Huynh Thi Duy Hương BS CK2 Nhi-Sơ sinh

TS Dich Tễ HọcGiang Viên Chính Bô Môn Nhi-ĐHYD Tp. HCM

Trinh bay đươc đinh nghia nhiêm khuân sơ sinh Trinh bay đươc cac yêu tô nguy cơ lam gia tăng

tân suât nhiêm khuân sơ sinh Trinh bay đươc cac triêu chưng lâm sang cua

nhiêm khuân sơ sinh Trinh bay đươc cac xet nghiêm nhăm chân đoan

nhiêm khuân sơ sinh Liêt kê đươc cac nguyên tăc điêu tri nhiêm khuân

sơ sinh Trinh bay đươc cach phong ngưa nhiêm khuân

sơ sinh

I. ĐINH NGHIA II. DICH TÊ HOC III. LÂM SANGIV. CÂN LÂM SANGV. CHÂN ĐOAN NHIÊM KHUÂN SƠ SINHVI. ĐIÊU TRI VII. PHONG NGƯA – CHĂM SOC SƯC KHOE BAN

ĐÂU

Nhiêm khuân sơ sinh(NKSS): bênh ly nhiêm khuân măc phai trươc, trong hoăc sau sinh (30 ngay)

Phân loai NKSS dưa vao Thơi điêm măc phai Bênh nguyên Thơi điêm bênh canh nhiêm khuân xuât hiên

Cac tên goi liên quan đên NKSS: NK chu sinh: Bênh nguyên măc phai trươc/trong khi

sinh, lây truyên theo hang doc tư Me-Con, tư 2 tuân trươc sinh1 tuân sau sinh

NK sơm: Cac khơi bênh 7 ngay đâu tiên sau sinh

NK sau sinh: măc phai trong vong 30 ngay sau sinh NK muôn: bênh nguyên măc phai tư đương sinh duc

cua me, khơi bênh sau 7 ngay tuôi. NK Bênh viên: la NKSS măc phai do môi trương BV,

co biêu hiên sau 3 ngay tuôi.

Môt bênh ly thương găp Tư vong đưng thư 2 sau HCSHH/SS NK trong tư cung: 2%

NK trong khi sinh/trong thang đâu:10% La hâu qua cua nhiêu tac nhân khac nhau

Cac bênh canh đi kem: Thương lam năng va kho khăn thêm viêc điêu tri.

VD: Bênh mang trong(HMD) thương đi kem viêm phôi. Toan huyêt suy chưc năng thưc bao cua bach câu nhân mui trung tính (neutrophil).

Nhưng yêu tô nguy cơ lam tân suât măc bênh hoăc ty lê tư vong do NKSS

YT me: Bênh NK/thai ky, vơ ôi trươc 24giơ gây NK ôiYT con: Sinh kho, sang chân san khoa, sinh non, giơi

tính nam, sưc đê khang kem, da niêm dê bi tôn thương YT môi trương: Chi sô nhiêm khuân, lương ngươi

vao thăm, nhiêm khuân BV, khoa SS qua tai, ngươi chăm soc…

Cac đương lan truyên tư me sang con 4 đương chính

Đương mau Nhau Thai Đương tư ô nhiêm khuân ơ tư cung(TC)

-Vao ôi Thai -Vao nhau Thai

Đương tư môt ô NK ngoai TC Qua cac mang vao nươc ôi Thai

Đương tư âm đao Thai khi tông thai ra ngoai

Qua nhau va nươc ôi đên thai thương co cac bênh Nhiêm Toxoplasmose Giang mai bâm sinh Rubella Nhiêm Cytomegalo virus Nhiêm Herpes virus Nhiêm HIV Sôt ret Nhiêm Liên câu tan huyêt nhom B

Qua âm đao đên thai thương co cac bênh Nhiêm E.coli va cac vi trung gram (-) khac Nhiêm Lâu câu Nhiêm Liên câu tan huyêt nhom B. Nhiêm Chlamydia Nhiêm HIV Nhiêm Herpes virus. Nhiêm Siêu vi viêm gan B

Triêu chưng lâm sang: Rât đa dang, không điên hinh, không đăc hiêu, dê trung lâp, co thê khu tru/toan thân, thât râm rô/rât kín đao

(1)(1) Tre “không” khoe manh Tre “không” khoe manh (2)(2) Triêu chưng toan thânTriêu chưng toan thân- Đưng cân hoăc sut cân Đưng cân hoăc sut cân - Rôi loan điêu hoa thân nhiêt: sôt Rôi loan điêu hoa thân nhiêt: sôt

cao, ha thân nhiêt cao, ha thân nhiêt

(3)(3) Triêu chưng thân kinh Triêu chưng thân kinh - Cư đông tăng hay dễ bi kích Cư đông tăng hay dễ bi kích

thích thích - Co giât Co giât - Thop phông Thop phông - Giam trương lưc cơ Giam trương lưc cơ - Hôn mê Hôn mê

(4)(4) Triêu chưng tim mach Triêu chưng tim mach - Xanh tai Xanh tai - Xanh tím va da nôi bông Xanh tím va da nôi bông - Thơi gian hôi phuc mau da> 3 Thơi gian hôi phuc mau da> 3

giây giây - Nhip tim nhanh > 160 lân/phutNhip tim nhanh > 160 lân/phut- Huyêt ap haHuyêt ap ha

(5)(5) Triêu chưng hô hâpTriêu chưng hô hâp - Xanh tím môi va đâu chi Xanh tím môi va đâu chi - Rên riRên ri- Rôi loan nhip thơ Rôi loan nhip thơ - Thơ nhanh > 60 lân/phut + co Thơ nhanh > 60 lân/phut + co

keokeo- Ngưng thơ > 20 giây Ngưng thơ > 20 giây

(6)(6) Triêu chưng tiêu hoaTriêu chưng tiêu hoa - Bu kem, bo bu Bu kem, bo bu - Nôn oi Nôn oi - Dich da day > 3 ml Dich da day > 3 ml - Tiêu chay Tiêu chay - Chương bung Chương bung

(7)(7) Triêu chưng da niêmTriêu chưng da niêm - Hông ban Hông ban - Vang da sơm > 24 giơ Vang da sơm > 24 giơ - Nôt mu Nôt mu - Phu nê Phu nê - Phu cưng bì (tiên lương rât xâu)Phu cưng bì (tiên lương rât xâu)

(8)(8) Triêu chưng huyêt họcTriêu chưng huyêt học - Tư ban Tư ban - Tu mau dươi da Tu mau dươi da - Xuât huyêt nhiêu nơi Xuât huyêt nhiêu nơi - Gan lach toGan lach to

Vi khuân gây nhiêm khuân sơ sinh trong 7 ngay đâu la Streptococcus nhom B, Listeria monocytogen, E.coli, Treponema pallidum

Vi khuân gây nhiêm khuân sơ sinh sau 7 ngay chu yêu la vi khuân gram (-)

Hai bênh canh lâm sang chính NKSS sơm (7 ngay tuôi): bênh canh phô biên nhât la

nhiêm khuân huyêt (NKH), kê đo la VMNM va VP bâm sinh co nguôn gôc trươc/trong khi sinh.

NKSS muôn (>7 ngay tuôi): NKH, VMNM, Viêm khơp - xương, NK đương tiêu, Viêm phuc mac tiên phat, nguôn gôc sau sinh

NKSS sơm Bênh ly bao thai: TORCH Cac bênh khac Viêm gan siêu vi B, Uôn van, Nhiêm Listeria, Lao,

Nhiêm lâu câu, Nhiêm HIV, Nhiêm Chlamydia, Sôt ret

NKSS muôn Nhiêm khuân huyêt (NKH): Lâm sang cua bênh ly toan

thân đươc đi kem theo bơi tinh trang nhiêm khuân huyêt, xay ra trong thang đâu tiên sau sinh

Viêm mang nao mu (VMNM): Tôn thương mang nao chiêm 30 -50% cac trương hơp NKHSS SS bi NKH hoăc co tiên căn va triêu chưng nghi ngơ choc do tuy sông

Nhiêm khuân đương tiêu: Vang da, cây nươc tiêu & mau co vi khuân

NKSS muôn Viêm khơp - xương

Co khi kho phat hiên phai thăm kham môt cach co hê thông đê tranh bo sot.

Viêm phuc mac tiên phatRât hiêm găp. Lưu y viêm ruôt hoai tư xay ra trong bênh canh NKH luôn co phan ưng thanh bung.

Nhiêm khuân khac: Viêm kêt mac, viêm da day, viêm ruôt, nhiêm khuân bênh viên…

Huyêt hoc CTM + PMNB + XN ĐÔNG MAU

Vi khuân hoc: Cây, Nhuôm gram, soi, thư Latex (trươc khi cho KS)

XN hô trơ khac Khí mau: pH, PCO2, BE, PaO2, bilirubin/mau, albumin/mau, CRP, Ion đô/mau, đương/mau, X-quang ngưc bung, nhom mau, Coombs test.

Vi toan chuyên hoa la dâu hiêu bao đông cua NKSS; ha

đương huyêt, rôi loan điên giai luôn luôn co trong NKSS…

HUYÊT HOC: Nhưng xet nghiêm kê tiêpBC < 5000/hoăc > 25.000/mm3

BC nhân mui trung tính (BCNMTT)< 1.500-2.000/mm3

Dang tê bao non>10%Tiêu câu <100.000/mm3

Thiêu mau không rõ nguyên nhân Bach câu co hat đôc, không bao BC non/BCNMTT >0,14Band/BCNMTT >0,2RLĐM: quan trong cho biêt dư hâu de dăt cua bênh

DICH CÂN XET NGHIÊM DICH CÂN XET NGHIÊM GIA TRI GIA TRI

SƠ SINHSƠ SINH - Dich da day trươc 12 giơ Dich da day trươc 12 giơ + ++ +

- Dich ông tai ngoaiDich ông tai ngoai ++

- Phêt viêm họngPhêt viêm họng ++

- Phân su, phêt trưc trang Phân su, phêt trưc trang ++

- MauMau + + ++ + +

- Dich nao tuy Dich nao tuy + + ++ + +

- Nươc tiêu Nươc tiêu + + ++ + +

- Nhưng vi trí nung mu Nhưng vi trí nung mu ++

- Dung cu đưa vao cơ thê sô sinh Dung cu đưa vao cơ thê sô sinh

Catheter Catheter ++

Ông thông Ông thông ++

NHAU THAI NHAU THAI ++

MEME - Âm đao Âm đao ++

- Mau Mau + ++ +

Xet nghiêm phat hiên khang nguyeân hoa tan

Phat hiên khang nguyên: Streptococcus nhom B, Neisseria meningitidis, H. Influenza, Streptococcus pneumoniae.

Xet nghiêm phat hiên khang nguyên hoa tan

Mâu bênh phâm: mau, nươc tiêu, dich nao tuy Kêt qua: âm tính gia va dương tính gia nhiêu nên cân

kêt hơp vơi cac yêu tô lâm sang. Gia tri tiên đoan âm: 90%.

Xet nghiêm phat hiên khang nguyên hoa tan

N.Meningitidis B co thanh phân acid sialic giông polysacchride trên vo cua E.coli K1 va K92, vi thê khi ngưng kêt N.M (+) co thê coi như nhiêm E.coli (khi bênh phâm không bi nhiêm phân).

Xet nghiêm phat hiên khang nguyên hoa tan

Mâu nươc tiêu lây tư tui hưng co thê nhiêm Strep. B thương tru vi thê nên lây bênh phâm qua catheter hay choc hut trên xương mu.

C-Reactive Protein (CRP)

CRP đa trơ thanh dâu hiêu chi điêm sinh hoc chính cua nhiêm khuân sơ sinh do vi khuân.

Binh thương CRP không đinh lương đươc trong huyêt thanh.

CRP băt đâu tăng tư 6-12 giơ sau khi nhiêm khuân khơi phat, đat cưc đai khoang giơ thư 36-48 vơi nông đô tư 50-250 mg/L, sau đo giam nêu nhiêm khuân đươc điêu tri diên tiên tôt.

C-Reactive Protein (CRP)

Nêu sau 48 giơ điêu tri ma CRP không giam, phai tim nguyên nhân thât bai. CRP không qua đươc nhau thai, do đo nêu CRP ơ tre tăng la do san xuât nôi sinh.

Vai tro cua Interleukin la cac hoa chât trung gian gây viêm bao gôm ◦ TNF ◦ IL-1, IL-2, IL-6, IL-8, IL-10

Interleukin 6◦ Trong tiên lương rôi loan chưc năng đa cơ quan ơ tre

nhiêm khuân huyêt Lactate

◦ Trong tiên lương tư vong nhiêm khuân huyêt Procalcitonine

◦ Gia tăng co y nghia trong nhiêm khuân huyêt

Bao gômYêu tô nguy cơ Lâm sang Cân lâm sang

YÊU TÔ NGUY CƠ TƯ MEME SÔT KHI SINH ME BI NHIÊM KHUÂN NHƯNG KHÔNG SÔT VIÊM

MANG ÔIVƠ ÔI SƠM SINH NON THANG TIM THAI > 160 LÂN/PHUT (KEO DAI)

YÊU TÔ NGUY CƠ TƯ CONSƠ SINH CO CNLS THÂP(LBW)PHAI NAM SINH ĐÔI DI TÂT BÂM SINH SANG THƯƠNG NGOAI DA APGAR THÂP < 5 ĐIÊM (5 PHUT)

YÊU TÔ NGUY CƠ TƯ MÔI TRƯƠNGNĂM BÊNH VIÊN DAI NGAY(> 3 NGAY)THU THUÂT XÂM LÂN KHOA SƠ SINH QUA TAI TY LÊ BÊNH NHI/ĐIÊU DƯƠNG THIÊU ĐÔNG TAC RƯA TAY LIÊU PHAP KHANG SINH KEO DAIPHÂU THUÂT

Tam nhom triêu chưng (đa trinh bay)

Cac xet nghiêm đâu tiên cân thưc hiên

◦Công thưc mau◦Phêt mau ngoai biên◦Cây mau◦CRPVa cac xet nghiêm thưc hiên sau đo tuy

thuôc tưng bênh canh lâm sang

Cac triêu chưng gơi y nhiêu kha năng NKSS:(B.1) Me sôt Me sôt 38 3800C khi chuyên da; Co huyêt trăng hôi/tuân cuôi + C khi chuyên da; Co huyêt trăng hôi/tuân cuôi +

hơ cô tư cung. hơ cô tư cung. Sang thương đai thê trên nhau dang ap xe (nhiêm Sang thương đai thê trên nhau dang ap xe (nhiêm ListeriaListeria).).Triêu chưng da niêm xuât hiên <12 giơTriêu chưng da niêm xuât hiên <12 giơSHH + X-quang không đông nhât. SHH + X-quang không đông nhât. Suy tuân hoan câp tính. Suy tuân hoan câp tính. Gan to Gan to lach to. lach to. Tre sôt Tre sôt 38 3800C không rõ nguyên nhân.C không rõ nguyên nhân.Toan chuyên hoa tai diên không co nguyên nhân tim phôi. Toan chuyên hoa tai diên không co nguyên nhân tim phôi. BC<7000/mmBC<7000/mm33 trươc 48 trươc 48HH, <5000/mm, <5000/mm33 tư N3 tư N3

Kham LS binh thương + Tiên căn san khoa nghi ngơ

Me vơ ôi sơm > 24 giơ. Me vơ ôi sơm > 24 giơ. Me bi nhiêm khuân tiêu 1 thang trươc khi sinh ma không Me bi nhiêm khuân tiêu 1 thang trươc khi sinh ma không

chăc chăn đa điêu tri hêt bênh. chăc chăn đa điêu tri hêt bênh. Dich ôi dơ, co mau bât thương, co phân xu nhưng không Dich ôi dơ, co mau bât thương, co phân xu nhưng không

do sinh kho va tre không bi ngat khi sinhdo sinh kho va tre không bi ngat khi sinh..

1. NGAY LUC SINH, KHÔNG CO TRIÊU CHƯNG LÂM SANG (NGHI NGƠ)

2. CO TRIÊU CHƯNG Ơ BÂT KY NGAY TUÔI NAO, CO HOĂC KHÔNG CO KEM THEO CAC YÊU TÔ NGUY CƠ TRƯƠC SINH (NHIÊU KHA NĂNG)

Liêu phap khang sinh (KS)Thai đô sư dung KS: sơm va đây đuSư lưa chon KS: dưa vao

Kêt qua cac xet nghiêm trưc tiêp. Du đoan tac nhân gây bênh theo ngay tuôi. Dư đoan tac nhân gây bênh theo vi trí nhiêm KS co phô rông thương đươc phôi hơp vơi nhau, cân

quan tâm đên sư khang thuôc/tưng bênh viên, tưng đia phương.

KS thích hơp vơi chưc năng gan thân. KS co săn trên thi trương, gia ca hơp ly.

Liêu phap KS 2 Thai đô khi sư dung KS Nhiêu kha năng chân đoan NKSS

Khi co môt hay nhiêu triêu chưng ơ B.1 KS ngay, hiêu chinh theo LS va CLS

Gơï y nghi ngơ NKSS Kham LS ngay 2 lân, lam XN môi 12-24 H triêu chưng chân đoan NKSS rõ sư dung KS ngay

Cho khang sinh, theo dõi cac XN CLS, sau 2-3 ngay nêu kêt qua CLS không co băng chưng NK thi ngưng khang sinh

Liêu phap KS NKSS sơm Chon 1 trong 3 công thưc kinh điên Ampicillin + Gentamycin Ampicillin + Cefotaxim Ampicillin + Cefotaxim + Gentamycin

Nêu soi trưc tiêp thây Câu trung Gram (+) Streptococcus Trưc trung Gram (+) Listeria Penicillin G hoaëc Ampicillin

Liêu phap KS

NKSS muôn Nghi VT gram (-)Claforan+GentamycinNghi Steptococcus Penicillin G (Ampicillin/Pristinamycin) + Gentamycin

Nhiêm khuân Bênh viênDung nhưng khang sinh thê hê mơi, nguy cơ khang

thuôc

- Cephalosporine thê hê 3,4: Ceftazidine (Fortum)

- Axepime - Vancomycine - Quinolone thê hê mơi

LƯU Y Trong VMNM Liêu thuôc tăng gâp 2 ơ môt sô thuôc

Khi cho KS phai biêt rõ Liêu lương thuôc/ngay tuôi Thơi gian sư dung KS cho tưng loai NKSSĐăc tính biên dương KS: thai qua gan, thân Chưc năng gan-thân ơ tre sơ sinhTinh trang khang thuôc nơi tre bênh đươc điêu tri

Ngoai khang sinh, điêu tri NKSS cân phai Ôn đinh thân nhiêt Bu nươc va điên giai/ điên giai đô/mau Cung câp năng lương đây đu Theo dõi nhip tim, HA, nhip thơ Trương hơp năng cân phai Kiêm tra yêu tô đông mau/tre thơ oxy & thơ may Ôn đinh huyêt đông hoc, phuc hôi tuân hoan Thay mau khi co chi đinh. Vitamin K1 1mg/15ngay khi θ khang sinh keo dai

Trên cơ sơ Tac nhân/NKSS rât đa dang Lây truyên thai/tre sơ sinh theo nhiêu đương

khac nhau, ơ bât ky thơi điêm nao/thai ky. Đô năng/nhe cua NKSS phu thuôc vao: sưc đê

khang cua cơ thê đôi vơi nhiêm khuân, cac bênh canh đi kem va môt sô cac yêu tô lam gia tăng tân suât măc bênh/tăng ty lê tư vong do NKSS

PHONG NGƯA CÂP 0Nhăm loai trư yêu tô nguy cơ hoăc không cho yêu tô nguy

cơ xuât hiên

Sư dung vacxin giam tân suât măc bênh NK bâm sinh tư bao thai: Uôn van, Rubella, Bai liêt, BCG…

Tích cưc phong ngưa NK trong va sau khi sinh, đăc biêt tre non va tre co CNLS thâp

Tăng cương cac biên phap GDSK cho ngươi dân: đăng ky quan ly thai, khuyên khích sinh/BV, ích lơi cua chê đô môt vơ môt chông, bai trư cac tê nan xa hôi

Huân luyên tôt công tac vô khuân BV

PHONG NGƯA CÂP 1Nhăm han chê yêu tô nguy cơ dân đên NKSS

Nhân viên y tê: Rưa tay trươc khi tiêp xuc bênh nhi; không chăm soc tre SS khi bi viêm HH trên, viêm ruôt /nhiêm khuân da

Bênh phong: cân han chê thăm kham âm đao khi không cân thiêt, vê sinh buông bênh đinh ky, tiêt khuân/giam sat cac dung cu y tê

PHONG NGƯA CÂP 1Nhăm han chê yêu tô nguy cơ dân đên NKSS

Con: Nuôi con băng sưa me, chung ngưa đung lich, han chê nhưng thu thuât xâm lân/tre, cach ly tre NK đê tranh lây lan, chi đinh KS kip thơi, thích hơp

Me: đam bao vê sinh thai nghen va đăng ky quan ly thai tai đia phương

PHONG NGƯA CÂP 2Phat hiên va giai quyêt sơm cac bênh tât, han chê thê năng, di chưng

Bôi dương va nâng cao kiên thưc cho CBYT đia phương, cac vung sâu, vung xa

Đâu tư cac thiêt bi CLS tôi thiêu cho công tac chân đoan Chân đoan sơm NKSS điêu tri sơm, tích cưc

PHONG NGƯA CÂP 3Tăng cương cac biên phap phuc hôi chưc năng, khăc phuc di chưng

Tăng cương cac biên phap phuc hôi chưc năng, vât ly tri liêu giam bơt cac di chưng cua bênh ly NKSS (nao ung thuy, đông kinh, bai liêt … trong viêm mang nao mu) .

Vê lâu dai cân phai co chê đô giao duc cung như hương nghiêp thích hơp cho nhưng tre bi di chưng điêc, mu, trí thông minh giam