nrc bijlage g500

13
Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012 W:753.752pt H:930pt OPINIE & DEBAT De wereld van morgen. Daar moet de politiek over gaan. Met ruim duizend jonge mensen maakt G500 een reis door de democratie. Op uitnodiging van NRC Handelsblad mag G500 voor één keer deze bijlage samenstellen. editie G500

Upload: g500nl

Post on 02-Dec-2015

711 views

Category:

Documents


2 download

TRANSCRIPT

Page 1: NRC Bijlage G500

Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

W:753.752pt H:930pt

OPINIE& DEBAT De wereld van morgen. Daar moet de

politiek over gaan. Met ruim duizendjonge mensen maakt G500 een reisdoor de democratie. Op uitnodigingvan NRC Handelsblad mag G500 vooréén keer deze bijlage samenstellen.

editie

G500

Page 2: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

2 Opinie & Debat

Regeren met de codesvan een voorbij tijdperk

E en appèl aan „iedere Nederlander die ongerust is overde ernstige devaluatie van onze democratie”. Omdatons staatsbestel „bedroevend functioneert”. Omdat

het noodzakelijk is dat „onze democratie vernieuwd en ver-jongd wordt, zodat ze strijdbaar en efficiënt, slagvaardig eneerlijk kan opereren”.

Het zouden citaten kunnen zijn die aan de website van debeweging G500 zijn ontleend. Maar dat zijn ze niet, ze zijnafkomstig van een pamflet gedateerd op 15 september 1966.De ondertekenaars luisterden naar namen als B.C. Algra jr.,J.H. Sampiemon, J. Gruijters en H.A.F.M.O. van Mierlo. Omhun doel te bereiken richtten zij één maand later een politie-ke partij op en ze noemden haar D’66.

Zesenveertig jaar verder is de samenleving gedigitaliseerden ook anderszins gemoderniseerd, maar nog steeds geldtwat toen in het appèl stond: dat regeerders en parlement hetmoeten doen „met de codes van een voorbij tijdperk”. Deidealen van D66, dat onderweg zijn apostrof verloor, zijnniet verwezenlijkt. De minister-president wordt niet recht-streeks gekozen. De Tweede Kamer is nog altijd de gevange-ne van coalities, van onversneden dualisme is zelden sprake.Het districtenstelsel is er niet gekomen. En de Nederlanderskiezen nog altijd niet de macht, maar slechts de controle op

de macht. Zij stemmen, enmoeten dan maar afwachtenwat er met hun stem gebeurt

Soortgelijke onvrede overhet bestel is de drijfveer voorde inmiddels meer dan dui-zend jongeren die zich dit jaarachter G500 hebben geschaard.

Zij klagen over de onevenredig grote macht van partijen,waarvan maar een handjevol burgers lid is. Meer invloed vanook de andere Nederlanders, de niet-leden,bijvoorbeeld viade digitale route, is een van hun antwoorden op de kloof diegaapt tussen politiek en maatschappij.

G500 kiest ervoor niet zelf de praktische politiek in tegaan. De beweging hoopt bestaande partijen niet alleen temarginaliseren, maar ook te beïnvloeden. Niet altijd op eenmanier die navolging verdient. Zo zullen de jongeren via eentijdelijk lidmaatschap van de VVD trachten die partij op eenander standpunt over hypotheekrenteaftrek te brengen. Ophet komende verkiezingscongres, later deze maand, willenze daarvoor bij de stemming de macht van hun getal en hunuit opportunisme geboren lidmaatschap gebruiken.

G500 doet een nieuwe, welkome poging om het bestel opte schudden. Het zijn suggesties die niet alle uitblinken doorpraktische uitvoerbaarheid. Maar een feit is dat de Neder-landse politiek te veel wordt gedomineerd door zelf opgeleg-de beperkingen als coalitiedwang en fractiediscipline. Diestaan een zakelijke beoordeling van kabinetsvoorstellen envan noties hoe het verder moet met het land, vaak in de weg.

Over minder dan een maand zijn er weer vervroegde ver-kiezingen. Daarna volgt een moeizaam formatieproces. Deburger wacht dan lijdzaam af, hij heeft geen keuze meer. Hijis toe aan een stelsel waarin hij zelf de macht kan kiezen.

Commentaar

Het pamflet online

www.nrc.nl/g50 0

Nederland verdientbestel met meerinvloed voor kiezer

Sinds morgen!het probleem

Politieke cultuur in verval

Democratie zonder een idee over morgen is geen democratie. Precies daaromverwordt de democratie nu tot een dood ideaal. Want we leven in een politieksysteem van gisteren. En de waan van de dag is het enige dat nog telt. Daardoor isde dag van morgen verwaarloosd. Dat gebeurt niet uit onwetendheid.Door natuurwetten of door de tijd. Nee, we verwaarlozen met elkaar de dag vanmorgen zeer bewust. Door te kiezen voor verdeeldheid, voor passiviteit en gebrekaan boosheid en verbeelding.De nostalgie komt als het zo doorgaat aan de macht. Nostalgie verblindt, voor jehet weet keert niet de goede oude tijd, maar de harde werkelijkheid van weleerterug. De democratie kan enkel leven bij een cultuur van vurige passie om samenvooruit te willen komen.

Het is tijd om wakker te worden!

Daarom maken we nu met duizend jonge mensen een reis door de democratie. Alslid van de PvdA, het CDA en de VVD proberen wij te strijden voor morgen. Het iseen moeizame reis van 150 dagen. Langs congressen, afdelingszaaltjes en politici.Van Catshuis naar tussenformatie naar verkiezingen. Met onder de arm tienideeën. Ze zijn niet nieuw, ze zijn niet controversieel. Precies daarom zijn ze voorde politiek niet interessant. Tot je morgen realiseert dat gisteren het moment was.Dat wanneer je wel voor vernieuwing had gekozen, je had kunnen behouden watbelangrijk is voor iedereen. Van jong tot oud en arm tot rijk. Tijdens onze reisdoor de democratie hebben we tot de kern van de politiek weten door te dringen.En ideeën in verkiezingsprogramma’s kunnen krijgen. Op sommige van onzeideeën kunt u 12 september stemmen. Maar niet op de meest belangrijke. Wantover de zorg, het onderwijs of pensioenen wil geen enkele partij zich uiten. Deproblemen zijn te complex, de bedragen onvoorstelbaar groot en de gevolgen tep ij n l ij k .

Het is tijd om in actie te komen!

Wij dachten dat onze democratie de problemen van morgen zou kunnen oplossen.Maar de kern van het probleem blijkt de democratie zelf. De totale versplintering ,de focus op de waan van de dag, het gebrek aan talent en het gebrek aan interessevoor het wezenlijke. De politiek wordt zo het theater van het sentiment. Politicilezen uren problemen voor uit de mailbox, maar voor een goed idee krijgen zenauwelijks een minuut de tijd. Politici zitten vast in het eigen systeem. Nietomdat het systeem zelf verkeerd is, maar omdat de politieke cultuur in verval is.

Het is tijd om de stilstand te doorbreken!

De democratie leeft via de monden en handen van mensen. Mensen zelf kunneneen andere cultuur tot stand brengen. We kunnen op een andere manierstemmen. We kunnen op een andere manier politiek bedrijven. De grondwethoeft niet veranderd. We kunnen morgen starten met het bouwen van een nieuwepolitieke cultuur. Eén die gericht is op samenwerken in plaats van verdelen. Diehet beste talent naar boven brengt, in plaats van afschudt. Die de burger invloedgeeft, en een stem naar wie geluisterd wordt. Die gedeelde belangen voorop stelt,in plaats van dat wat botst. Ja, het is tijd voor op morgen gerichte politiek. Hoe?

Op 12 september heeft iedereen een keus. Op 13 september de politici. Laat je opde volgende pagina’s inspireren voor die dagen. Hoe je op een andere wijze alskiezer kunt stemmen en invloed hebt op de formatie met de stembreker. Leeswelke ideeën belangrijk zijn tijdens de formatie. Krijg een indruk hoe in hetbuitenland verschillende hervormingen gelukt zijn. En lees waarom hetbelangrijk is het vuur voor democratische vernieuwing te laten branden.

Een uitgebreide versie van het pamflet ‘sinds morgen’ verschijnt binnen een week bij uitgeverij Van Gennep.

Inschrijven op het pamflet kan al via www.sywertvanlienden.nl

door sywert van lienden

Page 3: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

3

de oplossing

Wat is de kern van democratie?

Oud: Botsende belangenWaar opvattingen en belangen botsen ontstaat politiek. Politiek is strijd, om verdeling,om het eigen gelijk. Dat zien we elke dag in de krant, op televisie en Twitter. Door deversplintering en het gebrek aan ideeën ontstaat een politieke cultuur waar je wint als jeverdeeldheid zaait. En samenwerking nooit leidt tot winst. Het politieke la n d s ch a praakt steeds verder versplinterd. Bij elk verschil ontstaat weer een nieuwe partij.

Nieuw: Gedeelde belangenPolitiek draait niet om wat botst, maar om wat we met elkaar delen. Dat is de kernwaarom politiek nodig is: delen en vormgeven wat je in je eentje niet kunt bereiken.Schaf de concepten oppositie en coalitie af. Bouw zoals in Zwitserland een grote coalitie,waar alle partijen aan deelnemen. Ze bespreken na de verkiezingen per thema wat dedoelstellingen en opdrachten zijn. Waar gedeelde belangen zijn, wordt wetgevinggemaakt, zonder meerderheid wordt niets gedaan. Dat is een premie op samenwerking .

Wie doen mee aan de democratie?

Oud: Gesloten democratieDe democratie in Nederland is geconcentreerd binnen politieke partijen. Waar minderdan 2 procent van de bevolking lid van is. Slechts 10 procent daarvan is actief binnenpartijen. Die 10 procent is gemiddeld boven de 55 jaar. Dat betekent dat 0,2 procent vande bevolking meedenkt en beslist op welke politici en ideeën we kunnen stemmen. Hetaantal mensen dat in aanmerking komt voor een regeringspost is nog veel kleiner. Debesluitvorming binnen partijen is zeer ontransparant en weinig democratis ch .

Nieuw: Open democratieDe politiek is niet voor insiders die lid zijn van een partij. Iedereen moet kunnenmeebesluiten op wie en wat we stemmen tijdens verkiezingen. Dat betekent datlidmaatschap er niet meer toe doet. Via je DigiD kun je inloggen en stemmen oppartijbesluiten. Ook kunnen burgers bij 100.000 stemmen afdwingen dat de TweedeKamer een onderwerp bespreekt. Via een levende portal kun je stemmen en meedenkenop onderwerpen van de Tweede Kamer en informatie uitwisselen. De gecrowdsourcedegrondwet in IJsland en het verkiezingsprogramma van de PiratenPartij in Duitsland dievia internet is opgesteld, tonen experimentele successen. De democratie moet eendigicratie worden waar democratische afwegingen in alle openheid plaatsvinden.

Wie zijn de baas in een democratie?

Oud: SoortgelijkendemocratieWie wil er nog de Tweede Kamer in? De ruimte voor een eigen mening neemt af, doordichtgetimmerde regeerakkoorden en een grote fractiediscipline. Je eigen idealen zijnondergeschikt aan de politieke realiteit en de mening van je partij. Er ontstaat eengevaarlijke spiraal naar beneden: talent vertrekt uit de politiek en de politiek is nietaantrekkelijk voor talent. Welke onafhankelijke geest die bezig is met het verbeteren vande zorg, het onderwijs, een duurzame wereld of de pensioenen wil zich eerst jarenlangomhoog ellebogen binnen een partij van de juiste kleur voor een minieme kans opsucces? En dan afgerekend worden op pietluttigheden? Juist, een enkeling. Het leidtertoe dat we geregeerd worden door de minst slechten, gecontroleerd door soo r t g e l ij k e n .

Nieuw: Meritocratische democratieGeregeerd worden door de besten die gecontroleerd worden door onze gelijken is demeest ideale versie van de democratie. Dat betekent een zeer scherpe scheiding tussen deleden van de Tweede Kamer en de regering. In de Tweede Kamer moeten onzegelijken zitting nemen die representatief zijn voor de samenleving. Zij kunnen na deverkiezingen met elkaar op basis van meerderheden per thema een programma voorNederland opstellen. Daarna moet iedereen in Nederland zich kunnen kandideren voorposten in de regering die deze doelstellingen gaan uitvoeren. De Tweede Kamer kiestvervolgens de regering, die samen met de samenleving gaat over het hoe: hoe voeren wede ideeën het beste uit. Partijlidmaatschap en de kleur daarvan is niet langer relevant:enkel kwaliteit van de plannen en uitvoering telt.

ColumnAnouk van Kampen

Mooi betekenisloos

N iemand houdt van kanker. Evenmin zullen er mensenzijn die de jaarlijkse collectant voor de Kankerstichtingafwimpelen door te zeggen dat zij vinden dat kanker

ook bestaansrecht heeft. Niemand is voor een donkere toe-komst, verdeeldheid, passiviteit en een gebrek aan verbeelding.

Passie willen we allemaal wel, zeker in de politiek. Iedereenzal het ermee eens zijn dat hier een groot probleem mee is.Maar dit opschrijven, is als een pleidooi tegen kanker schrijven.

Daadkrachtig klinkt het wel. Verblindende nostalgie, vurigepassie en verwaarloosde morgens. Mooie woorden, die doorhun vanzelfsprekendheid en populisme betekenis missen. Zestaan tot het besturen van het land als een boeketreeks tot echteliefde. „Democratie zonder een idee over morgen is geen demo-cratie” klinkt goed. Maar democratie is een bestuursvorm. Visieof het gebrek daaraan is daar alleen een invulling van. „Over dezorg, het onderwijs of pensioenen wil geen enkele partij zich

uiten” klinkt boos en ver-ontwaardigd, maar de ver-kiezingstijd toont aan dat ie-dere partij juist vol beloftenover deze thema’s zit.

G500 signaleert een be-langrijk probleem, maar desuggesties tot veranderin-

gen gaan niet verder dan een aanstekelijk enthousiasme. G500probeert de generatie van hun ouders dwangmatig te verande-ren, maar waarom geen eigen partij oprichten? G500 wil digita-le directe inspraak van burgers, maar is niet juist dat ideaal eenvan de grootste moderne wanen? G500 roept op tot meer, maarwat we hoe moeten veranderen blijft een raadsel.

De morgen van G500 is zonnig, maar bestaat net zomin alsde morgen van onze politici. Ook ik wil vernieuwing en talentin de politiek, maar zonder plan daarvoor ben ik net zo hulpe-loos als met de wetenschap dat ik tegen kanker ben.

Anouk van Kampen is medewerker van NRC Handelsblad.

Pleiten voor passie isnet zo zinloos als eenpamflet tegen kanker

Sinds morgen!

ColumnRob Goossens

Misplaatste aversie

E en groep kiezers die zich niet eerder roerde, wist in 2002de politiek succesvol te kapen op het thema integratie.„Dit land is het zat”, zag Pim Fortuyn. Het volk klapte.

Het gidsland Nederland bleek te maken te hebben met een on-tevreden onderklasse die heel ver ging om haar democratischerechten terug te winnen. De starheid van deze groep was eennieuw fenomeen. De politieke elite probeerde de groep als ‘ra-cisten’ weg te zetten. Dat bleek zowel misplaatst als ineffectief.

Tien jaar later staat er weer een groep kiezers op. Ditmaaljuist mensen met florissante carrièreperspectieven. Ze waar-schuwen dat de Nederlandse verzorgingsstaat zich op een kan-telpunt bevindt. Als we geen grondige hervormingen doorvoe-ren, zal deze binnen afzienbare tijd niet meer houdbaar zijn.

Er ís ook echt wat aan de hand. De zorgkosten lopen zo verop dat we er per gezin bijnaeen modaal inkomen aangaan uitgeven. Het pensioenstelsel staat voor soort-gelijke problemen. De de-mocratische gelijkwaardig-heid van Henk en Jan-Hein,en Ingrid en Renée staat bui-

ten kijf. Maar we hoeven niet te doen alsof ze een gelijke bijdra-ge aan de overheidsfinanciën leveren. Het zijn de nettobelas-tingbetalers die verhaal komen halen. Deze groep heeft de mo-gelijkheid om naar Canada te emigreren als Nederland zichzelfafschaft. Deze groep is te belangrijk om dat te laten gebeuren.

De politieke elite probeert G500 weg te zetten als naïeve,egoïstische spelbrekers. Dat is net zo misplaatst als de valse aan-tijgingen jegens Fortuynisten. De huidige onruststokers zijnniet zo talrijk, maar het is ze zeker ernst. Deze groep is in staateen bom te leggen onder het pensioenstelsel. Alleen daarom aldoet de politiek er verstandig aan G500 zeer serieus te nemen.

Rob Goossens is columnist van nrc.next.

De politieke elite zetG500 weg als een stelnaïeve spelbrekers

door sywert van lienden

Page 4: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

Leuk, dat hervormen. Hard nodig. Maar watbetekent dat concreet voor ons? Waar staan wenu precies en waar moeten we heen?7 deskundigen geven hun ongezouten meningover 7 aan te pakken agendapunten.

Scan de QR-code voor blogs met meer informatie

Wo n e nSylvester Eijffinger

ZorgBarbara Baarsma

FinanciënLex Hoogduin

I k zat van 2005 tot 2008 in de Raadvan Economische Adviseurs (REA),een onafhankelijk adviesorgaan

voor de Tweede Kamer. Wij hebben toenal geadviseerd om de hypotheekrenteaf-trek af te bouwen. Politici vonden hetniet het goede moment.

Dat moment hebben we nu wel be-reikt. De voortdurende discussie over dehypotheekrenteaftrek, zonder dat erduidelijkheid komt, maakt het voor star-ters onmogelijk een huis te kopen, enwakkert enkel de onzekerheid aan. Dewoningmarkt moet zo snel mogelijk uithet slop komen.

Stimuleer het aflossen van hypotheek-schuld. Mensen die een bescheiden hy-potheek hebben ten opzichte van de

waarde van hun huis, die kochten voorhet eigenwoningbezit en niet om fiscaleredenen, worden dan beloond. Beloonhet sparen en aflossen van hypotheek-schuld. Wij zijn een spaarzaam volkje,maar het sparen wordt niet aangewendvoor de aflossing van de hypotheek, om-dat dat fiscaal niet aantrekkelijk is.

Wat ik de politiek het meest verwijt: zehoudt geen eerlijk verhaal. Het eerlijkeverhaal is dat in het verleden ontworpenregelingen niet meer kunnen worden ge-handhaafd. Politici, toon nou eens lef enverantwoordelijkheidszin: stimuleerhet aflossen van hypotheekschuld!

Sylvester Eijffinger is hoogleraar financiële eco-nomie aan de Universiteit van Tilburg.

S inds het begin van de crisis in 2008,ingezet door de val van de Ameri-kaanse zakenbank Lehman Bro-

thers, heeft Nederland geen groei gekend.Hierdoor is de begroting van de overheiduit het lood geslagen. Het kleine over-schot van voor de crisis is omgeslagen ineen fors tekort. De overheidsschuld isvooral hierdoor, en voor een beperkt deelook door de steun aan de financiële sector,steil omhoog gegaan.

Dit is onhoudbaar. Bezuinigingen zijnonontkoombaar. Uiteindelijk moet de be-groting structureel in evenwicht wordengebracht. Om dit in de komende kabinets-periode te bereiken, zou er ongeveer 20

miljard euro moeten worden bezuinigd.Dit zou de komende vier jaar onver-

mijdelijk ongeveer 0,5 procent groei perjaar kosten. Je kunt de aanpassing van deoverheidsfinanciën uitsmeren over meerdan vier jaar, maar dit maakt de dan nodi-ge bezuinigingen vermoedelijk hoger ende ruimte om nieuwe tegenvallers op tevangen kleiner.

Op de langere termijn is er overigensgeen reden om somber te zijn over degroeiperspectieven.

Lex Hoogduin is hoogleraar monetaire economieaan de Universiteit van Amsterdam en voormaligdirecteur van De Nederlandsche Bank.

4 Opinie & Debat

7x

to do!

D at vergrijzing in essentie een verde-lingsvraagstuk is, blijkt ook in dezorg. Door vergrijzing wordt de groep

die werkt kleiner, krimpt de belastinggrond-slag en dalen de opbrengsten voor de overheiduit de inkomstenbelasting. Tegelijk nemen dezorgkosten sterk toe, ook omdat die kostenstijgen met de leeftijd. De grootste kostenstij-ger is de de Algemene Wet Bijzondere Ziekte-kosten (AWBZ).

Iedereen die een inkomen heeft betaalt eenvast percentage van het inkomen in de eersteen de tweede schijf mee aan de AWBZ. Dit geldtook voor mensen die AOW ontvangen. Verderzijn er eigen bijdragen en legt de overheid uitde algemene middelen enkele miljarden eu-ro’s per jaar bij. De betaalbaarheid van deAWBZ vergt een hervorming wat betreft dedekking (scheiden van wonen en zorg en hetoverhevelen van verzekerbare risico’s naar de

zorgverzekering), maar ook wat betreft de fi-nanciering .

Het patroon van de zorgkosten – en zekervan de AWBZ-uitgaven – lijkt sterk op de pen-sioenuitgaven. De kosten per inwoner stijgenfors vanaf de pensioengerechtigde leeftijd. DeAWBZ-uitgaven zijn op basis van bevolkings-prognoses goed voorspelbaar. Zou het geen op-lossing zijn om voor de AWBZ een soortgelijkeoplossing te kiezen als bij de pensioenen, maardan zonder de tweede pijler? Alleen in een ba-sisdeel – de eerste pijler – wordt herverdeeldtussen generaties. Voor de aanvullende zorg ende uitgaven voor wonen dient iedereen zelfgeld apart te leggen – de derde pijler.

Barbara Baarsma is directeur van SEO Economisch On-derzoek en bijzonder hoogleraar marktwerking- en me-dedingingseconomie aan de Universiteit van Amster-dam.

Page 5: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

Pe n s i o e nMartin Pikaart

We r k e nBas Jacobs

GroenPhilip de Roo

O n d e r w ij sPieter Gerrit Kroeger

W ij mensen hebben de plicht om deecologische balans op aarde teherstellen. We moeten niet langer

onszelf op de eerste plaats zetten. De aardeverdient deze plek. We hebben haar nu een-maal te leen. Dit proces beïnvloeden kunnenwe alleen zelf doen, bijvoorbeeld door de btwop vleesproducten te verhogen. Vlees etenmoet niet meer vanzelfsprekend zijn, van-wege de hoge belasting voor de aarde.

Stel discards – visvangsten die overboordworden gegooid, vaak vanwege financiële re-denen – strafbaar. Werk mee aan internatio-nale programma’s om deze discards uit tebannen. Laten we regelen dat elk huishou-den in Nederland een grijze, groene, blauween oranje afvalcontainer heeft – ook in degrote steden, waar gescheiden afval nog eenzorgenkindje is.

Nederland zou juist een btw-vrij landmoeten worden wat betreft de aanschaf vanduurzame energiebronnen, zoals zonnepa-nelen. Duitsland loopt hier al ver in voor.Daar zie je overal zonnecellen op daken. Hetaandeel duurzame energie is in Duitsland 17procent, tegen 9 procent in Nederland. Ne-derland kan innoveren. Als klein landje kun-nen we onze lijnen kort houden en snellernaar een duurzame samenleving komen.

Nederland zou er goed aan doen duur-zaamheid hoger op de agenda te zetten. Depolitiek zou een voorbeeld moeten nemenaan de vele jongereninitiatieven. Dit zou be-ter zijn voor de aarde én een enorme boostgeven aan de economie.

Philip de Roo is poolreiziger, motivatiespreker enduurzaam ideoloog.

H oewel de bedrijfstakpensioenfond-sen vaak met de kreet ‘beste pensi-oenstelsel ter wereld’ s ch e r m e n ,

gaat dit juist niet op voor jongere generaties.Zij zijn slechter af dan ze zouden zijn geweestmet een geïndividualiseerd stelsel.

Dat ‘beste ter wereld’ geldt vooral voor ba-byboomers. Zij krijgen voor elke ingelegdeeuro vier tot zes euro terug, jongere genera-ties nog maar zo’n twee euro.

De reden hiervoor is dat alle euro’s vanjong en oud in een anonieme pot gaan – hetpensioenfonds. Hieruit krijgen allereerst ou-dere generaties uitgekeerd. Er zijn veel te ho-ge uitkeringen beloofd, waarvoor te weinig isbetaald. In plaats van nu de uitkeringen teverlagen, zoals de (bedrijfstak)pensioen-fondsen volgens de wet zouden moetendoen, gebruiken ze de premies van jongerenom te blijven uitkeren. Als dit niet verandert,

zijn jongeren veel beter af buiten dit stelsel.Om het stelsel overeind te houden, moet erveel gebeuren, in het voordeel van jongeren.

Wat er níét moet gebeuren, is dat de reken-methode wordt aangepast om de tekortenonder het tapijt te vegen. Als dit gebeurt,moeten jongeren direct uit dit stelsel stap-pen. Wat dan wel? De uitkeringen moetenomlaag (bij de fondsen met tekorten), en depensioenleeftijd moet fors omhoog. Ookmoeten de pensioenpremies in eigendomblijven van de individuele premiebetaler omte voorkomen dat het geld voor toekomstigepensioenen wordt uitbetaald aan de gepensi-oneerden van nu. Zo kan de solidariteit nietlanger worden misbruikt voor het in standhouden van een zeer oneerlijk stelsel.

Martin Pikaart is auteur van De pensioenmytheenvoorzitter van Alternatief voor Vakbond.

O p veel terreinen van kennis en on-derzoek & ontwikkeling (r&d)doet Nederland het best behoor-

lijk, maar vergelijkbare landen halenmeer resultaat uit hun investeringen hier-in. Nederland zit wat betreft zijn investe-ringen in hoger onderwijs en r&d in eengroep landen die geen echte groei meerkennen.

De nieuwe EU-scorekaart – van de Uni-versiteit Maastricht – toont dat Nederlandzich nu bevindt in de groep van ‘i n n o va -tievolgers’, landen waar de groei van hetinnovatief vermogen traag is, en niet meertussen landen als Duitsland of Zweden.

Ook zijn er weinig innovatoren die erinslagen nieuwe kennis te vertalen in nieu-we producten. Vroeger was kennistrans-fer juist een sterke eigenschap van Neder-

land, nu veel minder. Nederland scoort in-middels onder het Europese gemiddelde –zie de grafiek. En dat is slecht nieuws voorde economische groei.

Het blijven benadrukken van ‘gouweouwe’ terreinen als ‘wa t e r ’ of food and flo-wers in de topsectoren van het ministerievan Economische Zaken, Landbouw enInnovatie is evenmin grensverleggend.Nota bene de strenge, Finse rekenmeesterin Brussel, Olli Rehn, maant ons landmeer te investeren in fundamenteel on-derzoek en topkwaliteit van kennis en op-leidingen. Vreemde ogen dwingen, hope-l ij k .

Pieter Gerrit Kroeger is hoofdredacteur van Scien-ceGuide.nl, het onlinemedium voor de kennissec-tor en het hoger onderwijs.

H et grootste probleem op de ar-beidsmarkt voor ouderen is datde lonen sneller toenemen dan

de arbeidsproductiviteit. Op een gegevenmoment kosten ouderen meer dan ze op-leveren. Bedrijven willen dan van hen af,kostbaar menselijk kapitaal wordt zo tesnel afgeschreven. En eenmaal werklooskomen ze nauwelijks meer aan de bak.

De vakbonden, die voornamelijk ou-dere werknemers vertegenwoordigen,bedingen te hoge lonen als ze weten datwerknemers toch goed zijn beschermdbij ontslag, bijvoorbeeld door een lang-durige WW-uitkering.

Als er meer loon naar werk in plaats

van leeftijd zou worden betaald, blijvenouderen langer aantrekkelijk voor werk-gevers. In de Scandinavische landen zijnde lonen bijvoorbeeld vrijwel vlak over delevensloop. In Angelsaksische landen da-len de lonen voor oudere werknemerszelfs wat. Ouderen kunnen dan hun car-rière geleidelijk afbouwen, terwijl ze nogsteeds een grote bijdrage blijven leverenaan het in stand houden van de publiekevoorzieningen en daarmee aan de solida-riteit tussen de generaties.

Bas Jacobs is hoogleraar economie en over-heidsfinanciën aan de Erasmus School of Econo-mics van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

54 Opinie & Debat

Page 6: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

deeljestem

Waarschijnlijk gaat u op 12 septemberstemmen. Maar waarop? Steeds meermensen twijfelen over hun keuze. Je weetnamelijk niet wat de partij van je keuze

gaat doen ná 12 september. G500 komtmet de oplossing: Nederlanders, verdeeluw stem en verbind u met elkaar om dezeverkiezingen echt te doorbreken.

www.stembrek er.nl

6 Opinie & Debat

Page 7: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

www.stembrek er.nl

7

Wa a ro mis het tijd voor een politieke doorbraak?

Het is verkiezingstijd. Twintig partijen vallen elkaar daarom tot 12 septemberelke dag aan. Dit gebeurt tegenwoordig zelfs elke dag van het jaar. Elke dag zij npartijen bezig met overleven. De politiek is versplinterd en verdeeld. In zo’npolitiek landschap valt nauwelijks tot eenheid te komen. Daarom zoeken par-tijen elke dag naar nieuwe punten die hen uniek maken, en kijken ze niet watze met elkaar kunnen bereiken. Tot 12 september hoor je als kiezer daarom al-lerlei ronkende volzinnen, breekpunten en beloftes. De kern: stem op mij, wantdan krijg jij morgen een mooier Nederland dan als je op een ander stemt.

Wie terugblikt, ziet dat verkiezingsbeloftes nauwelijks iets waard zijn. Ietswaarvoor maanden campagne is gevoerd, is enkele uren na de verkiezingen alonderhandelbaar of niet relevant. De volzinnen worden zinnen vol komma’s envragen daarover worden beantwoord met dooddoeners. Iedereen moet immerswater bij de wijn doen. Beloftes worden nauwelijks ingelost, omdat de politiekaltijd wordt ingehaald door de dag van morgen die men vandaag niet heeft wil-len zien. De water in de wijn is overheersend geworden. De politiek nietsig.Niet omdat partijen teveel op elkaar lijken, maar omdat ze teveel willen ver-schillen. Dat kan alleen op kleine onderwerpen. De grote vragen van morgenzijn daardoor verwaarloosd en worden onvoldoende opgepakt. Daarvoor zijnimmers te weinig partijen die met elkaar vandaag vragen willen stellen en sa-men morgen het antwoord willen geven.

Wat moet je ermee als kiezer? Niet voor niets stemmen 1,2 miljoen jonge men-sen onder de veertig niet meer. Jij stemt op 12 september op één partij, of mis-schien ook wel niet. Want luisteren politici nog naar de kiezer? Na 12 septem-ber gaat jouw partij misschien iets doen waarmee jij het helemaal niet eensbent. Ze gaan formeren met een partij waar jij nooit op zou stemmen. Jij stemtniet zomaar op een partij. Je doet dat met een bedoeling, om iets op de kaart tezetten of iets op te lossen. Jij hebt geen invloed of dat ook gebeurt als kiezer.Dat moet veranderen!

Wa tis nodig voor een politieke doorbraak?

Sommige mensen willen strategisch stemmen. Maar in je eentje heeft dat wei-nig zin. Met een grote groep betrokken mensen wordt dat ineens een heel an-der verhaal. Samen hebben we wel invloed en kunnen we meer. Op een coalitiestemmen bijvoorbeeld. Want deze verkiezingen draaien om de formatie: welkepartijen samen de problemen willen oplossen. Geen enkele coalitie haalt almaanden een meerderheid in de peilingen. Maar jij, de kiezer kan dit doorbre-ken. Kies voor de verbinding en verdeel je stem over meerdere partijen met deStembreker. Omdat je een meerderheid zoekt voor jouw idee over de toekomst.

Hoe kun je op meerdere partijen stemmen als je maar één stem hebt? Stel dat jeje stem kunt opdelen in tien delen. Die delen zou je kunnen verdelen overmaximaal vijf partijen. Zou dat niet de oplossing zijn voor het probleem?

Dat is precies wat de Stembreker doet. Op stembreker.nl verdeel je je stem overde partijen waarop jij zou willen stemmen. Wanneer je bijvoorbeeld de ideeënvan D66 goed vindt, maar liever Rutte als premier zou willen, verdeel je je stemover deze twee partijen. Je kan verdelen tot een maximum van 5 partijen. Ookkan je ervoor kiezen om op een coalitie van partijen te stemmen. Op de websitevan de Stembreker worden 7 mogelijk levensvatbare coalities aangegeven vol-gens de huidige peilingen.

Hoecreëer je de politieke doorbraak?

Op elk moment kun je je stem via je account bijwerken. Na belangrijke debat-ten, of nieuwsfeiten die jouw mening beïnvloeden. In de vroege ochtend van 12september ontvang je een sms met een bindend stemadvies. Uiteindelijk kan jemaar op één partij stemmen. Maar door alle ingevulde verdelingen op te tellenen te delen, vallen ze goed te verdelen in stemmen op één partij.

Het grootste voordeel aan het delen van je stem is dat dit eindelijk de gelegen-heid biedt om je stem effectiever te laten zijn. Het maakt strategisch stemmenmogelijk. Daarbij zegt het op welke coalities Nederland zit te wachten. Dit iseen duidelijker graadmeter dan de peilingen, waarin je alleen de zetels afleest.Terwijl stemmen in Nederland uiteindelijk draait om de formatie.

R e ke nvo o r b e e l d

Zes mensen verdelen hun stem.Persoon 1 stemt: 50% VVD, 50% CDAPersoon 2 stemt: 20% CDA, 30% D66, 50% SPPersoon 3 stemt: 20% VVD, 50% D66, 30% SPPersoon 4 stemt: 30% CDA, 20% D66, 20% GL, 30% PvdDPersoon 5 stemt: 80% GL, 20% SPPersoon 6 stemt: 70% PvdD, 30% VVD

De Stembreker verrekent al deze voorkeuren en geeft op basisdaarvan op 12 september de volgende stemadviezen:Persoon 1 stemt: CDAPersoon 2 stemt: SPPersoon 3 stemt: VVDPersoon 4 stemt: D66Persoon 5 stemt: GLPersoon 6 stemt: PvdD

Met grotere aantallen gebruikers wordt het delen van stemmenalleen maar makkelijker.

Het is tijdvoor een politieke doorbraak!

De kiezers kunnen samen duidelijk maken aan welke coalitie Nederland be-hoefte heeft. En het signaal afgeven dat politieke partijen samen moeten wer-ken om de oplossingen van morgen mogelijk te maken. Via de stembrekerwordt de kiezer de formateur die een meerderheid voor een coalitie mogelijkkan maken. Politici hoeven niet alleen stemmen te tellen, maar kunnen ookluisteren naar de stemmen van kiezers. Omdat de inhoudelijke en strategischemotivatie achter de stem duidelijk wordt is een stabiel kabinet in zicht. Wegmet de politieke verdeeldheid, welkom coalitiestem, tijd voor een doorbraak!

De stembreker.

Omdat het tijd is

voor een politieke

doorbraak

Page 8: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

Drie mensen van verschillende nationaliteiten en generaties maken zichdruk over één thema: de verdeling van welvaart tussen de generaties.Nederlanders die na 1990 zijn geboren, krijgen het slechter danvoorgaande generaties. Hessel, Willetts en Gründinger geven advies.

D oor de lengte van mijn leven valtme steeds vaker op dat de veran-deringen in de wereldgeschiede-nis zich almaar sneller afspelen.

Toen ik een kleine jongen was, luidden devragen nog: wat is van de Noord-Europeanenen wat van de Zuid-Europeanen? Welke lan-den zijn democratieën en welke niet? Wie zijnde Amerikanen? Wie zijn de communisten?Wie zijn de fascisten? Dat waren de vragend e s t ij d s.

Vandaag de dag moet de vraag zijn hoe wijeen wereld, die gekenmerkt wordt door mon-diale uitbuiting, kunnen veranderen in eensociaal rechtvaardige en duurzame wereldge-meenschap. Hoe kunnen wij de beschikbaremiddelen van onze wereld verdelen, terwijlwe die middelen tegelijkertijd niet mogenverspillen, want de verwoesting van de na-tuur mag niet verder gaan.

We spreken over modellen voor de jeugd,over problemen en over de manier waarop wedie snel kunnen oplossen – maar we kunnenin ieder geval vaststellen dat we in de geschie-denis antwoorden hebben gevonden. De de-mocratie is een juist antwoord gebleken op deervaringen met de oligarchie, die op haarbeurt weer een slecht antwoord op de vragenvan de mensheid was! Dat alles hebben wij ge-leerd. Maar vandaag volstaan deze antwoor-den niet meer en staan we voor nieuwe uitda-gingen.

Het gaat om niets minder dan de hervor-ming van de mensheid. Iedereen kan als be-scheiden lid van zijn of haar eigen samenle-ving, die met andere samenlevingen op weg iseen wereldgemeenschap te vormen, eenklein stukje van deze hervorming wer-kelijkheid laten worden, in de naasteomgeving .

Daarvoor hoef je niet naar NewYork te gaan om deel te nemen aan devergaderingen van de Veiligheidsraad.Je kunt ook gewoon in Parijs blijven enzeggen: hier in het 14de arrondissement zijnte weinig bomen, daar moeten we iets aandoen. De voorwaarde is wel dat het om ietsverstandigs gaat.

We moeten nu alles op alles zetten om deinstellingen te versterken die de wereldge-meenschap kunnen besturen! Om de mondi-

ale problemen op te lossen, hebben we instel-lingen nodig met een mondiale werking enlegitimatie. De wereldgemeenschap, die wijsteeds meer zijn geworden, heeft uitgebouw-

de supranationale organen nodig, dieboven de nationale soevereiniteit

staan.Daarom moeten de Verenigde Na-

ties dringend worden hervormd, enwel op zo’n manier dat ze met een

bindende mondiale soevereiniteitworden uitgerust. Een wereldgemeen-

schap heeft logischerwijs een wereldregeringnodig! En deze wereldregering moeten wijnu met alle middelen uitrusten en democra-tisch inrichten.

Gedachten zijn vrij en moeten tot in hetoneindige kunnen rondzwerven! Vandaag dedag moet iedereen beseffen dat hij of zij een

schepper – of op zijn Frans een créateur – is, enovereind moet blijven om verder te kunnenscheppen en moet scheppen om overeind tekunnen blijven. Zonder ideeën komen we te-genwoordig niet verder.

Onze mensheid heeft de afgelopen eeuwenal veel ernstige problemen doorstaan. Onzehele geschiedenis is doordrenkt van strijd,oorlog en verwoesting. Wij hebben ons alsmensen zeer slecht gedragen. Toch zijn wevooruit gekomen en hebben we veel dingenoverwonnen die moeilijk te overwinnen le-ken. Maar vandaag de dag worden we met eenbijzonder lastig probleem geconfronteerd.

Wij zullen de wereld niet zo verder kunnenbeheren als wij dat tot nu toe hebben gedaan.Wij zullen met te velen zijn om ons nog goedgenoeg te kunnen voeden. Er staan ons velegevaren te wachten en ze zijn niet makkelijkte overwinnen. Iedereen moet daarom eensteentje bijdragen, zowel de jongere als deoudere generaties.

„Waar gevaar is, is de redding nabij”,schreef de dichter Friedrich Hölderlin.

Mijn boodschap: neem je verantwoorde-lijkheid en engageer je. Verander deze we-reld, toon empathie en wees een burger vaneen waarachtige wereldgemeenschap.

Stéphane Hessel is diplomaat, ambassadeur, schrij-ver, verzetsstrijder en concentratiekampoverlever.In 2010 publiceerde hij het essay Neem het niet!

8 Opinie & Debat

3generatiesZie in dat ook jij een

schepper bent

1

Page 9: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

Een samenleving hoortniet één generatie toe

M oderne westerse landen alsNederland of Groot-Brittan-nië zijn zich zeer bewust vande onrechtvaardigheden als

gevolg van ras, geslacht of sociale klasse. Deleidende politieke partijen in ons beiderlanden aanvaarden een verplichting om teproberen hieraan een einde te maken enwerkelijke gelijke kansen te bieden. Maarwe zijn, zeker in Groot-Brittannië, voorbijgegaan aan een steeds grotere onrechtvaar-digheid – tussen de generaties. Mijn boekThe Pinch: How the baby boomers took theirch i l d r e n ’s future – and why they should give itb a ck verscheen in 2010. Het was in mijnland het eerste boek over rechtvaardigheidtussen de generaties, terwijl sinds de Twee-de Wereldoorlog honderden, zo niet dui-zenden boeken over die andere on-rechtvaardigheden zijn geschreven.

Er bestaat een reëel gevaar dat dejongere generatie niet dezelfdekansen zal krijgen als de naoorlog-se babyboom-generatie waartoe ikbehoor. De moderne westerse eco-nomieën zullen wel nieuwe goederenen diensten blijven produceren, maar de le-den van de jongere generatie zullen niet zoten volle van de voordelen genieten als hunouders. De aanwijzingen liegen er niet om.Zij worden geconfronteerd met de zwarelast van een staatsschuld als gevolg van deexcessen uit het verleden. Op de arbeids-markt hebben zij concurrentie van over dehele wereld en deze drukt de lonen vannieuwe jongere werknemers ten opzichtevan oudere. Het blijkt voor hen moeilijkerom op de ladder van de woningmarkt te be-ginnen dan het voor ons was. Naarmate wijlanger leven, stijgen de kosten van pensi-oenvoorzieningen voor mijn generatie, enbesparingen worden gedaan met de beloftevan waarde voor jongere generaties: hetvalt moeilijk in te zien hoe de jongere gene-ratie iets zou kunnen opbouwen wat over-eenkomt met de pensioenen van hun ou-ders. En dit is dan nog voor de toevoegingvan de langetermijnkosten van klimaatver-andering en de gevolgen daarvan voor allesvan de voedselprijs tot onze beschermingtegen de stijgende zeespiegel.

Ik zie het sociaal contract dat een samen-

leving bij elkaar houdt als een contract tus-sen de generaties. Een samenleving be-hoort niet aan één generatie toe. Soms krijgik te horen dat de raderen van de economi-sche groei zullen blijven doordraaien en dattoekomstige generaties dus rijker zullenzijn dan wij, zodat het de omgekeerde we-reld is als wij arme sloebers ons moeten op-offeren voor de rijkere generaties van detoekomst. Maar dit argument deugt vol-strekt niet. De enige reden dat wij onze rijk-dom hebben, is dat vorige generaties metveel minder rijkdom dan wij toch bereidwaren om te investeren en offers voor detoekomst te brengen. Ze deden dat voor onsen wij moeten voor onze kinderen en klein-kinderen hetzelfde doen.

Wat is er misgegaan? Is het allemaal eencomplot van egoïstische babyboo-

mers? Zo eenvoudig ligt het niet. Demondialisering en de openstellingvan China en India hebben de jon-gere generatie blootgesteld aan

een veel concurrerender arbeids-markt dan die van hun ouders, maar

dat was geen bewust complot. Toch iser wel een achterliggende verklaring. On-der demografen bestond de algemene op-vatting dat het moeilijk was om een grotegeneratie te zijn, omdat de concurrentie omhulpbronnen en werk heviger zou zijn.Maar het omgekeerd is waar gebleken. Degrote naoorlogse generatie heeft het goedgedaan en volgens mij is een van de redenendaarvan nu juist onze omvang: in een mo-derne democratie met een overheid dieenorme bestedingen doet, heeft een grotegeneratie het voordeel van grote politiekem a ch t .

De uitdaging is nu hoe de babyboomershun macht zullen gebruiken. Ik ben eigen-lijk een optimist. Een van de redenen dathet evenwicht tussen de generaties is ver-stoord, is dat niemand erover nadacht. Wijzijn gevoelig voor een beroep op de belan-gen van toekomstige generaties. Aan politi-ci is nu de uitdaging om dit krachtige be-roep te vertalen in een eerlijk aanbod aan dejongere generatie.

David Willetts is minister van Universiteiten en We-tenschap in het kabinet van David Cameron.

D e voorkeur voor het heden isvan nature verankerd in onzeparlementaire democratie.Gekozen vertegenwoordi-

gers moeten een meerderheid halen opeen kiezersmarkt die zich richt op korte-t e r m ij n b e l a n g e n .

Een democratie met korte parlemen-taire periodes heeft het fundamenteleprobleem dat het politieke mandaat be-rust bij mensen die over het algemeenmaar een paar jaar en geen decennia ofeeuwen vooruit denken. Meestal latenpolitici zich in hun handelen leiden doorde belangen van hun electorale achter-ban en machtige lobby’s, en worden debelangen van volgende generatiesniet of nauwelijks in ogenschouwgenomen.

De belofte om de geneugtenvan het heden te rekken, leidt totverwaarlozing van de toekomst.De jongere generaties, die van on-ze kinderen en kleinkinderen, on-dervinden de gevolgen van onze beslis-singen, bijvoorbeeld inzake klimaatver-andering of kernenergie. Deze ‘futurise-ring’ van milieuproblemen bedreigt devolgende generaties in hun voortbe-staan.

Probleem is dat volgende generatiesniet kunnen deelnemen aan de vormingvan democratische meerderheden. Toe-komstige generaties zijn nog niet gebo-ren en hebben geen stem. En de jeugd isuitgesloten van het kiesrecht doordat deminimumleeftijd om te stemmen acht-tien jaar is – een maximumleeftijd is erniet. Hervormingen die alleen op langetermijn tot gunstige effecten leiden, zijnonverstandig op de kiezersmarkt.

De oudste generatie is talrijk. In eendemocratie vertaalt alleen het aantal ou-deren zich al in macht. Volgens voorspel-lingen van de Verenigde Naties zal hetpercentage 65-plussers in Europa ver-dubbeld zijn in 2050. Ook nu is in som-mige landen al een op de drie kiezers ou-

der dan zestig jaar. Waaraan zal de poli-tiek, gelet op deze demografische om-standigheden, geld en aandacht beste-den: aan pensioenen of aan scholen enkleuterscholen? Elke euro kan maar een-maal worden uitgegeven. De jonge gene-ratie zal het conflict over het schaarsegeld vermoedelijk verliezen.

We moeten manieren vinden om eenlangetermijnvisie te integreren in onzeparlementaire democratie. De jonge ge-neratie moet meer te zeggen krijgen. Alsbelangrijk tegenwicht voor de groeiendedemografische macht van de ouderenmoeten jongeren stemrecht krijgen.

Voorstellen om de kiesgerechtigdeleeftijd te wijzigen, worden vaak af-

gedaan als onrealistisch. Toch iser al enkele jaren een politiekediscussie over een mogelijkeverandering aan de gang. In2003 besprak het Duitse parle-

ment een motie getiteld ‘Meerdemocratie aandurven door stem-

recht vanaf de geboorte’. Oostenrijk wasin 2007 het eerste land van de EuropeseUnie dat de federale kiesgerechtigde leef-tijd verlaagde tot zestien jaar. Ik hoop datandere landen dit voorbeeld zullen vol-gen.

De chronologische leeftijd alleen isnooit een goed criterium geweest om derechten op democratische participatie inte perken. Als iedereen zou kunnen stem-men zodra hij of zij dit wil, ongeacht zijnleeftijd, zou de demografische oneven-wichtigheid tussen oud en jong wordenverzacht, zou onze democratie wordenversterkt en zouden conflicten tussen ge-neraties worden opgelost. Een ingrijpen-de verlaging van de minimumleeftijd omte stemmen, laat al te lang op zich wach-ten.

Wolfgang Gründinger is schrijver, politicus en lidvan de Club van Rome. Hij is auteur van Aufstandder Jungen: Wie wir den Krieg der Generationenvermeiden können.

98 Opinie & Debat

Politici, geef onsjongeren een stem!

3

2

Page 10: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

EngelandAf en toe komt hetwoord weer op in hetVerenigd Koninkrijk:Miras. Oftewel: mortga-ge interest relief at source,de hypotheekrenteaf-

trek.Want net als elders in Europa is hetook voor Britse jongeren moeilijk een huiste kopen. En niet alleen voor hen: tussen1997 en 2007 verdrievoudigden de huizen-prijzen, tot gemiddeld 163.000 pond(207.100 euro). Weliswaar daalt de prijs nu,maar ook de vraag naar huizen keldert,vooral door de inflatie, door de aanbetalin-gen tot soms wel 25 procent die vereist zijnen door de steeds strikter geworden kredie-teisen. Diverse instanties waarschuwen dathet eigenwoningbezit, nu nog 70 procent,snel zal terugkeren naar het niveau van dejaren tachtig.

De regering moet iets doen, is het idee.Miras, in 1969 geïntroduceerd door detoenmalige Labourregering om eigenwo-ningbezit te stimuleren, werd echter vanafeind jaren zeventig aangepast. Eerst kon-den de Britten de eerste 30.000 pond fiscaalaftrekken. Maar het werd te duur, en hetwas vooral gunstig voor mensen met eenhoog inkomen en een hoge hypotheek. Vol-gens toenmalig minister Brown (Financiën,Labour) was Miras „een extraatje voor demiddenklasse” geworden.

Ervoor in de plaats kwamen kortingen opde zogenoemde stamp duty, de overdrachts-belasting, onder meer voor starters. Ook diezijn inmiddels afgeschaft. Ze bleken de hui-zenmarkt nauwelijks te stimuleren – hypo-theken bleken moeilijk te krijgen – en deregering alleen maar geld te kosten.

De nieuwe stimulans moet komen via debanken. De Bank of England begint dezemaand met funding for lending. Banken kun-nen bij de centrale bank meer lenen tegenlagere kosten, opdat zij zelf weer gemakke-lijker leningen zullen verstrekken aan klei-ne bedrijven en particulieren.Titia Ketelaar

Zw i t s e r l a n dDe meeste Zwitsers zijnbuitengewoon trots opde mate van directe de-mocratie in hun politie-ke bestel. „Bij de Zwit-serse traditie hoort de

gedachte dat het volk besluit”, zegt inter-nationaal jurist Walter Kälin. Op een rege-ringssite over het staatsbestel staat: „In we-zenlijke vragen heeft in Zwitserland hetvolk het laatste woord.” Politicologen pra-ten graag over een referendumdemocratie.Want de verschillende referenda bieden dekiezers een relatief simpele mogelijkheidom wetten te verwerpen of onderwerpen opde politieke agenda te zetten. Wijzigingenin de Grondwet of aansluiting bij een inter-nationale organisatie – bijvoorbeeld de Eu-ropese Unie – zijn zelfs onmogelijk zonderreferendum.

Wie het niet eens is met een wet, kan eenreferendum afdwingen door binnen hon-derd dagen vijftigduizend handtekeningente verzamelen – in een land van ongeveer3,5 miljoen kiezers. En wie de politiek totactie wil aanzetten, kan een zogehetenVolksinitiatief beginnen. In achttien maan-

10 Opinie & Debat

Hoe krijgt Nederland betere leraren? Hoe komt de woningmarkt weerop gang? Hoe komt de democratie meer tot zijn recht? Voor hetoplossen van dit soort cruciale problemen kan Nederland het nodigeleren van andere Europese landen. Vijf voorbeelden, uit Finland,Noorwegen, Duitsland, Engeland en Zwitserland.5x de buren

den moeten er honderdduizend handteke-ningen worden verzameld om een referen-dum over een specifiek voorstel te onder-steunen. De afgelopen jaren heeft de popu-listische Zwitserse Volkspartij bij herhalinggebruik gemaakt van dit instrument. Datleidde tot referenda over een verbod op debouw van nieuwe minaretten en over deeenvoudigere uitzetting van buitenlandersdie zijn veroordeeld voor ernstige misda-den. Beide referenda werden aangenomen,waardoor onwillige andere politieke partij-en werden gedwongen rekening te houdenmet de standpunten hierover van de kie-z e r s.

Door dit systeem moet de kloof tussenburger en zijn vertegenwoordiger zo kleinmogelijk blijven. Wat daarbij helpt, is datparlementslid geen fulltimebaan is in Zwit-serland. De twee Kamers komen een paarkeer per jaar bijeen, tussendoor pakken deafgevaardigden hun eigenlijke baan op.Marc Leijendekker

DuitslandJe beseft het misschienniet, maar tussen jetwintigste en je 65stewerk je om de natie tevoorzien van een inko-men. Tot je twintigste

en nadat je met pensioen gaat, ben je over-geleverd aan dat clubje werkenden.

Dan mag je natuurlijk hopen dat je na jepensionering ook daadwerkelijk een inko-men krijgt. De pensioenen staan nu al on-der druk wegens de vergrijzing. Hoe is ditover twintig of dertig jaar?

In Duitsland is de solidariteit tussen degeneraties wettelijk geregeld, in het Genera-tionenvertrag. Dat is „het basisprincipe vande pensioenwetgeving”, zegt AngelikaWendland van het Duitsland Instituut Am-sterdam. Het komt erop neer dat de men-sen die te jong, te oud of te ziek zijn om tewerken, wettelijk meedelen in het inkomendat alle werkenden bij elkaar verdienen.

Een groepje Duitse jongeren wil dit prin-cipe nu ook in de Grondwet verankeren,door deze zin toe te voegen: „De staat heeftin zijn handelen het principe van duur-zaamheid in acht te nemen en de belangenvan toekomstige generaties te bescher-men.” Toch wordt er in Duitsland voortdu-rend gediscussieerd over het Generationen-vertrag, onder meer vanwege de vergrij-zing .Derk Walters

NoorwegenDe Noren begonnenzich begin jaren zeven-tig te realiseren dat eronder hun deel van deNoordzee en de Atlanti-sche Oceaan écht veel

olie en gas zat, en dat dit ingrijpende gevol-gen zou hebben voor de economie van hunland. Ze richtten hun blik meteen op Ne-derland. Daar hadden ze immers ervaringmet zulke plotseling aangeboorde rijkdom:twintig jaar eerder was daar de gasbel vanSlochteren gevonden.

Maar de Noren keken niet naar Neder-land om het succes te imiteren. Integen-

deel. Ze wilden niet dezelfde fouten makenals de Nederlanders, en gaan lijden aan watze ‘de Nederlandse ziekte’ noemen. Dat is:met de gasinkomsten de inflatie aanjagenen het geld verjubelen – met als onvermij-delijke consequentie: op is op. De Norenwilden het verstandiger aanpakken.

Ze namen drie belangrijke beslissingen.De Noorse staat hield een stevige greep opde exploitatie van alle olie- en gasvoorra-den. Buitenlandse bedrijven die nodig wa-ren voor hun kennis, werden verplicht te in-vesteren in de Noorse kennisinfrastructuur,zodat het land een eigen industrie kon op-bouwen rond offshore olie- en gaswinning.

En de olie- en gasopbrengsten voor destaat werden vanaf midden jaren negentigin een fonds gestopt dat in het buitenlandging beleggen. Dit oliefonds bezit nu ruim1 procent van alle beursgenoteerde aande-len ter wereld en is in onvoorstelbaar tempobezig een hoogwaardige vastgoedporte-feuille op te bouwen. Het fonds omvat ruim480 miljard euro. Tegen de tijd dat de olieop is, heeft het land een offshore-industriedie wereldwijd kan exporteren, en een olie-fonds met een paar ton per Noor aan belegdvermogen.Dick van Eijk

FinlandDe oplossing voor alleonderwijsproblemen isheel eenvoudig: maakhet moeilijk om leraarte worden. Precies doordat te doen in het basis-

en voortgezet onderwijs staat Finland al ja-ren boven aan alle internationale onderwijs-r a n g l ij s t j e s.

Het klinkt paradoxaal voor een land alsNederland, waar we niet omkomen in degoede leraren, om de eisen voor het vak vanleraar te verzwaren. Toch is het minder on-logisch dan het lijkt.

Sir Michael Barber, van 1995 tot 2005 on-derwijsadviseur van de voormalige Britsepremier Blair, legde het een paar jaar gele-den uit in deze krant: „In Finland [...] heb-ben ze het moeilijk gemaakt om leraar teworden. Er vindt een strenge selectieproce-dure van kandidaten voor de lerarenoplei-ding plaats. Alleen de beste universitairestudenten komen ervoor in aanmerking, ener zijn evenveel opleidingsplaatsen als vaca-tures. De opleiding is [...] zeer gewild, watervoor zorgt dat de beste mensen leraarworden. Bovendien is er, door de strenge se-lectie, per student veel meer geld beschik-baar dan in landen zonder strenge selectie,zoals Nederland.”

Diezelfde Barber onderzocht in een rap-port voor organisatieadviesbureau McKin-sey welke beleidsmaatregelen een gunstigeinvloed hebben op de kwaliteit van het on-derwijs. „Je kunt het curriculum verande-ren, je kunt leerlingen langer op school la-ten zitten, maar je moet vooral kijken naarde prestaties van leraren. Geen enkele ande-re factor is zo sterk van invloed op de pres-taties van leerlingen.”

Een gratis les voor minister Van Bijster-veldt (Onderwijs, CDA): zet geen zwakkestudenten meer voor de klas. Leerlingenmoeten eindelijk weer iets leren van hun le-raren.Derk Walters

Page 11: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

G50 0G500 is een groep van ruim elf-honderd jonge Nederlanders dievan mening zijn dat het hoog tijdis om allang noodzakelijke hervor-mingen via het politieke middente bereiken. G500 constateert poli-tieke stilstand en vergrijzing vande macht. Jongeren nemen nau-welijks deel aan de politiek diehun wereld van morgen vorm-geeft. Maar de rekening van hetniet-hervormen wordt wél bij dezegeneratie neergelegd. En zorgt er-voor dat de solidariteit tussenjong en oud steeds meer onderdruk staat. G500 vindt het noodza-kelijk dat de band tussen jong enoud in stand blijft. Dat is niet mo-gelijk met de huidige stand van dezorg, het onderwijs, de pensioe-nen en de arbeidsmarkt. Daaromzijn elfhonderd jonge mensen, viaG500, lid geworden van de VVD,het CDA en de PvdA. Met een her-vormingsgericht tienpuntenplanonder de arm proberen zij hunp a rt i j p r o g r a m m a ’s te beïnvloedendoor deel te nemen aan de partij-congressen. Opgericht voor de valvan het kabinet-Rutte ging G500uit van verkiezingen in 2014. Metde verkiezingen zet G500 zich er-voor in dat meer jonge mensengaan stemmen. Tijdens deze ver-kiezingen staat het vormen vaneen duidelijke en oplossingsge-richte coalitie centraal, door eennieuwe manier van stemmen.G500 staat voor politieke vernieu-wing, belangrijke hervormingenen is opgericht door Sywert vanLienden.

link edin.com/company/g50 0

@G50 0NL

facebook.com/G50 0NL

1110 Opinie & Debat

ColofonRedactie NRCMaarten Huygen (chef Opinie)Derk Walters (plv. chef Opinie)Marcel aan de Brugh (Opinie)Anouk van Kampen (Opinie)Ronald Leeflang (Opinie)Dick van Eijk (Projecten)Marc Leijendekker (Buitenland)Titia Ketelaar (correspondent inLo n d e n )Peter van der Ploeg (chef nrc.nl)

Vo rm ge v i n gRis van Overeem (ontwerp van despecial)Roos Liefting, Fokke Gerritsma(infographics)

Fo to g ra f i eAFP (Stéphane Hessel)Reuters (David Willetts)David Ausserhofer (WolfgangGründinger)

G50 0Sywert van Lienden( ga s t r e d a c t e u r )Ilse van Eck (projectleider)Dannes Wegman (illustraties eninfographics)Olaf Pieters & Douwe vanDomselaar (spelconcept)

Mede mogelijk gemaakt doorArtbox, Barbara Baarsma, HiddeBoersma, Sylvester Eijffinger,Wolfgang Gründinger, StéphaneHessel, Lex Hoogduin, YonaHümmels, Bas Jacobs, Chris tenKate, Julien Kraakman, PieterGerrit Kroeger, Martin Pikaart,Philip de Roo, Martijn Thijssen,Uitgeverij Van Gennep, MarleenWiedhaup, David Willetts

De rubriek ‘nrc ombudsman’is gepubliceerd in de krant vangisteren (vrijdag)

Page 12: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

Opinie & Debat 133

nrclux.nl

Volledig, voortreffelijk, voordeligNRC Lux is er in geslaagd u als eerste een nieuwe reeks EMI Classicsbox sets aan te bieden; beroemde uitvoeringen van geliefde werkendoor de groten der aarde. Stuk voor stuk prachtige collectiesdie niet in uw muziekverzameling mogen ontbreken. Volledig,voortreffelijk, en nu ook voordelig.

Want ter introductie van deze toch al gunstig geprijsde reeks,zijn al deze cd-boxen tijdelijk met extra voordeel te bestellenbij NRC Lux. Profiteer dus nu!

Beethoven:Complete Piano SonatasDaniel Barenboim10 cd’svan 44,95 voor 25,00

Bach:Works with OrchestraYehudi Menuhin7 cd’svan 29,95 voor 17,50

Mozart: Complete PianoSonatas & VariationsDaniel Barenboim8 cd’svan 36,95 voor 20,00

Beethoven:Complete String QuartetsAlban Berg Quartett7 cd’svan 29,95 voor 17,50

Prokofiev:BalletsAndré Previn6 cd’svan 26,95 voor 15,00

Ook verkrijgbaar:

Debussy / Ravel:Orchestral MusicJean Martinon

8 cd’s van36,95 voor

2000

JeanMartinon

Grote meesters,kleine prijzen

Various Composers:Great Cello ConcertosMstislav Rostropovich5 cd’svan 22,95 voor 12,50

Beethoven: Piano Trios,Violin Sonatas, Cello SonatasJacqueline du Pré9 cd’svan 39,95 voor 22,50

Mozart:The Da Ponte OperasRiccardo Muti9 cd’svan 39,95 voor 22,50

Satie:Piano WorksAldo Ciccolini5 cd’svan 22,95 voor 12,50

Dat advies is blind

R uim twaalf miljoen kies-gerechtigden beslissenover enkele weken overde nieuwe samenstelling

van de Kamer. Een meerderheidweet al op wie ze zal stemmen, maarmiljoenen twijfelen nog. Voor wiezich door de inhoud wil laten lei-den, zijn kieswijzers beschikbaar.Zulke tests hebben substantiële in-vloed op het stemgedrag, maar erzijn serieuze tekortkomingen.

De onbetwiste marktleider isStemWijzer, in 1989 geïntrodu-ceerd op papier en diskette en sinds1998 beschikbaar op internet. In2010 werd de website meer dan 4miljoen keer geraadpleegd. Ookzijn er diverse andere stemhulpenb e s ch i k b a a r. Sommige beslaan eenbreed scala aan onderwerpen, zoalshet populaire Kieskompas, terwijlandere gericht zijn op specifiekedoelgroepen (bijvoorbeeld jonge-ren) of bepaalde thema’s (bijvoor-beeld natuur en milieu). Uit gege-vens van het Nationaal Kiezerson-derzoek (NKO) blijkt dat bij deTweede Kamerverkiezingen in2010 ongeveer 40 procent van dekiezers één of meer stemhulpenheeft geraadpleegd. Ongetwijfeldzullen de komende weken miljoe-nen kiezers hetzelfde gaan doen .

Bij elke verkiezing komt er kri-tiek op de stemhulpen. Soms vloeitdeze voort uit de onverwachte ad-viezen. Als een atheïst uitkomt bijeen christelijke partij, of een stu-dent bij een partij voor ouderen,wordt al snel geconcludeerd dat detest niet kan deugen.

Dit is onterecht. Juist omdat deuitkomst vaak onverwacht is, heb-ben kieswijzers meerwaarde. Di-verse factoren die invloed hebbenop de stemkeuze, zoals de aantrek-kingskracht van de lijsttrekker ofstemgewoonten uit het verleden,staan in een kieswijzer bewust bui-tenspel. Bovendien is een goedekieswijzer gebaseerd op stellingenover een breed scala aan beleidson-derwerpen, waar het oordeel vankiezers vaak is gebaseerd op speci-fieke thema’s. Denk aan immigra-tie bij de PVV en ethische kwestiesbij de SGP. Maar politieke partijenhebben opvattingen over vrijwel al-le onderwerpen. Als kiezers wor-den aangezet daarover na te den-ken, is een belangrijke bijdrage aanhet democratisch proces geleverd.

Blijkbaar vinden veel kiezers zelfde stemhulpen ook waardevol. Inhet NKO 2010 is aan een willekeuri-ge steekproef van het electoraat ge-vraagd naar de invloed van kieswij-zers op het eigen stemgedrag. Vande ondervraagden zei 8 procent dathet gebruik van invloed was ge-weest op de beslissing om te gaan

stemmen en 18 procent liet wetendat het advies invloed had op de uit-eindelijke partijkeuze. Vooral zwe-vende kiezers worden sterk beïn-vloed: van de twijfelende kiezersdie een stemhulp raadpleegden, gafongeveer de helft aan dat het adviesinvloed had op de uiteindelijke par-tijkeuze. De aard van het adviesspeelt daarbij een rol: een stemad-vies voor een partij waar de kiezergeen enkele affiniteit mee heeftwordt meestal terzijde gelegd,maar als het advies enigszins aan-sluit bij bestaande voorkeurenwordt het vaak opgevolgd.

D e vraag is of kiezers er wijsaan doen om hun stem-keuze zo sterk te laten

beïnvloeden door dergelijke tests.Het antwoord is in belangrijke ma-te afhankelijk van de kwaliteit vande stemhulp. Een eerste bezwaarheeft betrekking op het soort on-derwerpen dat aan bod komt. Bij demeest populaire kieswijzers ligt de

nadruk op onderwerpen die in deverkiezingsprogramma’s staan enin de campagne aan bod komen. Deblik is gericht op de toekomst: watmoet er in Neder land veranderen,en wat juist niet? Verkiezingen heb-ben echter ook een andere functie:het laten afleggen van verantwoor-ding door politici over hun hande-len in het verleden. Om die functietot zijn recht te laten komen, zijnstellingen over het beleid in de af-gelopen periode nodig. Dat typestellingen is echter schaars. Er is eenkieswijzer die deze benaderingkiest, Stemmentracker, maar dezekijkt niet naar de toekomst en is dusnet zo eenzijdig.

De essentie van een kieswijzer isdat de antwoorden van kiezers enpartijen op de geformuleerde stel-lingen worden omgezet in eenstemadvies. Dit laatste woord ver-mijden de makers angstvallig,maar impliciet is hier natuurlijkwel sprake van. Uit nog niet gepu-bliceerd onderzoek van mijzelf metde Leidse politicoloog Tom Lou-werse blijkt dat de rekenmethodedie hiervoor wordt gebruikt het ad-vies mede bepaalt. Wanneer metidentieke stellingen en antwoor-den de rekenmethoden van Stem-Wijzer en Kieskompas worden toe-gepast, blijkt dat bij driekwart vande kiezers een andere partij naar vo-ren komt als beste match. Dat komtdoordat StemWijzer telt bij hoeveelstellingen partij en kiezer hetzelfdeantwoord geven, terwijl Kieskom-pas alle antwoorden omzet in eenpositie in een figuur met twee as-sen: ‘l i n k s - r e ch t s ’ en ‘progressief-c o n s e r va t i e f ’. Deze laatste methodeis zeer discutabel. Wanneer politie-ke opvattingen in twee ideologi-sche dimensies kunnen worden in-gedeeld, en de afzonderlijke stellin-gen daarvan een goede afspiegelingzijn, is zo’n methode geschikt. Aangeen van beide voorwaarden wordtechter voldaan.

Een andere tekortkoming vanstemhulpen betreft de bewoordingvan de stellingen. Deze zijn somsnogal ingewikkeld. Zo schiet Stem-Wijzer tekort door soms ontken-ningen in de vraag op te nemen.Door Fokke en Sukke werd dezeweek in deze krant terecht de draakgestoken met StemWijzer (Stelling:„Ik ben niet per se tegen het verbie-den van een verbod op weigeramb-tenaren”). Het is te hopen dat zulkesatire kiezers aanzet om de stem-hulpen niet al te serieus te nemen,want het is onverstandig om de ad-viezen blind te volgen.

Martin Rosema is als universitairdocent politicologie verbondenaan de Universiteit Twente.

Miljoenen kiezers twijfelennog op welke partij ze over

enkele weken gaan stemmen.Kieswijzers kunnen daarbijhelpen, maar daar moet je

niet zomaar op afgaan.Kiezers zouden dergelijke

adviezen met een flinkekorrel zout moeten nemen,

schrijft Martin Rosema.

S te m v i n d e rKiezers willen stemmen op op-lossingen en niet op tegenstellin-gen. Daarom komt G500 behalvemet de Stembreker ook met deStemvinder. Hiermee kun je viahet oplossen van stellingen we-ten welke partij jouw visie op dewereld mogelijk wil maken. Deel-nemers kunnen zelf kiezen viawelke thema’s zij de Stemvinderwillen invullen. Per scherm zijnéén probleem en vier oplossin-gen geformuleerd. Deze oplos-singen zijn via sterren te beoor-delen. De oplossingen raken ver-schillende politieke richtingen endekken verleden en toekomst. Nahet oplossen van de eigen geko-zen thema’s wordt een stemad-vies gepresenteerd. Dit stemad-vies kan direct worden omgezetin een stem, via de Stembreker.

Page 13: NRC Bijlage G500

NRC Weekend Zaterdag 18 augustus & Zondag 19 augustus 2012

16 Het laatste woord Opinie & Debat