nowe zjawiska w prawie dowodowym · 11. cechy psycho-somatyczne /samopoczucie, choroby, zmęczenie/...

NOWE ZJAWISKA W PRAWIE DOWODOWYM

prof. dr hab. Ewa Gruza

Dobre bo amerykańskie?

• atrybut „władzy” na sali rozpraw • instytucja dobrowolnego poddania się karze • świadek koronny

• „owoce z zatrutego drzewa” • „daubertowskie” zasady dopuszczalności

dowodów naukowych

DOWODY NAUKOWE

• USA: scientific evidence uzyskany przy wykorzystaniu specjalistycznej metody badawczej, opracowanej i stosowanej w różnych dziedzinach nauki lub wiedzy (np. kryminalistyce, medycynie, technice…)

• Polska: opinia biegłego oparta na wiadomościach specjalnych lub wynik prowadzonych przez biegłego badań specjalistycznych

DOWODY NAUKOWE

• CZY KAŻDA SPECJALISTYCZNA METODA BADAWCZA MOŻE BYĆ PODSTAWĄ DOWODU NAUKOWEGO ?

• CZY KAŻDA OPINIA BIEGŁEGO JEST DOWODEM NAUKOWYM ?

• KIEDY METODA BADAWCZA MOŻE BYĆ PODSTAWĄ DOWODU NAUKOWEGO ?

DOWODY A ROZWÓJ METOD BADAWCZYCH

DAKTYLOSKOPIA

• Cel: identyfikacja osoby

• 1892 - F. Galton ustalił indywidualność linii papilarnych

• 1892 - pierwsze wykorzystanie daktyloskopii w śledztwie

(sprawa dzieciobójczyni Rojas - Argentyna);

• 1911 - pierwsze uznanie śladu daktyloskopijnego jako dowodu rzeczowego (sprawa Thomasa Jenningsa – zabójcy Hillera)

• 1902 - pierwsza registratura daktyloskopijna (Scotland Yard)

• 2000 - AFIS w Polsce

DOWODY A ROZWÓJ METOD BADAWCZYCH

OSMOLOGIA

• Cel: identyfikacja człowieka na podstawie zapachu

• 1899 – pierwsza szkoła psów policyjnych (Belgia)

• 1992 – opracowanie pierwszej metodyki badań osmologicznych (Polska)

• 1999 – SN akceptuje dowód z ekspertyzy osmologicznej

• Gwałtowny rozwój osmologii w Polsce (do początku XXI w)

• Obecnie - wątpliwości co do prawidłowości wskazań identyfikacyjnych przez psy

K 1 P 2 3 K 4

OCENA DOWODÓW NAUKOWYCH

• Kwestionowanie podstaw dziedziny praktykowanej od dawna (czy linie papilarne i DNA są niepowtarzalne…)

• Kiedy wprowadzać dziedziny nowe, nie do końca sprawdzone (kontestowanie osmologii na świecie…)

• Jak oceniać metody o nieustalonej wartości naukowej lub nawet bez takiej wartości (tzw. non scientific evidence…)

• Czy każda metoda wiąże się z możliwością dokonania wyliczeń lub innego innych przedstawienia prawdopodobieństwa wniosków (identyfikacja pisma ręcznego..)

• Co ma prymat gdy dochodzi do sprzeczność wyników badań z innymi dowodami lub doświadczeniem życiowym (jasnowidzenie…)

NOWE DOWODY NAUKOWE

• KRYMINALISTYCY - entuzjastyczni

w większości za szybkim wprowadzaniem do praktyki wypracowanych nowych metod badawczych

• PROCESUALIŚCI - bardziej konserwatywni

- sceptyczni wobec bezkrytycznego akceptowania nowych dowodów i technik identyfikacyjnych, zwłaszcza tych, które oparte są na nie w pełni sprawdzonych metodach

- przeważnie zwolennicy szacowania poprawności metodologicznej metody oraz weryfikacji dotychczasowych wyników np. z praktyką światową

DOPUSZCZALNOŚĆ DOWODÓW NAUKOWYCH W USA

1923 - Frye v. United States • standard „powszechnej akceptacji”

– standard konserwatywny – dowód naukowy dopuszczalny przez sąd, gdy metoda badawcza

powszechnie akceptowana jako prawidłowa – do dzisiaj obowiązuje w wielu stanach

1975 – rule 702 Federalnych Reguł Dowodowych • standard przydatności dowodu naukowego dla postępowania

– standard liberalny – wprowadzanie dowodu naukowego, gdy wiedza biegłego może pomóc

w wyświetleniu rozpatrywanych okoliczności – brak ograniczeń wynikających ze standardu powszechnej akceptacji

DOPUSZCZALNOŚĆ DOWODÓW NAUKOWYCH W USA

1993 -Daubert v. Merell Dow Pharmaceuticals Inc • standard sędziego pełniącego funkcję kontrolną (gate keeping function)

– podejście kompromisowe – decydująca rola sędziego w dopuszczaniu dowodu naukowego – dowód naukowy ma być przydatny, ale oparty na poprawnej metodzie

badawczej – „powszechna akceptacja” jako jeden z uwzględnianych czynników

• Kryteria dopuszczalności: sprawdzalność (czy technika badawcza nadaje się do kontroli) opis w literaturze (czy teoria naukowa leżąca u podstaw dowodu

naukowego była już przedmiotem oceny naukowej i publikacji) sprawdzenie, czy znany jest lub przewidywany poziom błędów dla danej

metody i czy można ten poziom kontrolować powszechna akceptacja danej metody przez specjalistów

DOPUSZCZALNOŚĆ DOWODÓW NAUKOWYCH W POLSCE

• zasada swobodnej oceny dowodów przez sąd • brak standardów generalnych • brak ustawowego zakazu stosowania konkretnych

„dowodów naukowych” • decyzja o dopuszczalności dowodu z opinii biegłego

po stronie organu procesowego • biegły decyduje o zastosowanej metodzie badawczej

– brak reguły „powszechnej akceptacji” w środowisku opiniujących

• praktycznie opieranie się na kazuistyce • ubogie orzecznictwo sądowe w zakresie

dopuszczalności „dowodów naukowych”

DOPUSZCZALNOŚĆ DOWODÓW NAUKOWYCH

ZASADA SWOBODNEJ OCENY

DOWODÓW ART. 7 KPK

1. SWOBODNA

2. ZASADY PRAWIDŁOWEGO ROZUMOWANIA

3. WSKAZANIA WIEDZY I DOŚWIADCZENIA ŻYCIOWEGO

ZASADY DAUBERTA

1993 R.

1. SPRAWDZALNOŚĆ

2. OPIS W LITERATURZE

3. POZIOM BŁĘDU METODY

4. POWSZECHNA AKCEPTACJA

DOWODY NAUKOWE

1. NIEKWESTIONOWANE

2. UMIARKOWANEGO POWODZENIA

3. ABSURDALNE

WARIOGRAF P. Horoszowski twórca nazwy wariograf używanej w Polsce 1963 r. pierwsze badanie wariograficzne w Polsce w tzw. sprawie olsztyńskiej (II Ds 25/63)- miało ono charakter ekspertyzy psychologicznej PODSTAWY PRAWNE art. 192a § 2 w zw. z § 1 kpk w celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub

ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów (…) za zgodą osoby badanej biegły może również zastosować środki techniczne mające na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu tej osoby

EKSPERTYZA

PODSTAWY PRAWNE

• art. 199a kpk

stosowanie w czasie badania przez biegłego środków technicznych mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu badanej osoby możliwe jest wyłącznie za jej zgodą.

Przepisu art. 199 nie stosuje się.

Art.199 kpk - złożone wobec biegłego albo wobec lekarza

udzielającego pomocy medycznej, oświadczenia oskarżonego dotyczące zarzucanego mu czynu, nie mogą stanowić dowodu

2003 r.

EKSPERTYZA

• Testy kontrolne

• Testy zasadnicze

• Uwagi końcowe

• Zakłócanie badań

NIEKWESTIONOWANE

• WARIOGRAF

1. SPRAWDZALNOŚĆ 2. OPIS W LITERATURZE 3. POZIOM BŁĘDU METODY 4. POWSZECHNA AKCEPTACJA

TAK

ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW

TAK/NIE

GRAFOSKOPIA

Właściwości pisma ręcznego 1. kształtowanie się pisma w procesie uczenia 2. stabilizacja pisma ok. 30 roku życia 3. automatyzacja 4. indywidualizacja pisania wynikająca ze spostrzegania i zapamiętywania wzorca 5. cechy kaligrafii 6. naśladowanie znaków pisarskich w odmianach używanych przez inne osoby /rodzice, autorytety/ 7. częstotliwość pisania 8. pozycja osoby piszącej 9. rodzaj środka piszącego 10. podłoże 11. cechy psycho-somatyczne /samopoczucie, choroby, zmęczenie/

WARSTWY PISMA PODLEGAJĄCE BADANIOM

• graficzna – indywidualny grafizm • językowa – styl, słownictwo, składnia • treściowa – pochodzenie piszącego, wykształcenie • techniczna – cechy podłoża i środka kryjącego, wiek dokumentu

METODY BADAŃ

• kaligraficzna – podobieństwo budowy liter określane w sposób opisowy • sygnalityczna /opisowa/ - uwzględnia liczne cechy pisma, odmiany kreślenia, zestawiane na tablicach poglądowych • grafometria – badanie rytmu pisma – proporcji pisma • geometryczno-strukturalna – dla podpisów – figury geometryczne • graficzno-porównawcza – pismo jest uzewnętrznieniem możliwości psychofizycznych wykonawcy, w badaniach uwzględnia się cechy graficzne, językowe, opisowe i pomiarowe

UMIARKOWANEGO POWODZENIA

• GRAFOSKOPIA

1. SPRAWDZALNOŚĆ 2. OPIS W LITERATURZE 3. POZIOM BŁĘDU METODY 4. POWSZECHNA AKCEPTACJA


NIE/? TAK

JASNOWIDZ

• XIX – XX wiek - wykorzystywanie ludzi o tzw. zdolnościach paranormalnych w pracy wykrywczej

(np. w sprawie Kuby Rozpruwacza)

• Lata 20-ste XX wieku – rozwój „jasnowidzenia” i zjawisk paranormalnych

• W Polsce: Stefan Ossowiecki, Ks. Czesław Klimuszko Krzysztof Jackowski

JASNOWIDZ

• Krzysztof Jackowski w jednym z wywiadów stwierdził, że często zdarza mu się mylić, lecz trafionych wizji ma znacznie więcej niż błędnych;

• na swojej stronie internetowej skuteczność swoich umiejętności oszacował na 80%. • w kwietniu 2004 zapowiedział, że zdobędzie nagrodę fundacji Randiego by

udowodnić swoje zdolności. W odpowiedzi na zgłoszenie wysłane przez Martina Tredera z Niemiec (w imieniu Krzysztofa Jackowskiego) przedstawiciel fundacji odparł, iż zgodnie z szeroko dostępnym regulaminem, zgłaszający powinien osobiście przysłać zgłoszenie i sam dostarczyć odpowiednie materiały do wstępnego testu, a fundacja przysyła jedynie obserwatora.

• do dalszych kroków Krzysztofa Jackowskiego w kierunku podjęcia testu jak dotąd nie doszło.

• Krzysztof Jackowski stwierdził, że chce najpierw uzyskać potwierdzenie swoich zdolności w sądzie: ogłosił zamiar wystąpienia na drogę sądową przeciwko Komendzie Głównej Policji, która w 2001 wydała raport stwierdzający znikomą skuteczność jasnowidzów.

• w tym celu gromadzi dokumentację prowadzonych przez siebie spraw. • prowadzi działalność gospodarczą zarejestrowaną jako "usługi paranormalne",

prowadzi też kursy jasnowidzenia.

ABSURDALNY

• JASNOWIDZ

1. SPRAWDZALNOŚĆ 2. OPIS W LITERATURZE 3. POZIOM BŁĘDU

METODY 4. POWSZECHNA

AKCEPTACJA


TAK NIE

NOWE CZY ABSURDALNE

• Powołanie K. Jackowskiego jako biegłego (maj 2013 r. prokuratura katowicka)

• Wpisanie na listy biegłych różdżkarzy

• Usługi grafologiczne (psychologia pisma)

NOWE KIERUNKI BADAŃ

• BADANIA PISMOZNAWCZE i DOKUMENTÓW

- komputerowe wspomaganie ekspertyzy pisma ręcznego

- badania wieku dokumentów

- badania kolejności krzyżujących się linii

- badania kolejności nanoszenia treści (wydruk komputerowy i zapisy ręczne)


• TECHNIKI BADAŃ DNA

- DNA mitochondrialne

- DNA roślin i zwierząt

- skrócenia czasu oczekiwania na wynik badania

• TECHNIKI ZABEZPIECZANIA ŚLADÓW

- cyjanoakrylowa w daktyloskopii

- namioty oględzinowe

- odlewy siarkowe w traseologii


• IDENTYFIKACJA CZŁOWIEKA

- na podstawie śladów na wyściółkach butów

plantogram dynamiczny lewej stopy i odbitka podeszwy buta przez nią eksploatowanego



- Cheiloskopia

siateczkowy „s” nieokreślony „n”



otoskopia ślady zębów

DOWÓD NAUKOWY

• CZYM JEST DOWÓD NAUKOWY?

- Opinia eksperta, czyli fachowa interpretacja danych uzyskanych w wyniku zbadania materiału dowodowego i porównawczego, wykorzystaniu metod badawczych (stosowanych w naukach sądowych) i nowoczesnej aparatury.

- Czy każda opinia jest dowodem naukowym?

DOWÓD NAUKOWY = OPINIA EKSPERTA

DOWÓD NAUKOWY

J. Wójcikiewicz, Dowód naukowy w procesie sądowym, Kraków 2000, s. 12

TERAŹNIEJSZOŚĆ I PRZYSZŁOŚĆ

• OBECNIE - przyjmuje się, że stosowane metody mają wysoką wartość

dowodową - nie wnika się w metodologię badań (trochę tradycja, trochę

niewiedza) - ślady rzeczowe mają bardziej poszlakowy charakter - opór biegłych przed kwestionowaniem stosowanych przez

nich metod, ale przeprowadza się certyfikacje metod • PRZYSZŁOŚĆ - certyfikacja metod stosowanych przez biegłych - kontrola poprawności zasad naukowych i wiarygodności

metod badawczych - kontrola kwalifikacji biegłych

OCENA DOWODU NAUKOWEGO

SFORMALIZOWANE ZASADY PREFERUJĄCE INSTRUMENTALNE METODY BADAŃ

SWODODA OCENY POZOSTAWIAJĄCA MIEJSCE NA ROZUM, LOGIKĘ, WIEDZĘ I DOŚWIADCZENIE

nowe zjawiska w prawie dowodowym · 11. cechy psycho-somatyczne /samopoczucie, choroby, zmęczenie/...

Documents