10.15 uur Maandag t/m vrijdag

Wat wordt de cover morgen?

nrc.next Danusia Schenke

JAARGANG 9 N O. 5 PRIJS €1,30

VRIJDAG 21 MAART 2 014

nrc.nl

//weten �14 Niet D66, maar lokale partijen en het CDA zijn deéchte winnaars //denken �21 Regeringen zijn veel gevaarlijker danterroristen //doen �22 Gustave Doré: de Spielberg van de 19e eeuw

Willen julliemeer ofminder GeertWi l d e r s ?

FOTO ANP x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+,!=!#!#

![

PAGINA 4 EN 5

Bespaartot 40%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

A DV E RT E N T I E

Een echte Next cover

JAARGANG 9 N O. 5 PRIJS €1,30

VRIJDAG 21 MAART 2 014

nrc.nl

//weten �14 Niet D66, maar lokale partijen en het CDA zijn deéchte winnaars //denken �21 Regeringen zijn veel gevaarlijker danterroristen //doen �22 Gustave Doré: de Spielberg van de 19e eeuw

Willen julliemeer ofminder GeertWi l d e r s ?

FOTO ANP x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+,!=!#!#

![

PAGINA 4 EN 5

Bespaartot 40%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

A DV E RT E N T I E

Jaargang 9264 pagina’sNummer 27330

€ 2,00

DewarmeklankenvanJacqueline

Poetin spreektgoedDuits,hijwaseen tijdjeKGB-functionaris indeDDR.Merkel isopgegroeid indeDDRenspreektRussisch.Der SpiegelberichtdatalsMerkel enPoetin telefoneren,wat zede

laatste tijd regelmatigdoen,Duitsdevoertaal is. Alshetomdetailsgaat, begintPoetinRussisch te spreken.Merkel zouPoetinzogoedkennenals eenpsycho-

loogzijncliënt.Hij is eenzeer intelligentemandieregelmatigaanzichzelf twijfelt.Dat laatste lijktmeeenkenmerkvan intelligentie.

Dewataarzelendereactie vanhetWestenopPoetinsde factoannexatie vandeKrimwordt in sommigekrin-genveroordeeld,maar ikgeloof dathet verstandig isgeenoorlog tebeginnenomdeKrim.Hetgaat ernunogomtevoorkomendatookdelenvanOost-Oekraïnewordengeannexeerd.IkwensMerkel enPoetinveel intense telefoon-

gesprekken toe.MisschienschrijftMerkelooit eenboekgetiteld TelefonerenmetPoetin.

Arnon Grunberg

DE VOLKSKRANT BV JACOB BONTIUSPLAATS 9, POSTBUS 1002, 1000 BA, AMSTERDAM REDACTIE@VOLKSKRANT.NL TEL.: REDACTIE 020-562 9222 KLANTENSERVICE 088-056 1561 BEZORGING 088-056 1555

Voetnoot Telefoongesprek

Aaf Brandt Corstius: ‘Pechtold is, ondanks alles, een ouderwetse man’ V24

Sekstoerismeenincest inhettheater

vrijdag 21 maart 2014european newspaper of the year

België € 2,70Duitsland € 3,15Frankrijk € 3,15Luxemburg € 2,70Oostenrijk € 3,15

Advertentie

Advertenties

HeeftWilderszijnhandoverspeeld?

Eendag laterdoetniets aancaféDeTijdvermoedendathethierhistorischegrond is.Waaram-per twaalf uureerdereen

groepvanzekerhonderdPVV’ersnogeensgezindomminderMarokkanenriep,profiterennu lunchendeambte-narenvanhetvoorjaarszonnetje.On-willekeurigzoek jeopdegevelnaareenmooieplekvooreenplaquette:op 19maart 2014werdhierdoorGeertWilders enzijnaanhangeengrensoverschreden.Wantdateropdeverkiezings-

avondgrenzenzijnverlegd,daaroverbestaatgeenmisverstand. EenorkaanvanverontwaardigingdaaltopWil-dersneer. Inmiddels isdeuitspraakdoorvelenscherpveroordeeld.Hon-derdenNederlanders latenvia socialemediawetenaangifte tedoen.BijhetOpenbaarMinisterie inDenHaagzijnalmeerdanhonderdaangiftenbin-nen.Dehoofdredactie vanRTLNieuws,

Nederlandse Marokkanen, onder wie acteur Nasrdin Dchar (links) en journaliste Boutaïna Azzabi (middenonder), twitteren als reactie opWilders en de PVV een selfie met hun Nederlandse paspoort.

datnooit aanopiniëringdoet, roeptWilders ineenopenbrief op tot in-keer tekomen. ‘Geert: verrasonsenschaamje, schaamjediep.’Degeza-menlijkekerkgenootschappenberei-deneenprotest voor.Politici sprekener schandevan.

Arie SlobvandeChristenUnievindthet ‘alle fatsoensgrenzenvoorbij’.BramvanOjik (GroenLinks)noemthet ‘walgelijk’. Zelfsdeeerdernog te-rughoudendreagerendepremierRutte zegtnuer ‘eenvieze smaak’ vanindemondtekrijgen.HetCollegevoordeRechtenvande

Mens roeptbijmondevanondervoor-zitterPiet vanGeelhetkabinetopdeuitsprakenvanWildersaf tekeuren.‘De regeringmoethierdegrenzenvanderechtsstaatNederlandaange-ven.’ VanGeelnoemtdeuitspraken instrijdmet internationaleverdragen,maarookmetartikel 1 vandeGrond-wet.Wilders’ beloftedathijminderMarokkanengaat regelen,maakthetinzijnogennogerger. ‘Daarmeekrijgthet ietsbedreigends.’HeeftWildershiermeedantoch

zijnhandoverspeeld?Vervreemdthijzichhiermeemisschienzelfs vaneen

deel vanzijnPVV?Donderdagavondlijkthet erop, alsplotsRonaldvanVliet zijnvertrekuitde fractie aan-kondigt.Hijheeft te veel last vanzijngeweten.Maareenkettingreactiewordthet vooralsnogniet: anderePVV’ershoudenzichstil. ‘Ikheberniksaanommet jouoverdatMarok-kanen-verhaal tepraten’, zegtbijvoor-beeldonderwijsspecialist vandePVVHarmBeertema.AlwilhijnogwelkwijtdatdezwijgendemeerderheidpreciesbegrijptwatWildersbedoelt.BlijftdevraagwatWildersbezielt.

VolgensLouisBontes, eenpaarmaan-

dengeledennogPVV’er ennuzelf-standigKamerlid,moetergeenge-richteactie achterwordengezocht.‘Dieeerstekeer, opdeHaagsemarkt,leekheter zomaaruit te floepen.Hetpunt is:hijneemtnooit iets terugvanwathij ooitgezegdheeft,wantdatzou leiden totgezichtsverlies.’Depolitieke leidersophetBinnen-

hof zoekenintussennaareenade-quatereactie. InNieuwsuur roeptCDA-leiderSybrandBumadonderdag-avondRutteopvanaf nusamenwer-kingmetdePVVuit tesluiten. DepremierachttehetvorigeweeknogdenkbaardatzijnVVDinAlmere,DenHaagof inde landelijkepolitiekmetdePVVsamenwerkt. ‘Hetverbaastmedatdepremiernogaltijddedeuropenhoudt’, aldusBuma.D66-leiderPechtoldwilvaneencor-

donsanitairerondWildersnietweten.‘Ik laatmeniet ineenhoekjezettenmetPvdA,CDAenVVDdiealshetomWildersgaatzevenjaarniethebbengeleverd.’Zo’ncordonzouheteerstvoelbaarzijn inAlmereenDenHaag,waardePVValsrespectievelijkgroot-steentweedepartijuitdebuskwam.CampagneleidersvanD66enSPacht-tensamenwerkingonwaarschijnlijk.

pagina 3PvdAtreurtdedagnadenederlaagpagina 4-5ZijnWilders’uitspraken strafbaar?pagina 6-13Analyses en reportages

theatermakers houden zich weer bezig met taboes v2-3 tweede soloalbum ex-zangeres krezip v12-13

EenorkaanvanverontwaardigingdaaltneeropPVV-leiderGeertWildersnazijnuitsprakenopverkiezingsavond.DenHaagzoektnaareenantwoord.Moetereencordonsanitairekomen?

DoorAriejan Korteweg

x(7B0BB4*KKLKKT( +,!=!#!#![

JAARGANG�44 N�O.14�5JAARGANG�44 N�O.14�5 PRIJS�€2,-PRIJS�€2,-

44%Lees NRC Handelsbladen bespaar tot

Ga naar nrc.nl/abo

INHOUD�Binnenland�8-9�|�Het�Grote�Verhaal�10-11�|�Buitenland�12-15�|�Opinie�16-17�|Wetenschap�18-19�|�Economie�E1-8�|�Familieberichten�E6�|�Sport�E10-11�|�Cultuur�C1-15�|�Media�C20�|9°� B�E�ZO�RG�I�N�FO�R�M�AT�I�E�n�rc�.�n�l�/s�e�r�v�i�c�e�of�088�5720�555

ma�t/m�vr�08.00-19.45�uur,�zaterdag�11.00-16.45�uur

V�R�I�J�DAG�21�MAART 2�0�14N�RC�.�N�L

L A SU P E R B AIlja Leonard Pfeijfferw w w . a r b e i d e r s p e r s . n l

3 · s h o rt l i s t !Libris Literatuur Prijsako LiteratuurprijsGouden Boekenuil

*

De nieuwebeeldschoneroman van

ErwinMortier

DespiegelingenNu in de boekhandel

NOMINATIESVPRO Bob den Uyl Prijs 2014

M.J. Brusseprijs 2014E. du Perronprijs 2013

Marcelvan EngelenHet kasteelvan Elmina

‘Het beste boek overons slavernijverleden.’‒ Historisch Nieuwsblad

N�SS�-TO�P

Mogelijk geen bezorgingNRC in delen Den HaagAMSTERDAM.�De bezorging van NRCin Den Haag zal door de nucleaire top,die vanaf dit weekend gehoudenwordt, hinder ondervinden. We kun-nen helaas niet garanderen dat alleabonnees in Den Haag de krant zater-dag, maandag en dinsdag ontvangen.

Hoofdredactie�en�uitgever�NRC

Niemand weet wat Wilders wilAnalyse Verkiezingen Ook de VVD sluit samen besturen met de PVV nu uit; Wilders noemt alle kritiek ‘het ze’

Door�onze�redacteurDerk�Stokmans

DEN HAAG.� Een Duits persbureaunoemde Geert Wilders de Nederland-se Goebbels omdat hij fans tot een an-ti-Marokkanenspreekkoor opzweep-te. PVV-Kamerlid Roland van Vliet ver-liet zijn fractie: „Ik kon het niet meergo e d p rate n . ” De VVD sloot als laatstepartij samenwerking met de PVV uit.

Twee vragen dringen zich op. Watdrijft Wilders? En wat drijft de VVD?

Over het eerste is het speculeren. Inelk geval past Wilders’ optreden naad-loos in de drietrapsraket waarmee hijal jaren politiek bedrijft: provoceermedia en tegenstanders met eengrensoverschrijdende uitspraak. Ge-bruik de ophef om te constateren dat jijwél weet wat het volk wil, in tegenstel-ling tot de politiek correcte elite. Ne-geer inhoudelijke kritiek, maar grijpemotionele kritiek aan om jezelf totslachtoffer van een hetze uit te roepen.

Na elke provocatie werd de ver-wachting uitgesproken dat de PVV-lei-

der echt niks gekkers meer kon beden-ken. Het klopte nooit.

Wat Wilders wil, wordt met elke pro-vocatie waarmee hij zich verder het iso-lement in drijftmoeilijker te verklaren.Stemmen wint hij er niet mee, althansniet in 2012 of deze week. Partijen diehem al afwezen, doen dat steeds feller.GroenLinks-leider Bram van Ojik wileen debat om een gesloten front tegende PVV te vormen. En de kans dat Wil-ders ooit nog bestuurt, is nihil, nu ookpremier Mark Rutte zich categorischtegen hem keert. De VVD-leider zeivannacht in Brussel dat zijn partij nietmet de PVV kan samenwerken zolangWilders „deze opvattingen”heeft .

Toch heeft de PVV die opvattingenal jaren. Wilders diende een motie vanwantrouwen in tegen twee staatsse-cretarissen, alleen omdat ze óók eenMarokkaans paspoort hadden. Hijpleitte voor een moslim-immigratie-stop en het uitzetten van criminelemoslims. Wilders vroeg om een ‘ko p -voddent aks’ omdat „moslims hetstraatbeeld vervuilen”.

Altijd hield de VVD zich het liefst af-zijdig. Waarom werd het de grootstepartij van Nederland nu wel te veel?

V V D’ers voerden in Rutte I altijdtwee redenen aan waarom Wilders’anti-allochtonen ideeën zijn gedoog-steun niet in de weg zaten. De eerstewas dat liberalen geen morele oorde-len over anderen vellen. Dat was altijdal een curieuze redenering. Politicizetten dagelijks morele oordelen – gijzult niet stelen – om in beleid.

De tweede reden: de retoriek vanWilders was misschien onsmakelijk,zeiden VVD’ers, maar in de politiekgaat het om beleid, en daar kon je metde PVV afspraken over maken.

Waarom is de retoriek van nu voor deVVD wél reden om samenwerking on-mogelijk te verklaren? De werkelijk-heid is dat VVD’ers al jaren een onge-makkelijke balanceeract opvoeren. Als‘f at s o e n l i j ke ’ volkspartij op rechts wil-len zij enige afstand tot de PVV bewa-ren, maar tegelijk de sentimenten waarWilders op inspeelt niet taboe verkla-ren. Niet alleen omdat ze graag van

PVV-sympathisanten VVD-stemmerswilden maken – het verwijt van electo-raal opportunisme dat linksere partij-en de VVD altijd maakten. De VVD voeltzich ook verantwoordelijk voor PVV-kiezers. Zij ziet zich als de enige partijdie de emoties van Wilders-stemmersin beleid kan kanaliseren. Gebeurt datniet, zeggen VVD’ers, dan komt een-vijfde van het electoraat niet meer aanzijn politieke trekken. Dat werkt maat-schappelijk destabiliserend.

Maar de ongemakkelijke omhelzingvan Wilders is geen optie meer, zo be-grepen VVD’ers deze week. De kansom PVV-zetels te gebruiken om VVD-beleid te realiseren was toch al ver-dwenen. De ophef deze week over zijnspreekkoor maakt de potentiële scha-de voor de eigen partij te groot.

[+] In�het�nieuws�pagina�4-9

GROEP�VAN�VLIET

Weer�PVV’er�opgestapt

Roland�van�Vliet�is�het�tweedeKamerlid�dat�uit�de�huidigePVV-fractie�is�gestapt.�De�PVVheeft�nog�dertien�fractieleden�overen�is�nu�even�groot�als�het�CDA.�De44-jarige�Van�Vliet�liet�gisteren�we-ten�niet�meer�te�kunnen�leven�methet�optreden�van�Geert�Wilders.�Hijverwijt�de�PVV-leider�de�fractiesteeds�te�verrassen�met�radicalerestandpunten.�Van�Vliet�noemt�dat„de�ladder�van�voldongen�feiten”.Hij�neemt�Wilders�kwalijk�dat�hijzich�nu�tegen�Marokkanen�„als�be-vo�l�k�i�n�g�s�g�ro�e�p” richt.

Wilders�noemde�het�vertrek�vanVan�Vliet�„jammer”.A�n�d�e�rePVV’ers�wilden�niet�reageren,�be-halve�Dion�Graus,�die�zegt�steedsmeer�dieren�boven�mensen�te�ver-kiezen.�Van�Vliet�blijft�in�de�Kamer,als�Groep�Van�Vliet.

Nucleaire topAangeharkt NederlandWat de wereldleiders te zienkrijgen Het�Grote�Verhaal�pagina�10-11

B oekenPa g e t u r n e rEindelijk is familie-eposLes Thibault ver t aald

Ve rk i e z i n g e nFront NationalPartij van Le Pen lonktnu ook naar gaullistenBuitenland�pagina�14-15

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e�s

21 maart 2014: Wilders

Wat is nrc.next?

nrc.next kijkt vooruit...

nrc.next verrast

In nrc.next is de jongste krant van Nederland

nrc.next daagt uit tot anders denken

over het nieuwsnrc.next is meer weten in minder tijd

...en vertelt wat er aan vooraf ging

JAARGANG 7 N O. 254 PRIJS €1,30

WOENSDAG 13 MAART 2 013

nrc.nl

//weten �12 Ja hoor! Barcelona wint met 4-0 van AC Milan//denken �19 Er mag wel wat meer politieke pit in de EersteKamer //doen �22 De internationale student woont in een hotel

CarrièrebijlageSpecial TechniekVoor als je een baan zoekt!

nrc.next gaat van naam veranderen:

nrcnxt. Met één sterke naam op papier

en internet wil de krant beter

tegenwicht bieden aan mediamerken als

YouTube, Google en Apple. „We willen

klaar zijn voor de toekomst.”

Voor de lezer

wordt het

d u i d e l ij k e r

Bespaar

tot 43%Ga naar nrc.nl/abo

Lees

x(7B0BB4*QKKKNP( +%!#!"!=!@

nrcnxt

13 maart 2013: hoe sterk is een merk

JAARGANG 9 N O. 12 PRIJS €1,30

DINSDAG 1 APRIL 2 014

nrc.nl

ILLUSTRATIE JENNA ARTSx(7B0BB4*QKKKNP( +$!#!@!=!&

Bespaartot 40%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

Ophef Op Twitter

Gisteren is Twitter ontploft. Tijdlijnen werden onbereikbaar. In nrc.nextde achtergronden en de duiding bij de ontstane ophef. PAGINA 4 EN 5

//weten �6 Testen op syndroom van Down is vanaf vandaag gratis//denken �19 We zeggen veel eigenaardige dingen, vindt de expat //doen�22 Onder het kopje extreme sport: 260 km lopen door de Sahara 1 april 2014:

nieuws maken

Wat komt er op de cover?

JAARGANG 9 N O. 5 PRIJS €1,30

VRIJDAG 21 MAART 2 014

nrc.nl

//weten �14 Niet D66, maar lokale partijen en het CDA zijn deéchte winnaars //denken �21 Regeringen zijn veel gevaarlijker danterroristen //doen �22 Gustave Doré: de Spielberg van de 19e eeuw

Willen julliemeer ofminder GeertWi l d e r s ?

FOTO ANP x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+,!=!#!#

![

PAGINA 4 EN 5

Bespaartot 40%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

A DV E RT E N T I E

nrc •next next •weten4 V R I J DAG 21 M A A RT 2 014 5

Vervolging dezekeer kansrijker

Open brief Dit schreefadjunct-hoofdredacteur PieterKlein (RTL Nieuws) aan Wilders

Ook de hoofdredacteuren van De Telegraaf,BNR Nieuwsradio en De Correspondent re-ageerden gisteren kritisch op Wilders.Zie ook Denken, pagina 18-21.

Direct na de eerste prognose op deverkiezingsavond kwam Geert Wil-ders Grand Café de Tijd op het Pleinin Den Haag binnenlopen om alseerste politicus een reactie te ge-ven. Daarin zei hij het volgende:

Geert Wilders:„Ik zou van iedereen hier een ant-woord willen hebben op de volgen-de drie vragen. Drie vragen, alsje-blieft, geef een helder antwoord,die onze partij, de PVV, definiëren.En de eerste vraag is: willen julliemeer of minder Europese Unie?”

Mensen in de zaal roepen:„Minder! Minder! Minder! Minder!Minder! Minder! Minder! Minder!Minder! Minder! Minder! Minder!Minder!”

Geert Wilders:„De tweede vraag is misschien nogbelangrijker. Willen jullie meer ofminder Partij van de Arbeid?”

Mensen in de zaal roepen:„Minder! Minder! Minder! Minder!Minder! Minder! Minder! Minder!Minder! Minder!”

Geert Wilders:„En de derde vraag is…en ik maghet eigenlijk niet zeggen, want erwordt aangifte tegen je gedaan. Enmisschien zijn er zelfs D66-officie-ren die ons een proces aandoen.Maar de vrijheid van meningsuitingis een groot goed. En we hebbenniets gezegd wat niet mag. Wehebben niets gezegd wat niet klopt.Dus ik vraag aan jullie: willen jullie indeze stad en in Nederland meer ofminder Marokkanen?”

Mensen in de zaal roepen:„Minder! Minder! Minder! Minder!Minder! Minder! Minder! Minder!Minder! Minder! Minder! Minder!Minder! Minder! Minder! Minder!”

Geert Wilders:„Nou. Dan gaan we dat regelen.”

Dit zei Geert Wilderswoensdag precies

Uitspraken Wilders //Veel Marokkaanse Nederlanders reagerenludiek op Wilders met twitterselfies // To chmaken ze zich wel zo r g e n // Is hij strafbaar?

Beste Geert,Je weet: RTL Nieuws heeftgeen mening. Nergens over.We doen niet aan hoofdre-dactionele commentaren.Niet over stoeptegels, niet

over Marokkanen, niet over de euro. Endus ook niet over de PVV, of over jou. Wijstellen er een eer in om zo onbevangen enonpartijdig mogelijk verslag te doen; overalle relevante maatschappelijke kwesties,over de bonte kakofonie van meningen,en dus ook over die zaken die de Neder-landse samenleving splijten. Wij werkenvoor álle kiezers van Nederland.

De redactie van RTL Nieuws herbergtnet zo’n kleurrijk palet aan meningen alshet parlement, als de samenleving, of –getuige de vele gelekte e-mails – als dePVV zelve. Er zijn collega’s die de PVV ofde manier waarop jij politiek bedrijft ha-ten. Er zijn collega’s die het juist uitste-kend vinden dat je altijd weer die ver-schrikkelijke politieke correctheid hard-nekkig bestrijdt, óók als het vraagstukkenals integratie betreft. Er zijn collega’s –onder wie ik – die soms heel hard moetenlachen om je brutaliteit, je ontregelendestraatvechtersmentaliteit en je truken-doos waarmee je je tegenstanders steedsopnieuw in de kramp krijgt.

Een van mijn taken als adjunct is om –samen met mijn hoofdredacteur HarmTaselaar en mijn collega Marc Schreuder –het debat op onze redactie in goede banente leiden, en die kramp te vermijden. Ikdenk dat we daar meestal in slagen; wehebben je – terecht – een podium gegeven,en we hebben je snoeihard aangepakt.Keihard, maar fair. Zoals we dat ook metanderen proberen te doen. De inhoudstaat centraal: de feiten en hoe die doormensen worden ervaren. Wat natuurlijkook meespeelt, is dat wij nogal van de af-deling persvrijheid zijn en van de notiedie daarmee samenhangt: het o zo kostba-re goed van de vrijheid van meningsui-ting. Jij wordt vanwege jouw mening al ja-ren ernstig bedreigd en dat is een regel-rechte schande. Het is, om een woord tegebruiken dat dezer dagen nogal eensvalt: ‘wa l g e l ij k ’. Je mag dan Geert Wilderszijn, je bent wel onze Geert – en daar blijfje met je poten van af.

De reden dat ik je dit schrijf, is om pu-bliekelijk op te biechten: het is je gelukt,zelfs RTL Nieuws worstelt met wat je eer-gisteravond hebt gezegd. Je bent écht eengrens overgegaan. Je vroeg of ze meer ofminder Marokkanen wilden – en dan dezaal laten scanderen: ‘Minder, minder,minder!’ Willens en wetens de oudste re-torische truc ter wereld toepassen, wetenwat er komen gaat en dan die loze, krank-zinnige belofte: ‘Gaan we regelen’. Misse-lijkmakend. En dan die doortrapte zoge-naamde nuancering – ‘criminele Marok-kanen’. Ja, ja. Vind je het gek dat het histo-rische vergelijkingen regent? Nee, natuur-lijk niet, je zocht ze op, je lokte ze wel-overwogen uit. Juden raus. Hitler. Goeb-bels. Herinneringen aan deportatie.

En dan die ongehoorde brutaliteit, hetgore lef: mensen die dat diepgevoelde on-gemak voelen en het uitspreken dreigenmet aangifte, met vervolging. De vrijheidvan meningsuiting tot het aller-, allerui-terste oprekken, om vervolgens die vananderen in te perken. Laten we wel wezen:hoe een rechter er eventueel uiteindelijkook over oordeelt – je zaait haat en je dis-crimineert. Ongegeneerd. En nog slacht-offer spelen ook... Ik probeer mijn kinde-ren de betekenis van artikel 1 van onzeGrondwet uit te leggen – alle mensen zijnvoor de wet gelijk – en jij beoordeelt men-sen op hun afkomst? Je gebruikt afkomst

voor politiek gewin?Geert, ga je schamen.Ik weet dat je dat niet kunt. Omdat je

het weloverwogen hebt gedaan en je goedhebt nagedacht over de publicitaire enstrategische effecten. Wat een extra redenis voor schaamte. Maar ja, je zit gevangenin de onzinnige cirkelredeneringen van jesmakeloze truc. Je kunt niet meer terug.Terwijl je diep in je hart weet dat het vanecht leiderschap zou getuigen als je zouzeggen: ik handhaaf mijn inhoudelijkeopvattingen, hoe onrealistisch ook, maarik had het zo niet mogen zeggen. Omdathet je aan moed ontbreekt om dat te doen,val je voor mij vandaag door de mand.

Ach, je zult je schouders erover op ha-len. Voor het eerst in 25 jaar RTL Nieuwsneemt een hoofdredactie van RTL Nieuwsstelling. Dat wil zeggen: je dwingt ons omstelling te nemen. En omdat Nederlandvan álle Nederlanders is, kunnen we onsníet niet uitspreken. Dit is nog steedsgeen hoofdredactioneel commentaar,maar het komt er dicht bij in de buurt.Mijn collega’s Harm Taselaar en MarcSchreuder zouden persoonlijk misschiennet andere woorden kiezen, maar in es-sentie zijn we het hier over eens: het onge-clausuleerde ‘minder Marokkanen’ deugtniet. Op de schaal van fout zit je hier zofout dat dat in onze democratische rechts-staat niet ongezegd mag blijven. Waarvanakte.

En, voordat je je oude trucje toepast enons op de berg politiek-correcte journalis-ten gooit die de PVV haten, nog even dit.

RTL Nieuws is bijvoorbeeld al geruimetijd bezig om nader onderzoek te doennaar zoiets als criminaliteit en herkomst;we willen daarover exactere cijfers publi-ceren, omdat we denken dat het belang-rijk is ook daar een voldragen debat overte voeren. Je begrijpt dat er machten aanhet werk zijn die ons die informatie nietwillen geven... Bij RTL Nieuws zijn er ookcollega’s die zich gruwelijk ergeren aanjonge kut-Marokkaantjes die menen datze mogen sissen naar vrouwen, of jongemeiden uitschelden voor hoer. Er zijn ookcollega’s die het een schande vinden datzoveel allochtone Nederlanders – onderwie Marokkanen – geen baan vinden van-wege hun herkomst. Maar daar gaat hethier niet om.

Ik wil maar zeggen: zeg wat je wilt overRTL Nieuws. Wij zullen ons er niets vanaantrekken. Vandaag gaan we proberen zoevenwichtig mogelijk verslag te doen vanhet explosieve debat dat je hebt ontke-tend. Met hoor- en wederhoor. En een pei-ling over wat Nederland eigenlijk vindtover dat ‘minder Marokkanen’. Uiteraardben en blijf je altijd welkom voor onze ca-mera en in onze studio’s – ik weet zekerdat mijn collega’s je tegemoet treden alsaltijd: fair & onafhankelijk.

Geert, verras ons: schaam je en schaamje diep.

„Vorige week moest ik er nog om lachen. Weer Geert Wil-ders op televisie. Weer een belachelijke uitspraak overMarokkanen. Alleen wilde hij dit keer ‘minder Marokka-nen’. Alsof hij persoonlijk het Nederlandse paspoort vanmensen kan afpakken. Dat kan hij toch niet waarmaken.

„Na zijn overwinningsspeech dacht ik: nu is het echtklaar. Hij zei niet alleen dat hij minder Marokkanen wil-de, maar ook dat hij wel zou regelen. En dat geroep vanzijn publiek...Ik voelde me persoonlijk aangesproken. Ikvoelde me heel klein. Het was denigrerend. Alsof ik eenzak vuilnis ben die je kunt opruimen. Mijn familie envrienden dachten er net zo over.

„Eigenlijk moet ik me niet aangesproken voelen. Ikben in Enschede geboren, in Nederland. Maar ik wéét dathij ook mij bedoelt. Ook al ben ik hier geboren en heb ikeen Nederlands paspoort.

„Ik ben niet iemand die anderen snel Hitler zou noe-men. Maar ik begrijp wel dat andere mensen dat weldoen. De vergelijking is nu wel heel makkelijk te trekken.Ik wilde een statement maken, maar dan op een positievemanier. Zo van: je kunt me niets maken. Daarom sloot ikme aan bij de Twitteractie #BornHere. Ik had die avondook toevallig mijn het nieuwe elftalshirt van Oranje aan.Dus ik heb een selfie van mij in dat T-shirt en mijn Neder-landse paspoort gemaakt.”

Zakaria Taouss (23), hbo-student International Com-munication and Media, uit Amsterdam.

„Ik vond de selfie-actie BornHere wel een sympathieke re-actie op de discussie rond Wilders. Deze actie benadruktde binding van Marokkanen met Nederland. Maar hetkan ook bijdragen aan de bewustwording van niet-Ma-rokkanen: om zo stil te staan bij de negatieve beeldvor-ming rond Marokkanen die er soms is in de media.

„De twitteractie was ludiek bedoeld, niet boos. Toch ishet moeilijk om erboven te blijven staan. Het is wel haatwaarmee je geconfronteerd wordt. Normaal houd ik meamper bezig met Wilders. Maar ik vind zijn uitspraakover minder Marokkanen gewoon eng. Dan is het welmoeilijk om te blijven relativeren.

„Tot voor kort kleedde hij zijn boodschap nog voor-zichtig aan. Nu benoemt hij het heel direct. Ik denk dathij dat bewust doet. Dat hij doelbewust bezig is een vijan-dig klimaat te creëren tegen buitenlanders. Nu zijn het al-leen nog de Marokkanen. Maar wat is de volgende stap?Zijn Bulgaren en Antillianen straks ook aan de beurt?

„Mijn vader zegt regelmatig dat ik mijn verlopen Ma-rokkaanse paspoort moet verlengen. Als ik vraag waaromzegt hij altijd: ‘Voor het geval dat. Je weet maar nooit.’Eerst snapte ik dat niet. Ik heb toch al een reisdocument;aan mijn Nederlandse paspoort heb ik genoeg. Maar nusnap ik wat hij bedoelt: voor het geval we in Nederlandniet meer welkom zijn. En dus overweeg ik mijn Marok-kaanse paspoort te verlengen. Dat vind ik erg.”

Fatima Boutoutouh (33), social media marketeer uitEindhoven.

Alsof ik een zak vuilnisben die je kunt opruimen

Het is nu wel moeilijkom te blijven relativeren

JE ZAAIT HAAT EN JED I S C R I M I N E E R T.O N G E G E N E E R D.EN NOG SLACHTOFFERSPELEN OOK

ELSJE JORRITSMAV E RS L AG G E V E R

Amsterdam. Dat de beelden van de scanderen-de PVV-aanhangers veel mensen onaangenaamhebben getroffen, is duidelijk. Maar is het ookstrafbaar? Meer precies: is Wilders hiermee nude grens overgegaan tussen het in vrijheid eenpolitiek debat voeren en het aanzetten tot haatof discriminatie, wat strafbaar is?

Nogal wat mensen vinden het laatste. Giste-ren deden meer dan honderd mensen en organi-saties aangifte tegen Wilders, en ruim 500 men-sen deden een melding bij de politie. Het Open-baar Ministerie moet nu beslissen of ze tot ver-volging overgaat. Het zou niet de eerste keerzijn dat Wilders strafrechtelijk wordt vervolgdom zijn uitlatingen. En uit die eerdere vervol-ging, die in 2011 in vrijspraak eindigde, blijktdat politici veel speelruimte krijgen.

De vrijheid van meningsuiting wordt in hetrecht stevig beschermd. Zeker bij politici diezich uitlaten over maatschappelijke kwesties.Zelfs uitlatingen die kwetsen, choqueren enverontrusten zijn toelaatbaar, heeft het Euro-pees Hof van de rechten van de Mens (EHRM)

bepaald. Die vrijheid is niet onbeperkt. HetEHRM heeft eerder bijvoorbeeld de Franse po-liticus Le Pen teruggefloten toen die opriep be-paalde groepen uit Parijs te verdrijven.

Het OM moest Wilders vervolgen van het ge-rechtshof, maar vroeg op alle punten vrijspraak.In hoofdzaak omdat Wilders het geloof aanviel,en niet de gelovigen. Het bekritiseren van ge-loof is volgens vaste rechtspraak niet strafbaar,ook al zijn gelovigen daardoor gekwetst.

Een vervolging voor Wilders’ uitlatingen opde verkiezingsavond heeft meer kans, zeggenhoogleraar Göran Sluiter, emeritus hoogleraarJip Peters en advocaat Gerard Spong.

Spong noemt de uitlatingen „puur discrimi-natoir”. „Hij probeerde het later nog te reddendoor te zeggen dat hij het alleen had over crimi-nele Marokkanen. Dat helpt niet. Hij heeft hetimmers niet over criminele Engelsen, Bulgaren,of Russen. Hij voelde kennelijk aan zijn wateraan dat hij over de schreef was gegaan.” Hij ver-wacht niet veel van het OM en noemt de eerdereuitspraak van de rechtbank „afgrijselijk laffer e ch t s p r a a k ”. „Maar ik hoop dat het OM en derechtbank bij zinnen komen.”

Sluiter: „Indertijd oordeelde de rechtbank al

dat Wilders op de grens van het toelaatbare zat.En deze uitspraak gaat nog weer een stap ver-der: hij slingert de samenleving in dat Marokka-nen uit Nederland verbannen moeten worden.Als dat in Bosnië gezegd wordt van een bevol-kingsgroep, noemen we dat oproepen tot etni-sche zuivering. Ik wil deze uitspraak nog nietals een dergelijke oproep kwalificeren, maar hetis heel ernstig.”

In wezen gaat het om de vraag wat wij in hetmaatschappelijk debat nog aanvaardbaar vin-den, zegt Sluiter. „De verontwaardiging die ditoproept is voor die beoordeling van belang, endie is veel groter dan de vorige keer.” Ook is ergeen twijfel dat het over mensen gaat, niet overde religie. ,,Als we hier niets mee doen, weet ikniet wat we dan wél kunnen verbieden.”

Volgens Peters is de context waarin de uit-spraak wordt gedaan belangrijk. „Die eerdereuitspraken waren veel preciezer, dat waren poli-tieke uitspraken. Dit is in een zaal roepen: hoeminder, hoe beter. Dat is geen politieke uit-spraak.” Peters vindt dat de bescherming van devrijheid om politieke uitlatingen te doen heelzwaar moet wegen. „Maar niet als het overgaatin pure stemmingmakerij.”

Dit gebeurde er daarna

� Roland van Vliet stapte uit de PVV-fractie in de Tweede Kamer. Hij ver-trekt uit protest tegen de uitsprakenvan partijleider Wilders over Marok-kanen op woensdagavond. „Ik moetvoor mezelf iets goedpraten. Dat kanik niet. Er zijn zo veel Marokkanen diehet goed doen in Nederland.”

� Politici van diverse partijen be-schuldigden Wilders er gisteren vantweespalt en haat te zaaien.

� Bij het Openbaar Ministerie warengisteravond meer dan 100 aangiftenvanwege discriminatie tegen Wildersbinnengekomen. Daarnaast hebbenhonderden mensen aangifte gedaanvia politie.nl.

� De Facebookpagina ‘Ik doe aangif-te tegen Wilders’ had gisteravondzo ’n 61.000 ‘l i ke s ’.

� Uit een peiling van tv-programmaE e n Va n d a a g zou blijken dat 64 pro-cent van de Nederlanders de uitspra-ken van Wilders verwerpt.

De foto’s op deze pagina zijn gemaaktvoor de twitteractie met de hashtag#BornHere. Uit protest tegen de uitspra-ken van Wilders fotograferen Marok-kaanse Nederlanders zichzelf met hunNederlandse paspoort.

coververhaal op pagina 4-5

JAARGANG 8 N O. 4 PRIJS €1,30

WOENSDAG 20 MAART 2 013

nrc.nl

//weten �6 Obama bezoekt Israël: het v r e d e s p ro c e s gaat hijniet openbreken //denken �16 Weten, denken, doen, hopen?//doen �19 Vliegen in een gerestyled vliegtuig

ILLU

STR

ATIE

RO

EL V

END

ERB

OSC

H

x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+%!#!=!#

!@

Het plan van deeurolanden om

Cypriotische spaardersmee te laten betalen

om het land te reddenis gisteren door het

parlement verworpen.Spaarders zoals de

Russische Katja, diemiljoenen witwast via

Cyprus, halenopgelucht adem.

CarrièrebijlageMannen verdienen dedikste boterhammen

Bespaartot 43%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

PAGINA 3, 4 EN 5

Wo e n s d a g 20 maart & Donderdag 21 maart 2013Prijs € 2,–Algemeen Handelsblad (1828) en Nieuwe Rotterdamsche Courant (1844) Jaargang 43 n o. 144

x(7B0BB4*KKLKKT( +%!#!=!#!@44 PAGINA’S: Binnenland 6-8 Buitenland 9-11 Het Grote Verhaal 12-13 Opinie 14-16 We t e n s c h a p 17 Cultuur 18-19 Economie 21-27 Sport 28-29 Familieberichten 30-31 Media 32-35 Film 1- 8

Turkije botstniet alleen metNederlandIn het nieuws 4-5

Bezorginformatie: www.nrc.nl/service of088 5720 555 ma t/m vr 08.00-19.45 uur,zat 11.00-16.45 uur Prijs € 2,00 w w w. n rc . n l

Bespaar tot 46%Ga naar nrc.nl/abo

Lees2-5°C Af en toe zon

Morgen vooral in westen watzon, elders meer bewolking, inoosten soms nog een vlokjesneeuw. Maxima 2-5 graden. Toten met maandag: overwegenddroog, maar koud lenteweer, afen toe zon, snijdend koudenoordoostenwind, waardoor ge-voelstemperatuur ook ’s mid-dags rond nul komt te liggen.Weeroverzicht: pagina 34

BE

LG

IË &

LU

XE

MB

UR

G €

2,50

Boekenweek 2013Lees nu

De heldDe meeslependebestseller van

JessicaDurlacher€ 12,50

‘Een grandioze evocatievan de verloren tijd.’– Elsbeth Etty inNRC Handelsblad

oekdejong.nl

Oek de JOngPier enOceaan

ShOrtliSt libriS literatuurPriJSShOrtliSt gOuden bOekenuil

Advertenties

Cyprus leunt nu naar het oosten

Door onze correspondentMarloes de Koningnicosia. Terwijl de Europese Uniede banken op het eiland overeindprobeert te houden, juichen de Cy-prioten op straat voor een afwijzingvan die Brusselse plannen en pro-beert het kabinet Russische steun tek r ij g e n .

Cyprus, cijfermatig misschien eeneconomisch uithoekje van de EU,leunt naar het oosten. De ministervan Financiën was vanochtend in hetKremlin om te praten over steun, ende Cypriotische president Nicos Ana-stasiades sprak met zijn Russischeambtsgenoot Vladimir Poetin. Hetwas „vruchtbaar en constructief”.

. Cyprus tegen spaardersheffing .Eiland zoekt hulp bij Russen .Brussel wacht af

Cyprus heeft ‘nee’ gezegdtegen de heffing opspaargelden. Hoort heteiland nog bij de eurozoneof moet Moskou helpen?

Cyprioten riepen politici gisteren op ‘nee’ te zeggen tegen het plan spaarders mee te laten betalen aan de redding van het eiland. Het parlement stemde massaal tegen. Foto AFP

Brussel wil het eiland helpen meteen noodpakket van 10 miljard euro.Cyprioten willen best gered worden,maar de manier waarop de eurozonedat voorstelt – zelf flink bijdragen –zien ze niet zitten. Het parlementwees de reddingspoging gisteravondaf, zelfs de parlementariërs van de re-geringspartij DISY onthielden zichvan stemming.

Op Plateia Stylianou Lena, voorhet parlement, wordt het met op-luchting begroet. „Dit gaat om onzenationale trots”, zegt toeschouwerNikos Nikolaou. Cyprioten latenzich volgens hem niet zomaar chan-teren. Hij was bang zijn baan te ver-liezen; hij werkt op een kantoor datRussisch geld beheert. De afhanke-lijkheid van de financiële sector lijktelke mening hier te beïnvloeden.

Dat Cyprus zich nu in de armenvan Rusland laat drijven is precieswat Westerse diplomaten en een deelvan de Cyprioten wilden voorkomen.In plaats van het losweken van de fi-nanciële sector uit de Russische in-

vloedsfeer, wordt de greep uit Mos-kou nu mogelijk juist vergroot.

Het Brusselse akkoord wordt inNicosia niet gezien als een eenmaligebijdrage. Daartoe zeggen de meestemensen best bereid te zijn. De vrees isdit: het is slechts het begin van heteinde. De reputatie van Cyprus als fi-nancieel centrum zou dan immerszijn vernietigd, buitenlanders zou-den hun geld hebben weggehaald.En dan had Cyprus nog meer steunnodig banken overeind te houden.En wie moet dát dan weer betalen?

Dat werd dan opnieuw aanklop-pen bij de eurozone en grotere afhan-kelijkheid van de regeringen in an-dere EU-landen, die elk hun eigenpolitieke belangen hebben. Ironischmisschien, maar het vertrouwen opCyprus in het crisismanagement vande eurozone en de solidariteit van an-dere EU-landen is uiterst gering.

Grieks-Cyprioten hebben van na-bij gevolgd wat het betekent als an-dere eurolanden, de ECB en het IMFbeleid dicteren. Griekenland is het

grote angstbeeld, hoewel de verschil-len tussen beide landen groot zijn.Trojka-bemoeienis is hier synoniemmet een neerwaartse spiraal van afge-dwongen bezuinigingen, politiekein plaats van economische motieven.Steeds hogere leningen en diepererecessie.

De financiële problemen op Cy-prus kwamen een jaar geleden in eenstroomversnelling toen banken wer-den gedwongen Griekenland eengroot deel van de schuld kwijt teschelden. Financiële instellingen opCyprus verloren daarbij op een dag4,5 miljard euro, een kwart van hetbruto binnenlands product van bijna18 miljard. Ze hadden in voorgaandejaren juist veel Griekse obligaties ge-kocht. De Griekse regering deed gis-teravond een oproep aan de euro-groep om Cyprus meer tijd te geven.

Naïef hoor, die flirt met Rusland,vindt tandprothesemaker PavlosPamborides. Hij heeft een eigen zaakin het centrum van Nicosia vlakbij dezonegrens naar het Turkse deel van

het eiland. „Oké, dus nu is het plandat we onze gasvoorraden en onsbanksysteem aan de Russen gevenom te voorkomen dat we een mieze-rige 6,75 procent van ons spaargeldmoeten betalen om ons eigen land teredden. Serieus?”

Rolandos Katsiaounis, een oudereman actief in de communistischevakbeweging, staat evenwel op dekruising voor het parlement trots tezijn. „Cyprus is het eerste land dat‘nee’ zegt tegen de eisen van de EU enhet IMF”. Een ja-stem stond volgenshem gelijk aan een terugkeer naar„de tijd dat we nog een kolonie wa-ren” – het eiland viel tot 1960 onderBrits bestuur. Buitenlandse inmen-ging is een gevoelig thema, daarmeehielden de Europese ministers vanFinanciën onvoldoende rekening.Maar nu de omstandigheden veran-derd zijn, hoeven de Russen zich daarminder om te bekommeren.

Commentaar: pagina 2‘Fout’ Dijsselbloem: pagina 3

Residentswoning uitDe stille kracht ontdektHet Grote Verhaal12-13

Benoît Poelvoorde,oudste punkervan EuropaFilm

20 maart 2013: Cyprus

witwasland

JAARGANG 8 N O. 13 1 PRIJS €1,30

WOENSDAG 18 SEPTEMBER 2 013

nrc.nl

//weten �10 God is 1,67 meter en speelt vanavond tegen Ajax//denken �16 Hoogleraar Spijkerboer: er verandert geen jotaaan dat asielbeleid //doen �18 Vakantie in een elektrische Eend

Dit is het echte nieuws

FOTO ROBIN UTRECHT, BEELDBEWERKING FOTODIENST NRC x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+%!%!_!=

!%

Het langverwachte besluit is eindelijk gevallen.Nederland koopt de JSF. Toch werd het nieuws gisteren

gedomineerd door hoeden en de vaste stem vanWillem-Alexander. Dat was geen toeval.

PAGINA 4 & 5

CarrièrebijlageICT: niet sexy, maar je

hebt tenminste wel werk

Bespaartot 41%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

WO�E�N�S�DAG�18�SEPTEMBERD�O�N�D�E�R�DAG�19�SEPTEMBER 2013

N�RC�.�N�L

x(7B0BB4*KKLKKT( +%!%!_!=!%

BELG

IË�&�LUXEMBURG�€2,50

JAARGANG�43 N�O.�28�5 PRIJS�€2,-

INHOUD�Binnenland�14�|�Buitenland�15-17�|�Wetenschap�18-19�|�Economie�E1-9�|Familieberichten�E4�|�Sport�E10-11�|�Film�C1-8�|�Cultuur�C9-11�|�Media�C�1�2-1�516° B�E�ZO�RG�I�N�FO�R�M�AT�I�E�n�rc�.�n�l�/s�e�r�v�i�c�e�of�088�5720�555

ma�t/m�vr�08.00-19.45�uur,�zaterdag�11.00-16.45�uur

De�Miljoenennota�Alle�maatregelen�p�4�-1�0�Interviews�Premier�Rutte�en�vicepremier�Asscher�p4�en�p6 |Analyse�G�ro�o�t�sgebaar�naar�oppositie�ontbrak�p3 |Re�a�c�t�i�e�s�FNV-voorman�Heerts�en�ondernemer�Voncken�p8�en�p10 |De�gevolgen�Ze�l�f�sde�cola�wordt�duurder�p9�|De�trucs�Bezuinigen�zonder�minder�uit�te�geven�p7 |Econoom�Jacobs:Nederland�verarmt�p�11

11�PAGINA’S�PRINSJESDAG

Onderzoek naar vluchteling onthultlijsten met 4.700 gedode AfghanenDoor�onze�redacteurMarcel�Haenen

ROTTERDAM.�In een strafrechtelijk onder-zoek naar een Afghaanse vluchteling in Ne-derland is de politie gestuit op lijsten metbijna 5.000 namen van mensen die doorhet toenmalige communistische regime inAfghanistan eind jaren zeventig zijn ge-marteld en gedood.

Volgens het Openbaar Ministerie gaathet om gedetailleerde en niet eerder be-kend geworden informatie over Afghanendie door hun nabestaanden al lange tijdworden gezocht. De dodenlijsten zullenvanmiddag worden gepubliceerd op despeciale website warcrimes.nl van het OMen ze gaan naar het Rode Kruis. „Het is in-formatie die heel belangrijk is voor Af-ghaanse nabestaanden, die al tientallen ja-ren in grote onzekerheid leven over het lotvan familieleden of vrienden”, zegt ThijsBerger. Hij is officier van justitie van de af-deling internationale misdrijven van hetOM.

De inlichtingen zijn vergaard in eenstrafrechtelijk onderzoek dat het landelijkparket van het OM in 2010 begon naar deAfghaan Amanullah Osman. Hij werd ver-dacht van het plegen van oorlogsmisdrij-ven tijdens het communistische bewind inAfghanistan in 1978 en 1979.

Osman kwam in 1993 als vluchtelingnaar Nederland. In verhoren gaf hij toe dathij hoofd was geweest van de Afdeling Ver-hoor van de Afghaanse Veiligheidsdienst(AGSA), waar mensen werden gemarteld.Hij zei dat hij documenten had getekend in

zaken van politieke tegenstanders van hetregime die geëxecuteerd zouden worden.Osman kreeg in Nederland geen vluchte-lingenstatus wegens aanwijzingen voor be-trokkenheid bij oorlogsmisdrijven. Maarhij werd ook niet uitgezet, omdat hij in Af-ghanistan groot gevaar zou lopen. Hij stierfvorig jaar op 67-jarige leeftijd een natuurlij-ke dood in Nederland.

In het onderzoek naar Osman wist depolitie ook de originele transportorders teverzamelen van de Afghaanse veiligheids-dienst uit 1978 en 1979. Ze hebben betrek-king op het transport van met name ge-noemde mensen, van en naar gevangenis-sen als de beruchte Pul-i-Charki bij Kabul.Op 27 transportorders staat de handteke-ning van Osman. In deze documenten wer-den gevangenen omschreven als moslim-fundamentalisten, intellectuelen, studen-ten, ambtenaren, militairen, winkeliers ens c hu rke n .

Door het wereldwijd horen van getuigenen nabestaanden en onderzoek van hetNederlands Forensisch Instituut verzamel-de de Nederlandse politie uniek bewijsma-teriaal. Het belangrijkste materiaal – 15 4p a g i n a’s in het Dari met namen van men-sen die in 1978 en 1979 volgens de toenma-lige Afghaanse autoriteiten zijn geëxecu-teerd – kreeg de politie van een 93-jarigeDuitse vrouw in Hamburg, die actief wasbij Amnesty International. Een deel van deinlichtingen zal worden gebruikt in lopen-de strafrechtelijke onderzoeken tegen Af-ghaanse vluchtelingen in Nederland dieverdacht worden van oorlogsmisdrijven.

Justitie heeft een deel van het materiaalovergedragen aan collega’s in andere Euro-pese landen waar voormalige leden van deAfghaanse geheime dienst naartoe zijn ge-vlucht .

[+]Dodenlijstenpagina�14

De�Afghaanse�dodenlijstbestaat�uit�154�pagina’s�in�het�Dari�met�de�namen�van�ongeveer�4.700�mensendiein�1978�en�1979�in�opdracht�van�de�toenmalige�Afghaanse�autoriteiten�zijn�geëxecuteerd.�Op�de�lijsten�wordende�doden�alfabetisch�weergegeven,�onder�vermelding�van�hun�naam�en�de�naam�van�hun�vader,�beroep,woonplaats�en�het�feit�waarvan�ze�zijn�beschuldigd.

BEELD

�OPENBAAR�M

INISTERIE

44%Lees NRC Handelsbladen bespaar tot

Ga naar nrc.nl/abo

18 september 2013:

Prinsjesdag

JAARGANG 8 N O. 221 PRIJS €1,30

MAANDAG 27 JANUARI 2 014

nrc.nl

//weten �08 Primeur! Een vrouw wint de Zilveren Camera //denken �20

Boeken over een waargebeurd persoonlijk drama verkopen altijdlekker //doen �22 Nieuwe comedy Jeuk is pijnlijk grappig

Ken jij jeI BAN-nummer?

ILLU

STR

ATIE

MA

RTI

EN T

ER V

EEN

x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+#!"!&!=

![

Bespaartot 41%

Ga naar nrc.nl/abo

LeesJe bankrekeningbestaat straks uit18 tekens. Dat isIBAN. Brusselknoeit nog watmet de deadline,maar het gaatecht gebeuren.PAGINA 4&5

//weten �16

27 januari 2013: invoering

IBAN-nummer

Donderdag 14 maart & Vr ij d a g 15 maart 2013Prijs € 2,–Algemeen Handelsblad (1828) en Nieuwe Rotterdamsche Courant (1844) Jaargang 43 n o. 139

x(7B0BB4*KKLKKT( +&!#!z!#!@64 PAGINA’S: Binnenland 8-11 Buitenland 12-14 We t e n s c h a p 15 Het Grote Verhaal 16-17 Opinie 18-20 Cultuur 21-23 Economie 25-31, 33 Familieberichten 32 Sport34-35 Media 36-39 CS 1- 16

Enschede verdreefmotorbendeBinnenland10-11

Willem: ‘Als jetekent, bezit je iets’CultureelSupplement

Ronald Reagan als icoonvan conservatief VSHet Grote Verhaal16-17

Bezorginformatie: www.nrc.nl/service of088 5720 555 ma t/m vr 08.00-19.45 uur,zat 11.00-16.45 uur Prijs € 2,00 w w w. n rc . n l

Bespaar tot 46%Ga naar nrc.nl/abo

Lees

5°C Meer bewolking

Morgen in het oosten wat zon, verder bewolkt, geleidelijk natte sneeuw of re-gen, bij 5 graden. Zaterdag tot en met dinsdag: bewolkt, af en toe regen, eerstlokaal ook nog sneeuw. Geleidelijk minder koud. Weeroverzicht: pagina 38 B

EL

GIË

& L

UX

EM

BU

RG

€2,

50

Oog in oogmetRembrandt,Rubens enTitiaan

FransHals

EXTRA BIJL

AGE

Nu al 3e druk!

DAGAFRIKAhet nieuwe boek van

MarciaLuyten

De werkelijkheidvan een opkomend

continent.

Franciscus I, een sobere pausDoor onze redacteurMarc LeijendekkerVaticaanstad. Een Argentijn. Eenjezuïet. En ook nog met een naam diegeen enkele paus voor hem heeft dur-ven aannemen, omdat die zulke on-gekende verwachtingen wekt: Fran-ciscus. Jorge Mario Bergoglio, deaartsbisschop van Buenos Aires diegisteravond tot paus is gekozen, is 76jaar. Maar ondanks zijn hoge leeftijdrekenen velen op grote veranderin-gen binnen een door misbruikschan-dalen en intriges geplaagde kerk.

Het aantreden van de eerste niet-Europese paus draagt er ongetwij-feld toe bij van de katholieke kerknog meer een echte wereldkerk temaken. Ook in Azië en Afrika zijn zeblij met de komst van een niet-Euro-pese paus, waardoor het blikveld vanhet Vaticaan wordt verruimd. En alhelemaal in Latijns-Amerika, waarzo’n veertig procent van de 1,2 mil-jard katholieken woont.

En dan: Franciscus I. Het werdeven stil op het Sint Pietersplein toende naam van de nieuwe paus vanafhet balkon werd bekendgemaakt.Bergoglio stond niet in de toptienvan papabili. En tegen de imponeren-de achtergrond van de Sint Pieter,met kardinalen in het rood die toeke-ken vanachter de hoge ramen, is heteven wennen aan de naam Francis-cus. Die verwijst naar Franciscus vanAssisi, de in 1226 overleden heiligedie symbool staat voor soberheid encompassie met de armen. De legendewil dat de heilige zich liet leiden dooreen droom waarin God hem vroegzijn kerk weer op orde te brengen.

Toen de implicaties van deze keu-ze doordrongen, lichtten de ogen vanveel mensen op. „Hier gaat nu echtiets gebeuren”, zeiden Spaanse,Amerikaanse en Filippijnse semina-risten tegen elkaar. Italianen stoot-ten elkaar aan: hij heeft zich naar on-ze nationale patroonheilige ge-noemd. Enthousiast scandeerde hetvolgestroomde plein „F r a n c e s c o,Francesco’’ toen Bergoglio hen invlekkeloos Italiaans met een ont-spannen „Broeders en zusters, buonasera” had begroet.

„De kardinalen zijn de nieuwepaus bijna aan het einde van de we-reld gaan zoeken”, zei hij met eenlach. Om daarna te onderstrepen dat

hij een weg van „broederschap enliefde” op wil gaan – een verwijzingnaar Franciscus van Assisi. Meteen alwerd duidelijk dat Bergoglio een an-dere stijl brengt in het Vaticaan. Detraditie wil dat de paus de menigte dezegen geeft. Dat deed hij ook. Maareerst vroeg hij al die tienduizendendie hun mobieltjes naar hem ophie-ven voor een eerste foto, om evenvoor hem te bidden. Ter plekke, instilte. Om hem kracht te geven. Hetwerd doodstil op het propvolle plein.

Bergoglio heeft conservatieve op-vattingen, dus wijzigingen in de stel-lingname in morele kwesties zijnniet meteen te verwachten. Maar zijnkomst betekent niet alleen een ver-andering van stijl. Dat hij ook de cu-rie wil hervormen, overeenkomstigde wens van veel niet-Italiaanse kar-dinalen, is wel zeker. Niet zo lang ge-leden waarschuwde hij dat de kerk teveel in zichzelf gekeerd is. „Tu s s e neen kerk die een ongeluk krijgt opstraat en een kerk die ziek wordt om-dat ze alleen maar aan zichzelf refe-reert, prefereer ik zonder aarzelen deeerste.” Zulke uitspraken gevenlucht en bieden ruimte, in Rome enelders in de katholieke kerk.

Bergoglio vroeg in zijn eerste bal-konscene de mensen hardop een On-ze Vader en een Weesgegroetje methem te bidden voor zijn voorganger,Benedictus XVI. Maar het contrasttussen de twee is groot. Op het con-claaf van 2005 was Bergoglio de be-langrijkste tegenkandidaat. Hijovertuigde toen in de lunchpauze nade derde stemming zijn aanhangersom op Ratzinger te stemmen.

Over hoe de stemming nu is verlo-pen, is nog weinig bekend. Dat Ber-goglio al in de vijfde ronde werd ge-kozen, suggereert dat hij meer is daneen compromiskandidaat. De Ameri-kaanse kardinaal Timothy Dolanvertelde tegen journalisten dat er eenapplaus uitbrak toen Bergoglio devereiste meerderheid van 77 stem-men had gehaald, en dat het tellendaarvoor werd onderbroken.

. Argentijn Bergoglio is verrassende keuze . Kerk rekent op grote veranderingen

Advertenties

Commentaar: pagina 2Portret Bergoglio: pagina 4Vijf grote opgaven: pagina 5Feest in Z-Amerika: pagina 6Limburg over paus: pagina 7

De Argentijnse jezuïet Jorge Mario Bergoglio, gisteren gekozen tot paus Franciscus I, vanmorgen op detrappen van Santa Maria Basiliek. Daar droeg hij vanmorgen zijn eerste mis als paus op. Foto Reuters

14 maart 2013: nieuwe paus

JAARGANG 8 N O. 222 PRIJS €1,30

DINSDAG 28 JANUARI 2 014

nrc.nl

Elk woorddoet ertoe in

Obama’s Stateof the Union

FOTO PETE SOUZA x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+$!"![!#

![

Vannacht spreektpresident Obama zijnjaarlijkse State of theUnion uit. Zijn voormaligtekstschrijver Jon Favreau(32) vertelt dat hijnachtmerries kreeg vanhet schrijven van dietoespraak. PAGINA 4&5

Bespaartot 41%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

16

//weten �07 Polare sluit de winkels, en ze gaan waarschijnlijk nietmeer open //denken �19 Wat doe je na een euthanasiefeestje?//doen �22 Afkijken kan bij online colleges, maar niemand doet dat

x(7B0BB4*KKLKKT( +@!"!&!=!&

BELG

IË�&�LUXEMBURG�€2,50

JAARGANG�44 N�O.101JAARGANG�44 N�O.101 PRIJS�€2,-PRIJS�€2,-

44%Lees NRC Handelsbladen bespaar tot

Ga naar nrc.nl/abo

INHOUD�Binnenland�6-8�|�Het�Grote�Verhaal�10-11�|�Buitenland�12-15�|�Opinie�16-17�|�Technologie�18�-19�|Economie�E1-7�|�Familieberichten�E8-9,�12�|�Sport�E10-11�|�Film�C1-8�|�Cultuur�C9-11�|�Media�C�1�2-1�53° B�E�ZO�RG�I�N�FO�R�M�AT�I�E�n�rc�.�n�l�/s�e�r�v�i�c�e�of�088�5720�555

ma�t/m�vr�08.00-19.45�uur,�zaterdag�11.00-16.45�uur

WO�E�N�S�DAG�29�JANUARI 2�0�14N�RC�.�N�L

M�O�S�K�E�E-�I�N�T�E�R�N�AT�E�N

Klokkenluider maakt zich bekend en wil baan terugROT�T�E�R�DA�M�.�Een bouwinspecteurvan de gemeente Rotterdam heeftgisteren voor de rechter verklaarddocumenten en geheime bandopna-mes van vergaderingen over moskee-internaten aan deze krant te hebbenverstrekt. De klokkenluider eiste inhet kort geding zijn baan terug. Hijwerd ontslagen omdat hij zijn ambts-geheim zou hebben geschonden.NRC Handelsblad publiceerde sindseind 2012 artikelen over kinderen diein moskeeën wonen. De internaten

bleken slecht onderhouden en somsbrandonveilig en illegaal. Sindsdienis wetgeving in de maak waarin hettoezicht op de internaten is geregeld.Volgens een woordvoerder van mi-nister Asscher (Integratie, PvdA) zalhet wetsvoorstel er snel zijn.De klokkenluider had de problemeneerst intern aangekaart. Hij werd on-der druk gezet om niet te handhaven,zei hij. In een vergadering kreeg hijbijvoorbeeld te horen dat handha-ving het PvdA-bestuur van de Rotter-

damse deelgemeente Feijenoord„s te m m e n” zou kosten. Hij staptedaarop naar de gemeentelijke om-budsman, die zei geen integriteitson-derzoek te zullen uitvoeren.Achteraf bevestigde onderzoeksbu-reau BING dat in de zaak sprake wasvan „onbehoorlijk bestuur”. Verant-woordelijk PvdA-wethouder Karakuserkende dat Rotterdam „fou te n” h adgemaakt in het naleven van de brand-veiligheidsregels in de internaten.Maar de advocaat van de gemeente

noemde het verhaal van de klokken-luider „ongeloof waardig”. Het inter-naat was immers nooit zo onveiligdat het acuut ontruimd moest wor-den. Van politieke druk was geensprake. Het schenden van het ambts-geheim was „volstrekt onnodig”.De klokkenluider was kostwinnervan zijn gezin. Hij zit nu thuis in debijst and.De bestuursrechter laat binnen tweeweken weten of de gemeente hem te-recht heeft ontslagen.

Korting cultuur wordt verdubbeld;na Rijk snijden ook gemeenten forsBezuinigingen Bureau Berenschot deed onderzoek: vanaf 2015 zullen de gemeenten gezamenlijk 250 miljoen euro minder uitgeven aan cultuur.

Door�onze�redacteurClaudia�Kammer

AMSTERDAM.�De gemeenten zullenvanaf 2015 naar verwachting 250 mil-joen euro minder uitgeven aan cul-tuur dan ze in 2011 deden. Die bezuini-ging komt bovenop het terugschroe-ven van het rijksbudget voor cultuurmet 250 miljoen euro.

Dat heeft onderzoeksbureau Beren-schot berekend op basis van een en-quête waaraan 65 gemeenten meede-den. Beleidsmedewerkers en wethou-ders cultuur vulden online een vra-genlijst in over het cultuurbeleid datzij in hun gemeenten verwachten nade gemeenteraadsverkiezingen inmaart. De helft voorziet dat de coali-ties die daarna worden gevormd extrabezuinigingen zullen doorvoeren ophet gemeentelijke cultuurbudget.

In 2011 gaven de gemeenten nog1,98 miljard euro uit aan cultuur, eenmiljard meer dan het Rijk (987 miljoeneuro). De gemeenten hebben in 2011-2013 al 170 miljoen euro bezuinigin-gen op cultuur ingeboekt. Zij verwach-ten dat daar, na de verkiezingen, 80miljoen bij komt. Daarmee zouden degemeentelijke uitgaven aan cultuur in2015 volgens Berenschot dalen tot 1,74miljard euro, terwijl die van het Rijkomlaag gaan naar 740 miljoen euro.

Berenschot-onderzoeker BastiaanVinkenburg vindt de uitkomsten ei-genlijk gunstiger dan verwacht. Vanaf2017 gaapt er een gat van 6,1 miljardtussen de verwachte inkomsten en uit-gaven van de gemeenten. „De ge-meenten staan forse veranderingen teverwachten, zoals een korting op hetGemeentefonds en extra taken dienaar hen worden overgeheveld. Ik had

verwacht dat zij de financiële drukvoor een groter deel bij cultuur zou-den neerleggen, maar uit de enquêteis te concluderen dat dat meevalt.”

Van 2011 tot en met 2013 bezuinig-den de gemeenten gemiddeld 9 pro-cent op hun cultuurbudgetten. Als debezuinigingen die de gemeenten ver-wachten na de verkiezingen wordenmeegerekend, loopt dat percentageop tot gemiddeld 13 procent. Dat zouneerkomen op een bezuiniging van250 miljoen euro op de gemeentelijkecultuurbudgetten sinds 2011, een evengrote bezuiniging als die op het rijks-budget voor cultuur is doorgevoerd.

Berenschot voerde het onderzoekuit in samenwerking met belangenor-ganisatie Kunsten ’92, waarvan eenkleine 400 culturele instellingen lidzijn. Donderdag houdt die organisatiein Rotterdam een gemeentelijk cul-

tuurcongres, waar het onderzoek zalworden gepresenteerd. De meeste ge-meenten die meededen aan de enquê-te (57 van de 65) verwachten dat cultu-rele thema’s die een rol spelen in deplannen van minister Bussemaker(Cultuur, PvdA), zoals cultuureduca-tie en cultureel ondernemerschap,ook een plek zullen krijgen in de colle-geakkoorden die worden gesloten nade verkiezingen.

De extra bezuinigingen die de ge-meenten voorzien, lopen op tot 20procent. In sommige gemeenten, zo-als Rotterdam en Delft, is de afgelopenjaren al fors bezuinigd en worden op-nieuw hoge kortingen voorzien. Zokan het totale bezuinigingspercentagein Delft oplopen tot 40 procent. Er zijnook gemeenten waar naar verwach-ting niet of nauwelijks zal worden be-zuinigd, zoals Leiden en Utrecht.

GROTE�STEDEN

Delft�bezuinigt�meest

Berenschot�maakte�een�optelsomvan�de�bezuinigingen�op�cultuur�in2011-2013�en�de�verwachte�bezui-nigingen�vanaf�2015.�Dit�zijn�de�to-tale�bezuinigingen:

Vier�grote�gemeenten

1.�Rotterdam:�-25-30�procent2.�Den�Haag:�-15-20�procent3.�Amsterdam:�-10-15�procent4.�Utrecht:�-0-5�procent

Meeste�bezuinigingenDelft�(-35-40�procent)

Minste�bezuinigingenLeiden�(+0-5�procent)

Het Grote VerhaalDe pianoman in KievDe mislukking van het protest datvia Chopin moest lopen pagina�10-11

In het nieuwsO b a m a’s State of the UnionDe kloof tussen arm en rijk in de VS moetkleiner, maar hoe? pagina�4-5 Film

L u ch t k a s t e l e n

Van Kubricktot Coppola,hun bestefilms zijnnooitge m a a k t

28 januari 2014: State of

the union

JAARGANG 8 N O. 15 2 PRIJS � 1,30

DONDERDAG 17 OKTOBER 2 013

nrc.nl

//weten 07 Het huis van de Nederlandse vice-ambassadeur in Moskoubinnenkomen was een eitje //denken 18 Er was eens een vrouw,Ksenia heette ze //doen 25 Lezen, luisteren en gaan op z’n R u s s i s ch

x(7B0BB4*QKKKNP( +&!&!=!#!@

Reddenwa t

er te

Bespaartot 41%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

reddenva l t

Het Nederland-Ruslandjaardreigt totaal te mislukken, naweer een ernstig incident.

nrc.next probeert te redden water te redden valt. Daaromroepen we vandaag uit tot

Nederland-Ruslanddag .Rusland voor Nederlandersverklaard, en andersom.

WO�E�N�S�DAG�9�OKTOBERD�O�N�D�E�R�DAG�10�OKTOBER 2013

N�RC�.�N�L

x(7B0BB4*KKLKKT( +@!&!"!#!@

BELG

IË�&�LUXEMBURG�€2,50

JAARGANG�44 N�O.�8JAARGANG�44 N�O.�8 PRIJS�€2,-PRIJS�€2,-

INHOUD�Binnenland�8-11�|�Buitenland�12-15�|�Opinie�16-17�|�Wetenschap�18-19�|Economie�E1-12|�Familieberichten�E8-10�|�Sport�E11�|�Cultuur�C1-16�|�Media�C�1�2-1�51�2° B�E�ZO�RG�I�N�FO�R�M�AT�I�E�n�rc�.�n�l�/s�e�r�v�i�c�e�of�088�5720�555

ma�t/m�vr�08.00-19.45�uur,�zaterdag�11.00-16.45�uur

WO�E�N�S�DAG�9�OKTOBERD�O�N�D�E�R�DAG�10�OKTOBER 2013

N�RC�.�N�L

The Storyof the JewsEen vijfdelige documentaireserievan Simon Schama

Bestel op nrclux.nl/film

2395

Dit weekendbij NRC

Bijlage overduurzaamheid en leiderschap

44%Lees NRC Handelsbladen bespaar tot

Ga naar nrc.nl/abo

Honderden meisjes slachtoffer zedenzaak

Door�een�onzer�redacteuren

AMSTERDAM.�Een 48-jarige man uithet Brabantse Cuijk wordt ervan ver-dacht sinds 2005 zo’n driehonderdminderjarige meisjes via internet tehebben verleid tot het verrichten vanseksuele handelingen voor de web-cam. In elf gevallen kwam het tot fy-siek seksueel contact.

De slachtoffers zijn tussen de 10 en 17jaar oud en komen uit het hele land. Erzijn ook enkele tientallen meisjes uitBelgië bij. Dat bevestigt persofficierPieter van Rest van het parket NoordNederland na berichtgeving in D ag-blad van het Noorden vanochtend. Poli-tie en OM erkennen dat ze in deze zaakna eerdere meldingen de verdachteeerder hadden kunnen oppakken.

Frank R. werd op 19 mei aangehou-den in het Groningse Bedum op ver-denking van het onttrekken van eenminderjarige aan het ouderlijk gezag.In de maanden daarna zijn daar deverdenkingen bij gekomen van het be-zit van kinderporno, het plegen vanontucht en verleiding van minderjari-ge meisjes via het internet. Drie meis-jes hebben inmiddels aangifte gedaanvan ontucht en grooming . Van het laat-ste is sprake als een volwassene via in-ternet contact met kinderen onder de16 jaar legt met als doel seks te heb-ben. Vijfenzestig meisjes zijn geïdenti-ficeerd. Grooming is sinds 1 januari2010 strafbaar.

Een ooggetuige had Frank R. op 19mei in de auto gezien met een 12-jarigmeisje in de buurt van Groningen. Het

meisje verklaarde dat zij seks had ge-had met de verdachte. De politie on-derzocht daarop het huis van Frank R.in Cuijk. „Wij vonden daar 26.000 filmsen 114.000 afbeeldingen”, verteldeMax Daniel,hoofd operatiesvan depo-litie Noord-Nederland, die belast is metde opsporing, vanochtend. „Op hardeschijven enop usb-sticks.”De verdach-te is volgens hem niet werkzaam in hetonderwijs. Hij heeft wel een baan.

De verdachte beschikte over diversee-mailaccounts. Hij benaderde demeisjes via tal van chatsites. „De manwerkte vanuit zijn huis”, aldus Daniel.Persofficier van justitie Pieter vanRest: „Hij was een internetkinderlok-ker, zo moet je hem zien.” Daniel:„Aanvankelijk deed hij zich voor alsminderjarige, later maakte hij zichzelf

b e ke n d . ” Het seksuele contact met dedrie meisjes die aangifte hebben ge-daan vond bij hem thuis plaats. Zijnslachtoffers komen uit allerlei socialeklassen, aldus Van Rest. „Voor zoverwe nu weten heeft hij het materiaalnooit verspreid.”

Frank R. was al drie keer eerder inbeeld bij de politie. In 2009 werd zijnIP-adres genoemd bij een melding.Twee jaar later vertelde een meisjeaan de politie dat een minderjarigevriendin van haar een relatie had methem. „Ze dacht dat hij uit Nijmegenk wa m”, aldus Daniel. „We hebbenhaar vriendin gesproken, maar zij ont-kende het verhaal. En omdat er eenverkeerde woonplaats werd ge-noemd, kwamen we niet verder.”

Vorig jaar ging het weer mis toen

een 16-jarig meisje zich met haar ou-ders bij de Drentse politie meldde. Hetmeisje had een relatie met Frank R. Depolitie maakte een verslag van 29 kant-jes. Daniel: „Later besloten de ouderstoch geen aangifte te doen. De recher-cheurs die belast waren met de zaakschreven hun eindrapport en lietenhet daar bij. Achteraf had dat niet zogemoeten. Het OM had de zaak drie-kwart jaar eerder kunnen oppakken.”

Frank R. is op 20 augustus al voor derechtbank in Assen verschenen tijdenseen pro-formazitting. Het is nog nietbekend wanneer zijn zaak inhoudelijkwordt behandeld. Zijn advocaat, Ro-bert van Haarst uit Winschoten, wildevanochtend geen commentaar geven.

[+] In�het�nieuws�pagina�6

Seksueel misbruik 48-jarige man uit Cuijk aangehouden, politie en OM erkennen dat hij eerder gepakt had kunnen worden

B�EG�ROT�I�N�G�S�O�N�D�E�R�H�A�N�D�E�L�I�N�G�E�N

GroenLinks stapt uit overlegDoor�onze�politieke�redactie

DEN�HAAG. GroenLinks stapt uit deonderhandelingen met het kabinetover de begroting van 2014. De partijwil de extra bezuinigingen van 6 mil-jard euro niet voor haar rekening ne-men. De verdeeldheid daarover „be-last de gesprekken” met de coalitie teveel, aldus fractieleider Bram vanOjik vanmiddag in een verklaring.Direct gevolg is dat het kabinet nu ge-heel afhankelijk is van D66, de Chris-tenUnie en de SGP voor steun. Dezepartijen zouden hun onderhandelin-gen vanmiddag met het kabinet en decoalitie van VVD en PvdA voortzet-ten. Doel is om overeenstemming tebereiken over de begroting met aan-vullende bezuinigingen van 6 miljardeuro en het versnellen van de hervor-mingen op de arbeidsmarkt die in het

sociaal akkoord met werkgevers envakbonden is afgesproken.Vannacht vroegen premier Rutte enminister van Financiën Dijsselbloemherhaaldelijk aan Van Ojik of Groen-Links 6 miljard aan extra bezuinigin-gen nou wel of niet wilde steunen,zeggen Haagse bronnen. Tot onge-noegen van andere aanwezigen wildeVan Ojik die duidelijkheid niet geven.Hij kondigde ook aan een eventueelakkoord eerst aan GroenLinks-ledente willen voorleggen.Van Ojik noemde vanochtend ookeen andere reden om uit de gesprek-ken te stappen. Hij heeft er geen ver-trouwen in dat de volgens hem nood-zakelijke „fundamentele omslag naareen duurzame economie” er komt.

[+]Commentaar,�Pechtold�pagina�2-3[+]Pensioenen�in�Senaat�pagina�8

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

EC�O�N�O�M�I�E

CULTUUR:�FILM

La�vie�d’Adèle�Makers�van�lesbisch�liefdesdramavliegen�elkaar�in�de�harenPagina�C4-5

Vleesindustrie�Boerencoöperatie�gered�doorverkoop�van�kroonjuweel�Pagina�E4-5

M�o�s�ko�u�-Den�HaagEigenzinnigePoetin�zetrelatie�metNederlandop�scherpPagina�4-5

BUITENLAND

17 oktober 2013: NL-Rusland jaar

JAARGANG 8 N O. 41 PRIJS €1,30

DINSDAG 14 MEI 2 013

nrc.nl

//weten �10 De eerste publieke rockgitaarmoord op eenAfghaans podium //denken �19 De levenslessen in Jurassic Park//doen �22 Opnieuw gouden tijden voor Dan Brown én voor historici

We doen

FOTO ISTOCK x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+?!=!;!#

!%

Te veel vrouwen verspillen huntalenten, zegt Jet Bussemaker.Veel vrouwen voelen zich nietdoor de minister aangesproken.

PAGINA 4 EN 5

Bespaartot 43%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

ons best,

Jet!

Maandag 13 mei & Dinsdag 14 mei 2013Prijs € 2,–Algemeen Handelsblad (1828) en Nieuwe Rotterdamsche Courant (1844) Jaargang 43 n o. 188

x(7B0BB4*KKLKKT( +#!=!;!=!% BE

LG

IË &

LU

XE

MB

UR

G €

2,50

44 PAGINA’S: Binnenland 6-10 Buitenland 11-13 Opinie 14-15 We t e n s c h a p 16 Cultuur 17-19 Sport 21-27 Economie 28-30 Familieberichten 31 Media 32-35 De Wereld 1-8

Polen gelooftecht inEuropaDe Wereld

Van Bommelneemt afscheidin stijl, met roodSport 22-23

Bezorginformatie: www.nrc.nl/service of088 5720 555 ma t/m vr 08.00-19.45 uur,zat 11.00-16.45 uur Prijs € 2,00 w w w. n rc . n l11-14°C Buien

Vanavond en vannacht enkele buien.Morgen eerst wat zon, ook bui, latermeer bewolking, en regen, 11-14 gra-den. Tot en met zaterdag: nog steedswisselvallig, met 13-18 graden minderfris. Weeroverzicht: pagina 34

Bespaar tot 46%Ga naar nrc.nl/abo

Lees

nrclux.nl

GRATISbij uw bestelling*

de film Life in a Day

*niet van toepassing op boekbestellingen,actieperiode t/m 20 juni 2013, zo lang de voorraad strekt.

De eurocrisis isvoorbij, nu dievan banken nog

Door onze correspondentCaroline de GruyterBrussel. Mario Draghi, de presi-dent van de Europese Centrale Bank(ECB), zegt nooit zomaar iets. Toenhij zaterdag opmerkte dat de ECBmanieren onderzoekt om hypothe-ken van Europese banken te kopen,wist hij exact wat hij zei en waarom.Hij kwam net uit een bespreking metministers van Financiën en centralebankiers van zeven grote industrie-landen (G7), vlakbij Londen. Zij had-den vastgesteld dat het slecht gaatmet Europese banken.

Draghi zoekt manieren om daar-aan snel iets te doen. Want de ergstefase van de eurocrisis is voorbij, zoklinkt het in Brussel, maar de ban-kencrisis is dat allerminst. De crisisbegon in Europa in 2007 met de ban-ken. Overheden moesten die bankenovereind houden en staken zich in deschulden. Zo ontstond de eurocrisis.Intussen hebben beleggers geziendat eurolanden ver gaan om de muntte beschermen. Sommigen hebbenmiljarden verloren met gokken datItalië zou bezwijken. Nu laten zij deeuro met rust. „De existentiële fasevan de eurocrisis is voorbij,” zegt eenEuropese functionaris. „Nu komt hetachterliggende probleem bloot teliggen: veel banken zijn niet goeds ch o o n g e v e e g d . ” Ze hebben nog veelslechte leningen op hun boeken.

Dit breekt Europa op. ChristineLagarde van het IMF zei zaterdag te-gen deze krant dat opkomende eco-nomieën, Zwitserland en de Verenig-de Staten de bankencrisis voortvaren-der hebben aangepakt dan de EU, en

Nieuwsanalyse

ECB-president Draghi wilhypotheken van Europesebanken kopen. Dat moethen overhalen geld uit telenen en de economie zouit het slop te trekken.

daardoor beter groeien. Hier zittenbanken nog vol rommel. Ze blijvenovereind omdat staten financieel ga-rant staan voor de banken. Zulke ban-ken heten onder economen zombie-banken: niet dood, niet levend. Ze le-nen weinig uit: niet aan elkaar, nietaan bedrijven of huishoudens. De eco-nomie krijgt zo geen zuurstof. Er zijnte veel faillissementen. Burgers gevenweinig uit. De Europese economie iseen vis op het droge. Weinigen be-twisten de vaststelling van econoomWillem Buiter van Citigroup dat Eu-ropa „ontzombied”moet worden.

Waarom pakken nationale toe-zichthouders banken niet goed aan?Veel banken zijn grensoverschrij-dend. Nationale toezichthoudersschurken dicht tegen politici aan.Hun missie is niet de Europese econo-mie gezond te maken door desnoodseigen banken op te doeken. Nee, hunmissie is om die ‘nationale kampioe-nen’ overeind te houden. In een land-schap vol pan-Europese banken trek-ken toezichthouders zich achter nati-onale schotten terug. Ze geven elkaarnauwelijks of valse informatie.

Veel beleggers mijden Europesebanken nu, bankaandelen zijn inwaarde gedaald. Dit is het laatste watze nu kunnen gebruiken. Een Euro-pese bankunie kan dit oplossen: cen-traal toezicht en regels voor het voor-komen en afwikkelen van bankfail-lissementen. De Duitse minister vanFinanciën Schäuble schrijft vandaagin de Financial Times dat hiervoor eenverdragswijziging nodig is. Dat kanjaren duren.

Om banken sneller te helpen wilDraghi nu hypotheken opkopen.Niet zelf, want dat is volgens Schäu-ble „monetaire financiering”. Drag-hi onderzoekt of hier een rol is weg-gelegd voor de Europese Investe-ringsbank. Hoe hij het allemaal voorzich ziet, en of het helpt, weet nie-mand, maar misschien wint Europaweer wat tijd.

Dorststakertegen zijnzin naarziekenhuisDoor onze redacteurSheila KamermanRotterdam. De Afghaan SayamUddin Nessar is gisteren tegen zijnzin overgebracht van de vreemdelin-gendetentie in Rotterdam naar hetjustitieel medisch centrum in Sche-veningen. Nessar, die al twintig jaarin Nederland woont en wiens tijdelij-ke verblijfsvergunning onlangs nietwerd verlengd omdat hij anderhalfjaar in het buitenland was, drinktsinds dinsdag niet meer. Maandagbegon hij een hongerstaking.

Hij protesteert met zijn dorststa-king tegen de in zijn ogen inhumanevreemdelingenbewaring. Mensenzitten daar vaak maanden lang ondersobere omstandigheden opgeslotenzonder dat ze weten hoe lang dat gaatduren. „Ik wil niet als een crimineelbehandeld worden”, zegt hij.

Begin vorige week begonnen 111ingeslotenen met een hongersta-king. Nessar wierp zich op als woord-voerder. Donderdag werd hij in af-zondering geplaatst in een leeg cel-lenblok. Vanochtend waren volgensde woordvoerder van het ministerievan Justitie nog veertien mensen inhongerstaking, drie van hen drinkenook niet. Volgens hoogleraar vreem-delingenrecht Anton van Kalmthoutkunnen de stakers niet gedwongenworden te drinken. Het ministeriezegt dat dat van geval tot geval wordtbekeken als mensen buiten bewust-zijn raken.

De gezondheid van Nessar gaatsnel achteruit. Hij is vastbeslotendoor te zetten. „Ik word óf vrijgela-ten, óf ik verlaat het detentiecen-trum Rotterdam in een lijkkist”, zeihij zaterdag. Nessar liet een briefzien die hij opstelde voor de directievan het detentiecentrum. Hij onder-tekende de brief, evenals de arts diehem en de andere stakers dagelijksbezoekt. „Ik wens onder geen bedingin een ziekenhuis te worden opgeno-men. Daarbij weiger ik ook kunstma-tige voeding toegediend te krijgen,ik ga niet akkoord met het toedienenvan vocht via een infuus.”

Interview dorststaker: pagina 6

In het detentiecentrum Rotterdam protesteren gevangenen tegen dein hun ogen inhumane vreemdelingenbewaring. Gisteren was er bui-ten het centrum een lawaaidemonstratie. Foto ANP

Advertentie

Bussemaker:vrouw, ga diekeuken uitBinnenland 8-9

Lees deze krant ookin onze vernieuwde app

Ga naar nrc.nl/app of de App Store

Nu tedownloadenin deApp Store

14 mei 2013: Bussemaker vindt

dat vrouwen moeten werken

JAARGANG 8 N O. 245 PRIJS €1,30

VRIJDAG 28 FEBRUARI 2 014

nrc.nl

//weten �12 Jood zijn en toch Feyenoord-supporter //denken �18

Er is helemaal niets mis met selfies maken //doen �20 Beck liet demuzikanten op zijn nieuwe cd zo traag mogelijk spelen

De Krim is van ons!

x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+\!z!:!#

!&

De spanning in Oekraïne is overgeslagen naar de

Krim. Parlement en regeringsgebouwen worden er

bezet. Het kan zomaar uit de hand lopen. PAGINA 4 EN 5

Bespaartot 41%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

De Krim gisteren: Pro-Russische betogers bij het parlementsgebouw van de Oekraïense deelrepubliek. Op de Krim krijgt de ‘c o n t r a r evo l u t i e ’ tegen de Oekraïense revolutie vorm. FOTO REUTERS

Z aterdag 1 maart & Zondag 2 maart 2 0 14

JAARGANG�44 NO.�1�28�/ PRIJS�€ 3,�5�0ALGEMEEN HANDELSBLAD (1828) EN NIEUWE ROTTERDAMSCHE COURANT (1844)

N�RC�.�N�L

B�e�zo�r�g�i�n�f�o�r�m�a�t�i�e�www.nrc.nl/service�of088�5720�555�ma�t/m�vr�08.00-19.45�u,�zat�11.00-16.45�u

x(7B0BB4*KKLKQL( +]!"!:!#![

e�-BikesDe nieuwemonsters ophet fietspadLU X 6-8

BELG

IË�&�LUXEMBURG�€

3,�5�0

N�e�c�ro�l�o�g�i�eHugo BrandtC orstius(1935-2 014)PAGINA 10-11

N�RC�.�N�L

44%Lees NRC Handelsbladen bespaar tot

Ga naar nrc.nl/abo

Directeur Financiën en BedrijfsvoeringWoningcorporatie Zayaz

www.galangroep.nl

Russische invalop de Krim

Pieter�SteinzLiteratuurman�enALS-patiënt‘Alles gedaan watik wilde’HET GROTE INTERVIEW14 - 1 6

G�e�zo�n�d�h�e�i�d�s�zo�r�gNoodhulp voor z i e ke n hu i z e nE C O NO M I E 10-11

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e�s

FOTO

�PIERRE�CROM

Actie�‘op�verzoek’ WaarschuwingObama� Historie herhaalt zich� Interview�minister�Timmermans

28 februari 2014: Verovering van

de Krim

JAARGANG 8 N O. 16 1 PRIJS €1,30

WOENSDAG 30 OKTOBER 2 013

nrc.nl

//weten �10 De Noord-Zuidlijn van Rotterdam //denken �16 We gmet c l i ch é s over de jagende man en bakkende vrouw //doen�20 De Boerenoorlog leest als een spannend jongensboek

Jochem de Bruin zou zijnRabo niet meer herkennen

x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+@!&!%!=

!%

De Rabobank gold altijd als onkreukbaar, degelijk enzelfs een tikje ouderwets. Gisteren kreeg de bank een

miljoenenboete en trad de topman af. Hoe heeft hetzover kunnen komen en hoe moet het nu verder? PAGINA 4 EN 5

CarrièrebijlagePas je baan zo aan dat hij

wel bevalt

CONNECTION LOST? #FAILSTOP MET FALEN > KIJK OP PAGINA 11

A DV E RT E N T I E

Bespaartot 41%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

Still uit de reclame-campagne vanRabobank uit 2003.

JAARGANG�44 N�O.�26JAARGANG�44 N�O.�26 PRIJS�€2,-PRIJS�€2,-

x(7B0BB4*KKLKKT( +@!&!%!=!%

BELG

IË�&�LUXEMBURG�€2,50

44%Lees NRC Handelsbladen bespaar tot

Ga naar nrc.nl/abo

INHOUD�Binnenland�6-9�|�Het�Grote�Verhaal�10-11�|�Buitenland�12-15�|�Opinie�16-17�|Wetenschap�18-19|�Economie�E1-7�|�Familieberichten�E8-9�|�Sport�E10-11�|�Cultuur�C1-11�|�Media1�2°

In het nieuwsWoningmarkt kruipt uit dalDe huizenkoper heeft er weervertrouwen in Pagina�4-5

Cultuur: FilmCatherine Deneuve, interview‘Dat cliché dat ik een ijskoningin zou zijn,kom ik gelukkig minder tegen Pagina�C2-3

B�E�ZO�RG�I�N�FO�R�M�AT�I�E�n�rc�.�n�l�/s�e�r�v�i�c�e�of�088�5720�555ma�t/m�vr�08.00-19.45�uur,�zaterdag�11.00-16.45�uur

WO�E�N�S�DAG�30�OKTOBERD�O�N�D�E�R�DAG�31�OKTOBER 2013

N�RC�.�N�L

WINNAAR AKO LITERATUURPRIJS

‘Een historischeroman waarin

alles tintelt vanbelofte.’

de Volkskrant

D E M A N VA NJ E L E V E N

Een literair blijspel.–Trouw

A R T H U R J A P I N

www. a r t h u r j a p i n . n l

Chaos heerst bij RabobankN i e uw s a n a l y s e Libor-affaire Megaboete komt bovenop een scala aan andere problemen. Opvolger van vertrok ke nPiet Moerland moet nu internationale reputatie herstellen en grote reorganisatie doorvoeren bij lokale banken.

Door�onze�redacteurenCees�Banning enHanneke�Chin-A-Fo

AMSTERDAM.�Na het vervroegde ver-trek van topman Piet Moerland is dechaos in het bestuur van de Rabobankcompleet. De megaboete van 774 mil-joen euro die de bank gisteren kreegopgelegd voor het manipuleren vande Libor-rente komt nog bovenop deal bestaande bestuurlijke problemen.Moerlands opvolger zal van alle mark-ten thuis moeten zijn om de rust teh e r s te l l e n .

Als enige coöperatieve bank van Ne-derland was Rabobank altijd trots ophet solide management. Die coöpera-tieve structuur en de minder ‘asser tie-ve ’ manier van bankieren – p r u de n t i eboven rentabiliteit – manife steerdenzich elke keer wanneer er een nieuwebestuursvoorzitter moest worden ge-kozen: dat verliep geruisloos.

Deze keer loopt dat totaal anders.Piet Moerland kondigde afgelopen ju-ni aan dat hij komend jaar met pensi-oen gaat, zonder dat er een opvolgerbekend was. Nu hij vier maanden latervervroegd het veld ruimt, is zijn ver-

vanger nog niet gevonden. Moerlandwordt tijdelijk opgevolgd door Mari-nus Minderhoud, al ruim een decenni-um commissaris bij de bank.

De nieuwe topman moet niet alleenorde op zaken stellen bij Rabobank In-ternationaal in de Londense City,waar handelaren jarenlang onge-stoord de Libor-rente hebben gemani-puleerd. Hij of zij moet tegelijkertijdde coöperatieve structuur in de pol-der hervormen. Deze zomer werd be-kend dat 43 van de 136 lokale Rabo-banken onder verscherpt toezicht vanhet hoofdkantoor in Utrecht zijn ge-plaatst. Bij 13 banken is de situatie zoernstig dat ze zelfs onder curatele vanhet hoofdkantoor zijn geplaatst.

Het hoofdkantoor wil de lokale ban-ken stroomlijnen tot een uniformer,goedkoper geheel. Dat betekent ondermeer dat de komende drie jaar 36 lo-kale banken en 8.000 arbeidsplaatsenmoeten verdwijnen. Dit zorgt voor

een continue spanning tussen hethoofdkantoor en de lokale bankenover de vraag wie de macht heeft bin-nen de coöperatie. Bovendien zijn debankiers in de provincie ontevredenover de afhandeling door het hoofd-kantoor van de dopingperikelen bin-nen de Rabo-wielerploeg.

In de raad van bestuur bevindt zichgeen natuurlijke opvolger van Moer-land. De financiële topman Bert Brug-gink is beschadigd door een rel begindit jaar, toen Moerland besloot be-stuurslid Gerlinde Silvis uit haar func-tie te zetten. Ze struikelde, volgensMoerland, over de naleving van toe-zichtregels op het gebied van klantin-tegriteit. Dat Moerland de andere be-stuursleden niet had betrokken bij zijnbesluit viel slecht bij Bruggink. Dieboycotte zes weken lang de bestuurs-vergadering. De kans is klein dat deraad van commissarissen Bruggink nunog geschikt acht als topman.

De andere kroonprins, Sipko Schat,is ernstig verzwakt door Libor. Alsbaas van het grootzakelijk segment ishij eindverantwoordelijk voor de han-delaren die de feitelijke manipulatiehebben gepleegd. Volgens toezicht-houder De Nederlandsche Bank (DNB)was de raad van bestuur niet betrok-ken bij de affaire. Maar de vraag staatwel open wat Schat uit hoofde van zijnfunctie had moeten weten. DNB ge-doogt Schat – voorlopig – omdat deleegloop in de raad van bestuur an-ders wel erg groot zou zijn.

Sipko Schat had moeten opstappen,zegt Bert Scholtens, hoogleraar eco-nomie aan de Rijksuniversiteit Gro-ningen. „Hij is aangeschoten wild. Decoöperatieve structuur is onvoldoen-de transparant. Dit was de kans ge-weest om te beginnen met een trans-paranter beleid.”

[+] Fout�in�Londen�pagina�E1,�E4-5

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

Technolo gieIedere woensdagFotograferen smartphones echt zogoed als beloofd? Een test Pagina�18-19

C�O�N�T�RO�L�E

2�0�0�8�-2�0�11Vanaf�2008�negeert�deRabobank�vele�signalendie�wijzen�op�inherenter�i�s�i�co’s.�Rabobank�rea-geert�in�2008�en�2009niet�op�nieuwe�regelsvoor�het�indienen�van�deLibor-rente.�De�drie�in-terne�controleorganen(de�interne�accountants-dienst,�de�afdeling�risi-comanagement�en�decompliance-afdeling�dietoeziet�op�het�nalevenvan�regels)�functionereno�nvo�l�d�o�e�n�d�e�.

GEEN�ACTIE

2010In�2010�bespreekt�hetsenior�management�hetAmerikaanse�onderzoeknaar�de�Libor-praktijkenbij�de�Rabo.�Er�wordengeen�onmiddellijkemaatregelen�genomenzoals�instructies�aanhandelaren.�Tot�2011�er-kent�het�Rabobankbe-stuur�de�Libor-rente�tenonrechte�niet�als�risico-vol�proces,�ook�al�stondintegriteit�daarvan�al�we-reldwijd�ter�discussie.

M�A�AT�R�EG�E�L�E�N

2�0�1�0�-2�0�1�2Rabo�is�vanaf�april�2010onvoldoende�voortva-rend�in�het�treffen�vanmaatregelen�na�consta-tering�van�gebreken.Rabobank�heeft�tot�juli2012�geen�maatregelengetroffen�om�belangen-verstrengeling�tegen�tegaan.�Pas�dan�wordende�werkplekken�van�dehandelaren�en�de�ban-kiers�die�de�Libor-rentevaststellen�fysiek�ge-scheiden.(Bronnen:�DNB�enAmerikaanse�toezichthou-der�CFTC)

2�0�0�5�-2�0�1129�bankiers�in�Rabo-bankkantoren�inUtrecht,�Londen,�NewYork�en�Tokio�manipu-leren�honderden�kerende�Libor-rente�voor�ei-gen�gewin.�Het�wange-drag�in�het�Japansekantoor�is�zo�ingebeddat�nieuwe�handelarentraining�kregen�in�deonwettige�handelin-gen.

WA�N�G�E�D�R�AG

FOTO

�LAURENS�AAIJ

30 oktober 2013: Rabobank

JAARGANG 8 N O. 38 PRIJS €1,30

WOENSDAG 8 MEI 2 013

nrc.nl

//weten �07 Een t e r u g ke e r g e s p r e k bij de IND, terwijl je eigenlijkniet weg hoeft //denken �15 Niemand weet wat transparantiebetekent //doen �20 Wat als Romeo en Julia niet waren gestorven?

No milk today

x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+@!=!:!#

!%

CarrièrebijlageBe p a a l zelf de hoogte van

je salaris

Bespaartot 43%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

PAGINA 4&5

Dinsdag 5 maart & Wo e n s d a g 6 maart 2013Prijs € 2,–Algemeen Handelsblad (1828) en Nieuwe Rotterdamsche Courant (1844) Jaargang 43 n o. 131

x(7B0BB4*KKLKKT( +?!"!}!#!%44 PAGINA’S: Binnenland 6-8 Buitenland 9-11 Het Grote Verhaal 12-13 Opinie 14-16 We t e n s c h a p 17 Cultuur 18-19 Economie 21-25 Familieberichten 26, 30-31 Sport 28-29 Media 32-35 Mens& 1-8

De modernevrijwilliger ishoogopgeleidMens&

Paris FashionWeek: najaar isc o n s e r va t i e fCultuur 18

Bezorginformatie: www.nrc.nl/service of088 5720 555 ma t/m vr 08.00-19.45 uur,zat 11.00-16.45 uur Prijs € 2,00 w w w. n rc . n l

Bespaar tot 46%Ga naar nrc.nl/abo

Lees12-14°C Af en toe zon

Morgen afwisselend zon en wolken-velden, vooral zon in het oosten, bij12 tot 14 graden en een zwakke totmatige wind. Na donderdag af en toeregen, vooral in het noorden minderzacht. Weeroverzicht: pagina 34 B

EL

GIË

& L

UX

EM

BU

RG

€2,

50

Chinezen zorgenvoor tekort aanbabymelkpoederDoor Hanneke Chin-A-Fo enAnnemarie SterkAmsterdam. Chinese ouders heb-ben voor een tekort aan melkpoederin Nederlandse winkels gezorgd,omdat ze hun eigen babyvoedingniet meer vertrouwen. Er is een le-vendige handel in babymelk van metname Nutrilon en Friso ontstaan tus-sen Nederland en China, en winkel-ketens in heel Nederland plaatsenbordjes bij de schappen met maxi-male aantallen te kopen producten.

De producent van Nutrilon, Nutri-cia, zegt dat de productie inmiddelsmet „tientallen procenten” ver-hoogd is en verkoopdirecteur NielsBontje vermoedt dat de pakkenmelkpoeder ook op illegale wijze viagroothandels naar China verdwij-nen. „Er zijn handelaren actief diedenken hier geld aan te kunnen ver-dienen.”

Drogisterijketen DA constateertsinds het najaar een grotere vraagnaar babyvoeding. „We krijgen min-der Nutrilon en Friso aangeleverdvan de fabrikant dan we zouden wil-len”, zegt een woordvoerder. „Wa twe binnenkrijgen verdelen we overde winkels.”

De keten heeft de winkels bordjesgeleverd om aan de schappen te han-gen. Daarop worden klanten ge-maand niet meer dan drie verpakkin-gen tegelijk te kopen. Bij Etos is hetbeleid dat klanten maximaal vierpakken mogen kopen, in sommigesteden is dat zelfs teruggebracht totéén. Bij Albert Heijn geldt sinds tweeweken een maximum van drie, netzoals bij Kruidvat. Een baby heeft on-geveer één pak per week nodig.

„Het zijn groepen Chinezen”, ver-telt Brenda Neelen, bedrijfsleider bijeen Amsterdamse Etos-vestiging.Bijna elke dag komen Chinezen vra-gen om pakken Nutrilon. „Soms ne-men ze alles mee uit de schappen envragen ze of we nog meer in het ma-gazijn hebben liggen.” Sinds kort ishet maximum in deze winkel be-perkt tot één pak per persoon. „Ikheb wel eens gevraagd wat ze met diepakken doen. Doorverkopen, zeidenze. Voor vijftig, zestig euro per pak.Hier kost een pak elf euro.”

De Chinese klanten kopen in hetbijzonder deze merken omdat ze zekennen. Chinese ouders wantrou-wen na eerdere voedingsschandalenmet babypoeder binnenlandse fabri-kanten. Er zouden minstens zes kin-deren zijn overleden. Vrijdag werdenin China nieuwe regels van krachtvoor import van babymelkpoeder.Op de import van meer dan 1,8 kilo –twee Nederlandse pakken – staat eengeldboete van 49.000 euro en maxi-maal twee jaar gevangenisstraf.

Ondanks de grotere afzet is Nutri-cia ongelukkig met de ontwikkeling.„Het product is bestemd voor de Ne-derlandse markt. Chinezen kunnenhet etiket niet lezen”, zegt Bontje.Daar staat de bereidingswijze en do-sering op, die luistert soms nauw.„Bovendien is de samenstelling an-ders dan wat de Chinese overheidvoorschrijft. Vorig jaar dachten wehet onder controle te hebben maarnu is de vraag weer hoger dan wijaankunnen.” De productie wordt nunogmaals uitgebreid.

‘Pakken voor m’n zuster’: pagina 21

Etos heeft bordjes bij halflege schappen geplaatst. Foto Maurice Boyer

Winkels rantsoeneren verkoop

Chinees Volkscongres verwelkomt nieuwe leiders

Beijing. In de Chinese hoofdstad Beijing is vanmorgen het Nationale Volkscongres geopend. Dit Chineseequivalent van een parlement, geheel door de communistische partij gedomineerd, zal de vorig najaaraangetreden partijleider Xi Jinping ook tot president benoemen. Li Keqiang volgt premier Wen Jiabao op,die ook wel bekend staat als ‘opa Wen’. Foto AP Wen pleit bij vertrek voor meer visie: Pagina 9

Senatoren: ongemak over pettenDoor onze redacteurenThijs Niemantsverdriet enEmilie van OuterenDen Haag. De Eerste Kamertrekt zich de discussie over dedubbele petten aan. Enkele sena-toren nemen maatregelen om deschijn van belangenverstrenge-ling tegen te gaan.

Guusje ter Horst (PvdA) spreektsinds kort niet meer over de wo-ningmarkt omdat ze commissarisis geworden bij woningcorporatieDe Key. Senator Anne Flierman(CDA) geeft binnenkort zijnwoordvoerderschap onderwijs op

omdat hij voorzitter wordt vaneen organisatie voor het hoger on-derwijs. „Ik wil niet in twee hoeda-nigheden met de minister aan ta-fel zitten”, zegt Flierman.

Eerder maakte Marleen Barth,PvdA-fractieleider in de EersteKamer, bekend dat ze terugtreedtals voorzitter van GZZ Neder-land, de brancheorganisatie voorde geestelijke gezondheidszorg.„Ik kan niet twee boegbeelden te-gelijk zijn”, zegt Barth daarovervandaag in deze krant. „Vr o e g e rkraaide er geen haan naar de ba-nen van Eerste Kamerleden,

maar de politieke lading van watwij doen is veranderd.”

De discussie over belangenver-strengeling is opgelaaid naar aan-leiding van het optreden van sena-tor Elco Brinkman. De CDA-frac-tieleider onderhandelde met hetkabinet over de woningmarkt,terwijl hij als voorzitter van Bou-wend Nederland –de lobbyclubvan bouwbedrijven –direct be-langhebbende is. VVD’er HeleenDupuis noemt zijn optreden bijhet woonakkoord „verbazend”.

In het nieuws: pagina 4-5

Michiel de Ruyters brieven– en zijnverre kleinzoonHet grote verhaal 12-13

Bekijk de hele serie op nrc.nl/inbeeld›

8 mei 2013: Chinezen kopen

babymelk op

JAARGANG�1 N�O.�5 PRIJS�€2,-

nrc.next 9 & 10 november 2013

10 weken op proefword lid voor € 2,- p/wk Ga naar nextzaterdag.nl

HetnieuwezeehondjePAGINA 4-5

Yo u’ve got sp a m !

bijlage vannrc.n ex toffl i ne

x(7B0BB4*QKKKPT( +.![![!#!%

pagina 6-13

A DV E RT E N T I E

FOTO

SA

BR

INA

BO

NG

IOVA

NN

IFO

TO R

EUTE

RS

Hoe Greenpeace en demedia elkaar weer vinden

N�RC�.�N�L

Neem�mij�mee

€2

(En een grootinterview metRa s m u s s e n

op pagina 10-11)

JAARGANG�44 N�O.�44JAARGANG�44 N�O.�44 PRIJS�€2,-PRIJS�€2,-

x(7B0BB4*KKLKKT( +@!&!]!#!%

BELG

IË�&�LUXEMBURG�€2,50

44%Lees NRC Handelsbladen bespaar tot

Ga naar nrc.nl/abo

INHOUD�Binnenland�6-9�|�Het�Grote�Verhaal�10-11�|�Buitenland�12-15�|�Opinie�16-17�|�Fa�m�i�l�i�e�b�e�r�i�c�h�t�e�n18,�E6,�8-9�|�Technologie�19�|�Economie�E1-7�|�|�Sport�E10-11�|�Cultuur�C1-11�|�Media�C�1�2-1�54°

Het Grote VerhaalMikado met splijtstofstavenRisicovolle ontmanteling vanFukushima begonnen pagina�10-11

Technolo gieZes keer sneller dan geluidHet nieuwe onbemande vliegtuigvan de Amerikanen pagina�19

B�E�ZO�RG�I�N�FO�R�M�AT�I�E�n�rc�.�n�l�/s�e�r�v�i�c�e�of�088�5720�555ma�t/m�vr�08.00-19.45�uur,�zaterdag�11.00-16.45�uur

WO�E�N�S�DAG�20�NOVEMBER 2013N�RC�.�N�L

Activisten op borgtocht vrijGreenpeace Een Russische rechter heeft bepaald dat Greenpeace-activisten op borgtocht vrijkomen. Ook FaizaOulahsen uit Nederland komt vrij. Via mollen zou zijn geprobeerd informatie aan de arrestanten te ontfutselen.

Door�onze�redacteurenDanielle�Pinedo enEnzo�van�Steenbergen

A�M�ST�E�R�DA�M�.�De Nederlandse Green-peace-activist Faiza Oulahsen moet opborgtocht worden vrijgelaten. Datheeft een rechtbank in Sint-Peters-burg vanmorgen bepaald.

Oulahsen reageerde opgelucht opde uitspraak en zei in een reactie tegenGreenpeace Rusland dat ze zo snelmogelijk haar familie wil spreken en„heel lekker” gaat eten omdat ze dattijden niet heeft gedaan. Haar zoumeerdere malen beloofd zijn dat zemet haar familie mocht bellen, zonderdat het ervan kwam. Ze gaf verder aandat ze „absoluut” geen spijt heeft datze aan boord van de Arctic Sunrise isgegaan. „Ik zou het zo weer doen.”

Oulahsen maakt deel uit van de be-manning van het Greenpeace-schipArctic Sunrise, dat op 19 septemberwerd geënterd door de Russische kust-wacht. De afgelopen dagen kregenook andere opvarenden van de rech-ter te horen dat ze op borgtocht vrijko-men. Alleen een Australische activistkreeg maandag nog tot drie maandenextra voorarrest opgelegd.

De rechtbank vroeg Oulahsen of zebereid is tijdens het onderzoek in eenhotel in Sint-Petersburg te wonen.Hierop antwoordde ze bevestigend.De zaak van Mannes Ubels, de andereNederlander, zou vanmiddag dienen.

In een korte videoboodschap dieGreenpeace kort voor de uitspraak inde zittingszaal opnam bedankt Oulah-sen van achter de tralies iedereen dieoproept tot de vrijlating van de opva-renden voor de steun. „Jullie gevenons hoop, jullie geven ons kracht.”

Volgens Jasper Teulings, hoofd juri-dische zaken van Greenpeace Interna-tional, wordt de zaak niet alleen in derechtszaal uitgevochten. In een inter-view met deze krant zegt hij: „Een be-langrijk deel van deze zaak is politiek.Wij moeten juridisch gezien alles heb-ben aangedragen voor als de politiekewind draait.”

Teulings zegt dat er kort na de arres-tatie van de Greenpeace-activisten po-gingen zijn gedaan de rechtsgang tebeïnvloeden. De activisten zijn vol-gens hem in hun cellen benaderd doorRussische ‘we l z i j n s we rke r s ’ die infor-matie probeerden te vergaren overhun rol bij de bezetting van het boor-platform Prirazlomnaja. „Er zijn po-gingen gedaan om mollen te gebrui-ken. Er werd naar informatie gevist.Onze gedetineerden hadden dat in degaten. Het was erg doorzichtig.” Doorwie de mollen zijn ingezet wil Teulingsniet vertellen. „Maar dat kun je op jevingers natellen.”

Na de arrestaties stelde Greenpeaceeen team van dertig Russische advoca-ten samen, aangevuld met twee erva-ren Russische mensenrechtenjuris-ten. Dat nu activisten vrijkomen is eensucces voor het juridische team vanGreenpeace. Teulings: „Maar de voor-waarden waaronder men vrijkomt, on-der huisarrest of anderszins, zijn nogniet bekend. Vrij zijn ze allerminst.”

Geen van de activisten die op borg-tocht vrijkomen is al daadwerkelijk uithet huis van bewaring vrijgelaten. Vol-gens Greenpeace zijn de borgsommen– 2 miljoen roebel per persoon (circa45.000 euro) – voorhanden. Onduide-lijk is op welke bankrekening het geldmoet worden gestort. De Russische fe-derale recherche die de aanklachtenheeft voorbereid, weigert de borg-sommen tot nu toe in ontvangst te ne-men. Ook de officiële beschikkingenvoor de vrijlating waren vanmorgennog niet beschikbaar.

Teulings zegt dat Greenpeace be-ducht is voor het risico van infiltran-ten en streng heeft geselecteerd bij deaanstelling van Russische advocaten.„We hebben redelijke zekerheid datwe koosjere advocaten hebben.”

Vrijdag doet het Zeerechttribunaalin Hamburg uitspraak in de zaak dieNederland tegen Rusland heeft aange-spannen om de dertig opvarenden de-finitief vrij te krijgen.

[+] In�het�nieuws�pagina�4-5

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

FilmWikiLeaks in de bioscoopJulian Assange heeft het laatstewoord in The Fifth Estate pagina�C1-3

De�Nederlandse�Greenpeace-activist�Faiza�Oulahsen is�een�van�de�arrestanten�die�in�opdracht�van�de�rechtbank�inSint-Petersburg�op�borgtocht�moeten�worden�vrijgelaten.�De�foto�onder�is�van�een�eerdere�zitting�in�Moermansk.

Fo�t�o’s�NOS/EPA

9 november 2013: Greenpeace

Faiza

JAARGANG 8 N O. 232 PRIJS €1,30

DINSDAG 11 FEBRUARI 2 014

nrc.nl

//weten �12 Weer goud, zilver en brons: een oranje podium begint tewennen in Sotsji //denken �19 We kunnen niet zonder getalenteerdeO o s t - E u ro p e a n e n //doen �22 Waarom werd Flappy Bird zo populair?

FOTO ANP x(7B0

BB4*QK

KKNP(

+$!"!]!=

!&

Vanmiddag houdt de Kamer een spoeddebatmet Plasterk. Hij moet vertellen wanneer hijwat wist over de NSA-gegevens.Onze vraag: wat doet een minister vanBinnenlandse Zaken eigenlijk? PAGINA 4 EN 5

Bespaartot 41%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

Deze minister is:Nodig

Misbaar

Beetje tussenin

x(7B0BB4*KKLKKT( +$!"!]!=!&

BELG

IË�&�LUXEMBURG�€2,50

JAARGANG�44 N�O.11�2JAARGANG�44 N�O.11�2 PRIJS�€2,-PRIJS�€2,-

8°� 44%Lees NRC Handelsbladen bespaar tot

Ga naar nrc.nl/abo

INHOUD�Binnenland�7-9�|�Het�Grote�Verhaal�10-11|�Buitenland�12-15�|�Opinie�16-18�|Wetenschap�19�|�Economie�E1-7�|�Familieberichten�E4�|�Sport�E9-11�|�Cultuur�C6-7�|�Media�C�8�-11

B�E�ZO�RG�I�N�FO�R�M�AT�I�E�n�rc�.�n�l�/s�e�r�v�i�c�e�of�088�5720�555ma�t/m�vr�08.00-19.45�uur,�zaterdag�11.00-16.45�uur

D�I�N�S�DAG�11�FEBRUARI 2�0�14N�RC�.�N�L

e

www.uitgeverijbalans.nl

GIFTIG KREDIETDE ONVERMIJDELIJKE

SNS REAALONDERGANG VAN

Tom Kreling enEsther Rosenberg

Gedogen de gedogers Plasterk?Afluisterschandaal Zes dagen nadat Plasterk wist dat hij fout zat, hield hij de Tweede Kamer bewust in het ongewisse.

Door�onze�politieke�redactie

DEN HAAG.�Er was geen ruimte voortwijfel, zo vertelde Ronald Plasterkeind november aan de Tweede Ka-mer: zegt de minister van Binnenland-se Zaken iets, dan klopt het.

Opmerkelijk, want zes dagen eerderhad Plasterk van zijn ambtenaren ge-hoord dat hij begin die maand in deTweede Kamer een verkeerde uitleghad gegeven over de herkomst van 1,8miljoen belgegevens. Maar dát vertel-de hij de Kamer niet. Hij zei alleen datde Kamerleden de waarachtigheid vanzijn woorden konden vertrouwen.

Gisteren gaf Plasterk in een uitge-breide brief aan de Kamer uitleg overzijn tegenstrijdige verklaringen voorhet feit dat de Amerikaanse afluister-dienst beschikte over 1,8 miljoen bel-gegevens van Nederlandse herkomst.

De minister, schreef hij gisterenzelf, weet langer dan twee maandendat hij de Kamer op het verkeerdebeen heeft gezet. Op 30 oktober legdehij uit dat de 1,8 miljoen ‘N e de rl a n d s e ’

belgegevens die in een publicatie ston-den van het Duitse blad Der Spiegelover spionageactiviteiten van de Ame-rikaanse afluisterdienst NSA, door deVerenigde Staten zonder medewetenvan Nederland moesten zijn verza-meld.

Al snel na zijn uitspraken wistPlasterk dat ze niet klopten. Niet deNSA had de data verzameld, de Neder-landse inlichtingendiensten had zezelf aan de VS verstrekt. Geen gege-vens van Nederlandse telefoonge-sprekken overigens, maar van ge-sprekken in het buitenland.

De minister moet vanavond in deKamer verdedigen dat hij dat tot vori-ge week niet meldde – ondanks zijnwettelijke plicht om het parlementgoed te informeren. Plasterks verkla-ring: het belang van het geheim opere-ren van de Nederlandse veiligheids-diensten woog zwaarder.

Waarom het dan nu wel vertellen?Niet uit wroeging om het verkeerdvoorlichten. Plasterk moest wel be-kendmaken hoe de zaken echt lagen

vanwege een civiele rechtszaak,schrijft hij zelf. Daarin eist een gele-genheidscoalitie van journalisten, ad-vocaten en privacyorganisaties datNederland stopt met het gebruik vangegevens die via buitenlandse inlich-tingendiensten zijn verkregen. Een ge-vaarlijke eis, vindt de minister. Met„verstrekkende consequenties vooronze veiligheidspositie omdat eendeel van de eisen, indien door de rech-ter toegekend, een zeer grote schadezou doen aan het succes van de opera-ties van de diensten”.

Dat Plasterk de rechtszaak aanhaaltals reden voor zijn nieuwe openheid is„f l auwe ku l”, zegt Christiaan Alber-dingk Thijm, advocaat van de eisers.De staat kan geheime informatie im-mers vertrouwelijk met een rechterdelen. Het is een redenering die delandsadvocaat volgt. In zijn reactie opde dagvaarding van de eisers, schrijftdeze dat de staat „bereid is om [...] in-formatie vertrouwelijk aan uw recht-bank ter kennis te brengen”.

Regeringspartijen VVD en PvdA

steunen Plasterk vooralsnog. In prin-cipe is dat genoeg. Maar de steun vande drie vaste bezuinigingspartners isgeenszins verzekerd – en die is belang-rijk voor de coalitie. Gisteren overleg-den ChristenUnie, SGP en D66 nogmet de coalitie. Maar over Plasterkhadden ze het niet. Ze willen de vrij-heid houden in dit dossier hun eigenafweging te maken.

Van de drie constructieve partijenzou de opstelling van de SGP van-avond de doorslag kunnen geven. D66en de ChristenUnie stelden zich afge-lopen dagen zeer kritisch op. De SGPhoudt het erbij dat de minister echtwel wat uit te leggen heeft.

Zijn uitleg verzwakt de positie vanPlasterk. Om zijn ene onzorgvuldig-heid weg te poetsen, heeft hij andereblootgelegd. Zelf zei hij daar eind no-vember over: „Als het om die dienstengaat, kan het niet zo zijn dat de minis-ter hier over een tijdje staat en zegt: ditwist ik allemaal niet.”

[+] Plasterks�alibi�pagina�3

ONGEVAL�OF�MISDRIJF

Els Borst stierf ‘niet-natuurlijke dood’Door�een�onzer�redacteuren

BILTHOVEN.�Oud-minister en oud-D66-lijsttrekker Els Borst stierf eenniet-natuurlijke dood. Een sectie ineen ziekenhuis moet uitwijzen of zijdoor een misdrijf of een ongeval omhet leven is gekomen. Dat bevestig-de de politie vanmorgen. „We heb-ben extra onderzoek nodig, omdatwe op aanwijzingen zijn gestuit dieextra vragen oproepen”, aldus een

woordvoerder van de politie.Borst werd gisteravond gevondenachter een auto in de inpandige ga-rage van haar huis in Bilthoven. Me-de vanwege de „gekke plek” waar zeis gevonden, wil de politie extra on-derzoek doen. Het onderzoek rondde woning was vanmorgen nog vol-op aan de gang. De straat in de villa-wijk waar Borst woonde is afgezet.Els Borst-Eilers (Amsterdam, 1932)was van 1994 tot 2002 minister van

Volksgezondheid in de kabinetten-Kok. Voordat ze minister werd, wasBorst arts, hoogleraar en ziekenhuis-directeur. Borst was als minister inde paarse kabinetten onder meerverantwoordelijk voor de euthana-siewetgeving van 2001 en het ver-ruimde onderzoek op embryo’s.

[+]Necrologie�pagina�6[+] Lees�oude�vraaggesprekken�opn�rc�.�n�l�/e�l�s�b�o�r�s�t

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

PLASTERK�NA�22�NOVEMBER

Als�ik�iets�zeg�is�het�waar

Wat�zei�Plasterk�op�28�november2013�tegen�de�Tweede�Kamer�in�eendebat�over�toezicht�op�de�AIVD?

De�minister�wist�op�dat�moment�al�zesdagen�dat�zijn�eerdere�informatie�aande�Kamer�over�1,8�miljoen�telefoonge-gevens�niet�klopte.

„Als�ik�de�Kamer�iets�vertel,�is�dat�naarmijn�beste�weten�waar.”

„De�Kamer�mag�ervan�uitgaan�dat�alsdingen�bij�de�AIVD�bekend�zijn,�ze�datook�bij�mij�zijn.”

„Ik�wil�me�eigenlijk�ook�verre�houdenvan�iets�wat�ik�niet�weet.”

„Soms�zijn�dingen�gewoon�niet�bekendbij�de�AIVD,�en�daarmee�niet�bij�mij,�endan�houdt�het�natuurlijk�op.”

In het nieuwsAkademievan KunstenDe eerste 19 ledendie kunst een stemmoeten gevenpagina�4-5

BuitenlandBosnië opnieuw etnisch verdeeldGeweld tegen corrupte politici pagina�14-15

We t e n s c h a pOneindig veel meer veelvlakkenAmerikaanse psychologen duiken wiskunde in pagina�1911 februari 2014:

Plasterk en NSA

JAARGANG 9 N O. 27 PRIJS €1,30

WOENSDAG 23 APRIL 2 014

nrc.nl

//weten �08 Hé, waar komen die 4.000 Heyboerschilderijenvandaan? //denken �15 Naar Mali?! Beter verdedigen we Europa//doen �18 Schrijfster Rachel Kushner houdt van rubber

* Volvo heeft n r c . n ex t niet betaald voor deze sluikreclame. x(7B0BB4*QKKKNP( +%!=!.!=!&

CarrièrebijlageNóg slimmer reclame

maken doe je met virals

Bespaartot 40%

Ga naar nrc.nl/abo

Lees

Fijn voor Volvo*, dat columnistMartin Bril zo genoot van zijnnieuwe auto. Zo werkt sluikreclame.PAGINA 6-7

Ik rij nu dus in eennieuwe Volvo.Hij is zwart, en vanbinnen bekleedmet wit leer. Hijruikt als een kinddat net onder dedouche is geweest.En hij rijdt als eenzonnetje.

23 april 2014: sluikreclame

Dank jullie wel!

schenke@nrc.nl