ZAFASCYNOWANYM DR APACZAMI CHMUR

Warto zapoznać się z najwyższymi budynkami Nowego Jorku: Flatiron, pierwszym wieżowcem w mieście (trasa nr 11), Chrysler Building (trasa nr 14) i Empire State Building (trasa nr 1), nowoczesnym i ekologicznym Hearst Tower (trasa nr 8) oraz wysoką zabudową Dolnego Manhattanu (trasa nr 15).

SMAKOSZOM

Świeże produkty można kupić na targach na Union Square (trasa nr 11) i w Chelsea (trasa nr 11),

z kolei w Dean & Deluca (trasa nr 13) oraz Katz’s Delicatessen (trasa 14) nie brakuje wykwintnych

artykułów spożywczych.

KOCHAJĄCYM PARKI I OGRODY

Central Park (trasa nr 5) to arcydzieło architektury krajobrazu, ale godne uwagi są także Botanical Garden (trasa nr 18) w Bronksie i Brooklyn Botanic Garden (trasa nr 17).

WIELBICIELOM SZTUKI

Nigdzie nie można obejrzeć tylu dzieł sztuki co w w najważniejszych muzeach: Met (trasa nr 6), MoMA (trasa nr 3), Whitney, Guggenheim i Frick (trasa nr 7) oraz w galeriach Chelsea.

POLECANE WYCIECZKI…

MIŁOŚNIKOM NIEZWYKŁYCH WIDOKÓW

Warto zobaczyć wspaniałe widoki z Empire State Building (trasa nr 1), Top of the Rock w Rockefeller Center (trasa nr 1), z Mostu Brooklińskiego (trasa nr 17) lub ze Statuy Wolności (trasa nr 16).

FANOM FILMÓW

King Kong wspiął się na Empire State Building (trasa nr 1); Holly Golightly jadła śniadanie u Tiffany’ego (trasa nr 1); Clark Kent był reporterem w News Building (trasa nr 4); Travis Bickle kręcił się po Times Square (trasa nr 2), a rodzina Corleone trzęsła Little Italy (trasa nr 14).

ENTUZJASTOM NOCNEGO ŻYCIA

Warto posłuchać rocka alternatywnego w Lower East Side

(trasa nr 14); zajrzeć do klubów jazzowych w Greenwich Village

(trasa 12) lub do Apollo w Harlemie (trasa nr 9) bądź przetańczyć całą

noc w najmodniejszych klubach Meatpacking District (trasa nr 12).

DZIECIOM

Koniecznie trzeba obejrzeć dinozaury w Muzeum Przyrodniczym (trasa nr 8) i pingwiny w zoo w Central Parku (trasa nr 15), a także nakupić zabawek w FAO Schwarz (trasa nr 1).

TEATROMANOM

Warto obejrzeć sztukę na Broadwayu w Great White Way (trasa nr 2), przedstawienie operowe, baletowe lub posłuchać koncertu symfonicznego w Lincoln Center (trasa nr 8), ewentualnie pójść na sztukę do jednego z teatrów Off Broadway w East Village (trasa nr 14) lub na bezpłatną inscenizację Szekspira w Central Parku (trasa nr 5).

AMATOROM ZAKUPÓW

Warto wybrać się na zakupy do domów towarowych na Piątej Alei (trasa nr 1), butików w Soho (trasa nr 13), Nolicie (trasa nr 14)

i Meatpacking Ditrict (trasa nr 12) oraz przejrzeć 10 km książek

w Strand Bookstore (trasa nr 12).

Nowy Jork od zawsze był kulinarnym tyglem. Jego mieszkańcy nigdy nie mie­li powodów do narzekań na oszałamia­jący wybór dań i  różnorodność cen w żydowskich delikatesach, meksykań­skich taquerias czy  w  stołówce Naro­dów Zjednoczonych (zob. s. 39).

Można tu kupić hot doga w Gray’s Papaya (zob. s. 119) za jednego dolara i hamburgera za sto dolarów w DB Bi­stro Moderne (zob. s. 27). Restauracje z najwyższej półki serwują zaś najlep­sze dania francuskiej kuchni.

MODNE KUCHNIE

Mody są niezwykle ważne dla nowojor­czyków. Jeśli chodzi o kulinaria, na fali są obecnie sławni szefowie kuchni, za­równo amerykańscy, jak i zagraniczni: z  Londynu, Paryża i  Włoch. Do  naj­większych gwiazd zalicza się Davida Waltucka, Alaina Ducasse’a i Daniela Bouluda. Inna moda polega na tym, by  trendy żywieniowe poprzedzać przymiotnikami „haute” (wysoki) lub „real” (prawdziwy), co ma podkreślać ich jakość i autentyczność. „Haute Ita­lian” odnosi się zatem do najbardziej wyszukanych dań kuchni włoskiej, a nieco dziwaczna nazwa „Haute Bar­nyard” obiecuje smakołyki tradycyj­nej kuchni wiejskiej wykorzystującej rodzime produkty najwyższej jakości za  cenę, która długo będzie spędzać sen z  powiek. Tymczasem po  „Real Barnyard” spodziewać się można pro­stych, pożywnych dań wiejskich.

Diety specjalneWegetarianizm przestał już być opcją dla wybranych i przeniknął do głów­nego nurtu kulinarnego. Gastrono­miczne skrajności obejmują teraz coraz częściej wszelkie dania, których nazwy zawierają przedrostek „bez” (bezglutenowe, bezmleczne itd.). Określenia te znajdziemy praktycznie we  wszystkich jadłospisach, co  spra­

JEDZENIE I PICIELekko ścięte jaja sadzone, truflowe suflety, wykwintne paryskie przy-smaki, uliczny fast food, sashimi i kapusta kiszona – smakowitej róż-norodności nowojorskiej kuchni dorównuje jedynie rozpiętość cen w re-stauracjach.

Poniżej: klasyczne przyprawy.

Szkoły gotowaniaNajwiększa szkoła gastronomiczna, Insti-tute of Culinary Edu-cation, mieści się przy 23rd Street między Sixth i Seventh Ave-nue. Oferuje trwające pół dnia kursy. Więcej informacji na  www.iceculinary.com.

14 WPROWADzENIE

wia, że  każdy smakosz, bez wzglę­du na  nawyki żywieniowe, znajdzie w Nowym Jorku coś dla siebie.

TRENDY W POSZCZEGÓLNYCH

DZIELNICACH

MidtownZnajdziemy tu  jedne z  najlepszych i najdroższych restauracji świata: Four Seasons (zob. s. 118), Le Cirque i Alain Ducasse w  St. Regis. Wiele znanych i  lubianych lokali również mieści się w  tej części Manhattanu. Najdłużej, bo od 80 lat, serwuje jedzenie Oyster Bar (zob. s. 41) na dworcu Grand Cen­tral Terminal. O ile w Downtown kró­luje spontaniczność, o tyle w Midtown lepiej wcześniej zarezerwować stolik, zwłaszcza w  godzinach poprzedzają­cych przedstawienia teatralne lub bez­pośrednio po nich.

Restauracje, zwłaszcza te droższe, wymagają odpowiedniego stroju. Na  wieczorne wyjście mężczyźni zazwyczaj nakładają garnitur (albo przynajmniej marynarkę), a  kobiety są elegancko wyszykowane. Wiele re­stauracji w Midtown jest zamkniętych w niedzielę i w porze lanczu w sobotę.

Meatpacking District, Chelsea, Soho i TribecaMeatpacking District jest  świetnym miejscem na  posiłek i  publiczne po­kazanie się, nawet jeśli klientkami tu­tejszych restauracji są przeważnie wy­chudzone modelki. Otwarty w  dzień i  noc Florent (zob. s. 79) u  zbiegu Ninth Avenue i  15th Street to  bez­

pieczny wybór. Natomiast zajmujący dawne magazyny Chelsea Market (zob. s. 72) obiecuje prawdziwy raj dla smakoszy, którzy znajdą tu dziesiątki piekarni, sklepów rzeźniczych, stoisk z przyborami kuchennymi.

Soho zdobyło uznanie jako dzielnica artystów, którą inni mieszkańcy zaczę­li tłumnie odwiedzać w poszukiwaniu nowych wrażeń. Kojarzone z nią obec­nie moda i szyk znajdują odbicie w ce­nach posiłków serwowanych w restau­racjach. Można zjeść stek w Balthazar za 35 dolarów (zob. s. 83) albo za dużo mniej najeść się do syta w Fanelli Café (zob. s. 81).

W  sąsiedniej Tribece „rządzą” tymczasem filmowe gwiazdy, przede wszystkim Robert de Niro. Po sprowa­dzeniu się do dzielnicy w 1976 r. aktor zainwestował w  miejscowe restaura­cje, takie jak Nobu (zob. s. 123) czy Tri­beca Grill (zob. s. 83). Promował dziel­nicę jako fajne miejsce na  spotkania, którym pozostało do dziś.

East Village i Lower East SideNiegdyś nie było po co się zapuszczać w te okolice, zwłaszcza po zmierzchu. Dziś jednak, gdy zajdzie słońce, dziel­nica ożywa, a  wielu nowojorczyków zagląda tu, aby się napić i dobrze zjeść. Podupadłe, imigranckie ulice Lower East Side oraz  East Village stały się dziś snobistyczne. O tym, że dzielnice te przeżywają odrodzenie, najłatwiej przekonać się w  restauracjach poło­żonych w okolicach Ludlow i Clinton Streets. Tradycyjnej lokalnej kuchni najlepiej spróbować w  Katz’s Delica­tessen (zob. s. 86). Miłośnicy kuchni

Powyżej od lewej: obiad w Nowym Jor-ku; hamburger za 100 dolarów w DB Bistro Moderne (zob. s. 27); coś dobrego w Rice (zob. s. 122); kucharz przy pracy w otwartej kuchni.

Lepiej rezerwowaćRezerwacje stolików są konieczne, dlatego lepiej wcześniej zadzwonić, chyba że zamierzamy zjeść obiad w jednej z re-stauracji sieciowych lub kawiarni. Planując wizytę w nowym lub modnym lokalu, należy zrobić rezer-wację kilka dni, jeśli nie tygodni wcześniej. Jednak może się zdarzyć, że nawet mając resos (rezer-wację), trzeba będzie poczekać w kolejce na zewnątrz. Najpew-niejszym sposobem uniknięcia tłumów jest pójście do lokalu poza tradycyjnymi godzinami posiłków.

JEDzENIE I PICIE 15

Piąta Aleja była dawniej ulubionym miejscem bogatych mieszkańców mia­sta, teraz dla większości ludzi stanowi kwintesencję Manhattanu. Tam znaj­dziemy najwyższe wieżowce, najład­niejsze widoki, najbardziej romantycz­ne restauracje i najsłynniejsze sklepy.

EMPIRE STATE BUILDING

Empire State Building 1 (tel. 212 736 3100; www.esbnyc.com; taras widokowy codz. 8.00–14.00; ostatni wjazd o 13.15; wstęp płatny) wznosi się na rogu 34th Street i Fifth Avenue. Ten charakterystyczny budynek utrzyma­ny w stylu art déco był w roku otwar­cia (1931 r.) najwyższym drapaczem chmur na  świecie, później przebiły

go wieżowce w Tajpej, Kuala Lumpur, Chicago oraz wiele innych. Panorama roztaczająca się z tarasu widokowego na  86 piętrze nie  ma sobie równych; w  pogodny dzień widoczność sięga 128 km.

BiletyKolejki do  bramki kontrolnej, kasy biletowej i  windy bywają długie, ale można kupić wejściówki przez In­ternet, chociaż nawet to  nie  pozwoli uniknąć kontroli przy wejściu ani ko­lejki do windy. Warto nabyć droższy Express Pass Ticket, który uprawnia do  pierwszeństwa w  każdej z  kole­jek. Za dodatkową opłatę i wyłącznie w  biurze obsługi na  drugim piętrze sprzedawane są bilety na punkt wido­kowy na 102 piętrze.

New York SkyrideNew York Skyride to symulator lotu umożliwiający wirtualną podróż nad miastem w  towarzystwie przewodni­ka, aktora Kevina Bacona. To atrakcja raczej dla dzieci.

Głód odczuwany po  powrocie na ziemię można zaspokoić w jednym z  licznych lokali w  pobliżu. Amato­rzy mięsa mogą odwiedzić Keen’s Steak house, zob. ! a, położony dwie przecznice na północ przy West 36th Street, a na coś słodkiego warto

FIFTH AVENUE Niewiele ulic oddaje tak doskonale charakter miasta jak otoczona luk-susowymi sklepami Piąta Aleja, przy której wznoszą się słynny Empire State Building, wspaniały Rockefeller Center oraz  elegancka katedra św. Patryka.

DŁUGOŚĆ TRASY: 2,5 km

CZAS: Pół dnia

POCZĄTEK: Empire State Building

KONIEC: Grand Army Plaza

WARTO PAMIĘTAĆ: Aby uniknąć

kolejek, najlepiej stawić się pod Em-

pire State Building jak najwcześniej

lub przyjść wieczorem, aby podziwiać

zachód słońca i widok Manhattanu

nocą. Piękna panorama miasta roz-

tacza się również z mniej obleganego

przez turystów top of the Rock.

1

24 FIFtH AVENUE

wstąpić do Beard Papa Sweets Café, zob. ! b, przy usytuowanej siedem przecz nic na północ East 41st Street.

NEW YORK PUBLIC LIBR ARY

Idąc na północ słynną Piątą Aleją, mija się wspaniałe kamienice należące nie­gdyś do Astorów czy Vanderbildtów, dzisiaj zajmowane przez sklepy z prze­cenionym towarem lub elektroniką. Ślady dawnego przepychu można odnaleźć nadal w utrzymanej w stylu art déco New York Public Library 2 (tel. 212 930 0830; www.nypl.org; wt.–śr. 11.00–19.30, czw.–sob. 10.00 –18.00, nd. 13.00–17.00; wstęp wolny, codziennie zwiedzanie z  przewodni­kiem) przy 42nd Street.

Korynckie kolumny, biały mar­mur z  Vermontu, okazałe schody oraz  słynne kamienne lwy strzegące wejścia (zob. s. 25) sprawiają, że  ten zbudowany w  1911  r. gmach śmiało konkuruje z  tak wspaniałymi budyn­kami jak Biblioteka Morgana (zob. ni-

Powyżej od lewej: wnętrze holu Empire State Building; rzeźba Paula Manshi-pa Prometeusz przynoszący ludziom ogień w Rockefeller Plaza; bibliofilskie napisy w Nowojorskiej Bibliotece Publicznej; widok z top of the Rock na Empire State Building (zob. s. 26).

Biblioteczne lwy Ogromne kamienne lwy strzegące wejścia do Nowojorskiej Biblioteki Publicznej są dziełem Edwarda Clarka Pottera i pierwotnie, na cześć fundatorów instytucji, nosiły imiona Astor i Lenox. Obecnie znane są pod przy-domkami Cierpli-wość i Hart Ducha, nadanymi im przez burmistrza Nowego Jorku z czasów Wiel-kiego Kryzysu, Fiorella LaGuardię.

Fifth Avenue

M

M

M

M

M

M

M

57th St

5th Ave

34th St

42nd St42nd St

34th St

50th St Rockefeller Center

Bergdorf Goodman

Former IBM Bldg

CenterRockefeller

St Thomas

Radio City Music Hall

Trump TowerFifth AvePresbyterian Church

GE Bldg

Int.Bldg

Atlas St Patrick’s Cathedral

EmpireState Bldg

PlazaHotel

Diamond District

AlgonquinHotel

Museum of Modern Art

(MOMA)

Apple Store

NBC Experience

FAO Schwarz

Saks FifthAvenue

New York Public Library(Nowojorska Biblioteka

Publiczna)

Morgan Library& Museum

(Biblioteka i Muzeum Morgana)

Sherry-Netherland

PeninsulaHotel

St RegisHotel

West

West

West 53rd

55th

West

East

St58th

59th

54th

East 56th

52nd

55th

St

St

St

St

East

East

East

East

St

St

St

St

Plaz

a

East

East

Mad

ison

A

venu

e

Rock

efel

ler

44th

49th

47th

45thWest

West

West

West 40th

36th St East

39th

37th

West

33rd

St

St

St

West

35th

48th

East

St

St

East

East 44th St

East

46th

40th

38th

St

41stEast

50th St

St

St

St

49th St

St

St

St36th

St

West

West

Mad

ison

Ave

nue

Grand ArmyPlaza

St

West

52ndWest St

57th West St E 57th St

Aven

ue o

f the

Am

eric

as (S

ixth

Ave

nue)

42ndWest

West St34th

42ndSt East St

Fifth

A

venu

e

34th StEast

Fifth

Ave

nue

Aven

ue o

f th

e Am

eric

as (

Sixt

h

Ave

nue)

East 60th StCENTRALPARK

B R Y A N T P A R K

M I D TOWN

MURR AY

H I L L

180 m

JEDZENIE I PICIE a KEEN’S STEAKHOUSE 72 West 36th Street (w pobliżu Sixth Avenue); tel. 212 947 3636; pon.–pt. obiad i kolacja, sob.–nd. kolacja; $$$ Działająca od 1885 r. tradycyjna amerykańska restauracja specjalizuje się w stekach.

b BEARD PAPA SWEETS CAFÉ 18 East 41st Street (przy Fifth Avenue); tel. 212 779 0600; codz. śniadanie, obiad i kolacja; $ Specjalnością tej sieci są ptysie z bitą śmietaną oraz równie smaczne belgijskie ciasto czekoladowe.

NEW YORK PUBLIC LIBRARY 25

z

żej) czy Grand Central Terminal (zob. s. 40). Jest  dziełem wykształconych w Paryżu architektów Johna Mervena Carrère’a i Thomasa Hastingsa, którzy wygrali konkurs na najlepszy projekt.

CzytelniaObowiązkowym punktem zwiedzania jest usytuowana na trzecim piętrze czy­telnia główna (Main Reading Room), odrestaurowana w 1998 r. za 15 milio­nów dolarów. Wzdłuż ścian stoją rega­ły z publikacjami encyklopedycznymi. Codziennie można wziąć udział w bez­płatnym zwiedzaniu z przewodnikiem, chętni zbierają się w  Astor Hall przy wejściu do biblioteki.

Wśród książek, map, rękopisów, czasopism, fotografii oraz  innych publikacji w  budynku przechowuje się między innymi pierwszą Biblię Gutenberga przywiezioną do  Ame­ryki, pamiętniki Krzysztofa Kolumba z 1493 roku, Farewell Address (Mowę pożegnalną) Jerzego Waszyngtona oraz pierwszy szkic Deklaracji Niepod-ległości Thomasa Jeffersona.

BRYANT PARK

Tuż za biblioteką znajduje się Bryant Park 3, oaza zieleni w samym środ­ku miasta. Warto wstąpić na  kawę i  przekąskę do  Bryant Park Café.

Morgan Library & Museum Finansista J.P. Morgan (1837–1913), twórca imperium kolejowego i stalowego,

był wytrawnym kolekcjonerem sztuki. to jego gust i bogactwo pozwoliły stworzyć

podwaliny dzisiejszych zbiorów Morgan Library & Museum (225 Madison Avenue,

róg 36th Street; tel. 212 685 0008; www.morganlibrary.org; wt.–czw. 10.30–17.00,

pt. 10.30–21.00, sob. 10.00–18.00, nd. 11.00–18.00; wstęp płatny). Na przełomie

XIX i XX w. skupował całe zbiory najbardziej cenionych marszandów sztuki w Euro-

pie i Stanach zjednoczonych: chińską ceramikę, średniowieczne tapiserie, zabytki

starożytne z Bliskiego Wschodu, a także malarstwo i rysunki mistrzów nowożytnej

ery. W jego kolekcji znalazły się też iluminowane

godzinki, odręcznie pisane listy thomasa Jef-

fersona, Jerzego Waszyngtona i Napoleona, jak

również rękopisy Karola Dickensa, Johna Keatsa,

Johna Miltona i wielu innych. Równie imponują-

cy jak zbiory jest sam budynek, elegancka rezy-

dencja zaprojektowana na początku XX w. przez

Charlesa McKima. Budzące wiele emocji, nowo-

czesne skrzydło autorstwa Renzo Piano znacznie

powiększyło przestrzeń wystawową biblioteki

i poprawiło funkcjonalność całego budynku.

Kto ma ochotę na śniadanie? Jedna z najsłynniej-szych scen w historii amerykańskiego kina rozgrywa się na Piątej Alei. Któż mógłby zapomnieć Audrey Hepburn jako Holly Golightly, która wpatruje się w okna sklepu tiffany’ego na rogu Fifth Avenue i 57th Street i jedno-cześnie z rozma-rzeniem pochłania ciastka francuskie?

26 FIFtH AVENUE • MAPA S. 25

Bardziej treściwy posiłek można zjeść natomiast w  eleganckiej restauracji Bryant Park Grill, zob. ! c. Dobrą alternatywą są bary w Hotelu Algon­quin, zob. ! d położonym dwie przecznice na północ przy West 44th Street, oraz modne DB Bistro Moder­ne, zob. ! e.

ROCKEFELLER CENTER

Kontynuując spacer Piątą Aleją, mija się po lewej stronie West 47th Street, prowadzącą do Diamond District 4. W  tej dzielnicy diamentów dziennie obraca się kamieniami wartymi 500 milionów dolarów, a handel zdomino­wany jest  w  większości przez Żydów chasydzkich.

Na  rogu Fifth Avenue i  48th Street znajduje się słynne i  wspaniałe Roc­kefeller Center 5 (zwiedzanie z prze­wodnikiem codz. co  2 godz.; bilety w  NBC Experience Store, zob. s. 28), czyli zespół dziewiętnastu budynków wzniesionych przez finansistę Johna D. Rockefellera juniora w latach 30. XX w.

Do  tego „miasta w  mieście” najle­piej wejść od strony Piątej Alei przez Channel Gardens, pochyły deptak prowadzący pod GE Building (Roc­kefeller Plaza 30), strzelisty drapacz chmur z 1934 roku, utrzymany w stylu art déco, który w pewnym sensie był prekursorem kolejnych wieżowców.

Sztuka publicznaPrzed GE Building, poniżej poziomu ulicy, znajduje się dziedziniec, który w  lecie zajmują restauracje na  świe­żym powietrzu, a  zimą zamienia się

w lodowisko. W okresie świąt Bożego Narodzenia zdobi go ogromna choin­ka, a pozłacana rzeźba przedstawiająca Prometeusza przynoszącego ludziom ogień to dzieło Paula Manshipa.

Ponad wejściem do budynku wznosi się niezwykła płaskorzeźba Lee Law­riego Mądrość, a  w  głównym holu znajdują się dwa murale Josepa Marii Serta American Progress (Postęp ame-rykański) i  Time (Czas). Pierwotnie wykonanie malowideł zlecono mek­

Powyżej od lewej: Bryant Park; wspa-niały widok na Central Park z tarasu wido-kowego top of the Rock.

JEDZENIE I PICIE a BRYANT PARK CAFÉ 25 West 40th Street (przy Sixth Avenue); tel. 212 840 6500; codz. obiad i kolacja; $$ - $$$ Dzięki ogromnej przeszklonej ścianie i wielkiemu ogródkowi bujna zieleń parku stanowi element dekora-cji tej kawiarni. Jedzenie równie doskonałe jak otoczenie, w menu są pyszne grillowane i pieczone ryby oraz mięsa.

b ALGONQUIN HOTEL 59 West 44th Street (blisko Sixth Avenue); tel. 212 840 6800; codz. śniadanie, obiad i kolacja; $$$ Niezależnie od tego, czy będzie to martini w Blue Bar, czy pod-wieczorek w wyłożonym boazerią hotelowym lobby, na chwilę można się przenieść w czasy, gdy stałymi bywalcami hotelu byli poetka Dorothy Parker i inni członkowie jej kręgu.

c DB BISTRO MODERNE 55 West 44th Street (w pobliżu Fifth Avenue); tel. 212 391 2400; pon.–sob. śniadanie i obiad, codz. kolacja; $$$$ Splendoru restauracji szefa kuchni Daniela Bouluda dodają wystawne wnętrza w stylu art déco oraz snobi-styczna klientela.

Radio City W zachodniej części Rockefeller Center znajduje się niezwykła sala koncertowa w stylu art déco, Radio City Music Hall, słynąca z kosztow-nych przedstawień bożonarodzeniowych oraz grupy tancerek rewiowych the Rockettes. Wnętrze ma charakter iście pałacowy. Wycieczki z przewodnikiem (tel. 212 307 7171; www.radiocity.com; codz. 11.00–15.00; wstęp płatny).

ROCKEFELLER CENtER 27

z