nr 7/8 (81) - lipiec - sierpień 2015
TRANSCRIPT
szkolenia imprezy zewnętrzne prawo
e-Biuletyn wydawany jest przez Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie
Zachęcamy do zamieszczania w e-Biuletynie artykułów, ciekawych informacji i ofert. Jeśli są Państwo zainteresowani otrzymywaniem e-Biuletynu Informacyjnego drogą elektroniczną, prosimy o zgłoszenia na adres:
[email protected] lub tel. 22/729 66 34 w. 132
www.cdr.gov.pl
Rola innowacji w okresie programowania 2014-2020
w UE (cz. I) Jadwiga Nowakowska, CDR/O Kraków
Artykuł przedstawia najważniejsze informacje dotyczące roli
innowacji w obecnej perspektywie finansowej, zarówno na
poziomie UE jak i w Polsce. Wskazuje na nowe podejście do
innowacji. W sposób syntetyczny prezentuje Inicjatywę
Wspólnotową Unia Innowacji i program
Horyzont 2020, w ramach którego są
wspierane projekty dotyczące badań
z zakresu rolnictwa i leśnictwa. Stanowi
kontekst dla tematu „Innowacyjność
w PROW 2014 2020”, o czym będzie
w kolejnym opracowaniu.
CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE
05-840 Brwinów, ul. Pszczelińska 99, tel. 22 729 66 34 do 38
Lipiec/sierpień 2015
PRODUKCJA ROLNA
DOBRE PRAKTYKI
EKONOMIKA ROLNICTWA
ROW
2
NAZWA WYDARZENIA/
FORMA EDUKACYJNA
DATA
I MIEJSCE
ZGŁOSZENIA
I INFORMACJE
CDR Brwinów
II Ogólnopolskie Seminarium dla Komisarzy i Organizatorów targów, wystaw i imprez promocyjnych z ośrodków doradztwa rolniczego
11-13 sierpnia
Janina Dąbrowska [email protected]
tel.: 22/729 66 34 wew. 106
CDR O/Kraków
„Myślenie projektowe jako podstawa tworzenia projektów” oraz szkolenie „Jak prawidłowo napisać projekt” /szkolenie internetowe/
1 lipca-31 sierpnia
Karolina Boba tel. 12 424 05 21
X Warsztaty Metodyki Doradztwa dla Kierowników Działów Metodyki Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw
26-28 sierpnia
Jolanta Brudnik [email protected]
tel. 12 424 05 24
szkolenia CDR
Konferencje, szkolenia, warsztaty
organizowane przez CDR
3 szkolenia CDR
XV edycji konkursu Sposób na Sukces
Uroczystość wręczenia nagród laureatom
i wyróżnionym w XV edycji konkursu Sposób na
Sukces
11 czerwca 2015 roku w Pałacu Prezydenckim odbyła się Gala
finałowa XV edycji konkursu Sposób na Sukces
organizowanego przez Centrum Doradztwa Rolniczego
w Brwinowie. Spośród 62 zgłoszonych przedsięwzięć jury
konkursu wybrało 12, które nagrodzono w czterech kategoriach: rodzinnej, zespołowej, inicjatyw
na rzecz rozwoju społeczności lokalnych i przedsięwzięć zrealizowanych przez kobiety.
Przyznano także 3 wyróżnienia za wkład w poprawę jakości życia na wsi. Laureaci i wyróżnieniw
konkursie otrzymali listy gratulacyjne i albumy od Prezydenta oraz dyplomy Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi, statuetki i nagrody rzeczowe w postaci tabletów, ufundowane przez Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi Marka Sawickiego, które wręczyła Zofia Szalczyk, Podsekretarz Stanu
w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Bernard Mucha, Dyrektor Centrum Doradztwa
Rolniczego w Brwinowie.
W kategorii rodzinnej nagrodzono 5 przedsięwzięć, z czego 4 obejmowały budowę lub
rozbudowę obiektów infrastruktury turystycznej, były to: Kompleks rekreacyjny „Sielsko na
Wygodzie", Pensjonat „Uroczysko Zaborek”, Villa Greta oraz Bell P.P.H.U. Pałac i Folwark
Galiny. W tej kategorii nagrodzono także firmę rodzinną „Cukiernia Jarzyna s.c.” za rozszerzenie
działalności o produkcję ręcznie wykonanej wysokiej jakości galanterii czekoladowej. Historia
działalności tej wielopokoleniowej firmy sięga roku 1976 i od samego początku właściciele
zwracają bardzo dużą uwagę na jakość wytwarzanych produktów. W dużym stopniu wpływają na
edukację zawodową i wzrost zatrudnienia, szczególnie wśród młodzieży – organizują praktyki
i staże dla najzdolniejszych przyszłych cukierników. W kategorii zespołowej nagrodzone zostały
m.in. dwie spółdzielnie socjalne: Spółdzielnia Socjalna „Pracujmy Razem” oraz Spółdzielnia
Socjalna „SPIŻARNIA KUJAWSKA”, które w znaczący sposób wpływają na zmniejszenie
bezrobocia oraz na wzrost aktywności społecznej mieszkańców terenów wiejskich. W tej samej
kategorii nagrodę otrzymali również m.in. Iławskie Stowarzyszenie Producentów Gęsi
za utworzenie Grupy Producentów Rolnych Marpol Sp. z o.o. w celu promocji polskiej gęsiny
i tradycyjnych wyrobów z gęsi, "Tax" s.c. za organizację Jeździeckich Mistrzostw Kaszubów
Amatorów w Skokach przez przeszkody połączonych z piknikiem rodzinnym promującym
turystykę sportową i działalność artystyczną mieszkańców gminy oraz firma "ECO-PROGRES
Sp. z o.o. za budowę biogazowni w gospodarstwie rolnym w celu produkcji i wykorzystania
energii odnawialnej w oparciu o surowce lokalne. W tej edycji przyznano także nagrodę
w kategorii „Przedsięwzięcia zrealizowane przez kobiety”. Laureatka Pani Emilia Rychwalska
została doceniona w konkursie za utworzenie firmy P.P.H.U. LIWMA ART. zajmującej się
4 szkolenia CDR
XV edycji konkursu Sposób na Sukces
produkcją pamiątek, upominków i zaproszeń okolicznościowych. Jej działalność ukazuje, że silna
kobieta zakładając firmę może osiągnąć sukces na obszarach wiejskich.
W imieniu Prezydenta gości przywitał Dariusz Młotkiewicz, Zastępca Szefa Kancelarii
Prezydenta. W swojej wypowiedzi podkreślił, że laureaci budują nowe miejsca pracy i wyzwalają
energię która w dalszym ciągu drzemie na obszarach wiejskich. Dodał także, że należą się im za
to wyrazy szacunku i podziękowania. Zofia Szalczyk w swoim wystąpieniu podkreśliła ogromna
rolę liderów społeczności wiejskiej i Lokalnych Grup Działania w promowaniu inicjatyw,
aktywizujących mieszkańców wsi i promujących wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich. Pani
Zofia Szalczyk, Pogratulowała uczestnikom konkursu charyzmy i odwagi oraz podkreśliła, że „Nie
jest łatwo zgłosić się do konkursu i poddać swego rodzaju ocenie i rywalizacji”. W imieniu
laureatów organizatorom podziękowała Joanna Gawryszewska, Prezes Fundacji na Rzecz
Wspierania Rozwoju Kreatywności oraz Rozwoju Twórczości Dzieci, Młodzieży i Dorosłych
Kreolia - Kraina Kreatywności - miejsca przyjaznego rozwojowi lokalnych talentów artystycznych.
Przedsięwzięcie polegające na utworzeniu Centrum Kreatywności „Kreolia” zostało nagrodzone
w kategorii inicjatyw na rzecz rozwoju społeczności lokalnych. Po oficjalnym wręczeniu nagród
i wyróżnień uhonorowano także laureatów voucherami pobytowymi, które ufundowali laureaci
z poprzednich edycji konkursu „Sposób na Sukces”. Przedstawiciele samorządów lokalnych
i Ośrodków Doradztwa Rolniczego wręczyli także laureatom ze swoich regionów odznaczenia
i pamiątkowe dyplomy. Uroczystość finałową uświetnił występ Zespołu Pieśni i Tańca Ludowego
„Pruszkowiacy”, w którego składzie tańczą i śpiewają dzieci oraz młodzież.
Konkurs Sposób na Sukces już od 15 lat organizowany jest przez Centrum Doradztwa
Rolniczego w Brwinowie. Objęty jest honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej Bronisława Komorowskiego oraz patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Marka
Sawickiego. W konkursie corocznie nagradzane są najlepsze działania kreujące
przedsiębiorczość na obszarach wiejskich. Ideą konkursu jest szeroko rozumiana promocja
przedsięwzięć wpływających na rozwój przedsiębiorczość i aktywności społecznej na obszarach
wiejskich, dzięki którym powstają nowe miejsca pracy na obszarach wiejskich. Laureaci
i wyróżnieni w konkursie poprzez realizację swoich przedsięwzięć dają znakomity przykład
efektywnego wykorzystania zewnętrznych źródeł finansowania, w tym przede wszystkim środków
finansowych Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Wsparcie finansowe ze
środków PROW 2007-2013 dało im możliwość utworzenia lub rozwoju swojej działalności.
Współorganizatorami i partnerami XV edycji konkursu są:
Kancelaria Prezydenta RP,
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości,
Bank Gospodarki Żywnościowej S.A.
5 szkolenia CDR
XV edycji konkursu Sposób na Sukces
Stowarzyszenie Sposób na Sukces,
Towarzystwo Inicjatyw Społecznych Nowy Świat;
Agrobroker – Ubezpieczenia i Doradztwo,
Stowarzyszenie AgroBiznesKlub,
Telewizja Polska S.A. Program 1 – Redakcja Audycji Rolnych,
Portal Gospodarz.pl – Twój Portal Rolniczy,
Miesięcznik Farmer i portal www.farmer.pl,
Miesięcznik Nowe Życie Gospodarcze,
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie,
Warszawski Bank Spółdzielczy,
Warszawski Rolno-Spożywczy Rynek Hurtowy Bronisze S.A.
Patronat medialny:
Telewizja Polska S.A. Program 1 – Redakcja Audycji Rolnych,
Dwutygodnik Agro Serwis,
Miesięcznik Farmer i portal www.farmer.pl,
Portal Gospodarz.pl – Twój Portal Rolniczy,
Miesięcznik Nowe Życie Gospodarcze,
Centrum Doradztwa Rolniczego dziękuje organizatorom stoisk promocyjnych:
Fabryce Cukierków „Pszczółka” z Lublina,
Cukierni Jarzyna z Brwinowa,
Firmie Produkcja Wędlin Wiejskich Piotr Brożyna,
Iławskiemu Stowarzyszeniu Producentów Gęsi – Grupie Producentów Rolnych „Marpol”,
Firmie Galeria Pieczywa Zbigniew Paczuski,
Tłoczni soków „Rembowscy”,
Spółdzielni Producentów Drobiu „Eko-Gril”,
ZPOiW „Polska Róża”,
6
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Lip
iec
/sie
rpie
ń 2
01
5
Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu
www.dodr.pl
miejsce/kontakt
18-19 lipca XVII Gala Izerska
DODR we Wrocławiu, PZD Lwówek Śląski [email protected]
tel. 75 782 21 36
2 sierpnia Kiermasz Ekologiczny
DODR we Wrocławiu, PZD Lubań [email protected]
tel. 75 722 34 61
15 sierpnia IX Festiwal Sera
DODR we Wrocławiu,PZD Wałbrzych [email protected]
tel. 74 842 62 72
22 sierpnia Konkurs wojewódzki „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów”
DODR we Wrocławiu, Dział PWGDiA [email protected]
tel. 71 339 80 21
22-23 sierpnia Jarmark Tkaczy Śląskich
DODR we Wrocławiu, PZD Kamienna Góra [email protected]
tel. 75 744 78 52
29 sierpnia Święto Mleka
DODR we Wrocławiu, PZD Kamienna Góra [email protected]
tel. 75 744 78 52
sierpień Wielka Feta Agroturystyczna
DODR we Wrocławiu, PZD Kłodzko [email protected]
tel. 74 867 38 01
sierpień/wrzesień II Dolnośląska Kukurydza w Labiryncie
DODR we Wrocławiu , Odział w Kobierzycach, Dział SPRSJiD
[email protected] tel. 71 339 80 21
sierpień Dni Karpia we Wrocławiu
DODR we Wrocławiu, Dział PWGDiA [email protected]
tel. 71 339 80 21
imprezy zewnętrzne
7
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Lip
iec
/sie
rpie
ń 2
01
5
Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli
www.wodr.konskowola.pl
organizator/kontakt
4-5 lipca XXIX Wystawa Zwierząt Hodowlanych, Maszyn i Urządzeń Rolniczych
LODR w Końskowoli, ZDR w Zamościu zs. w Sitnie
tel. 84 611 25 25, fax. 84 611 25 25 [email protected],
www.wodr.konskowola.pl
Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach
www.lodr-bratoszewice.pl organizator/kontakt
29-30 sierpnia XXIV Promocyjno-Handlowa Wystawa Rolnicza ROL–SZANSA
ŁODR w Bratoszewicach, Oddział w Piotrkowie Trybunalskim, Zespół Doradztwa Rolniczego i Metodyki
519 301 082, [email protected]
Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie
www.modr.mazowsze.pl
miejsce/kontakt
sierpień Biogazowa Kukurydza
MODR w Warszawie, Oddział Ostrołęka, tel. 29 760 03 69,
sierpień Dni Kukurydzy
MODR w Warszawie, Oddział Ostrołęka, TZD w Ostrowi Maz tel. 29 746 20 12,
sierpień XXIII Dzień Papryki
MODR w Warszawie, Oddział Radom, TZD w Przysusze tel. 48 675 25 95,
sierpień XI Święto Papryki
MODR w Warszawie, Oddział Radom, TZD w Przysusze
tel. 48 675 25 95, 48 671 00 10, [email protected]
sierpień Ogólnopolskie Targi Papryki
MODR w Warszawie, Oddział Radom, TZD w Radomiu
tel. 48 365 69 52, tel. 48 618 00 87, [email protected]
imprezy zewnętrzne
8
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Lip
iec
/sie
rpie
ń 2
01
5
Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach www.modr.pl
organizator/kontakt
4-5 lipca Turniej wsi
MODR w Karniowicach tel.18 331 00 09
25-26 lipca XXXVI Dni Gorczańskie
MODR w Karniowicach, TZDR w Limanowej tel.18 332 30 82
25 lipca – 2 sierpnia Tydzień Kultury Beskidzkiej w Makowie Podhalańskim
MODR w Karniowicach tel. 33 877 13 41
lipiec V I Amatorski konkurs zręczności powożenia zaprzęgami parokonnymi
MODR w Karniowicach tel.12 657 02 15, tel. 12 657 02 25
lipiec Święto Owocobrania z Jarmarkiem Cysterskim
MODR w Karniowicach, TZDR w Limanowej tel.18 332 12 51
9 sierpnia Między dawnymi a nowymi czasy
MODR w Karniowicach, TZDR Sucha Besk. 606 516 188, [email protected]
15 sierpnia Dożynki gminne
MODR w Karniowicach, TZDR w Limanowej tel.18 332 62 00
sierpień Festiwal Śliwki, Miodu i Sera
MODR w Karniowicach, TZDR w Limanowej tel.18 330 02 10, tel. 18 333 30 05
15 sierpnia Dni Gminy Budzów, Dożynki Gminne, wystawa
MODR w Karniowicach tel. 33 874 01 35, [email protected]
30 sierpnia Dożynki Konkurs wieńców dożynkowych
MODR w Karniowicach tel.18 331 70 02
imprezy zewnętrzne
9
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Lip
iec
/sie
rpie
ń 2
01
5
Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łosiowie
www.oodr.pl
organizator/kontakt
lipiec Akcja letniego wypoczynku pn. Podaruj mi lato – Piknik na Florydzie
OODR w Łosiowie, Dział Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki
tel.77 412 53 27 wew.259, [email protected]
Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie
www.odr.pl
miejsce/kontakt
18-19 lipca Targi AgroEkoTurystyczne w Augustowie
PODR w Szepietowie, Sekcja Ekologii i Ochrony Środowiska
tel. 86 275 89 19, [email protected]
sierpień –wrzesień Wojewódzki Konkurs Orki
PODR w Szepietowie, Dział Systemów Produkcji Rolnej
tel. 86 275 89 16, [email protected]
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
www.kpodr.pl organizator/kontakt
4-5 lipca XXXVIII Międzynarodowe Targi Rolno-Przemysłowe AGRO-TECH
K-PODR w Minikowie tel. 52 386 72 23, 25 , fax. 52 386 72 27
[email protected], www.agro-tech-minikowo.pl
4-5 lipca XVI Regionalna Kujawsko-Pomorska Wystawa Zwierząt Hodowlanych
K-PODR w Minikowie tel. 52 386 72 00, 14, fax. 52 386 72 27,
[email protected], www.kpodr.pl
9 sierpnia Kujawsko-Pomorskie Miodowe Lato
K-PODR w Minikowie, Oddział w Zarzeczewie tel. 54 255 06 00, fax. 54 255 06 01, [email protected], www.kpodr.pl
imprezy zewnętrzne
10
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Lip
iec
/sie
rpie
ń 2
01
5
Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie
www.sodr.pl
organizator/kontakt
lipiec-sierpień Konkurs: Najlepsze gospodarstwo agroturystyczne
ŚODR w Częstochowie tel. 34 37 70 117
[email protected], www.czwa.odr.net.pl
lipiec-sierpień Konkurs Najlepszy Bukiet Ziół
ŚODR w Częstochowie tel. 34 362 72 54,
sierpień Wystawa: Upowszechnianie Metod Produkcji Rolniczej Przyjaznych dla Środowiska
ŚODR w Częstochowie, PZDR w Myszkowie tel. 34 313 71 60 ,[email protected]
sierpień Wystawa Kwiatów
ŚODR w Częstochowie, PZDR w Wodzisławiu Śl. tel. 32 456 17 06,
PZDR.Wodzisł[email protected]
sierpień/wrzesień Dzień Ziół, Dzień Kartofla
ŚODR w Częstochowie, Oddział w Mikołowie tel. 32 3250150, [email protected]
sierpień/wrzesień Konkurs Wiedzy BHP w rolnictwie
ŚODR w Częstochowie, PZDR w Myszkowie tel. 34 313 71 60, [email protected]
sierpień/wrzesień Konkurs: Najlepszy Producent Rolny i Zakład Przetwórstwa Rolno-Spożywczego
ŚODR w Częstochowie tel. 34 37 70 117, [email protected],
www.czwa.odr.net.pl
sierpień/wrzesień Konkurs: AGROLIGA ’2015, Konkurs: Sposób na sukces, Konkurs: Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów, Konkurs Estetyczne Zagospodarowanie Zagrody
ŚODR w Częstochowie tel. 34 37 70 117, [email protected]
www.czwa.odr.net.pl
sierpień/wrzesień Konkurs Orki
ŚODR w Częstochowie, PZDR w Tarnowskich Górach
tel. 32 285 18 47, [email protected]
sierpień/wrzesień Transgraniczny Jarmark Ekologiczny
ŚODR w Częstochowie, PZDR w Cieszynie tel. 33 85208 94, [email protected]
imprezy zewnętrzne
11
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Lip
iec
/sie
rpie
ń 2
01
5
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie
www.w-modr.pl organizator/kontakt
lipiec-wrzesień Konkurs fotograficzny "Najciekawszy obiekt przyrody"
W-MODR w Olsztynie, Dział Metodyki Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw
tel. 87 520 30 31 w. 27, 697 632 452 [email protected]
Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach
www.zodr.pl
organizator/kontakt
sierpień/wrzesień XXVIII Barzkowickie Targi Rolne Agro Pomerania 2015
ZODR w Barzkowicach tel. 91 561 37 00 do 02, [email protected]
sierpień/wrzesień Konkurs młodego hodowcy, Zawody jeździeckie w skokach przez przeszkody, Konkurs Agro-Eko-Turystyczny "Zielone Lato", Zachodniopomorska Wystawa Koni Hodowlanych, XXVIII Barzkowickie Targi Rolne Agro Pomerania 2015,
ZODR w Barzkowicach tel. 91 561 37 00 do 02, [email protected]
sierpień/wrzesień Pokaz zwierząt hodowlanych, Hodowca Roku 2014 Bydła Mlecznego, Wystawa bydła mlecznego, Wystawa bydła mięsnego, Wystawa ptaków hodowlanych i ozdobnych oraz królików,
ZODR w Barzkowicach tel. 91 561 37 00 do 02, [email protected]
sierpień/wrzesień Nasze Kulinarne Dziedzictwo - Smaki Regionów
ZODR w Barzkowicach tel. 91 479 40 59, [email protected]
imprezy zewnętrzne
12
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
imprezy zewnętrzne
13 EKONOMIKA ROLNICTWA
Z dniem 1 stycznia 2016 roku w Polsce zaczną obowiązywać przepisy ustawy z dnia 9
kwietnia 2015 roku o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz
niektórych innych ustaw regulującej opodatkowanie sprzedaży bezpośredniej.
Ustawa wprowadza zmiany do pięciu ustaw, tj.:
ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;
ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych
przychodów osiąganych przez osoby fizyczne;
ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej.
ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych;
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa;
Istota wprowadzanych zmian podlega na zaliczeniu przychodów z realizowanej przez
rolników tzw. sprzedaży bezpośredniej do przychodów z innych źródeł w rozumieniu ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz na wprowadzeniu możliwości
ich opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, przy zastosowaniu stawki
w wysokości 2% przychodów, jeżeli w roku poprzedzającym rok podatkowy uzyskali z tej
działalności przychody nieprzekraczające 150 000 euro rocznie.
Zastosowanie powyższych uregulowań jest możliwe w przypadku osiągania przychodów ze
sprzedaży przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych
i zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, z wyjątkiem
przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych
działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym na
podstawie odrębnych przepisów, jeżeli:
1. sprzedaż nie jest wykonywana na rzecz osób prawnych, jednostek organizacyjnych
nieposiadających osobowości prawnej lub na rzecz osób fizycznych na potrzeby prowadzonej
przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej;
2. przetwarzanie produktów roślinnych i zwierzęcych i ich sprzedaż nie odbywa się przy
zatrudnieniu osób na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów
o podobnym charakterze;
3. sprzedaż następuje wyłącznie:
a) w miejscach, w których produkty te zostały wytworzone,
b) na targowiskach, przez które rozumie się wszelkie miejsca przeznaczone do prowadzenia
handlu, z wyjątkiem sprzedaży dokonywanej w budynkach lub w ich częściach;
4. prowadzona jest ewidencja sprzedaży.
Ponadto w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej w art. 3, który zwalnia
z obowiązku rejestrowania działalności gospodarczej i stosowania zapisów ustawy,
Nowe przepisy regulujące sprzedaż
bezpośrednią
Autor: Klaudia Kieljan; CDR O/Kraków
14 EKONOMIKA ROLNICTWA
uwzględniono działalność rolników w zakresie sprzedaży, o której mowa powyżej.
Ustawa z dnia 9 kwietnia 2015 r. wprowadza nowe uregulowania prawne w zakresie
opodatkowania sprzedaży bezpośredniej. W trakcie notyfikacji w Komisji Europejskiej
i opracowywania są obecnie również krajowe rozporządzenia dotyczące uwarunkowań
sanitarnych przy sprzedaży bezpośredniej.
Produkty roślinne
Obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2007 r. w sprawie
dostaw bezpośrednich środków spożywczych dotyczy zakresu działalności i wymagań
higienicznych przy prowadzeniu dostaw bezpośrednich małych ilości surowców (produktów
produkcji pierwotnej), pochodzących wyłącznie z własnych upraw lub hodowli, nie stanowiących
działów specjalnych produkcji rolnej (zboża, owoce, warzywa, zioła, grzyby, jagody oraz kiszona
i suszona forma tych produktów). Projekt nowego rozporządzenia Ministra Zdrowia
w sprawie dostaw bezpośrednich środków spożywczych przewiduje możliwość sprzedaży w
ramach dostaw bezpośrednich również produktów przetworzonych, takich jak np.: marynaty
warzywne, kiszone środki spożywcze, dżemy, soki, zupy, surówki, pieczywo, olej… Zapisy te
jednak uznano za wykraczające poza zakres pojęcia surowców użytego na gruncie
rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.
w sprawie higieny środków spożywczych i prace nad projektem zostały wstrzymane.
Ministerstwo Zdrowia opracowało i przedstawiło do konsultacji społecznych projekt pt.
„Wytyczne Dobrej Praktyki Higienicznej i Produkcyjnej przy produkcji żywności
niezwierzęcego pochodzenia w warunkach domowych z wykorzystaniem surowców
roślinnych z własnych upraw”. Uwagi do Wytycznych można było zgłaszać do dnia
3 czerwca br.. Spełnienie Wytycznych ma umożliwić legalną sprzedaż z możliwością
skorzystania z zapisów nowej ustawy regulującej opodatkowanie sprzedaży bezpośredniej
przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych. Wytyczne nie stanowią jednak twardego
prawa, a mogą być jedynie wskazówką i materiałem pomocniczym we wdrażaniu zasad higieny
i bezpieczeństwa żywności.
Produkty zwierzęce nieprzetworzone
Obecnie obowiązujące Rozporządzenie Ministra Rolnictwa I Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia
2006 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia
zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej dotyczy zakresu działalności
i wymagań weterynaryjnych przy sprzedaży wyłącznie produktów własnych, takich jak: tuszki
drobiu, zajęczaków, zwierzęta łowne, produkty rybołówstwa, żywe ślimaki lądowe, mleko surowe
lub surowa śmietana, jaja konsumpcyjne, produkty pszczele nieprzetworzone… Projekt
nowego rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wymagań
weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do
sprzedaży bezpośredniej m.in. poszerza katalog produktów o: mleko zsiadłe, siarę, masło,
twaróg, skórowane tusze grubej zwierzyny łownej, patroszone tusze drobnej zwierzyny łownej,
podroby drobiu, zajęczaków i zwierząt łownych, mrożone tusze w przypadku drobiu, zajęczaków
i zwierząt łownych; wprowadza również możliwość sprzedaży niektórych produktów z urządzeń
dystrybucyjnych do sprzedaży żywności. Projekt jest aktualnie w procesie notyfikacji w Komisji
Nowe przepisy regulujące sprzedaż bezpośrednią
15 EKONOMIKA ROLNICTWA
Europejskiej.
Produkty zwierzęce przetworzone
Obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca
2010 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej
i ograniczonej MOL określa zakres działalności i wymagania weterynaryjne, jakie powinny być
spełnione przy prowadzeniu działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej, jeżeli zakład
prowadzi: rozbiór świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego, końskiego,
drobiowego lub zajęczaków, zwierząt łownych, dzikich fermowych, produkcję mięsa mielonego,
surowych wyrobów mięsnych, produkcję produktów mięsnych, w tym gotowych posiłków
(potraw) wyprodukowanych z mięsa, produkcję obrobionych lub przetworzonych produktów
rybołówstwa, produkcję produktów mlecznych.. Projekt nowego rozporządzenia Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi ws. szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej,
lokalnej i ograniczonej m.in. poszerza katalog produktów – wprowadza możliwości produkcji:
produktów jajecznych wytworzonych w wyniku obróbki lub dalszego przetwarzania jaj
ugotowanych w skorupach,
produktów mlecznych wyprodukowanych z siary (dotychczas była możliwa jedynie
produkcja produktów mlecznych);
gotowych posiłków (potraw) wyprodukowanych z produktów pochodzenia zwierzęcego
(dotychczas taka możliwość istniała tylko dla gotowych posiłków (potraw)
wyprodukowanych z mięsa.
Projekt przewiduje poszerzenie obszaru, na którym może być prowadzona działalność MOL
o duże miasta zlokalizowane na terenie województw sąsiadujących z województwem, na terenie
którego prowadzona jest produkcja. Projekt jest na etapie notyfikacyjnym w Komisji Europejskiej.
Wszystkie powyższe projekty nowych rozporządzeń wprowadzają możliwość poszerzenia
obszaru sprzedaży, jeżeli sprzedaż jest dokonywana podczas imprez okolicznościowych,
(wystawy, festyny, targi, kiermasze) organizowanych w celu promocji tych produktów.
Obowiązujące przepisy prawne w zakresie sprzedaży bezpośredniej, jak również
projektowanie rozporządzenia są dostępne na wortalu edukacyjnym CDR
www.produktyregionalne.edu.pl w zakładce sprzedaż bezpośrednia.
Klaudia Kieljan CDR O/Kraków
Nowe przepisy regulujące sprzedaż bezpośrednią
16
Streszczenie
Materiał przedstawia najważniejsze informacje dotyczące roli innowacji w obecnej
perspektywie finansowej, zarówno na poziomie UE jak i w Polsce. Wskazuje na nowe podejście
do innowacji. W sposób syntetyczny prezentuje Inicjatywę Wspólnotową Unia Innowacji
i program Horyzont 2020, w ramach którego są wspierane projekty dotyczące badań z zakresu
rolnictwa i leśnictwa. Stanowi kontekst dla tematu „Innowacyjność w PROW 2014 2020”, o czym
będzie w kolejnym opracowaniu.
Innowacji w okresie programowania 2014-2020 w UE
Analizując dokumenty strategiczne (Strategia Europa 2020), programowe (inicjatywy
przewodnie) czy prawne w UE widać dużą determinację w poszukiwaniu szybkiej ścieżki
rozwoju. Uważa się, że najlepszą drogą przyspieszenia rozwoju są innowacje.
Nowe podejście do innowacji
Warto podkreślić, że w KE zmieniono podejście do innowacji. Do niedawna proces tworzenia
i wdrażania innowacji był postrzegany jako proces liniowy: praca naukowa – wdrożenie. Obecnie
innowacje postrzega się jako rezultat współpracy w ramach działalności społecznej
i gospodarczej. Uważa się, że proces innowacji obejmuje wiele różnych powiązań, co
pozwala na wyciągnięcie wniosku, że innowacje to nie tylko praca w laboratoriach, ale także
praca w sieciach, w ramach których współpracują przedstawiciele różnych środowisk.
W kontekście innowacji wiodącym projektem realizowanym w ramach strategii Europa 2020
jest inicjatywa flagowa Unia Innowacji.
Nadrzędnym celem projektu jest:
1. likwidacja barier hamujących rozwój innowacyjności oraz przeszkód we wprowadzaniu
na jednolity rynek UE nowych produktów i usług;
2. wzrost finansowania innowacji;
3. poprawa współpracy pomiędzy nauką i praktyką gospodarczą;
4. przyspieszenie regulacji prawnych w obszarze innowacji…
Najważniejsze działania Unii innowacji na lata 2010-2020:
- wzrost inwestycji na badania i rozwój do 3% PKB UE szczególnie w takich
dziedzinach jak: zmiany klimatu, efektywność energetyczna, bezpieczeństwo żywnościowe,
zdrowie oraz starzenie się społeczeństwa. (W przekonaniu Komisji Europejskiej przyczyni się to
do powstania 3,7 mln miejsc pracy oraz zwiększenia rocznego PKB o blisko 800 mld EUR do
2025 r.);
- stworzenie jednolitej europejskiej przestrzeni badawczej, której celem będzie
swobodny przepływ pracowników naukowych, technologii, innowacji oraz innowacyjnych
pomysłów (tzw. piąta swoboda); stymulowanie rozwoju innowacji za pomocą rynku zamówień
Rola innowacji w okresie programowania
2014-2020 w UE (cz. I)
Autor: Jadwiga Nowakowska, CDR/O Kraków
ROW
17
przed komercyjnych i zamówień publicznych na nowatorskie produkty i usługi;
- rozpowszechnianie działalności Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT),
- tworzenie europejskich partnerstw innowacyjnych,
- aktualizacja i uproszczenie norm prawnych dotyczących własności intelektualnej w UE;
szczególną wagę Komisja Europejska przywiązuje do zmniejszenia kosztów patentowania
w UE dla MSP, które ponadto potrzebują wsparcia w zakresie efektywnej ochrony praw
własności intelektualnej i przemysłowej,
- wprowadzenie oraz stosowanie narzędzi monitoringu i pomiaru innowacyjności, m.in.
tablicy wyników badań innowacyjności,
Tablica wyników innowacyjności za 2014 r. opiera się na 25 wskaźnikach z zakresu badań
naukowych i innowacji w 27 państwach członkowskich UE. Wskaźniki podzielone są na trzy
główne kategorie:
„czynniki dające możliwości”, tj. podstawowe elementy umożliwiające zaistnienie innowacji
(zasoby ludzkie, środki finansowe oraz atrakcyjne systemy badawczo-naukowe);
„działania przedsiębiorstw” – ukazujące stopień innowacyjności europejskich firm
(inwestycje, powiązania i przedsiębiorczość, aktywa intelektualne); oraz
„wyniki” – ilustrujące, w jaki sposób innowacyjność przekłada się na korzyści dla
gospodarki (innowatorzy, skutki ekonomiczne).
Co w ramach Unii Innowacji zrobiono?
Wdrożono unijną tablicę wyników innowacyjności w poszczególnych państwach;
Tworzone są sojusze na rzecz wiedzy (służą zbliżaniu i współpracy przedsiębiorstw
i placówek edukacyjnych, tworzenie sojuszy na rzecz wiedzy stanie się celem nowego programu
"Erazmus dla wszystkich"):
Rozpoczęto stosowanie systemu międzynarodowego rankingu szkół wyższych.
Europejski Instytut Innowacji i Technologii opracował reguły przyznawania znaku jakości
EIT programom studiów magisterskich i doktoranckich, za osiągnięcie Instytutu uważa się
stworzenie zintegrowanych partnerstw - wspólnot wiedzy i innowacji (WW i I) (np.
dotyczących zrównoważonej energii, czy społeczeństwa informacyjno- komunikacyjnego).
Wzrosło finansowanie badań naukowych oraz
innowacji, głównie dzięki programowi
Horyzont 2020.
Po wielu latach starań osiągnięto
porozumienie w sprawie jednolitego patentu
(europatent).
Uruchomiono pierwsze partnerstwa innowacji
w tym Europejskie Partnerstwo Innowacyjne
na rzecz Wydajnego i Zrównoważonego
Rolnictwa.
Ważną rolę we wspieraniu innowacji na poziomie UE spełnia program Horyzont 2020.
(Nazwę dla tego programu wymyśliły: Polka i Czeszka w ramach ogłoszonego konkursu).
Program Horyzont 2020 jest instrumentem finansowym wdrażania inicjatywy Unia
ROW
Rola innowacji ...
18
Innowacji w ramach strategii Europa 2020. Jest to narzędzie rozwoju Europejskiej Przestrzeni
Badawczej. Horyzont 2020 skupia w jednym programie wszystkie unijne środki finansowania
badań naukowych i innowacji. Zakładany budżet stanowi około 77,03 mld euro, w tym ponad 4
mld na badania w rolnictwie i leśnictwie.
Beneficjentami programu są:
Naukowcy indywidualni na każdym etapie kariery naukowej;
Zespoły naukowe i badawcze;
Podmioty/jednostki naukowe i badawcze;
Instytucje sektora nauki i przemysłu;
Podmioty prywatne i publiczne;
Przedsiębiorstwa każdego typu (mikro, małe, średnie, duże);
Inne podmioty posiadające osobowość prawną.
H2020 posiada uproszczoną strukturę, uproszczony model finansowy – KE refunduje do
100% kosztów bezpośrednich, a w przypadku projektów innowacyjnych – do 70% kosztów
kwalifikowalnych (ale w przypadku podmiotów prawnych o charakterze niezarobkowym do 100%)
i 25% wydatków pośrednich, co ułatwia przygotowanie kalkulacji projektu i jego rozliczenie;
obowiązuje kwalifikowalność podatku VAT – jeśli dana instytucja nie może go odzyskać; czas od
złożenia wniosku do przyznania dotacji skrócono z 12 do 8 miesięcy.
Obowiązuje dwustopniowa procedura oceny wniosków przez ekspertów KE (naukowcy/
podmioty aplikujące w pierwszym etapie będą przygotowywać tylko skrócony opis projektu, a po
pozytywnej ocenie przez ekspertów KE i zakwalifikowaniu się do dalszego etapu – będzie trzeba
przygotować pełny wielostronicowy opis). Dbać będzie się o zachowanie równowagi w liczbie
finansowanych projektów (przyznanych grantów) dla małych i dużych projektów. Program
podzielony jest na trzy filary:
Doskonałość w nauce,
Wiodąca rola w przemyśle,
Wyzwania społeczne.
Ten podział ma ułatwić ubiegającym się o środki poszukiwanie i wybór konkursu,
adekwatnego do dziedziny nauki, w której się specjalizują. W każdym z filarów i podlegających
im rozdziałów można znaleźć konkretne ogłoszenia o konkursach.
W ramach filara 1 finansowane będą:
granty dla najlepszych naukowców i ich zespołów przyznawane przez Europejską Radę
ds. Badań Naukowych,
międzynarodowe badania, które doskonalą istniejące technologie lub prowadzą do
powstania nowych,
stypendia indywidualne Marii Skłodowskiej-Curie;
oraz infrastruktura badawcza.
Filar 2 wspierał będzie:
badania z obszarów ważnych dla gospodarki: technologie informacyjno-komunikacyjne,
mikro- i nanoelektronika, fotonika, nanotechnologie, biotechnologia, zaawansowane
ROW
Rola innowacji ...
19
materiały i zaawansowane technologie produkcji i przetwarzania, technologie kosmiczne;
dostęp do instrumentów finansowania ryzyka na styku badań i wdrożeń (Access to Risk
Finance);
rozwój innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach (Innovation in SMEs).
W ramach filara 3 wspierane będą wyzwania społeczne:
zdrowie, zmiany demograficzne i dobrostan;
bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo i leśnictwo, badania mórz
i wód śródlądowych oraz biogospodarka;
bezpieczna, czysta i efektywna energia;
inteligentny, zielony i zintegrowany transport;
działania dotyczące klimatu, środowiska, efektywnej gospodarki zasobami
i surowcami;
Europa w zmieniającym się świecie – innowacyjne, otwarte społeczeństwa; bezpieczne
społeczeństwa – ochrona wolności i bezpieczeństwa Europy i jej obywateli.
Co w Polsce?
W badaniach obrazujących innowacyjność krajów UE Polska zajmuje niską pozycję.
Poziom Sumarycznego Wskaźnika Innowacyjności (Sumary Innovation Index – SII) dla
Polski jest niższy niż przeciętna dla wszystkich państw Unii Europejskiej.
W opublikowanym w 2013 r. rankingu Innovation Union Scoreboard (IUS) Polska zajęła 4-te
miejsce od końca. W ostatniej edycji IUS Polska po dwuletnim utrzymaniu się w grupie
umiarkowanych innowatorów, spadła w rankingu do grupy najsłabszej (modest innovators).
Ta słaba ocena wynika m.in. z bardzo niskich wartości wskaźników dotyczących poziomu
zaangażowania przedsiębiorstw (zwłaszcza MSP) w działalność innowacyjną oraz współpracy
w zakresie działalności innowacyjnej. Stosunkowo dobrze ocenione zostały jedynie zasoby
ludzkie.
ROW
Rola innowacji ...
20
Będzie lepiej?
Jest opracowana Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska
2020”, której celem głównym jest „Wysoce konkurencyjna gospodarka (innowacyjna i efektywna)
oparta na wiedzy i współpracy”.
Strategia w szczególności zakłada:
dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej
gospodarki, efektywne kształcenie, lepsze wykorzystania zasobów naturalnych i surowców oraz
wzrost umiędzynarodowienia polskiej gospodarki.
Główną osią strategii są innowacyjność i efektywność wykorzystania zasobów takich jak
wiedza, praca, kapitał, surowce i zasoby naturalne.
Strategia jest spójna z unijną strategię Europa 2020 oraz Inicjatywą Unia Innowacji.
Koordynatorem realizacji strategii i odpowiedzialnym za jej wdrożenie będzie minister
gospodarki. W jej realizacji będą brały udział wszystkie instytucje rządowe i samorządowe,
których ona dotyczy.
Strategia będzie wdrażana poprzez szczegółowe programy, zwłaszcza przez Program
Rozwoju Przedsiębiorstw, PO Inteligentny Rozwój, PO Polska Wschodnia, RPO.
Działania innowacyjne wspiera także Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020.
Warto też wspomnieć o inteligentnych specjalizacjach.
Inteligentna specjalizacja oznacza identyfikowanie wyjątkowych cech i potencjałów
rozwojowych danego kraju/regionu, a następnie ukierunkowanie wsparcia na wskazane
obszary, w których wsparcie może przynieść największą wartość dodaną.
Należy podkreślić, że opracowanie strategii inteligentnych specjalizacji jest wymogiem
prawnym dla wszystkich programów operacyjnych, które będą realizowały priorytety związane z
badaniami i rozwojem oraz innowacjami.
W Polsce Inteligentne specjalizacje na szczeblu kraju są załącznikiem do Programu
Rozwoju Przedsiębiorstw. Natomiast strategie wyznaczające Inteligentne specjalizacje zostały
opracowane przez samorządy województw i dotyczą poszczególnych regionów.
Jak z powyższego wynika innowacje w obecnym okresie programowania w UE
odgrywają ogromną rolę.
Podsumowanie
1. Innowacje w obecnym okresie programowania UE, są podstawą realizacji
najważniejszych celów strategicznych, strategii Europa 2020: Inteligentnego zrównoważonego
rozwoju, włączenia społecznego (ang. social inculsion), wzrostu zatrudnienia, czy podnoszenia
kwalifikacji.
2. Zgodnie z nowym podejściem do innowacji, innowacje to nie tylko praca w laboratoriach
ale także praca w sieciach, w ramach których współpracują przedstawiciele różnych środowisk.
3. Na poziomie UE specjalnymi instrumentami, które służą wdrażaniu innowacji w ramach
strategii Europa 2020 są: Inicjatywę wspólnotową Unia Innowacji oraz program Horyzont 2020.
4. W Polsce jest opracowana Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki
„Dynamiczna Polska 2020”, która będzie wdrażana poprzez szczegółowe programy, zwłaszcza
przez Program Rozwoju Przedsiębiorstw.
Opracowanie: Jadwiga Nowakowska, CDR O/Kraków (Kraków; czerwiec 2015 r.)
ROW
Rola innowacji ...
21
Druga część opracowania poświęcona będzie „Innowacyjności w PROW 2014 2020”
Literatura:
1. Komunikat Komisji Europa 2020 KOM (2010) 2020 wersja ostateczna
2. KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO
KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW „Horyzont 2020” - program
ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji
3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r.
ustanawiające przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia
w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie
Rady (WE) nr 73/2009 – zazielenienie (art. 43 – 47);
4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013
w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylające
rozporządzenia Rady (EWG) nr 352/78, (WE) nr 165/94, (WE) nr 2799/98, (WE) nr 814/2000, (WE) nr
1290/2005 i (WE) nr 485/2008 – sankcje za zazielenienie (art. 77 ust. 6),
5. ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) NR 639/2014
6. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r.
w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005
7. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020.
8. Edmund Giejbowicz SAEPR/FAPA artykuł: Innowacyjność kluczem do sprostania nowym wyzwaniom
WPR
9. Przegląd Obszarów wiejskich UE nr.16 PL/2013
ROW
Rola innowacji ...
22
Wszystkie projekty współpracy powinny przyczyniać się do osiągnięcia celów określonych
i zapisanych w strategiach rozwoju, wykorzystując doświadczenia partnerów z innych krajów.
LGD-y mogą zatem korzystać z już gotowych i stosowanych w innych miejscach rozwiązań oraz
przewidywać ich adaptowanie bądź wypracowywać nowe rozwiązania. Ważną zasadą, którą
powinniśmy się kierować przy realizacji projektów współpracy, wykorzystujących doświadczenia
innych, jest zasada, która brzmi „nie kopiować tylko kapować”. Oznacza ona tyle, co „rozumieć
idee, umiejętnie wykorzystywać ciekawe rozwiązania oraz w przemyślany sposób przystosować
je do naszych warunków”. Umiejętne wykorzystanie wiedzy i poprawa rozpowszechniania
dobrych praktyk to jedno z podstawowych zadań sieci obszarów wiejskich, zarówno na poziomie
krajowym, jak i europejskim, które zyskało na znaczeniu w trakcie przygotowywania się
Lokalnych Grup Działania do nowego okresu programowania 2014-2020.
Zebrana (nabyta) wiedza wynikająca z poznanych i przeanalizowanych dobrych praktyk - to
skarbnica z której możemy, a właściwie powinniśmy korzystać, realizując projekty współpracy.
Nowoczesne, innowacyjne podejście w realizacji projektów przedkłada się na zwiększenie
zasięgu i szerokie oddziaływanie wypracowanych efektów.
Takim przykładem może być niemiecki projekt: „Nowoczesny spacer po lesie” (Entdecke den
Wald). Jest to aplikacja na telefon komórkowy i tablet stworzona przez Federalne Ministerstwo
Żywności, Rolnictwa i Ochrony Konsumenta. Pomysł na aplikację zrodził się kiedy zorientowano
się, że ludzie podczas spacerów po lesie chętniej sięgają po swój telefon niż po papierową
wersję mini podręcznika. Jako że w lesie często nie mamy zasięgu telefonii komórkowej,
założono, że aplikacja musi działać bez dostępu do Internetu. Aplikacja daje miłośnikom przyrody
możliwość zdobycia wiedzy na temat niemieckich lasów. Celem aplikacji, który kryje się za
zabawnym sposobem kontaktu z lokalną fauna i florą, jest podniesienie świadomości i wiedzy w
zakresie leśnictwa. Ponadto, zawiera ona interesujące, zabawne dodatki takie jak na przykład
narzędzie do pomiaru wysokości drzewa. Link umożliwiający pobranie aplikacji zamieszono na
stronie internetowej ministerstwa, a samo narzędzie jest regularnie aktualizowane. Wartość
dodana aplikacji polega na tym, że rozwija ona świadomość na temat zrównoważonego
wykorzystania lasów i pozwala na lepsze zrozumienie roli lasów w krajobrazie wiejskim. Aplikacja
cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem. Warto podkreślić, że nie jest ona jedynym
narzędziem do przekazywania informacji o lesie, ani nie zastępuje innych form. Drukowana jest
również forma papierowa. Program jest jednak przydatnym i nowoczesnym sposobem na
poszerzanie zasięgu odbiorców dzięki dopasowanym i intuicyjnym rozwiązaniom
komunikacyjnym, dlatego też został oceniony jako jedno z najlepszych rozwiązań tego typu w
Niemczech. Wprawdzie jest to projekt działania zrealizowanego przez ministerstwo, to jednak
Przykłady działań zagranicznych instytucji
wspierających LGD inspiracją do
kreatywnych operacji i projektów współpracy
w latach 2014-2020
Autor: Przemysław Lecyk, CDR/O Poznań
ROW
23
może to być inspiracja dla projektu współpracy miedzy LGD.
Kolejnym projektem umożliwiającym szersze propagowanie zwiększające zasięg działań
realizowanych przez KSOW we współpracy z LGD jest maltański projekt: „Spojrzenie
na…” (MAD-Daqqa t‘Ghajn). Projekt polegał na przeprowadzeniu kampanii informacyjnej
w telewizji, w ramach której, w najpopularniejszej stacji telewizyjnej na Malcie, wyemitowano
dwadzieścia odcinków programu promujących wybrane projekty z zakresu rozwoju obszarów
wiejskich wspierane w ramach PROW. Projekt zrealizowano, ponieważ maltańska KSOW
zauważyła, że brakuje wiedzy wśród społeczeństwa na temat WPR i wpływu finansowanego
przez nią rozwoju obszarów wiejskich na wzrost maltańskiej gospodarki. Stwierdzono,
że telewizja będzie idealnym narzędziem, aby rozpowszechniać i promować osiągnięcia oraz
korzyści wynikające z maltańskiego PROW. Wybór tej formy przekazywania informacji był
oczywisty, biorąc pod uwagę wielkość kraju, koszt innych narzędzi medialnych, jak również
przewidywane oddziaływanie. KSOW zidentyfikowała kluczową grupę docelowych odbiorców,
która obejmowała potencjalnych beneficjentów, tj.: rolnicy, i przedsiębiorcy z obszarów wiejskich,
jak również młodych ludzi, organizacje non-profit i opinie publiczną. Kampania opierała się na
wywiadach z wykonawcami projektów, w których widoczne były korzyści z otrzymanego
wsparcia. Dzięki współpracy z tym bogatym medium komunikacyjnym, KSOW była w stanie
wyjaśnić, w jaki sposób wykorzystywane są fundusze na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, kto
z nich korzysta i dlaczego wspierane są takie, a nie inne projekty. Projekt otrzymał wiele
pozytywnych opinii. Wartością dodaną tej kampanii było to, że można było przekazać te
informacje bezpośrednio do domu, wielu obywatelom.
Trzecim projektem wspierającym innowacyjne podejście do realizacji programów w ramach
funduszy UE jest projekt portugalskiego KSOW. Projekt „Mapowanie potencjału innowacyjnego
na obszarach wiejskich” (RUR@L INOV - Inovation in Ruaral Areas). Projekt koordynowany jest
przez Uniwersytet z Trasos-Montes e Alto Douro (UTAD) i rozwijany w partnerstwie
z portugalskim Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, a finansowany przez
KSOW. Na podstawie zrealizowanych projektów program pomaga w zidentyfikowaniu
innowacyjnych procesów, a także w stworzeniu profilów innowacyjnych organizacji i podmiotów
oraz pobudza do innowacji inne podmioty na obszarach wiejskich w Portugalii. Celami projektu
są:
- stworzenie elastycznych ram analitycznych umożliwiających identyfikację i pomiar małych
i nie technologicznych innowacji, w tym produktów, procesów i innowacji społecznych,
- opracowanie charakterystyki procesów innowacyjnych i stworzenie profili innowatorów
z obszarów wiejskich,
- identyfikacja kluczowych czynników wspierających lub ograniczających innowacje oraz
- opracowanie wskaźników do oceny innowacji i ich efektów, zarówno wewnątrz, jak i poza
innowacyjnymi organizacjami.
W projekcie połączono metody jakościowe z ilościowymi. Pomiędzy sierpniem 2012 r.,
a lutym 2013 r. opracowano ankietę, którą wykorzystano do zbadania 120 organizacji uznanych
za innowacyjne. Skorzystano również z metody grup fokusowych, warsztatów i studiów
przypadku. W projekcie wykorzystuje się podejście interdyscyplinarne, dzięki czemu możliwe jest
objęcie nim szerokiego zakresu innowacyjnych interesariuszy i zrozumienie ich wizji i oczekiwań.
Badania pokazały dużą dynamikę w zakresie innowacji i dążenie do internacjonalizacji wśród
ROW
Przykłady działań zagranicznych instytucji wspierających LGD
24
portugalskich przedsiębiorców z obszarów wiejskich. Projekt pokazuje również jak duże
znaczenie dla konkurencyjności i zrównoważenia portugalskich obszarów wiejskich mają
innowacje na małą skalę, które charakteryzują się niską intensywnością technologiczną
i tworzone są przez mikro- i małe przedsiębiorstwa oraz inne organizacje. Kluczową cechą
podejścia innowacyjnego takich badanych podmiotów jest to, że są one kierowane przez dobrze
wykształconych ludzi, którzy charakteryzują się dużą zdolnością wynajdywania okazji
(wyszukiwania niszy). Potrafią łączyć różne rodzaje wiedzy oraz doceniać lokalne zasoby:
kulturalne, środowiskowe. Program pokazał, skalę niewykorzystanego potencjału innowacyjnego
na obszarach wiejskich w Portugalii. Na przedstawionych przykładach widać, że o poziomie
innowacyjności projektu nie decyduje przyjęta dla wszystkich ogólna skala innowacyjności, która
ściśle określa jaki projekt jest innowacyjny i w jakim stopniu. Decydują o tym idea projektu, teren,
czyli otoczenie, w którym realizowany jest projekt. W jednym przypadku telewizyjna kampania
informacyjna o efektach realizowanych projektów będzie innowacyjna, ponieważ do tej pory tego
się tak nie robiło na danym obszarze. Gdzie indziej nie będzie to żadna innowacja, ponieważ
narzędzie to jest od dawna znane i stosowane. To czy realizujemy projekty w sposób
innowacyjny, czy też konwencjonalny, ma znaczenie jeśli chcemy wykorzystać możliwości
wsparcia ze źródeł wspierających projekty innowacyjne, a na takie stawia UE w kolejnym okresie
programowania. Najważniejszym jednak jest to, by projekty realizowane przez LGD, KSOW czy
ministerstwa zaspokajały zapotrzebowanie lub odpowiadały na problemy występujące na
obszarze, w którym działa dana organizacja, ułatwiały uzyskanie informacji dla potencjalnych
beneficjentów oferowanych programów, a przede wszystkim nie zniechęcały i nie utrudniały ich
pozyskania. Bardzo ważnym czynnikiem inspirującym do realizacji kreatywnych operacji
i projektów jest szeroko pojęty termin „zmiana/y”. Zmiana myślenia w podejściu projektowym,
zmiana w podejściu realizacji projektu. Umiejętność korzystania z istniejących metod, sposobów
i rodzajów projektów to bardzo duża sztuka, a tworzenie nowych rozwiązań w zakresie regionu,
kraju, państwa czy świata to innowacja.
Bibliografia:
1. European Network for Rural Development (ENRD magazine – 2013/2014)
2. www.rural.fi
3. www.europa.eu
ROW
Przykłady działań zagranicznych instytucji wspierających LGD
25 PRODUKCJA ROLNA
Podstawy agrotechniki
w produkcji ekologicznej (cz. II)
Autor: Barbara Sazońska; CDR/O Radom
Agrotechnika – jest to ogół zabiegów stosowanych przy uprawie roli i roślin w celu
uzyskania obfitych plonów wysokiej jakości. Do zabiegów agrotechnicznych należą:
uprawa roli
nawożenie
siew i sadzenie,
nawadnianie
pielęgnowanie,
ochrona roślin, zbiór i przechowywanie ziemiopłodów.
W części I. zostały omówione zagadnienia dotyczące uprawy roli i nawożenia. Kolejnymi
ważnym zabiegami agrotechnicznymi w produkcji ekologicznej są siew i sadzenie, nawadnianie,
pielęgnowanie roślin oraz ich ochrona.
SIEW I SADZENIE
Pora siewu
Właściwy termin siewu ma bardzo duży wpływ na wielkość plonu, porę dojrzewania a także
przezimowania roślin ozimych. W doświadczeniach IUNG-u stwierdzono, że jęczmień ozimy
wymarza łatwiej gdy jest wysiany zbyt wcześnie (za silnie się rozrasta), jak i zbyt późno (nie ma
czasu na dostateczne rozkrzewienie się i ukorzenienie przed zimą).W pewnym stopniu
można osłabić ujemne skutki opóźnionego siewu przez zwiększenie ilości wysiewu nasion.
Wyznaczenie najkorzystniejszej pory siewu zależy od wymagań danej rośliny, przyrodniczego
charakteru rejonu, warunków klimatycznych, rodzaju gleby oraz położenia pola. Jednak głównymi
czynnikami siedliska, które należy uwzględnić przy podjęciu tej decyzji są: wilgotność gleby
i temperatura. Ważny też jest czas pojawienia się szkodników i chorób na poszczególnych
roślinach uprawnych. Należy wziąć pod uwagę możliwość przesunięcia terminu siewu, jeżeli w
ten sposób rośliny mogą uniknąć większego porażenia.
Opóźnienie siewów jesiennych zmusza nasiona do kiełkowania, na ogół w dobrych
warunkach wilgotności gleby, ale w niższych temperaturach. Średnia temperatura dobowa,
a zwłaszcza w nocy, jest coraz niższa, natomiast wilgotność gleby zwiększa się wskutek
osłabienia parowania. Kiełkowanie przebiega wówczas wolniej, przedłuża się, a okres rozwoju
przezimowania ulega skróceniu. Późny wysiew skraca zatem okres wegetacji, w wyniku czego
obniża się plon i pogarsza jego jakość. Najwcześniej należy siać rzepak, a następnie rzepik,
wykę, jęczmień, żyto i pszenicę.
Siewy wiosenne zależą przede wszystkim od wilgotności gleby i temperatury. Układ tych
czynników jest na ogół odwrotny niż w jesieni. W związku z tym siewy należy rozpocząć jak
najwcześniej, aby rośliny mogły wykorzystać jeszcze zapasy wody pozimowej. Najwcześniej
należy siać te rośliny, które wymagają dużo wody, a jednocześnie dobrze znoszą przymrozki,
a więc: pszenicę jarą i owies, marchew, bobik, groch, wykę jarą, a potem jęczmień jary
26 PRODUKCJA ROLNA
i koniczyny, buraki itp. Pszenica jara jest szczególnie wrażliwa na termin siewu i nawet niewielkie
jej opóźnienie powoduje wyraźną obniżkę plonu.
Głębokość siewu
Głębokość przykrycia nasion zależy przede wszystkim od ich wielkości, zapotrzebowania na
wodę w czasie pęcznienia, tlenu w okresie uruchamiania zapasów i wzrostu światła podczas
kiełkowania, wielkości kiełka i jego zdolności wzrostowej oraz sposobu kiełkowania i wschodów.
Podczas wczesnowiosennych siewów zbyt głębokie umieszczanie nasion opóźnia wschody,
ponieważ górna warstwa gleby nagrzewa się szybciej niż głębsze. Zbóż nie należy siać za płytko
ani za głęboko. W pierwszym wypadku narażamy węzeł krzewienia rośliny na przemarznięcie,
natomiast w drugim, zwłaszcza u żyta, na niedostateczne jego rozkrzewienie się.
Gęstość siewu
Ustalenie właściwej ilości wysiewu jest dość skomplikowane i dlatego wciąż dyskusyjne,
wpływa bowiem w bardzo istotny sposób na wielkość plonów. Gęstość siewu zależy od
właściwości danego gatunku i odmiany, warunków klimatycznych, żyzności i kultury gleby, terminu
i sposobu siewu, wielkości samego nasienia, wartości użytkowej nasion, dobrego przygotowania
pola pod siew, intensywności nawożenia. Na przykład len na włókno siejemy znacznie gęściej niż
na nasiona. Ustalając gęstość siewu trzeba wziąć pod uwagę możliwość wylegania roślin jako
następstwa siewu zbyt gęstego lub rzadkiego. Pierwszy wypadek jest pospolity u tych roślin, które
krzewią się wcześnie, jak np. żyto i owies. Natomiast drugi – u rzepaku, który tworzy wiele
bocznych pędów w górnej części rośliny, co z kolei nadmiernie obciąża ją, sprzyjając wyleganiu.
Sadzenie
Technika sadzenia zależy od tego, czy sadzi się bulwy ziemniaka, korzenie okopowych czy
też rozsadę. Sadzenie wysadków buraków, marchwi czy cykorii, przeznaczonych na produkcję
nasion, trzeba rozpocząć od ich przebrania. Zbyt długie korzenie należy przyciąć, aby nie zwijały
się podczas sadzenia. Sadzi się je w kwadrat w miejscach przecięcia się linii znacznika.
NAWADNIANIE
Istotnym czynnikiem wpływającym na wielkość plonów jest suma opadów w okresie wegetacji
z uwzględnieniem rodzaju gleby. Za optymalne opady przyjęto takie, w przedziale których
nastąpiły najwyższe plony poszczególnych gatunków rolniczych. Średnio dla Polski na glebach
lekkich opady optymalne dla owsa wynoszą 200-250mmm , dla żyta 250-300 mm, dla pszenicy
ozimej i jarej oraz jęczmienia ozimego300-350 mm, a dla jęczmienia jarego ponad 350 mm.
Dla motylkowatych wieloletnich (koniczyny czerwonej i lucerny) opady te powinny wynosić dla
wszystkich gleb powyżej 400 mm, dla bobiku 350-400 mm.
W nawadnianiu chodzi o takie zastosowanie wielkości i dodatkowych dawek wody w pewnych
okresach rozwojowych, aby uzupełnić krzywą przebiegu opadów i dostosować do faktycznego
zapotrzebowania danej rośliny na wodę. Największe przyrosty plonów uzyskuje się nawadniając
roślinę w fazach krytycznych. Dla roślin zbożowych jest to okres od początku strzelania w źdźbło
do dojrzałości woskowej przeważnie jest to okres od 2 dekady maja do I dekady lipca.
Zapotrzebowanie zbóż na wodę jest najmniejsze na początku wegetacji i wzrasta w miarę rozwoju
roślin. Okres największej wrażliwości na suszę obejmuje fazy: krzewienia, strzelania w źdźbło
i kłoszenia. Deficyt wody w poszczególnych fazach rozwojowych zbóż wywołuje różne skutki.
W fazie kiełkowania następuje przerzedzenie wschodów. W fazie krzewienia zahamowanie
Podstawy agrotechniki w produkcji ekologicznej
27 PRODUKCJA ROLNA
W fazie strzelania w źdźbło następuje zmniejszenie powierzchni asymilacyjnej, przyrostów
organów wegetatywnych oraz plonu słomy i ziarna. W fazie kłoszenia i kwitnienia następuje słabe
wykształcenia kłosa, zmniejszenie ilości ziarna w kłosie, oraz plonu ziarna. Do nawadniania zbóż
przystępujemy gdy dolna granica uwilgotnienia wynosi na glebach lekkich 60%, a na średnich
70% polowej pojemności wodnej. Przeciętne okresy deszczowania pszenicy ozimej rozpoczynają
się w II dekadzie maja, natomiast pszenicy jarej i jęczmienia jarego w III dekadzie maja i kończą
się w I dekadzie lipca.
OCHRONA I PIELĘGNOWANIE ROŚLIN
Rozróżnia się 3 metody zwalczania chorób i szkodników: agrotechniczne, hodowlane
i biologiczne. W produkcji ekologicznej nie dopuszcza się stosowania chemicznych środków
ochrony roślin.
Metody agrotechniczne
Są to metody dawno znane, lecz często zaniedbywane. Należą do nich takie czynności jak:
staranne doczyszczenie materiału siewnego, usuwanie chorych roślin z plantacji, niszczenie
resztek pożniwnych, izolacja przestrzenna upraw, rejonizacja gatunków i odmian roślin
uprawnych, wymijanie głównych okresów zagrożenia plantacji przez przyśpieszenie lub
opóźnienie siewów, specjalne zmianowanie.
Metody hodowlane
Odmiany odporne, bądź tylko mniej podatne, czy bardziej tolerancyjne (łatwiej znoszące
chorobę) mogą w znacznym stopniu zmniejszyć straty ponoszone przez produkcję roślinną. Nie
ma odmian odpornych na wszystkie najgroźniejsze choroby czy szkodniki, jak rdze zbożowe,
mączniaki, wirozy, mątwiki. Przy rosnących wymaganiach rolnictwa co do plenności i wartości
gospodarczej odmian, hodowla odpornościowa ma utrudnione zadanie. Trudności hodowlane
zwiększa również załamywanie się odporności na skutek powstawania bardziej agresywnych ras
patogenów. Metody biologiczne
Polegają na:
stwarzaniu korzystnych warunków bytowania ptakom owadożernym i drapieżnym,
niektórym ssakom mięsożernym i pasożytniczym owadom;
wprowadzeniu na teren występowania szkodników wrogów wyhodowanych masowo
w warunkach sztucznych (introdukcja) np. kruszynka zmiennego przeciwko owocówkom,;
stosowanie biopreparatów (np. bakterii) wywołujących choroby szkodników.
Efekty stosowania biopreparatów nie są natychmiastowe.
Preparat z Bacillus thuringiensis użyty do opryskiwania roślin zaatakowanych przez gąsienice,
daje szybkie efekty, ponieważ oprócz żywych bakterii zawiera jeszcze trujące kryształy
wytwarzane przez komórki bakterii.
Ważne też jest zadbanie o wzmocnienie tzw. Oprócz środowiska i maksymalną obronność
roślin uprawnych związanych z dobrą agrotechniką.
Działalność ta będzie polegała na: powstrzymywaniu procesów erozyjnych (w warstwie
próchnicznej rozmnażają się promieniowce, które w dużej części hamują rozwój patogenów),
oszczędzaniu źródeł wody i budowie, zbiorników wodnych, zakładaniu i wzbogacaniu gatunkowym
zadrzewień, zakładaniu poletek z roślinami miododajnymi.
Podstawy agrotechniki w produkcji ekologicznej
28 PRODUKCJA ROLNA
Zanieczyszczenia żywności - źródła
i wpływ na jakość produktu
Autor: Barbara Sałata, CDR/O Radom
Zanieczyszczenie żywności to każdy występujący w niej czynnik (chemiczny, fizyczny lub
mikrobiologiczny), który może spowodować, że staje się ona niebezpieczna dla zdrowia lub życia
konsumenta. Zanieczyszczenia żywności to substancje lub organizmy, które są obecne w
żywności wskutek zanieczyszczenia środowiska, w następstwie procesu produkcyjnego lub
nieprawidłowości w obrocie. Producent żywności powinien stworzyć takie warunki w procesie jej
wytwarzania, aby wyeliminować lub zredukować zagrożenia do bezpiecznego poziomu,
uniemożliwić zwiększenie jego poziomu i zapobiec zanieczyszczeniu wtórnemu. Bezpieczna
żywność to taka, której spożycie nie spowoduje uszczerbku na zdrowiu konsumenta. Do
zanieczyszczeń żywności może dojść podczas jej wytwarzania, pakowania, transportu,
przechowywania a także przygotowania do spożycia.
Do najczęstszych źródeł zanieczyszczeń żywności zaliczamy:
Środowisko – woda, gleba, powietrze
Pozostałości z działalności rolniczej– nawozy, środki ochrony roślin
Pozostałości z działalności hodowlanej– pasze, leki
Pozostałości procesu technologicznego
Opakowania.
Żywność podczas wielu etapów prowadzących do tego by trafić ostatecznie na stół
konsumenta narażona jest na działanie różnych czynników: chemicznych, fizycznych
biologicznych.
Zagrożenie chemiczne
Zagrożenia chemiczne to wszystkie substancje chemiczne, które wprowadzone do
organizmu człowieka mogą wywoływać stany zatrucia chemicznego. Źródłem zagrożeń
chemicznych są np. wszystkie surowce podstawowe i pomocnicze, materiały opakowaniowe,
maszyny i urządzenia. Są określane, jako krytyczne wyróżniki jakości i bezpieczeństwa
żywności. Można je sklasyfikować następująco:
naturalnie występujące w surowcach (np. solanina w ziemniakach, amygdalina w gorzkich
migdałach).
technologiczne: mykotoksyny, heterocykliczne aminy (HCA), środki używane do
dezynsekcji i deratyzacji, oleje, smary, antybiotyki, hormony wzrostu, substancje
antybakteryjne, leki weterynaryjne,
środowiskowe jako metale ciężkie (arsen, ołów, rtęć, nikiel, cynk), pestycydy, azotany,
nawozy i pierwiastki promieniotwórcze, WWA, dioksyny i polichlorowane bifenyle.
W produkcji podstawowej najwięcej metali ciężkich dostarcza żywność pochodzenia
roślinnego. Warzywa ze względu na stały kontakt z glebą w znacznym stopniu kumulują metale
ciężkie.
29 PRODUKCJA ROLNA
Azotany (III) i azotany (V) obecne są również w żywności, szczególnie pochodzenia
roślinnego, głównie ze względu na stosowanie nawozów mineralnych, ich obecności w wodach
powierzchniowych zanieczyszczonych ściekami komunalnymi i przemysłowymi, odchodami
zwierzęcymi oraz opadami atmosferycznymi.
Sałata w znacznym stopniu magazynuje azotany (V)
Zawartość azotanów (V) w warzywach jest zmienna i zależy od intensywności nawożenia,
właściwości gleby, warunków klimatycznych, gatunku rośliny, czasu wegetacji oraz stopnia
dojrzałości w czasie zbioru.
W produkcji roślinnej źródłem zagrożenia mogą być zabiegi agrotechniczne związane
z pielęgnacją roślin i zbiorem plonów oraz późniejszym ich przechowywaniem i przygotowaniem
do sprzedaży. Niektóre zagrożenia mogą być wyeliminowane, jeśli będą przestrzegane
wymagania dobrej praktyki rolniczej i higieniczne. Zmniejszeniu ryzyka konsumentów,
związanego ze stosowaniem nawozów i pestycydów służą badania monitoringowe ich
pozostałości. Bardzo istotny wpływ na ograniczenie pozostałości stosowanych środków ochrony
roślin będzie obowiązek wprowadzenia od 1 stycznia 2014 r. stosowania integrowanej ochrony
roślin według zasad zawartych w załączniku III do dy-rektywy 2009/128/EWG. Zasady te
obejmują m.in.:
zapobieganie występowaniu organizmów szkodliwych lub minimalizowanie ich
negatywnego wpływu na rośliny uprawne,
monitorowanie organizmów szkodliwych,
umiejętność podejmowania decyzji na podstawie danych z monitoringu,
przedkładanie metod niechemicznych nad metody chemiczne,
celowe stosowanie pestycydów,
ograniczanie stosowania pestycydów do niezbędnego minimum,
Zanieczyszczenia żywności
30 PRODUKCJA ROLNA
stosowanie strategii przeciwdziałających rozwojowi odporności organizmów na dany
preparat.
Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) są jednymi z najbardziej
rakotwórczych substancji identyfikowanych w żywności. Głównymi przedstawicielami tej grupy
związków są: benzo[a]piren, benzo[a]antracen, naftalen oraz chryzen. WWA przedostają się do
żywności dwiema drogami: z zanieczyszczonego środowiska oraz w wyniku procesów
przetwórczych, takich jak suszenie zbóż, prażenie kawy oraz wysokotemperaturowa obróbka
technologiczna (pieczenie, prażenie, wędzenie – głównie produktów zwierzęcych). Do żywności
pochodzenia roślinnego przenikają z powietrza, gleby i wody. WWA występujące
w atmosferyczne w fazie gazowej oraz zaadsorbowane na
powierzchni pyłów osiadają na roślinach, rozpuszczając się w
warstwie woskowej pokrywającej ich powierzchnię.
Surowce roślinne narażone są na zanieczyszczenia
chemiczne poprzez opady atmosferyczne. Większość zagrożeń
chemicznych wykrywanych w żywności należy do grupy skażeń
trudnych lub wręcz niemożliwych do uniknięcia z uwagi na
powszechność ich występowania w środowisku naturalnym,
trwałość oraz zdolność do kumulowania się w ogniwach
łańcucha żywnościowego.
Skażenie substancjami chemicznymi może prowadzić do długotrwałych chorób. Różne
pierwiastki i związki chemiczne, nie będące istotnymi składnikami żywności, a znajdujące się w
niej w sposób przypadkowy, mogą w znacznym stopniu wpływać na jakość zdrowotną żywności,
powodując albo natychmiastowe objawy chorobowe, albo też zmiany w funkcjonowaniu
organizmu, dające się stwierdzić dopiero po pewnym czasie. Obecność niektórych związków
może dawać skutki nawet w następnych pokoleniach; ich wpływ na organizm ludzki może się
także objawiać w postaci chorób nowotworowych.
Zagrożenia fizyczne
Zagrożenia fizyczne to wszystkie substancje obce i materiały, które normalnie nie występują
w żywności, a które mogą spowodować fizyczne uszkodzenie ciała człowieka. Ich źródła to:
surowce: piasek, kamyki, kości, ości, pestki, skórki;
opakowania: elementy drewniane z palet, plastik, szkło, kawałki metalu, sznurki;
elementy maszyn i urządzeń,
człowiek: biżuteria, guziki, włosy, paznokcie, wynikające z zaniedbań pracowników;
pomieszczenia do składowania i przechowywania surowców: szkło okienne, elementy lamp
oświetleniowych, elementy drewniane, kamienie itp.
Zagrożenie mikrobiologiczne
Zagrożenia mikrobiologiczne stanowią zagrożenia wywołane mikroorganizmami
patogennymi, takimi jak: grzyby, pierwotniaki, wirusy, bakterie oraz organizmy bakteriopodobne.
Źródłem zagrożeń może być sam człowiek, w wyniku niezachowania zasad higieny żywności
w łańcuchu żywnościowym, obecność szkodników: ptaków, gryzoni, owadów, jak również mogą
pochodzić z surowców użytych do produkcji żywności. Zagrożenia mikrobiologiczne mogą
wpływać ma zdrowie i życie człowieka w sposób bezpośredni lub pośredni. Wpływ bezpośredni
polega na infekcji tkanek wywołanej przez drobnoustroje (bakterie, wirusy, pleśnie).
Zanieczyszczenia żywności
31 PRODUKCJA ROLNA
Pośrednie oddziaływanie natomiast sprowadza się do wytwarzania przez mikroorganizmy toksyn,
które powodują zatrucia pokarmowe.
Na poziomie produkcji surowców w gospodarstwie wpływ na mikroflorę surowców roślinnych
ma gleba, która jest zbiorowiskiem wszystkich grup mikroorganizmów reprezentowanych przez
tlenowce i beztlenowce oraz formy wegetatywne i przetrwalnikowe. Największe zanieczyszczenie
gleby występuje w warstwie powierzchniowej. Dominującymi są tu bakterie z rodzajów Bacillus,
Clostridium, Pseudomonas, Proteus i in., a także drożdże, pleśnie i promieniowce. Wśród
drobnoustrojów mogących zanieczyszczać surowce roślinne mogą występować również formy
patogenne z rodzaju Listeria, Clostridium i Yersina. Oprócz gleby, surowce roślinne narażone są
na zanieczyszczenia mikrobiologiczne poprzez przenoszone w powietrzu cząsteczki kurzu i pyłu
oraz opady atmosferyczne. W czasie wegetacji roślin źródłem zanieczyszczeń mikroorganizmami
są owady i ptaki, natomiast podczas zbioru i przetwarzania – człowiek. Drobnoustroje
zanieczyszczające surowiec roślinny znajdują się zwykle na jego powierzchni, wnikając w głąb
tkanek w przypadku uszkodzeń powstałych w czasie zbioru, transportu i przechowywania.
W przypadku surowców owocowych i warzywnych duży problem stanowi obecność pleśni
powodujących zgniliznę.
Surowcem podatnym na zakażenia mikrobiologiczne jest ziarno zbóż. Źródłami zakażeń w
warunkach polowych są: gleba, kurz, woda, nawozy organiczne oraz zwierzęta. Ilość i rodzaj
mikroorganizmów występujących na ziarnach zależą od miejsca uprawy, warunków
klimatycznych oraz rodzaju zboża. Ziarno zbóż najczęściej zakażają bakterie należące do
rodzajów: Pseudomonas, Micrococcus, Lactobacillus i Bacillus. Grzyby te mogą rozwijać się w
trakcie przechowywania ziarna w szczególności w warunkach podwyższonej wilgotności ziarna,
w czasie magazynowania.
Znaczący problem w przechowalnictwie zbóż stanowią szkodniki magazynowe: głównie
roztocza i owady. Wynikiem ich działalności, poza stratami magazynowymi, jest
zanieczyszczanie ziarna wydalinami, wydzielinami i martwymi osobnikami. Mogą one również
stanowić źródło zakażenia mikrobiologicznego ziarna.
Mikotoksyny są grupą związków, które stanowią produkty przemiany materii pleśni,
szczególnie z rodzaju Aspergillus, Penicillium i Fusarium. Grzyby te mogą się rozwijać, jako
saprofity na żywności pochodzenia roślinnego w trakcie przechowywania lub jako patogeny na
roślinach uprawnych.
Maksymalny poziom zanieczyszczeń żywności mikotoksynami reguluje Rozporządzenie
Komisji (WE) nr 1881 z dnia 19.12.2006 z późniejszymi zmianami (1126/2007 oraz 105/2010).
W polskich warunkach klimatycznych szczególne znaczenie ma występowanie ochratoksyny
A oraz patuliny.
Zanieczyszczenia żywności
32 PRODUKCJA ROLNA
Ochratoksyna A jest produkowana w warunkach naturalnych przez grzyby
z gatunku Aspergillus ochraceus, Peniccilium verrucosum, Penicillium cycopium oraz Penicillium
cycopium, który może się rozwijać również w warunkach chłodniczych. Grzyby te występują
powszechnie na przechowywanym ziarnie zbóż, orzeszkach ziemnych, warzywach i suszonych
owocach oraz ziarnach kawy.
Patulina jest mikotoksyną wytwarzaną przez pleśnie Penicillium (claviforme, expansum,
patulum), Aspergillus (clavatus, terreus), Byssochlamys (fulva, Nicea) oraz Paecilomyces variotii.
Obecność patuliny stwierdza się przede wszystkim w jabłkach i produktach otrzymanych z jabłek.
Ponadto może występować w innych owocach, takich jak: gruszki, banany, ananasy,
brzoskwinie, morele, nektarynki, wiśnie i czarna porzeczka. Pleśnie wytwarzające patulinę
rozwijają się przede wszystkim na uszkodzonych częściach owoców.
Zanieczyszczenia mikrobiologiczne powodują:
zatrucia pokarmowe
wirusowe (np. rotawirusy, WZW typu A)
bakteryjne (np. Salmonella)
choroby odzwierzęce
wywołane bakteriami- gruźlica bydła,
bruceloza, wąglik, różyca
wywołane wirusami- pryszczyca
wywołane prionami choroba neurologiczna tzw. szalonych krów (gąbczasta encefalopatia,
BSE)
choroby pasożytnicze
tasiemczyce
motylica
włośnica
sarkosporidioza
Występujące w żywności patogeny mogą powodować silną biegunkę lub wyniszczające
infekcje, takie jak zapalenie opon mózgowych.
Psucie żywności (zmiana smaku, zapachu, tekstury, procesy gnilne)
Z powyższej analizy wynika, że na jakość żywności wpływa wiele powiązanych ze sobą
czynników. W przeszłości żywność była stosunkowo mało przetwarzana i w większości
spożywana w stanie naturalnym. Stosowane były tradycyjne metody jej przygotowania
i konserwacji jak: gotowanie, pieczenie, suszenie, wędzenie czy kiszenie. Obecne stosowane
technologie umożliwiają coraz większy stopień przetworzenia żywności w celu poprawienia
właściwości odżywczych produktów, możliwości długiego przechowywania, a przede wszystkim
walorów handlowych. Spadek jakości żywności spowodował również wysoki poziom degradacji
środowiska naturalnego. Niebezpieczeństwo spożywania zanieczyszczonej żywności istnieje
i niestety istnieć będzie - pewne ryzyko jest nieuniknione, czy to ze strony nieuczciwych
producentów, czy to wynikające z błędów technologicznych. Konsumenci aby uniknąć tych
zagrożeń powinni podejmować świadome decyzje, nabywając produkty ze sprawdzonego
źródła, aby to co jemy było nie tylko smaczne, ale przede wszystkim zdrowe i bezpieczne.
Zanieczyszczenia żywności
33 PRODUKCJA ROLNA
Ograniczenie ucieczki biogenów
z gospodarstw z produkcją zwierzęcą
Autor: Justyna Fila; CDR/O Radom
Temat: Emisja amoniaku powoduje szereg niekorzystnych konsekwencji m.in. eutrofizację
i zakwaszenie ekosystemów naturalnych oraz niszczenie fasad budynków i korozję budowli.
W protokole gӧteborskim z 1999 roku amoniak (NH3) został uznany za istotne zanieczyszczenie
powietrza. Światowa emisja amoniaku w 2008 wynosiła 65,4 mln t/rok. Wg GUS w Polsce w 2012
emisja amoniaku wynosiła 262 tys t N w tym z rolnictwa 257 tys t N. Prognozy na 2100 są
alarmujące i przewidują 100% wzrost emisji amoniaku (132 mln t/rok).
Głównym źródłem emisji amoniaku jest rolnictwo (ok. 98%). Emisja amoniaku z nawozów
naturalnych zachodzi w następstwie mikrobiologicznego rozkładu zawartych w nich związków
azotu. Mocznik znajdujący się w moczu zwierząt pod wpływem enzymu ureazy szybko
przekształca się w amoniak.
Do strat amoniaku z odchodów zwierząt gospodarskich dochodzi
w pomieszczeniach inwentarskich
z miejsc składowania nawozów naturalnych
podczas ich aplikacji na użytkach rolnych
z kału i moczu zwierząt wypasanych na pastwisku.
Bussink [1996] podaje, że straty amoniaku z odchodów zwierząt pozostawionych na pastwisku
wynoszą przeciętnie 3,1% zawartego w nich azotu przy poziomie nawożenia mineralnego rzędu
250 kg N/ha.
Wielkość emisji amoniaku z budynków inwentarskich zależy od chowu zwierząt oraz od
rodzaju inwentarza. Największe straty amoniaku są w chlewniach i kurnikach i dochodzą do 25%
ilości azotu wydalonego z odchodami.
Na straty amoniaku w pomieszczeniach dla zwierząt wpływa:
powierzchnia na której zalegają odchody (im większa powierzchnia tym większa emisja),
temperatura nawozów (im większa temperatura tym większa emisja)
pH nawozów (mniejsza emisja przy niskim pH)
prędkość przepływu powietrza nad powierzchnią nawozów (im większa prędkość tym
większa emisja)
Emisję amoniaku z pomieszczeń inwentarskich można ograniczyć poprzez zmianę zasad
żywienia zwierząt (obniżenie poziomu białka ogólnego w mieszankach, stosowanie dodatków
paszowych, poprawę strawności i higieny pasz). W żywieniu przeżuwaczy zaleca się zmniejszenie
dawek skarmianych zielonek na rzecz pasz objętościowych o mniejszej zawartości białka
tj. kiszonka z kukurydzy, siano itp. a także spasanie runi łąkowej w późniejszej fazie wzrostu.
W żywieniu trzody chlewnej i drobiu zaleca się żywienie fazowe (sukcesywne zmniejszanie
zawartości protein i fosforanów w diecie zwierząt odpowiednio do ich wzrostu). Stratom amoniaku
można także przeciwdziałać poprzez poprawę mikroklimatu w budynkach (zastosowanie promieni
UV, ozonowanie powietrza, wentylacja mechaniczna z recyrkulacją²) czy poprawę jakości ściółki
(ogrzewanie podłogowe lub w przypadku kurników bateryjnych podsuszanie pomiotu na
taśmociągach nawozowych przy pomocy wentylacji). Najbardziej widoczne efekty w zmniejszaniu
34 PRODUKCJA ROLNA
emisji amoniaku z budynków inwentarskich uzyskuje się poprzez dodawanie do ściółki preparatów
chemicznych, mineralnych lub mikrobiologicznych. Duże zainteresowanie wzbudzają pewne odmiany
zeolitów, węgla brunatnego, preparaty torfowe i saponiny. Dobrzański (2000) podaje, że węgiel
brunatny dodany do ściółki w brojlerniach i kurnikach posiadał właściwości gazo- i wodochłonne oraz
obniżał zawartość bakterii i grzybów w ściółce. Ponadto zaobserwowano poprawę stanu zdrowotnego
ptaków i lepsze wyniki produkcyjne. Natomiast preparaty saponinowe mają uniwersalne działanie.
Są nieszkodliwe dla zwierząt i środowiska, można je dodawać do paszy i wody lub na powierzchnię
ściółki. Liczne badania wykazują, że efektem podawania z paszą preparatów zawierających saponiny,
jest kilkakrotne obniżenie stężenia amoniaku w ściółce i w powietrzu oraz poprawa stanu zdrowia
zwierząt gospodarskich i ich wyników produkcyjnych.
Podczas przechowywania nawozów naturalnych obornik i gnojowica są źródłem największych
strat amoniaku. Obornik po usunięciu z budynku inwentarskiego powinien być przechowywany
w gnojowni ze ścianami bocznymi,
kanałami odprowadzającymi odcieki
i zbiornikiem do ich gromadzenia.
Można ograniczyć emisję amoniaku
podczas składowania obornika
poprzez jego etapowe układanie i
ugniatanie na pryzmie, przykrywanie
pryzmy, zwiększenie wysokości
pryzmy (zaleca się układanie
pryzmy obornika na płycie na
wysokość 2 m), utrzymywanie
temperatury w pryzmie mniejszej niż
50 stopni Celsjusza. Obornik można
także przerobić na kompost.
Kompostowanie jest naturalnym
procesem rozkładu materii organicznej Fot. 1 Aeratorowanie kompostu
przy udziale mikroorganizmów i dostępie tlenu, co w efekcie daje wartościowy nawóz o bardzo
wysokiej zawartości próchnicy. Do kompostowania w dużych gospodarstwach można użyć aeratora
(fot. 1). Kompostowanie ma wiele zalet m.in. spadek objętości pryzmy nawet o 70%, zmniejszenie
masy o połowę w porównaniu z wyjściową masą obornika (koszty transportu na pole maleją). Ponadto
z kompostu znacznie ograniczona jest emisja amoniaku. Jest on także odporny na wymywanie
składników mineralnych dzięki czemu może być przechowywany przez długi czas bezpośrednio na
gruncie (po długim składowaniu zwykłego obornika gleba w tym miejscu jest skażona wiele lat).
Gnojowica jest zwykle przechowywana w betonowych lub metalowych zbiornikach.
Aby zmniejszyć emisję amoniaku podczas jej przechowywania wykorzystuje się zadaszenia
zbiorników, ruchome pokrywy wykonane z plastikowych powłok, wytworzony samoistnie na
powierzchni gnojowicy kożuch, sztuczne warstwy ochronne (np. słoma, torf, olej) naniesione na
powierzchnię gnojowicy w zbiorniku. Sommer i Hutchings [1995] podają, że emisja amoniaku ze
zbiorników gnojowicy wyposażonych w zadaszenia (stałe bądź pływające folie) jest o ponad 80%
mniejsza niż ze zbiorników otwartych.
Duże straty azotu zachodzą także podczas aplikacji nawozów. Najwyższe straty amoniaku (ok.
49% N ogółem) zanotowano podczas aplikacji gnojowicy za pomocą wozu asenizacyjnego
z płytką rozbryzgową. Mniejsze straty NH3 zachodzą podczas rozlewania gnojowicy za pomocą
Ograniczenie ucieczki biogenów z gospodarstw z produkcją zwierzęcą
35 PRODUKCJA ROLNA
przystawek z wężami wleczonymi (fot. 2). Sposób
ten pozwala na pracę ze znaczną szerokością
roboczą, przy jednocześnie dużym zmniejszeniu
strat amoniaku i emisji odorów oraz umożliwia
aplikację nawozu bezpośrednio u podstawy rośliny.
Najlepszym sposobem natomiast jest bezpośrednie
wprowadzanie gnojowicy do gleby za pomocą
doglebowych aplikatorów. Straty amoniaku podczas
takiej aplikacji mogą być mniejsze nawet o 90% w
stosunku do strat zachodzących przy rozlewaniu
gnojowicy z użyciem płytek rozbryzgowych.
Gnojowica powinna być przykryta lub wymieszana
z glebą nie później niż następnego dnia po jej aplikacji (im szybciej tym straty mniejsze). Oczywiście
bez względu na sposób aplikacji gnojowicę należy rozprowadzać równomiernie po całej powierzchni
pola. Gnojowicę można wykorzystać do produkcji biogazu, co wzbudza coraz większe zainteresowanie
w Polsce.
W przypadku stosowania obornika emisję amoniaku skutecznie można ograniczyć poprzez jak
najszybsze przyoranie go po wywiezieniu na pole. Poza omówionymi metodami emisję amoniaku
podczas aplikacji nawozów naturalnych można ograniczyć poprzez dobór odpowiedniego terminu
aplikacji (najlepiej stosować nawozy w okresie chłodnym, bezwietrznym i wilgotnym), rozcieńczenie
gnojowicy wodą (może zmniejszyć straty NH3 od 44% do 91%), stosowanie odseparowanej frakcji
płynnej gnojowicy, która łatwiej przenika do gleby.
Pamiętajmy, że działalność rolnicza ma duży wpływ na stan środowiska naturalnego. Dzięki
opisanym metodom możemy przyczynić się do jego poprawy, a tym samym poprawić wyniki
produkcyjne zwierząt i zmniejszyć uciążliwość odorową.
Literatura:
1. J. Igras, M. Pastuszak Udział polskiego rolnictwa w emisji związków azotu i fosforu do Bałtyku. IUNG- PIB
Puławy 2009
2. Nasza Rola Nr 30/2010 - http://www.piagro.pl/artykuly-rolnicze/produkcja-roslinna/nawozy-i-srodki-ochrony-roslin/wykorzystanie-plynnych-nawozow-naturalnych-w-poglownym-nawozeniu-zboz.html
3. A. Wójcik UWM Olsztyn- http://www.portalhodowcy.pl/hodowca-drobiu/42-numer-6-7-2008/58-mozliwosci-ograniczania-emisji-amoniaku-z-pomieszczen-inwentarskich
4. Z. Zbytek, Ł. Łowiński, W. Woźniak. Techniki aplikacji gnojowicy cz. 1. Technika rolnicza ogrodnicza leśna 5/2008, cz. 2. nr 6/2008 oraz cz. 3. nr 3/2009
5. Z. Zbytek, Ł. Łowiński. Techniki aplikacji gnojowicy 6. S. Pietrzak Bilansowanie składników nawozowych i gospodarowanie nawozami naturalnymi a ochrona jakości wody, CDR O/Radom 2013
6. S. Pietrzak. Priorytetowe środki zaradcze w zakresie ograniczania strat azotu i fosforu z rolnictwa w aspekcie ochrony jakości wody. ITP 2012
7. D.W Bussink. Ammonia volatilization from intensively managed dairy pastures. 1996. Thesis Landbouwuniversiteit Wageningen, CIP-DATA., Den Haag: Koninklijke Bibliotheek s. 177
9. S.G Sommer, N. Hutchings. 1995. Techniques and strategies for the reduction of ammonia emission from agriculture. Water, Air and Soil Pollution 85 s 237-248
Ograniczenie ucieczki biogenów z gospodarstw z produkcją zwierzęcą
36 prawo
Pozycja Treść
908
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program
rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na
lata 2007–2013.
Dz. U. z 2015 Nr 908
902
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Przywracanie
potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk
żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych”
objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.
Dz. U. z 2015 Nr 902
896
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Różnicowanie
w kierunku działalności nierolniczej” objętego Programem Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.
Dz. U. z 2015 Nr 896
895
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Ułatwianie startu
młodym rolnikom” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na
lata 2007–2013 .
Dz. U. z 2015 Nr 895
894
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Modernizacja
gospodarstw rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na
lata 2007–2013 .
Dz. U. z 2015 Nr 894
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
37 prawo
Pozycja Treść
892
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniach
upraw rolnych i zwierząt gospodarskich.
Dz. U. z 2015 Nr 892
890
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odtwarzanie
potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz
wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych” objętego Programem
Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 .
Dz. U. z 2015 Nr 890
886
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 czerwca 2015 r.
w sprawie szczegółowego zakresu zadań realizowanych przez Agencję
Rynku Rolnego związanych z wdrożeniem na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej programu „Owoce i warzywa w szkole"
Dz. U. z 2015 Nr 886
883
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 czerwca 2015 r.
w sprawie wskazania instytutu realizującego programy zbierania danych
niezbędnych do realizacji wspólnej polityki rybołówstwa Unii Europejskiej.
Dz. U. z 2015 Nr 883
877
Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 maja 2015 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi w sprawie nadania statutu Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa.
Dz. U. z 2015 Nr 877
869
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań
weterynaryjnych mających zastosowanie do nasienia owiec, kóz
i koniowatych oraz komórek jajowych i zarodków owiec, kóz, koniowatych
i świń.
Dz. U. z 2015 Nr 869
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
38 prawo
Pozycja Treść
865
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 czerwca 2015 r.
w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu
i zapobieganiu rozprzestrzeniania się organizmu Xylella fastidiosa (Well
i Raju).
Dz. U. z 2015 Nr 865
864
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej w ramach osi
priorytetowej 5 – Pomoc techniczna, zawartej w programie operacyjnym
„Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów
rybackich 2007–2013”.
Dz. U. z 2015 Nr 864
851
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 czerwca 2015 r.
w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy
finansowej w ramach poddziałania „Wsparcie przygotowawcze” objętego
Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 .
Dz. U. z 2015 Nr 851
850
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 maja 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie
jakości handlowej miodu.
Dz. U. z 2015 Nr 850
838
Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o izbach rolniczych oraz
niektórych innych ustaw.
Dz. U. z 2015 Nr 838
832
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania
„Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” objętego Programem Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.
Dz. U. z 2015 Nr 832
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
39 prawo
Pozycja Treść
830
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Poprawianie
i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem
rolnictwa i leśnictwa przez scalanie gruntów” objętego Programem Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.
Dz. U. z 2015 Nr 830
829
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 maja 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań dotyczących sprawności
technicznej sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin .
Dz. U. z 2015 Nr 829
828
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 maja 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie potwierdzania sprawności technicznej
sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin.
Dz. U. z 2015 Nr 828
805
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zwiększanie wartości
dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej” objętego Programem Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 .
Dz. U. z 2015 Nr 805
804
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Poprawianie
i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem
rolnictwa i leśnictwa przez gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi”
objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 .
Dz. U. z 2015 Nr 804
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
40 prawo
Pozycja Treść
801
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków
objętych osią priorytetową 4 – Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od
rybactwa, zawartą w programie operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora
rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007–2013”.
Dz. U. z 2015 Nr 801
799
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 maja 2015 r.
w sprawie ogólnych odstępstw od warunków produkcji ekologicznej.
Dz. U. z 2015 Nr 799
798
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 maja 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie
jakości handlowej soków i nektarów owocowych .
Dz. U. z 2015 Nr 798
795
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 maja 2015 r.
w sprawie laboratoriów urzędowych i referencyjnych oraz zakresu analiz
wykonywanych przez te laboratoria .
Dz. U. z 2015 Nr 795
781
Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 maja 2015 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi w sprawie zwalczania chorób zakaźnych zwierząt
akwakultury.
Dz. U. z 2015 Nr 781
772
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie działań, w ramach których wnioski
o przyznanie pomocy lub o płatność mogą być składane za pomocą
formularza umieszczonego na stronie internetowej Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa, wymagań, jakie powinien spełniać ten formularz,
oraz warunków i trybu składania wniosków za pomocą tego formularza
Dz. U. z 2015 Nr 772
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
41 prawo
Pozycja Treść
771
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 maja 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań
weterynaryjnych w handlu bydłem i świniami.
Dz. U. z 2015 Nr 771
765
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 maja 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Działanie rolno-
środowiskowo-klimatyczne” objętego Programem Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2014–2020.
Dz. U. z 2015 Nr 765
754
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2015 r.
w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń.
Dz. U. z 2015 Nr 754
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
42 DOBRE PRAKTYKI
Zdrowy wypoczynek w zgodzie z naturą
Autor: Anna Czyżowicz, ZODR
Gospodarstwo jest malowniczo położone
w pobliżu wsi Oparzno w powiecie świdwińskim,
w sercu Pomorza Zachodniego, pomiędzy doliną
rzeki Regi a malowniczym jeziorem Oparzno.
Nastawione jest na uprawy ekologiczne,
co zostało potwierdzone odpowiednim
certyfikatem.
Jego właścicieli poznałam przy realizacji
przez nich programu rolno środowiskowego -
pakietu rolnictwo ekologiczne. Oboje okazali się
miłośnikami natury i zwolennikami zdrowej
wysokiej jakości żywności. Gospodyni
propagowała żywienie z wykorzystaniem
produktów z własnego gospodarstwa, wyrobów
i przetworów z własnych ekologicznych
surowców zrobionych w oparciu o stare przepisy
oraz tradycyjne metody, a także swoje wypieki .
W gospodarstwie zawsze ważne miejsce
zajmowały zwierzęta, które nie tylko cieszą oko
(konie, kózki miniaturki) ale również kury
wykorzystywane do produkcji jaj ekologicznych.
Ponieważ dochody z gospodarstwa
ekologicznego nie były wystarczające, jego
właściciele – osoby otwarte i towarzyskie –
szukali nowego pomysłu, rozwiązania na
dodatkowe źródło dochodu. Tym bardziej,
że dorosłe dzieci opuściły duży rodzinny dom,
który stał się bardzo pusty. Tak też zrodził się
pomysł zajęcia się działalnością agroturystyczną.
Początkowy zamysł był taki aby pod tę
działalność zagospodarować poddasze domu
i w sezonie turystycznym zapewnić gościom noclegi z wyżywieniem. Oboje wspólnie
podejmowali bieżące decyzje co do realizacji projektu i kierowali wykonywanymi pracami.
Wspólnie rozstrzygali konflikty powstałe w wyniku realizacji i wspierali się w ich rozwiązywaniu.
Obecnie gospodarstwo świadczy usługi agroturystyczne przez cały rok dostosowując się do
potrzeb rynku: – pakiety okolicznościowe (świąteczne, noworoczne, integracyjne, uroczystości
rodzinne itp.). Na własnej stronie internetowej którą utworzono przy pomocy profesjonalnej firmy,
popularyzują również inne formy rekreacji występujące w okolicy: możliwości wędkowania,
Anna Czyżowicz, ukończyła Akademię Rolniczą
w Szczecinie, w Zachodniopomorskim Ośrodku
Doradztwa Rolniczego od dwunastu lat ma
stanowisko starszego doradcy. Uważa, że jej pracę
porównać można z profesją doświadczonego
życiowo lekarza rodzinnego, który musi pomóc
w każdej trudnej sprawie, związanej nie tylko
z samym zdrowiem. Cieszy ją, gdy trud włożony
przez rolników lub przedsiębiorców w dany projekt,
ich oraz jej zaangażowanie kończy się pomyślnym
rezultatem. Dla takich chwil, jej zdaniem, chce się
pracować. Przez wiele lat zajmowała się czynnie
hodowlą koni, dzisiaj więcej podróżuje po świecie.
43 DOBRE PRAKTYKI
grzybobrania.
Sukcesem inwestycji była realizacja projektu w całości, rozpoczęcie działalności i utrzymanie
się na trudnym i ciągle rozwijającym się rynku usług turystycznych. Głównymi trudnościami we
wdrożeniu projektu oraz rozwoju gospodarstwa były i są bariery biurokratyczne (tzn. uzyskanie
różnego rodzaju pozwoleń, zaświadczeń, itp.) jak i uzyskanie kredytu na sfinansowanie pomysłu.
Problemem było również dotarcie do szerszego grona klientów oraz ich pozyskanie. Uzyskano to
poprzez promocję gospodarstwa na własnej stronie internetowej a także na innych portalach
o podobnym profilu (np.www.superturystyka.pl, www.spanie.pl, www.goscinnawies.pl) oraz
włączenie do zakresu usług dodatkowych pakietów tematycznych.
Przedsięwzięcie realizowane było w ramach PROW 2007-2013 Oś 3: Jakość życia na
obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej. Różnicowanie w kierunku działalności
nierolniczej (Działanie 311). Jej celem był wzrost dochodu z działalności pozarolniczej poprzez
adaptację poddasza na pomieszczenia do prowadzenia działalności agroturystycznej
i wyposażenie pomieszczeń przeznaczonych na tę działalność. W ramach realizacji projektu
wykonano adaptację poddasza na pomieszczenia do agroturystyki oraz wyposażenie
pomieszczeń, w tym pięciu pokoi (17 miejsc noclegowych), wraz z dwoma łazienkami, jadalni,
aneksu kuchennego i pokoju
gościnnego oraz zapewniono sprzęt
do utrzymania czystości.
Ze względu na położenie
gospodarstwa(bardzo oddalone od
wsi , głównego wodociągu i
kanalizacji a także większe zużycie
wody w związku z działalnością
agroturystyczną , w ramach
inwestycji wykonano również:
zewnętrzną infrastrukturę wodno-
kanalizacyjną, w tym budowę
oczyszczalni przydomowej oraz
modernizację studni z hydroforem.
Dzięki temu zrealizowany projekt
ma również wpływ na ochronę
środowiska . Fot. Stół czeka na gości...
Przy realizacji projektu zaangażowani byli właściciele, rodzina, doradca z Terenowego
Zespołu Doradców w Świdwinie (pomoc przy wypełnianiu wniosku o dofinansowanie i pomoc
przy rozliczeniu wniosku o płatność) oraz firmy wykonujące prace kosztorysowe. W realizacji
inicjatywy uczestniczyły firmy remontowo-budowlane oraz firmy handlowo-usługowe (dostawcy
zamówionego towaru). Całość projektu wykonana była systemem zadań zleconych, zwłaszcza
prace objęte kosztorysem i podlegające rozliczeniu w celu uzyskania dotacji. Nie wszystko szło
gładko. Zdarzały się „potknięcia” w prawidłowym wykonaniu prac przez firmy budowlane i prace
już zakończone wykonywać trzeba było ponownie np. remont pomieszczeń na piętrze oraz
malowanie sufitów pomieszczeń na parterze zalanych przez niewłaściwie zamontowany odpływ
Zdrowy wypoczynek w zgodzie z naturą
44 DOBRE PRAKTYKI
z naczynia wyrównawczego. Jednakże zaplanowany cel osiągnięty został w całości.
Całkowita wartość inwestycji wyniosła 203 000 PLN. Źródłami finansowania były: własny
kapitał oraz kredyt i dotacja unijna. Wysokość dofinansowania: 92 000 PLN. Dofinansowanie
w ramach programu „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej”.
Zrealizowanie projektu pozwoliło na świadczenie usługi agroturystycznej, noclegów wraz
z wyżywieniem, ponadto stworzyło dodatkową możliwość sprzedaży produktów z własnego
gospodarstwa ekologicznego (w postaci przetworzonej bądź nie) oraz wykorzystania zwierząt
(koni) do rekreacyjnej jazdy konnej i przejażdżek bryczką po okolicy.
Przeprowadzona inwestycja znacząco wpłynęła na podniesienie atrakcyjności turystycznej
terenu na którym została wykonana jednak w niewielkim stopniu oddziałała na rozwój społeczno-
gospodarczy miejscowości, gminy. Turyści przebywający w gospodarstwie zostawiają pieniądze
na terenie w którym przebywają, kupując różnego rodzaju usługi bądź produkty.
Działanie p. Balickich ma szansę rozwoju i wpisze się na stałe w ofertę turystyczną regionu
z dwóch powodów. Po pierwsze – biorąc pod uwagę rozszerzanie przez właścicieli oferty
świadczonych usług a tym samym dostosowywanie się do potrzeb rynku (pakiety
okolicznościowe - sylwester, pakiety świąteczne, integracyjne itp.) w okresie nie tylko sezonu
turystycznego lecz całego roku: po
drugie – oraz z uwagi na planowaną
modernizację budynku
gospodarczego przeznaczoną
wielofunkcyjną salę wykorzystywaną
do uroczystości z udziałem większej
liczby osób (wesela, chrzciny, itp.
uroczystości rodzinne) należałoby
sądzić iż działanie to ma szansę
rozwoju i wpisze się na stałe w ofertę
turystyczną regionu.
Rozszerzając zakres swoich
usług realizatorzy projektu wychodzą
naprzeciw oczekiwaniom swoich
potencjalnych klientów.
Fot. Wyposażenie pokoju
Przed wdrożeniem kolejnej usługi właściciele gospodarstwa przeprowadzają rozeznanie
„rynku” poprzez rozmowy z klientami i osobami prowadzącymi podobny rodzaj
działalności .Projekt ten może być realizowany na każdym terenie dostosowując go do lokalnych
potrzeb i zasobów jakie posiadają inne podmioty na danym terenie.
Realizacja tego przedsięwzięcia, jak i mu podobnych, wymaga od pomysłodawców
odpowiednich predyspozycji i cech osobowych, m. in. konsekwencji, wytrwałości, odporności na
stres. Nieodzowna jest również choćby podstawowa wiedza na temat wykonywanych robót, by
uniknąć błędów i niespodzianek pojawiających się w trakcie realizacji. Prowadzenie działalności
agroturystycznej ogranicza prywatność właścicieli gospodarstwa, dlatego warto wcześniej
postawić sobie kilka pytań. Na przykład czy lubię ludzi, czy nie przeszkadzają mi obce osoby
Zdrowy wypoczynek w zgodzie z naturą
45 DOBRE PRAKTYKI
w moim własnym domu? Czy potrafię być w pełnej gotowości do dyspozycji klienta by
z zadowoleniem świadczyć te usługi. Państwo Baliccy odpowiedzieli na te pytania twierdząco.
(Zdjęcia: archiwum prywatne)
Adres: Krystyna Balicka, Gospodarstwo Agroturystyczne A L B I N I A
Oparzno 39 , 78-300 Świdwin, woj.: zachodniopomorskie, www.albinia.pl
Zdrowy wypoczynek w zgodzie z naturą