09.04.2023 1

Nükleer Enerji

Feyza ÖZDEMİR60051120

BTEC 603 Biotechnology and EthicsProf. Dr. Osman KAŞIKÇI

09.04.2023 2

İÇİNDEKİLER

• Nükleer çağ• Nükleer enerji nasıl elde edilir?• Nükleer enerjinin avantaj ve dezavantajları• Dünya’da nükleer enerji ..• Nükleer kazalar• Alman KİKK çalışması• Uranyum!• Türkiye’de nükleer enerji• Metsamor Nükleer Santrali• SONUÇ..

09.04.2023 3

• Nükleer çağ 16 Temmuz 1945 de ABD’nin New Mexico da ilk atom bombasını denemesi ve ikinci dünya savaşında 6 Ağustos 1945 de Japonya’nın Hiroşima kentine(80.000-140.000 insan öldü) ve 9 Ağustos 1945 de Japonya’nın Nagazaki kentine(74.000 insan öldü) atması ile başladı.

09.04.2023 4

• Elektrik üretimi amacıyla ilk nükleer santral 1 Temmuz 1956 da Sovyetler Birliği tarafından Obninsk’ de (5 MW gücünde) kuruldu. O yıllardan sonra birçok ülke elektrik enerjisi üretmek amacıyla nükleer enerji santralleri kurularak elektrik üretiminin küçük de olsa bir kısmı bu kaynaklardan karşılamaktadır.

The first nuclear power plant in the world(Obninsk APS-1, Soviet Union, 1954)

The first commercial nuclear power plant in the world (Shippingport, United States, 1957)

09.04.2023 5

Nükleer Enerji Nasıl elde edilir?

• “Nükleer enerji, maddenin en küçük birimi olan atomların parçalanması veya birleştirilmesi ile oluşmaktadır. Ağır atom çekirdeklerinin nötronlarla bombardımanı sonucu atom çekirdekleri parçalanmakta bu tepkimeye “fisyon” adı verilmektedir. Bunun haricinde hafif atom çekirdeklerinin birleştirme tepkimeleri de büyük bir enerjinin ortaya çıkmasına neden olmakta bu birleşme tepkimesine de “füzyon” adı verilmektedir. Fisyon ve füzyon tepkimeleri ile elde edilen bu enerjiye de “çekirdek enerjisi” veya “nükleer enerji” adı veriliyor.

09.04.2023 6

E = m c2

Özel rölativite teorisine göre: madde enerjidir

Einstein (1905)

09.04.2023 7

• U-235 ve U-238 notasyonuyla gösterilen bu çekirdeklerin her ikisindeki proton sayısı da aynı ve 92, fakat ikincisindeki nötron sayısı, birincisindekinden üç daha fazla. U-235 izotopları, yavaş bir nötron çarptığında parçalanmaya çok daha yatkındırlar ve parçalandıklarında iki veya üç de nötron çıkarırlar. Bu yüzden, ‘kolayca parçalanabilir’ anlamında ‘fisil’ oldukları söylenir.

09.04.2023 8

• 1979 yılında ise, ABD'nin "Three Mile Island“ nükleer santralindeki ünitelerden birinde, olası en kötü kaza gerçekleşmiş, soğutucu kaybı sonucu reaktör kalbi erimiştir. Gerçi kaza esnasında ölen olmamış, çevreye fazla radyasyon salınmamıştır. .

09.04.2023 9

09.04.2023 10

• Nükleer enerjinin elde edilmesi sırasında çeşitli maddeler açığa çıkmaktadır. Bunları;

• sıcaklık(termonükleer üniteyi çalıştırır), • uranyum olmayan reaktör maddeleri, • uranyum bileşikleri (bunlar sonradan

işlenebilir), atıklar, parçalanma ürünleri ve radyasyon olarak sıralamak mümkündür.

09.04.2023 11

09.04.2023 12

Nükleer enerjinin Avantajları

• 1. Potansiyel rezervleri yüksektir. Bugünkü rezervlerin nükleer santralleri 150

yıl besleyebileceği hesaplanmıştır.

• 2. Hammadde hacmine göre çok yüksek miktarda enerji sağlar. 1kg kömürden 3 kWh, 1 kg petrolden 4 kWh elektrik enerjisi üretilmekteyken 1 kg uranyumdan ise 50.000 kWh elektrik enerjisi üretilmektedir (TAEK, 2000: 21).

09.04.2023 13

Nükleer enerjinin Avantajları

• 3. Hammadde maliyet fiyatları çok düşüktür. Çünkü enerji üretiminde çok az miktarda hammadde kullanılmaktadır.

• 4. Nükleer santraller diğer santrallere göre daha az arazi kullanır.

09.04.2023 14

• 5. Nükleer atıkların geri dönüşümü söz konusudur. İleri teknolojilerde yeniden işleme ile yanmış yakıtın içinde kalan fosil malzeme (uranyum, plutonyum) fisyon ürünlerinden ayrılıp yakıt üretiminde kullanılabilir.

09.04.2023 15

• 6. Nükleer enerjide yakıtın on yıl depolanma kolaylığı vardır. Dolayısıyla dışı bağımlılığı azaltma imkanı bulunmaktadır (TAEK, 2000: X).

• 7. Nükleer silah üretmek için bir nükleer santrale ihtiyaç yoktur. Başka bir anlatımla Nükleer santraller nükleer silah yapımı için uygun tesisler değillerdir (TAEK, 2000: XIX).

09.04.2023 16

• 8. Nükleer santrallerde alınan önlemler nedeniyle, insan yapısı her cihazda kaza riski olmasına karşın, kaza riski çok azdır. Reaktör ve yardımcı cihazlar kalınlığı 2.5 m olan beton dış güvenlik kabuğu içinde korunmuştur. Büyük bir kaza halinde radyoaktif buhar bu duvar içinde kalacaktır. Ayrıca reaktörün etrafında 800-1500 m yarıçaplı halkın geçmesi yasak olan bir kuşak mevcuttur. İlaveten 8 km çaplı bir alanda nüfus yoğunluğunun düşük olması gerekir.

09.04.2023 17

09.04.2023 18

• 9. Nükleer santraller çevreyi korur. 1000 MW gücündeki bir kömür ton kömür harcayarak 7 milyon ton CO2, 140 bin ton asit ihtiva eden gazlar (sülfür ve azot oksitler), 750 bin ton kül üretir. Bu değerlere bakarak 38 yıllık geçmişi olan nükleer santraller, bu 38 yılda 5500 milyon ton daha az kömür yakılmasına neden olmuşlardır. Böylece 13 000 milyon ton CO2 ve 250 milyon ton asit gazlar ve kanser yapıcı organik yanma ürünlerinin çevreye atılması önlenmiştir.

09.04.2023 19

• Ayrıca kömür santralleri de çevreye radyasyon yaymaktadır ve bu radyasyon oranı nükleer santrallerinkinden çok az değildir. Buna karşılık 1000 MW gücündeki nükleer santralin bacasından çıkan değişik maddeler (günde 10 milyon Bq131, 100 milyar Bq Trityum) atmosfer ve sulara karışarak kolayca müsaade edilen yoğunluğa inerler. Örnek olarak Fransa’da Loire nehri üzerinde 16 adet nükleer santral çalışmaktadır. Buna karşılık nehrin suları sulamada kullanılmakta; ağız kısmında balıklar yaşama imkanı bulmaktadır. Benzer çalışmalar ABD ve İngiltere’de yapılmış, nükleer santralleri destekleyen sonuçlar elde edilmiştir (Aybers, Bayülken, 1997a:36-37).

09.04.2023 20

Nükleer enerjinin dezavantajları

• 1. Radyoaktivite nedeniyle gerek üretimden önce, üretim aşamasında ve gerekse atıklar nedeniyle tehlike arz eder. Atıklar zehirliliğinin %99’unu 600 yıl sonra kaybetmektedir (Cohen, 1996: 136).

• 2. Uranyum madeni hacimce hafif olmasına karşılık, çıkarım esnasında çok fazla arazi işlendiği için dev miktarlarda atık madde ortaya çıkar. Örnek olarak 1 ton uranyum elde edilmesinden sonra geriye 20 bin ton atık madde kalır.

09.04.2023 21

• 3. Kullanılmış yakıtın reaktörlerden alınarak işleme tesislerine ve çıkan yüksek seviyeli atığın ise gömülmesi için taşınması gerekmektedir. Bu esnada da potansiyel tehlike söz konusudur (Cohen, 1996a: 183).

09.04.2023 22

• 4. Santralleri belirli coğrafi özellik taşıyan yerlerde kurulmak zorundadırlar. Hammaddenin yer seçiminde önemi yoktur. Bu konuda asıl önemli olan pazar ve soğutma suyuna yakınlıktır. Bu nedenle deniz ve göl kıyıları, haliçler, büyük akarsu kıyıları uygun coğrafi mekanlardır. Pazar konusunda ise sanayi bölgelerine yakınlık önemlidir (Tümertekin, Özgüç, 1999:420).

• 5. Nükleer santrallerde kaza riski yüksektir. Risk doğal afetlerle daha da artar. Bu nedenle deprem, heyelanlar, çığ düşmeleri gibi doğal afetler santrallerin yer seçiminde dikkate alınması gerekir. Ayrıca nükleer santraller büyük kentler ve yoğun nüfuslu bölgelerden uzak konumlara kurulmalıdırlar. Teknik arızalar nedeniyle radyoaktif kirleticiler çevreye ve havaya yayılmak suretiyle büyük zararlara yol açarlar.

09.04.2023 23

• 6. Nükleer güç insanlık için çok büyük tehlikedir. Atom, hidrojen ve nötron bombaları sırasıyla yakıcı etkileri artacak şekilde hep bu gücün eseridir.

• 7. Tesisin çok büyük olacak ağırlığını çekebilecek temellere oturtulması gerekir. Dolayısıyla zemin tabiatı yer seçimini etkileyebileceği gibi, tesisin kuruluşu esnasında getirilecek parçalar için deniz ulaşımı tercih edilir (Tümertekin ve Özgüç, 1997: 456).

09.04.2023 24

Dünya Elektrik Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı

09.04.2023 25

Dünyadaki Nükleer Santraller

09.04.2023 26

Dünyada Nükleer Enerji

09.04.2023 27

09.04.2023 28

Nükleer kazalar

• Nitekim geçmişte böyle olmuş, en gelişmiş ülkelerdekiler de dahil olmak üzere, dünyanın muhtelif yerlerinde inşa edilen yüzlerce nükleer nükleer santralde yer alan radyasyon sızıntılarının sayısı, yüzleri bulmuştur.

• 30 Eylül 1999 günü Japonya’nın Tokaimura Nükleer Santrali’nde meydana gelen kazada, 49 isçi yüksek radyasyon alarak tedavi altına alındı; 1 teknisyen öldü. Santral civarında yasayan 310 bin kişi evlerinden dışarı çıkarılmadı, 10 kilometrelik bölge yasak alan ilan edildi. Radyasyon oranı normalin 15 bin katına çıktı. Santralın yetkilisi Hideki Motoki; “Son 4 yılda kurallara aykırı şeyler yapıldı.” itirafında bulundu.

09.04.2023 29

• Bu kazadan 5 gün sonra, Güney Kore’de Wolsung Nükleer Santrali’nde benzer bir kaza meydana geldi ve resmi açıklamaya göre, 22 kişi yüksek radyasyona maruz kaldı.

• 9 Ağustos 2004 günü, yine Japonya’nın Mihama Nükleer Santrali’nde meydana gelen bir başka kazada; 4 kişi öldü, 7 kişi de radyasyon buharına maruz kaldı.

09.04.2023 30

Vindscale Pile Nükleer Santrali

• 1957 yılında İngiltere’de Vindscale Pile nükleer• santralinde meydana gelen kazada, santralin

yanması sonucu 200 km2’lik bir alan işe yaramaz hale gelmiştir.

09.04.2023 31

Chernobyl (Çernobil), Ukrayna, 1986

Patlama'da 31 kişi yaşamını yitirmiş. Çoğu gönüllü olmak üzere 600 bin kişi acil

müdahalede çalışmış. Çoğu 5 yaş altı yüzbinlerce kişi radyasyondan

etkilenmiş. Yüzbinlerce kişi radyasyondan kirlenmiş

topraklardaki evlerinden tahliye edilmiş.

09.04.2023 32

Çernobil sonrası... Ukrayna'da %20'lere varan sakat doğumlar Çocukluk çağı Tiroid Ca sıklığı:

Ukrayna'da 8 kat; Belarus'ta 36 kat; Rusya Federasyonu'nda 44 kat artmış.

Çernobil'in yol açtığı / açacağı tüm kanserlerden beklenen ölüm: 14 000 – 475 000

Mevcut zarar ve gelecek kuşaklara maliyeti: 350 milyar ABD $

09.04.2023 33

FUKUŞİMA NÜKLEER SANTRALI, 29 Mart 2011

09.04.2023 34

• Kazada santraldeki 6 reaktörden 4'ü hasar gördü. Üçünde çekirdek erimesi oldu ayrıca bir atık havuzunda yangın çıktı.

• Kazadan sonra yaklaşık 100 bin kişi evinden oldu. 20 km'lik bir alan halka yasaklandı.

• 10 yıl içinde temizlik çalışmalarına 250 milyar dolar harcanması bekleniyor.

• Saatte 400 ile 10 mSv arası sızıntı tespit edilmiş. Nükleer endüstri çalışanlarının yıllık limiti 20 mSv/yıl.

09.04.2023 35

Fukuşima: 3 ve 4 numaralı reaktörler

09.04.2023 36

• 11 Mart 2011 de Japonya’da Fukishima’da yaşanan felaket sonrası Japonya Başbakanı Kan Japonya’nın enerji politikalarını temiz, insan ve doğaya uyumlu olan yenilenebilir enerjilerle yön vereceğini ve yapılması planlanan 14 yeni nükleer reaktörün yapımından vazgeçtiğini açıkladı.

09.04.2023 37

FUKUŞİMA’dan sonra…• Japonya nükleer santrallerini kapatacağını açıkladı.• Almanya hükümeti 7 santrali kapattı. 2022 yılı sonuna kadar nükleer

enerjiden tümüyle vazgeçilmesi konusunda karar alındı.• Çin hükümeti nükleer santral planlarını askıya aldı.• İtalya'da nükleer santral kurulması konusu referanduma taşındı ve halkın

%95'e yakını nükleere hayır dedi.• İsviçre 3 yeni nükleer reaktör planını iptal etti ve 2034 yılına kadar nükleer

santrallerini kapatacağını açıkladı.• Avrupa'da nükleer santrallere dayanıklılık testi uygulanıyor.• Kuveyt Başbakan yardımcısı Dr. Mohammad Al-Sabah elektrik üretmek

amacıyla nükleer güce ve nükleer teknolojiye sahip olma isteklerinden vazgeçtiklerini açıkladı.

• Nükleer imparatoru Fransa'nın Enerji Bakanı Eric Besson ilk kez nükleer enerjiyi tamamen devreden çıkartmayı gündeme getirdi.

09.04.2023 38

09.04.2023 39

Alman KiKK Çalışması

• Almanya'daki 16 büyük nükleer santral çevresinde yaşayan 5 yaşından küçük çocuklar üzerinde yürütülen KiKK çalışması, bu çocuklarda kanser riskinin arttığını göstermektedir.

• Nükleer santral çevresinde yaşayan çocuklarda, risk 1.61 kat artmıştır.

• Nükleer santralin 0-5 km yakınında yaşayanlarda risk, 5 km.den daha uzakta yaşayan çocuklara göre 2.19 kat daha fazla bulunmuştur

• Tüm lösemiler için risk 1.75 kat artmıştır. Lösemili çocuklar, rastgele seçilmiş kontrol grubundaki çocuklara göre nükleer santrale daha yakın yaşamaktadır.

09.04.2023 40

Göz ardı edilen diğer gerçek…Uranyum!!!

• “Uranium threatens the health of mine workers and the communities surrounding the mines. According to the International Physicians for the Prevention of Nuclear War, uranium mining has been responsible for the largest collective exposure of workers to radiation. One estimate puts the number of workers who have died of lung cancer and silicosis due to mining and milling alone at 20,000. Mine workers are principally exposed to ionizing radiation from radioactive uranium and the accompanying radium and radon gases emitted from the ore. Ionizing radiation is the part of the electromagnetic spectrum that extends from ultraviolet radiation to cosmic rays. This type of radiation releases high energy particles that damage cells and DNA structure, producing mutations, impairing the immune system and causing cancers.”

09.04.2023 41

Göz ardı edilen diğer gerçek…Uranyum!!!

• Floyd lost several brothers and other relatives to uranium related illnesses. He witnessed calves that had been born defected and sheep that have had lung problems. His view is that the US government wanted to see what happens to people exposed in these conditions. The water has been contaminated and, through the tributaries, so has the land. He says that the US government will only compensate someone if they have lung cancer, but he says that his brothers had sores all over their bodies.

09.04.2023 42

Göz ardı edilen diğer gerçek…Uranyum!!!

• Donald Yellowhorse is a resident of Cove, Arizona . He recalls piles of uranium around his house and in his town. He says that some people had their foundations of their houses built with the rock, and that the debris was dumped directly upstream from the drinking water so that everyone was exposed. He remembers that the effects took some time to notice and that by the time effects were observed it was too late to turn back.

09.04.2023 43

Türkiye’de Nükleer SantralAKKUYU NÜKLEER SANTRALİ

• 1967-79 yılları arasında, ülkemizde ilk nükleer santralin kurulması planlanmış, bu amaçla gerekli çalışmalar İsviçreli bir konsorsiyuma yaptırılmış; ancak 1977 yılında bitirilmesi planlanan santral, 1970-71 yıllarının ekonomik ve politik şartları nedeniyle bir türlü kurulamamıştır.

• 1970 yılında TEK bünyesinde kurulan Nükleer Santraller Dairesi ile santral kurmaya yönelik çalışmalar tekrar başlamıştır. Santrale yer seçimi çalışmaları 1976 yılında tamamlanmış, Akkuyu için lisans alınmıştır. 1977 yılı uluslararası ihaleye çıkış yılı olmuştur. 1978-80 yılları arası İsveç Firması (ASEA-ATOM&STALLAVAK Konsorsiyumu) ile yapılan sözleşme aşamasının son safhasında, gerek %5’ lik ön ödemenin karşılanamaması ve gerekse 1980 ihtilali nedeniyle istenilen sonu alınamamıştır.

09.04.2023 44

Akkuyu neden olmaz…• Her ne kadar nükleer santraller depreme karşı dayanıklı yapılırsa da

Akkuyu’ nun Ecemiş fay hattına 25 km uzakta olması nedeniyle konumu uygun değildir.

• Saha litolojik yapısı (karstik alanlar) nedeniyle de santral kurulmasına uygun değildir. Karstik yapılar oldukça yaygın bir şekilde yer altı boşlukları ve mağaralar ihtiva etmektedir. Bir an bu boşlukların tespit edildikleri düşünülürse bile, on binlerce ton çimento ile sorun giderilemez.

• Ülkemiz çeşitli sözleşmelerle taahhüt ettiği hükümleri yerine getirmemekten dolayı yüklü tazminatlar ödemeye mahkum edilecektir. Ülkemiz “Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunmasına Ait Sözleşme”, “Dünya Kültürel ve Doğal Varlığın Korunmasına Dair Sözleşme”, Avrupa’ nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarının Korunması Sözleşmesi”, Sulak Alanların Korunmasına Dair Sözleşme” gibi sözleşmelere imza atmıştır. Göksu Deltası Kuş Cenneti, nükleer santral yerine yakın olması nedeniyle etkilenecektir.

09.04.2023 45

• Başta Ortadoğu ülkeleri olmak üzere, Afrika ve Avrupa’ya sularımızın pazarlanması yakın zamanlarda ülkemiz için önemli bir gelir kaynağı olacaktır. Oysa Akkuyu Akdeniz’e ve su kaynağı olacak akarsularımız yakındır. Bu durum su kaynaklarımızın ekonomik değerlendirilmesini ortadan kaldıracaktır.

• Akkuyu’da çeyrek yüzyıl öncesinde verilen lisans bugün geçerli sayılamaz. Çünkü söz konusu lisans Turizm Etki Değerlendirmesini (TED) kapsamaktadır.

09.04.2023 46

• Santrali soğutmak üzere kullanılan su ne kadar soğuk olursa, üretilen ısının büyük bir kısmı mekanik enerjiye çevrilebilir. Akkuyu’da dolayısıyla Silifke yakınlarında yazları sıcaklık 30 C’ye çıkmaktadır.

• Ortadoğunun siyasi yapısı..

09.04.2023 47

09.04.2023 48

• Nükleer santrallerin eskiyen teknolojileri ve güvenlik önlemlerinin yetersizliği, nükleer santrallere sahip olan ülke ve yakın ülkeler için büyük tehlike anlamına geliyor. Türkiye açısından ise yapımı planlanan nükleer santrallerin yaratacağı tehlike bir yana, aynı deprem kuşağında ve sadece 16 kilometre uzaklıktaki Ermenistan'a ait Metsamor Nükleer Santrali adeta patlamaya hazır bir bomba gibi.

09.04.2023 49

• Metsamor Nükleer Santrali, Ermenistan'ın Başkent Erivan'ın 25 km güneybatısında 1973'te inşaatına başlanılan nükleer santral, bugün Ermenistan'ın enerji ihtiyacının yaklaşık yüzde 40'ını karşılıyor.

• Tepkiler sonucu 1988'de kapatılan Metsamor, Ermenistan'ın enerji sıkıntısı yüzünden 1995 yılında aynı teknolojiyle yeniden faaliyete başlamış. Önce 2016'ya kadar faaliyet göstereceği açıklanan santralın süresi uzatılarak 2031 yılına kadar elektrik üretimine devam etmesi kararı alınmış.

09.04.2023 50

• Birleşmiş Milletler Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) ve Avrupa Birliği (AB) verilerine göre Ermenistan'daki Metsamor Nükleer Santrali dünyadaki en tehlikeli nükleer santral olarak kabul ediliyor. Eylül 1999'da Brüksel'de Ermenistan hükümeti ile AB arasında Metsamor Nükleer Santrali'nin 2004 yılına kadar kapatılması konusunda bir anlaşma imzalanmış. Aynı şekilde Ermenistan 25 Ocak 2001 tarihinde de Avrupa Konseyi'ne üye olurken, 2004 yılına kadar Metsamor Nükleer Santrali'ni kapatmayı taahhüt etmiş.

09.04.2023 51

Ne yapılmalı??

09.04.2023 52

Yeşil Enerji…

09.04.2023 53

09.04.2023 54

09.04.2023 55

Son olarak…

• Nükleer Enerji: İlk değil, son seçenek..

09.04.2023 56

Kaynaklar• TEMURÇİN K., ALİAĞAOĞLU A., NÜKLEER ENERJİ Ve TARTIŞMALAR IŞIĞINDA TÜRKİYE’DE

NÜKLEER ENERJİ GERÇEĞİ• Tombakoglu M., Hacettepe Üniversitesi Nükleer Enerji Üretim Teknolojilerinin Dünyadaki

Gelecegi veTürkiye • Prof. Dr. Yunus A. Çengel Nevada Üniversitesi YERLİ YENLENEBLRİ Ve NÜKLEER ENERJİ Ve

TÜRKYE’NN ENERJİ GELECEGİ• www.greenpeace.com.tr• TÜBİTAK Bilim Teknik Dergisi, Yeni Ufuklara; Nükleer Enerji, Prof. Dr. Vural Altın• Bilim ve Teknik Dergisi Yayın Kurulu Üyesi• Nuclear Energy, Oriel Wilson Race Poverty and the Urban Environment Professor Raquel R.

Pinderhughes Urban Studies Program San Francisco State University