NỘI DUNG BÀI HỌCI.Khái niệm và các đặc trưng của pháp luật 1.Khái niệm pháp luật. 2. Các đặc trưng của pháp luật.II. Bản chất của pháp luật. 1. Bản chất giai cấp của pháp luật. 2. Bản chất xã hội của pháp luậtIII. Mối quan hệ giữa PL với KT – CT – ĐĐ1.- Quan hệ giữa pháp luật với kinh tế 1.- Quan hệ giữa pháp luật với chính trị 1.- Quan hệ giữa pháp luật với đạo đứcIV.Vai trò của pháp luật trong đời sống xã hội. 1. PL là phương tiện để Nhà nước quản lý xã hội. 2. PL là phương tiện để công dân thực hiện và bảo vệ lợi

ích hợp pháp của mình.

BÀI 1 : PHÁP LUẬT VÀ ĐỜI SỐNG (3tiết)

Nhà tư tưởng người Anh Giôn lốc đã từng khẳng định

rằng ở đâu không có PL, ở đó không có tự do.

Em hiểu như thế nào về câu nói này?

Tại sao PL có ý nghĩa quan trọng như vậy đối với

tư do của mỗi con người

Vậy pháp luật là gì?

?I.- Khái niệm và các đặc trưng của pháp luật

PL là hệ thống các quy tắc xử sự chung do Nhà nước ban hành, và được Nhà nước bảo đảm thực hiện bằng quyền lực Nhà nước.

?Bác Hồ có dạy : “Mỗi người có tự do của

mình nhưng phải tôn trọng tự do của người khác. Người nào sử dụng quyền tự do của

mình quá mức mà phạm đến tự do của người khác là phạm pháp.

Em hiểu thế nào về lời dạy của Bác. Cho VD

1.- Pháp luật là gì?

2. Đặc trưng của pháp luật

a)Tính quy phạmphổ biến

b) Tính quyền lực, bắt buộc

chung

c) Tính xác định

chặt chẽ về hình thức

Các đặc trưng của pháp luật

a)Tính quy phạmphổ biến

Tính quy phạm : khuôn mẫuTính phổ biến : áp dụng nhiều lần,

đối với nhiều người, ở nhiều nơi;

Tính quy phạm phổ biến làm nên giá trị công bằng bình đẳng

trước PL;

Bất kỳ ai ở trong điều kiện, hoàn cảnh nào nhất định cũng phải thực hiện theo khuôn mẫu PL quy định.

Quy tắc xử sự Quy phạm pháp luật

b) Tính quyền lực, bắt buộc chung

Pháp luật do Nhà nước ban hành và được bảođảm thực hiện bằng

sức mạnh của quyền lực Nhà nước.Tất cả mọi người đều phải thực

hiện các quy phạm PL.

Sức mạnh quyền lực của Nhà nước được thể hiện ở những yếu tố nào?

+ Quân đội;+ Nhà tù;+ Cảnh sát;+ Toà án …

Hình thức thể hiện của PL là các văn bản có chứa các quy phạm PLđược xác định chặt chẽ về hình thức :văn phong diễn đạt phải chính xác.Cơ quan ban hành văn bản và hình thức của văn bản phải được quy định chặt chẽ trong Hiến pháp và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật..

c) Tính xác định chặt chẽ về hình thức

CƠ QUAN BAN HÀNH HÌNH THỨC VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT

Quốc hội Hiến pháp, Luật, Nghị quyết.

Uỷ ban thường vụ Quốc Hội Pháp lệnh, Nghị quyết.

Chủ tịch nước Lệnh, Quyết định.

Chính phủ Nghị định, Nghị quyết

Thủ tướng Chính phủ Quyết định, Chỉ định

Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang Bộ

Quyết định, Chỉ thị, Thông tư.

Hội đồng thẩm phán Toà án NDTC

Nghị quyết

Viện trưởng Viện kiểm sát NDTC

Quyết định, Chỉ thị,Thông tư

Cơ quan Nhà nước, Tổ chức chính trị – xã hội

Nghị quyết, Thông tư liên tịch

Hội đồng nhân dân Nghị quyết

Uỷ ban nhân dân Quyết định, Chỉ thị

CƠ QUAN NHÀ

NƯỚC Ở

TRUNG ƯƠNG

CƠ QUAN NN Ở ĐỊA PHƯƠNG

Bài Tập

1

Em hãy tìm một quy tắc đạo đức đồng thời là quy phạm pháp luật.

“Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ, kính cha…”

Điều 35, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 quy định:

“Con có bổn phận yêu quý, kính trọng, biêt ơn, hiếu thảo

với cha mẹ, lắng nghe những lời khuyên bảo đúng đắn

của cha mẹ, giữ gìn danh dự, truyền thống tốt đẹp của gia

đình.Con có nghĩa vụ và quyền chăm sóc, nuôi dưỡng cha, mẹ”.

Bài Tập

2

Em hãy tìm một quy tắc đạo đức mà không phải quy phạm pháp luật.

• Ở một số địa phương, theo tập quán, hôn nhân giữa những người có họ trong vòng 5 đời bị coi là không hợp đạo lý.

• Luật Hôn nhân và gia đình chỉ quy định không được kết hôn giữa những người có cùng dòng máu trực hệ, giữa những người có họ trong phạm vi ba đời (điều 10)

Bài Tập

3

Nội quy nhà trường và điều lệ Đoàn TNCS HCM có phải là văn bản quy phạm pháp luật không?

Nội quy nhà trường do BGH đề ra, chỉ áp dụng cho HS, GV, CNV của trường đó. Điều lệ Đoàn là sự thỏa thuận cam kết thi hành của những người tự nguyện gia nhập Đoàn. Còn các văn bản quy phạm pháp lụât được áp dụng cho tất cả mọi người, mọi nơi, mọi lúc, và do NN ban hành.

Không

II. Bản chất của pháp luật.

Những quy tắc, văn bản PL phải bảo đảm phổ biến phản ánh nhu cầu lợi ích chung của XH và của cá nhân.

Các quy phạm PL bắt nguồn từ đâu?

1.- Bản chất xã hội của pháp luật :

Các quy phạm PL nhằm phục vụ cho

giai cấp nào?

Thể hiện ý chí của GCCN và NDLĐ dưới sự lãnh đạo của Đảng CSVN, thể hiện quyền làm chủ của ND VN trên tất cả các lĩnh vực của đời sống, XH.

Tóm lại, pháp luật là một hiện tượng vừa mang bản chất xã hội vừa mang bản chất giai cấp.

2.- Bản chất giai cấp của pháp luật :

Quan hệ gia đình

Quan hệ

mua bán

Quan hệ

hợp tác

Một số hình ảnh thể hiện nhà nước dân chủ

1. Mối quan hệ giữa PL với kinh tế

Pháp luật – Kinh tế

Chế độ kinh tế là cơ sở của pháp luật

Nội dung của pháp luật phản ánh nhu cầu, tính chất và trình độ

phát triển của các quan hệ kinh tế.

Các quan hệ KT phát triển

Nội dung và hình thức của PL

thay đổi

III.- Mối quan hệ giữa PL với kinh tế, chính trị, đạo đức.

Bài Tập

2

Các quan hệ KT phát triển

Nội dung và hình thức của PL

thay đổi

Cho một ví dụ chứng minh mối quan hệ giữa KT và PL theo sơ đồ trên.

•Vd: Trước 1986, nền kinh tế nước ta là nền kinh tế bao cấp cho nên không có luật doanh nghiệp tư nhân. Nhưng hiện nay là nền kinh tế nhiều thành phần, Nhà nước đưa ra luật doanh nghiệp tư nhân.

•Vd:Luật doanh nghiệp năm 1999 ra đời phản ánh đúng đắn nhu cầu khách quan và các lợi ích KT đa dạng của mọi thành phần KT, trong nền KT thị trường đã tạo cơ sở pháp lí cho sự ra đời và họat động của hàng chục ngàn doanh nghiệp vừa và nhỏ làm nên hiệu quả KT rất tích cực.

2. Mối quan hệ giữa PL với chính trịChính trị là quan hệ giữa các giai cấp, các tầng lớp XH, là thái độ của giai cấp cầm quyền đối với các giai cấp tầng lớp khác, thể hiện tập trung nhất ở các đường lối, chính sách mà giai cấp cầm quyền đặt ra trong tất cả các lĩnh vực đời sống XH.

Mối quan hệ giữa pháp lụât với chính trị được thể hiện tập trung trong mối quan hệ giữa đường lối chính trị của đảng cầm quyền và pháp luật của nhà nước.

Đảng CSVN lãnh đạo Nhà nước và XH bằng

đường lối chính trị, được thể chế hóa thành PL và được bảo đảm thi hành bằng quyền lực nhà nước.PL là một công cụ hiệu quả để đảm bảo đường lối của

Đảng được thực thi nghiêm chỉnh trong toàn XH.

Đường lối của đảng cầm quyền có vai trò chỉ đạo việc xây dựng và thực hiện pháp luật.Thông qua phápluật, ý chí của giai cấp cầmquyền trở thành ý chí của nhà nước. Đồng thời, khi thể hiện ý chí của giai cấp cầm quyền pháp luật còn thể hiện ở mức độ nhất địnhđường lối chính trị của cácgiai cấp và các tầng lớp kháctrong xã hội.

Bài Tập

1

Tại sao nói rằng bản chất PL mang tính XH? PL nước ta

phục vụ cho giai cấp nào?

Bản chất xã hội của Pháp luật :

Tính quy phạm phổ biến do bản chất xã hội của

pháp luật quy định.

Pháp luật của ta là PL thật sự dân chủ vì

nó bảo vệ quyền tự do , dân chủ rộng rãi

cho nhân dân lao động…

3. Mối quan hệ giữa PL với đạo đức

+ Trong quá trình xây dựng pháp luật, nhà nước luôn cố gắng đưa những qui phạm đạo đức có tính phổ biến, phù hợp với sự phát triển và tiến bộ của xã hội vào trong các qui phạm pháp luật.

+ Trong hàng loạt các qui phạm pháp luật luôn thể hiện các quan niệm về đạo đức.

+ Chính những giá trị cơ bản nhất của pháp luật của pháp luật như: công bằng, bình đẳng, tự do, lẽ phải… cũng là những giá trị đạo đức cao cả của con người luôn hướng tới.

+ Pháp luật là phương tiện đặc thù để thể hiện và bảo vệ các giá trị đạo đức.

Đạo đức Pháp luậtNguồn gốc

Nội dung

Hình thức thể hiện

Phương thức tác động

Mỗi nhóm sẽ ghi nhanh vào giấynhững nội dung trên bảng sau đây

Sự khác nhau giữa pháp luật với đạo đứcĐạo đức Pháp luật

Nguồn gốc

Nội dung

Hình thức thể hiện

Phương thức tác động

Hình thành từ đời sống xã hội.

Hình thành từ đời sống xã hội, được NN thể chế hóa.

Các quan niệm, chuẩn mực thuộc đời sống tinh thần, tình cảm của con người (về thiện ác, công bằng, danh dự, nhân phẩm , bổn phận….).

Các quy tắc xử sự, quyền và

nghĩa vụ pháp lý của các cá nhân, tổ chức, trong các quan hệ do pháp luật điều chỉnh

Trong nhân thức, tình cảm của con người

Văn bản do nhà nước ban hành

Dư luận xã hội Giáo dục cưỡng chế bằng quyền lực nhà nước

IV.Vai trò của pháp luật trong đời sống xã hội.

Vai trò Pháp luật

Nhà nước

Công dân

Phươngtiệnhữu hiệu

Quản lý XH thống nhất, dân chủ và có hiệu lực

Bảo vệ quyền lợi hợp pháp

của mọi người

Dựa vào sơ đồ vừa xem các tổ cùng nhau thảo luận những vấn đề sau:

Nhóm 1Nhà nước

quản lý XH bằng biện pháp nào?

Tại sao chỉ cóNN mới

quản lý XH?

Vai trò của pháp luật trong đời sống xã hội.

Nhóm 2Nhà nước

quản lý XH bằng PL

là NN quản lý như thế nào?

Nhóm 3Đối với mỗi CD, PL có vai trò gì trong cuộc sốngcủa chúng ta?

Bài Tập

1

Chuyện xảy ra trong một lớp học, bốn bạn A, B, C, D đều chưa được học và hiểu biết nhiều về pháp luật. Thế nhưng có một đặc điểm chung là các bạn rất ham học hỏi và khám phá cái mới. Một hôm bạn A đưa ra một vấn đề: Chế độ xã hội nước ta hiện nay quan hệ giữa Nhà nước và nhân dân là quan hệ gì?

Câu trả lời của các bạn như sau:a.- Quan hệ phụ thuộcb.- Quan hệ trách nhiệm pháp lí qua lạic.- Quan hệ tình cảm, tự nguyện, tự giácd.- Quan hệ quyền lực

Theo em ai có câu trả lời đúng nhất?

b.- Quan hệ trách nhiệm pháp lí qua lại

Bài Tập

2

Hòa là một HS chậm tiến, thường xuyên vi phạm nội quy của nhà trường như đi học muộn, không học bài, làm bài, trốn học, cờ bạc và đánh nhau với các bạn trong lớp. Theo em ai có quyền xữ lí những vi phạm của Hòa? Căn cứ vào đâu để xử lý các vi phạm đó. Trong các hành vi đó hành vi nào vi phạm pháp luật.

Điều 48 của luật HNGĐ năm 2000 quy định về nghĩavụ và quyền của anh chị em như sau : “ Anh chị em có bổn phận thương yêu chăm sóc giúp đỡ nhau, có nghĩa vụ đùm bọc nuôi dưỡng nhau trong trường hợp không còn cha mẹ hoặc cha mẹ không có điều kiện trông nom nuôi dưỡng chăm sóc giáo dục con cái” Việc thực hiện điều 48 luật HNGĐ dựa trên cơ sở nào?Nếu không thực hiện có bị xử phạt không? Ai xữ?

Dặn dò

Làm các bài tập trong SGK

trang 14

Xem trước bài 2 :

Thực hiện pháp luật

Chuẩn bị sưu tầm một số

hình ảnh về

Thực hiệnpháp luật