Nr 45 - marzec 2016 r.

DZIŚ PRZYPOMNIENIE WIADOMOSCI DLA SZÓSTOKLASISTÓW

ŚRODKI POETYCKIE

1. Porównanie – podkreślenie jednej z cech opisywanego przedmiotu przez wskazanie na podobieństwo do innego przedmiotu (np. oczy jak gwiazdy), w porów. pojawia się łącznik; jak lub jakby, niby, niczym.

2. Epitet – poetycki przymiotnik, wyrażamy nim cechę postaci, przedmiotu, zjawiska (np. przebiegły kot, trzygłowy smok, grecki mit).

3. Przenośnia (metafora) – niezwykłe połączenie słów, które zmienia ich znaczenie podstawowe (np. parasol lampy, wstęga rzeki).

4. Uosobienie – nadanie ludzkich cech zwierzętom, przedmiotom, zjawiskom lub pojęciom. Występuje w mowie potocznej (np. okrutna zima, uśmiechnęło się szczęście) i w tekstach literackich

5. Wyraz dźwiękonaśladowczy – naśladuje brzmienie nazywanego zjawiska np. szum, zgrzyt, świsnąć, pi,pi, miauuuu, chrzęst, brzęk, stukanie itp.

LITERATURA

Legenda – fantastyczne opowiadanie o postaciach, wydarzeniach i miejscach historycznych lub o życiu świętych. Obok prawdy historycznej zawiera wiele elementów niezwykłych i cudownych.

Mit – pradawna opowieść nieznanego pochodzenia oparta na starożytnych wierzeniach. Mit próbuje wyjaśnić pochodzenie, naturę i przeznaczenie świata, bogów, człowieka.

Fantastyczne (nieprawdopodobne) zdarzenia, postacie, miejsca – nie istniejące w życiu, wymyślone. Realistyczne (prawdopodobne) zdarzenia, postacie, miejsca –

można je spotkać w życiu.

Baśń – to utwór, w którym występują nieprawdopodobne postacie, przedmioty, zdarzenia. Przyroda w baśni ma często cechy ludzkie. Czas i miejsce akcji są nieokreślone.

BAJKA

Krótki utwór wierszowany, którego bohaterami są najczęściej zwierzęta. Bohaterowie bajek uosabiają wady i zalety ludzi. Wskazówką właściwego postępowania jest morał, kończący niemal każdą bajkę.

.

Narracja – sposób opowiadania przez narratora

Narrator – osoba mówiąca w tekście prozatorskim (ciągłym) np. w opowiadaniu, baśni, powieści, micie, legendzie. Narrator jest częścią świata przedstawionego.

Podmiot liryczny – osoba mówiąca w wierszu (to nie to

samo, co autor).

SŁOWNIKI

Słownik języka polskiego – informacje o znaczeniu i odmianie wyrazów.

Słownik wyrazów obcych – informacje o znaczeniu i pochodzeniu wyrazów obcych (zadomowionych w naszym języku).

Słownik frazeologiczny – Zbiór frazeologizmów, które słyszymy na co dzień, przysłowia, maksymy oraz sentencje. Czytelnik znajdzie tu również wyjaśnienie genezy (pochodzenie) frazeologizmów.

Słownik poprawnej polszczyzny – inf. o wymowie i znaczeniu wyrazów.

Słownik ortograficzny – inf. o pisowni wyrazów (czasami na początku słownika znajdują się zasady ortograficzne i interpunkcyjne)

Słownik synonimów lub wyrazów bliskoznacznych – znajdują się w nim wyrazy o podobnym znaczeniu. Jeśli nie chcesz powtarzać w pracy tego samego wyrazu, to korzystaj z tego słownika.

WYPOWIEDZI PISEMNE

Tekst powinien być zbudowany ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia (WRZ), każdą z części poprzedza akapit.

Zaproszenie – zwroty do adresata piszemy wielką literą, inf. kto? kogo? na co? kiedy? gdzie? zaprasza + podpis.

Ogłoszenie – krótkie, zwięzłe i rzeczowe; zawiera inf. o ofercie i kontakcie z nadawcą, skierowane najczęściej do bliżej nieokreślonego odbiorcy.

Przepis – zawiera tytuł, składniki, sposób wykonania. Stosujemy czasowniki w odpowiedniej formie (czyli: bezokoliczniki ->wziąć, 1 os.l.mn. cz.ter., ->bierzemy, tryb rozk. -> weź)

List prywatny – zasada WRZ + miejscowość i data (prawy, górny róg)+nagłówek +podpis, zwroty do adresata wielką literą.

List oficjalny – jak wyżej + dane nadawcy np. imię , nazwisko, adres, nr telefonu (w lewym górnym rogu).

Sprawozdanie – tekst rzeczowy i konkretny dotyczący jakiegoś wydarzenia, zawiera inf. o miejscu, czasie, celu i uczestnikach, zachowana chronologiczna kolejność wydarzeń. Przedstawiona opinia o wydarzeniach.

Streszczenie – to przedstawienie przebiegu wydarzeń w utworze literackim; powinno być zwięzłe bez dialogów, opisów, pozbawione własnego komentarza; najlepiej stosować tylko zdania pojedyncze.

Charakterystyka (rozbudowany opis) – opis wyglądu + opis charakteru + zainteresowań +uzasadnienia (argumenty) i moje zdanie.

ORTOGRAFIA

Zdanie rozpoczynamy wielką literą.

Nazwy państw, kontynentów, regionów i ich mieszkańców piszemy wielką literą.

Nazwy miejscowości piszemy wielką litera, ale ich mieszkańców małą.

„Nie” piszemy łącznie z przymiotnikiem (niemiły), rzeczownikiem (nieprawda), z przysłówkiem odprzymiotnikowym (nietrudno)

„Nie” piszemy oddzielnie z czasownikiem (nie mam), liczebnikiem (nie dwa), zaimkiem (nie ja), przymiotnikiem i przysłówkiem w stopniu wyższym i najwyższym (nie gorzej, nie najgorzej).

Zapamiętaj pisownię: nie warto, nie trzeba, nie można, nie wolno.

Cząstkę „by” piszemy łącznie z czasownikiem (np. poszłabym), a oddzielnie przed czasownikiem (np. bym poszła).

INTERPUNKCJA

Przecinek stawiamy przed spójnikami: a, ale, jednak, lecz, zatem, toteż, więc, dlatego, ponieważ, w którym, który, że, żebyśmy, zaś, wszakże, natomiast, tylko że, dlatego że, mimo że, chyba że, jedynie, przecież, raczej, tymczasem, za to, ponieważ itp. Przecinek stawiamy przed wyrazami i wyrażeniami powtarzanymi- np.: Jesteś już bardzo, bardzo mądra

Nie stawiamy przecinka przed wyrazami: i, oraz, albo, lub, bądź, ni, ani.

ZAWSZE STAWIAJ KROPKĘ (lub inny znak – wykrzyknik, znak zapytania) NA KOŃCU ZDANIA.

TYPY WYRAZÓW

Wyrazy pokrewne – należą do tej samej rodziny wyrazów. Są związane ze sobą pochodzeniem i mają w swej budowie część wspólną. Mogą należeć do różnych części mowy, np. las, leśny, lasek, leśniczy, zalesić.

Wyrazy bliskoznaczne (synonimy) – wyrazy o takim samym lub podobnym znaczeniu. Należą do jednej i tej samej części mowy, np. samochód, auto, pojazd, opel.

Homonimy (wyrazy wieloznaczne) – są to wyrazy, które mają więcej niż jedno znaczenie, np. zamek, śledź, babka, zebra, żuraw.

Antonimy – to wyrazy o przeciwstawnym znaczeniu np. mądry-głupi; gruby-chudy; biały-czarny

Zdrobnienia – to słowa o znaczeniu „bardzo mały”, często o charakterze pieszczotliwym, np. piesek, Agusia, nosek, bucik.

Zgrubienia – to słowa o znaczeniu „bardzo duży”, często o charakterze żartobliwym, pogardliwym, np. Agniecha, psisko, nochal, bucior.

Rzeczowniki pospolite – to nazwy, których używamy, gdy chcemy pokazać przynależność jakiejś osoby, zwierzęcia, rzeczy do grupy osób, zwierząt, rzeczy tego samego rodzaju. Są to nazwy wspólne dla tych określonych grup, np. pies, szkoła, dziewczyna, ludzie, miasto.

Nazwy własne – przypominają imiona, które nadajemy np. osobom lub zwierzętom, żeby je wyróżnić w grupie osób, zwierząt tego samego rodzaju. W ten sposób podkreślamy ich niepowtarzalność, na przykład piszemy wielką literą: Kraków, Reks, Kasia, Bałtyk, Szkoła Podstawowa nr 318 w Warszawie.