesëmarrësve ka marrë në konsideratë përfaqësimin e grave nga zonat rurale dhe komuniteteve RAE.

Studimi është bërë gjatë vitit 2016 dhe siguroi të dhëna të dobishme që do të merren parasysh për aktivitetet e edukimit/promovimit shëndetësor të projektit.

Vlerësimi i njohurive, qëndrimit, praktikës dhe sjelljes së

popullatës së përgjithshme, duke u përqendruar veçanërisht

në grupet e cenueshme, për sëmundjet e përzgjedhura jo

ngjitëse (SJN) dhe të drejtat e qytetarëve në shëndet. Studimi

është bërë në 12 komuna të përfshira në projekt.

Qëllimi i studimit

metodologjia

Përdorimi i duhanit

Rreth 20.6% e njerëzve përdorin produkte duhani

30%

12%

70% e duhanpirësve pinë duhan brenda shtëpive të tyre dhe 21% e duhanpirësve që deklaruan se pinë duhan brenda shtëpive të tyre kanë fëmijë të moshës nën 18 vjeç

në familjen e tyre

Perceptimi:

• Të rinjtë pinë më shumë se të tjerët• Meshkujt e rinj pinë më shumë se femrat e reja

“Nuk mund ta imagjinoj se si do të ishte sikur të mos mundja të pija duhan

brenda shtëpisë. Nuk më ka shkuar mendja ndonjëherë ta ndërpres pirjen

e duhanit brenda shtëpisë, jam mësuar me këtë. ”

(Grupi me femra, zona urbane)

aktiviteti fizik

46% e popullsisë NUK plotësojnë rekomandimet e OBSH për

aktivitetin fizik

39%

52%

“Një mjek më këshilloi se punët e shtëpisë nuk janë të mjaftueshme,

më duhet edhe të eci. Por, ku mund të dal të eci këtu në fshat, njerëzit

do të fillojnë të flasin !” (Grupi me femra, zona rurale)

zonat rurale zonat urbane• Kanë mundësi të

kufizuara për aktivitet fizik

• E shohin si një pengesë mentalitetin që ende mbizotëron në këto zona

• Rinia është më aktive fizikisht sepse kanë shumë qendra sportive dhe palestra në afërsi

• Të moshuarit dhe nënat me fëmijë janë më pak aktivë për shkak të mungesës së shtigjeve për ecje ose parqeve

dieta

Njerëzit mesatarisht hanë fruta dhe perime 5 ditë në javë

Në ato ditë kur hanë fruta dhe perime, hanë 2 porcione*

Shprehitë e të ngrënit

• Pjesëmarrësit deklaruan se zakonisht hanë dy shujta kryesore në ditë

• Dreka dhe darka janë më të rëndësishmet

- Llojet e ushqimeve që konsumohen zakonisht:

mëngjesi• Produktet e

bulmetit• Vezë të fërguara• Produktet e brumit• Qumësht• Fëmijët:• Mish i përpunuar

(sallam, suxhuk)• Krem çokollatë• Gjalpë

dreka • Zakonisht: • Produktet e

mishit

darka• Makarona • Bukë• Bukë misri etj

* një porcion fruta = një copë banane mesatare , mollë etj*një porcion perime = një filxhan i madh spinaq/sallatë ose gjysmë filxhani i madh domate, karrota, qepë etj

dieta

shpeshtësia/frekuenca e përdorimit të ushqimit në dietë

Shtojnë kripë ose salcë me kripë në ushqimin e tyre para

se të hanë ose derisa hanë disa herë në ditë ose të paktën një

herë në ditë

Konsumojnë pije të gazuara, Coca Cola, Fanta, pije

energjetike dhe të ngjashme disa herë në ditë ose të paktën një herë në ditë

Përdorin sheqer në çaj ose kafe disa herë në ditë

38%

65%

43%

diabeti

* Njohuria në përgjigje të pyetjes: A keni dëgjuar ndonjëherë për diabetin ? Po 1 Jo 2 * Siguria: Sa ndihen të sigurtë se çfarë duhet të bëhet kur niveli i sheqerit në gjak shkon më lartë apo më ulët sesa duhet të jetë

njohuria* mbi…(përqindja)

93Diabetin

15Faktorët e rrezikut

22Shenjat e hershme

22Masat

parandaluese

84Kërkim të trajtimit

53Siguria* në mesin

e diabetikëve

16Të informuar mbi diabetin

86Gatishmërinë

për t’u informuar

Qëndrimet mbi…(përqindja)

diabeti

Praktikat/sjelljet…(përqindja)

35Matja e

glukozës

67Marrin barna

29Marrin insulinë

90Anëtar i familjes që merr barna

44Anëtar i familjes që merr insulinë

hiPertensioni

* Njohuria në përgjigje të pyetjes: A keni dëgjuar ndonjëherë për presionin e lartë të gjakut ose hipertensionin? Po 1 Jo 2 * Siguria: Sa ndihen të sigurtë se çfarë duhet të bëhet nëse kanë presion të lartë të gjakut

95Hipertension

60Siguria*

20Komplikime

22Të informuar mbi diabetin

90Gatishmëria për

t’u informuar

njohuria mbi*…(përqindja)

Qëndrimet mbi…( përqindja)

Përfundimet

Njohuri të larta për sëmundjet jo ngjitëse (SJN), por një nivel shumë i ulët i njohurive rreth faktorëve të rrezikut, shenjave të hershme dhe masave parandaluese

Mungesë e përgjithshme e të kuptuarit të pirjes së duhanit si faktor rreziku për SJN

Një numri të konsiderueshëm të popullatës u mungon aktiviteti fizik i rekomanduar

Komuniteti RAE tregon sjellje shumë më rrezikuese sidomos kundrejt pirjes së duhanit

Gratë kanë më shumë njohuri për SJN se sa meshkujt, veçanërisht kur bëhet fjalë për faktorët e rrezikut, shenjat e hershme dhe masat parandaluese

komunat e PërzGjedhura të Projektit aQh

1. Fushë Kosovë / Kosovo Polje2. Gllogoc / Glogovac3. Graçanicë / Graçanica4. Gjakovë / Đakovica5. Junik / Junik6. Lipjan / Ljipljane

7. Malishevë / Mališevo 8. Mitrovicë / Mitrovica 9. Obiliq / Obiljić10. Rahovec / Orahovac11. Skënderaj / Skenderaj12.Vushtrri / Vučitrn

Regional Hospital

City Hospital

123

4

5 67

8

9

10

1112

Swiss Agency for Developmentand Cooperation SDC