nr. 335 hósdagur 3. februar 2005 12,- 90 ár síðani …nr. 335 hósdagur 3. februar 2005...

Nr. 335 Hósdagur 3. februar 2005 12,-

Meiralønandi aattaka llivurPrísurin farin uppá 5krónur.

90 ársíðaniskaða-grindinaí Sandvík

Síða 11

Kvettroynd hjálandsstýrinumuttan grundarlagÆtlanin at fáa grunnar sum Realinog ALS á fíggjarlógina aftur eittdømi um rættarloysið í landinum. Síða 18

Soleiðis verður vinnan raðfest:

Má bíða eftirfólkatingsvalinum!Kreppurakta rækjuvinnanmá bíða eftir einum valiuttan stórvegis týdning. Síða 3

Ran farinfyrsta túrin

Enn eru knoturí føroyingum

Síða 19

13. februar eru liðin 90 ár síðani ringastuskaðagrind í søguni. Vit hava íkast tilhesa søgu

Síða 9

Nýggj manningarmynd

3350F03144

Uppsamarknaðurin hev-ur leingi verið sera trup-ul, og tí valdi Ráfiska-keyparafelagið herfyri athyggja nærri at trupul-leikunum á einum tema-degi um upsamarknaðin.

Men tað er ikki baraupsamarknaðurin sum ertrupul, tað er hýsumarkn-aðurin eisini.Væl meira erfiskað av hýsu í stóruveiðutjóðunum, og hettahevur fingið prísin atfalla. Seinastu fimm árinier prísurin fallin 60%(norsk tøl).

Tað síðsta nýggja er, atCanada og USA rokna við,at samlaða hýsukvotan á"Eastern Georges bank"fer at økjast úr 15.000tonsum í fjør til heili175.000 tons í 2007.

"Hetta kann í ringastafallið merkja,at hýsumarkn-aðurin kollapsar" sigurEdmund Mikkelsen, ið ermarknaðaranalytikari hjáEksportutvalget for fisk.

Tað er 2003 árgangurinav hýsu, sum fiskifrøðing-

ar í USA og Canada metavera sera stóran. Teirsamanbera við søguligastóra 1963 árgangin, ogteir vænta, at veiðan kem-ur í hæddina í 2007. Sam-stundis var 2000 árgang-urin eisini sera stórur, oghetta kann merkja søgu-ligt met í hýsuveiðuni.

Stóru marknaðirnir fyrihýsu eru USA og StóraBretland. 70 og 80 pro-sent av øllum innflutning-inum av hýsu til ESmarknaðin fer til StóraBretland, har stórar nøgd-ir verða brúktar til kendabretska rættin "fish andchips". Serliga innflutn-ingurin av óvirkaðari hýsuúr Noreg, Íslandi og úrFøroyum er øktur sein-astu árini.

"Gongdin hevur viðførtat hýsa, sum var ein dýrurhvítfiskur, nú er blivin einpartur av lágprís vøru-bólkinum" sigur EdmundMikkelsen.

Men hvat fer at henda,um hýsuveiðan økist so

nógv sum fiskifrøðingarnirvænta? Norska "Eksport-udvalget for fisk" væntar,at stórar nøgdir av hýsuverða heilfrystar og send-ar til framleiðslu í Kina.Síðani verður vøran inn-flutt sum hýsuflak til USAog Stóra Bretlandi, oghetta kann fáa hýsuprísinat falla enn meira.

USA og Canada eru vit-andi um,hvat kann hendavið hýsumarknaðinum,men enn er ógreitt hvattey ætla at gera í hesumsambandi. "Møguliga haldahesi londini, at hýsankann yvirtaka ein part avtoskamarknaðinum. Menhetta letur seg illa gera, tíaltjóða toskaveiðan er uppiá 850.000 tonsum, og taðer einki sum týðir uppá,at henda nøgdin fer atminka komandi árini. Ein-asti møguleikin er at veksaum marknaðin fyri hýsu,men hetta krevur mun-andi søluátøk," sigur Ed-mund Mikkelsen. "Gongd-in bæði á hýsu- og upsa-

marknaðinum vísir, atstovnsrøktin í framtíðinieigur at taka hædd fyrimarknaðarstøðuni," sigurhann.

Sølustjórin í einari avstørru norsku fiskasøl-unum, Nordic Group AS,er eisini stúrin um hýsu-marknaðin. "Eg havi fing-ist við hetta í 34 ár, og egeri stúrin. Vit tosað umein marknað, sum errættiliga støðugur, og enner hesin nøkunlunda íjavnvág. Men tað skal ikkinógv til áðrenn prísurinverður ávirkaður" sigurGustav Eidsaune.Og hannvæntar als ikki, at hýsankann koma inn á toska-marknaðin. "Royndirnar ábretska marknaðinum eru,at brúkararnir, sum keypatosk halda seg til hesavøru. Roynt hevur veriðvið stórum søluátøkum atselja hake og annan hvít-an fisk í staðin fyri tosk,men hetta er miseydnað."

Hýsumarknaðurin í vanda Uppsamarknaðurin hevur leingi verið sera trupul. Nú vænta marknaðarserfrøðingarat tað sama kann henda á hýsumarknaðinum. Altjóða veiðan eftir hýsu fer at vaksaóvanliga nógv næstu árini, og tí er vandi fyri at botnurin fer undan marknaðinum.

Latið okkum frætta, um onkur kennist við hesa manning.

Síða 3Nr. 335 - 3. februar 2005

Hervið er so enn einaferðstaðfest, at tað ger stórtsæð tað sama, hvør ið sit-ur í eini samgongu ella ílandsstýrinum. Og at tærvónir, sum kanska onkurhevði til sitandi landsstýr-ið, kunnu eftir hondinivera á einum sera lítlumstaði.

Fyri at fara eitt sinduraftur í tíðina: Tað hevurleingi verið greitt,at rækju-veiðan er á gravarbakkan-um. Hetta hevur fyrr ver-ið at sæð við vinnum,men ofta vendir rákið, ogso er tann vandin av.Hetta tykist at taka langatíð fyri rækjuvinnuna, ogtí kann vandi vera fyri, atrákið vendir ov seint, ogtá kann vinnan fara í søg-una með alla.

Tey eru fleiri,sum halda,at hetta vildi verið seraóheppið, fyri ikki at talaum eina vanlukku, fyrisamfelagið. Millum hesivar sambandsflokkurin íandstøðu. Flokkurin legg-ur fram á ting uppskot umein tíðaravmarkaðan stuðultil rækjuflotan,sum kanskakann bjarga honum.

So kemur valið,og flokk-urin fær bæði fiski- ogfíggjarmálaráðharran. Taðverður lagt til brots bein-anvegin samgongan erskipað, og ein bólkurverður settur at arbeiðavið møguleikunum fyrieini loysn. Nevndin fekkboð um at arbeiða skjótt.Men alt tekur longri tíðenn væntað, og til endansslapp nevndin at útsetafreistina bert nakrar dag-ar í senn. Men 29. aprílvarð álitið handað lands-stýrismanninum í fiski-vinnumálum. So nú vartað upp til hansara ogrestina av landsstýrinumat gera skjótt av.

Eingin skundurlongurMen nú er knappligaeingin skundur longur.Ikki fyrr enn út á heystið2004 fær samgongan uppí lag at gera eitt uppskot,sum er grundað á tilmæl-ið hjá bólkinum.Tá hend-ir tað, sum vit hava greittfrá í fleiri bløðum, nevni-liga at løgmansskrivstov-an, á einum sera tunnum

grundarlag,ger eina niður-støðu, sum sigur, at hettauppskot er í stríð við al-tjóða lóg. At her er talanum undanstøkking, ogeina roynd at tekkjast út-lendskum áhugamálummóti okkara egnu, er vælog virðiliga prógvað íundanfarnum bløðum.

Undan jólum boðar løg-maður frá, at hann hevursett ein politiskan bólk atgera eitt annað uppskottil loysn fyri rækjuflotan.Og hesa ferð skuldi ber-ast veruliga skjótt at. Hes-in bólkur fekk ein mánað,t.v.s. til 20. januar at komavið sínum boði. At bólk-urin hevði sera avmarkað-ar møguleikar vegna um-røddu niðurstøðu hjá løg-mansskrivstouni er einonnur sak.

Og nú hoyra vit, athendan "loysn" er útsettvegna fólkatingsvalið, ogskal bíða til hetta er fariðaftur um bak. Hetta var táheilt einastandandi. Freist-in hjá bólkinum var 20.januar, og fólkatingsvaliðvar útskrivað 18. januar.Freistin at stilla upp er

ein vika, so hevði nevnd-in gjørt sítt arbeiði, hevðihon sjálvsagt kunna gjørtseg lidna til ásettu tíðina.Men tað hevur hon eftirøllum at døma ikki gjørt.

Men so at fara at nýtafólkatingsvalið sum undan-førslu fyri ikki at gera ar-beiði liðugt, tað er nú taðgrovasta ein hevur hoyrt.Hetta sigur nakað umprioriteringina hjá lands-stýrinum. Eitt fólkatings-val í Føroyum má vera eintann mest týdningarleysahending, sum kann hugs-ast. Hetta snýr seg um eittgott bein til tveir politikk-arar, og eingin í umrøddabólki hevur annars nakr-an møguleika her.

Og so at seta hetta framum arbeiðið at varðveitaføroyskar vinnur við til-hoyrandi arbeiðsplássum.Ein saknar orð!

Tískil eru vit í dag, eittár eftir at samgonganvarð skipað, longri fráeini loysn enn tá.

Takkað verið politisk-um dugnaloysi og undan-støkking. So vánaligur erføroyskur politikkur.

Soleiðis verður vinnulívið raðfest:

Rækjuflotin má bíðaeftir fólkatingsvalinum!Eftir hondini hildu vit okkum á FF at vera so garvaðar, at einki kundi kløkka okkumlongur. Men tað tykist sum at politiska skipanin ferð eftir ferð kann yvirganga segsjálva. Og tað kláraði hon so dyggiliga við síni fráboðan í Dimmalætting 21. januarum, at nú má ein loysn fyri rækjuflotan bíða til fólkatingsvalið er av.

Sum kunnugt byrjaði nýggifiskamarknaðurin FaroeFish Market sítt virksemi1. januar. Byrjanin hevurverið hampilig, men sumvið øllum nýggjum fer taðat taka sína tíð at fremjaallar tær ætlanir sum eru.

F i s k a m a r k n a ð u r i n

ásanna, at tað er av stór-um týdningi at kunna umsítt virksemi og at hittafiskimenn, reiðarar,útróðr-armenn, fiskakeyparar ogonnur, sum hava áhugafyri hesum.

Tí er ætlanin at havafundir kring landið fyri at

gera tað møguligt at hittaflest møgulig áhugaði.

Fyrsti fundurin verðurá Toftum. Hann verður áSvangaskarði kl.19,og hereru øll áhugað vælkomin,og tað verður eisini eindrekkamunnur at fáa.Nevnd og stjórn vónar, at

nógv møta upp og sigasína hugsan um, hvussuviðurskiftini kunnu gerastbetri.

Ætlanin er eisini athava ein fund 24. februarí Suðuroy. Hann verðurhelst í Øravík, men hettaverður lýst nærri.

Fiskamarknaðurin hevur fundir kring landið

Síða 4 Nr. 335 - 3. februar 2005


Um skyldu at geva uppskattskylduga inntøku

fyri 2004Øll, sum skulu verða sett í skatt, skulu geva upp skattskyldugu inntøku sína, áðrenn freistirnar nevndar niðanfyrieru úti.

Til persónligar skattgjaldararSjálvuppgáva og kapitalvinningssjálvuppgáva fyri 2004 hjá persónligum skattgjaldarum, ið ikki hava roknskap-arskyldu, skal vera latin Toll- og Skattstovu Føroya í seinasta lagi

15. mars 2005.

Umleið hálvan februar verða sjálvuppgávur sendar út. ØØllll,, ssuumm ffááaa eeiinnaa ssjjáállvvuuppppggáávvuu,, sskkuulluu llaattaa hhaannaa iinnnnaaffttuurr..Teir persónar,Toll- og Skattstovan heldur seg hava rættar upplýsingar um í fyribilsskattaskránni, fáa tó eina

skattauppgerð, (eitt blátt skjal). Hesir persónar fáa onga sjálvuppgávu sendandi.Eru upplýsingarnar á skattauppgerðini ikki rættar,skal sjálvuppgáva latast inn.Sjálvuppgávan fæst á økisskriv-

stovunum kring landið. Eisini er hon í bóklinginum 'Skattinum 2004', ið er sendur øllum húskum í januar 2005

Framskundað skattauppgerðTey, ið iikkkkii hava annan frádrátt enn eftirlønargjald og iikkkkii hava B-inntøku, kunnu fáa framskundaða skattaupp-gerð,um tey innan 1. februar 2005 lata sjálvuppgávu inn.Á hesi sjálvuppgávu skal bbaarraa ggjjaallddiiðð ttiill eeffttiirrlløønn í 2004verða upplýst, og sskkjjaallpprróóggvv sskkaall lleeggggjjaasstt vviiðð..

Verða aðrar upplýsingar skrivaðar á sjálvuppgávuna t.d. B-inntøkur og/ella aðrir frádráttir, verður hon atrokna sum vanlig sjálvuppgáva.Tað merkir, at sskkaattttaauuppppggeerrððiinn vvæænnttaannddii iikkkkii vveerrððuurr ggjjøørrdd ffyyrrrr eennnn íí ffyyrrssttaa llaaggiiíí mmaarrss mmáánnaaððii..

OgnaruppgerðTað er bara neyðugt at lata ognaruppgerð inn, um broytingar eru í ogn og skuld í mun til 31. desember 2003.TTóó sskkuulluu øøllll tteeyy,, ssuumm TToollll-- oogg SSkkaattttssttoovvaann sseennddiirr ooggnnaarruuppppggeerrðð,, llaattaa hhaannaa iinnnnaaffttuurr..

Til feløg v.m.Sjálvuppgávur, roknskapir og inntøkur av kapitalvinningi viðvíkjandi árinum 2004 hjá deyðsbúgvum, feløgum,felagsskapum o.ø. við roknskaparskyldu skulu vera øøkkiisssskkrriivvssttoovvuunnuumm hjá Toll- og Skattstovuni í hendi í sein-asta lagi

1. juni 2005,

um roknskaparskeið teirra endar í ella fellur saman við álmanakkaárinum 2004.

Umsókn um longda freistFreistin verður bara longd tá serlig orsøk er til tess, t.d. sjúka. Skrivlig umsókn skal latast Toll- og Skattstovuni.Freistin verður givin eftir avtalu í styttri tíð í senn, men kann tó ikki verða givin longur enn til 15. august 2005.

Tá biðið verður um longda freist, skal hetta vera gjørt fyri hvørt felag sær, og harafturat verður kravt, at:– umsóknin er innlatin í seinasta lagi 11.. jjuunnii 22000055– sjálvuppgávur og roknskapir fyri eldri ár eru komin inn.

Til privat vinnurekandiSjálvuppgávur, roknskapir, ognaruppgerðir og inntøkur av kapitalvinningi viðvíkjandi árinum 2004 hjá privat-um vinnurekandi við roknskaparskyldu skulu vera øøkkiisssskkrriivvssttoovvuunnuumm í hendi sum tilskilað niðanfyri:

FFøøððiinnggaarrddaagguurr:: SSeeiinnaassttii iinnnnllaattiinnggaarrddaagguurr:: FFøøððiinnggaarrddaagguurr:: SSeeiinnaassttii iinnnnllaattiinnggaarrddaagguurr::1/1 – 28/2 1. apríl 2005 1/7 – 31/8 1. juli 20051/3 – 30/4 1. mai 2005 1/9 – 31/12 15. august 20051/5 – 30/6 1. juni 2005

Hava báðir hjúnafelagarnir skyldu at føra roknskap, kunnu báðir lata inn sambært tí freist, sum er galdandi fyritann hjúnafelagan, sum hevur tann seinna føðingardagin.

Umsókn um longda freistFreistin verður bara longd,um serlig orsøk er til tess, t.d. sjúka. Skrivlig umsókn skal latast Toll- og Skattstovuni.Freistin verður givin eftir avtalu í styttri tíð í senn, men kann tó ikki verða givin longur enn til 15. august 2005.

Tá biðið verður um longda freist, skal hetta vera gjørt fyri hvønn persón sær, og harafturat verður kravt, at:– umsóknin er latin inn, ááððrreennnn nneevvnndduu iinnnnllaattiinnggaarrffrreeiissttiirr eerruu ffaarrnnaarr– sjálvuppgávur, roknskapir og ognaruppgerðir fyri eldri ár eru komin inn.

KapitalvinningssjálvuppgávaEin kapitalvinningssjálvuppgáva verður send saman við sjálvuppgávuni/skattauppgerðini. Sí nærri frágreiðingí bóklinginum 'Skattinum 2004'.

Kapitalvinningssjálvuppgávan skal latast inn við somu freistum,sum eru galdandi fyri vanligu sjálvuppgávuna.Persónar skulu ikki lata kapitalvinningssjálvuppgávu inn,hava teir bert rentuinntøku frá føroyskum peninga-

stovni ella postgiro, har skatturin er goldin.

Sjálvuppgávur, ognaruppgerðir og roknskapir eru roknað fyri at vera latin inn rættstundis, tá ið tey eru latin ípostin, ella eru Toll- og Skattstovuni í hendi í seinasta lagi teir innlatingardagar, sum eru nevndir omanfyri. Fell-ur seinasti innlatingardagurin á leygardag, sunnudag ella halgidag, verður seinasti innlatingardagur fyrstkom-andi gerandisdag.

Er fullfíggjað sjálvuppgáva ikki latin inn rættstundis, hevur Toll- og Skattstovan heimild at meta inntøkuna ogharafturat at áleggja sekt.

ssíí eeiissiinnii hheeiimmaassííððuu ookkkkaarraa:: wwwwww..ttoollllsskkaatttt..ffoo

1199.. jjaannuuaarr 22000055

Toll- og Skattaráð Føroya

FF-blaðiðwww.fiskimannafelag.fo


"Fabrikkin hjá Oestrøm"gjørdist ódeyðilig í yrk-ingini hjá Jóan Petur uppií Trøð í Kvívík um hvussukeðiligt tað var á bygd oghvussu spennandi tað varí Havn.

Tað var eitt felag "TheNormal Company, Limit-ed" við høvuðssæti í Parla-ment Street nr. 53 í Lon-don, sum á vári 1886søkir amtið um loyvi atbyggja og reka eina verk-smiðju í Rættará í Havn.Ætlanin var at tilvirkaolju, lím, guano og mat-vørur av ymiskum slag úrfiski og fiskaavfalli.

Tá gekk gøtan (í dagSigmundargøta) oman íRættará framvið teimumtrimum sethúsunum, sumtá vóru har omanfyri - hjáJákup Lindenskov, Magda-lenu á Høvdanum og Ma-dam Midjord og omanmóti strondini, har set-húsini hjá Lias í Rættarástóðu, og so niðan afturfram við húsunum hjáJákup Andrias Arge. Hesagøtu høvdu teir ætlan umat broyta soleiðis, at hongekk meira beint frá teim-um trimum sethúsunumog beina leið oman fyrihúsini hjá J.A.Arge.

Niðan fyri bygninginskuldi bryggja gerast, um40-50 føtur long antin úrtræi ella jarni. Í umsókninibiður felagið um loyvi tilat víðka um bygningin,um tað skuldi gjørst neyð-ugt. Felagið vildi gera altfyri ikki at vera til ampafyri sjúkrahúsið, sum tá láhar sunnan fyri, ella býinTórshavn sum heild. Bæðiamtið og Tórshavnarkommuna góvu loyvi tilat fara undir byggingina.Tað hevur gingið skjóttvið byggingini, tí longuárið eftir er verksmiðjan ígongd.Arbeiðið var uppáakkord ella fastan prís.Grótið varð fingið úrRættará. Tað skuldi kílastog borast og laðast. Teirsum bygdu fabrikkina,fingu 20 oyru fyri kvadrat-alinin, tá lá grótið í vegg-inum. Nógvir havnar-

menn vóru við í hesumarbeiðinum. Kei verðurgjørd framvið móti sjó-num við einum pieri útfrá til skip at leggja at.

Sethúsini hjá bátasmið-inum Liasi í Rættará stóðuhar, sum fabrikkin kom atstanda. Tey blivu tí fluttlongur niðan, har teystóðu oman fyri húsini

hjá Hugo Øster.Stjórin á fabrikkini var

Karl Reinhold Østrøm,svenskur verkfrøðingur,sum flutti til Havnar viðfamiljuni. Konan var úrNew Zealandi. Sethúsinitil útlendsku starvsfólkinivóru bygd í Rættará. Teystanda enn, tað eru teyhúsini, sum Hugo Øster

átti. Men høvuðsmaðurinaftan fyri fabrikkina varsvenski ríkmaðurin Th.Nordenfeldt, kamarharri,sum búði í London. Um-framt fabrikkina í Rættaráhevði hann eina í Aber-deen og eina í Hebrid-unum.

Teirra frítíðatítriv varhestar, og tey høvdu einríðibana úti á Rundingi,har Bacalao nú er.

Tá ið fabrikkin stóð liðugá sumri 1887, varð veitslahildin jóansøkudag, ognógv fólk var komið sam-an. M.o. talaði amtmaður-in, sum tá var Buckwald.

Havnarfólk frøddust umhetta tá í tíðini stóra til-tak, sum kom at geva ar-beiði til nógvar hendur.Fabrikkin tók ímóti fiskiog slógvi v. m. Har varðframleitt guano, lím ogmedisinlýsi. Men tað vístiseg ikki at bera til fíggjar-liga, helst kom ov lítið avrávøru, og longu í 1894fór fabrikkin á húsagang.

Lützenættin kemurinn í myndinaJacob Lützen, keypmaðurí Havn, keypti bygningin.Keypssáttmálin er undir-skrivaður 28. mai 1894.

Jacob Lützen var sonurA.C.Lützen og Evu Mar-grethu úr Baiansstovu.Pápin A. C. Lützen, sumbúði í skúlahúsunum úti áReyni, hevði handil beint

yvir av skúlahúsinum útiá Reyni, í einum húsum,sum Elduvíks-Jóannes átti.Seinni handlaði hann íFútastovu fyri JørgenBech & Sønner. JacobLützen tók yvir handilin íFútastovu. Hann handlaðieisini fyri Jørgen Bech &Sønner. Jacob Lützenbygdi við Tinghúsvegin1876.

Ein systir Jacob Lützenvar Anna Evensen, hvørslívssøga hugtók okkaralesarar, tá vit prentaðuhana í 2003. Her varð eis-ini greitt frá teirri áhuga-verdu søguni hjá A.C.Lüt-zen frá tí hann óforvaraðkemur til Føroyar, og tilhann í 1874 sum borg-meistari doyr, meðankongur, sum var komin ávitjan, heldur í hondina áhonum. "Det var en skøndød" skrivar dóttirin.

Stór framsýningí fabrikkiniFríggjadagin 26. juli 1895á middegi lat framsýningupp í fabrikkini, og færhon stóra umrøðu í Før-ingatíðindini. Jacob Lüt-zen var so beinasamur athýsa framsýningina. Av tíat formaðurin, sýslumað-urin Müller, var sjúkur,bleiv inngangstalan hildinav næstformanninum JústJacobsen. Hann bað øll,sum komin vóru og sumkoma skuldu til framsýn-

ingina, at vera vælkominog ynskti teimum bæðigagn og stuttleika. Og sovarð eisini rópt níggjufalthurrá fyri kongi.

Nógvir lutir vóru komn-ir til hesa fyrstu framsýn-ing bæði úr Føroyum ogeisini úr útlondum.Kvinnu-verkini tóktust at vera viðyvirlutan í nøgd, og mongav teimum frálík til dygd-ar og vakurleika. Nógvirsera góðir vovnir lutir íføroyskum og útlendsk-um mynstri, hartil vøkurteppir og vaðmal vóru áframsýningini. Av bund-num vóru nógvar troyggj-ur bæði fínar og grovar ogfínt bundin turrriklæðir.Av baldýraðum og hekl-aðum lutum og seymað-um var eisini væl atsíggja. Tikið var til fín-spunagarn úr Vágum. Eis-ini vóru skinnteppir ogalúneraði skinn. Av træar-beiði var lítið at síggja, tóikki sørt av útskornum ar-beiði, ein grein, sum hild-ið varð, at ov lítið varðlagdur dentur á her álandi.

Av steinarbeiði muguvit fyrst og fremst nevnaskírnarskál (doypifuntur)úr Kunoy.

Tað má sigast, at fólkhevur dugað á at skyna, athetta virkið kann havanógv at týða fyri okkum,annars hevði ikki so nógvfólk komið til sýningina.

Um fabrikkinaog Valdemar LützenÍ seinasta blað høvdu vit eina frásøgn frá samkomuni í sam-bandi við, at fyritøkan Valdemar Lützen byrjaði sítt virksemifyri 100 árum síðani. Hesa ferð hava vit eina áhugaverda frá-søgn um søguna hjá "fabrikkini" og um Valdemar sjálvan, sumvar framúr bæði sum vinnulívsmaður og sum menniskja. Einkelda til hesa frásøgn er Andreas Lava Olsen. Pápi hansaraJohan arbeiddi hjá Valdemar í 57 ár, og abbi hansara Andreas

í 63 ár, so hann er á heimabeiti her. Onnur kelda er Kim Lützen.Hetta er eitt áhugavert íkast til okkara vinnusøgu.

Vit hava eisini áhugaverdar myndir. Tær sum hava skráset-ingarnummar eru frá Fornminnissavninum. Myndirnar frá kon-servesvirkinum eru "nýggjar", t.v.s. tær hava ikki verið kendarfyrr. Tað er so nógv av tilfari, at vit koma eisini at hava meira íkomandi blaði.

Valdemar saman við konuni Ellen, sum var úr Keypmanna-havn. Børn teirra vóru Viggo, Mogens og Inga.

Her síggja vit pottin á konservesvirkinum.

Mogens og Elin, sum er úr Fámjin.

Mesta fólkið var sunnu-dagin. Tá loystu nærum1.000 sær atgongumerki.Tilsamans sóðu 2.400fólk sýningina. Tað másigast at síðan kongur varí 1874, hevur ikki sonógv fólk verið í Havn,um tað ikki var meirhesu ferð.

KonservesvirksemiJacob Lützen fór undirkonservesvirksemi. Son-urin Valdemar var í Berg-en fyri at seta seg inn íkonservesframleiðslu, ogtað var hann, sum kom atstanda fyri hesum. Menaftaná fyrra veraldarbar-daga, var ein støðgur. Tálegði Danmark toll á kon-serves. Seinni kom gongdá aftur og arbeitt varðvið bæði lunda og lom-vigabringum og eisiniharu í dós.

Og væl var vøran um-tókt. Í 1909 fekk honfyrstu virðisløn og diplomá stórari framsýning í År-hus.

Á fabrikkini vóru mask-inur til at gera blikkini.Táið teir fyri nøkrum árumsíðani gjørdu ymsarbroytingar, funnu teir einkassa av plátum til blikk.Fabrikkin gekk til 1939.Undir krígnum varð einkigjørt við konservesfram-

leiðslu, tí einki tilfar fekst.Maskinurnar stóðu tilaftaná kríggið, tá tær vóruseldar.

Spinnarí ogspreingievniJohan Evensen byrjaði síttspunavirki í fabrikkini.Hann var sonur OnnuEvensen, sum er væl kendav okkara lesarum, ogsum var fastur Valdemar.Tískil var Johan systkina-barn Valdemar. Í kjallar-anum var ein brunnur,har vask og liting fórufram. Seinni flutti "Spinn-arin" virkið hjá sær út tilSandá, har tað enn sæst.Søguna hjá honum havavit eisini havt her í blað-num.

Her kann eisini verðanevnt, at Jacob Lützen,pápi Valdemar, keypti eittøki norðan fyri fabrikkinafrá verpápanum M.C.Res-torff. Her varð gjørt eittneyst til spreingievni,sum teir seldu. Har vórutveir brunnar til at leskakálk í. Alla tíðina skuldirørast í kálkinum fyri attað ikki skuldi stadna.

Valdemar byrjará jólum 1904Í 1904 søkir Valdemar umat fáa handilsloyvi. Jóla-aftan sama ár byrjar hann

at selja m.a. "kul, koks ogbrænde samt byggemateri-aler".Hann fær sáttmála atlata vørur til FærøernesFyrvæsen og donsku sjó-verjuna. Hann keyptiskonnartina "Olaus", sumvar komin inn á Skála-fjørðin fullfermd við koli.Men skipið hevði eisinileka. Valdemar leigar eittøki inni á Strondum, oghann nýtir "Olaus" sumhulk.Tað er frá hesum, atstaðarnavnið Hulkur stav-ar. Í 1934 byggir hannoljutanga á Hulki, og herselur hann vatn til skip,kol og olju. Og hetta virk-semi hevur hann til seinniheimsbardagi brestir á.Valdemar var yvirhøvurvæl lýddur sum ein góðurarbeiðsgevari. Á Strond-um varð hann kendur fyriat gjalda lønina í hondina.Hetta var ikki nøkur sjálv-fylgja á bygd tá í tíðini.

Valdemar hevði serafjølbroytt virksemi. Í 1930varð sandbáturin "Slúkur"keyptur, og Valdemar ogNiels í Heiðunum seldusand saman. Valdemarfekk sær eisini roykivirki,har teir royktu sild og ál.

Eisini átti hann skip.Fyrst "Forældres Minde"og síðan "Syv Søstre", harvit í 2004 høvdu eina frá-søgn um eina buldrasliga

ferð til Skotlands, harpresturin Absalon Joen-sen var við á ferð síni tilJorsala.

Valdemar var eisini einav undangongumonnunumí mjólkaforsýningini, sumútvegaði havnafólki mjólkog regluligt ferðasambandtil stóran part av land-inum.Hetta var stórt fram-brot tá í tíðini. Mjólka-forsýningin fór eisini atframleiða margarin. Seinnikom sápufabrikkin "Okk-ara" afturat.

Valdemar var eisini ímong ár umboð fyri eittenskt tryggingarfelag, harstórur partur av føroysk-um sethúsum vórðu tryggj-að.

Hann var eisini odda-maður hjá arbeiðsgevar-um, tá arbeiðararørslantók seg upp. Hann var viðtil at gera fyrsta sáttmálanvið Havnar Arbeiðsmanna-felag í 1916 og varð hettagjørt uttan verkfall.

Valdemar var eisiniborgmeistari eitt skeið.

Hann var eisini kirkju-verji og var kendur fyrisítt sosiala medvit.

Skeiva pakkhús Í 1928 lat Valdemar Skeiva-pakkhús byggja. Grótar-beiðið við Skeivapakkhússtóð skrivarin Jens Jensen

fyri saman við Essa áKirkjuveg, pápi Giggu,Sandru og Óla hjá Essa, iðeisini arbeiddi saman viðpápanum. Óli var eisinitiltikin at arbeiða við jarni.Valdemar fekk gjørt einalítla smiðju uppi á Høgu-kaj skamt frá trappuniniður á Lágu-kaj. Timbur-arbeiðið høvdu Frants &Óli Mortensen av Argjum.Valdemar kravdi at eittstórt hurðahol bleiv gjørtí kjallaranum á suðursíð-uni, men skrivarin nokt-aði. Valdemar fekk hannat gera tað, við at takaskyldina á seg – Skrivarinsegði tað var óðamanna-verk. Hurðaholið bleiv somúrað til, men fleiri árseinri tikið frá aftur, oghurð sett í, so teir stórulastbilarnir kundu fáastinnar. Sig so ikki at Valde-mar var framsíggin.

Skeiva pakkhús er í daggoymsla hjá Lützens Timb-urhandil.

Sethúsini hjáValdemarSethúsini vóru bygd aftanáat amtslæknahúsini vóruliðug í 1927. TórshavnarKommuna vildi síggja til,at amtslæknin ikki mistiútsýni á vánna. Grótar-beiðið hevði Magnus A.Samuelsen (Magnus hjá

Lisabeth) beiggi WilhelmTórsheim.Um hann gjørdigrundina veit eg ikki,mengarðin kring húsini ogstabbasteinarnar við grind-ina, sum eru sjaldsamavakrir, gjørdi hann. Seinniflutti Mogens við húskiinn her.

ÍsvirkiðUndir øllum krígnum varísvirkið í bygninginum,og tað var tað einasta,sum var í Havn tá. Teirlótu ís til ísfiskabátarnar.Tað bleiv arbeitt alt sam-døgrið. Hetta var eittsjálvstøðugt felag – Ís ogkonserves. Fiskacentralur-in kom síðst í 1940-unum. Teir kundu koyraísin beinleiðis umborð áskipini, meðan tað herskuldi koyrast við bili tilskipini. So tað bleiv ovdýrt, tí varð givist við atframleiða ís á fabrikkini,eftir at Fiskacentralurinkom.Tá í tíðini vóru ong-ar frystiboksir sum í dag,so frystigoymslurnar á fa-brikkini vóru nógv nýttarav havnarfólki at goymakjøt og annað í og helthetta fram til í 50-unum.

Tá komu eisini deksbát-ar við tvøsti frá hvalastøð-ini við Áir.Tað varð fryst áfabrikkini, helst til minka-fóður.

Hetta hevur verið ein partur av framleiðslugongdini. Og nú eru blikkini komin á borðið.

Her síggja vit gamla útgerð frá konservesvirkinumsaman við diplominum sum fekst á framsýninginií 1909. Eisini síggja vit tær etikettur, sum vórðu áblikkunum. Hetta kundi ikki verið gjørt meiraprofessionelt í dag.

Hendan myndin vísir virksemið í dag, sum Valdemar Lützen legði grundina til. Skeivapakkhús er næstigranni hjá Müllers pakkhúsi.


Framhald á næstu síðu


Bretska hervaldiðtekur bygninginBretska hervaldið helt til íparti av fabrikkini undirseinasta veraldarbardaga.Har høvdu teir stóragoymslu av mati í blikk-um og frystivørum. Eisiniklæðir og militerskógvar.Nógv av teimum tómublikkunum komu aftur,har tey vóru bankaði fløtog koyrd í tunnur, ogsend aftur til Onglands,har tey blivu brædd oggjørd til kúlur og annað.Valdemar var annars bæðibretskur og franskur kon-sul.

Dampdrivin maskinaTann fyrsta maskinan, iðvar dampdrivin, var um50 hestar. Hon dreiv kom-pressarar, valsir og kvørn-ir og annað mangt á Fa-brikkini. Motorurin bleivskiftur út við motorin ágamla MeiaríbátinumTróndi. Seinni fekst diesel-motorur.

Av áhuga kann vera, atfyri at økja um drívmeg-ina hjá dampmaskinunivarð eitt øki keypt norð-anfyri Rættará, har einbrunnur varð bygdur, ogvatnið higani kom athjálpa til at dríva maskin-una.

"Kul, koksog brænde"Valdemar Lützen handl-aði við byggitilfari ogtimbri. Timbrinum gavsthann við síðst í 1920-unum. Men byggitilfari,jarni, cementi, múrstein-um og øðrum helt hannfram við, og eisini kol-inum,koksinum og brenn-inum. Í 1959 fór fyritøkantó aftur at selja timbur.

Eina tíð keypti Valde-mar eisini torv úr Rituvíkat selja havnafólki. Í 1920-unum varð koyrt runt íbýnum við hestavogni viðvøru. Tá byrjaði bilar atkoma, og so við og viðkeypti Valdemar teirkendu gulu lastbilarnar,

sum høvdu nr. 16 og 32.Í Vágsbotni móti Bryggju-

bakka stóðu neyst og lágtrægoymsluhús hjá Vágs-botnshandlinum. Í fyrruhelvt av 1920-unum vóruhesi hús tikin niður, ogbetongbygningar stoypt-ir. Valdemar Lützen áttitann norðasta av teimum.Hann hevði verið í Berg-en, og hann mælti til, atbygningarnir fingu samasnið, sum Hansabygning-arnir á Tyskerbryggen íBergen. Tað er eisini herat fiskimannafelagið hús-ast. Skrivstovan hjá Valde-mar Lützen var øll áriniúti í Fabrikkini í Rættará,men tá ið bygningurin áBryggjubakka var liðugurí 1923-24, var flutt higar.Men so flutti hann útafturí mars 1940 í nýggja skriv-stovubygningin, ið bygd-ur bleiv sunnanfyri Fa-brikkina og yvir Rættará.Konsul Mason hevði eis-ini skrivstovu í Rættaráundir krígnum. Har komutí nógvar skipsmanningarat stempla passini hjákonsul Mason.

Mogens keypti Heine-sens handil í 1952-53, harhann byrjaði handil viðkøksbúnyttum og seinniamboðum.

Valdemar Lützen hevurverið eitt gott arbeiðs-

pláss, og sum áður greittfrá hava fólk arbeitt herleingi. Fleiri hava arbeitther heilt upp til 50-60 ár.

Eisini oljaTað hevur helst verið í1930-unum, at ValdemarLützen yvirtók DDPA-agenturið.Men tá ið krígg-ið brast á, var eingin lev-erandørur úr Danmark.Tásendi Valdemar eitt tele-gramm yvir til Rockerfell-er í New York. Hann svar-aði aftur og spurdi hvørhandlaði við olju. Hannfekk at vita, at tað varShell og DDPA. Ja, um vitkundu vera samdir, vareinki í vegin. Eingin trygg-ing var, so Valdemar Lüt-zen tók ábyrgdina bæðifyri Shell og DDPA. Einoljubátur Tuxhavn sigldiundir øllum krígnum úrOnglandi við petroleum,bensini og olju til bæðiShell og DDPA.

"Oljuævintýrið", sumkundi verið ein longrisøga, endaði í 1949, táEsso sjálvt, seinni Statoil,yvirtók oljuna.

Eisini bakarí, bommog rabarburEina tíð var bakarí í fa-brikkini. Andrias í Horni,sum hevði lært til bakarahjá Restorff á Áarveg-

num, bakaði har eina tíð,áðrenn hann sjálvur bygdisethús og bakarí í Bø, nú-verandi Bøgøtu. EisiniKnud Lambaa hevði heil-sølu og agentur í norðastapartinum oman móti Vest-aruvág. Lúka bleiv sett ímúrin oman móti brúnni,so vørurnar kundu fáastinn og út tann vegin.

Jens Simonsen vanliganevndur Gøtu Jens, fórsaman við Knút Lützen,beiggja Valdemar, í holtvið at gera bomm á fa-brikkini. Hetta man havaverið umleið 1920. Knútfekk helvtina av fabrikk-ini í sín part, meðanValdemar fekk hina helvt-ina eftir pápan Jacob Lüt-zen. Knút Lützen sigldisum ungur; eina tíð hevðihann DDPA olju-agentur-ið. Harald Haraldsen áTrappuni hevði haft taðframmanundan.

Eina tíð aftaná kríggiðgjørdu teir rabarbusúltu-toy á fabrikkini; har stóðunógv konufólk og skóru.Ein stórur pottur var ogsukur varð nógv brúkt.Hettar arbeiði vardi í nøk-ur ár.

Mogens Lützentekur viðTað kom at gerast sonurinMogens,sum kom at dríva

fyritøkuna víðari aftanáValdemar, tá hann doyði í1957, 79 ára gamal.

Hann fekk útbúgving íDanmark og starvaðisthar, inntil hann fyrst í 30-unum fekk boð um atkoma heim aftur.Tá vórutíðirnar ringar í Føroyum,so hetta hevur kravt sínmann.

Tá fóru tey eisini undirsølu av olju, bensini ogpetroleum, sum varð selttil skip og húsarhaldkring landið.

Tá heimsbardagin brastá, gjørdist Mogens samanvið Brockie enskur vara-konsul, og teir vóru "vara"hjá pápanum Valdemar ogMason, sum vóru konslar.Mason kom úr Bretlandiog hevði skrivstovu hjáValdemar Lützen. Tað eróneyðugt at siga, at hettahava verið týdningarmikl-ir sessir undir bretskuhersetingini, tá tað havaverið hópin av stórum ogsmærri málum,sum skulduloysast.

Mogens sigldi undirkrígnum fleiri túrar tilOnglands við tangabát-um, sum sigldu til Føroy-ar. Hesar ferðir gjørdihann í handilsørindum.

Tað kann verða nevnt,at hesir fýra, sum røktukonslastarvið, vóru samd-

ir um, at føroyska flaggiðskuldi góðkennast, ogsendu teir fjarrit til Lon-don við hesum boðum.Hetta hevur havt sínavekt og er eisini ein part-ur av okkara flaggsøgu.

Seinni gjørdist Mogensfranskur konsul. Hettastarv hevur verið í ættini ífýra ættarlið.

Mogens var eisini í eini25 ár fram til 1980 nevnd-arlimur í Føroya Banka.Her var hann kendur sumein skilamaður, og sigastkann við vissu, at tað varikki eftir hansara upp-skrift, at tað seinni gekk,sum tað gekk við bank-anum.

Mogens var í nógv árvirkin limur í Føroya Ar-beiðsgevarafelag og Havn-ar Arbeiðsgevarafelag,og íjubileumsbókini hjá hes-um feløgum "Semjur ogStríð" hjá Jógvani Arge færMogens tað skoðsmál, athann hevur verið ein "trú-fastur limur". Sagt verðureisini um hann sum stjórafyri p/f Valdemar Lützen,at hann "hevur havt gotteyga fyri nær tíðin til út-byggingar var komin, ognær stundin var at ansasær og tað væl."

Mogens og konan erbæði fødd í 1909, so teyeru við at eldast.Tey havaverið gift í ikki minni enn72 og eitt hálvt ár,og manhetta vera nærum met. Áhesum økinum hevurheldur ikki verið nakarslingur í valsinum.

Vit senda teimum einaheilsan.

Fabrikkin sum hon sá út í 1927. Kolabrúgvin. Hon stóð bert uppi um summarið.

Kolalossing. Hon var íhvussu er arbeiðsskapandi.

3350F01308 3350F01322

5101F161



Torført at fataÍ brævi, sum hvalbingurinPetur í Køkini skrivar 14.februar 1915 (dagin eftirvanlukkuna) sigur hannm.a. frá, hvussu torførttað var at skilja tað, sumhendi í Skaðagrindini íSandvík.Hann byrjar bræv-ið við hesum orðum: Deter med megen sorg, at jegskriver dig disse linjer.Vihar i går mistet vor dej-lige søn (Niels Peter Joen-sen) i en grindedræb-ning i Sandvík. Der varså megen brænding, atto både kæntrede, 9 mandi den ene og 6 i den an-den.

Misti bróður og sonJeg selv var med og deneneste, som blev reddet.Det kan jeg ikke selv for-stå, hvordan det gik til,at jeg blev reddet.

Jeg var flere gange løsfra båden og langt nede,men fik stadig fat i hamigen.

Efter længere tid komen båd mig til hjælp.

Du må ikke tro, at jegvar bare glad for at blivereddet. Det var kun forMarianes (kona hans-ara) og døtrenes (Kristi-anna og Johanna) skyld.

Min broder Hans dødeogså.

I alt 14 unge mænd ogdrenge som Peter. Det eren utænkelig sorg, bådeude, hvor han plejer atarbejde og ikki mindsthjemme.

Dagurin byrjarÍ 1965 skrivaði MartinHolm,blaðgrein um Skaða-grindina og tær fylgjur,sum hendingin fekk.Mart-in sigur m.a. soleiðis frá:

Hetta var leygardagur í

føstuinngangi, hin 13.februar 1915.

Vindur var eingin athoyra,men so mikið harð-ari bresti lógvin. Tá dags-lýsið spakuliga kreyp uppá luftina,sást landsynnings-brimið stíga væl upp íbergið báðu megin fjørðin.

Við degnum komu hvít-ar skjúrtur út á fleiri snórar.

Í Hvalba hevði leingiverið siður at halda mána-dagin í føstuinngangi. Távar eikitunna væl bandað,og hongd upp í gálga ílága bønum. Í hvítumskjúrtum skipaðu mennseg í víðan ring kringtunnuna, og hildu sær ágleimi. Soleiðis skuldi eis-ini verða mánadagin 15. –teir skuldu sláa tunnu.

Grindaboðúr SandvíkTíðliga fyrrapartin komugrindaboð úr Sandvík, ogrópið varð loftað býlingúr býlingi. Menn mettulíkindini soleiðis, at umbátur flotaðist á Mølini, sotorgaði hann ikki umMjóvanes.

Menn fóru væl mannað-ir til gongu úr Hvalba tilSandvíkar.

Meðan teir vestarumenninir tóku seg upputtanvert í Sjeaklett, sóustteir uttaru taka seg niðanfrá Knarrarvørru. Hartvarð gingið niðan Heiðar.Komnir á Sandvíkseggsóu teir Ásmundarstakkvaða í brimi og Sandvík-slógv bróta krappa. Oghar, mitt á kjøkrutu víkinilógu umleið 5 bátar við

grindini. Nú vóru ikkistundir at lata møðinarenna, og skjótt halaðuteir oman brattan, løgduhvønn annan eftir tvørturum sandin og bøin – út ístøðna, riptu skorðarnarundan bátunum, passaðusær løgir og flotaðu sam-an við sandvíkingum. So-leiðis sigur Martin Holmfrá í blaðgrein síni.

Tá roynt var athalda grindina tilLandsynningsaldan var síðá Sandvíkini henda dagin,men roynt var at haldagrindini til við 8 bátum.

Í fyrstu royndini komu30-40 hvalir upp á land.Men nú kom grindin særút um bátarnar.

Væl av fólki, grinda-monnum, konufólki ogbørnum eygleiddu teir 8bátarnar, ið royndu at fáagrindina inn ímóti aftur.

Ógvuslig grunnbrotTá løgir vóru – varð stungið,og tað eydnaðist at fáa vælav hvalum upp á sandin.

Men nú tóku ógvusligóløgi seg upp. Tað breyttvørtur um alla Sandvík-ina.5 bátar vóru tá staddiruttanfyri og 3 innanfyrióløgini.

Tveir bátar komu ísjálva holingina, t.e. stórkulla í meldurstreymi.

Bátarnir lógu stavnrættímóti, men grunnbrotinivóru so brøtt, at teir fórueftir endanum, fyltust og

holvdust.Tann triði báturin var

nakað innari, og kom ikkií holingina. Hesin báturinbjargaði sær út um brot-ini í øllum góðum.

Tað mól at grunniog frá grunniMen nú var bara hugsaðum at bjarga teimum,sum

verið høvdu í teimumtveimum bátunum, sumvóru hálvdir.

Men tað var lættari sagtenn gjørt.

Tað mól alt at grunni ogfrá grunni, – hjá teimumsum komu undir fyltusteygu,oyru og munnur viðsandi.

Skaðagrindin í Sandvík í 191513. februar í ár er sunnudagur og henda dag eru liðin 90 ár síðan fjúrtan mans lótu lív í Skaðagrindini í Sandvíkí 1915. Hóast 90 ár eru runnin, so stendur hesin dagur enn, sum ein tann mest ógvisligi feigdardagurin í Føroyasøgu. Hóast nógv er sagt og skrivað um hesa vanlukku, í nú brátt 90 ár, so tikist hendingin kortini mongum – ennsum áður – at vera torfør rættiliga at fata.

PPeettuurr íí KKøøkkiinnii:: f.17/5-1871 – d.27/3-1934.Niels Peter Joensen (vanliga nevndurPetur í Køkini) var sonur Niels Peturí Stórustovu (f. 2/10-1834 – d. í mars1874 við skjútsbáti millum Hvalba ogSkúvoy).

Mamma Petur var Annika Lisberg(f. 30/11-1865 – d.15/9-1912). Petur íKøkini var giftur við Mariane Krist-ine Mortensen, Úti í Garði, Øravík. (f.9/1-1872 – d.13/4-1951).

HHaannss PPaauullii HHoollmm:: f.13/2-1885 – d.13/2-1915 í Skaðagrindini 30 ára gamal,ógiftur.

Hans Pauli var sonur Onnu Kathr-inu Lisberg (Anniku) og Niels OlausHolm, vanliga nevndur Lávus í Køk-ini (f. 15/2-1851 – d. 1940).Tey giftust1/11-1877.

NNiieellss PPeetteerr JJooeennsseenn,, yynnggrrii:: F. 12/5-1898. Niels Petur,sonur Petur í Køkini og Mariane Kristine Morten-sen, sum doyði í Skaðagrindini 16 ára gamal.

Petur í Køkini og Tummas Thomsen.Petur var eisinihandilsmaður. Hann handlaði fyri Thomsen á Tvør-oyri. Á myndini er hann í grindabáti saman viðTummas Thomsen, teir vóru vinmenn.

Síða 10 Nr. 335 - 3. februar 2005

Tveir á kjøliHetta var ótespilig sjón.

Tveir bátar lógu brád-liga holvdir, og ein maðursást á hvørjum kjølinum.Tann eini var Júst Hamm-er úr Hvalba.

Menn, teirra millumMortan á Fløttinum úrHvalba og Carl á Brúgv úrTrongisvági, gjørdu seg tilreiðar at svimja út eftirhonum. Men so var hannskolaður av kjølinum, ogdrigin at botni í tí hervi-liga meldrinum. Júst Ham-mer spurdist ikki aftur.

Enn sat Petur í Køkini áhinum kjølinum. Hvørjaferð brotini løgdu innyvir hann, legði hann segflatan heilt frammi umkjósina á bátinum. Tá avfjaraði sást hann krøkjaseg fastan í róðurjørnini.Fleiri ferðir ók hann frameftir kjølinum til reiðar attaka næsta brotið.

Tvær royndir atbjarga PeturiBrádliga sást bátur komasnórabeinur við stórariferð. Hann rann í brot-inum inn á lónna. Taðsást, at nú var ein royndgjørd at bjarga Petur íKøkini, sum enn sat ákjøli. Báturin streyk tættfram við honum,men ikkieydnaðist at fáa fatur ímannin. Báturin rann líkaupp á turt á sandinum.

Hóast fyrsta royndin mis-eydnaðist mistu teir ikkimóti, teir hálvdu sjógvinúr bátinum og løgdu tilbrots aftur.Og nú eydnað-ist at bjarga Peturi.

BjargingarbragdTeir menn,sum her sýndumót og mans hjarta vóru:Jákup á Hólum, Mikkjalundir Heygnum, Bóndinuttan Ánna (Joen J.Olsen),Rasmus á Stykkinum,Dánjal á Hólum, Hans hjáHanusi, Tummas Kvilt,allir úr Sandvík. Afturatteimum vóru Niels á Bakk-anum og Jóhan í Giljum,báðir úr Hvalba.

Sonur Petur í Køkini(Niels Peter Joensen) vará báti saman við pápanum.Tá hesin bátur seinni varfingin upp á land,vísti taðseg, at sonurin var vorðinfastur í einum enda, sumvar festur í bátin, og komsoleiðis druknaður upp áland.

Grindin var stór, 218hvalir løgdu beinini, mennógv gekk eftir bæði tanndagin og dagin eftir.

8 ungir mennundir børuTá mánadagurin,15.febru-ar kom við kulda og váta-slettingi av norðri, stóðu8 ungir menn undir børu,og 6 av bátsfeløgunumteirra rókust í havinum.14 mans sjólótust í Skaða-grindini.

Nógvir av teimum sumumkomust vóru frálíkirsvimjarar. Ein teirra varbróður Petur í Køkini,Hans Pauli Holm.

Bræv skrivað21. februarPetur í Køkini skrivaði21. februar eitt hjartaligtbræv til systir konu sína,

Helenu, sum búði í Dan-mark. Hann skrivar m.a.soleiðis:

I går blev vor søn be-gravet tillige med 5 andreunge mænd og drenge.

Det var et sørgeligt lig-tog, der var en stor massemennesker alle steder fra.

Min broder Hans blevbegravet med vor søn, påhøjre side, og vor søster-søn Niels Pauli på ven-stre side, alle i en grav.

De tre andre blev be-gravet hos deres familie,deriblandt var din kusi-nes Susanne Malenesældste søn, 14 år.

Der er endnu 6 lig somikke er komne tilbageendnu.

Stór sorg meneisini troystSom du tiltænke dig såsørge vi meget. Især liderMariane meget (tað erkona hansara). Jeg selvsavner vor søn meget.

Men der er også tingsom jeg glæder mig over,for jeg kender en del tilverden og dens besvær-ligheder. Ikke at tale omdens fristelser.

Disse er han befriet for,hvilket er en stor fordel.

Døden har han ogsåovervundet på en for-holdsvis let måde og salig-heden er ikke at betvivle.

Til denne dag har vibare haft glæde af ham,for han var en sjældengod og lydig søn.

Hver eneste aften nårvi var gået i seng før endhan, kom han at kysseos god nat.

5 gjørdust einkir25. februar skrivar Petur íKøkini soleiðis:Der er end-nu ikke flere lig komnetilbage så der kommevist ikke flere.

Ved den ulykke blevder 5 enker og det var altså unge mennesker, atingen havde mere end etbarn, dog med undtagel-se af den ene, så de erikke ilde stillede med ud-komme, for det var due-lige mænd.

Kære svigerinde, viglemme aldrig vor kæresøn, for han kan ikkeglemmes. Man skulde

aldrig se at han plagedenogen der var svagere.Han var på den måde,at om Gud havde givetmig midler i hænde selvat skabe ham, så havdehan ikke været mereefter mit ønske.

Han var i besiddelse afalle de egenskaber somjeg satte pris på og somjeg havde tiltænkt hamat have brug for, men nuhar han ikke brug fornoget af den slags.

Teir ið umkomust íSkaðagrindiniÚr Sandvík:Joen Jacob Fre-derik Petersen,26 ár. EliasPetersen, 20 ár. JacobDanielsen, 22 ár. NielsPauli Olsen.

Úr Hvalba: Hans PauliHolm, 30 ár. Jens PauliMidjord, 27 ár. Just Alex-ander Hammer, 27 ár.Christian Fredrik SofusJoensen. Jens Pauli Nicla-sen, 22 ár. Daniel PauliHolm, 27 ár. Niels PeterJoensen, 16 ár. MichelNattestad Nordberg,16 ár.Johannes Andreas Hamm-er,17 ár.Ole Michael Niel-sen, 14 ár.

MinnisvarðiÁ Sandvíksegg er útsýniðfrítt í allar ættir. Vallanakra aðra staðni í oyggj-unum er land og havmeira áríniligt ella kvæmtfyri veðri og vindi. Herreisti sóknin teimum, iðumkomust í Skaðagrind-

ini minnisvarða.Í 1958 var hesin minnis-

varði so illa slitin av vindiog veðri, at tey avvarð-

andi fluttu hann av egginiog reistu hann av nýggj-um í Sandvík.

Minnisvarðin, sum varð reistur í Sandvík, tilminnis um teir, ið fórust í Skaðagrindini.

Bakkhúsbáturin22. mars 1874 fóru 9 mans skútsferðúr Hvalba til Skúvoyar.

Einki frættist aftur um manningina.Í Hovedministerialbogen fyri Suður-

oyar Prestagjald, er hetta skrivað umtilburðin:

22.mars 1874 antages følgende 9 mand at væreforulykkede pr. Skyds på Hjemvejen fra Skuø tilHvalbø.

Baaden fandtes ilanddreven,knudst i Skopen,og en kasse med et Kompas og Klæder tilhør-ende Morten Næs fandtes ilanddreven vedVigerbirge.

1. Ole Willumsen, Husmand i Hvalbø, født iVaag, 32 Aar, gift.

2. NNiieellss PPeetteerr JJooeennsseenn,, Odelsmand i Hvalbø, f.2/10-1834 gift 30/11-1865 Anna KathrinaLisberg.((VViiððmmeerrkkiinngg:: AAnnnnaa KKaatthhrriinnaa vvaarr vvaannlliiggaanneevvnndd AAnnnniikkaa,, oogg ggiiffttiisstt uuppppaaffttuurr 11//1111--11887777vviiðð OOllaauuss HHoollmm ((LLáávvuuss íí KKøøkkiinnii))..

3. Jacob Berg, Husmand i Hvalbø 33½ år, gift.4. Joen Bærendsen, Husmand i Hvalbø 33½ år,

gift.5. Daniel Pauli Holm, Husmand i Hvalbø 23 år,

enkemand6. Morten Jespersen,Tjener i Giljum, Hvalbø,

født i Ørdevig 23 år, ugift.7. Hans Hansen,Tjener i Skaalum. Handels-

mand Joen Hansen Søn, født i Hvalbø, Næs,21½ år, ugift.

8. Poul Johannes Mørck. Husmand, MortenMortensens Søn i Hvalbø, Næs, 23½ år.

9. Morten Næs, Handelsmand, Poul MortensenSøn i Hvalbø, Næs, 22 år, ugift.

Samanbering við tekningina niðanfyri.Tey trý húsini uttast frá vinstru eru: (10) Hjá Kristian áBakkanum, (9) Vestan Tún, (8) Stórustova (tey stóru húsini við kvisti). Svørtu húsini við hvítari grund,høgrumegin, er Nýggjustova (5).

1) Kirkjan, 2) Uppi í Skálum, hjá Petur í Køkini, 3) Handilin hjá Petur íKøkini, 4) Hjá Lávus Holm í Køkini, 5) Nýggjustova, 6) Uppi í Garði ,7) HjáElsebeth Helenu Skaalum, 8) Stórustova, 9) Vestan Tún, 10) Hjá Kristian áBakkanum

Framhald á síðu 15


Herfyri frættist, at nakrirungir menn høvdu keypt"Ljósafelli" frá MortaniJohannesen. Millum hesarer tann bert 30 ára gamliHeri Godtfred og hansarabrøður. Heri hevur sein-astu árini verið skipari á"Roc Amadour", og hevurtað gingið stak væl. Teirhava eisini fiskað eftirbúrfiski, og hetta hevurroynst so væl, at teir havafingið hug til at fáa særstørri og betri skip viðteimum øktu møguleik-um, sum hetta inniber.

Annars er tað áhuga-

vert at síggja enn einaferð, hvussu fiskieydnakann fara í arv. Pápi Hera,Dánjal Johan Godtfred,hevur verið ein framúrfiskimaður sum skipari.Pápi Dánjal Johan,MikkjalGodtfred, var stjóri á fyri-tøkuni hjá Dias á Heyggi íVági og beiggi Mikkjal,Andrew Godtfred, var eis-ini ein góður skipari, sumgreitt varð frá í frásagnun-um hjá honum her í blað-num seinasta summar.Her varð eisini greitt fráum pápan Dias á Heyggi,sum var ein framúr rok-

skipari. Dias var langabbiHera Godtfred.

"Ljósafelli" er eitt søgu-ligt skip sum hekkutrol-ari. Hann er tó ikki fyrstihekkutrolarin í Føroyum.Tað var "Kap Farvel", sumvarð keyptur brúktur tilVestmanna í 1966. Men"Ljósafelli" er fyrsti hekku-trolarin, sum er nýbygdurtil Føroyar. Hetta var í1971, og var tað Kjølbrofyritøkan, sum tá fórundir at byggja hekku-trolarar sum avloysararfyri gomlu síðutrolarar-nar.Tann fyrsti var "Sjúrð-

"Ran" klárur at fara avstað.

Dánjal Johan við soninum John Mikkjal, sum eisini skal sigla við,men sum tó ikki verður við hendan túrin. Dánjal Johan skal viðog allir tríggir synirnir fara at sigla við "Ran". Dánjal Johan eigureisini tvær døtrar, sum báðar eru giftar við sjómonnum. Dallahanman vera ein av okkara royndastu trolaramonnum, so longu viðhonum hava teir á "Ran" fingið fyrsta góða fongin!

Jákup Olsen, fyrrverandi reiðari og tingmaður var eisini umborð. Her sæsthann saman við Jákup Godtfred, sum eisini skal við.

Her eru teir við at mynstra.T.h. skiparin Heri Godtfred saman við tí 17 áragamla Aron Berg, sum er yngsti maður umborð.

"Ran" farin fyrsta túrin

Tað er hugaligt, nú so nógv mistreysti er í landinum, at tað erumenn, sum vilja bróta upp úr nýggjum og hava mót uppá, at okkurtskal kunna bera til.


Síða 12 Nr. 335 - 3. februar 2005

arberg". Mortan Johanne-sen ella Mortan hjá Kajkeypti trolaran í 1979 ogvar hann tann fyrra "Enni-berg". Síðani fekk hannnavnið "Antuut" og til

seinast "Ljósafelli".Og nú hevur hann so

aftur skift navn til "Ran",og er farin til fiskiskapeftir at hava fingið neyð-ug eftirlit. Vit vóru um-

borð, tá teir mynstraðutann 19. januar, og vitfingu eitt prát við skipar-an og aðrar av manning-ini, sum tilsamans telur20 mans. Allir vóru sera

spentir uppá at sleppa atroyna seg.

"Ran" hevur fingið fiski-loyvini, sum "Ljósafelli"hevði, men afturat hesumverður tørvur á fleiriveiðumøguleikum í al-tjóða sjógvi. Her kemurbúrfiskurin í fremstu røð.Men her eru eisini av-markingar.Menn eru farn-ir at stúra fyri búrfisk-inum, tí hann veksur sospakuliga og tað sigst, athann er 100 ára gamal,áðrenn hann er gýtingar-førur. Men havið er stórt,og við tí dugnskapi, sumføroyskir fiskimenn erukendir fyri,man hetta faraat eydnast.

Bæði fryst og fesktÆtlanin er bæði at frystaog at landa feskt,og tað erein styrki, at skipið hevurbáðar møguleikarnar.Hettamerkir eisini,at tað er ikkisami tørvur at avmarkatúralongdina sum áeinum ísfiskatúri.Túrarnirkunnu byrja við at veiðanverður fryst, og tá verðurallur fiskurin skráskorin.Men seinni kann veiðanso ísast í kassar, og tákann fáast tað meira burt-ur úr hesum parti av veið-uni, sum feskfiskurin gev-ur. Tískil verður roknaðvið, at túrarnir vara 1-2mánaðir.

Av nýhugsan er, at ís-maskina er umborð, ogætlanin er at ísa fiskinbeinanvegin, hann kemurá dekkið, eisini um hannseinni verður frystur.Hetta tryggjar ein framúrfeskleika, sum uttan ivakann geva veiðuni eittgott orð og umdømi ogharvið hægstan prís.

Tað verður neyvan nógv,sum verður landað í Før-oyum. Fiskasløgini, royntverður eftir, eru bert í

lítlan mun tey, sum taðloysir best seg at landa íFøroyum. Roknað verðurvið at landað verður fyrstog fremst í Spania,har teireisini hava landað veiðunahjá "Roc Amadour".

Vit á FF ynskja mann-ingini góða eydnu við

skipinum við vón um, athetta tiltak fer at eydnasttil gagns fyri alt okkarasamfelag.

Reiðari er Hans AndreasJoensen í Hósvík, sum eis-ini er ein framburðsmað-ur innan fiskiskap.

Egil Mortensen hevur siglt við línuskipi alt síttvaksna lív. Nú fer hann at royna trol!

Í hurðini er Even Vestergaard, sum hevur siglt við norðmonnum í nógv ár. Nú fer hann at royna seg áføroyskum kjøli. Næstur er Bergur Olsen, sum hevur royndir frá fiskiveiðu í New Zealandi. Síðani er taðTórhallur Thomsen. Uttast til høgru er Áki í Skemmun i. Hann hevur verið heilsølumaður í Runavík í eittmannaminni. Nú fer hann at royna seg sum kokkur!

Hildur er komin umborð at siga dreinginum, Karl Kjærbo, farvæl.

Reiðari er Hans Andreas Joensen, slóðbrótari fráungum av.

Sonurin er eisini komin umborð at siga pápanum, Búgva Johansen, farvæl.

Í seinasta blaði høvduvit ein stubba í sam-bandi við føðingar-dagin hjá Ebbu Wang,um tá hon arbeiddifyri Johan Evensen"Spinnaran". Her erokkurt sum kann mis-skiljast, og Ebba gervart við, at tann ull, iðkom frá fólki til spinn-ingar, var altíð rein og

nosslig. Tað var tíongantíð neyðugt atvaska ull fyri fólk.Mentað kom fyri, at fólkseldu ull til Evensen,og tann ullin var oft-ast óvaskað.Hon máttivaskast, og tað fórfram í tí vaskarínum,sum hoyrdi til gamlahospital.

Viðmerkingtil ullagrein


Hesin sera lætti spurning-urin um hvat kann gerastfyri Suðuroynna man veraein tann truplasti at svara.Men ein roynd varð tógjørd á fundinum, sumvarð hildin í Øravík tann25. januar. Hann var fyri-skipaður av peningastovn-unum, sum hava virksemií oynni, og skipað varðfyri sera áhugaverdumframløgum. Vit hava bertmøguleikan at viðgera einlítlan part av tí, sum varðlagt fram.Allar framløgur-nar eru at finna á heima-síðuni: www.suduroy.nu

Áhugin fyri fundinumvar stórur, tí ikki færri enn110 fólk luttóku. Av hes-um var ein fittur parturnorðanífrá. At áhugin hjápolitiska toppinum eisinivar stórur, sást av, at ikkifærri enn 5 landsstýris-menn vóru við.Og vit eruikki illavorðnir at vit faraat gita, at hetta hevði sam-band við, at teir allir eruuppstillaðir sum valevnitil fólkatingsvalið!

Fra storhed til faldSøgan um Suðuroynna ogserstakliga sunnara partiner ein vinnulig sorgarsøga.

Fara vit nóg langt aftur ítíðina var Suðuroygginvinnuligi høvuðsdepilin íFøroyum.Her hoyrdi stóriparturin av skipaflotan-um heima, og fiskimennog fiskagentur fóru í stór-um tali til Suðuroyar atfáa sær arbeiði, og nógvblivu verandi.

Mest hevur verið athoyrt um Tvøroyri í hes-um sambandi, men sumtað kom fram í samrøð-uni, vit høvdu við vágb-ingin Andrew Godtfredseinasta summar, var tað íhansara tíð sum ungur,Vágur, sum var framman-fyri Tvøroyri, tá tað snúðiseg um virksemi.

Og tað er júst her, attann stóri trupulleikin er ídag. Sambært framløgdutølunum var arbeiðsloys-ið í sunnaru helvt 14%,meðan tað "bert" var 6% ínorðaru helvt. So her ernógv broytt.

Í Vági vóru nógv stórreiðarí, sum t.d. á Gørð-unum. Hesi góvu nógv ar-beiði, men fóru so við ogvið í søguna. Men tá vartað, at Jákup í Lopra stakkseg upp og fekk sett ástovn størstu fyritøku ílandinum í nýggjari tíðvið nógvum skipum og ein-um tí fremsta flakavirki íokkara parti av heimin-um, nevniliga Polarfrost.

Hevði rentuinntøkuHvussu framkomið virkiðvar, og hvussu væl taðvarð rikið, kann verða lýstvið fylgjandi dømi:Tá Rá-fiskagrunnurin plagdi atrokna út tørvin á skiftisav-lopi hjá flakavirkjunum,nýtti hann fýra vælrikinvirki sum grundarlag, ogPolarfrost var eitt teirra.Men meðan øll hini virk-ini høvdu rentuúúttrreeiiððssll--uurr, so hevði Polarfrostrentuiinnnnttøøkkuurr. Tað hevðigingið so væl hjá virkin-um rakstrarliga,at teir fingumeira í rentu av eginogn-ini, enn virkið hevði írentuútreiðslum av skuld-ini! Tað hava ikki veriðnógv dømi sum hetta fyrivirki á landi.Tað var ann-ars so effektivt, at tá lið-ugt var at landa, var eisiniliðugt at virka fiskin.

Men so kom skrædlið í90-unum. Hevði Polar-frost tá staðið einsamalt,hevði tað uttan iva yvirliv-að. Men her var so nógvtengt saman, at alt virk-semi hjá Jákup fór avknóranum.

So við og við fóru skip-ini í gongd aftur viðnýggjum eigarum. Menikki Polarfrost sum flaka-virki.Tað má roknast sumeitt av paradoksunum fráteirri tíðini, at fremstaflakavirki – í hvussu er íFøroyum – varð niður-bundið, sum vit øll kennatað. Úrslitið var, at í fjørvarð so at siga eingin rá-fiskur landaður og virkað-ur í Vági. Stórt sæð ein-astu framleiðslurnar avfiski vóru í Hvalba og áTvøroyri.

Tað er óneyðugt atgreiða meira frá søgu.Hana kenna tey flestu,men eitt lítið ljóspunkt erkortini at hóma. Jákup í

Lopra hevur, hóast 75 áragamal, ikki heilt sleptendanum. Vit greiddu ísummar frá hansara virki íLopra,og at hann longu táhevði ætlan um at faraundir virksemi har. Og núfrættist, at hesar ætlanireru meira ítøkiligar, og vitkunnu tí bert vóna, athetta kann verða eitt íkasttil vinnuliga loysn fyrisunnarapartin av Suður-oynni.

Dennis Holm:Gongdin byrjaðií 50-unumTað kom fram á ráðstevn-uni, at skeiva gongdin íSuðuroy er ikki nýligaíkomin. Dennis Holm frágranskingardeplinum fyri

økismenning hevði einaáhugaverda framløgu umgongdina í Suðuroy síðan1950.Verður fyrst hugt atfólkatalinum í Føroyumsum so, er tað økt við um-leið 50% hesi seinastugóðu 50 árini. Størstaøkingin er í økinum kringHavnina, har tað er nær-um trífaldað. Men Klaks-vík hevur tó klárað miðal-hækkingina fyri landið.

Í Suðuroynni er fólka-talið minkað við nærum20% hesa tíðina. Oygginhelt støðuna fram til1958.Tá fór fólkatalið nið-ur um tað, sum var gald-andi í 1950, men serligaer tað fallið síðani krepp-una í 90-unum. Hettamerkir aftur, at meðan tað

í 1950 búðu 20% av før-oyingum í Suðuroy, erhetta tal nú komið niður íeina helvt av hesum,nevniliga 10%. Fremstaorsøkin fyri hesi gongd erfráflyting og frá 1990 til2003 hevur nettofráflyt-ingin úr Suðuroy veriðuml. 700 fólk.

Tað eru tey ungu sumflyta.Ofta er tað fyri at fáaeina útbúgving, men ereinki at koma aftur til, sokoma tey heldur ikkiaftur. Hetta broytir afturaldurssamansetingina, sotað verða fá ung og uppáseg nógv gomul.

Hetta hevur so afturávirkan á burðaravlopið,t.v.s. munin millum tey,sum verða fødd, og teysum doyggja. Og her erSuðuroyggin einasta øki íFøroyum,sum hevur bein-leiðis bbuurrððaarruunnddiirrsskkoott.

So her er talan um einaónda ringrás, sum verðursera trupul at venda. Íbesta fall fer hetta at takasera langa tíð.

Leivur Mohr:Eintáttaður fiskiflotií SuðuroyLeivur Mohr frá FøroyaBanka, sum upprunaligaer vágbingur, hevði einaframløgu um fiskivinnunaí Suðuroynni. Fyrst greid-di hann frá fiskivinnutøl-um fyri landið sum heild,og síðan setti hann tey ísamband við Suðuroynna.

Sigast kann, at flotin íSuðuroynni er rættiligaeintáttaður og tilsvarandisárbarur. Her er einkinótaskip, eingin flakatrol-ari og eingin rækjutrolari.Nýskapanin er tó "Ran",sum er umrøddur í aðrarigrein.At einki nótaskip erí Suðuroynni er eisini eittparadoks. Stóra virksemið

hjá Jákup í Lopra byrjaðijú við línubátinum "Akra-borg", sum mitt í 60-unum varð umbygdur tilnótaskip,og hetta gekk sovæl – sum greitt er fráframmanfyri – við tí virk-semi, sum fylgdi við.Gøtumenn gjørdu taðsama við línubátin "Finn-ur Fríði", og í dag er Gøtamiðdepil fyri nótaflotan,og er henda bygdin í einiheilt aðrari støðu.

Taka vit feskfiskaflotan,er Suðuroyggin væl um-boðað við djúpvatnstrol-arum, har 9 av 13 hoyraheima í oynni.

Men taka vit partrolarareru bert 2 av 30 heima-hoyrandi í oynni. Hetta ereisini eitt paradoks. Tanntíð tað var, var ein heilurfloti av partrolarum heima-hoyrandi í Vági. Og tað erjúst við partrolarunum, atmøguleikar eru at fáa fisk-in landaðan og virkaðan ílandi við øllum tí arbeiðisum tað hevur við sær.Men her eru fiskiloyvirseld av oynni, og harviðeru hesi arbeiðsplássinifarin með alla.

Av 20 línuskipum er 1 íSuðuroynni,og av 8 garna-skipum eru 2 í Suðuroy.Tað var annars í Suður-oynni, at júst henda veið-an stakk seg upp fyrst í90-unum við júst tveim-um skipum, so vøksturinhevur verið aðra staðni ílandinum.

Av samlaða veiðuvirð-inum hjá feskfiskaflotan-um upp á eina mia. verð-ur fiskur fyri 200 mio. kr.veidd av skipum í Suður-oynni. Hesi veiða eini19.000 tons, men av teim-um verða bert tey 7.000tonsini landað í Suður-oynni. Hetta talið virkarsera løgið, men tað eru tóorsøkir fyri hesum. Ein er,at djúpvatnstrolararnir ístóran mun veiða alterna-tiv fiskasløg so sum sting-laks og annað, og hesifiskasløg kunnu enn bertseljast við lønsemi í út-landinum. Men arbeiðastmá fyri, at tað skal gerastmøguligt at avreiða hesifiskasløg lønandi í Føroy-um. Síðani eru eisini onk-ur viðurskifti millum virk-ini í Suðuroynni, sumeggjar monnum heldur atlanda uttanlands.Tað kanní hvussu er ikki verðagóðkent.

Tað verður eisini ásann-að, at meira kundi veriðlandað í oynni, og hettaskuldi "fiskapakkin" eisinikunnað hjálpt uppá.

Hvat kann gerast fyri Suðuroynna?Ráðstevnan í Øravík reisti nógvar spurningar. Svarini eru upp til okkumsjálvi at geva. Men lætt verður tað ikki. Og tað kemur eisini at kosta.

Jákup Joensen er kanska ein lyklapersónur at fáagongd aftur á flakavirksemi í sunnaru helvt avSuðuroy.

Virkið í Lopra er nærum klárt at fara í gongd. Kanska fer okkurt at henda her.


Síða 14 Nr. 335 - 3. februar 2005

Tað hava verið nógvuppskot um menning avflakavinnuni í Suður-oynni. Eitt er møguleikar-nir fyri feskari framleið-slu, sum verður roknað atvera fremsta alternativið,um vit skulu kappast viðlága kostnaðarstøðið íKina. Her skuldi Suður-oyggin ligið væl fyri, tíhon er so nær Bretlandi.Tí eru nógv, sum meta taðat vera eina vanlukku, at"Teistin" á sinni varð seld-ur, og beinleiðis samskift-ið hjá Suðuroynni viðmeginlandið fór í søguna.

Stóra málið er tí at fáabøtt um hendan skaðan.Her má tað almenna eis-ini eiga sín leiklut.

Magni Laksafoss:Stuðul við skiliMagni Laksafoss hevði eis-ini eina framløgu. Magnier kendur sum búskapar-frøðingur og eisini frápolitikki.Tað er bert spell,at ein slíkur maður ikkitykist at sleppa framat ápolitiska leikvøllinum, tíhann hevur nógv áhuga-verd og hugvekjandi sjón-armið, og hann umboðará mangan hátt tiltrongdanýhugsan.

Seinastu tíðina hevurhann arbeitt serliga viðSuðuroynni, og tað vareisini sera áhugavert athoyra hansara sjónarmið.

Hann vísti á, at trupul-leikarnir í Suðuroynni fyriso vítt eisini vóru galdandifyri Føroyar sum heild, ogher er tað globaliseringin,sum er á skránni, t.v.s.kappingin frá restina avheiminum. Eitt dømi umhetta er kappingin fráfiskiídnaðinum í Kina,men onnur lond kunnugerast eins stór "hóttan".Hetta merkir, at vit missaburtur av gomlum vinn-um. Fyri at kunna haldatørn, mugu vit fáa minstlíka nógv av nýggjumvinnum afturfyri.

Her má ásannast, at Før-oyar eru eftirbátur í at til-laga okkum hesar nýggjuumstøður. Her telur taðikki minst, at Føroyar eruserliga heftar at útflutn-ingsvinnu,og hesar krevjaein hægri produktitivtets-vøkstur enn aðrar vinnurfyri at klára seg í kapping-ini.

Magni legði dent á, atfyri at klára seg í kapping-ini var neyðugt við av-markaðum lønarvøkstri,men vit skulu heldur ikkikappast um at hava lágarlønir, tí tá fæst ikki hend-ur á kvalifiseraðari arbeiðs-megi. Og tá tosað verðurum lønarvøkstur, so eruFøroyar – samanborið viðgrannalondini – tað land-ið, sum hevur havt lægstalønarvøksturin síðan 1990.Her kann skjótast inn, attá tosað hevur verið um

stóran lønarvøkstur í Før-oyum, hongur hetta eisinisaman við tí smáa upsa-num,sum sjálvsagt krevurfleiri tímar at arbeiða ennstórur upsi.

Tí eiga vit at veljavinnugrein, har vit kunnuvera fremst, og har vitkunnu klára okkum íkappingini. Men tað krev-ur dirvi at fremja neyðugapolitikkin.

Hetta krevur ein virkn-an vinnupolitikk. Her erufleiri møguleikar.Tað kannvera at stuðla uppundirvinnur, sum man roknarvið fara at klára seg vælella vinnur, sum longugera tað.

Viðvíkjandi stuðli segðiMagni, at her vóru vit far-in úr eini grøv í aðra.Taðer skjótt at semjast um, atfyrr í tíðini góvu vitstudning uttan skil, með-an tað nú er nærmast eittbanniorð at nevna studn-ing. Nú var støðan tann atlata tað fara, sum ikkikann klára seg, uttan muntil avleiðingarnar.

Magni helt tó ikki, attað var nakað forgjørt í at

geva stuðul, sum kannvarðveita arbeiðspláss,sumannars vildu farið fyriskjeyti.Tað kundi í hvussuer vera skil í tí, inntil vitfingu onnur meira burð-ardygg arbeiðspláss, ogtað er júst hesa støðu, viteru í nú sum t.d. í sam-bandi við rækjuvinnuna.

Magni nevndi eisinivinnupolitikkin í øðrumlondum, sum hava havtstóran framburð seinastuárini. Eitt slíkt dømi erÍrland, har tað m.a. hevurverið satsað uppá útlendsk-ar íløgur, og lóggávan erlagað til tað. Hetta hevðieisini givið úrslit. Men einonnur fortreyt fyri hesumer eisini ein munandistuðul frá ES. Og var hettatískil ein stuðul, sumhevði loyst seg.

Men fyri at koma afturtil Suðuroynna, so krevstbæði ein langtíðarloysnog ein bráðfeingisloysn.Magni kom eisini inn áSuðuroyarætlanina hjálandsstýrinum. Hann helt,at fleiri av uppskotunumvóru góð og neyðug, ogtey komu at hjálpa nnaakkaaðð

uppá trupulleikarnar.Menhetta var langt frá nøkurendalig loysn.

Suðuroyarætlanuttan peningÓli Jacobsen vísti á,at løg-maður hevði sagt við fjøl-miðlarnar, at suðuroyar-ætlanin kom ikki at kostameira enn tað, sum longuvar avsett til tær ymiskuverkætlanirnar. Óli vísti á,at hann hevði verið tilSandoyarætlanina á sinni,har 3 mio. kr. vórðu settarav til endamálið, og athenda ætlanin bjargaðiSandoynni.

Spurningurin er, um tað

yvirhøvur kann vera talanum eina veruliga ætlan,um hon ikki kemur atkosta eina ávísa upp-hædd. Hesum var Magnisamdur í. Tað má tykjastløgið, at hetta als ikki ertikið uppá tungu, ikkiminst tá ein samgongu-maður segði í fjølmiðl-unum, at samgongan vartil reiðar at gjalda tað,sum ein slík ætlan kostar.Hetta var tað, sum varðgjørt í Írlandi. Ætlaninkostaði pening, men pen-ingurin kom so sanniligaeisini aftur.

Tað vóru fleiri aðraráhugaverdar framløgur,

sum vit ikki fáa pláss atviðgera á hesum sinni,men vit fara at koma afturtil evnið í komandi blað.Ikki minst tí trupulleikar-nir í Suðuroynni kunnuskjótt gerast trupulleikar-nar hjá okkum øllum.

Nú ræður bert um, atmenn ikki sleppa end-anum, nú ráðstevnan erfarin afturum. Tað krevstnevniliga eitt stórt ogmiðvíst arbeiði at fáaSuðuroynna,og ikki minstsunnara partin, uppá fót.

Nógv fólk varð á ráðstevnuni.

Orðstýrarar á ráðstevnuni vóru Søren Bruhn ogJohn Mortensen.

Løgmaður hevði eisini orðið.

Leivur Mohr greiddi frá fiskivinnu í Suðuroy. step

hans

sons

hús

P/F Tórshavnar SkipasmiðjaTlf. +298 31 11 55Fax +298 31 11 25e-mail: [email protected]

P/F Skipasmiðjan á SkálaTlf. +298 44 11 55Fax +298 31 44 25e-mail: [email protected]

Vestmanna SkipasmiðjaTlf. +298 42 40 10Fax +298 42 40 05

Runavíkar Mekaniski VerkstaðurTlf. +298 44 70 36Fax +298 44 78 34 www.faroeyard.fo

Við okkurt um 25.000 ymiskum vørum áhyllunum, stendur landsins størsta goymslaav eykalutum til taks hjá føroyska flotanum.Aftanfyri stendur eitt samtak av trimumføroyskum skipasmiðjum og einum mekaniskumverkstaði, ið hevur meir enn seksti ára royndirinnan veitingar til skipaflotan – alt frá smærriumvælingum og viðlíkahaldi til um- og nýbyggingav skipum.

Góðkendir tænastuveitarar av:WärtsiläDeutz-MWMScania & ValmetCallesenUlstein BrattvaagABB-TurbochargersDesmi pumpum



Tá ið "Slangan" fór áland 16. februar ár 1900Ofta hevur verið skrivaðum og sagt frá hending-um og brøgdum. tá Tvørá-skipið "Slangan" fórst áHvalbiarsandi í einumherviligum ódnaðarveðri.

Umframt tað, ið stendurí Siglingarsøguni, kannkanska vera áhugavert atleggja afturat, tað, sumfaðir mín, Einar Skaalum,segði mær frá einaferð ávári 1962.

Óli Vestan Tún varhandilsmaður í Hvalba,sum var ein tann størstabygdin í Føroyum, tanntíð tað var.

Óli handlaði fyri Mor-tensens handil á Tvøroyri.Dóttir hansara ElsebethKristine Skaalum var giftvið Jógvan Mortensen,keypmanni, Tvøroyri f.6/3-1846 – d. 1914.

Hendan áður nevndadagin í februar, kom"Slangan" um 2-tíðina viðvøru til handilin VestanTún.Hetta var ein hampu-liga góður dagur, mentrýst var í luftini og dimm-ligt var í veðrinum; sjógv-urin var tungur, men lítiðog onki lot – tá.

Mongumbrestur ætlanÆtlanin var at gera seglidnan við lossingina samadag, men út á kvøldiðmáttu teir gevast, tí tá fórveðrið at øtla so mikið, attað ikki var ráðiligt athalda áfram.

Og veðrið stóð bara viðog versnaði, so tað varikki hugsingur um at faranakran veg.Tá ið liðið varvæl út á náttina, hoyrdufólk á landi tokulúðurinog skipsklokkuna á"Slanguni", og tað boðaðiikki frá góðum í hesumóhugnaliga náttarmyrkr-inum. Men hvalbingarvóru kvikir av koyggjuniog komu til hjálpar.

Hvalbingarfara at bjargaSkálagarður lá næstur, tímundu eisini skálamennvera bæði fyrstir og flestir.

Tað var øllum greitt, atstórur vandi var fyri hond;vindurin var vaksin til rok-storm,so "Slangan" dró ak-kerini og dreiv inn á sandin.

Allir menn komu samaná "Mølini" og tosaðu um,hvat gerast skuldi – og taðvar ongin tíð at drála.

Við Petur í Køkini áodda,vóru allir skjótt samd-ir um at velja rætta bátin,sum kundi fara út at bjargamanningini á "Slanguni".

Avrátt varð at fara út viðGiljabátinum, ið var eittstórt 10-mannafar. Síðanmannaðu teir frægastumenn av Skálagarði bátinog løgdu til brotns.

Mogum verður væl fjálg-að um, men ikki eru øll átingi.Tí skulu nevnast teir,sum vóru við í bjargingar-tiltakinum av manninginiá "Slanguni".Tí munur er áat bjarga sær sjálvum ogat bjarga øðrum, sum einenntá ikki kennir. Hesirvóru menninir: Petur íKøkini, Napoleon Skaal-um,Vestantún,Poul Uppi íGarði, Lávus Holm (í Køk-ini), Jógvan Nattestad, Ras-mus (Lemvig) Sigerskjold,húskallur Vestan Tún,Kristian á Bakkanum,Niels á Bakkanum, Niclasuppi í Garði og Dánjal íGarðsenni. Jógvan VestanTún ætlaði sær eisini við,men hann noyddist afturtil húsar, av tí at sjúkakona hansara var versnaðso mikið nógv, at hannmátti setast aftur.

Menn settust til árarMen hinir settust til árarog løgdu frá landi.Tó, sumtað stendur í Rólants kvæði;tríggjar ferðir royndi hannRólant Jall Dýrindal at bróta;soleiðis vóru tvær royndir

gjørdar, men hvørga ferðeydnaðist at sleppa út tilskipið av "Mølini",og báðarferðir endaði báturin heiltniðan um "Skørini" – langtuppi í sanddeildunum;menbáturin bleiv so drigin úteftir Skálabakka,oman afturá Mølina.

Tá ið lagt var út á triðjasinni, vóru teir bara 7mans eftir á 10-mannafar-inum.

Hesaferð høvdu teireftirstjóra á honum; ann-an endan hildu menn íheilt uppi í sondunumfyri at rennisjógvurin, sumvar av tí grovasta, ikkiskuldi snara bátin tvøran.

Á triðja sinniTær báðar fyrru ferðirnar,kom hann ikki nær ná-mind "Slanguni",men hesa-ferð eydnaðist at sleppa heiltupp á síðuna av skipinum,sum nú lá tvørt fyri í brim-inum og lívdi av tí samaeitt sindur, nú ið báturinvar skotin út av sandinum.

Øll manningin á "Slang-uni" – 5 í tali – var til reið-ar í røttu løtuni og slapp íbjargingarbátin í øllumgóðum, og tað var alt íeinum, at ein fylling tókbátin inn á sandin. Hannvar í somu øði drigin uppá land og settur niðan í"Fútagarðin" (har húsinihjá Reynold Holm nú eru).

Petur og DánjalPetur í Køkini fór við tíyngsta av manningini,Dán-jal Vejhe (Heygsbóndin), ábakinum líka heim á Skálar.

Dánjal var bara 15 áragamal tá, og var illa kominá hold, sum vera man.

Tá ið Petur í Køkini ogDánjal vóru komnir út tilkelduna á Bakkanum, harumleið, krambúðin VestanTún stóð, støðgaði Petur áog hugdi yvir á sandin; tásá hann,at "Slangan" flakn-aði í brimbrotunum; so

tað var í evstu løtu,at hjálp-in náddi teimum neyð-støddu.

Hinir av manningini á"Slanguni" vóru:Hans PauliKjærbæk, Nellie Palli rópt-ur. Hann var kendur umallar Føroyar, bæði sumskipari og sjógarpur fyrimongu brøgd síni.

Bestimaður var Jens Mich-ael Jensen. Hinir báðirvóru Danjal Johan Kjær-bæk, (bróður Nellie Palla)og Palli í Mýruni. Palli íMýruni var ættaður úrØravík. Hinir vóru allir úrPorkeri.

Brosmur og smáfisk-ar skolaðu uppá landFyri betur at lýsa, hvussuringt veðrið var, kann herverða skoytt uppí,at brosm-ur og smáfiskur lógu vest-ur ímóti húsunum á Heyggi,og træbrúgvin, sum lá umánna á Skørinum, aftan áódnaðarveðrið lá uppi íHamarsmýrum, meðan einlossijakt, sum teir hjá Mor-tensen áttu og var fortoy-að í Hvalba, lá hálvt uppi ábakkanum, har húsini "viðBakkhús" nú standa.

Petur í Køkini boðiní brúdleyp í SumbaTá dóttir Danjals í Búðini(sum Danjal Johan Kjær-bæk varð róptur) seinri gift-ist til Sumbiar, var Petur íKøkini júst og ferðaðisthar suðuri. Tá ið Danjalfrætti, at Petur var staddurhar í bygdini, leitaði hannPetur upp og bjóðaðihonum við í brúdleypið.

Tá teir heilsaðust, kystiDanjal hin á kjálkan, sorørdur var hann, nú teirsóust aftur – fyrstu ferðsíðan "Slangan" fór á landí Hvalba.

Johan í Búð skuldi eina-ferð siga: "Allir eru menn íSkálatúni". Men tá vóru sosanniliga menn á Skála-garði.

Petur í Køkini, sum nærmast við einum unduri bjargaðist í Skaðagrindini, varð umhildinmaður, sterkur til likams og sálar, sum hendan frásøgnin hjá Bjarna Skaalum ber boð um.

Anna Kathrina Lisberg, (f. 1841, d. 15/9-1912) van-liga nevnd Annika saman við ommubørnum.

Aftast frá vinstru: Johanna Maria Joensen (giftvið Even Christian Skaalum. Hann datt oman íVillingabergi 19/3-1956).

Kristiane Jacobine Joensen (vanliga nevnd Sjanna,mamma Bjarna Skaalum), og høgrumegin: NielsPetur Joensen, yngri.

Í fanginum hevur Annika ommudóttrina OnnuSchrøter. Hini bæði ommubørnini eru Karin ogFlemming Krohn, búsett í Danmark.

Myndin er tikin umleið 1907.

LLáávvuuss íí KKøøkkiinnii:: Niels Olaus Holm, vanliga nevndurLávus í Køkini, giftist 1/11-1877 við Anniku, summisti fyrra mannin í 1874, sum var pápi Petur íKøkini.

Á myndini er Lávus saman við abbabørnum.Vinstrumegin, Anna Schrøter, høgrumegin EsmiSchrøter, og fanginum hevur hann Olaf Schrøter.Mamma børnini er Petra Joensen.

Bjarni Skaalum er føddur 24.apríl 1924í Hvalba.Foreldur:Einar Skaalum,(f.1896– d. 1978) og Christiane Skaalum, vanliganevnd Sjanna (dóttir Petur í Køkini, f.1896 – d. 1973), bæði fødd í Hvalba.

Bjarni Skaalum er av læraraætt; pápinog abbin, Óli Nicolai Skaalum, vórulærarar. Óli Nicolai var í langa tíð lærari íHvalba og Sandvík. Eftir at hava lokiðpreliminerprógv tókst Bjarni við fyrifall-andi arbeiði. Eina tíð undir krígnum ar-beiddi hann hjá bretum. Á sumri 1944

við "Maritanu" í ísfiskasigling, og í 1945var hann eina tíð uppi í Íslandi og ar-beiddi.Men um heystið tað árið fór hanntil Danmarkar fyri at útbúgva seg til lær-ara. – Bjarni tók læraraprógv á JonstrupStatsseminarium í 1950 og sama ár sloyd-læraraprógv á Dansk Sløjdlærerskole.Hann var, áðrenn hann kom aftur til Før-oyar, vikarur í Bøsserup á Sælandi. Fyri-bilssettur 2. lærari í Porkeri tann 1. sept.1950 og fastur lærari 1. des. 1952. Hannhevði ársskeið á Danmarks Lærerhøj-

skole 1954-55. Las til orðblindalærara áDetlefsen og Jacobsens ordblindeskole,har hann tók prógv. Fekk 1. aug. 1955autorisatión sum lærari fyri orðblind. Ísept. 1959 varð Bjarni settur lærari viðVágs skúla. Ársskeið á Danmarks Lærer-højskole 1962-63.Yvirlærari 1.sept.1964.Bjarni er giftur við Elsebeth Mariu (van-liga nevnd Ebba), fødd Vinther, 7. des.1923 í Brekkugerði í Vági. Bjarni fór frávið eftirløn í 1991. Ebba og Bjarni búgvaí Toftalíð í Vági.

Bjarni Skaalum, abbasonur Petur í Køkini, hevur altíð sýnt stóran áhuga fyri søguligum viðurskiftum, oghevur latið okkum meginpartin av tilfarinum á síðunum 9, 10, 15 og 16.

Síða 16 Nr. 335 - 3. februar 2005

Mín fyrsti dagur á sjónumvar 11. oktober 1881. Egvil her royna at siga frá,hvussu hesin dagurin gekk.

Fyrst skal eg siga frámanningini:

Johan bróður, ið tá var15 ára gamal og stórur ogsterkur, sum kundi hannverið á átjanda ári. Hartilvar hann fullvandur út-róðrarmaður.

Pól, sum tá var 11 áragamal, hevði ongantíðfingið upp í lag at vaksa,og hvat ið heilt setti einsteðg fyri tí, var, at hannveturin frammanundanhesum degi, fekk einasjúku, sum legði hann ásongina í fleiri mánaðir.Hetta mundi helst veratann sjúkan, ið tey tá iðtíðini róptu landfarsótt.Tað var alt tað, at Pólslapp undan. Ofta plagditað vera so, at ung fólk,aftaná eina sovorðna sjúku,tóku vøkstur undir seg,men Pól kvinkaði ikki –hann var ið hvussu er 2 áraftanfyri sín aldur.

Petur 10 ára gamalEg sjálvur var 10 áragamal tá og legði longd tiltey 11.Tó at Pól var 11 ogeg 10, so var tað á hendahátt ikki meir enn 1 árímillum okkum í munu-leika. Men tað sama, vitvóru hvørgin fyri nakaðat kalla, ið hvussu er tilslíkar brestir, ið her ertalan um.

Henda 11. oktober vardýrdarveður um morgun-in, og í Hvalbø var hvørbátur á floti. Johan var tóikki farin nakran veg.Bátsmenn hansara vóruhindraðir av einum hvørj-um. Johan fann tí uppá atfara út í fjørðin við Póli ogmær. Tá ið vit fóru frálandi var eitt lítið fleyrvestaneftir, so vit hongduseglið upp, men minnienn so at tað stóð frá, ellafult, men tó lótu vit taðhanga uppi. Eitt lítið sind-ur ók báturin fram, og iðhvussu var, Pól og eghildu væl um. Vit vóruikki vanir at sigla við stór-ari ferð og ikki mundihava miklan hast. Segliðvarð hangandi uppi til vitkomu út fyri urðina, ið erinnan fyri TTjjøørrnnuunneess ((11)).

Innanfyri TjørnunesHar løgdu vit seglið. Egveit ikki hví, tað sá næstanút, sum vóru vit farnirhagar at hyggja okkumeftir eini lendistøð, ellakanska beinari sagt kirkju-garði, til tveir tímar seinri.

Vit byrjaðu nú við atdyrgja fyri at fáa seið til

agn, men fingu ongan.Har var ikki heldur dyrgj-andi, tí ov nógv alda varupp á landið. Vit fóru sotil árar inn og noðurgjøgnum fjørðin. Eg veitikki hví, teir hava kanskavæntað umskiftan í veðr-inum. Eg tonkti ið hvussuer ikki yvir hetta.Tá ið vitvóru komnir mitt norðurí fjørðin (innan fyri boð-an), tá loysti út æl úr út-norðingi.

Tað hvítnaðií bø og hagaTað hvítaði fyrst haga ogsíðani bø eftir seg, og taðbleiv ikki minni hvítt, tá ásjógvin kom.Tað ikki bertglaðaði, men reyk soleið-is, sum ein fáar ferðir í lív-inum sær tað rúka. Ja,sjálvt um ein verður gam-al maður. Skjótt vóru vitstaddir mitt í rokinum. Egsat í siglirúminum ístýriborð (ella á norðan).Pól sat í hitt borðið ásama bekki, og Johan írúminum við tveimumárum. Nú veit eg ikki, umtað var orsøkin, at eg haviverið betri maður ennPól, men báturin fallsuður um vindin, og taðvarð okkara frelsa. Fellbáturin norður um vind-in, so fóru vit til havs ellakomu at landi so langt úti,at bjarging var vónleys.Tað, at báturin fell suðurum vindin,hevði tær góðufylgjurnar, við tað at róðvarð upp ímóti í sunnaraborð, at hann fór ikkibeint undan vindinum,men deysaði meira suðurá landið. Eg hevði ikkisitið rættiliga leingi við ár-ina eftir at stormurin varkomin, fyrr enn eg mistihana. Eg minnist ikkihvussuleiðis, antin homlu-bandið man vera slitnað,

ella eg kanska ongantíðhavi havt nakað. Pól ogJohan róðu upp ímóti ísunnara borð,men ómøgu-ligt var at leggja bátinheilt upp í. Fyri meg vartá einki at gera, og helsthava teir biðið meg fariðfram undir rong, ella eghavi valt tað sjálvur. Harfór eg í øllum førum.Taðvar lítið ærufult at liggjahar og bogra,men eg haviforlátið mær tað, tí eg varjú bert eitt barn. Kanskavar tað heldur ikki sogalið, at eg legði meg har,tí tey 50 pundini, ið eg vá,gjørdu kanska bestu nytt-una har. Vektin á mærhjálpti helst til at haldabátinum upp ímóti vind-inum, so hann ikki var sonógv útsettur at hvølvast.

Eg minnist at Pól onkun-tíð græt, og eg minnisteisini, at eg, sum tað fámtieg var, smíltist at honum.Ólukkudýrið, hann var júsama barnið sum eg. Ja,uttan tað, at hann hevðiso mikið toygari sál, athann fataði, at vit fóru atdoyggja. Men tað fekk egikki reiðiliga at hóska hvattað skuldi vera gott fyri –at vit skuldu doyggja.

Bað Gud hjálpaMen eg havi ikki bert ver-ið djarvur, tí eg minnist, ateg bað til Gud um athjálpa okkum. Og tað erfyrsta ferðin,sum eg minn-ist, at eg havi biðið tilGud, soleiðis sum eg támeinti og síðan havimeint,at ein eigur at biðjatil Gud. Ikki bara í orðum,men av hjarta. Báturindreiv við góðari ferð ogskjótt bar at landi.Tað varlítið lystiligt at síggja, atvit komu inn í hesa fyrr-nevndu urð, og ikki berttað, vit stevndu á tað ring-

asta plássið, sum var – taðstørsta grótið uppi á landiog tey størstu skerini úti-fyri. Brim var, tí stormurinlá uppá, og noktast kannikki, at hetta var øgiligt atsíggja, men har var einkiat gera.

Tikin av óløgiMen væl gekst, Harrinlegði sjálvur á landi. Taðfyrsta óløgið, ið fekk faturá bátinum, var so stórt, attað tók hann inn um ølltey stóru skerini uttan athvølvast. Síðani setti taðhann so langt upp á land,at lætt var at sleppa úrhonum.Pól og Johan lupuá land alt í einum. Egætlaði at gera tað sama,men helt, at best var atroyna at bjarga tí, sumbjargast kundi. Eg vildihava tuflurnar við, menóheldiga vildi til, tí tærvóru fløktar inn í eittsnørið, so tað seinkaðimær nakað at fáa fatur áteimum.Tá ið Johan sá, ateg ikki kom, leyp hanneftir mær og rykti meg úrbátinum. Men nú lukkað-ist ikki at sleppa niðanfrá. Tað næsta óløgi komog legði okkum heiltundir. Johan legði megframmanfyri sær fyri atverja meg, og fekk so umein stein.Táið undan afturfjaraði, sluppu vit niðanfrá. Tuflurnar hevði egmist. Blóðið rann niðureftir bringuni á mær, ogeg hevði fingið ein skurðupp undir høkuna. Skurð-inum beri eg merki av enn.

Báturin var spildur nýggj-ur,bygdur sama summarið– fýra, fimm óløgi gjørduhann til sneisar.

Slopnir úr havsneyðJa, nú vóru vit slopnir úrhavsneyðini, men enn

høvdu vit nógv stríð eftir.2½ fjórðing heim til húsavið tí ræðuliga veðrinumbeint ímóti. Árið var so-mikið liðið, at kalt var,serliga í hesum storm-inum og á teirri ættini.Vattleysir vóru vit og áleistum og skjótt vórðuvit skóleysir. Ja, har vareinki verandi stað. Vithildu heim gjøgnum urð-ina, heim á Seiðagjógv.Teir vistu um,at táið mennfóru í urðina við lombum,so plagdu teir ofta at faraniður á Seiðagjógv. Teirhøvdu tá band við sær atseta fast um ein pela oglótu tað so hanga til teirkomu aftur. Men hettakundu vit jú ikki gera.Taðfyrsta upp frá hellunigekk toluliga, men somøtti ein klettur, ið var ovhøgur at sleppa upp fyri.Johan, bróður, hevði eisiniverið til bjarga og hevðisæð, hvussu menn bóruseg at har. Hann tók Pólog meg og stillaði okkumso langt inn undir klettin,sum vit fingu staðið.Síðani steig hann upp áakslarnar á okkum, og átann hátt røkk hann solangt, at hann fekk tak íerva og slapp upp. Síðanitók hann ein stein, høgdisær spor so niðarlaga áklettinum sum til bar, ogtók síðani leðurreiminaav miðjuni og rætti hananiður til okkara. So hálaðiokkum upp við henni.

Tá ið vit vóru komnirupp á Seiðagjógv, komeitt áttamannafar strúk-andi útfyri. Tað kom atleita. Teir vóru úti viðLLuunnddaanneevv ((22)),men longutá var so óført, at teir herj-aðu ikki suður um. Tá iðvit vóru komnir á slætt,gekk skjótt, vit runnu taðvit vóru mentir, bæði fyriat skunda okkum til húsog eisini fyri at halda hita-num. Vit vóru í góðumstandi, tá ið vit komu tilhús. Gleðin var stór, tí vitvóru einastu synir. Sjey árframmanundan vóru páp-ar okkara farnir í ta vátugrøv, ið vit júst vóruslopnir undan.

Nú vóru vit bjargaðir,men tað var ikki úti við tí.Tann báturin, ið var næst-ur okkum, setti á land áurðina, sum er sunnanfyriLundanev, við tveimummonnum. Teir noyddustat sleppa bátinum og sitaá urðini alla náttina. Fleiribjargaðu sær í HHvvaannnn--hhaaggaa ((33)) og aðrir í FFrrooðð--bbiiaarrbboottnn ((44)).Men ein bát-urin náddi hvørki í Hvann-haga ella Froðbiarbotn.Hetta vóru tríggir menn

úr Nesi.Tað var ein gamalmaður, ið var nevndurMikkjal uttan Garða, ogJens Ludvig, best kendirundir navninum Risin.Taðplagdi ikki vera so sjáld-an, tá ið tað var eitt sertómenni, at tað varð nevntvið einum kempunavni,fyri at spotta. Men so varikki við Risanum. Hannvar av sterkastu monnumog dámdi væl at brúkasína styrki. Hin triði varJohan Andreasen (Johan áSondunum). Hann hevðisama sinnalag sum hin ogvar eisini ein merkismaður.

Fingu land undirFroðbiarnípuTeir fingu ikki land fyrrenn undir FFrrooððbbiiaarrnnííppuu ((55)).Har var ein vána skjól-bakki, vindur og streymurgekk líka á land.Teir máttuflóta í munninginum á tílítla holinum, ið er í Níp-uni. Men har mátti ansasteftir hvørjum taki. Stund-um rógva og stundumstinga á, og ansast máttieisini eftir hvørki at komaút á vindin, ei heldur uppá land. Har máttu teirverða fyri náttina. Tá iðnakað leið út á kvøldið,maktaðist Mikkjal og máttileggja seg niður í bátin.Hendan náttin fekk einenda sum aðrar, men tá iðdagurin kom, var Mikkjaldeyður. Veðrið var tá so-mikið linnað, at teir fóruat royna at sjagga inn í Ás-dal, og tað eydnaðist.Teirløgdu at og Johan leyp áland. Risin skuldi gera taðsama, men tá var hann,eins og Sigmundur Brestis-son tá hann lá í fjøruni íSandvík, tá bóru ikki bein-ini. Johan mátti tí hjálpahonum á land og sleppabátinum við líkinum,ið fórtil havs. Risin hevði ikkibert sprongt húðina leysaundir iljunum, men eisinikjøtið frá beini, sum hannhevði spent alla ta longutíð. Johan mátti bera hanntil Froðbiar, haðani hannvarð heintaður við báti soskjótt viðraði; hann lá ásongini allan veturin.

Síðani er bert at siga, atPól seinni varð ein mann-ligur og raskur maður,menbæði hann og bróður doyðubáðir á ungum árum.

PPeettuurr íí KKøøkkiinnii

Mín fyrsti dagur á sjónumTá Petur í Køkini einaferð lá á sjúkrahúsi, skrivaði hann hesa frásøgn.

Staðarnøvnnevnd ífrásøgnini:1. Tjørnunes2. Lundanevn3. Hvannhagi4. Frobiarbotnur5. Froðbiarnípa

Johan Joensen, bróðirPetur í Køkinum, var15 ára gamal, tá hend-an hendingin fór fram.


Listi A. Hin Føroyski Fólkaflokkurin (Radikalt Sjálvstýri):Óli Breckmann, løgtingsmaður,Viðargøta 2,ArgirBergur Bærendsen, býráðslimur, ØravíkarlíðBjarni Djurholm, landsstýrismaður, Millum Gilja 121, HoyvíkTummas í Garði, yvirlækni,Varðagøta 15,TórshavnHanna Jensen, lærari, NorðagøtaKjartan I. Joensen, løgtingsmaður, LeirvíkAnfinn Kallsberg, løgtingsmaður,ViðareiðiJógvan við Keldu, landsstýrismaður, Garðavegur 40, KlaksvíkPoul D. Klementsen, bóndi, SandurJógvan á Lakjuni, landsstýrismaður, Bjarnavegur 10, FuglafjørðurPoul Michelsen, løgtingsmaður, Gundadalsvegur 19,TórshavnJákup Mikkelsen, løgtingsmaður, Undir Brúnni 39, KlaksvíkBjarti Mohr, vinnulívsmaður, Debesartrøð,TórshavnJørgen Niclasen, løgtingsmaður, SørvágurÓli Nolsøe, agronom, DalurAnnika Olsen, býráðslimur, Marknagilsvegur 39, 1.tv.,TórshavnIngi Olsen, bankamaður,VestmannaRagnar S. Olsen, stjóri, SøldarfjørðurRúna Sivertsen, fjølmiðlakvinna, StreymnesJacob Vestergaard, løgreglumaður,AkrarHjørdis Viberg, postkvinna,ToftirHeðin Zachariasen, løgtingsmaður, Streymnes

Listi B. Sambandsflokkurin:Helgi Abrahamsen, skrivari, StrendurHans Arne Bertholdsen, maskinmeistari, Garðsendi 7, KlaksvíkSvenning Borg, fiskimaður, Klingrugarður,VágurJohan Dahl, løgtingsmaður, Skúlalagið,VágurMarjus Dam, løgtingsmaður, MiðvágurErikka Elttør, krambakvinna, við Mylnutún 11, KlaksvíkOlav Enomoto, løgtingsmaðuri, Hornavegur 6,VestmannaAtli Hansen, stjóri, NorðagøtaEdva Jacobsen, bankakvinna, Stovugerði, FuglafjørðurJohn Kári Jacobsen, skipari, HvannasundEdmund Joensen, løgtingsmaður, OyrarbakkiBetta Joensen, lærari, Rættargøta 2, KlaksvíkKaj Leo Johannesen, løgtingsmaður, á Teigi 6,TórshavnBjørn Kalsø, landsstýrismaður, SyðradalurMarja Lamhauge, verkfrøðingur, LambareiðiHøgni Mikkelsen, býráðslimur, Guttormsgøta 3, HoyvíkGunnar Nattestad, lesandi, SandavágurBárður Nielsen, landsstýrismaður, Bøgøta 32,VestmannaAlfred Olsen, løgtingsmaður, SaltnesMarjun Olsen, sjúkrahjálpari, Øravíkarlíð,TvøroyriBeate L. Samuelsen, býráðslimur,Varðalág 4,TórshavnJaspur Vang, løgreglumaður,TvøroyriEyðna Vidtfeldt, lesandi,Villingardalsvegur 1,Tórshavn

Listi C. Javnaðarflokkurin:Sigfríður Abrahamsen, lesandi, um Heygar 3, FuglafjørðurThomas Arabo, verkfrøðingur, SignabøurRigmor Dam, lærari,Trapputún 6,TórshavnSoffi Egholm, psykoterapeutur, LeynarJóannes Eidesgaard, løgmaður,TvøroyriBirgir Hansen, útróðrarmaður, SørvágurSunleiv Højgaard, postboð, RunavíkSylverius Jacobsen, smiðjumeistari, SkáliKatrin Dahl Jakobsen, lærari,Villingardalsvegur 61,TórshavnBjørg Joensen, tøkningur, undir Glaðsheyggi 16,TórshavnElin Heðinsdóttir Joensen, málsviðgerði, Hoyvíksvegur 22A,TórshavnRandi í Jógvansstovu, forkvinna, LeirvíkVilhelm Johannesen, løgtingsmaður, Líggjasarbrekka 61, KlaksvíkJohn Johannessen, løgtingsmaður, Brattabrekka 23,TórshavnGerhard Lognberg, løgtingsmaður, SkopunNapolion Magnussen, borgarstjóri, við Eirikstoft, MiðvágurKristian Magnussen, løgtingsmaður, Dungagøta 13,TórshavnBirgir Mohr, fulltrúi, SandurHelena Dam á Neystabø, stjóri, J. H. Schrøtersgøta 20,TórshavnJonhild Andreasen Nielsen, krambakvinna, Øravíkarlíð,TvøroyriHenrik Old, løgtingsmaður,VágurAndrias Petersen, løgtingsmaður, SyðrugøtaEyðgunn Samuelsen, býráðslimur, Jørundsgøta 40, Klaksvík

Mamy Dahl Sørensen, bygdarráðslimur,ViðareiðiMikkjal Sørensen, bygdarráðslimur, PorkeriHans Pauli Torkilssonur Strøm, landsstýrismaður, Byrgisvegur 8,Vestmanna

Listi D. Sjálvstýrisflokkurin:Hans Jacob Hermansen, koyrilærari,Tórsbyrgi 16,TórshavnKári P. Højgaard, løgtingsmaður, Leitisvegur 45, SaltangaráMalan Johansen, fíggjarleiðari,Torfinsgøta 23E,TórshavnÓli á Deild Olsen, stjóri, Suðuroyarvegur 5,TórshavnKenneth Rasmussen, leiðari, Heiðavegur 62, SaltangaráMaiken Skaðenni, málsviðgerði,Víkavegur 1, KlaksvíkJógvan Skorheim, handilslærlingur, Heygavegur 62, Klaksvík

Listi E. Tjóðveldisflokkurin:Jóannes Eliasen, evnafrøðingur, LeirvíkKristbjørg Toftegaard, sjúkrarøktafrøðingur, SkáliTórbjørn Jacobsen, skipari, GlyvrarHeini O. Heinesen, borgarstjóri, KunoyKarsten Hansen, løgtingsmaður, Heygavegur 67, KlaksvíkSigny Hansen, flakakvinna, undir Hálsi 3, KlaksvíkHeidi Petersen, løgtingskvinna, Miðalsbrekka,VestmannaNiklái Petersen, skipsførari,Todnes, KollafjørðurSunniva Kollslíð, skrivstovukvinna, HvalvíkDánjal Jákup Jakobsen, maskinsmiður, SkálavíkMaiken Krabenhøft, vikarur, SkopunHergeir Nielsen, løgtingsmaður, á Gjógvarábø,VágurJón Guttesen, forritari,TrongisvágurAnnita á Fríðriksmørk, løgtingskvinna, Jørundargøta 53, HoyvíkHøgni Hoydal, løgtingsmaður, Millum Gilja 87, HoyvíkKristina Háfoss, búskaparfrøðingur,Torkilsgøta 17, HoyvíkMartin Dam, vinnurekandi, KaldbakRubek Lillaa, lesandi,Tróndargøta 45,TórshavnSjúrður Skaale, samfelagsfrøðingur, Heygskrókur 6,TórshavnTórhallur Áslaksson, byggifrøðingur,Traðargøta 2,ArgirMaria Jacobsen, skrivstovukvinna, Heinagøta 21,Tórshavn

Listi H. Miðflokkurin:Charlotta á Váli Olsen, leiðari, í Svanga 1,TórshavnJenis av Rana, lækni, Sóljugøta 10,TórshavnFrank Jacobsen, bussførari, Áargeil 13a,TórshavnBill Justinussen, løgtingsmaður, Dalavegur 4, GlyvrarVinjard Johansen, leiðari, EiðiArni Abrahamsen, bókhaldari, Glyvravegur, GlyvrarJan Højgaard, lesandi,ToftirJógvan Mortensen, leiðari, Mylnugøta 17, KlaksvíkMia av Kák Joensen, vikarur, Geilin 8, SørvágurFimmbogi M. Poulsen, arbeiðsmaður, Hvannasund

Uttanflokkalisti:Johan Dalsgaard, lesandi,Válur

Við ávísing til kap. 6 í »Lov om folketingsvalgpå Færøerne« og gr. 25 í somu lóg er omanfyrinevnda uppstilling, uttanflokka, góðkend við165 stillarum.

Uttanflokkalisti:Rúni Ellingsgaard, bilførari, Bjarnoyarvegur 20,Tórshavn

Við ávísing til kap. 6 í »Lov om folketingsvalgpå Færøerne« og gr. 25 í somu lóg er omanfyrinevnda uppstilling, uttanflokka, góðkend við155 stillarum.

Tórshavn 30. januar 2005V. v.

Olaf á Stongunum, fm.

Valnevndin fyri Føroya Fólkatingsvaldømi

KUNNGERÐFólkatingsvalnevndin fyri Føroyar hevur fingið og góðkent hesar listar og uttanflokkalistar,

til fólkatingsvalið týsdagin 8. februar 2005:

Síða 18 Nr. 335 - 3. februar 2005

Og her finst einki markfyri kreativiteti. Er brúkfyri tí, so verða danskarrættarreglur nýttar. Menhóska hesar ikki til "bí-leggingina", so verða før-oyskar "serreglur" upp-funnar.Tá hevur tað ong-an týdning, um hesarstríða beinleiðis mótiteirri fatan av somu regl-um, sum eru galdandi íríkinum annars.

Vit hava eisini dømium, hvussu lógarreglur,sum eru umsitnar á einávísan hátt gjøgnum ár-tíggir, verða "umtulkaðar"umsitingarliga til skaðafyri borgaran. Hetta erbeinleiðis brot á bindandirættarsiðvenju. Men at fáahetta broytt er nærumhopleyst. Hetta krevur í

hvussu er eitt treiskni,sum tey fægstu hava. Ogtað er als ikki vist, at hettaer nóg mikið.

Bert eitt dømiEitt sera "gott" dømi umhetta er spurningurin umymiskar grunnar, sum t.d.ALS og Realin. Spurning-urin í málinum er, hvørthesir eiga at vera fevndirav fíggjarlóg og/ella lands-kassaroknskapi. Fyri ALSer spurningurin eisini,hvørt inngjaldið til ALS erat meta sum ein skattur,sum bert kann ásetast avløgtinginum.

Hesin spurningur stakkseg rættiliga upp undanjólum í 2002. Grundarlag-ið fyri hesum var eitt álit,sum var gjørt í fíggjar-

málaráðnum í 2001, hartað varð "prógvað" at sam-bært stýrisskipanarlóginahoyrdu hesir grunnarheima á fíggjarlóginiog/ella í landskassarokn-skapinum. Hetta álit varðbrúkt av landsgrannskoð-aranum at hótta bæði løg-mann og landsstýrismennvið "bál og brand" at "fáahesi viðurskifti í rættlag"sum skjótast. Hetta vildiaftur merkja, at higartilóheftir stovnar og grunnarskuldu koma undir polit-iskt eftirlit og ræði.

Úrslitið var, at seinast í2002, gav táverandi løg-maður harraboð um atfremja eina lóggávu, sumvar grundað á umrøddaálit, og hetta skuldi verðagjørt innan ein mánað.

Hansara grundgeving var,at annars kundi hannverða hóttur við einummisáliti í tinginum fyriikki at fylgja stýrisskipan-arlógini.

Bílagt krotusmíðVit onnur dugdu at síggja,at henda grundgeving varsera ivasom.Tað var nógvsum bendi á, at her vartalan um bílagt politisktkrotusmíð, hvørs einastaendamál var at skapa lóg-ligt grundarlag fyri atgeva politisku myndug-leikunum ræðið á um-røddu grunnum. Tað skalleggjast afturat, at so víttvit vita, hevur eingin løg-frøðingur lagt navn tilhetta álit. Hinvegin hevurtað longu frá byrjan av

verið alment kent, at eintann mest royndi løgfrøð-ingurin í almennu umsit-ingini hevur víst niður-støðuni í 2001-álitinumfrá sær.

Besta prógv fyri hesumvar svarið, sum Realurinfekk, tá hann royndi atvísa á tað ivasama í álit-inum. Hann førdi fram, attann orðing, sum varðnýtt í stýrisskipanarlóg-ini, var tann sama, sumstendur í donsku grund-lógini frá 1954. Roknastmátti við, at danskirmyndugleikar áttu at verateir, sum vóru næstir at út-leggja tekstin.Afturat hes-um hava teir hópin av ser-frøðingum júst í tulkingav grundlógini.

Realurin hevði verið

undir danskari lóg í eini40 ár við øllum tí eftirliti,sum danska politiska skip-anin hevur um,at lógir oggrundlógin eiga at verðafylgd.

Realurin kundi vísa á, athann hevði ongantíð ver-ið á donsku fíggjarlóginiella í statsroksnkapinum,og eingin hevur heldurført tað sjónarmið fram,athann átti at verið tað.

Hjá sannleikasøkjandiserfrøðingum skuldi hettaverið ein góð grundgev-ing fyri í hvussu er atmett um málið av nýggj-um við atliti til danskasiðvenju á økinum. Menhetta kom als ikki uppátal.Tað skuldi haldast fastvið bíløgdu niðurstøð-una, og so máttu grund-

Serfrøðingaálitið um ALS:

Rættarloysið í politisku skipaninienn einaferð staðfest!Vit hava her í blaðnum havt ein hóp av frásagnum um rættar-loysið í okkara politisku skipan. Í einum rættarsamfelag verð-ur vanliga roknað við, at er "politiskur vilji" at gera eina broyt-ing á einum ella øðrum øki, so verður fyrst kannað, um hettakann gerast innan fyri galdandi lógarkarmar. Um tað ikki er

møguligt, so má lógin broytast eftir ásettari mannagongd. ÍFøroyum hevur hetta tó ongan týdning, tí er "politiskur vilji"fyri onkrum, so er ein herur av embætismonnum, sum eru klárirat boyggja og snara galdandi rætti og lóggávu, so tey samsvaravið umbidnu niðurstøðurnar.

MMeeiirriilluuttiinn – Halgir Winther Poulsen,Eyðfinnur Jacobsen, Kári á Rógvi ogSørin Pram Sørensen – ger hesa niður-støðu:

AALLSS--ggjjaallddiiðð er neyvan at rokna sumskattur eftir § 41 í stýrisskipanarlógini;og tá skattahugtakið ikki hevur neyvtinnihald,eigur tingið at hava stórt rása-rúm viðvíkjandi spurninginum, hvørtávíst gjald skal metast sum skattur ellaikki.Tingið hevur tikið støðu og valt atleggja ALS uttanfyri fíggjarlógina.Ting-ið umrøddi eisini spurningin, um talanvar um skatt. Tað eigur at vera vístafturhaldni við at seta til viks lóggávu,sum bert viðvíkur valdsbýtinum mill-um stjórnarvøldini.Talan er um lógar-ásett kravt gjald í tvingaðari trygging-arskipan. Sjálvt um komið skuldi veriðtil, at talan er um gjald til tað almenna,eru tó allar neyðugar ásetingar umALS-gjaldið ásettar í lógini, og gjaldiðer tí í samvari við § 41.Tann fyri borg-aran viðkomandi ásetingin í stýrisskip-anarlógini er tí í øllum førum lokin, ogspurningurin, um gjaldið skal á fíggjar-lógina, er tá bert ein formligur spurn-ingur.

Gjaldið er viðurlag fyri, at partarnir áarbeiðsmarknaðinum kunnu vera við íeini skipan, sum onki framkomið landkann vera fyri uttan. Talan er ikki umgjald til generella fígging av landskass-ans útreiðslum, men um markað gjaldtil ávíst neyvt endamál. Talan er umpartvíst solidariska skipan, ið eisini

leggur upp fyri verri tíðum, og um av-markaða heimild at broyta gjaldið inn-anfyri hámark ásett í lógini. Partarnir áarbeiðsmarknaðinum stýra skipaniniog fæið hjá skipanini er greitt markaðtil neyvt ásett endamál við tryggingar-kendum, solidariskum og uppsparings-kendum eyðkennum og goymt í grunni,sum hvørki er partur av fæi ella gjald-føri landskassans, og sum ikki í verkier komin í bland við almenna fíggj-arkervið. ALS-gjaldið er í praksis hjáskattamyndugleikunum, síðani lóginkom í gildi, ikki roknað at vera skattur.

ALS er stovnur skipaður sambærtlóg, men fæið hjá skipanini er greittmarkað til endamál, ið viðkoma pørt-unum á arbeiðsmarknaðinum.Var ikkitalan um hesa skipan, so høvdu partar-nir á arbeiðsmarknaðinum borið út-reiðslurnar av eini arbeiðsloysisskipaná annan hátt.At politiski myndugleikintók stig til hesa skipan broytir ikkistøðuna hjá ALS sum sjálvstøðuganstovn við avmarkaðum endamáli.

AALLSS--rrookknnsskkaappuurriinn er ikki roknskapurhjá almennum stovni, ið fellur undir §45, stk. 4 í stýrisskipanarlógini. HóastALS røkir nøkur almenn atlit og erskipað sambært løgtingslóg, er ALSorganisatoriskt og játtanarliga skipaðuttan fyri almennu umsitingina, fíggj-arlóg og landsroknskap. ALS er tí ikkilandsstovnur, og løgtingið skal tí ikkigóðkenna árligu roknskapirnar hjáALS. Heldur ikki eigur fæið hjá ALS at

vera tikið við í uppgerð yvir ognirlandsins. Til tess at tryggja tey al-mennu atlitini í skipanini og sum um-boð hjá Føroya fólki, eigur løgtingið tórætt til umvegis landsgrannskoðan ogløgtingsgranskoðarar at tryggja særneyðugt innlit í ALS-roknskapin.ALS ertó longu sum er helst fevnt av áseting-um § 2, stk. 2 í lóg um landsins al-menna roknskaparhald og § 15, stk. 1 ílóg um grannskoðan av landsrokn-skapinum v.m.

MMiinnnniilluuttiinn – Katrina Maria Johanne-sen og Jóhan E. Simonsen – ger hesaniðurstøðu:

AALLSS--ggjjaallddiiðð er mest sannlíkt at metasum skattur eftir § 41 í stýrisskipanar-lógini,hóast tað ikki ber til at koma viðeini greiðari løgfrøðiligari niðurstøðuviðvíkjandi hesum spurningi. At ALS-gjaldið mest sannlíkt er at meta viðskatt merkir, at mett verður, at inn-gjaldsprosentið eigur at verða ásett ílógini, eins og broytingar í gjaldinummugu samtykkjast á løgtingi, serligaum tað, sum í dag, er stýrið, og ikkilandsstýrismaðurin, sum við kunngerðkann broyta ALS-gjaldið.

Viðvíkjandi lógini sum heild másamanumtikið sigast, at óansæð hvørløgfrøðiliga grundgevingin er fyri, atlógin er samtykt í verandi líki, berneyvan til at koma fram til aðra niður-støðu í dag, enn at skipanin ikki kannsigast at vera ólóglig orsakað av, at lóg-

in ikki er í samsvari við § 41 í stýris-skipanarlógini.Hetta er m.a.grundað átær serligu umstøður, ið vóru, tá lóginum ALS varð samtykt, at lógin hevurvirkað í meira enn 12 ár, og at lóginikki varð broytt, hvørki í sambandi viðlógarbroytingina í 1993, sum sambærtviðmerkingunum til lógina breyt viðupprunaliga tryggingarprinsippið, ellaí sambandi við, at nýggja stýrisskipan-arlógin varð sett í gildi.

Tað má tí verða upp til løgtingið atgera av, í hvønn mun skipanin skalvarðveitast í verandi líki.

AALLSS--rrookknnsskkaappuurriinn er fevndur av áset-ingini í § 45, stk. 4 í stýrisskipanarlóg-ini.Av tí at innihaldið í ásetingini tykistlítið umhugsað, ber tað illa til at komavið nakrari greiðari niðurstøðu um,hvat tað merkir í mun til landsrokn-skapin, at ALS verður mett at verafevnt av § 45, stk. 4 í stýrisskipanarlóg-ini.Tað kann tó neyvan vera nakar ivium, at tað merkir, at løgtingið eigur athava eftirlit við roknskapinum hjá ALS.Eftir orðalagnum í ásetingini eigurroknskapurin at verða lagdur fyri løg-tingið, men av tí at tað ikki tykistgreitt, hvør ætlanin hevur verið viðásetingini í § 45, stk. 4 í stýrisskipanar-lógini, og hvussu vítt henda ásetingskuldi fevna, ber illa til at koma viðeini greiðari niðurstøðu um, hvussuhenda áseting skal skiljast í mun til einslíkan serligan almennan stovn, sumALS er.

Niðurstøður hjá arbeiðsbólkinumArbeiðsbólkurin býtti seg í niðurstøðuni í meiriluta og minniluta, meðan semja var um partar av lýsingini av málinum.


gevingarnar lagast eftirhesum uttan mun til umtær vóru borðbarar ellaikki.

Svarið frá fíggjarmála-ráðnum var tí, at hóast""ddaannsskkiirr mmyynndduugglleeiikkaarr ffoorr--bbrróóttaa sseegg mmóóttii …… ggrruunndd--llóóggiinnii …… kkaannnn ttaaðð iikkkkiirræættttvvííssggeerraa,, aatt llaannddssssttýýrriiððffoorrbbrrýýttuurr sseegg …… mmóóttii ssttýýrriiss--sskkiippaannaarrllóóggiinnii uumm ssoommuuvviiððuurrsskkiiffttii..""

Tað er fullkomiligaóneyðugt at gera nakrarviðmerkingar til hettasvar.Tað kann í hvussu ersigast, at tað finst einkigrundarlag fyri slíkaribetrivitan hjá einumhissini føroyskum starvs-manni.

Men eitt slíkt svar erbert enn einaferð eittprógv um,at tað er einginveruligur áhugi í at finnafram til, hvussu stýrisskip-anarlógin veruliga skal út-leggjast. Tað einasta, sumtelur, er at tekkjast "polit-iska viljanum".Og so verð-ur eitt so grundleggjandisjónarmið, sum hetta hjáRealinum, skúgvað til viksá umrødda hátt.

Hetta er nevniliga stand-ardurin í almennari løg-frøði í Føroyum í dag. Ogtað óhugaliga er, at tað eryngra ættarliðið av em-bætismonnum,sum standafyri hesi gongdini. Teireru til fals fyri eitt gottorð.

Men tað er eins ófrætta-kent,at politisku myndug-leikarnir eingi krøv setatil tey tilmæli tey fáa. Sumoftast er tað lætt at síggja

hjá vanligum skilafólki,um eitt tilmæli er undir-bygt ella ikki. Men tað ergreitt, at her verður berthugt eftir um niðurstøð-an er tann umbidna ellaikki.

ALS lat seg ikki syftaSerliga í ALS varð hettamál tikið í størsta álvaraog var hetta mett sum einpolitisk roynd at ognar-taka hesa skipanina hjáarbeiðsmarknaðinum, núhon umboðaði eina ogn.Allir partar í ALS settu segmóti hesi kvettroynd.Samstundis varð í FF-blað-num, sum einasta fjølmið-li, sáddur sera stórur ivium løgfrøðisliga grundar-lagið undir hesi ætlan.

Tíbetur var tað BjarniDjurholm, ið sum lands-stýrismaður varðar av ALSog øðrum aktuellumgrunnum. Hann leyp ikkiá leistum fyri hesi "ser-frøði", og hann gjørdi avat seta ein bólk at endur-skoða ALS skipanina í síniheild við serligum atliti tiljúst hendan spurning.

Hesin bólkur setti soeina serliga serfrøðinga-nevnd av løgfrøðingum atkanna páhaldið í um-rødda áliti hjá fíggjarmála-ráðnum frá 2001. Hettaátti so at merkt, at friðurvarð um spurningin, inn-til niðurstøðan her varklár. Men soleiðis varðikki.

Hvussu illa arbeiðið í al-mennu umsitingini í okk-ara pinkusamfelag er skip-að, sæst av, at aðrir lands-

stýrismenn – hóast hetta –hildu áfram at arbeiða útfrá umrødda 2001-áliti,sum um tað var tann ein-asti sannleikin í hesummálinum. Og tað var bertvalið í januar 2004 sumforðaði fyri, at uppskotvórðu løgd fram á ting,sum vóru grundað á hettaálit.

Sum kunnugt fingu viteitt nýtt landsstýri, oghvussu lítlan týdning taðhevur, um vit hava eittella annað landsstýri sæstav, at tað eftir landsstýris-skiftið framvegis varð ar-beitt við lógaruppskotumeftir leistinum í 2001-álit-inum, sum t.d. við for-skotsgrunninum hjá fiski-monnum. Men tað eydn-aðist nevndini í grunn-inum at fáa sannført fiski-málaráðið um, at nú máttibíðast til tað fekst greiðaá hesum spurningi í um-røddu serfrøðinganevnd.

2001-álitið sópaðav borðinumArbeiðið hjá serfrøðinga-nevndini hevur tikið altov langa tíð. Men honvarð so liðug við sítt ar-beiði tann 19. januar2005. Tað áhugaverda íhesum álitinum er, at taðtekur fullkomiliga grundar-lagið burtur undir 2001-álitinum. Í serfrøðinga-nevndini hava sitið 6 lim-ir. Hesir hava býtt seg íein meiriluta uppá 4 ogein minniluta uppá 2. Ímeirilutanum er m.a.næstformaðurin í grund-lógarnevndini, sum verð-

ur roknaður sum ein tannfremsti serfrøðingur júst ístýrisskipanarmálum. Einannar er mest royndi løg-frøðingurin í almennuumsitingini.

Hetta er ein sera drúgvfrágreiðing, sum telurmeira enn 50 síður ogliggur hon – øll sum honer – á heimasíðuni hjáfiskimannafelagnum:

www.fiskimannafelag.fo

Í blaðnum endurgeva viðein samandrátt av niður-støðunum bæði hjá meiri-lutanum og hjá minnilut-anum. Meirilutin avvísirfullkomiliga niðurstøðunaí 2001-álitinum, meðanminnilutin ikki er so av-gjørdur. Hann ásannar tó,at stýriskipanarlógin í særsjálvum ikki er ein fasitt-listi til slík torfør mál sumhesi.

Stórt sæð kann sigast, atsemja er um, at hetta erein reint politiskur spurn-ingur, sum politiska skip-anin má taka støðu tiluttan at verða hótt avmeira ella minni ógreið-um reglum í stýrisskipan-arlógini.

Eru aftur harvit byrjaðu Hervið eru vit aftur, harvit byrjaðu. Vit, sum av-vístu 2001-álitið, havafingið váttað okkara fatanav, at vit høvdu rætt. Sam-stundis kann staðfestast,at umrøddu kravboð fráløgmanni vóru uttan nak-að grundarlag, og alt ar-

beiðið, sum er gjørt á hes-um økinum, er grundað áóundirbygdar pástandir.

Ein hópur av kreftum,og sekssifraðar advokat-rokningar, eru brúktar tilnøkur formell viðurskifti íviðurskiftum sum annarsrigga væl í tí dagliga. Sam-stundis er eingin hondrætt frá síðu fyri at loysateir veruligu trupulleikar-nar í umsitingarligu ogpolitisku skipanini.

Hóast arbeiðið í ser-frøðingabólkinum kanntykjast at hava veriðóneyðugt, so er tað kort-ini sera læruríkt. Tí hersæst greitt munurin mill-um veruliga løgfrøði ogso ta "serføroysku" bílegg-ingarløgfrøði, sum er tannvaldandi í almennu umsit-ingini.Meirilutin í serfrøð-ingabólkinum eru roynd-ir advokatar + almennurløgfrøðingur frá teirri tíð-ini, tá løgfrøði var løg-frøði, t.v.s. áðrenn tann"serføroyska" løgfrøðinkom í hásætið. Teirra til-mæli er logiskt uppbygtog ber til at skilja hjá van-ligum fólki, beint mótsatt2001-álitið.

Hetta málið vísir eisinihvussu vandamikið tað erat grunda sínar avgerðir á"sólaklárar" niðurstøðurhjá einstakum embætis-monnum, sum bert viljatekkjast makthavarunum.Einki mál er bert svartella hvítt, og tað er hettaheldur ikki. Nýggja álitiðkrevur í hvussu er einaviðgerð og eina støðutak-an.

Hóast hetta er hendasøgan líka við at endur-taka seg, nevniliga í WTO-málinum, har einstakurembætismaður júst sumvið 2001-álitinum hevurlagt fram eina "sólaklára"niðurstøðu,sum við nærrieftirkannan er eins iva-som og 2001-álitið hjáfíggjarmálaráðnum.

Eingin bremsaTrupulleikin er, at tæreftirlitsskipanir, sum skuldiverið í samfelagnum virkaikki.Tað vísir seg, at uttanmun til hvussu tað verðurmanipulerað við lóggáv-uni, so er ikki so mikiðsum ein tingmaður, sumger vart við seg, hóast taðjúst er teirra uppgáva atvera á varðhaldi.

Enn minni ger sokall-aða 4. statsmaktin nakaðsum helst. Hennara upp-gáva tykist bert vera attekkjast maktapparatinum.Tað er bert FF-blaðið sumhevur lýst og viðgjørthetta, og sum hevur vístá, at m.a. í hesum mál-inum er talan um reintlógloysi.

Høvdu tað ikki veriðkreftir uttan fyri politiskuskipanina, sum gjørdubart, høvdu kravboðinihjá løgmanni í 2002 veriðtrumlað gjøgnum tingiðvið teimum rættarbrot-um, sum hetta vildi førtvið sær.

Hetta er fólkaræðið íFøroyum!

Í november mánaða í2004 byrjaði P/F FaroeMarine Biotech (FMB) attaka ímóti livur frá skip-um og bátum. Lagt varðút við einum kiloprísiáljóðandi 3 krónur. Nú 3mánaðir eru gingnir,mugu vit ásanna, at rá-vørutilgongdin ikki hevurverið tann, vit høvduroknað við. Tað, sum núer av stórsta týdningi fyriokkum er, at ein týðandilivramongd kemur tilvirkið. Leiðslan hevur títikið avgerð um, at vit íeini royndartíð uppá 2mánaðar frá 1. februar2005 taka vit ímóti allarilivur fyri ein prís áljóð-andi 5,00 kr kilo.Tó gev-ur hávalivur ein hægriprís áljóðandi 8 krónurkilo. Fíggjarliga fer hettaátak bert at lata seg gera,

um hvør í sínum lagiroynir:– at strembað verður

eftir, at livranøgdin, iðseld verður til FMB, erso stórur prosentpartursum gjørlig av tí fiska-mongd, ið veidd verð-ur hvønn túrin. Rokn-ast kann við at livra-parturin rokna yvir altárið í miðal er 8 til 10%.

– at livurin verður hand-farin soleiðis, at góðsk-an er fyrsta floks. Herer av stórsta týdningi,at hýsulivur ongantíðmá verða latin í samalivraposa sum onnurlivur. Annars verður íhesum sambandi vísttil vegleiðingina fráFMB.

Tíðindaskriv frá Faroe Marine Biotech:

Livraprísurinkr. 5 pr. kg.

Í 70-unum vórðu royndirgjørdar við livraframleið-slu, og hesar endaðu við,at livravirkið í Gøtu pakk-aði saman. Í staðin varðfarið í holt við høvda-framleiðslu í Leirvík, oghevur hetta verið einheilt onnur forrætning.

Tað er spell, at livurinikki fæst til høldar, serligatá hugsað verður um, athetta hevur borið til fyrr.Og hon umboðar eittrættiliga stórt virði, sumfyri ein part kundi komiðtil sættis. Men sakin ertann, at fiskimenn takaikki livur, um teir ikkimerkja, at tað loysir seg ímun til stríðið, sum er avtí.Tað at taka livur seinkarnevniliga arbeiðinum um-borð rættiliga nógv.

Umstøðurnar at takalivur eru eisini sera ymisk-

ar. Eru menn framman-undan sperdir av at kryvjasmáan fisk, so kann ikkikrevjast av teimum,at teirskulu gera sær eyka ómakeisini at taka livur. Men íøðrum førum má taðkunna bera til.

Tað er greitt, at FF tekurundir við, at alt tilfeingikemur til høldar, og at liv-ur verður tikin, har hettaer gjørligt.Tað er í hesumsambandi, at vit í seinastasáttmála fingu eina regluum, at reiðarí og manningkunnu avtala annað ogbetri býti fyri livur enntað, sum er avtalað í sátt-málanum annars. Og herkann sigast, at uttan muntil hvussu lítlan part reið-arin fær, so vil tað loysaseg hjá honum, at mann-ingin tekur livur og har-við økir virðið á veiðuni.

Men hetta valdast eis-ini, hvat fæst fyri livrina,og her skilja vit, at livra-virkið spennir seg sonógv út sum gjørligt, oghetta kann bert gagnateirra sak.

So er spurningurin hvattað almenna kann gera.Og her kann verða víst tileitt uppskot, sum varðsamtykt á tingi í 1999,hartað varð skotið upp, at í1999,2000 og 2001 skuluseljarar av fiskalivur rindaeitt avgjald upp á 25%.Afturfyri skuldi inntøkahjá fiskimonnum av livr-ini ikki roknast við í van-ligu árligu skattskylduguinntøkuna hjá teimum.

Henda lóggávan komikki at hava nakra ávirk-an, tí avgjaldið varð settov høgt, helst av ókenn-skapi til sáttmálaskipan-

ina hjá fiskimonnum.Landsstýrið átti at tikið

hendan leistin upp aftur,men við einum lægri av-gjaldi t.d. einum 5%. Ítann mun hetta hevðivirkað, hevði tað gagnaðbæði landskassanum ogannars vinnu og samfelagsum heild.

Hetta er okkara tilmælitil myndugleikarnar. Ogtað er eina roynd vert atvita, um tað ikki við hes-um tiltøkum hevði komiðgongd á.

Ein annar spurningurer kryvjing á landi av ný-veiddum fiski.Hetta hevðispart arbeiði umborð, oginntøkan av livrini kundikanska goldið útreiðslur-nar av kryvjing, um hettavarð nóg væl fyriskipað.

Hvat kann gerast fyri atfáa livrina til høldar?Longu tá livravirkið á Eiði var í umbúnað var greitt, at taðkundi gerast ein trupulleiki at fáa fatur í nóg mikið av livur.

Síða 20 Nr. 335 - 3. februar 2005Síða 20

Føroya-myndirnar hjá Ingvar Ånstad 2. partur:

Fleiri myndir frá "Sildrekanum", anno 1964Í næstseinasta blaðið prentaðu vit myndir tiknar undir sildafiskiskapi hjá "Sildrekanum" í 1964 tiknar av tí tá bert 16 áragamla svenskaranum Ingvar Ånstad, syni Olov Ånstad, myndamanni. Myndirnar hesuferð eru tiknar av framsýningartúrinum,umframt myndir tiknar við bryggju í Havn, og myndir tiknar á brúnni. Vit lata myndirnar tala fyri seg.

Síða 22 Nr. 335 - 3. februar 2005

TToorrlleeiiff JJoohhaannnneesseenn

GGUUÐÐSSOORRÐÐ

Jesus Kristus er í gjárog í dag hin sami og um ævir!

Heb.13,8

Ein sjómaður segði einaferð frá, at nú hevði hannverið aftur í Grimsby í Onglandi.

At koma aftur til býin,var eitt gamalt ynski hannhevði borið uppá í mong ár.

Sum ungur kom hann nógv við skipi til Grims-by.Tá kendi hann havnina og fleiri fólk í býnum.Honum dámdi so væl í Grimsby.

At nda segði maðurin hugtungur, at hann iðraðiseg yvir, at hann fór aftur til Grimsby.

Upplivingin gjørdist eitt sætt vónbrot. Einki var,sum tað einaferð var.Alt var broytt.

Hann hevði heldur viljað goymt tey góðu minn-ini í huganum,enn at síggja "alt" aftur,og tó "einki"síggja aftur.

Tíðin og menningin krevur sítt.Vit føðast, menn-ast, eldast og vikna fyri síðani at doyggja. Manganverður sagt – og við røttum, at "tíðin setir sín dámá alt!"

Hetta er rætt, tó við einum undantakið:"Jesus Kristus er í gjár og í dag hin sami og um

ævir! Heb.13,8

Hetta eru sonn gleðiboð inn í alt tað umbroyt-andi, ótrygga og hóttandi vit uppliva.

Jesus broytist ikki. Hann hvørki viknar, eldist,stívnar ella broytir hugsan og atburð.

Hann vísir sama kærleika, náði og umsorgan ídag sum ár 33.

Hann frelsir og varveitir nú sum tá.Lyftir, vegleiðingar, áminningar ... hansara galda

nú sum tá.Ávaringar, dómsorð ... hansara galda nú sum tá.Hann tekur menniskja í sama álvara nú sum tá.Hann loysir syndaleinkjur og syndatrupulleikar

nú sum tá.

Jesus er óbroytandi. Orð hansara eru meiri álít-andi enn alheimurin, fjøllini, klettarnir ... Hannsegði: "Himmalin og jørðin skulu ganga undir,menorð míni skulu ikki ganga undir!" Matt.24,35.

Gev lív títt í Jesu hendur, og tú verður frelstur,leiddur og um neyðugt borðin av tí almáttuga,óbroytandi frelsara í lívi, í deyða og í uppreisnini.Sálig støða.

Tann kristni kennir heldur ikki morgindagin.Kort-ini veit hann eitt púra vist um hann.

Jesus er har. Hann var í gjár, er í dag, verður ímorgin og um ævir tann sami.

Bind tí lív títt, henda dag, morgindagin ... atJesusi, og tú torir at liva og at doyggja.

Í gjár, í dag, ja, alla tíðhin sami Jesus er,hann hjálpir tær, tá ið tú ert í neyð.Tá syndabyrðan tyngir teg,hann kemur tær so nær,tí hann vil bjarga tær frá synd og deyð.

Ms.330

Altíðtann sami

Manningarmyndin í sein-asta blaði er av "Hero", oger hon helst eins og nógv-ar aðrar líknandi myndirtikin av Absalon Joensen í1924. Hendan myndin ereisini í Siglingarsøguni,bind 9. Menninir eru:

1. Niklái Joensen, íHomrum, Kollafjørð.

2. Hans Fonsdal.3. Jóannes Fonsdal,

skipari,4. Jóannes Fonsdal,

motorpassari5. Dánjal Hansen,

Mykines6. Marius Næs, Miðvágur7. Jesar Joensen,

Mykines.8. Jákup Pauli Herman-

sen, Hósvík9. Andreas Petersen,

bestimaður, Kvívík.

Jóannes Fonsdal í Vest-manna keypti Hero úrLysekil í Svøríki í 1919.Hon var bygd í Hull í

1888 og var 73 brt. Teirhøvdu eina sera ringaheimferð, og er greitt fráhenni í Siglingarsøguni.

Jóannes førdi sjálvurHero til 1926, tó undan-tikið vártúrarnar í 1922og 1923.

Manningin er av Hero

"Hero".

Vit hava fingið fleiri fyrispurningar um manningina á "SilverLining" í seinasta blað.Tað sum vit skrivað samsvarar ikki við tekst-in til somu mynd í bókini "Kaj".Til hetta er stutt at siga, at tað sumvit skriva er tað rætta. Hetta er nevniliga váttað frá fleiri keldum.

Vit hava nú fingið allamanningina á hesi mynd.Hon er av "Guðrun Zoega"í 1924, sum N.J.Morten-sen átti.

1. Johan Johansen, kall-aður Lítli Johan, Niðriá Trøð, Strendur.

2. Helst Poul MariusPoulsen av Skála

3. Jógvan Johannesen, áGrund, Strendur.

4. Hans Andreassen,Hanus á Kýrheygnum,Haldarsvík

5. Kristian Johansen, van-liga róptur Gammi, íStovugerði, Strendur.

6. Símun Danielsen, Úti íHúsi, Strendur.

7. Lassi Johansen, áTrønni, Strendur.

8. Poul Poulsen, í Trønni,Skála.

Guðrun Zoega

3350F03139

3350F03134

Vitja eisini heimasíðuna hjá Føroya Fiskimannafelag

www.fiskimannafelag.fo

Myndin avSilver Lining


18. januarEitt lot av eystri og 17,8kuldastig

"Kiliutaq" kom inn ímorgun at landa gott 300tons.

20. januarAndøvsgul av landsynn-ingi og 16,1 kuldastig

"Lómur" kom inn núseinnapartin at landa 75tons av góðum rækjum.Ætlanin var at fara nýggj-an túr á midnátt, menhetta var útsett til í morg-in. Teir vilja síggja taðnýggja ískortið, fyri at vitaum tað er ráðiligt at faranorður eftir at royna.

21. januarVindur av suðri og 4,8kuldastig.

Ísurin, ið hevur ligiðinn á land, er nokk allur ísorli.

Í gjár kom ein av teim-um smáu rækjutrolarunum,ið er heimahoyrandi her,inn at landa gott 27 tons.Hann lastar 37 tons oghava teir frystiorku til atkunna fylla skipið eftirtveimum døgum, menprísurin á rækjunum erikki góður.

Alt verður fryst í blokk

og sent til Polar Seafood íNuuk, ið teir hava eina av-talu við. Prísurin liggur íløtuni millum 4,- og 11,-krónur fyri kilo, alt eftirstøddini á rækjunum, soteir verða noyddir at geranakrar túrar um árið.Henda túrin var prísurinknappar 6,- krónur fyrikilo.

"Sermersuut" landar íManitsoq í dag, teir havagott 230 tons inni.

25. januarStilli og 4,8 kuldastig.Nakrir av teimum smærrurækjutrolarunum úr Illuli-saat eru komnir higar.Teirhava brotið seg ígjøgnumísin, sum hevur ligið tætt íklettin norðanfyri. Tað

sigst at teir ikki sleppa atlanda her í Sisimiut, menskulu suður til eitt virki íNarrsaq at landa, tí at hereru ov nógvir bátar fyritíðina.

"Lómur" skal landa íAassiat so leingi tað bertil at fiska har norðuri fyriísi.

Í kvøld kom hann viðvindi av landnyrðingi ogoysandi regni, so tað varheldur várligt,áðrenn mannvarnaðist. Annars lovaveðurmenninir storm avsuðri við regni og váta-slettingi ímorgin.

"Akamalik" er á veg innat landa gott 300 tons.Teir vóru so óhepnir atmissa klumpin – teir kalla– til dupulttrolið.Hann datt

við einum ógvusligumbraki niður í sliskuna og ábláman. Sliskan fekk ong-

an skaða av stoytinum, sosterkt er bygt.

26. januarStormur av suðri og 1,7hitastig. Tað glaðar innímóti.

"Hanseraq" kom inn atlanda um 30 tons. Taðhevur ikki viðrað væl, harteir hava roynt.

27. januarBlika logn og 0,9 hitastig."Ocean Tiger" kom inn ímorgun at landa. Teirhava verið úti í 3 vikur oghava fult skip. Henda túr-

in hava teir kókað um 70tons. Annars er tað mestposarækjur.Tá ið liðugt erat landa, verður farið tilEysturgrønlands at royna."Lómur" kom til Aasiaat ímorgun at landa gott 60tons og fóru longu nýggj-an túr seinnapartin.

29. januarEitt lot av eystri og 10kuldastig. "Natarnak" kominn í morgun at landa gott400 tons. Rokna við atfara nýggjan túr seinna-partin ímorgin.

Í Sosialinum var undan jólum ein frá-søgn um ein enskan trolaramann,William Robert Reader, sum drukn-aði í Vestmanna í 1946, og sum varðgrivin í Havn.

Í fyrraárið kom dóttirin saman viðmanni at leita eftir grøvini hjá pápa-num,og hetta eydnaðist eisini. Grøv-in fekk ein stein,og tey bæði vóru soaftur í fjør og vitjaðu grøvina.

Í hesum sambandi endurprentaðiblaðið Kolon í 1979 eina mynd frájarðarferðini.

Men síðan hevur ivi stungið seg

upp, hvørt myndin veruliga er fráhesi jarðarferðini. Tað sær út, sum atøll manningin er í nýggjum føroysk-um troyggjum, og hetta kundi bentá, at talan er um eina manning fráskipi, sum er sokkið, og har ein avmanningini er druknaður.

Nógvir av okkara lesarum kennavæl til slíkar hendingar. So spurning-urin er, um nakar teirra kann sigaokkum, um henda myndin er frá um-røddu jarðarferð,ella um talan er umeina aðra hending.

Kann nakar váttahesa myndina?

"Ocean Tiger".

Síða 24 Nr. 335 - 3. februar 2005

Eg hevði eitt hald írygginum og fór skjølk-andi á Apotekið. Atenda fann eg tað, ið egleitaði eftir. Nakrarhitapútir til fólk, iðhava ilt í rygginum –tær lógu allar saman ániðastu hill.

*****

"Eg havi funnið einagóða uppskrift uppátebollar við fáumkalorium," segði vin-konan hjá mær og gavmær nakrar við heim.

"Teir smakka óført",segði maður mín, aft-aná at hava eti nakrar –við einum tjúkkumlagi av smøri og súltu-toy uppiá.

*****

Eitt kalt vetrarkvøldsótu eg og maðurin ágólvinum frammanfyri brenniovninum oghugdu í sjónvarp.Tá iðlýsingarnar komu áskermin, rætti maðurinhondina fram ogklemmaði vinarligafótin á mær. "Mmmm",segði eg. "Hetta kenn-ist væl."

"Satt at siga",viðgekkmaðurin, "so helt eg attað var fjarstýrarin."

*****

Ein fullur maður var áveg til hús, og fyri atstytta um túrin, gekkhann í gjøgnum kirkju-garðin, men datt í einanýgrivna grøv. Uppaftur slapp hann ikki,so hann legði seg baraat sova.

Morgunin eftir hoyrdigravarin onkran í ven-aði seg. Hann kannaðieftir og fann mannin ígrøvini, sum gramdiseg um at hann var sokaldur.

"Tað er ikki so løgi",segði gravarin, "tú hev-ur jú sparka alla mold-ina av tær."

Orð og myndir: Torleif J.

Hósdagin 27. januar komnýggi trolbáturin "Randi"til Toftir.Tað er Jens JacobOlsen, sum hevur keyptbátin úr Danmark.

"Randi" er bygd í Pól-landi í 1989.Hon er 19,52metrar long og 5,80 metr-ar breið. Maskinan er ein402 hk. Caterpillar. Hontekur 350 kassar í lastinaá 45 kilo.

Jens Jacob er garvaðursjómaður. Hetta er triðibáturin hjá honum, iðallir hava kallast "Randi". Í1979 keypti hann fyrstabátin, sum var ein 20tonsari. Í 1990 keyptihann næsta bátin sum var

ein 50 tonsari. Nú hevurhann so keypt triðja bát-in, sum eisini er 50 tons-ari. Hetta er ein stálbátur,meðan hinir hava veriðtræbátar.

Í heyst fór Jens Jacobniður til Hanstholm fyriat gera ábøtur á "Randi".Tá var ikki ætlanin hjáhonum at fáa sær annanbát. Meðan hann er íHanstholm, fær hanneyga á bátin, sum tá kall-aðist Jøkull og var til sølu.

Honum dámdi bátinvæl og keypti hann fyri2,5 milliónir kr.

Síðani er nógv gjørt viðbátin. Hann hevur verið íSkagen, har hann er lut-víst yvirdekkaður, sand-

blástur og metalliseraðuro.a. Hetta kostaði umleið2,4 mill. kr. Jens Jacobsigur, at báturin er sostattí fínasta standi. Nýggja"Randi" fær fiskiloyvið hjágomlu "Randi", sum ersett á sølulista.

Okkurt er eftir at geravið bátin áðrenn hann fertil fiskiskap.

Millum annað so skalFJM í Runavík seta fabrikk-ina upp, sum teir havagjørt til bátin. Jens Jacobroknar við, at teir verðaklárir at fara til fiskiskapum 2-3 vikur.

Eigara og mannin verð-ur ynskt tillukku og Gudssigning við bátinum.

Nýggjur trolbátur til Toftir

Jens Jacob Olsen hevur keypt "Randi" úr Danmark.Hetta er triðja "Randi", sum hann hevur havt.

Hósdagin, 27. januar,kom nýggi trolbáturin"Randi" flagskrídd inná Toftir.

Inni í blaðnum hava vit einaáhugaverda frásøgn um fjøl-broytta virksemið hjá ValdemarLützen. Millum hetta var fram-leiðsla av konserves, sum erbyrjað fyri umleið 100 árumsíðani. Hetta sigur nakað um,at teir "gomlu" á mongum økj-um tá í tíðini vóru fremri enn ídag.

Her hava vit tvær av etikett-unum. Og sigast kann, at sjálvtí dag við útbúnum grafikarumog allari telduútgerð kundihetta ikki verið gjørt betri.Sanniliga var talan um undan-gongumenn!

nr. 335 hósdagur 3. februar 2005 12,- 90 ár síðani …nr. 335 hósdagur 3. februar 2005...

Documents