noordrandveluwe krachtige mbo economie · krachtige mbo economie ... noord-brabant, utrecht, regio...
TRANSCRIPT
NOORDRAND VELUWE
KRACHTIGE MBO ECONOMIE
Bijeenkomst Businessclub Noordwest-Veluwe ‘Het succes van de regio’Presentatie dr. Piet Renooy
Kracht van Oost-onderzoek
30 november 2016
Sociaal Economische krachten
van Oost-Nederland
Opdracht: Gelderland en Overijssel
Doel: vaststellen
• Internationale Concurrentiekracht
• Inhaalkracht binnen Nederland
• Vooral: op zoek naar krachten van de regio’s.
Uitvoering: zes instellingen / individuen
Oost-Nederland: verschillende schalen
Oost-NL
Overijssel Gelderland
NrVRvFo
VaNijAh Arn
CT-
Sth
9 Regio’s:
2 Provincies:
1 Landsdeel:
Oost doet nauwelijks onder voor de rest van Nederland
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
ontwikkeling werkloosheid
Oost-Nederland Nederland
%
Groei op vele fronten:
Oost doet het vaak beter dan Nederland
100
110
120
130
140
150
160
170
groei van aantal bedrijven
Oost-Nederland Nederland
100
105
110
115
120
groei van aantal banen
Oost-Nederland Nederland
100
105
110
115
120
125
groei bruto regionaal product
Oost-Nederland Nederland
Internationale concurrentiekracht:
concurrentiefactoren Twee typen factoren:
• Basisfactoren: in de race blijven
• Topfactoren: verschil maken
Vergelijken met Europese regio’s met overeenkomstige
• Exportmarkten
• Directe buitenlandse investeringen
• Kennisvelden
Noord-Brabant, Utrecht, regio Osnabrück, regio Münster, regio
Düsseldorf, Tübbingen, Vlaams Brabant [regio Leuven] en regio
Parijs
Positionering t.o.v. Europese concurrenten basisfactoren
gebrekkige fysieke agglomeratiekracht:infrastructuur en bevolkingsdichtheid blijven
achter, wel gunstige arbeidsmarkt
prima omgevingskwaliteiten:
voorzieningen en kwaliteit woonomgeving op orde, dat heeft wel een prijs
Basisfactoren OV GLD
Lonen
Werkloosheid (-)
Participatiegraad
Toegang internet
Bereikbaarheid luchthavens
Congestie (-)
Bereikbaarheid weg
Bevolkingsdichtheid
Bevolkingsomvang
Basisfactoren OV GLD
Effectieve overheid
Inkomstenbelasting
Belastingen totaal
Cultuur en restaurants
Recreatie
Natuur
Omgevingskwaliteit
Kwaliteit huizen
Woonomgeving
Betaalbaarheid huizen
Kosten levensonderhoud
Positionering t.o.v. Europese concurrenten
topfactoren
Oost-Nederland doet het minder dan de Europese concurrenten op het vlak van R&D investeringen, patenten, opleidingsniveau en marktpotentiaal.
Vooral Overijssel blijft achter bij de topfactoren, verschil met Gelderland zit bij publieke R&D en bij kwantiteit (universitaire) opleidingen (UT t.o.v. WUR + RUN).
Qua kwaliteit van opleidingen doet Oost-Nederland het goed t.o.v. Europese concurrenten.
Topfactoren OV GLD
Kwaliteit universiteit
Publieke R&D
Patenten
Private R&D
Opleidingsniveau
Marktpotentiaal
Opleiding - kwantiteit
Opleiding - kwaliteit
Concurrentiefactoren: basis en top
• Beide provincies hebben door hun uitstekende
omgevingskwaliteiten de basis op orde.
• Van de basisfactoren levert alleen een verbetering van de
bereikbaarheid van internationale luchthavens aanzienlijke
positieverbetering op.
• Verbetering van andere fysiek ruimtelijke basisfactoren zet
weinig zoden aan de dijk.
• Relevante topfactoren hebben betrekking op bevordering
kenniseconomie, kwaliteit arbeidsmarkt en clusterkracht.
• Samenwerking binnen Oost helpt bij versterking van
innovatievermogen, met als doel een completer
vestigingsklimaat.
De regio’s: Typen
• Bestuurlijke en administratieve regio’s
• Formele regio’s: overeenkomstige eigenschappen
• Functionele regio’s: samenhang door interactie
Verzorgingsregio’s (koopstromen)
Woningmarktregio’s (verhuizingen)
Arbeidsmarktregio’s (pendel)
Alle drie: ‘daily urban system’
De negen functionele regio’s van Oost-Nederland
Food Valley
-
50
100
150
200
250
300
350
-
100
200
300
400
500
600
700
To
eg
ev
oeg
de w
aard
e i
n M
iljo
en
en
€
Inw
on
ers
en
ban
en
N x
1000
Inwoners Werkgelegenheid Toegevoegde Waarde
Omvang van de negen regio’s:
Noordrand Veluwe kleinste regio van Oost-Nederland
Arbeidsparticipatie en werkloosheid 2008 -2015
Noordrand Veluwe: gezonde arbeidsmarkt
bruto arbeidsparticipatie werkloosheid
3,0%
3,5%
4,0%
4,5%
5,0%
5,5%
6,0%
6,5%
7,0%
7,5%
8,0%
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
69,0%
69,5%
70,0%
70,5%
71,0%
71,5%
72,0%
72,5%
73,0%
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
= Noordrand Veluwe = Nederland = Overige regio’s
Besteedbaar inkomen 2009-2012
Noordrand Veluwe: hoog en herstel, toenemende armoede
gemiddeld particulier besteedbaar huishoudensinkomen (in euro)
percentage huishoudens onder
de lage inkomensgrens
32.900
33.400
33.900
34.400
34.900
35.400
35.900
36.400
36.900
2009 2010 2011 2012
5,0%
5,5%
6,0%
6,5%
7,0%
7,5%
8,0%
8,5%
9,0%
9,5%
10,0%
2009 2010 2011 2012
= Noordrand Veluwe = Nederland = Overige regio’s
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
Beroepsbevolking (bruto) Laag % Beroepsbevolking (bruto) Middel % Beroepsbevolking (bruto) Hoog %
Opleidingsniveau van de actieve beroepsbevolking
Noordrand Veluwe: groot aandeel middelhoog opgeleiden
Laag = mavo, vmbo&mbo 1 Middel = havo, vwo, mbo 2-4 Hoog = hbo, wo
0
5
-8
0
-6
-3
5
3
3
4
-10 -5 0 5 10 15 20 25 30
Oost-Nederland
Noordrand Veluwe
WERV-regio
Rivierengebied
Nijmegen
Arnhem
Achterhoek
Stedendriehoek
Twente
Zwolle
National Share Industry Mix Regional Shift
Food Valley
Economische groei 2002-2013 (% groei)
Noordrand Veluwe: hoogste groei, op beide regionale componenten
Werkgelegenheid Toegevoegde waarde
2
6
2
1
0
-5
1
2
2
8
-10 -5 0 5 10 15 20 25 30
Oost-Nederland
Noordrand Veluwe
WERV-regio
Rivierengebied
Nijmegen
Arnhem
Achterhoek
Stedendriehoek
Twente
Zwolle
National Share Industry Mix Regional Shift
Food Valley
Industriële mix: relatieve omvang (2015)
veel banen in persoonsgerichte activiteiten (zorg, detailhandel,
toerisme, bouw) en maakindustrie (voeding)
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
18%
20%
Noordrand Veluwe Oost-Nederland
Industriële mix: specialisatie (lq in 2015):
specialisatie op agro-food, logistiek & groothandel
ondervertegenwoordiging in technologische industrie
0
50
100
150
200
Noordrand Veluwe Oost-Nederland = Regionale specialisatie
Noordrand Veluwe heeft een
redelijk efficiënte economie
0
200
400
600
800
1000
Zwolle Twente Stedendriehoek Achterhoek Arnhem Nijmegen Rivierengebied WERV Noordrand
Veluwe
TW per arbeidsplaats
Oost-
NL
Food Valley
Gemiddelde jaarlijkse start- en stopquotes in Oost-
Nederland (2001-2015)
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
Gem
. jaarl
ijkse q
uo
tes (
2001-2
015)
Starters
Stoppers
0
5
-8
0
-6
-3
5
3
3
4
-10 -5 0 5 10 15 20 25 30
Oost-Nederland
Noordrand Veluwe
WERV-regio
Rivierengebied
Nijmegen
Arnhem
Achterhoek
Stedendriehoek
Twente
Zwolle
National Share Industry Mix Regional Shift
Economische groei 2002-2013 (% groei)
Noordrand Veluwe: hoogste groei, op beide regionale componenten
Werkgelegenheid Toegevoegde waarde
2
6
2
1
0
-5
1
2
2
8
-10 -5 0 5 10 15 20 25 30
Oost-Nederland
Noordrand Veluwe
WERV-regio
Rivierengebied
Nijmegen
Arnhem
Achterhoek
Stedendriehoek
Twente
Zwolle
National Share Industry Mix Regional Shift
Food Valley Food Valley
• Kwalitatieve analyse Noord Veluwe
• deskresearch, waaronder Oriëntatie Harderwijk, Sterk Bestuur,
Website Diamant (kernwaarden)
• interviews met Christianne vd Wal, Heleen Koornberg, Erik Jan
van Dijk, Gerrit Marskamp, Simon Miske, Piet Mosterd en
Ronald Cleijsen.
• Invalshoek: dimensies van regionale ontwikkeling
• (1) hardware: ruimte en economie
• (2) software: samenleving en cultuur (en beetje economie)
• (3) orgware: bestuur en politiek
• (4) mindware: imago en zelfbeeld
(1) Hardware: Krachtige MBO economie
kenniseconomie zonder ‘masters’
Ondernemers en werknemers
in deze regio zijn ‘handige
jongens’: niet overdreven geschoold,
maar vooral vaardig. Niches!
Bedrijven leggen zich toe op
toepassing van innovatie,
minder op R&D (ontwikkeling).
Het middensegment (MBO) is de ruggengraat van de regionale
arbeidsmarkt. Dit segment staat onder druk door automatisering en
concurrentie door werknemers uit het Europese buitenland.
(2) Software: samenleving en cultuur
• Zelfstandig maar betrokken
• Boeren- en vissersachtergrond
• Christelijke wortels
• Niet lullen maar poetsen
• Voor jezelf zorgen (zzp)
• Oog voor een ander (loyale werkgevers)
• Positieve ontwikkeling
Initiatiefrijke ondernemers nemen stappen
naar meer focus: bijv. Innovatiehuis
De Diamant
(3) Orgware: bestuur en politiek
Drukte en versnippering!
• Veel overheidsverbanden (GR, Strategische
alliantie, rol Diamant etc.)
• Neuzen niet altijd dezelfde kant uit
• Elkaar vertrouwen?
• Aantrekking Amersfoort en Zwolle
• Harderwijk te klein
• Ambitie: grenzeloos denken
Geen eenheid
• Hierdense beek als scheidslijn?A’foort-Zwolle
• Gemeenten “lopen weg”
Veel overleg
Hierdense beek
(4) Mindware: imago en zelfbeeld
• Imago• Doorgang naar het noorden (as A28)
• Rust, dorpen, haventjes
• Harderwijk: Dolfinarium
• Veluwe: bossen en pannenkoeken
• Zelfbeeld: Ermelo: Buitenleven
Elburg: Cultuurhistorie
Harderwijk: Talent
Heerde: WijzijnHeerde
Nunspeet: Uit de kunst
Oldebroek: Natuurkracht
Putten: Bomendorp
Zeewolde: Ruimte
Gebrekkige kracht (zwakte):
•Vertrekoverschot met omliggende steden
•Negatief pendelsaldo
•Afnemende TW (‘shrinking industries’☺ meubel, hout &
papier, energie
•Geen specialisatie, weinig inbedding (kans op opheffing):
chemie, creatieve industrie, energie, financiel diensten, HTSM,
ICT, Life Science & Health
•Krimpend groeiregime: metaal, meubel, nuts, financiële
diensten, openbaar bestuur
Krachten in Noordrand Veluwe
Potentiële kracht (kans):
•Aantrekkelijk internationaal vestigingsmilieu
•Koopkracht: hoog gemiddeld besteedbaar inkomen
•Vestiging koopkrachtige ‘empty nesters’
•Groei in ICT & media, recreatie & cultuur
•Vliegveld Lelystad
Bewezen kracht (sterkte):
•Aantrekkelijk internationaal vestigingsmilieu
•Vestiging gezinnen
•‘Handige jongens (MBO economie)
•Sterk ontwikkeld sociaal kapitaal
•Specialisatie en veel inbedding (kans op doorgroei): agro-food,
logistiek & groothandel
•Geroutineerd regime: voedsel, textiel, hout & papier, chemie,
high tech, logistiek & groothandel, horeca & detailhandel,
vastgoed, onderwijs
Afnemende kracht (bedreiging):
• Bereikbaarheid over de weg (congestie)
• Vertrek jongeren / Vergrijzing
• Opleidingsniveau
• Weinig R&D / innovatie
• Stagnerende groei TW in diensten: zakelijke en financiële
diensten, recreatie & cultuur, openbaar bestuur,
detailhandel & horeca
• Zorgen over zorg (extramuralisatie)